Marketing

2009

FAKULTETI FAKULTETI EKONOMIK EKONOMIK MARKETING MARKETING

Nga literature msimore Veton S. 5/28/2009

MARKETING  POLITIKA E DISTRIBUCIONIT (SHPËRNDARJES)  Distribucioni (shpërndarja) është njëri nga instrumentet e marketingut miks.  Distribucioni është kompleks i tërë, që bazohet në politikë të definuar në vendime dhe strategji për zgjidhjen e kanaleve të shitjes dhe të logjistikës së marketingut. DISTRIBUCIONI përbëhet nga dy tërësi: 1. zgjedhja dhe koordinimi i aktiviteteve me kanalet e shitjes dhe, 2. funksionimi optimal i distribucionit fizik.  LLOJET Kanalet e distribucionit (të shitjes, të livrimit), klasifikohen në këto lloje: 1. kanalet e drejtpërdrejta, 2. kanalet e tërthorta, 3. kanalet e kombinuara.  Në kanalet e drejtpërdrejta bëjnë pjesë rrjeti i shitoreve të ndërmarrjeve prodhuese, si dhe agjentët tregtarë.  Kanalet e tërthorta të shitjes përfshijnë tregtinë me shumicë, tregtinë me pakicë dhe agjencitë tregtare.  Ndërkaq, kanalet e kombinuara përbëhen nga kombinimi i pjesërishëm i llojeve të ndryshme të kanaleve të shitjes. ZGJEDHJA E KANALEVE TË DISTRIBUCIONIT (TË SHPËRNDRAJES)  Vendimet për zgjedhjen e kanaleve të shitjes janë rezultante e analizave të: 1. karakteristikave të produkteve, 2. të konsumatorëve, 3. të vet kanaleve të shitjes, 4. të konkurrencës dhe, 5. të përvojës së ndërmarrjes. KRITERET PËR ZGJEDHJEN E KANALEVE TË SHITJES Kriteret ndërtohen në saje të informacioneve të verifikuara, realisht përkufizohen në tri grupe:. 1. në kriteret ekonomike, 2. në kriteret e kontrollit dhe, 3. në kriteret e adaptimit.  KRITERET EKONOMIKE kanë të bëjnë me parimin e realizimit të shpërndarjes me efikasitet, në kohë, në hapësirë dhe me rentabilitet.  KRITERI I KONTROLLIT përmban specifikat e mundësive të kontrollit të produktit, edhe në rrjedhat e tij deri të konsumatori.  KRITERET E ADAPTIMIT përmbajnë mundësinë e adaptimit nëpër situata dhe në kohë të krijuara. Vendimet për zgjedhjen e kanaleve të shitjes miratohen për periudha më të gjata kohore.  Kanalet e shpërndarjes (livrimit) janë instrumente, me të cilat arrihet objektivi i definuar. ALTERNATIVAT E STRATEGJIVE ndahen në tri grupe: 1. alternativa intensive, 2. alternativa selektive dhe, 3. alternativa ekskluzive.  ALTERNATIVA INTENSIVE është vendim parimor tek ato ndërmarrje, të cilat në mënyrë të gjithanshme pretendojnë të shesin produktet në tregje sa më të gjera.  ALTERNATIVA SELEKTIVE zbatohet të ndërmarrjet të cilat prodhojnë produkte me vlera më të larta, të standardizuara dhe synojnë që për distribucionin e tyre të zgjedhin numër të caktuar të kanaleve dhe segmente më të kufizuara të tregjeve.

 ALTERNATIVA E EKSKLUZIVITETIT është formë strategjike, me një ose numër të kufizuar të kanaleve të shitjes. DISTRIBUCIONI FIZIK (LOGJISTIKA E MARKETINGUT)  Distribucioni fizik ndryshe quhet Logjistika e marketingut.  Me distribucionin fizik nënkuptohet aktiviteti me të cilin bëhet levizja, qarkullimi i produkteve të gatshme, depozitimi, manipulimi dhe dërgimi deri të konsumatori. Distribucioni fizik përfshin dy komponenta: 1. transportimin dhe, 2. depozitimin e mallrave.  Nëpërmjet distribucionit fizik, realizohet transportimi, madje grumbullimi dhe ruajtja e stoqeve optimale, ruajtja e cilësisë së produkteve, që janë në funksion të gatishmërisë së përmbushjes së nevojave dhe të kërkesave të konsumatorëve. LLOJET E SISTEMEVE TË KANALEVE TË DISTRIBUCIONIT (SHPËRNDARJES)  Në këtë kontekst dallohen: 1. sistemi vertikal, 2. sistemi horizontal, 3. sistemi i franshizingut, 4. sistemi i lizingut dhe, 5. sistemi i konsignacionit.  SISTEMI VERTIKAL përfshin lidhshmërinë e prodhuesve me kanalet e shitjes në formë më të butë (kontraktuese) deri tek aj o më e fortë (integruese).  SISTEMI HORIZONTAL karakterizohet me përfshirjen e ndërmarrjeve prodhuese dhe të disa llojeve të kanaleve të shitjes.  SISTEMI I KANALEVE KONVENCIONALE të marketingut përbëhet nga ndërmarrjet e pavarura, të karakterit prodhues, të shitjes me shumicë dhe të shitjes me pakicë.  SISTEMI VERTIKAL i marketingut përbëhet nga tregtia me shumicë dhe ajo me pakicë, ku ndërmarrjet funksionojnë si sistem i përbashkët. Të dy këto sisteme në fokus e kanë konsumatorin.  SISTEMI I FRANSHIZINGUT përmban mënyrën e bashkëpunimit në formë të kooperimit, ku ndërmarrja në cilësinë e dhënësit (franshizeri) i jep sistemin e biznesit shfytëzuesit (franshizantit) në shfrytëzim me të gjitha të drejtat.  SISTEMI I LIZINGUT përbëhet nga modeli i kooperimit, duke i dhënë mjetet në qesim (me qira). Pronarët (ndërmarrjet, individët) që kanë potencial të parkut të makinave transportuese, aeroplanë e tjerë, iu japin shfrytëzuesve me vlerë të caktuar të shpërblimit.  SISTEMI I KONSIGNACIONIT është një sistem i thjeshtë, ku ndërmarrjet prodhuese japin sasi të mallrave, sidomos të konsumit të gjerë ndërmjetësuesve, të faturohen sipas sasive që shiten.  Është kjo formë e kooperimit, që ka disa përparësi në bashkëpunim.  POLITIKA E PROMOCIONIT NOCIONI I T  Ndërmarrjet janë subjekte ekonomike, që duhet të jenë të orientuara nga tregu. Lidhshmëritë me tregun realizohen nëpërmjet aktiviteteve të promocionit.  Promocioni është proces i organizuar i komunikimit në mes prodhuesit ose tregtarit dhe konsumatorit.  PROMOCIONI është proces kontinuel, me të cilin konsumatorëve iu shtohet kërshëria për blerje; më shpejtë vendosin për blerje, sepse nga porositë e promocionit janë në gjendje të bëjnë dallimin e ofertave në kushtet e konkurrencës.  Promocioni, një prej instrumenteve të rëndësishme të marketingut miks, përbëhet nga dy tërësi:  komunikimi dhe shpërndarja e informacioneve dhe,  porosia (mesazhi).

Roli i promocionit është i përmbledhur në informimin e blerësve, për programin e prodhimit, imixhin e ndërmarrjes, nivelin e popullaritetit, për çmimet reale ekzistuese, për funskionalitetin dhe karakteristikat tjera të kanaleve të shitjes. SHITJA PERSONALE është shitje e drejtpërdrejt, ku vejnë kontakt shitësi dhe blerësi. 

NXITJA E SHITJES është një prej aktiviteteve të promocionit miks. Është ky një aktivitet, i cili duke zbatuar metoda të caktuara, e përparon shitjen.  Janë tri kahe kryesore të veprimit të nxitjes së shitjes:  masat stimulative për blerje të distributorëve,  nxirjet e konsumatorëve për blerje të produkteve të caktuara, në kohë të caktuar,  aktivitetet tjera nëpër punktet e shitjes. METODAT E NXITJES SË SHITJES  Dallohen dy grupe kryesore të metodave:  metodat stimulativo-materiale dhe,  metodat vizuelo-psikologjike.  Në grupin e metodave stimulativo materiale përfshihen:  metoda e mostres gratis,  premitë,  lojërat shpërblyese.  Në grupin e metodave vizuelo-psikologjike bëjnë pjesë:  ekspozimet e produkteve nëpër shitore,  ekspozimet nëpër ekspozita dhe,  ekspozimet nëpër panaire. 

PUBLICITETI është një prej formave të promocionit miks. Publiciteti është aktivitet që nuk e organizon dhe as nuk e porosit ndërmarrja. Do të thotë ndërmarrja nuk i nënshtrohet shpenzimeve për këtë formë të promocionit.  MARRËDHËNIET ME PUBLIKUN  Marrëdhëniet me publikun janë aksione të organizuara të ndërmarrjes, të drejtuara kah opinioni i afërt deri të publiku i gjerë, për të krijuar bindje e besim që ka ndërmarrja në mjedisin ku vepron dhe më gjerë.  PROPAGANDA EKONOMIKE është forma më e gjerë e promocionit.  Propaganda ekonomike është aktivitet i organizuar, me intensitete e dinamikë përkatëse, në mënyrë që nëpërmjet zbatimit të metodave dhe të masmediave të komunikojë me tregun, duke e informuar dhe dhënë porosi konsumatorit: çka, me çfarë kushtesh, në ç’kohë mund të blejë produkte dhe shërbime. Rëndësia e propagandës ekonomike vështrohet nga:  aspekti i konsumatorëve dhe,  aspekti i prodhuesve. Ligj.23  PROPAGANDA EKONOMIKE DHE MARKETINGU OBJEKTIVAT E PROPAGANDËS EKONOMIKE  Objektivat e propagandës ekonomike përqëndrohen në:  komunikimin me tregun dhe konsumatorët;  ndihmën dhe ndikimin në plotësimin e nevojave të blerësve;  organizimin optimal të ndërmarrjes dhe në realizimin e fitimit më të madh të saj;  ndryshimin e stilit të jetës, të punës dhe të konsumit.  

 

    

   



 



  



KOMUNIKIMI nuk fillon nga propaganda ekonomike. Sistemi i marketingut e mbulon këtë fushë, nëpërmjet kërkimeve dhe aktiviteteve tjera. Me kërkime të nevojshme grumbullohen dhe përpunohen të dhëna, informacione që dalin nga kompleksi i konsumatorit. Nga këto të dhëna formësohet edhe propaganda ekonomike, për të qenë në harmoni me kërkesat e konsumatorëve, për t’i përmbushur ato. NDIHMA DHE NDIKIMI në përmbushjen e nevojave dhe të kërkesave të konsumatorëve, bëhet në mbështetje me parimin për të vërtetën. SHTIMI I KËRKESËS imponon prodhim masiv. Nga shitja më e madhe, zhvillohet ndërmarrja dhe realizimi më i madh i fitimit. Objektivi i tillë realizohet nëpërmjet shfrytëzimit të kapaciteteve të ndërmarrjes, nga urhanizimi dhe manaxhimi i mirëfilltë i prodhimit dhe i biznesit të tërësi. NDRYSHIMI NË STILIN E JETËS, në punë dhe në konsum mund të ndikohet nga propaganda ekonomike. Me këtë objektiv, duke u mbështetut në kreativitet, në inovacione, nga produktet e reja, ndryshohen sjelljet, stili i jetës, modelet e shfrytëzimit të kohës, të angazhimit të faktorit të punës e tjerë. PSIKOLOGJIA NË PROPAGANDËN EKONOMIKE Propaganda ekonomike destinohet për njeriun. Njeriu nuk është vetëm homo economicus, por edhe qenie sociologjike dhe psikologjike. Përmbajtja e porosive dhe e apeleve të propagandës ekonomike duhet të ketë edhe me një dozë të ngacmimit në psikën e njeriut, përkatësisht të blerësit, konsumatorit. Porosia (mesazhi) i propagandës ekonomike, duhet t’i plotësojë së paku pesë kritere. Këto janë:  përshtatshmëria,  tërheqja,  kuptueshmëria,  interesantja,  bindshmëria. Porositë shumëzohen dhe shpërndahen nëpër media të llojeve të ndryshme (në formë pllakati, në TV, gazeta e tjerë). Kudo që plasohen mesazhet e propagandës duhet t’i plotësojnë kriteret e mësipërme. Kuptimi i porosisë ka domethënie të larmishme. Porosia verbale apo e shkruar është e nevojshme të përmbajë stil dhe të gjitha kriteret bazike. Psikologjia në propagandën ekonomikenuk është e pranishme vetëm në rrafshin e porosive dhe të apeleve propagandistike, por ka vend parësor edhe në analizat e marrësve të porosive, të konsumatorëve dhe të shfrytëzuesve. Pranusesit e porosive janë me madhësi dhe me struktura të ndryshme: pleq, fëmijë, të rinj, meshkuj, femra, të arsmuar, jo mjaft të arsimuar, me fuqi të konsiderueshme blerëse, me fuqi më të dobët blerëse, me interesa, përcaktime, besime, bindje e mosha të ndryshme. NGA ASPEKTI PSIKOLOGJIK nuk është e mjaftueshme analiza vetëm për çastin e ekzaminimit, por të merret parasysh e tërë ecuria jetësore. Njëkohësisht, me rastin e analizave rreth konsumatorëve, nuk duhet harruar se ai pranon porosi dhe apele edhe nga ndërmarrjet tjera. Në propagandën ekonomike vehen në pah komponentet emocionale. Emocionet e rëndësishme shfaqen nëpërmjet fjalëve të ngjeshura, me të cilat krijohen qëndrime përkatëse të konsumatorit për produktet dhe shërbimet që i preferohen. PSIKOLOGJIA në propagandën ekonomike është pjesë përbërëse e komunikimeve, e porosive dhe e apeleve, prandaj, në asnjë mënyrë, me asnjë dozë, nuk është e lejueshme gënjeshtra dhe e pavërteta.

        



   

           

Në këto aktivitete gjithmonë duhet të jetë e mishëruar e vërteta. Thyerjet, emocionet negative, janë shumë të dëmshme në aktivitetet e propagandës ekonomike. Ngulitjet psikologjike formojnë konstantë në kohë të caktuar. Psikologjia në propagandën ekonomike është pjesë e pandarë e aktiviteteve të propagandës ekonomike, në komunikimet kontinuele dhe në apelet propagandistike. Me begatimin psikologjik, propaganda ekonomike bëhet më bindëse, më efektive, dhe më e begatë në përgjithësi. PROPAGANDA EKONOMIKE DHE SJELLJET E KONSUMATORËVE Propaganda ekonomike është e ndërlidhur me sjelljet e konsumatorëve. Në shfaqjen, fleksibilitetin në shkallën e ndryshimit të sjelljeve të konsumatorëve, propaganda ekonomike ka rol të shumëfishtë. Roli i propagandës ekonomike shfaqet në cilësinë:  e rregullatorit,  të akceleratorit,  të imitatorit dhe,  të transparencës. Propaganda ekonomike e ka rolin e RREGULLATORIT. Duke komunikuar me të gjitha shtresat e popullsisë, i informon për ofertën, si dhe për gjendjen në kuptim të gjerë, prandaj ushtrohet ndikim të blerësit se në ç’bazë duhet të reagojnë. Propaganda ekonomike nëpërmjet komunikimit iu shpegon, ofron të dhëna, iu jep porosi dhe në këtë mënyrë ndikon si një rregullator në sjelljet e konsumatorëve. Po ashtu, propaganda ekonomike e ka rolin e AKCELERATORIT në sjelljet e konsumatorëve. Me këtë veçori nënkuptohet shpejtimi në marrjen e vendimeve për blerje, për aso blerjesh që janë të dobishme në çastet e pikërishme, por edhe për kohë më të gjatë për konsumatorin. Propganda ekonomike të konsumatori krijon sensibilitetin e IMITIMIT. Imitimi nuk ka të bëjë për çështje, sjellje abnormale, por është në lidhshmëri me të bukurën, atë që është pozitive dhe e dobishme. Imitimi ka të bëjë me joshjën për cilësi, stil të avancuar të jetesës, me begatim për rpodukte dhe shërbime të cilat i tejkalojnë të deritashmët. Tregu shumë vështirë të jetë transparent. Propaganda ekonomike në masë të dukshme e arrin shkallën më të lartë të TRANSPARENCËS së tregut. Nëpëmjet propagandës ekonomike pasqyrohen ofertat dhe kërkesat e shumëllojshme, me çka vjen deri të diferencimi dhe imtësimi i gjërave që bëhen të qarta dhe të kuptueshme. Propaganda ekonomike ka ndikim në sjelljet e konsumatorëve. Edhe sjelljet e konsumatorëve kanë ndikim në propagandën ekonomike. Pra, ndikimet janë të ndërsjella. Duke u bazuar në reagimet e blerësve formosohet programi dhe aksionet e propagandës ekonomike. Aktivitetet e tilla duhet të jenë kontinuele. Ndikimi nuk ka të bëjë të blejë klienti me çdo kusht, por përkufizohet mësuarjen e blerjes me mençuri. MEDIAT E PROPAGANDËS EKONOMIKE Me media ose masmedia nënkuptohet mënyra dhe mjetet, me të cilat bëhet transmetimi dhe bartja e informacioneve dhe e porosive nga prodhuesi deri të konsumatori. Masmediat e propagandës ekonomike, sado që kanë mision të përbashkët të komunikimit, megjithatë, me specifikat që i kanë, dallohen nga njëra tjetra. Ndërmarrjet, në varshmëri me ofertën që e plasojnë, me gjendjen financiare që e kanë, marrin vendim për llojin, intensitetin e masmediave që i shfrytëzojnë.

 

                   

Për mediat e shfrytëzuara paraprakisht planifikohen efektet, si dhe kontrollohen dhe vlerësohen pas kryerjes së aktiviteteve. Masmediat bazike më të rëndësishme të propagandës ekonomike janë:  shtypi,  radio,  televizioni,  mjetet e promocionit në vendin e shitjes,  propaganda e drejtpërdrejtë,  mediat e reja elektronike. SHTYPI Media e shtypit ka kuptim të gjerë, sepse përbëhet nga shtypi ditor dh ai periodik. GAZETAT janë media të përshtatshme, ngase tirazhi i tyre mund të lexohet nga më shumë lexues. Gazetat ditore botohen në mëngjes, ose në mbrëmje. Në gazeta ka hapësirë edhe për aktivitete të propagandës ekonomike. Propagandistët duhet të kenë informacione të duhura për strukturën e lexuesve, me qëllim që t’i përshtasin porositë dhe apelet. Gazetat ditore kryesisht janë të karakterit informativ, mirëpo tekstet e propagandës ekonomike zëjnë vend të dukshëm, të cilat vërehen nga lexuesit dhe lexohen me kurreshtje. Është e nevojshme të dihet se cilat shtresa më tepër i lexojnë gazetat e mëngjesit, e cilat ato të mbrëmjës, për t’iu përshtatur tekstet e propagandës ekonomike. Është e preferueshme që porosia, informacioni, përveç me fjalë, të jetë e ilustruar edhe me fotografi. Përveç anëve pozitive, gazeta i ka edhe anët negative, posaçësrisht për shtresën e analfabetëve, të cilët nuk janë në gjendje ta lexojnë atë. REVISTAT, që janë të karakterit të mediave periodike, kanë rol të dalluar për shfrytëzim në cilësinë e medias së propagamdës ekonomike. Ato kryesisht botohen me letër më cilësore, me ilustrime më të avancuara se sa në gazetë ditore, prandaj mesazhet që kanë të bëjnë me propagandën ekonomike mund të ruhen paksa më gjatë. RADIO Radio është masmedia e rëndësishme në propagandën ekonomike. Informacionet dhe porositë që emetohen nëpërmjet eterit, ka mundësi t’i shfrytëzojë çdokush. Programet e radios redaktohen në atë mënyrë, sa të jenë më të përshtatshme me frekuenca më të mëdha të dëgjuesve. Kërkimet empirike kanë dëshmuar se emisionet e ndryshme ndëgjohen me pasion, nëse janë të kombinuara me aktivitete propagandistike. Materialet e propagandës ekonomike, për të shënuar efekte të kënaqshme, duhet të kenë radhitje dhe tremine aq të qëlluara, për të qenë shtresat që dëgjojnë të kënaqura. Media e radios ka rol të ndjeshëm, ngase përveç në vendbanimet e urbanizuara, mund të dëgjohen në vise më të largëta, (atje ku nuk ka depërtuar elektrifikimi), nëpërmjet tranzistorëve. Tekstet propaganduese mundësisht duhet të jenë më të shkurtëra, të ndiqen me muzikë, dhe të emetohen në kohë kur degjohen më shumë. Leximi teksteve duhet të jetë i qartë, me zë kumbues, me intonacion melodik, me distinkcion të veçantë e tjerë. Përseritja e informacioneve, e mesazheve dhe e apeleve duhet të përseriten në mënyrë optimale, për t’i ngazllyer e jo irituar dëgjuesit, të cilët janë në rolin e konsumatorit. TELEVIZIONI



              

  

      

Televizioni është masmedia më atraktive, që bën pjesë në mediat e reja elektronike. Karakterizohet me përparësi të shumta, siç janë aktivizimi i shqisave audiovizuele, në përceptimin dhe marrjen e informacioneve e të porosive të propagandës ekonomike. Teknikat e programit propagandues janë shumë më të avancuara se në mediat tjera. Teksti që lexohet duhet të jetë në harmoni me fotosin e shfaqur dhe e kundërta. Televizioni ka përparësi, sepse në të shihet produkti, disenji i tij, përkatësisht tërë oferta Ilustrimet janë atraktive, me ngjyra dhe shfaqen me shpejtësi të madhe. Leximi i tekstit duhet të jetë me stil të veçantë artistik, i kuptueshëm dhe depërtues të psika e TV shikuesit. Emisionet atraktive mund të inqizohen në disketa e të përseritën sa herë që e shfaq intersimin konsumatori. Konsumatorët kanë mundësi të mësojnë disa gjëra që iu interesojnë për produktin dhe për shërbimin. Në televizion shfaqen sfilatat, ekspozitat e tjerë.. Media e TV shërben edhe për nxitjen e shitjes, të publicitetit e tjerë. Rëndësia e televizionit bëhet edhe më e madhe, sidomos kur është fjala në të mbërrimet e reja në sistemin kabllovik dhe digjital. MJETET E PROMOCIONIT NË VENDIN E SHITJES Në vendin e shitjes, ku janë në kontakt shitësi dhe blerësi, mjete të promocionit janë vet produktet, si dhe katalogjet, prospektet, ose ndonjë mostër e dedikuar për propagandë. Vendet e shitjes më të përhapura janë shitoret, qoshqet, supermarketet, si dhe format tjera të punkshitjeve. Produktet që gjenden në shitore, objektivisht janë objekte që propagandohen. Blerësi ka mundësi të informohet realisht për vetitë e produktit dhe për gjëra tjera të lidhura me to. Produktet mund të ekspozohen nëpër ekspozita dhe nëpër panaire. Ekspozitat mund të jenë të përkohshme dhe të përhershme. Nëpër panaire ekspozohen disa lloje të produkteve dhe të shërbimeve. Vizitorët në panaire janë në kontakt me produkte të tilla, ku mund të marrin informacionet më të detajizuara, porositë dhe apelet. Mjete propagandistike janë edhe katalogjet, prospektet dhe mostrat e produkteve. PROPAGANDA E DREJTPËRDREJTË Mediat dhe mjetet e propagandës të drejtpërdrejtë janë:  posata,  telefoni,  shkresa propaganduese,  afishet e tjerë. Shtetet a zhvilluara në veçanti përdorin propagandën e drejtpërdrejtë nëpërmjet postës. Konsumatorëve të njohur apo atyreve potencial iu dërgohen rregullisht ose kohë pas kohe shkresa, materiale propagandistike, udhëzime, broshura dhe literaturë profesionale. Shkresat propaganduese hartohen me stil të kuptueshëm dhe me përmbajtje që të ndikojë pozitivisht në rrjedhat e komunikimit në mes prodhuesve dhe konsumatorëve. Në praktikë zbatohen edhe metoda tjera, mjete dhe media të propagandës ekonomike, të cilat kanë rëndësi prijetare dhe që mund të plotësojnë njëra tjetrën. Në kushtet bashkëkokore rol të veçantë për komunikim, për transmetimin e informacioneve, të porosive dhe të apeleve ka INTERNETI. Interneti i tejkalon shumë lloje të mediave, me masivitetin e informacioneve, me përfshirje të gjerë dhe me begati vëllimore e cilësore. PROPAGANDA EKONOMIKE NË LËMENJ TË VEÇANTË

 

   

        

 

  

  

Asnjë degë ekonomike dhe jashtekonomike në kushtet bashkëkohore, as që mund të mendohet pa aktivitetet e propagandës ekonomike. Janë të njohura:  propaganda industriale,  propaganda në tregti,  propaganda e produkteve bujqësore,  propaganda e zejtarisë prodhuese dhe asaj shërbyese,  propaganda turistike e tjerë. Propaganda industriale ka diapazon më të gjerë të zbatimit, pasi që industria përbëhet nga shumë degë dhe nëndegë. Angazhimi dhe koeficienti i efekteve të propagandës industriale ndryshojnë varësisht nga karakteristikat që i kanë degët. Konsumi industrial më pak varet nga propaganda ekonomike në krahasim me konsumin e gjerë. NË KONSUMIN E GJERË roli i propagandës ekonomike është i pazëvendësueshëm. Prodhimi i llojeve të shumta të produkteve, i markave, i asortimenteve, i vëllime masive dhe kërkesat masive, propagandën ekonomike e vejnë në pozicion të eskalacionit. Meqenëse propaganda është e inkorporuar në rrjedhat e industrisë, quhet propagandë industriale. Propaganda ekonomike zënë vend të dukshëm edhe në TREGTI. Në këtë lëm propaganda ekonomike përqëndrohet në arritjen e efekteve më të shpejta nëpërmjet shitjeve të produkteve dhe të shërbimeve, me të cilat pronare është tregtia. Propaganda në tregti ka për objektiv edhe promocionin institucional, d.m.th. të vet ndërmarrjes. Propaganda në NDËRTIMTARI, sa do që kjo degë i ka specifikat e veta, në aspektin institucional dhe të punëve që i kryen, është e varur nga aktivitetet e propagandës ekonomike. ZEJTARIA PRODHUESE DHE AJO SHËRBYESE, reputacionin e tërësishëm dhe të mbërrimet veç e veç, e bënë më të njohur për opinion nëpërmjet propagandës ekonomike. PROPAGANDA TURISTIKE dallohet me kompletimin e informacioneve mbi tipin, cilësinë dhe çmimin e ofertës. Elementi psikologjik e bën më specifike propagandën turistike. Propaganda ekonomike mund të vështrohet nga prizma tjera. Mund të jetë me karakter lokal, kombëtar dhe ndërkombëtar. Në të gjitha këto përmasa, propaganda ekonomike është e kyçur nëpër lëmenj të veçantë. ORGANIZIMI I PROPAGANDËS EKONOMIKE Propaganda ekonomike mund të organizohet:  brendapërbrenda ndërmarrjes dhe,  jashtë ndërmarrjes, në agjencione të specializuara. Ndërmarrjet janë të obliguara të komunikojnë me tregun. Zhvillimi ekonomik i jep propagandës ekonomike pozicion të rëndësishëm. Propaganda ekonomike organizohet sipas kushteve që i ka ndërmarrja. Propaganda ekonomike mund të organizohet në nivel të:  referatit,  shërbimit dhe,  sektorit. Në secilën formë organizative aktiviteti i propagandës mbështetet në kërkesat e tregut. Në bazë të informacioneve që grumbullohen në treg hartohet plani i propagandës ekonomike për periudhën e caktuar kohore. Në plan përfshihen: mediat e zgjedhura, distribucioni i porosive, i apeleve, koordinimi i aksioneve, vlerësimi i kohës dhe i tërësisë së emetimeve, i publikimeve.

 

           

  

 

 

  

Funksioni i kontrollit të planeve, të angaazhimit të ekspertëve, të mediave, të arritjes së efikasitetit dhe të efekteve tjera. PROPAGANDA EKONOMIKE ka përmasa delikate dhe me përgjegjësi. Për të shënuar suksese nevojitet angazhim i ekspertëve të tipit ekipor, siç janë: ekspertët e epropagandës ekonomike, ekonomistë, disenjatorë, arkitektë, piktorë, shkrues të specializuar të teksteve, psikologë e tjerë. Nga niveli i organizimit dhe i efekteve të propagandës ekonomike, varet komunikimi i suksesshëm në mes ndërmarrjes dhe tregut. Nëse ndërmarrja nuk posedon resurse të mjaftueshme për organizim të brendshëm të propagandës ekonomike, detyrohet të gjej solucion tjetër, jashtë saj. Në raste të tilla vjen në shprehje bashkëpunimi me institucionet tjera të specializuara për propagandë ekonomike. Institucionet e jashtme janë agjencitë e propagandës ekonomike, të cilat e kryejnë funksionin në mënyrë profesionale, sipas porosisë së ndërmarrjes përkatëse. Si kur është fjala për organizimin e jashtëm, apo të brendshëm të propagandës ekonomike, rezultatet duhet të shënohen në nivel të duhur, duke i përmbushur të gjitha kriteret e nevojshme. AGJENCITË E PROPAGANDËS EKONOMIKE Agjencitë e propagandës ekonomike janë organizata të specializuara dhe të pavarura për aktvitetet e propagandës ekonomike. Aktivitetet që i ushtrojnë agjencitë e propagandës ekonomike janë: kërkimet, planifikimi, realizimi, mbikëqyrja dhe kontrolli i propagandës ekonomike. Agjencitë e propagandës ekonomike mund të jenë: të vogla, të mesme dhe të mëdha. Madhësia e tyre është e varur nga niveli i zhvillimit ekonomik të vendit. Kriteret e madhësive të tyre përcaktohen nëpërmjet numrit të ekspertëve, të punësuarve të tërësishëm dhe të parametrave financiarë. Agjenci të mëdha konsiderohen organizata që kanë më shumë se 100 të punësuar (të voglat deri në 20, ndërsa të mesmet deri në 50 ekspertë e të punësuar). Agjencitë për propagandë ekonomike mund të jenë të specializuara edhe për punë tjera kërkimore të marketingut, të zhvillimit të modeleve për sjelljet e konsumatorëve, për produkt, zgjedhjen e mediave, për çmime e tjerë Bashkëpunimi në mes porositësve dhe kryerësve të punëve, bëhet sipas leverdive të ndërsjella. PLANIFIKIMI I PROPAGANDËS EKONOMIKE Planifikimi i propagandës ekonomike paraqet procesin e aktiviteteve nëpër faza, duke i përfshirë metodat, mediat, qasjet, shpenzimet dhe efektet e nxitjes së shitjes, të depërtimit në treg dhe të fitimit. Planifikimi i propagandës ekonomike është pjesë përbërëse e planifikimit të marketingut. Plani përmban objektivat e ndërmarrjes, konceptet e zhvillimit të aktiviteteve, strategjitë, si madhësinë e mjeteve financiare që do të harxhohen brenda periudhës së caktuar kohore për aktivitetet e propagandës ekonomike. Kompletimi i planifikimit dhe plani i propgandës ekonomike ndërtohet nga tërësitë interne dhe eksterne. Së pari, merren në trajtim faktorët dhe parametrat ekstern, pra, të mjedisit dhe të tregut, siç janë faktori demografik, politik, teknologjik, juridik, madje kërkesa, elasticiteti i kërkesës, konkurrenca e tjerë. Tërësia e brendshme përbëhet nga resurset e ndërmarrjes, të cilët përbëhen nga kapacitetet e instaluara, teknologjia, pajisjet, poltika e biznesit, programi i prodhimit, stafi i ekspertëve e tjerë Propaganda ekonomike planifikohet në fillim të aktiviteteve. Është kjo kategori kryesore, e cila determinon mundësitë e ndërmarrjes dhe efektet që mund të arrihen. METODAT E PLANIFIKIMIT TË PROPAGANDËS EKONOMIKE



    

           



  

Metodat më të zbatueshme janë:  metoda e përqindjes nga shitja,  metoda e përqindjes sipas njësisë së shitjes,  metoda e planifikimit të shitjes apo e fitimit  metoda arbitrare,  metoda e konkurrencës,  metoda e objektivave dhe e detyrave e tjerë. METODA NGA VËLLIMI I SHITJES përmban madhësinë e shpenzimeve. Kjo metodë ka zbatim të gjerë. Metoda e planifikimit të shpenzimeve të propagandës ekonomike në periudhat e ardhshme kohore bazohet në vëllimin e të hyrave dhe të fitimit. Mangësi e kësaj metode është se shpenzimet janë pasojë e jo shkak i shtimit të shitjes dhe të fitimit. METODA E PËRQINDJES PËR NJËSI TË SHITJES përmban përqindjen fikse të planifikuar, që zbatohet në njësitë e shitura. Është e ngjashme me metodën e përqindjes në shitje. Me METODËN ARBITRARE shpenzimet për propagandë ekonomike planifikohen sipas mundësive financiare që i ka ndërmarrja, pa i marrë parasysh reagimet e konkurrencës, elasticitetit të kërkesës e tjerë. Në këtë mënyrë, shpenzimet mund të jenë më të mëdha apo më të vogla kundrejt madhësisë së shitjes. METODA E PARITETIT TË KONKURRENCËS pikënisjen e ka në treg, në informacionet që i kanë nga konkurrenca për shpenzimet për propagandë ekonomike. Varësisht nga gjendja që e ka ndërmarrja, mund të harxhojë mjete sa konkurrenca, ose më tepër se ajo, nëse kësaj i paraprijnë efektet më të mira. METODA E OBJEKTIVAVE DHE E DETYRAVE gjen zbatim në objektivin e tregut si objektiv dhe më pas caktohet vëllimi i shpenzimeve për propagandë ekonomike. Në këtë rast, propaganda ekonomike është shkak, ndërsa vëllimi i shitjes është pasojë nga fushata e e aktiviteteve propaganduese. Strategjia e planifikimit të propagandës ekonomike ka të bëjë me drejtimin, orientimin e aksioneve propagandistike drejt realizimit të objektivave të parashtruara të propagandës. Nëpërmjet strategjisë krijohet koncepti i propagandimit, që mund të jetë i ndryshueshëm, varësisht nga objektivat e parashtruara. EFEKTET E PROPAGANDËS EKONOMIKE Propaganda ekonomike është vetëm një nga instrumentet që ndikon në rezultatet e ndërmarrjes. Elementet tjera, siç janë: cilësia e produktit dhe atributet tjera të tij, çmimi, kanalet e shitjes, shërbimet e passhitjes e tjerë, e kanë rolin e vet në realizimin e objektivave të ndërmarrjes. Propaganda nuk mund të vështrohet jashtë marketingut miks. Meqenëse kategoria e shpenzimeve për propagandën ekonomike është mjaft e dukshme dhe nganjëherë e ka tretmanin e investimeve, është me rëndësi të vehen në raport dhe dobitë që i ka ndërmarrja, në periudha të shkurtëra apo afatgjata. Efektet e propagandës ekonomike ndryshojnë varësisht nga llojet e kërkesës. Psh. propaganda ekonomike selektive ndikon jo vetëm në kërkesën selektive, por edhe në shtimin e kërkesës primare. Diferencimi i produkteve është parakusht për shënimin e efekteve më të dukshme. Gjithashtu, intervali kohor, kërkesa në rritje, motivet, emocionet, u paraprijnë efekteve të propagandës ekonomike. DOMETHËNIA E EFEKTEVE TË PROPAGANDËS EKONOMIKE

 



    

 

   o o o o  



Me efektet e propagandës ekonomike nënkuptohet raporti në mes shpenzimeve dhe shkallës së komunikimit, përkatësisht raporti në mes vëllimit të shitjes dhe të realizimit të fitimit. Efektet e propagndës ekonomike mund të vështrohen në dy aspekte:  i drejtpërdrejtë dhe,  i tërthortë. EFEKTET E DREJTPËRDREJTA shfaqen në cilësinë e komunikimit, me çka arrihet përshtypja, përceptimi, krijimi i mendimit, kuptimësimi, memorimi i porosisë së propagandës ekonomike, qëndrimet, preferimet e tjerë. EFEKTET E TËRTHORTA kanë të bëjnë me efektet ekonomike, siç është vëllimi i shitjes, norma e shtimit, e ardhura, fitimi, pjesëmarrja në treg, raporti i shpenzimeve ndaj fitimit e tjerë. MANIPULIMI I SHPENZIMEVE në propagandën ekonomike paraqet vështirësi metodologjike. Ndërmarrjet në të shumtën e rasteve nuk i evidencojnë vetëm shpenzimet neto të këtij instrumenti. Po ashtu, edhe në sferën e marrësve të porosive të propagandës ekonomike nuk është lehtë të vlerësohen realisht ndikimet që ndodhin. Në situata të tilla zbatohen metoda përkatëse. Ndër metodat më të rëndësishme veçohen:  metoda e testimit të mediave,  metoda e testimit të qëndrimeve,  metoda e testimit të njohurive,  metoda e analizës së imixhit të produktit e të ndërmarrjes e tjerë. Modeli i konceptit të elasticitetit të kërkesës në raport me shpenzimet e propagandës gjenë zbatim të matja e efekteve afatshkurtra të propagandës ekonomike. Matja e efekteve të propagandës ekonomike me metoda adekuate është domosdoshmëri në të gjitha ndërmarrjet. Matja bëhet edhe nga të dhënat empirike, por edhe me modele që janë të kapshme e të qëndrueshme. Modelet që japin rezultate optimale janë të preferueshme. Mosrespektimi në mënyrë rigoroze i shpenzimeve, ndërmarrjes i sjellin humbje, aq më parë kur avancimet e tyre e kanë tretmanin e investimeve. MARKETINGU INDUSTRIAL & MARKETINGU I PRODUKTEVE BUJQËSORE KARAKTERISTIKAT E MARKETINGUT INDUSTRIAL Lidhur me marketingun industrial është e njohur vepra e shkruar në vitin 1930 me titull “Çka është marketingu industrial?”. Megjithëkëtë, nuk është trajtuar sa duhet deri në dekadat e fundit marketingu industrial. Marketingu industrial është lëm i veçantë që merret me studimin e produkteve, të cilat nuk janë të destinuara për konsum të gjerë (individual), por për prodhim të mëtejmë. Marketingu industrial më mirë definohet nga aspekti i tregut se sa nga aspekti i produktit. Prodhimi masiv e vështirëson definimin e marketingut industrial. Karakteristikat e marketingut industrial shfaqen kryesisht në treg, në sjelljet e blerësve, strukturën, numrin e tyre, fuqinë blerëse dhe preferencat, të cilat dallohen nga konsumi i gjerë. KARAKTERISTIKAT E MARKETINGUT INDUSTRIAL Te disa grupe dhe lloje të produkteve është vështirë të bëhet diferencimi i destinimit të konsumit. Psh. energjia elektrike në amvisëri është produkt final, ndërsa në industri i përket procesit të prodhimit, si energjent që i vënë në lëvizje makinat, pajisjet e tjerë. Veçoritë e marketingut industrial gjenden kryesisht në sferën e tregut. Dallohen më kryesoret:  numri i blerësve është më i vogël në krahasim me konsumin final (të gjerë);  mbizotëron racionalizimi, që do të thotë se refleksionet psikologjike pothuaj se nuk kanë vend;  elasticiteti i çmimeve ndryshon kundrejt produkteve të konsumit të gjerë;

   

    

  



    



 kërkesa është joelastike, derivatore dhe me fluktuacione;  vlerat e blerjeve janë më të mëdha se sa të konsumi final;  kërkesa e produkteve dhe i shërbimeve prodhuese shfaqet për prodhimin e vlerave të cilat në veçanti janë të orientuara për konsumin final;  tregu gjeografikishtt (territorialisht) mund të jetë shumë më i koncentruar  tregu i të mirave prodhuese mund të jetë edhe treg investiv. AKTIVITETET E MARKETINGUT INDUSTRIAL Marketingu industrial aktivitetet i shtrin në definimin e strategjive optimale, të aksioneve të planit, të cilat sigruojnë stabilitet dhe kontinuitet të pandërprerë në prodhim. Për t’i shtjelluar më mirë aktivitetet dhe detyrat sa më detajisht, është e nevojshme të bëhet klasifikimi i produkteve. Nga aspekti i marketingut, klasifikimi i konsumit prodhues bëhet kjo ndarje:  në lëndët e para dhe shërbimet,  materiali harxhues (inventari i imët),  pjesët e ndërrimit ose prodhuese,  pajisjet kryesore dhe ndihmëse. Produktet e sipërcekur i kanë specifikat e veta. Disa syresh harxhohen përnjëherë në procesin e prodhimit (lëndët e para, energjetika etj.). Llojet tjera të produkteve e kanë përdorimin më të gjatë (pajisjet kryesore dhe ndihmëse), të cilat evidencohen nëpërmjet amortizimit. Për nga vlera, lëndët e para kanë vlerë më të ulët për nga njësia matëse, ndërsa pajisjet kanë karakter kapital, me vlera më të larta. Në grupin e produkteve kapitale bëjnë pjesë: toka, objektet ndërtimore të destinuara për prodhim, pajisjet dhe impiantet kryesore, që të gjitha së bashku shërbejnë si bazament për organizimin e procesit të prodhimit. PROCESI I PRODHIMIT përfshinë edhe shërbimet. Shërbimet ndahen në: materiale dhe jomateriale. Shërbimet materiale kanë të bëjnë me:  shërbimet e PTT-së,  të mirëmbajtjes vijuese dhe,  të mirëmbajtjes investive. Ndërkaq, në shërbimet jomateriale:  shërbimet intelektuale në kuptim e përgjithshëm,  Shërbimet kërkimore,  shërbimet e marketingut,  shërbimet e kontabilitetit,  shërbimet e inxhinieringut e tjerë. Shërbimet e tilla janë pjesë përbërëse e aktiviteteve të procesit të prodhimit. Pa pjesëmarrje të shërbimeve nuk mund të organizohet dhe të realizohet procesi i prodhimit. VEÇORITË E MARKETINGUT INDUSTRIAL Marketingu industrial veçohet edhe me sjelljet e blerësve. Vendimmarrjet për blerje në suazat e konsumit industrial kanë domethënie të gjerë dhe komplekse. Përgjegjësia është më e madhe dhe mund të përfundojë me pasoja të rënda. Nuk është në pyetje dështimi i individit, por i procesit të tërësishëm të prodhimit (sidomos dështohet blerja e pajisjeve cilësore dhe funksioanle). Marketingu përqendrohet në njohjen e procesit për blerje.

 Në këtë drejtim ekzistojnë disa shkallëzime të përgjegjësisë dhe të ndërlikueshmërisë. Kur është fjala për ndonjë proces të ri, rreziqet janë më të mëdha.  Kur krijohet përvojë, vendimet shndërrohen në rutinore dhe ndërlikueshmëria sa vjen e zvogëlohet.  Në procesin dhe aktin e vendosjes inkorporohen numër i njerëzve me kompetenca, me përvojë dhe dituri. Në blerjen e produkteve bazike (pajisje) angazhohet numër më i madh i ekspertëve dhe i manaxherëve për marrjen e vendimeve për blerje.  Paraprakisht përgatitet dokumentacioni, ofertat, parallogariten edhe strukturat e produkteve, karakteristikat e tyre dhe të shërbimeve në to që do të blihen.  Akterë kryesorë të këtij kompleksi konsiderohen ata që sugjerojnë,ndihmojnë dhe ata që vendosin, blejnë dhe i kontrollojnë blerjet nga aspekti teknik dhe financiar.  PROGRAMI I PRODHIMIT I MARKETINGUT INDUSTRIAL  Programi i prodhimit ose asortimenti i marketingut industrial përmban produktin nga një ose më shumë linja të produkteve.  Produktet dhe shërbimet në kuadrin e programit të marketingut industrial, në çdo kohë duhet t’i përmbushin nevojat dhe kërkesat e konsumit industrial.  Në rast të dominimit të produkteve standarde, paraqitet nevoja për intensifikimin e aktiviteteve të marketingut.  Marketingu i zgjeron aktivitetet kërkimore, me çka sugjerimet në prodhim bëhen më të qarta dhe kuptimplote lidhur me produktet që i absorbon tregu aktual dhe mund t’i absorbojë tregu potencial.  Programi i prodhimit i përbërë nga produktet ekskluzive, të porositura, është më i qëndrueshëm.  Nga aspekti i qëndrueshmërisë dhe i vlerave, produktet që e përbëjnë programin e prodhimit janë konvencionale dhe të teknologjive të reja.  Produktet konvencionale kanë afate të gjata të përdorimit, si dhe vlera të larta.  Produktet e teknologjive të reja, më shpejtë zëvendësohen me produkte të reja, të avancuara.  MARKETINGU zbaton metoda të përshtatshme për shitjen e produkteve dhe të shërbimeve me destinim prodhues, si dhe për përmbushjen e nevojave dhe të kërkesave të blerësve.  Rol të rëndësishëm ka metoda e segmentimit të tregut.  KOMBINIMI I INSTRUMENTEVE TË MARKETINGUT MIKS NË PROGRAMIN E PRODHIMIT  Në programin e marketingut industrial kombinimi i instrumeneteve të marketingut miks bëhet me specifika të caktuara.  Kanalet e shitjes kanë shfrytëzim më të kufizuar. Tregtia në cilësinë e ndërmjetësimit ndërmerr hapa të specializuar dhe të përshtatur.  Në veçanti vjen në shprehje logjistika e marketingut që ka funksion të posaçëm.  PROMOCIONI nuk paraqet rëndësi të posaçme, ndonëse me disa përjashtime e ka rolin e vet.  Propaganda ekonomike ka diapazon më të ngushtë të veprimit.  Shitja e produkteve dhe e shërbimeve, përveç nëpërmjet kontakteve të drejtpërdrejta, si dhe me ndërmjetësues, bëhet edhe me forma specifike.  Një prej institucioneve të marketingut, në të cilën ballafaqohet oferta dhe kërkesa është BURSA.  Njihen lloje të rëndësishme të bursave:  bursa devizore,  bursa e produkteve,  bursa e shërbimeve.  Plasmani i asortimentit të produkteve industriale (prodhuese e shërbyese) realizohet edhe në forma tjera (nëpërmjet lizingut, franshizingut e tjerë).  Përveç instrumenteve tjerë, çmimi është gjithnjë i pranishëm në marketingun miks.  POLITIKA E ÇMIMEVE NË MARKETINGUN INDUSTRIAL

 Në marketingun industrial politika e çmimeve i ka specifikat e veta, që kanë disa ndryshime në krahasim me produktet e konsumit të gjerë.  Formimi i çmimeve të produkteve industriale bazohet në çmimet e tregut dhe të konkurrencës, në shpenzime dhe në madhësinë e vlerave që kanë produktet.  Politika e çmimeve në marketingun industrial është mjaft fleksibile, por, njëkohësisht edhe e kontrolluar më tepër se sa të çmimet e produkteve të konsumit të gjerë.  Të produktet dhe shërbimet e konsumit industrial, çmimi nuk është gjithmonë vendimtar. Elasticiteti i kërkesës nuk shprehet si pasojë e ndryshimeve në çmim, apo e shtimit të ardhurës në ndërmarrje.  Politika e çmimeve në marketingun industrial ka shtrirje të gjerë. Përveç rolit të saj brendapërbrenda ndërmarrjes, ajo është e pranishme në masë të caktuar edhe jashtë ndërmarrjes.  Çmimi formohet në bursa, në bazë të konkurseve, por edhe kur produktet jepen në qesim.  Politika e çmimeve në marketingun industrial cilësohet me koncepte analitike dhe me qasje racionale. Për grupacionet e produkteve zbatohet politikë e posaçme, që i përgjigjet më së miri situatave.  MARKETINGU I PRODUKTEVE BUJQËSORE  Në përgjithësi marketingu i produkteve bujqësore është i njëjtë me marketingun industrial dhe me atë të konsumit të gjerë.  Lëndët e para, produktet primare që shërbejnë për kapacitetet përpunuese industriale, e kanë domethënien e njëjtë sikurse lëndët e para në marketingun industrial.  Veçoritë e produkteve bujqësore, megjithatë, dallohen nga produktet tjera. Cikli i prodhimit dhe i zhvillimit të tyre i nënshtrohet kushteve natyrale.  Produktet bujqësore iu nënshtrohen kushteve natyrore, klimatike dhe në masë të dukshme, kushteve të krijuara nga shkenca, nga masat agroteknike e melioruese.  Bujqësia ndryshe mund të emërtohet “Fabrikë pa kulm”.  Oferta dhe kërkesa e produkteve bujqësore janë madhësi të caktuara të cilat fluktuojnë, ndryshohen në varshmëri me shumë faktorë.  Oferta e produkteve bujqësore i ka veçoritë e veta. Kur përbëhet nga sasitë e vogla, është e përditshme. Ndërsa kur ka vlera më të mëdha, blihet më rrallë dhe nuk është e përditshme.  Kërkesa përmban karakteristika të posaçme, të cilat dallohen nga lëmenjtë tjerë. Elasticiteti i kërkesës së produkteve bujqësore është i shprehur deri në përmbushjen e nevojave elementare.  TREGU I PRODUKTEVE BUJQËSORE  Tregu i produkteve bujqësore është i tipit të konkurrencës së plotë, ku ballafaqohen shumë shitës dhe shumë blerës.  Në këtë kompleks numri i blerësve dhe i shitësve është i kufizuar. Disa lloje të produkteve bujqësore prishen dhe dëmtohen shpejt.  Marketingu i produkteve bujqësore nëpërmjet kërkimeve në treg i identifikon nevojat dhe kërkesat, të cilat shërbejnë për përcaktimin e programeve të prodhimit.  Programet e prodhimit definohen të ndërmarrjet bujqësore, të cilat përcaktojnë madhësinë dhe strukturën e produkteve që mund të prodhohen në sezona të caktuara.  Ndërkaq, të prodhuesit individualë është vështirë të përcaktohet dhe të aplikohet një gjë e tillë. Programin e prodhimit më tepër e mbështesin në empirizëm, ku bazë orientuese i ka ecuritë nëpër nëpër intervale kohore dhe sezona të caktuara.  Marketingu i identifikon nevojat të faktori demografik dhe të ndërmarrjet industriale, ose të konsumatorët tjerë të mëdhenj, të cilët janë blerës të rëndësishëm.  NDIKIMI I MARKETINGUT NË PLANIFIKIMIN E PRODUKTEVE BUJQËSORE  Aktivitetet e marketingut janë të nevojshme jo vetëm për konsumatorët, ndërmarrjet, por edhe për shoqërinë në tërësi.

 Me strategjitë dhe porositë e veta, shoqërisë i nevojitet të planifikojë kërkesat për produkte në afat të mesëm dhe në afate të gjata kohore.  Kësisoj, marketingu vepron në ndërmarrjet prodhuese, qarkulluese dhe në shoqëri. Kërkimet e marketingut përqëndrohen në prodhim, qarkullim, depozitim, grumbullim, në logjistikën e marketingut, në kreditim dhe në shërbimet tjera.  Kërkimet e marketingut të produkteve bujqësore kanë qasje:  lëndore,  institucionale dhe,  funksioanle.  Qasjet e kërkimeve lëndore përfshijnë kërkimet e prodhimit, të qarkullimit dhe të konsumit të një produkti apo të grupit të produkteve bujqësore.  Kërkimet e marketingut me qasje institucionale përqendrohen në- ndërmarrjet prodhuese, qarkulluese dhe të konsumatorët e produkteve bujqësore.  Në qasjet funksionale përfshihen funksionet e caktuara, psh. depozitimi i produkteve e tjerë.  PROGRAMI I PRODHIMIT I MARKETINGUT TË PRODUKTEVE BUJQËSORE  Programi i prodhimit i produkteve bujqësore i mbështetur në marketing, implikon specifika të dukshme në kombinimin e elementeve të marketingut miks.  Produkti është elementi bosht në programin e prodhimit. Kërkimet rreth konsumimit të tij final apo për procese të mëtejshme të prodhimit, janë të domosdoshme.  Produktet bujqësore kryesisht janë homogjene (drithërat, frutat, perimet e tjerë), që do të thotë kanë diferencim të paktë.  Të produktet bujqësore inovacionet janë shumë të kufizuara. Cikli jetësor i produktit në treg është i limituar.  Produktet bujqësore ambalazhimin e kanë mbrojtje të cilësisë, si dhe nga ndikimet e jashtme.  Çmimet nuk a kanë peshën sikundër në marketingun industrial, apo në atë të konsumit të gjerë.  Distribucioni, posaçërisht distribucioni fizik i ka specifikat e veta.  Promocioni është instrument i dobishëm, porse me disa përkufizime në krahasim me lëmenjt tjerë. • MARKETINGU NDËRKOMBËTAR SPECIFIKAT E MARKETINGUT NDËRKOMBËTAR • Me zhvillimin e ekonomisë dhe të krijimit të marrëdhënieve sa më të gjera në bashkëpunime, paraqitet në skenë edhe marketingu ndërkombëtar. • Marketingu ndërkombëtar përbëhet nga aktivitetet e doktrinës që janë në vend e që i ushtron në përmasa më të gjera edhe në tregjet e huaja jashtë vendit. • Koncepti dhe funksioni i marketingut ndërkombëtar nuk ndryshojnë nga përmasat e aplikimit në tregun e vendit, por që nëpër mjediset e huaja ballafaqohet me faktorë dhe determinanta të ndryshme, të cilat kanë ndikim të theksuar në mbarëvajtjen e bisneseve. • AKTIVITETET E MARKETINGUT NDËRKOMBËTAR • Marketingu ndërkombëtar, përveç aktiviteteve të këmbimit fizik të mallrave dhe të pagesave, veprimtarinë e zgjëron në kërkimet e tregut dhe të kërkesave në formimin e strategjive adekuate dhe në gjetjen e formave përkatëse për segmentimin e tregut. • Marketingu e ka të zgjeruar veprimtarinë e këmbimit të kapitalit dhe të formave tjera të bashkëpunimit. • Mund të kryejë aktivitete të rëndësishme, pa realizuar këmbim të produkteve dhe të shërbimeve. • Pa marrë parasysh nivelin e organizimit të sistemit të marketingut dhe të shtrirjes në tregjet ndërkombëtare, sfidat dhe ballafaqimet me gjëra të papritura në tregjet e huaja janë më të mëdha. • Kërkimet e marketingut janë më të ndërlikuara kundrejt kërkimeve në marketingun vendor. Variablet e pakontrolluara nëpër mjedise të huaja janë të dispersuara. Sjelljet e konsumatorëve,

• • •

• • • • • • •

• • • • • • •

përbëjnë motive të ndryshme, ngase në to gërshetohen elementet e nivelit të zhvillimit, të traditës, religjionit, të kushteve klimatike e tjerë. Instrumentet e marketingu miks hasin në specifika, siç imponon tregu, në të cilin ndërmarrja penetron me ofertën e vet. ORIENTIMET E NDËRMARRJEVE Ndërmarrjet mund të kenë: – orientim etnocentrik, – orientim policentrik, – orientim regjiocentrik dhe, – orientim gjeocentrik. ORIENTIMI ETNOCENTRIK i biznesit e ka domethënien e ushtrimit të veprimtarive përkatëse, ndërsa plasimin e produkteve dhe të shërbimeve, të ofertave e bëjnë në vend, pa pasur pretendime që të bashkëpunojnë me tregjet jashtë kufijve. ORIENTIMI POLICENTRIK ka shtrirje më të gjerë, sepse përveç përcaktimeve për treg kombëtar, synohet bashkëpunimi edhe me tregjet e huaja. Ky orientim është sinonim i marketingut eksportues. Marketingu eksportues dallon nga eksporti klasik, sepse këmbimi bëhet në saje të kërkimeve paraprake të tregut dhe të kontinuitetit më të theksuar të eksporteve. ORIENTIMI REGJIOCENTRIK merr kahe të qartë për tregun ndërkombëtar, por të përkufizuar në rajone të caktuara, ku ndërmarrja do të penetrojë. ORIENTIMI GJEOCENTRIK ka synime për shtrirje të përgjithshme në përmasa të gjera në tregun botëror. KLASIFIKIMI I NDËRMARRJEVE SIPAS ORIENTIMIT TË MARKETINGUT NDËRKOMBËTAR Në saje të orientimeve dhe të aspekteve të biznesit të ndërmarrjeve nëpër tipet e tregjeve, në përmasa të brendshme dhe të jashtme, mund të formohen dhe të funksionojnë këto lloje të ndërmarrjeve: • ndërmarrjet vendore, • ndërmarrjet ndërkombëtare, • ndërmarrjet multinacionale, • ndërmarrjet transnacionale dhe, • ndërmarrjet globale. Sikurse edhe tek orientimet e biznesit, edhe ndërmarrjet në fjalë veprimtarinë e vet e zhvillojnë që nga ekonomia kombëtare deri në tregun ndërkombëtar në kuptimin global. Marketingu i mirëfilltë i ekonomisë kombëtare gjen zbatim të njëmendtë nëpër tregjet ndërkombëtare. Marketingu ndërkombëtar imponon formimin e ekipit të aftë të stafit të ekspertëve, të cilët kanë përvojë, njohuri nga lëmi i marketingut, njohin gjuhë të huaja, si dhe faktorë të mjedisit të atyre elementeve, ku është definuar zgjerimi i penetrimit. PROGRAMI I MARKETINGUT MIKS NDËRKOMBËTAR Tregu ndërkombëtar përmban veçori të shumta, ngase përfshin lloje të tregjeve të ndryshme, të vendeve të zhvilluara dhe të atyreve të pazhvilluara, ku preferencat e sjelljeve të konsumatorëve ndryshojnë, si pasojë e nivelit të standardit jetësor, traditës, kulturës dhe dimensioneve tjera. Programi i marketingut miks ndërkombëtar përbëhet nga instrumentet e produktit, të çmimit, të distribucionit dhe të promocionit. PRODUKTI është boshti i marketingut miks. Në tregun ndërkombëtar produkti mund të ndeshet në befasira të papara dhe të pa kalkuluara.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Produkti në marketingun ndërkombëtar duhet të përmbajë elemente specifike sipas tregut të synuar, të zgjedhur. ÇMIMI është kategori mjaft komplekse në marketingun miks ndërkombëtar. Ndërmarrjet që orientojnë politikën e orientimit policentrik, në të shumtën e rasteve, çmimet i kalkulojnë më të ulëta në krahasim me çmimet që i pranon tregu vendor. Shtete të ndryshme zbatojnë sistemin e dampingut, që do të thotë se eksportuesit çmimet i shesin me çmime më të ulëta se sa është kostoja, ose çmimet e shtetit që importon. DISTRIBUCIONI është mjaft i rëndësishëm. Ndërmarrjet që vendosin të zgjerojnë vëllimin e shitjes edhe në tregjet ndërkombëtare, i shestojnë planet për segmentet e zgjedhura dhe për kanalet e shitjes. Çështja e distribucionit është fragment i ndërlikuar i tërë aktivitetit të marketingut miks. Në logjistikën e marketingut përfshihen punët dhe aktivitetet konkrete të transportimit, të depozitimit dhe të manipulimit të produkteve dhe të shërbimeve. PROMOCIONI zënë vend meritor në marketingun ndërkombëtar. Pa aktivitetet e formave të promocionit është vështirë dhe e pamundur të vehet komunikimi në mes të shitësve dhe të blerësve. Largësia, koha, mënyrat e propagandimit e bejnë të veten. Në këtë drejtim nevojiten njohuri të mjaftueshme për konsumatorët, sjelljet e tyre, preferencat, traditën, nivelin e zhvillimit dhe specifikat që i ka secili grup i konsumatorëve. REALIZIMI I PROGRAMIT TË MARKETINGUT MIKS NDËRKOMBËTAR Kombinimi dhe realizimi i marketingut miks ndërkombëtar nuk duhet të bëhet me çdo çmim. Shpenzimet janë pozicion dhe barrë e rëndë për ndërmarrjen.. Ndërmarrja i përllogaritë mundësitë e veta për të hyrë në transakcione të nevojshme.. Shpenzimet vështrohen në afat të gjatë, për të vendosur për strategjinë që përmban alternativën më të volitshme. Programi drejtohet në mbështetje të strategjive të zgjedhura. Një prej tendencave në inkorporimin në tregut ndërkombëtar është zgjerimi, rrita dhe zhvillimi i veprimtarisë së ndërmarrjes. Në proceset e bashkëpunimit aktivitetet e ndërmarrjes përsosen dhe bëhen më depërtuese në kushtet e konkurrencës së gjerë. Planifikimi dhe strategjitë bëjnë të mundur vendosjen për të hyrë apo për të mos hyrë në këto rrjedha. STRATEGJIA E INKORPORIMIT NË RRJEDHAT E MARKETINGUT NDËRKOMBËTAR Çështje kyçe e marketingut ndërkombëtar është optimalizimi i instrumeneteve të marketingut miks. Programi i marketingut planifikohet dhe i përfshinë edhe strategjitë e mundshme, për të arritur realisht deri të objektivat e parapara. Shkallëzimi i strategjive bëhet prej atyre më të volitshmëve deri të ato më të dobëtat, nëse nuk gjenden strategji tjera. Strategjitë e marketingut ndërkombëtar definohen me kohë. Ato i përmbajnë vendimet aktuale për aktivitetin që e zhvillon, si dhe për aktivitetet që duhet të zhvillohen. Strategjia e marketingut ndërkombëtar nuk është problem i çastit, por çështje e përfshirë në një proces të tërë.

• • • • • • • • • • • •

• • • • • •

Procesi është i planifikuar dhe përbëhet nga vendimet e ndryshme (për zgjedhjen e tregut, për aktivitett e dedikuara në segmentet e tregut, për mënyrat e kombinimit të instrumenteve të marketingut miks. Strategjia e përgjithshme dhe ajo alternative duhet të zbatohet sipas specifikave që gjenden në tregjet e huaja. ALTERNATIVAT E STRATEGJIVE Alternativat e strategjive janë të ndryshme.. Mund të zbatohen alternativat e koncentrimit në një treg, ose në disa syresh, të diferencimit, me një ose me shumë produkte në më shumë tregje. Marka e produkteve nëpër tregje të huaja humb renomenë që e ka në tregun e vendit. Strategjia e ekspansionit në treg përmban koncentrimin në tregje të caktuara, me shtrirje në më shumë tregje. Në aktivitetin e marketingut ndërkombëtar çështje kyçe është hulumtimi i tregut. Në rend të parë përcaktohet tregu e më pastaj kalohet në fazat tjera kërkimore.. Me rastin e kërkimeve të tregut ndërkombëtar nevojiten informacione të mjaftueshme, me të cilat zbardhet realiteti për mjedisin, në të cilin do të penetrojë ndërmarrja. Strategjitë për inkorporim në tregun ndërkombëtar janë të përfshira në procesin e hartimit të planit. Vendimet që merren nëpër etapa janë të lidhura me strategjitë më të spikatura, më të mundshme për të arritur të objektivat e planifikuara. FORMAT E BASHKËPUNIMIT NË MARKETINGUN NDËRKOMBËTAR Ndër format më të përhapura që shënojnë efekte dhe kanë rrezik më të vogël, konsiderohen: – eksporti, – kooperimi dhe, – investimet. MARKETINGU EKSPORTUES përmban shkallën më të lartë të bashkëpunimit kundrejt eksportit klasik. MARKETINGU KOOPERUES paraqet bashkëpunim me ndonjë ndërmarrje tjetër. INVESTIMET janë një prej formave më të larta të bashkëpunimit në marketingun ndërkombëtar. Mund të zbatohen metoda të ndryshme në suazat e bashkëpunimit. Alternativat e strategjive për inkorporim në tregun ndërkombëtar, duhet të zgjedhen ato që japin efekte më të dukshme dhe afatgjate. Strategjitë zgjedhen në përputhshmëri me potencialet, mundësitë dhe resurset që i ka ndërmarrja, si dhe interesat që i ka për inkorporim në rrjedhat e marketingut ndërkombëtar.