رفتار مصرف کننده رفتار مصرف کننده به مطالعه کلیه فرایندهای انتخاب ،استفاده، کنار گذاری محصولت و خدمات ،تجارب و یا ایده ها توسط افراد، گروه ها و سازمان ها به منظورارضای نیازها و نیز بررسی تأثیرات این فرایندها بر مشتری و جامعه می پردازد. 39-1
عوامل مؤثر بیرونی تجارب و آموخته ها
فرایند تصمیم گیری موقعیت ها تشخیص مسأله جستجوی اطلعات
نیازها برداشت از خود و تمایلت سبک زندگی
ارزیابی و انتخاب گزینه ها انتخاب مکانهای عرضه و خرید فرایندهای پس از خرید تجارب و آموخته ها 39-2
فرهنگ خرده فرهنگ عوامل جمعیت شناختی موقعیت اجتماعی گروه های مرجع خانواده فعالیت های بازاریابی
عوامل مؤثر درونی ادراک یادگیری حافظه انگیزه ها شخصیت احساسات نگرش ها و باورها
مفهوم فرهنگ مفهومی یکپارچه و پیچیده است و دربرگیرنده دانش ،اعتقادات ،هنر، قوانین ،اخلقیات،آداب و سنن و بسیاری دیگر از عادات و قابلیتهای کسب شده توسط افراد یک جامعه می باشد.
39-3
زبان عوامل جمعیت شناختی
استراتژی بازاریابی
رفتار مصرف کننده
ارزش ها ارتباطات غیر کلمی
شکل ( )1-2عوامل فرهنگی تأثیرگذار بر رفتار مصرف کننده 39-4
زمان آداب معاشرت اجتماعی
فضا
سمبل ها
ارتباطات غیرکلمی اشیا
دوستی
موافقت ها و قراردادها
شکل ( )1-3عوامل تأثیرگذار بر ارتباطات غیر کلمی 39-5
خرده فرهنگ
ماهیت خرده فرهنگ های مصرف : یک گروه تشکیل شده بر مبنای مصرف یا به عبارتی یک خرده فرهنگ مصرف عبارت است از یک گروه کوچک و
متمایز درون جامعه که براساس تعهدات مشترک و کامل ً 39-6
آزادانه اقدام به انتخاب یک رده خاص می کنند
گروههای مرجع ◙
گروههای مرجع کسانی هستند که به نحوی بر ارزشها تلقیات و رفتار
دیگران اثر می گذارند .
درجه تأثیرگروه مرجع : ◙
هر چه فرد احساس تعهد بیشتر به گروه داشته باشد ، میزان تبعیت او از
هنجارهای گروهی بیشتر است .
39-7
ادراک تعریف : ادراک فرایندی است که در آن ،فرد از طریق گزینش ،سازماندهی و تفسیر اطلعات ،تصویری با معنا از جهان خلق می کند . درک فرایند ادراک مشتریان یکی از بهترین و کلیدی ترین راهنماها در تدوین استراتژی بازاریابی است.
39-8
یادگیری یادگیری یکی از اجزای اصلی و ضروری در فرایند مصرف است در واقع رفتار مصرف کننده تا حد زیادی یک رفتار آموخته است . افراد بسیاری از نگرش ها ،ارزش ها ،علئق و رفتارها ...از طریق فرایند یادگیری کسب می کنند.
39-9
انگیزش ،شخصیت تعریف انگیزش :
•
انگیزش به معنای دلیل هر رفتاری است و نیروی درونی غیر قابل مشاهده ای است که پاسخ های رفتاری ،جهت و هدف واکنش های فرد را تعیین می کند.
تعریف شخصیت :
•
منعک س کننده پاس خ های مشاب ه ای اس ت ک ه افراد در تقاب ل با موقعیت های متنوع و مختلف از خود بروز می دهند.
39-10
احساسات مصرف کننده تعریف احساسات :
•
هیجان عبارت است از یک احساس قوی و نسبتا غیر قابل کنترل که
برروی رفتار تاثیر می گذارد.
39-11
•
اولین مزیتی که بسیاری از محصولت به مصرف کننده می رسانند تحریک هیجانات است.
•
به عنوان مثال تویوتا با شعار " رانندگی با تویوتا عجب احساس خوشی دارد " بر مزیت تاکید دارد.
•
تحریک هیجانات در تبلیغات بسیار موثر است.
نگرش تعریف : نگرش عبارتست از سازماندهی بلند مدت فرایندهای انگیزشی ،احساسی ،ادراکی و شناختی با توجه به برخی جنبه های محیطی که فرد درآن قرار گرفته است .
39-12
عناصر تشکیل دهنده نگرش جزء شناختی ( باورهای فرد ) ؛
جزء عاطفی ( احساسات فرد )؛
جزء رفتاری ( واکنش ها و پاسخ های رفتاری فرد )؛
39-13
نگرش ها و دهنده باورها
اجزای تشکیل
اجزای تشکیل دهنده آغازگر شیوه های بروز شکل دهی
هیجانات یا احساسات مرتبط با ویژگیهای کلی محصول
عاطفی
جهت گیری باورهای فرد نسبت به ویژگیهای کلی فرد شناختی خاص یاویژگیهای کلی محصول نسبت به یک محصول مقاصد رفتاری با توجه به ویژگیهای خاص یاویژگیهای کلی محصول
رفتاری
نگرش
:محرکها • • • • • •
محصولت موقعیت ها خرده فروشی ها پرسنل فروش آگهی های تبلیغاتی سایر عوامل تأثیرگذار بر نگرش
شکل ( )1-4اجزای تشکیل دهنده نگرش و عناصر ابراز آن 39-14
برداشت فرد از خود تعریف :
برداشت از خود به مفهوم تمامیت افکار و احساساتی است که فرد به عنوان یک موجود از خود دارد .به عبارت دیگر ،احساسات و تصورات فرد از خودش است .
برداشت از خود به چهار جزء اصلی تقسیم می شود که عبارتند از :
39-15
برداشت از خود واقعی
در برابر
برداشت از خود ایده آل
برداشت از خود اجتماعی
در برابر
برداشت از خود خصوصی
نمودار( )1-1ابعاد برداشت از خود یک مصرف کننده برداشت از خود ایده آل
من دوست دارم خود من دوست دارم دیگران را چگونه فردی بدانم مرا چگونه فردی بدانند خود اجتماعی
خود خصوصی
من خودرا چگونه فردی می بینم
دیگران مرا چگونه فردی می بینند
برداشت از خود واقعی 39-16
سبک زندگی تعریف : سبک زندگی نشاندهنده جلوه بیرونی برداشت از خود فرد در محیط زندگی و انتخابهای او در زندگی روزمره است . سبک زندگی دربرگیرنده
39-17
نگرش ها
ارزش ها
فعالیت ها و علئق
جمعیت شناختی
الگو های رسانه ای
نرخ استفاده
عوامل مؤثر بیرونی تجارب و آموخته ها
فرایند تصمیم گیری موقعیت ها تشخیص مسأله جستجوی اطلعات
نیازها برداشت از خود و تمایلت سبک زندگی
ارزیابی و انتخاب گزینه ها انتخاب مکانهای عرضه و خرید فرایندهای پس از خرید تجارب و آموخته ها
فرهنگ خرده فرهنگ عوامل جمعیت شناختی موقعیت اجتماعی گروه های مرجع خانواده فعالیت های بازاریابی
عوامل مؤثر درونی ادراک یادگیری حافظه انگیزه ها شخصیت احساسات نگرش ها و باورها
درگیری ذهنی و انواع تصمیم گیری
تصمیم گیری گسترده
تصمیم گیری محدود
تشخیص عمومی مسئله
تشخیص عمومی مسئله
تصمیم گیری صوری
تشخیص عمومی مسئله
جستجوی اطلعات درونی ،جستجوی اطلعات درونی ،جستجوی اطلعات درونی، محدود بیرونی محدود بیرونی بیرونی ارزیابی گزینه ها- مشخصه های زیاد- قواعد تصمیم گیری پیچیده- تعداد زیاد گزینه ها-
خرید
ارزیابی گزینه ها- مشخصه های اندک- قواعد تصمیم گیری ساده- تعداد اندک گزینه ها-
خرید
خرید
:مرحله پس از خرید :مرحله پس از خرید :مرحله پس از خرید شک و تردید- عدم وجود شک و تردید- عدم وجود شک و تردید- تعارض پس از خرید- پس از خرید عدم تعارض پس از خرید- ارزیابی خرید بصورت پیچیده -ارزیابی خرید بصورت محدود -ارزیابی کامل ً محدود- 39-18
فرایندتشخیص مسئله
سبک زندگی مورد علقه مصرف کننده شرایط فعلی شیوه زندگی و احساسات مورد علقه فر عوامل موقت تاثیر گذار بر مصرف کننده
وضعیت مطلوب وضعیت موجود خودموقعیتی که فرد علقه دارد داشته با شرایط و ک مصرف کننده از شرایط و موقعیت فعلی
عدم تطابق میان وضعیت مطلوب و وضعیت موجود
تشخیص مسئله ارزیابی شرایط و جستجوی راه حل ها و تصمیمات مناسب
عدم وجود تفاوت
وجود تفاوت در وضعیت مطلوب و موجود
رضایت
39-19
انواع مسائل مصرف کننده مسئله فعال
مسائل مصرف کننده
مسئله ای که مصرف کننده از آن آگاه است وظیفه بازاریاب :متقاعد کردن مصرف کننده در مورد نام تجاری وظیفه بازاریاب :ابتدا مصرف کننده را به شناسایی مسئله و سپس برتر بودن نام تجاری متقاعد کند
مسئله غیر فعال
39-20
مسئله ای که مصرف کننده از آن آگاهی ندارد
جستجوی اطلعات چه معیارهای ارزیابی مورد نیاز است؟
جستجوی اطلعات پایان می گیرد
آیا میتوان تصمیمی اتخاذ کرد؟
جستجوی اطلعات ادامه می یابد
عملکرد هریک راهکارها درهریک ازمعیارهای ارزیابی چگونه است؟
چه راه حل هایی موجود است؟
نمودار( )1-4جستجوی اطلعات در تصمیم گیری مصرف کننده
39-21
نمودار( )1-5گزینه های جستجو )همه گزینه های بالقوه (نام های تجاری ،محصولت
مجموعه نا آگاهی فرد
مجموعه نامناسب
مجموعه آگاهی فرد
مجموعه خنثی
مجموعه فراخوانده شده
گزینه هایی که توسط فرد در نظر گرفته می شود خرید گزینه های خاص ولی خریداری نمی شود 39-22
منابع اطلعاتی حافظه :حافظه فرد از جستجوی گذشته ،تجارب فردی ،و نتایج حاصل از یادگیری با میزان درگیری ذهنی اندک منابع شخصی :نظیر دوستان ،خانواده و سایرین منابع بازاریابی :فروشندگان ،وب سایت ها ،و آگهی های تبلیغاتی مرتبط با کامپیوتر منابع تجربی :بازرسی و تست مستقیم محصول توسط خود مصرف کننده
39-23
کاوش بیرونی اطلعات بیشتر مصرف کنندگان کاوش بیرونی را در حد و اندازه اندک و در مدت زمان کوتاهی قبل از مرحله خرید انجام می دهند. کاوش بیرونی اطلعات بیشتر در مورد خرید کالهای با دوان انجام می گیرد. جستجوی اینگونه اطلعات هزینه های مالی و غیر مالی(صرف زمان ،تلش های فیزیکی و روانی )...،دارد که حتی میل به جستجوهای بعدی را از بین میبرد. نکته :اینترنت از قابلیت کاهش چشمگیر هزینه های جستجو برخوردار است.
39-24
فاکتورهای تاثیر گذار بر جستجوی بیرونی اطلعات ویژگی های بازار ویژگی های محصول خصوصیات مصرف کننده ویژگی های موقعیتی 39-25
ویژگی های بازار تعداد گزینه ها
گزینه های بیشتر
کاوش اطلعات بیرونی بیشتر
دامنه قیمت شبکه توزیع در فروشگاه ها در دسترس بودن اطلعات
39-26
نزدیک بودن فروشگاه ها تا حد ممکن موجب تسهیل کاوش بیرونی می شود در دسترس بودن اطلعات زمان کاوش بیرونی را کاهش می دهد
ویژگی های محصول تمایز محصولت از جمله مواردی است که مصرف کننده را به افزایش کاوش بیرونی اطلعات مجبور می کند. در شرایطی که قیمت ،ویژگی های موقعیتی و همه شرایط برابر و ثابت باشند، مصرف کننده ترجیح می دهد به دنبال کاوش بیرونی اطلعات در مورد کالهای مثبت باشد کالی مثبت افراد می شود
کالهایی که تملک آن ها موجب شکل گیری تقویت مثبت در
کالها یا خدماتی که استفاده از آن ها برای از بین بردن یک کالی منفی حالت ناپسند و دوست نداشتنی به کار می رود 39-27
ویژگی های مصرف کننده زمانی که مصرف کننده تجربه رضایت بخشی از یک نام تجاری خاص دارد ،تاثیر تقویت کننده مثبت در ذهن وی بر جا می گذارد و احتمال خرید مجدد آن نام تجاری را افزایش و احتمال کاوش بیرونی اطلعات را کاهش می دهد افزایش سن خریدار میزان جستجوی اطلعات بیرونی را بطور معمول کاهش می دهد .چراکه با افزایش سن ،میزان یادگیری و آشنایی فرد با انواع محصولت افزایش می یابد
39-28
ویژگی های موقعیتی
یکی از عکس العمل های فرد نسبت به فروشگاه شلوغ و پر رفت و آمد،
کاهش کاوش بیرونی اطلعات است.
وقتی مصرف کننده زمان کمی برای حل مسئله خاص در اختیار داشته
باشد میزان جستجوی اطلعات بیرونی خود را تا حد زیادی کاهش می دهد.
محیط فیزیکی جذاب برای مصرف کننده منجر به افزایش علقه وی به
جستجوی اطلعات می شود.
39-29
نمودار( ) 1-6فرایند ارزیابی گزینه ها و انتخاب
معیار ارزیابی
گزینه انتخابی
قواعد به کار رفته در مورد هر انتخاب
ارزیابی گزینه ها در مورد هریک ازمعیارها
اهمیت معیار
سایر گزینه های مورد توجه فرد
39-31
انواع فرایند انتخاب انتخاب احساسی-عاطفی
مصرف کننده استفاده از محصول یا خدمت را برای خود مجسم می کند و احساسی را که از استفاده از آن بدست می آورد مورد ارزیابی قرار
انتخاب بر پایه نگرش و ویژگی می دهد. خریدار یک مقایسه کلی از محصولت و انجام می دهد
39-32
نام های تجاری
معیار های ارزیابی معیار های ارزیابی نوعاً ویژگی ها و مشخصاتی از محصول هستند که به منافعی که مصرف کننده در طلب آن هاست ،یا با هزینه هایی که باید آن ها را تقبل کند مرتبطند. میزان اهمیتی که مصرف کننده به هریک از این معیار های ارزیابی تخصیص می دهد اغلب از موضوعات جالب توجه بازاریابان است اهمیت معیارهای ارزیابی در بین افراد و همین طور در یک فرد ،با توجه به موقعیت های مختلفی که در آن قرار دارد متفاوت است.
39-33
شاخص های جایگزین یک ویژگی را که مبنای قضاوت در مورد سایر ویژگی ها شود و مصرف کننده براساس آن ویژگی در مورد سایر ویژگی های محصول قضاوت کند نام تجاری یا مارک محصول کشور تولید کننده محصول شاخص های جایگزین مدت ضمانت بسته بندی ،رنگ 339-4
قواعد تصمیم گیری عطفی فصلی حذف از طریق نمودها واژه نگاشتی جبرانی
39-35
نمودار( ) 1-7فرایندهای پس از خرید عدم استفاده
خرید
استفاده شک و تردید پس از خرید نارضایتی مصرف کننده
ارزیابی
رضایت
عدم ادامه استفاده گرایش به رقبا 36-39
افزایش استفاده
تکرار خرید
عوامل شدت ناهنجاری پس از خرید
39-37
اهمیت خرید از دید مصرف کننده
دشواری انتخاب از میان گزینه ها
گرایش فرد به نگرانی پس از خرید
رفتار خریداران سازمانی تفاوت های خرید سازمانی با خرید خانواده سازمان ها اهداف نسبتاً روشن تری از خرید خود داند(حداکثر سازی سود) بیشتر خرید های سازمانی توسط افرادی انجام می شوند که برای سایر اعضای سازمان ناشناخته هستند بیشتر خرید های سازمانی تاثیر کمی برسایر اعضای سازمان دارند بسیاری از خریدهای خانوادگی تحت تاثیر عوامل احساسی و عاطفی هستند و بر رابطه میان اعضای خانواده تاثیر گذارند 39-38
گام های فرایند تصمیم گیری .1تشخیص مسئله .3جستجوی اطلعات .5ارزیابی و انتخاب .7اجرای تصمیم خرید .9ارزیابی پس از خرید 39-39
:تهیه و تنظیم فرشته رئیس روحانی
محمد هدایتی
نفیسه غفاری
رعنا قندچی
(دانشجویان کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی )