SENARAI KANDUNGAN
PERKARA 1.0 PENGENALAN-DEFINISI TAMADUN DAN INTERAKSI ANTARA TAMADUN 2.0 BANDING BEZA PELBAGAI JENIS TAMADUN YANG ADA DI MALAYSIA 2.1 SOSIOBUDAYA 2.2 EKONOMI 2.3 PENDIDIKAN 2.4 PEMERINTAHAN 2.5 KEPERCAYAAN DAN AGAMA 2.6 KOMUNITI 3.0 ANALISIS HASIL INTERAKSI TAMADUN BERKENAAN YANG MEMBENTUK TAMADUN MALAYSIA DALAM PELBAGAI BIDANG 3.1 INTERAKSI ANTARA TAMADUN MELAYU DAN CINA 3.2 INTERAKSI ANTARA TAMADUN MELAYU DAN INDIA 3.3 INTERAKSI ANTARA TAMADUN CINA DAN INDIA 4.0 KESIMPULAN 5.0 LAMPIRAN 6.0 RUJUKAN
MUKA SURAT
1.0 PENGENALAN Pelbagai istilah digunakan dalam memberi takrif tamadun oleh para sarjana. Salah satunya, ialah tamadun berasal dari perkataan bahasa Arab ‘maddana’ yang bererti membangunkan atau memajukan. Dalam bahasa Inggeris pula, tamadun disebut sebagai civilization. Perkataan civilization dalam bahasa Inggeris berasal dari bahasa Greek civitas yang bermaksud bandar. Menurut Kamus Dewan (2007) tamadun ialah kebudayaan, peradaban, kemajuan sopan santun, dan sebagainya. Menurut pandangan sarjana timur iaitu, Ibn Khaldun dalam hal ini menggunakan dua istilah utama dalam memerihalkan tamadun, iaitu umran dan hadharah. Beliau menggunakan perkataan umran untuk menerangkan sifat-sifat tamadun, iaitu sifat-sifat yang merujuk kepada kawasan tanah yang didiami orang secara tetap dalam keadaan berkembang subur lagi makmur dan terdapat binaan-binaan bangunan atau kota-kota yang didirikan oleh pemerintahpemerintah. Manakala, istilah hadharah pula merujuk kepada kehidupan yang menetap. Kehidupan seperti ini sesungguhnya menjadi asas kepada perkembangan tamadun. Sementara itu, Syed Muhammad Naquib Al-Attas (1977:7) dalam buku Merintis Kecemerlangan Islam mendefinisikan tamadun sebagai keadaan kehidupan insan bermasyarakat yang telah mencapai taraf kehalusan tatasusila dan kebudayaan yang luhur bagi seluruh masyarakatnya.
Secara umumnya, tamadun bermaksud pencapaian atau kemajuan dalam aspek kerohanian dan jasmani sesuatu masyarakat yang memberi fokus dari sudut ilmu dan fizikal. Menurut Kamus Dewan edisi ketiga, interaksi bermaksud tindakan atau perhubungan aktif yang saling bertindak balas atau saling mempengaruhi antara satu sama lain. Agama, pegangan nilai, bahasa, budaya, adat dan sistem sosial mempengaruhi interaksi pelbagai tamadun. Setiap tamadun mempunyai sifat, pencapaian serta keunikan yang tersendiri. Sesebuah tamadun menerima pengaruh luar melalui interaksi dengan tamadun lain.
Interaksi antara pelbagai tamadun melahirkan kesan positif dan juga kesan negatif. Interaksi berlaku melalui proses tertentu dan dengan pelbagai cara yang berbeza. Interaksi antara tamadun wujud kerana sifat saling menghormati dan toleransi yang tinggi. Sifat terbuka ini memberi peluang kepada berlakunya percambahan pemikiran dan budaya serta memperkayakan lagi tamadun tersebut dalam pelbagai aspek. Ini dapat mengelakkan sesebuah tamadun daripada menjadi beku dan jumud.
2.0 MEMBANDING BEZA PELBAGAI JENIS TAMADUN YANG ADA DI MALAYSIA. (MELAYU, CINA DAN INDIA) Malaysia merupakan sebuah negara yang terdiri daripada masyarakat yang majmuk iaitu kaum majoritinya adalah Melayu, Cina dan India. Setiap kaum mempunyai latar belakang dan budaya yang tersendiri. Pembentukan masyarakat majmuk di Malaysia yang berbilang kaum pada abad ke-19 adalah kesan daripada kolonialisme yang mutlak yang berlaku secara tidak sengaja. Pada abad ke-19, lebih 90% penduduk di Tanah Melayu adalah Melayu. Namun pada pertengahan abad ke-19, imigrasi kaum Cina dan India secara beramai-ramai ekoran dasar liberal Inggeris telah mengubah struktur kependudukan asal Tanah Melayu. Kesannya, dapat dilihat dengan kewujudan masyarakat majmuk di Malaysia yang terdiri daripada pelbagai etnik yang berbeza dari sudut sosiobudaya, ekonomi dan Pendidikan. 2.1 Sosiobudaya Sosiobudaya merupakan amalan gaya hidup dan peradaban bagi sesuatu masyarakat, lahir dari pegangan dan kecenderungan diri masyarakat berkenaan dalam berbagai bidang hidup, untuk memberi kepuasan dan meransang pembangunan hidup masyarakat itu. Sosiobudaya ini meliputi cara hidup, adat istiadat dan sebagainya. ASPEK
TAMADUN MELAYU
TAMADUN CINA
TAMADUN INDIA
BUDAYA
Dalam Tamadun Melayu,
Kaum Cina yang
Begitu juga dengan
MAKAN
terdapat konsep halal dan
menganut agama
tamadun India,
haram. Penganut Islam
Buddha (Buddhism)
penganut Hindu tidak
dibenarkan memakan apa saja
tidak memakan
dibenarkan untuk
selagi bukan makanan dan
daging lembu.
memakan daging
minuman yang haram seperti
lembu
daging khinzir dan arak.
2.2 Ekonomi Perbezaan jurang ekonomi yang berlaku di antara rakyat Malaysia adalah disebabkan dasar pecah perintah oleh penjajah Inggeris hingga menyebabkan berlakunya jurang ekonomi di antara kaum majoriti negara Malaysia iaitu Melayu,Cina dan India.
TAMADUN MELAYU
TAMADUN CINA
TAMADUN INDIA
Kaum Melayu dibiarkan di
Kaum Cina ditempatkan di
Kaum India pula ditempatkan di
kawasan pedalaman untuk
bandar dan lombong bagi
estet untuk mengerjakan
mengerjakan sektor
menjalankan aktiviti
ladang-ladang British.
pertanian tradisional
perniagaan dan perlombongan
2.3 Pendidikan Sistem pendidikan, melalui sistem persekolahan, merupakan elemen dominan bagi sesebuah negara dalam usaha menuju ke arah pembangunan masyarakat dari segi ekonomi, politik, dan sosial. Terdapat perbezaan antara kaum utama iaitu antara kaum Melayu, Cina dan India dalam aspek Pendidikan. ASPEK PERSEKOLAHAN
TAMADUN MELAYU
Sebelum
TAMADUN CINA
Sekolah
TAMADUN INDIA
sekolah
penjajahan British-
vernakular
vernakular
Pendidikan
Cina
Tamil
berteraskan kepada agama Islam.
Sistem pendidikanpondok diamalkan dengan kaedah pemba!aan kitab, kurikulum adalahberdasarkan kitab dan tidak mengira had umur.
Semasa penjajahan British- sekolah vernakular Melayu
PENIDIDKAN
Konsep tauhid
Transformasi sifat dapat dicapai
memainkan
utama dalam merubah dan
peranan utama
menerusi proses mencari diri
dalam merubah
(self- membentuk manusia
dan membentuk
discovery).
manusia.
2.4 Pemerintahan Aspek
Tamadun Melayu
Pemerintahan
Tamadun China
Tamadun India
Institusi Raja
Institusi Raja
Sifat taqwa yang
Berakhlak baik
Mengikut
tinggi
Adil
Akhlak yang tinggi
Seperti ciri-ciri
Mulia
raja yang tertulis
Pakar ilmu politik &
1) Kungfu Tes
pentadbiran.
2) Kungfu Tse
Ketua negara yang dilantik
Sistem organisasi
Ciri-ciri Pemerintahan
kedudukan
3) Lao Tse 2.5 Kepercayaan dan agama Aspek Agama
Tamadun Melayu
Menganut
agama
Tamadun Cina
Islam
Orang
Tamadun India Cina
menganut beberapa dan
Menganut agama Hindu
agama
kepercayaan
dalam satu masa yang sama.
Agama Buddhisme dan Konfusianisme
Kepercayaan
Islam percaya
Menolak konsep
Percaya kepada
wujudnya satu
tuhan tetapi mahu
pelbagai dewa
kuasa pencipta.
pengikutnya
seperti Brahman,
menghindar
Vishnu dan Siva.
kemewahan dunia.
Institusi Keagamaan
Masjid ialah tempat
Kuil bukan sahaja
perhimpunan bagi
tempat beribadat,
umat Islam
tetapi pusat Hindu
Turut berfungsi
dan pendidikan
sebagai tempat
bagi mengajar
aktiviti
ilmu-ilmu
kemasyarakatan,
keagamaan
pusat pentadbiran
seperti Kitab-
Islam dan Islam
Veda,
tempat mengajar
Mahabharata dan Ramayana.
2.6 Komuniti Tamadun Melayu
Mementingkan hubungan
Sistem kekeluargaan
Sistem sosial
berasaskan kuasa lelaki
berasaskan kasta yang
(ukhuwah) dan hubungan
atau bapa.
rigid (ketat).
Pemusatan kuasa
Penentuan kasta
(ummah).
kepada bapa atau lelaki
seseorang individu
Tidak wujud sistem kelas
amat kuat.
adalah diwarisi
Sistem kelas ditentukan
daripada nenek
mengamalkan konsep
oleh tahap pendidikan
moyang.
egalitarian, iaitu sama
dan kemahiran.
dalam Islam dan
Tamadun India
sesama agama
sesama manusia
Tamadun Cina
Konsep dharma
rata.
diberikan penekanan
Wanita mendapat tempat
penting dalam
yang mulia kerana
hubungan sesama
penting dalam
anggota dalam
pembentukan keluarga.
sesebuah komuniti.
Konsep pemilikan harta-
Dharma menggariskan
Wanita berhak mencari
fungsi dan peraturan
serta mentadbir hartanya
bagi menentukan apa
sendiri.
yang harus dilakukan
Tidak menerima
dalam masyarakat.
kewujudan kelas hamba dalam masyarakat. Semua manusia adalah sama kedudukannya.
3.0 Hasil Interaksi Antara Tamadun Melayu, Cina, dan India Interaksi antara tamadun meninggalkan pelbagai kesan ke atas masyarakat. Terdapat banyak kesan positif dan ada juga kesan - kesan yang negatif. Walaubagaimanapun, apa yang dapat dirumuskan ialah, pertembungan interaksi antara tamadun ini mewujudkan banyak perkara baru seperti percambahan ilmu pengetahuan, hubungan perdagangan dan banyak lagi. Kita harus menghormati setiap persamaan yang ada dan menerima perbezaan yang wujud supaya keadaan kekal harmoni dan aman. 3.1 Interaksi Antara Tamadun Melayu dan Cina Dengan kedatangan tamadun Cina ke Tanah Melayu, banyak interaksi yang berlaku dan diserap masuk ke dalam tamadun Melayu. Kesan yang paling besar adalah penyebaran agama Islam. Cara penyebaran Islam dari China ialah melalui hubungan diplomatik iaitu perkahwinan Puteri Hang Li Po dengan Sultan Melaka dan perdagangan iaitu melalui pedagang dari Canton dan Hainan pada kurun ke 9. Ini jelas dibuktikan dengan penemuan batu bersurat di Kuala Berang,Terengganu (Rasid Muhamad, 2011) (rujuk lampiran 1). Di Malaysia juga wujudnya warisan Cina yang digelar sebagai Baba dan Nyonya di Melaka yang hasil daripada perkahwinan orang Melayu dengan orang China. Kaum Baba dan Nyonya adalah campuran budaya Melayu dan China yang mengamalkan cara hidup, cara berpakaian dan bahasa Melayu seperti orang Melayu. Bahasa Melayu mereka dicampurkan dengan perkataan Hokkien dan bahasa ini dinamakan Bahasa Melayu Selain itu, banyak kesenian budaya dan adat resam orang Melayu yang dipengaruhi oleh adat resam orang Cina. Contohnya budaya memberi duit raya semasa hari Raya Aidilfitri dan Aidiladha yang diambil daripada konsep pemberian ang pau oleh orang cina semasa Tahun Baru Cina. Disebabkan oleh pertukaran barang yang dijadikan sebagai hadiah, Tamadun Melayu telah diperkenalkan dengan pelbagai jenis tekstil seperti kain sutera dan kain kapas, barangan porselin, tembikar dan logam. Budaya menghidangkan tetamu dengan air teh yang biasanya diamalkan oleh orang Melayu juga diambil daripada adat orang Cina iaitu adat minum teh. Di samping itu, kesenian daripada negara China juga dapat dilihat pada binaan masjid di Malaysia seperti Masjid Kampung Hulu, Melaka (rujuk lampiran 2). Seterusnya, perkataan dalam bahasa Cina juga banyak dipinjamkan ke dalam bahasa Melayu seperti perkataan kapur, intan, dan kurma (Melayu Online, 2007) (Lampiran 3). Makanan di Malaysia juga banyak yang diambil daripada negara China dan dimasak secara halal seperti soya, taugeh, kicap, kuetiau, pau dan sebagainya. Dalam bidang kesihatan, penggunaan herba dan akupuntur telah pun digunakan secara meluas oleh orang Melayu untuk menjaga dan merawat kesihatan.
Perubatan herba Cina menggunakan lebih seribu jenis herba juga dapat mengubati penyakit seperti asma, anemia dan kanser. Teh Cina iaitu teh hijau juga mempunyai banyak khasiat kepada tubuh badan. Dalam bidang teknologi, Tamadun China membawa teknologi membuat gula dari tebu ke Kepulauan Melayu seperti diJawa selain daripada penghasilan barangan lain seperti kertas, kain, bahanletupan dan lilin. Tuntasnya, proses interaksi antara tamadun ini mengembangkan lagi tamadun Melayu dan China. Kemahiran membuat asimilasi dan sifat terbuka merupakan perkara penting dalam menggalakkan interaksi antara tamadun ini. 3.2 Hasil Interaksi Antara Tamadun Melayu dan India Pelbagai interaksi positif yang dapat dikesan dengan kedatangan Tamadun India ke Tanah Melayu pada zaman dahulu. Pedagang dari India yang datang ke Tanah Melayu telah membawa agama Hindu dan Buddha dan telah menjadi pegangan bagi sebahagian penduduk di Tanah Melayu pada masa itu. Ajaran ini diterima oleh pemerintah kerana agama ini berpegang teguh kepada konsep Dewaraja iaitu raja adalah tuhan dibumi yang sekaligus memperkukuhkan kedudukan raja sebagai pemerintah. Sebagai contoh, terdapat dua buah kerajaan Hindu di Tanah Melayu yaitu kerajaan Langkasuka dan kerajaan Kedah Tua (rujuk lampiran 4). Disamping itu terdapatnya penyembahan Dewa Siva dan Vishnu, yang dapat dilihat daripada pembinaan Candi Bukit Batu Pahat dan Candi Bukit Pendiat di Lembah Bujang, Kedah (rujuk lampiran 5). Dalam budaya dan adat resam orang Melayu juga banyak dipengaruhi oleh tamadun India. Contohnya, dalam adat istiadat perkahwinan adat seperti bersanding, memakai inai, dan amalan merenjis merupakan adat tamadun india yang diikuti oleh masyarakat melayu. Orang Melayu juga mengamalkan adat menyambut kelahiran bayi tetapi telah disesuaikan mengikut ajaran Islam iaitu majlis cukur jambul. Di samping itu, pengaruh India dalam hiburan dapat dilihat melalui tarian dan muzik yang masih wujud dalam masyarakat Melayu iaitu ronggeng, boria, wayang kulit dan mak yong (Afifah, 2003). Majlis tahlil juga diambil daripada konsep agama Hindu iaitu dalam memperingati orang yang telah mati dan disesuaikan mengikut ajaran Islam (Nurul Mubin Siraj, 2015). Dalam bidang bahasa pula, banyak perkataan daripada bahasa Sanskrit yang dipinjam dan diserap masuk ke dalam bahasa Melayu. Contohnya perkataan bulan, raja, dan guru yang kekal digunakan sehingga hari ini (Sazelin Arif, 2007). Terdapat pelbagai bukti yang menunjukkan penggunaan bahasa Sanskrit di Tanah Melayu seperti prasasti di Talang Tuwo dan Kedukan Bukit (rujuk lampiran 6).
Dalam bidang kesusasteraan juga cerita-cerita menggunakan unsur agama Hindu dan Budha seperti di dalam epik Seri Rama dan Mahabrata dan juga Hikayat Merong Mahawangsa. Cerita-cerita yang bersumberkan kitab agama Hindu seperti epik Seri Rama dan Mahabrata menarik minat masyarakat Melayu seperti cerita penglipur lara yang dituturkan oleh tukang-tukang cerita atau melalui wayang kulit. Setiap unsur dan mitos yang digunakan dalam sejarah Melayu membawa maksud penting dalam menggambarkan kebesaran, kemuliaan, martabat serta menunjukkan kuasa raja yang istimewa (M. Rajantheran, 1999). 3.3 Hasil Interaksi Antara Tamadun Cina dan India Interaksi antara kedua-dua tamadun ini telah membawa agama Buddha ke China melalui Jalur Sutra semasa abad pertama pada akhir pemerintahan Dinasti Han (Tan Ta Sen, 2010). Buddhisme mampu menarik minat rakyat di negara China kerana ajaran ini menjawab konsep penderitaan manusia yang berkaitan dengan kekacauan dan perpecahan negara ketika itu setelah kejatuhan Dinasti Han. Selain itu, dalam bidang sains dan teknologi, India telah membawa teknologi membuat gula daripada tebu ke negeri China. Koleksi buku-buku astronomi dan perubatan India juga berjaya diterjemahkan ke dalam bahasa Cina. Bagi Tamadun India pula, mereka mempelajari teknologi membuat kertas, bahan letupan, percetakan dan penggunaan kompas daripada tamadun China. Di samping itu, dalam bidang bahasa dan kesusasteraan fonetik bahasa Cina telah menggunakan teknik daripada ilmu fonetik Sanskrit yang dipelajari melalui ajaran Buddhisme. Oleh kerana itu, kesusasteraan Cina banyak dipengaruhi oleh perbendaharaan kata bahasa Sanskrit dan Pali. Malahan, alat muzik China seperti pipa dan konghou juga berasal dari India. 4.0 KESIMPULAN Kesimpulannya, berdasarkan pembacaan yang telah dibuat terhadap tamadun Melayu tamadun Cina dan tamadun India, jelaslah bahawa teras kepada konsep-konsep kehidupan dan pencapaian matlamat hidup dalam ketiga-tiga tamadun ini mempunyai beberapa persamaan. Namun begitu dalam persoalan-persoalan tertentu, terutama yang berkaitan dengan teologi, wujud beberapa perbezaan yang tertentu. Memahami persamaan ddan perbezaan antara satu tamadun dan tamadun yang lain seharusnya mendorong kita untuk lebih bersikap toleransi ke arah mewujudkan keharmonian sejagat dan seterusnya keamanan sedunia. Secara umumnya, tamadun Malaysia mempunyai kekuatan nilai sejagat dan sifat sepunya yang membawa keharmonian dalam interaksi di antara pelbagai tamadun walaupun mempunyai agama dan budaya yang berbeza.
LAMPIRAN
Lampiran 1
Isi teks batu bersurat ini mengenai undang-undang seorang raja. Catatan yang terkandung pada batu ini menyebut Islam sebagai agama rasmi dan menerangkan hukum-hukum Islam tentang maksiat dan segala kemungkaran.
Catatan ini dipercayai sebagai bukti kedatangan agama Islam di Terengganu pada tahun 1303. Batu bersurat ini disimpan di Istana Sultan Terengganu sebelum di pindahkan ke Arkib Negara pada tahun 60-an.
Lampiran 2
Menara Batu
Masjid Kampung Hulu, Melaka
Tokong Cina Pagoda, Penang
Masjid ini mempunyai bumbung berlapis 3, dengan bentuk seakan-akan piramid.
Menara batu menunjukkan ciri senireka Melaka pada masa itu, dan dipengaruhi oleh rekabentuk pagoda orang Cina.
Seperti banyak masjid yang dibina di Melaka pada zaman itu, hiasan dengan pengaruh Cina digunakan untuk menghiasi masjid ini. Bahan-bahan seperti jubin seramik dan jubin lantai daripada kerajaan China Dinasti Ching juga digunakan.
Lampiran 3
Lampiran 4
Langkasuka ialah sebuah kerajaan Hindu Melayu silam yang terletak di Semenanjung Tanah Melayu. Kerajaan ini bersama-sama dengan Kerajaan Kedah Tua berkemungkinan merupakan kerajaan yang paling awal di Tanah Melayu.
Kedah Tua dipengaruhi oleh agama Buddha dan seterusnya diikuti oleh agama Hindu, pengaruh Hindu-Buddha ini boleh dibuktikan melalui peninggalan candi yang terletak di Lembah Bujang.
Lampiran 5
Candi Bukit Batu Pahat
Candi Bukit Pendiat
Lampiran 6
Prasasti Talang Tuwo
Prasasti Kedukan Bukit
8.0 RUJUKAN Arif, S. (2007). Tamadun Islam dan Tamadun Asia. Shah Alam: McGraw-Hill (Malaysia)Sdn. Bhd. M.Rajantheran. (1999). Sejarah Melayu: Hubungan Kebudayaan Melayu dan India. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Muhamad, P. M. (2010). Merintis Kecemerlangan Islam. Karya Bestari. Muhamad, R. (2011). Menyelami Pengurusan Umar Abdul Aziz. Shah Alam: Karangkraf. Pustaka, D. B. (2007). Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka. Tan Ta Sen, C. H. (2010). Islam In Southeast Asia. (Singapore: Institute Southeast. Yazid, A. A. (2003). Pengajian Tamadun Asia. . Bentong, Pahang. : PTSPublications & Distributor Sdn. Bhd.