01. Bài 1- Khoa Hoc Ve Nghien.pdf

Khoa học về Nghiện BS. Đoàn Duy Tân

THÔNG TIN GIẢNG VIÊN BS. ĐOÀN DUY TÂN GIẢNG VIÊN BM. SỨC KHOẺ CỘNG ĐỒNG ĐT: 0969747510 – 0909747510 EMAIL: [email protected]

2

Nội dung 1. Định nghĩa về nghiện 2. Nguyên nhân, hình thái sử dụng chất gây nghiện 3. Tại sao nghiện được coi là một bệnh của não bộ 4. Mô tả ngắn gọn về các chất hướng thần gây tác hại cho não như thế nào 5. Chẩn đoán lệ thuộc chất gây nghiện BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

3

Không phải là một khuyết điểm,

Nghiện

rối loạn nhân cách hoặc là băng hoại đạo đức

Là một vấn đề về sức khỏe

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

4

• Là một bệnh mãn tính của não bộ

Khoa học về nghiện

• Có tính tái phát đặc trưng bởi hành vi tìm kiếm và sử dụng ma túy, bất chấp tác hại

Bệnh • Sự biến đổi cấu trúc hoặc chức năng của bất cứ bộ phận, cơ quan hoặc hệ thống nào trên cơ thể. • Có triệu chứng đặc biệt, hoặc tập hợp các dấu hiệu và triệu chứng

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

6

Bệnh mạn tính • Kéo dài • Không thể chưa trị dứt điểm nhưng có thể kiểm soát được • Não bộ cho thấy những sự thay đổi rõ rệt sau khi sử dụng ma túy và tác hại kéo dài kể cả sau khi đã ngừng sử dụng • Giống như tiểu đường và cao huyết áp, nghiện: • Không thể chữa trị dứt điểm • Có thể kiểm soát được BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

7

Triệu chứng • Chủ quan: Trải nghiệm trực tiếp bởi mỗi cá nhân; không thể nhìn thấy hay đo đếm bởi người khác • Ví dụ: Đau bụng, chóng mặt, đau đầu • Ví dụ về nghiện: thèm thuồng, bồn chồn khi không sử dụng

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

8

Dấu hiệu • Khách quan: dấu hiệu lâm sàng của bệnh mà người ngoài có thể nhìn thấy hay xác định rõ • Ví dụ: phát ban, sốt, huyết áp cao • Ví dụ đối với nghiện: áp-xe ở chỗ tiêm, sự khác nhau trong hoạt động của não bộ được đo bằng kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

9

Nghiện chất là gì? • Ngày nay, con người biết rằng nghiện là một bệnh, bệnh này gây ảnh hưởng đến cả não bộ và hành vi của bệnh nhân • Con người cũng đã xác định được nhiều yếu tố về sinh lý, môi trường, những khác biệt về hệ gen có vai trò trong hình thành và tiến triển của bệnh • Những khám phá khoa học này góp phần phòng và điều trị bệnh, giảm gánh nặng cho bản thân, gia đình, xã hội BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

10

Thuật ngữ • WHO 1964 sử dụng thuật ngữ “hội chứng lệ thuộc” để thay cho thuật ngữ “nghiện”, “quen”. • Thuật ngữ này bao hàm cả lệ thuộc về thể chất và tâm lý, trong đó lệ thuộc tâm lý là sự kém kiểm soát việc sử dụng chất, lệ thuộc thể chất để chỉ sự dung nạp và các triệu chứng cai

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

11

Thuật ngữ • Theo National Institute on Drug Abuse: “Nghiện được định nghĩa là bệnh lý mạn tính, tái phát của não bộ, thể hiện bằng sự cưỡng bách tìm kiếm và sử dụng, bất chấp những hậu quả có hại. Nghiện được coi là bệnh của não bộ, vì sử dụng chất gây ra những thay đổi trong cấu trúc và vận hành não bộ. Những thay đổi trong não này kéo dài, dẫn đến những hành vi có hại ở những người sử dụng chất” BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

12

Thuật ngữ • Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA): Nghiện là các hội chứng gồm tăng liều ma túy để có tác dụng mong muốn, sử dụng ma túy để giảm hội chứng thiếu thuốc, không có khả năng giảm liều hoặc dừng ngừng sử dụng ma túy, và Hếp tục sử dụng ma túy mặc dù biết nó có hại cho bản thân và những người khác.

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

13

Thuật ngữ

• Viện nghiên cứu quốc gia Hoa Kỳ về lạm dụng ma túy (NIDA): Nghiện là một bệnh não mạn tính, tái phát làm cho người nghiện buộc phải tìm và sử dụng ma túy, bất chấp các hậu quả đối với họ và những người xung quanh.

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

14

Thuật ngữ Theo DSM IV-TR • “Sử dụng chất” là sử dụng chất một lượng từ nhỏ đến trung bình, không ảnh hưởng đến chức năng xã hội, nghề nghiệp, học tập • “Lạm dụng chất” chỉ việc sử dụng một cách gây hại hoặc sử dụng nguy hiểm các chất tác động tâm thần • “Rối loạn sử dụng chất”

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

15

Thuật ngữ • DSM 5 gồm chương “những rối loạn liên quan đến chất” bao gồm 2 mục: - “Những rối loạn sử dụng chất” là một nhóm các triệu chứng về nhận thức, hành vi, thể chất chỉ ra rằng cá nhân tiếp tục sử dụng chất cho dù gặp phải các vấn đề nghiêm trọng liên quan đến sử dụng chất - “Những rối loạn do chất” bao gồm các trạng thái: ngộ độc, cai, và các rối loạn tâm thần do sử dụng chất BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

16

Diễn tiến sử dụng chất

Nguồn: Từ phòng thí nghiệm của BS N.Volkow và H.Schebert.t BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

17

Các hình thái sử dụng chất gây nghiện

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

18

Không có yếu tố nào duy nhất xác định liệu một người có thể trở thành người nghiện hay không?

Nguồn: NIDA

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

19

Nguồn NIDA BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

20

Vùng vỏ não trước trán

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

21

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

22

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

23

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

24

Diễn &ến của NGHIỆN 1

THỂ THAO

GIA ĐÌNH

MA TÚY GIA ĐÌNH BẠN BÈ TẬP LUYỆN

THỰC PHẨM CÔNG VIỆC

HỌC HÀNH GIA ĐÌNH RƯỢU BIA BẠN BÈ

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

25

Diễn &ến của NGHIỆN 2 MA TÚY MA TÚY THỂ THAO

THỰC PHẨM

GIA ĐÌNH

BẠN BÈ

CÔNG VIỆC HỌC HÀNH

MA TÚY TẬP LUYỆN

RƯỢU BIA BẠN BÈ

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

26

Diễn &ến của NGHIỆN 3 MA TÚY MA TÚY

MA TÚY GIA ĐÌNH

BẠN BÈ MA TÚY

THỰC PHẨM MA TÚY

MA TÚY LUYỆN TẬP

GIA ĐÌNH MA TÚY

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

27

Diễn &ến của NGHIỆN 4 MA TÚY

MA TÚY

MA TÚY MA TÚY MA TÚY

MA TÚY

MA TÚY

MA TÚY

MA TÚY

MA TÚY

MA TÚY MA TÚY

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

28

Ước %nh tỷ lệ người thử sử dụng chất gây nghiện trở thành nghiện

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

29

Nguồn: The Zinberg interaction model investigates the various factors that lead to drug dependency BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

30

Giao tiếp của não bộ

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

31

Tế bào thần kinh - Mô hình được sử dụng bởi Lydia V. Kibiuk và Hội Khoa học Thần kinh BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

32

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

333

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

34

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

35

Neuropsychopharmacology (20c14) 39, 254-262; doi:10.1038/npp.2013.261

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

36

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

37

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

387

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

39

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

40

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

41

Quá trình phục hồi sau điều trị

Não của người bình thường

Não của người đang sử dụng heroin BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

Sau 1 năm không sử dụng heroin 42

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

43

Một số chất dẫn truyền thần kinh và tác động

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

44

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

45

Tiêu chuẩn “rối loạn sử dụng chất” 1. Dùng một lượng lớn hơn, trong thời gian dài hơn dự 7. Từ bỏ hoặc giảm những hoạt động quan trọng bởi lý do 9nh sử dụng chất 2. Thèm muốn dai dẳng và không thành công trong việc nỗ 8. Nhiều lần sử dụng chất trong những tình huống nguy lực cắt giảm sử dụng chất hiểm cho cơ thể 3. Tiêu tốn một thời gian lớn cho việc tìm kiếm, sử dụng, và 9. Tiếp tục sử dụng cho dù biết được những vấn đề dai dẳng hồi phục trong việc sử dụng chất về sức khỏe thể chất và tâm lý có thể gây ra bởi việc dùng chất hoặc nặng lên do dùng chất 4. Thèm muốn sử dụng chất

10. Dung nạp với chất

5. Tái diễn sử dụng chất dẫn đến không hoàn thành những 11. Cai: Bao gồm cả 2 trường hợp đã từng gặp hội chứng cai nhiệm vụ bắt buộc trong công việc, gia đình, trường học và phải sử dụng chất để tránh hoặc giảm nhẹ hội chứng cai 6. Tiếp tục sử dụng cho dù nhiều lần gặp phải những vấn đề về xã hội và tương tác gây ra bởi việc sử dụng chất

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

46

Rối loạn sử dụng chất • 11 tiêu chuẩn trên được chia vào 4 nhóm, trong đó: - Suy giảm khả năng kiểm soát (tiêu chuẩn 1 - 4) - Suy giảm về mặt xã hội (tiêu chuẩn 5 - 7) - Sử dụng nguy hiểm (tiêu chuẩn 8 - 9) - Đặc điểm dược lý (tiêu chuẩn 10 - 11)

BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

47

Rối loạn sử dụng chất • Rối loạn sử dụng chất theo DSM 5 là một phổ gồm nhiều mức độ từ nhẹ đến nặng - Nhẹ: có từ 2 đến 3 triệu chứng - Trung bình: có từ 4 đến 5 triệu chứng - Nặng: có từ 6 triệu chứng trở lên • Trong DSM 5 không sử dụng từ ngữ “nghiện”, tuy vậy theo cách sử dụng phổ biến của một số nước và một số tác giả, thuật ngữ “nghiện” được hiểu tương đương với “rối loạn sử dụng chất mức độ nặng” BSDoan Duy Tan - Khoa hoc ve Nghien

48