Mabuhay Issue No. 922

PPI Community Press Awards

•Best Edited Weekly 2003 & 2007 •Best in Photojournalism 1998, 2005 & 2008

Mabuhay LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

ISSN–1655-3853 • MAY 29 - JUNE 4, 2009 • VOL. 30, NO. 22 • 8 PAHINA • P10.00

a rt angel

printshop

Printing is our profession Service is our passion 67 P. Burgos St., Proj. 4, QC 1109, Philippines (0632) 912-4852 (0632) 912-5706

A H1N1 virus pag-aaralan na sa pagbubukas ng klase Basahin ang ulat sa pahina 5

TAMANG PAGHUHUGAS NG KAMAY Ipinaliliwanag ni Corazon Macalinao sa kanyang mga estudyante sa Grade 1 ng Hagonoy East Central School ang tamang paghuhugas ng kamay sa unang araw ng klase. Nakasulat sa black board sa kanyang likuran ang mga gamit na kailangang dalhin ng mga estudyante bilang bahagi ng pag-aaral sa kalinisan. — DINO BALABO

Mabuhay

2

MAY 29 - JUNE 4, 2009

LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

Buntot Pagé

PERFECTO V. RAYMUNDO

Pulitika sa Bulacan

EDITORYAL

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Ang pamanang talino BALIKTANAW: Pasukan na naman sa mga paaralan. Tunghayan ang editoryal sa sipi ng Mabuhay noong Hunyo 8, 1980 kung kailan noon at magpahanggang ngayon ay pareho pa rin ang problemang kinakaharap natin taun-taon. — Patnugot

SIMULA bukas, daragsa na naman ang milyun-milyong kabataan sa mga paaralan sa buong bansa. Tulad ng nangyayari taun-taon, nahaharap na naman sa malaking problema ang ating Ministri ng Edukasyon at Kultura, lalong-lalo na sa kung paano matatanggap lahat ang mga batang nais na mag-aral. Bukod dito, kasama rin sa problema ang malaking kakulangan sa guro at sa mga silid-aralan. Gayunman, ginagawa ng pamahalaan ang lahat upang ito ay mabigyan ng lunas. Ngunit ang higit na nagpapasan ng hirap sa pagbubukas ng klase ay ang mga ina at ama ng tahanan. Alam nating lahat na pangarap ng mga magulang na mabigyan ng karunungan ang kanilang mga anak kahit na mangahulugan ito ng malaking bawas sa kanilang kakainin o sila man ay magtrabaho ng 16 na oras sa isang araw. Sa nakaraang taon, hindi napigilan ang pagtaas ng halaga ng halos lahat ng bagay — pagkain, transportasyon, damit at iba pang bagay na lubhang kailangan sa pang-araw-araw na pamumuhay. Kasabay nito, ay tumaas din ang halaga ng libro at iba pang kagamitan sa paaralan. Bagaman ang mga bagay na ito ay nasa ilalim ng tinatawag nating price control, malaki ring kabawasan sa kinikita ng pamilya ang itinaas nitong halaga. Dagdag pa rin sa sakit ng ulo ng mga nagpapaaral ang patuloy na paghingi ng mga paaralan ng dagdag sa kanilang sinisingil na matrikula. Sa kabila ng hindi mapigilang pagtaas ng presyo ng lahat ng bagay, patuloy pa rin sa dating antas ang ating mga sahod na kung naragdagan man ay hindi sapat para makatugon sa ating mga pangangailangan. Magkaganoon man, hindi pa rin mapigilan ang pagdagsa ng mga kabataan sa mga paaralan, maging ito man ay pribado o gobyerno. Ang pagtuklas ng talino ay likas na sa ating mga Pilipino at matanda na nating kasabihan na higit pa sa salapi ang pamanang talino.

Mabuhay LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

Jose L. Pavia Publisher/Editor Perfecto V. Raymundo Associate Editor Anthony L. Pavia Managing Editor e-mail [email protected] PPI-KAF Community Press Awards

Best Edited Weekly 2003 + 2008 Best in Photojournalism 1998 + 2005 A proud member of PHILIPPINE PRESS INSTITUTE

WEBSITE

http://mabuhaynews.com

EDITORIAL Alfredo M. Roxas, Jose Romulo Q. Pavia, Jose Gerardo Q. Pavia, Joey N. Pavia , Jose Visitacion Q. Pavia, Carminia L. Pavia, Perfecto Raymundo Jr., Dino Balabo

ADVERTISING Jennifer T. Raymundo

PRODUCTION Jose Antonio Q. Pavia, Jose Ricardo Q. Pavia, Mark F. Mata, Maricel P. Dayag, Charlett C. Añasco

PHOTOGRAPHY / ART Eden Uy, Allan Peñaredondo, Joseph Ryan S. Pavia

BUSINESS / ADMINISTRATION Loreto Q. Pavia, Marilyn L. Ramirez, Peñaflor Crystal, J. Victorina P. Vergara, Cecile S. Pavia, Luis Francisco, Domingo Ungria, Harold T. Raymundo,

CIRCULATION Robert T. Raymundo, Armando M. Arellano, Rhoderick T. Raymundo The Mabuhay is published weekly by the MABUHAY COMMUNICATIONS SERVICES — DTI Permit No. 00075266, March 6, 2006 to March 6, 2011, Malolos, Bulacan. The Mabuhay is entered as Second Class Mail Matter at the San Fernando, Pampanga Post Office on April 30, 1987 under Permit No. 490; and as Third Class Mail Matter at the Manila Central Post Office under permit No. 1281-99NCR dated Nov. 15, 1999. ISSN 1655-3853 Principal Office: 626 San Pascual, Obando, Bulacan 294-8122

Subscription Rates (postage included): P520 for one year or 52 issues in Metro Manila; P750 outside Metro Manila. Advertising base rate is P100 per column centimeter for legal notices.

MALAMANG kaysa hindi na si dating Gob. Josie M. Dela Cruz ang makakalaban ni Bise Gob. Willy Sy-Alvarado sa pagkagobernador ng Bulacan sa nalalapit na halalan sa darating na Mayo ng susunod na taon. Bagamat unang termino pa lamang ni Gob. Joselito “Jon-jon” Mendoza, marami ang nagpapalagay na pagbibigyan niya ang kanyang Ate Josie na siyang lumaban sa pagka-gobernador sa darating na halalan. Si. Gob. Jon-jon ay medyo llamado kung siya naman ang tatakbong kinatawan ng Ika-2 Distrito na binubuo ng mga bayan ng Baliwag, Balagtas, Bocaue, Bustos, Guiguinto, Plaridel at Pandi. Malamang na one-on-one ang labanan nina Josie at Willy kung hindi makikihalo si dating Gob. Obet Pagdanganan, na sa palagay ng marami ay medyo magpapahinga muna sa pagtakbo sa darating na halalan. Pulsuhan naman natin ang mga botante sa bayan-bayan. Sa Ika-1 Distrito na binubuo ng mga bayan ng Malolos, Hagonoy, Paombong, Calumpit, Pu-

lilan at Bulakan, medyo parehas ang laban sa nasabing mga bayan. Walang itulak-kabigin ika nga sa kanilang dalawa. Sa Ika-2 Distrito ay tiyak na makukuha ni Gob. Josie ang 70 porsiyento ng mga botante. Sa Ika-3 Distrito na binubuo ng mga bayan ng San Miguel, San Ildefonso, San Rafael, Norzagaray, Angat at Doña Remedios Trinidad ay bukam-bibig ang pangalan ni Gob. Josie. At sa Ika-4 Distrito na binubuo ng mga bayan ng Obando, Meycauayan, Marilao at Sta. Maria, medyo palasak ang pangalan ni Gob. Josie sa mga botante. Suma total, kayo na ang humatol. Edwin Santos sa Obando DAHIL sa mga tulong na ginagawa ni Edwin Santos sa mga mamamayan ng Obando ay nagiging bukam-bibig na ang kanyang pangalan. Sino ba namang pribadong tao ang makagagawa ng kanyang ginawang pamimigay ng multicab sa lahat ng barangay ng Obando.

Kastigo

Dahil sa nadarama niya ang kalagayan ng maraming kabataan na hikahos sa pamumuhay, marami siyang tinulungang para maipagpatuloy ang pag-aaral. At nitong kapistahan sa bayan ng Obando ay iba’t ibang tulong ang ipinagkaloob niya sa ikasasaya ng kapistahan. Ang pagtulong kapag bukal sa puso, may kapalit na biyaya sa hinaharap. Kayo ano sa palagay ninyo? Tapat na security guard ISANG security guard sa SM City Baliwag ang pinagkalooban ng P10,000 cash incentive at inalok din ni Gob. Jon-jon Mendoza ng posisyon sa Provincial Security and Jail Managament Office dahil sa katapatang kanyang ipinamalas. Isinauli ni Trinidad Quintana ang mahigit sa P2.4 milyon na cash at tseke na napulot niya sa loob ng SM City Baliwag kamakailan. Ayon kay Beverly Cruz, public relations officer ng SM City Baliwag, si Quintana ay empleyado ng Roger Jerson Cosme sundan sa pahina 4

BIENVENIDO A. RAMOS

Pagsasanib ng uwak at buwitre NANG mabasa ko sa pahayagan ang pormal na pagsasanib/ koalisyon/pagbubuklod ng KAMPI at Lakas-CMD ay hindi naiwasan ng malikot kong imahinasyon ang humanap ng mapaghahambingan. Ang una kong naisip ay itulad ang pagsasanib ng KAMPI-Lakas-CMD sa pagsasama ng mga pating at buwaya, o sa pagsasanib ng mga lawin at agila. Pero ang mga nabanggit na hayop at ibon, bagama’t mga predator, ay maseselan — buhay na hayop o tao ang inaatake nila at sinisila. May delikadesa, kung baga. Higit na angkop, sa palagay ko, na ihahambing ang pagsasanib ng KAMPI-Lakas-CMD sa pagsasanib ng mga uwak at buwitre — ang dalawang masisibang ibon na walang selan, walang delikadesa, kumakain ng mga patay, ng mga bulok. Nagpasasa sa bulok na rehimen SA metikulosong pagsubaybay at pagsusuri ko sa paparuming pulitika sa bansa — mula nang makamit ng Pilipinas mula sa

Estados Unidos ang kalayaang pampulitika ang noong 1946 — napatunayan kong totoo ang Kasabihang, “Power corrupts.” Sa bawat eleksiyon, natatandaan ko, ang graft and corruption sa pamahalaan ang lagi nang pangunahing issue. At ang graft and corruption ay kakambal ding isyu ang nepotismo (pagkalinga sa kaanak) at paboritismo (pagkalinga sa malalapit na kapartido, kumpare, kabarkada, kaeskuwela, ka-fraternity, atbp.) Pero ang isyu ng katiwalian sa gobyerno ay nagsimulang nakaalarma hindi lamang sa mga Pilipino kundi maging sa mga ahensiyang dayuhan nang ideklara ni Marcos ang martial law. Noon din nagsimulang masa-pulitika ang pulisya, konstabularya at Sandatahang Lakas ng Pilipinas. At ang pagkakasapulitika sa Sandatahang Lakas ng Pilipinas (kasama ang pinagsanib na PC-INP) ay naging simula rin ng pagkalat ng virus ng graft and corruption sa militar. Para maipatupad nang epek-

Promdi

tibo ang martial law, kailangan ni Marcos na suhulan, kunsintihin maging ang pag-aabuso ng military — hindi lamang ang pagkakamal ng yaman, kundi maging ang pagpatay at iba pang paglabag sa mga karapatangpantao. Ginaya ni GMA si Marcos KAKAMPI ngayon ni Pangulong Macapagal Arroyo ang LAKAS na nalabi sa rehimeng Marcos, at diyan ay kabilang sina naging Pangulong Fidel Ramos, Pangulo ng Senado Juan Ponce Enrile, Jose De Venecia, Luis Villafuerte at ilan pa. Sa panig ng militar ni Marcos, mababanggit ang maraming nagtapos sa PMA, kabilang sina Sen. Ping Lacson, Sen. Honasan, Berroya at maraming iba pa. Hindi man pormal na idinedeklara ni GMA ang martial law, nagawa niyang suhulan ang militar — upang huwag sumuporta ang PNP at AFP sa namimintong pagsiklab ng isang people power revolt. sundan sa pahina 4

DINO BALABO

Pasukan na naman sa eskwela TAPOS na ang bakasyon. Pasukan na naman sa eskwela. Ano kaya ang first lesson? Sabi ng Department of Education, ituturo nila sa mga estudyante ang pag-iingat at kung paano makakaiwas sa Influenza A H1N1. Nakapag-seminar na kaya ang mga guro tungkol dito? *** Ayon kay Dr. Ermingardo Antonio, ang medical officer ng DepEd sa Bulacan, madali na para sa kanila na ituro sa mga estudyante ang pag-iingat sa Influenza A H1N1 kahit hindi pa bahagi iyon ng kurikulum na itinuturo sa mga bata. Sinabi pa niya na may karanasan na ang DepEd sa pagtuturo sa pag-iingat sa mga sakit dahil noong 2003 ay kanilang itinuro kung paano mag-ingat sa Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS). ***

Ayon kay Antonio, ang mga karaniwang sakit na dumadapo sa mga batang mag-aaral ay ang sakit ng ngipin, pagkakaroon ng kuto at lisa, sipon at ubo, at maging mga sakit sa balat. Malaking problema daw ang mga sakit na nabanggit dahil nakakaapekto sa pag-aaral ng mga bata. *** Totoo yan. Mahirap mag-aral kapag sumasakit ang ngipin. Kahit matatanda nahihirapan diyan. Dahil dito, itinuturo nila sa mga bata ang tama at regular na pagsesepilyo ng ngipin. Pero marami pa rin ang mga kendi na itinitinda sa mga kantina ng paaralan at maging sa mga tindahan sa labas ng paaralan. *** Mabilis namang kumalat ang kuto at lisa sa mga bata, at kapag nagkahawa-hawa sila, mas na-

uuna ang pagkakamot ng mga bata ng ulo kaysa pagsusulat at pag-aaral. Solusyon ng DepEd, mamahagi ng mga suyod sa mga paaralan. *** Sa pagtatapos ng bakasyon, nagtatapos rin ang panahon ng mga piyesta na sinamantala ng mga pulitikong naghahangad kumandidato sa susunod na halalan. Kaya naman ang mga tarpaulin poster at mga streamer nila ng pagbati sa mga kapiyestahan ay nagkalat. May mga pagkakataon pa na parang mas marami pa ang mga tarpaulin ng mga pulitiko sa gayak para sa piyesta. *** Siyempre, layunin ng mga pulitiko ay maximum exposure. Makita, makilala at matandaan sila ng mga botante sa susunod na halalan. sundan sa pahina 4

Mabuhay

MAY 29 - JUNE 4, 2009

3

LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

Depthnews

JUAN L. MERCADO

Regarding Henry

A republic of letters The President “ain’t” deaf. Press Secretary Cerge Remonde gave that spin to Ms. Arroyo’s sensible order to Finance Secretary Margarito Teves: scrap taxes clamped by Bureau of Customs, on imported books and reading material. “Books give light to my eyes,” the Ibanag proverb says. Thus, “President Arroyo wants books to be within reach of the common man,” spinmeister Remonde explained. “She believes reading is an important value for intellectual formation, which is the foundation of a healthy public opinion necessary for a vibrant dem o c r a c y. ” Manuel Quezon III opened protest sluicegates by showing, in Inquirer columns, that Finance Department Order 17-09 fractured the Florence Agreement. The Philippines is party to this 1950 treaty. It would spur “free exchange of ideas and knowledge,” Quezon wrote. Tax collectors instead clamped on a premium for ignorance. Customs claimed that the word —“only”— in Republic Act

8047 authorized taxes by way of exception. Nonsense. “The word seems to be a Customs intercalation,” constitutional scholar Joaquin Bernas, SJ noted. “I don’t believe Congress would attempt to repeal a treaty commitment by the mere insertion of one word,” he added. “Neither may Customs attempt to insert for whatever purpose what Congress did not insert.” This book levy uproar resembles the firestorm that earlier engulfed Cebu City officials. Vicemayor Michael Rama and Councilor Joy August Young tried to padlock the 69-year old Rizal Memorial Library. Like our taxmen, they cited “reasons of economy”. But citizens, who built the library in 1939 beat them back. Today, the library is undergoing a million-peso renovation. That’s a significant victory too. This is, after all, a country where half of those between 7 and 21 don’t read anything — not even comics. And by Grade 4, many students still can’t read. Illegal book taxes interlock with flawed textbooks. Antonio

HENRYLITO D. TACIO

Calipjo Go, for example, documented, for over a decade, errors that studded science and English textbooks. Some columnists pounced on Go. They didn’t question his findings or concern over miseducating students. Rather, they fretted over publishing moguls’ balance sheets. A Senate probe fizzled. Twelve years after the Lower House documented textbook errors, German national Helmut Haas — who lodged the complaint — found flaws yet again. His Grade 5 son’s copy of “The Wonderful World of Science” textbook claims “algae as a fish” and “dust as a minute organism” “The Department of Education’s committee on instructional material has not done a single thing since the 1997 inquiry,” Haas told Sun.Star “How will the Philippines come out of this economic situation when they teach this in schools?” Led by Rep. Raul Del Mar, the inquiry found error-filled textbooks proliferate nationwide. The problem stems from neglicontinued on page 7

Cebu Calling

FR. ROY CIMAGALA

Brim with thanksgiving THIS is the ideal situation. Our hearts should overflow with gratitude. In the first place, because there are many, endless reasons to be thankful. Then, such gesture would make us simple, very human and ultimately united to God and the others. A heart that is not thankful is an isolated heart. It’s a lonely heart that thinks it can live and do things simply by itself, in violation of our nature and what we actually feel deep in our hearts. It has no other way but to be unhappy. A thankful heart will never be alone and sad. It recognizes the many blessings and good things that it continues to receive. And it knows where they come from, and also for what purpose they are given. It will always be happy. We need to do everything to cultivate this abiding mentality of thanksgiving. We have to deliberately do this task, given the desensitizing effect of the flurry of activities and other concerns our modern world is bombarding us with.

Gratitude forms an essential part of our relation with God. It is the adequate response we give upon seeing the continuous attention and care God gives us. It makes us stick to the reality of our life. It keeps us from inventing a world unhinged from its Creator and from others. More, when we are thankful, we exercise our heart in one of its most spiritual modes. We bare it to God and to others, and allow it to stay vitally connected with them. It makes our heart a heart of flesh and not of stone. It keeps us simple and humble. When we are thankful, we open our heart to the workings of grace and the innate goodness that comes with our nature, at least that part that is still unaffected by sin. In a way, gratitude is a main language of the heart. It’s a major expression of love. This is one of the main problems we have. We see people becoming less and less thankful. We now seldom hear the word. And if we do, we can’t help but notice it to be simply formalistic, just an external sign of courtesy, with no

Forward to Basics

soul. It’s quite dry. We have to make sure that thanksgiving comes pouring out from our hearts everyday. In the Gospel of St. John, there’s a little expression that can serve as a spur for us to be thankful, words Jesus spoke to the Samaritan woman: “If you only knew what God is offering…” (4,10) It might be worthwhile to remember these words, if not to say it often during the day, to remind us about God’s loving providence over us. To be sure, he continues to intervene in our life. He can never be detached from us, indifferent to our needs. This is our problem. We tend to take all the goodness of God for granted. We are notoriously short-sighted and narrowminded. We hardly consider anything beyond what our senses can perceive, what our intelligence can understand. We fail to be guided by faith that allows us to see the spiritual and supernatural reality of our life. We have to see to it that everyday, we are conscious that we continued on page 7

FR. FRANCIS B. ONGKINGCO

iScandals “FATHER, is scandal a sin?” Philip, a third-grade student, asked. “Why do you ask?” I inquired further to know how to properly respond to his unexpected question. “Oh, just wonderin’ ’coz mum said I shouldn’t ask her scandalous questions,” he shrugged his shoulders. “Questions? Like what, Philip?” “Like, I asked what ‘virgin’ means ’coz my other classmates mentioned it,” he looked at me confidently hoping I could give him some answers. “Really? What did mum say?” “She said sumthin’ ’bout the Virgin Mary and ...,” “But what do you and your friends understand by virgin, Philip?” I interrupted him. “Father,” he gave me a wide cute smile that revealed his two

missing front teeth, “Does it mean never been kissed before?” *** Philip is amusingly just beginning to acquaint himself with some of life’s moral realities. It is, however, so timely to once again remind ourselves about the important moral principles regarding scandal. This is especially true in our days when the illness of moral relativism leads many to disregard the causes and grave consequences of a scandal. Moreover, this subjective outlook is making something distastefully sinful into something disgustingly fashionable. The Greeks called skandalon an object (e.g. a rock or log) intentionally placed in someone else’s path in order to trip him or block his way. Latin takes from the Greek and defines scandalum in the moral sense of a “trap” or “temptation” laid for

someone. Present times have somewhat watered down these ideas by focusing more on the public outrage or disapproval towards a misconduct of person. God created man in His image and likeness. This is the source of every person’s dignity. This is why Jesus strongly denounced scandal as a grave sin. In Mathew’s Gospel, He taught that whoever causes a scandal — especially when it corrupts the young and innocent — should have “a great millstone fastened round his neck and to be drowned in the depth of the sea.” The Catechism of the Catholic Church includes scandal under the offenses against the Fifth Commandment. It is “an attitude or behaviour which leads another to do evil. The person who gives scandal becomes his neighbour’s tempter ... Scandal continued on page 7

Chicken of the sea TUNA is the country’s top export commodity, according to the recent report released by the National Statistics Office. Despite the economic crisis the world is currently experiencing, tuna products (like fresh tuna, frozen tuna, poached tuna and canned tuna) remain in big demand abroad. “Tuna as a food commodity is highly in demand in the world’s markets, especially in the United States where most of our tuna products are shipped,” pointed out Domingo Ang, chief executive officer of Davao Marina Tuna Corporation. “They are a basic necessity even in a global recession.” Since 2005, export of Philippine tuna to the U.S. market has been declining. However, data from the U.S. National Marine Fisheries Services reported that in last year’s first quarter, tuna exports broke the slowing trend with tuna shipments racking up 9.934 metric tons, rising 22 percent over the same period the previous year. This is good news, indeed. “The Philippine tuna industry is an important element in the country’s economy contributing over 100,000 direct jobs and US$156,938 million in foreign exchange earnings,” a position paper prepared by the Lagunabased Philippine Council for Aquatic and Marine Research Development (PCAMRD) notes. “Direct dependents include fishers, processors, canners, exporters and traders.” Tunas are migratory oceanic fishes, which are capable of attaining large sizes. It also includes tuna-like species such as billfish, swordfish, and marlin. In the Philippines, twenty-one species have been recorded. “But only six species are commercially important,” says Dr. Rafael D. Guerrero III, PCAMRD executive director. Among the shallow-water/

small tunas, the most commercially important are the frigate tuna or “tulingan” (Auxis thazard), the eastern little tuna or “kawa-kawa” (Euthynnus affinis), and the bullet tuna (Auxis rochei). Most of these tunas are consumed locally. The important species among the deep-water/big tunas are the yellowfin tuna or “albacora” (Thunnus albacores), the big-eye tuna or “tambakol” (Thunnus obesus), and the skipjack or “gulyasan” (Katsuwonus petamis). These are caught using commercial fishing boats with purse seines and ring nets. Small fishermen catch these species using handlines (hook and line). Tuna is found in all of the major temperate and tropical oceans of the world. The western and central portions of the Pacific Ocean of the Food and Agriculture Organization (FAO) Statistical Area 71 contain the biggest tuna resources among the world’s oceans. The Philippines straddles FAO Area 71 in which half of the world’s yellowfin tuna is harvested. “Tunas are caught throughout Philippine waters,” says Dr. Guerrero, “but the most productive fishing grounds are the Sulu Sea, Moro Gulf and waters extending to the North Celebes Sea. Viable tuna fisheries also exist in waters off Western Negros, as well as Northwestern and Southern Luzon.” Deep-water or oceanic tunas are believed to be breeding in the Moro Gulf when 3-4 years of age. The juveniles (less than l year old) stay in shallow waters (inshore) until they swim out to the West Pacific or Indian Ocean depending on the current. This is the reason why the big tunas are called “fishes without a country.” They have also been referred to as migratory or straddling stocks. “The Philippines is in a strategic position because of its proxcontinued on page 7

Fair & Square IKE SEÑERES

Environmental threats JUST when I was starting to think that development journalism was already a dying cause, I recently realized in-depth interviews with the right resource persons could bring out policy directions that could be suggested to the proper executive agencies or legislative bodies for appropriate action, for whatever these are worth. In some cases, the private sector could even act on these directions as possible program or project actions. When I interviewed Dr. Roger Birosel in my TV show, I learned from him that most of our local government units (LGUs) do not have hazard mapping systems, even if the law requires it, and even if it is relatively easy to put these up. To add to that, Dr. Birosel also said that most of our LGUs do not have hazard warning systems, even if the law requires it, and even if it does not need high science to put it up. I recently met with Ms. Nikki Meru, a program coordinator of Growth with Equity in Mindanao (GEM), a project of the U.S. Agency for International Development (USAID). GEM has been helping Mindanao based small and medium enterprises (SMEs) and as a result of that meeting, I

will soon be interviewing Mindanao business leaders in my TV show. I will also be receiving phoned in reports from Mindanao media about what is going on there. I am very much concerned about the environmental safety of the people in Compostela Valley, the province of my birth. I was born in Compostela town when it was still a part of the old and undivided Davao province. The news about the mudslide deaths saddened me so much, but I was happy about what Dr. Birosel said, that he could help put up hazard mapping systems not only in that area, but all over the Philippines. As far as I know, GEM is focused mostly on enterprise development, but what good would business assistance be if the security of the businesses in the area is always threatened by environmental damage? In the course of my interviews with the Mindanao business leaders, I hope to get some support for the installation of the hazard mapping systems, which do not really cost a lot of money. A hazard mapping is one thing, a hazard warning system continued on page 7

Mabuhay

4

Kakampi mo ang Batas

Buhay Pinoy

TANONG: Magandang araw sayo Atty. Ako po si Grace ... Ganito kasi ang sitwasyon ... Yung asawa ko ngayon ay dating kasal. Naghiwalay na sila dahil may ibang asawa na yung dati niyang asawa ... Gusto ko lang po itanong sa inyo. May iba pa bang paraan sa pagpapawalang bisa sa kasal, maliban po sa annulment? Kasi po ang mahal po kung annulment ’yung ipa-file. May narinig po ako, puwede daw sa pari lang. Mabisa po ba ’yun? Nine years na po silang hiwalay. Magkakaroon na kami ng anak. Pero problema namin hindi kami puwedeng ikasal. Sana po mapayuhan n’yo ako kung anong dapat gawin ... Hihintayin ko po ’yung sagot mo sa periodico ... Maraming salamat po... Sanay gabayan kayo ng panginoon..

‘Search and destroy’ Sa buwan ng Hunyo, pasukan na naman Ng mga eskwela, sa ‘ting paaralan Mga paghahanda naisakatuparan Sa ikabubuti nitong mag-aaral. Naging matagumpay “Brigada Eskwela” Magulang at guro nagtulungan sila Pati mag-aaral ay boluntaryo pa Ang silid-aralan, naihanda nila. Ang butas sa bubong ay pinagtatakpan Ang sirang bintana, naiayos naman Ang mga pisara, muling pinintahan Kinumpuning lahat, mga desk, upuan. Talahib at damo ay binunot nila Ang kapaligiran, kalat inalis pa Magarang halaman ay iginayak na Upang sa pagpasok, kahali-halina.

– [email protected]

“Brigada Eskwela”, bago pinatupad Mag-aaral noon silang tumutupad Halos paglilinis isang linggong singkad Hindi pumapasok ang eskwelang tamad. Kasabay din nito sa buong Bulacan Gob. Jon-jon Mendoza kanyang inatasan Ang mga kawani sa Pangkalusugan Pagkontrol sa dengue pinagbuting tunay. Ang proyekto na “Search, Destroy Operation” Na kontra sa dengue, target lamok ngayon Na isinagawa sa mga central school Taguan ng lamok, hanap, wasak iyon. Ang lahat ng bagay tubig nagtataglay Mga basyong bote lata sa tambakan Pati na ang dumi sa mabahong kanal Ito ay nilinis tubig inalisan. Base sa talaan ng tanggapan PHO Buwan ng Enero hanggang Mayo otso Biktima ng dengue ay mababa ito Sa sinundang taon petsa ring ganito. Dagdag ng PHO, ’di na gagamitin Ang pagsasagawa, mausok na “fogging” Walang naitalang “outbreak” o napansin Kahit saang lugar, maging dito sa ’tin. “Brigada Eskwela” at ang “Search and Destroy” Naging matagumpay, mga operasyon Mga mag-aaral nakahanda ngayon Sa pag-aaral lang nakatutok iyon. ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Napapanahon

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

mula sa pahina 2

St. Mary’s College NOONG nakaraang pagtatapos ng klase, umani ng mga award ang anim na taong gulang na si Rissa Jamina M. Francisco ng Subic, Baliwag, Bulacan. Kinder 2 siya at tumanggap ng gold ribbbon for general academic excellence mula kay Sister Marissa C. Rebosura, RVM, presidente ng St. Mary’s College, Baliwag. Anak si Jamina nina Bong at Jasmin Francisco at apo nina Rolando at Magdalena S. Francisco na retiradong science department head ng Mariano Ponce High School. Ulat pang-barangay BARANGAY TABON-MALIS — Noong ika-8 ng Mayo, idinaos ang birthday celebration ni Yaoshar Althea I. Grande na ginanap sa Iral Pavillion, Guiguinto, Bulacan. Masaya ang salu-salo at swimming party at nag-enjoy ang mga batang bisita ng pitong taong si Althea. Pati na rin matatanda na mga bisita ng mga magulang niya, sina Sonny at Marjorie Grande. Ang mga naging bisita ay sina Juliet, Shiela at Baloloy, Baby at Ning-Ning, Agnes at Combat, Yogie at Elma, JV at Gladys, Benedict, Kuya Ely, Boy, Lanie at Egay. Nanay Linda, Jasmine at Jhared, Lola Medy at Lolo Rudy, mga iba pang kamag-anak at kaibigan at mga taga- Balingasa. BARANGAY SAN PEDRO, BUSTOS — Idinaos ang isang maringal na debut celebration para kay Rose Anne Ingusan Mendoza sa Orchids, Garden Hall, Malamig, Bustos, Bulacan. Anak siya nina Rey Mendoza at Angie IngusanMendoza. Si Rey ay isang negosyante at si Angie naman ay isang guro sa San Pedro Elementary School. Lola naman ni Rose Anne si Juanita Ingusan ng Tibag, Baliwag. Dumalo sa naturang selebrasyon ang ilang kamaganak at kaibigan tulad nina: Felix Quiambao ng Cavite; Carlito Marcelo na isang balikbayang taga Tibag, Baliwag; Tony Ingusan at Mel Malvar ng San Rafael; at si Jun Bartolome at ang kanyang may-bahay. Si Rose Anne ay nasa unang taon sa kolehiyo at kumukuha ng kursong Education sa Baliwag University.

EXTRA-JUDICIAL SETTLEMENT OF ESTATE OF THE LATE EUFROCINA C. GUILLERMO NOTICE is hereby given that the estate of the deceased EUFROCINA C. GUILLERMO ied intestate on July 4, 2008 at 68 Sampaguita St., Valle Verde 2, Pasig City who left behind a Certificate of Time Deposit No. 919273 in Metrobank 304 Anonas Aurora Blvd. Branch in the amount of ONE THOUSAND EIGHTEEN and 21/100 (1,018.21) US Dollar executed by he heirs before Notary Public Erlinda B. Espejo’ Doc. No. 337; Page No. 69 Book No. CCCCLXXXVII; Series of 2009. Mabuhay: May 15, 22 and 29, 2009

ATTY. BATAS MAURICIO

Church annulment

MANDY CENTENO

○

MAY 29 - JUNE 4, 2009

LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

Sagot: Salamat sa Diyos sa ngalan ni Jesus sa tanong na ito. Sa ilalim ng Family Code, di po kinikilala ang annulment ng pari, o church annulment. Ibig pong sabihin, kahit magutos ang pari na balewala na ang kasal ng mag-asawa, hindi po ito kikilalanin, mananatiling may bisa ang kasal ng mag-asawa. Ang tanging kinikilala lamang sa pagbabalewala ng kasal ay ang utos ng pagbabalewala ng hukuman. Lalaking nang-iwan ng asawa, puwedeng makulong hanggang 20 taon TANONG: Magandang araw po Atty. Batas. Itatanong ko lamang po sana kung ano po ang mainam gawin naaawa po kasi ako sa aking kapatid. Ang aking kapatid ay may 2 anak at legal na kasal sa kanyang asawa. Makaraan ang 7 taon ay nagkaroon ng babae ang kanyang asawa at saka niya ito nadiskubre kamakailan lamang at ngayon ang querida ay kakapanganak lamang. Humiwalay ang kanyang asawa at sumama sa querida at ibinahay nila ang mag-ina at iniwan na ang aking kapatid. Sa ngayon ano po ang magandang gawin upang maparusahan ang queridang iyon at ang lalaki. Nalaman din po namin sa imbestigador na aming hinire na pinabinyagan ang bata marahil ang pangalan ng ama ng batang iyon ay nakatala sa pangalan ng asawa ng aking kapatid. Salamat po ng marami aabangan ko po ang inyong sagot. Gumagalang, Janice Bay. – [email protected]

SAGOT: Maraming salamat sa email na ito, Janice Bay. Sa ilalim ng mga umiiral na batas sa Pilipinas, ang lalaking nag-iwan ng kanyang asawa sa anumang dahilan ay may pananagutang sibil at kriminal. Sa pananagutang sibil, maaari siyang masampahan ng kaso upang maba-

lewala ang kasal nila ng kanyang asawang iniwanan, o di kaya ay mabigyan sila ng legal separation (o paghihiwalay bagamat may bisa pa din ang kasal nila sa isa’t isa). Sa kabilang dako, sa pananagutang kriminal naman, maaaring kasuhan ng paglabag sa Republic Act 9262 (o Anti-Violence Against Women and their Children Act of 2004) ang lalaking nag-iwan sa kanyang asawa at mga anak, upang pag napatunayan ang kanyang kasalanan ay makukulong ito ng hanggang dalawampung taon. Kung mapapatunayan din na talagang sumama na siya sa ibang babae at nagsasama na sila bilang isang pamilya, maaari din siyang kasuhan ng pakikiapid (o concubinage). Padalhan mo muna ng sulat ang lalaki, upang maitala ang kanyang pag-iwan sa kanyang pamilya. Sa kabilang dako, maaari ring hingin sa hukuman kung saan mapupunta ang kaso ng RA 9262 ng kautusan upang magbigay ng suporta ang lalaki habang ang kanilang kaso ay nililitis. Magulang obligadong suportahan ang mga menor-de-edad na anak TANONG: Hi Atty. I just wanna ask, kasi po may 11 years old na po ako na anak, pero anak sa pagkadalaga, gusto kong humingi ng financial support sa dad ng bata na nasa New Zealand na sila with the whole family. Alam ko po ang number niya sa work. Noong nandito pa sila nagbibigay siya, pero simulang umalis wala na po. Hingi po ako ng legal advice about dito. God Bless po. Julie Rufin. – [email protected]

SAGOT: Julie Rufin, maraming salamat sa e-mail na ito. Sa ilalim ng batas, ang mga magulang ng isang batang menor de edad pa lamang, o yung ang edad ay nasa labimpitong taong gulang pababa, ay may tungkuling magbigay ng suporta sa bata para magamit niya sa kanyang pangaraw-araw na pangangailangan. Ito ang isinasaad ng Art. 194 at Art. 195 ng Family Code of the Philippines. Hindi mahalaga kung magkasama sa iisang bahay o hindi ang magulang na dapat magbigay ng suporta at ang batang susuportahan. Kahit na ang magulang ay nasa ibang bansa o ibang lugar, ang tungkulin niyang magbigay ng suporta sa bata ay nananatili. Sa katunayan, kahit hindi na menor de edad ang bata, o lagpas na ang kanyang edad sa labingwalong taon, may tungkulin pa rin ang magulang na magbigay ng suporta basta’t ito ay nagpapatuloy pa sa pagaaral. Kung hindi magbibigay ang magulang ng suportang kailangan ng bata, ang magulang ay lalabag hindi

na lamang sa Family Code, kundi lalo na sa Republic Act 7610, o Anti-Child Abuse Law, at dahil diyan, maaari siyang makulong ng hanggang labingwalong taon. Batay sa RA 7610, maaaring magdemanda ang bata ng magulang na hindi nagbibigay ng suporta sa kanya, at kung hindi pa niya kayang magdemanda, kahit na sinong kamag-anak niya ay maaaring magsampa ng kaso para sa kanya. Sa kabilang dako, ang problema nga lamang kung wala ang magulang sa Pilipinas, ay ang kakayahan ng mga hukuman natin dito na ipataw ang parusa sa kanya kung talagang mapapatunayang hindi siya nagbibigay ng suporta. Kasi, kung wala dito sa bansa ang magulang, hindi maipapataw sa kanya ang anumang kaparusahang igagawad ng ating mga hukuman, kasi sa loob lamang ng Pilipinas may bisa ang mga parusang ito. Walang karapatan ang mga hukuman sa Pilipinas na ipatupad ang kanilang mga parusa sa mga taong nasa ibang bansa. Magkaganunman, ipapayo namin ang pagsasampa pa rin ng kaso laban sa magulang na wala dito sapagkat bagamat wala siya dito at hindi tatakbo ang paglilitis dahil nga wala siya dito, magkakaroon naman ng pagkakataong mahuhuli siya kung sakaling siya ay magbabakasyon sa Pilipinas sa hinaharap. Sa kabilang dako, para sa karagdagang paglilinaw, o para sa sinumang nagnanais na humingi ng tulong sa amin, maaari po kayong tumawag sa amin sa aming mga landlines, 02-433-7549 at 02-433-75-53, o di kaya ay sa aming mga cellphones, 0917-984-2468 at 0919-609-64-89. Maaari din po kayong sumulat sa amin sa aming address: 18 D Mahiyain corner Mapagkawanggawa, Teachers Village, Diliman, Quezon City. O di kaya ay maaari kayong mag-email sa amin sa website na ito. — www.batasnews.com, o [email protected].

PAALALA: Panoorin po si Atty. Batas Mauricio sa worldwide TV sa Internet, sa YouTube, metacafe at iGoogle, at pakinggan siya sa kanyang mga programa sa radyo: DZRB RADYO NG BAYAN 738 khz. Sa Luzon, Lunes hanggang Biyernes, ika-5:30 ng umaga (at sa www.pbs.gov.ph); DZRM RADYO MAGASIN, 1278 Khz. sa Luzon, Lunes hanggang Biyernes, ika6:45 ng umaga (at sa www.pbs.gov.ph); DYKA 801 khz. sa San Jose, Antique (at sa www.wowantique.com, o www.kiniray-a.com), Lunes hanggang Biyenes, ika-10:00 ng umaga; at DYMS Aksiyon Radyo sa Catbalogan City, Samar (at sa www.samarnews.com), Lunes hanggang Biyernes, ika-11:00 ng umaga.

Napapanahon

LINDA PACIS

Pagsasara sa isyu SA kasalukuyan ay opisyal ko nang isinasara ang isyu ng illegal na sugal, ang “Sa Pula, Sa Puti” sa may Glorietta, Poblacion, Baliwag, Bulacan. Sabi daw ng operator ng naturang sugal sa pinsan niyang kaibigan ko ay samahan siya at pupunta sa bahay namin. Una rito ay magkita raw kami sa Chowking. Ang tanong ko: Bakit pa? Alam ko naman kung saan pupunta ang usapan kaya tama na. Okey na. Basta kung prinsipyo ang pag-uusapan, paninindigan ko ang tama. Kaya’t ibinabato ko na ang isyu sa mga kinauukulan: 1) Mga pulis na may outpost sa Glorietta at sa hepe ng pulisya ng Baliwag na nagbubulag-bulagan at parang nakatali ang mga kamay; 2) Sa mga opisyal ng bayan gaya ng mga konsehal ng mayorya na nagiipon ng pogi points sa kanilang pagkakaupo sa sesyon hall. Ang mayorya ay gumagawa ng ordinansa para sa interes ng kanilang boss at hindi para sa interes ng taong bayan. Samantalang ang minorya ay hindi maibuka ang bibig dahil sa takot o basta nagwawalang bahala; 3) Sa simbahan na hindi kumikibo

kahit katabi lamang ang pinagdadausan ng illegal na sugal ang gusali ng pananampalataya dahil iyon yatang “Sa Pula, Sa Puti” ay hindi kasali sa “10 Commandments”; 4) Sa mga miyembro ng media na bumibisita sa operator kada buwan (bakit kaya?) Sige mag-orbit pa kayo ng mag-orbit. Sana ay magtagumpay kayo sa propesyong pilit ninyong kinukulapulan ng putik; 5) Sa Kapitolyo na dahil sa layo ng distansya ng Baliwag ay hindi na ito napapansin; 6) Sa PIPAO, sasabitan ba ninyo ng medalya ang mga nag-o-orbit o bibigyan ng parangal gaya ng Gawad Marcelo H. Del Pilar?; 7) Sa Bulacan Press Club kung saan miyembro ako nito noon pang panahon ni Gob. Nacing Santiago. Isa itong “challenge” na may gagawin ba kayo sa mga miyembro ninyo na nago-orbit o ito-tolerate na lang ninyo? Sa bagong pamunuan, isa itong hamon at hihintayin ko ang inyong aksyon ukol dito. Tapos na po ang isyung ito “as far as I’m concerned.” Period. Dito ay marami akong natutunan, marami

akong nadiskubre. Nasa inyong mga kamay ang bola. Tingnan natin kung ano ang inyong gagawin. Ulat pang-eskuwela (VICRIS School) TUWANG-TUWA si Francel Evangelista at Allysa Evangelista ng Tibag, Baliwag, Bulacan nang sila ay maging miyembro ng Drum & Lyre Band ng VICRIS School. Mahilig kasi sila sa musika. Lolo ni Francis i ang yumaong si Francisco Evangelista, biyulinista at dating nagtuturo ng biyulin sa mga kabataan sa Baliwag. Galing siya sa iba’t ibang bansa kung saan siya tumugtog. Libre sa mga estudyante ng VICRIS ang pagsali at maging miyembro ng banda. Ang direktora at may-ari ng paaralan ay si Nena Cruz. Nagbibigay ang VICRIS ng mataas na antas ng edukasyon, inihahanda ang karakter ng mga kabataan sa mga hamon ng buhay sa pamamagitan ng tamang paghubog sa kanilang ugali at pananaw. Libre rin ang computer lesson sa mga estudyante sa pre-school. sundan sa pahina 4

MAY 29 - JUNE 4, 2009

Mabuhay

5

LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

H1N1 virus pag-aaralan ng mag-aaral sa Bulacan NI DINO BALABO

LUNGSOD NG MALOLOS — Tiyak na magiging bahagi ng pag-aaralan ng mga estudyante sa Bulacan simula sa pagbubukas ng klase sa Hunyo 1 ang Influenza A H1N1 na naunang tinawag na “Mexican swine flu”, kahit na hindi pa ito bahagi ng kurikulum ng Department of Education (DepEd).

BALIK ESKWELA — Habang nagsisipaglakad ay kumakain ang mga mag-aaral na ito ng Hagonoy East Central School sa pagbubukas ng klase nitong Lunes, Hunyo 1. — DINO BALABO

Tamiflu sa Gitnang Luzon, sapat lang sa 600 pasyente LUNGSOD NG MALOLOS — Handa ang Gitnang Luzon na harapin ang kinatatakutang sakit na Influenza A H1N1 o swine flu dahil sa may nakahandang gamot sa tatlong ospital sa rehiyon, kahit sapat lamang iyon para sa 600 pasyente. Maging mga paaralan at mga negosyante ay nakiisa na rin sa paghahanda laban sa Influenza A H1N1 at ipinamalas naman ni Pangulong Gloria Macapagal Arroyo ang tamang paghuhugas ng kamay noong Huwebes upang ipaunawa sa bawat isa ang kahalagahan ng kalinisan. Ipinagkibit balikat naman ng isang mataas na opisyal ng Department of Health (DOH) sa Gitnang Luzon ang kawalan ng bisa ng thermal scanners sa mga airport sa paglaban sa swine flu dahil, aniya, hindi lamang daw iyon ang panlaban sa kinatatakutang sakit. Ayon kay Dr. Leilani Mangu-

Dr. Ermingardo Antonio labnan ng DOH-Region III, mayroong 5,960 tableta ng Tamiflu na nakahanda sa mga ospital sa Gitnang Luzon. Ito ay matatagpuan sa Bataan General Hospital sa lungsod ng Balanga, Jose B. Lingad Hospital sa Lungsod ng San Fernando, Pampanga, at Paulino J. Garcia Memorial Research and Medical Center sa Lungsod ng Cabanatuan, Nueva Ecija. Gayunpaman, ang nasabing bilang ng gamot ay sapat lamang para sa 600 pasyente, samantalang ang populasyon ng Gitnang Luzon ay umaabot na sa mahigit sa 10 milyon batay sa isinagawang census ng National Census and Statistics Office noong 2007.

TAMIFLU

Ano nga ba ito?

HAGONOY, Bulacan — Ipinagmamalaki ng Department of Health (DOH) sa Gitnang Luzon na may sapat silang Tamiflu para sa 600 pasyenteng mahahawahan ng Influenza A H1N1 o swine flu, ngunit ano nga ba ang gamot na ito? Nagsaliksik ang Mabuhay sa internet at tumingin sa website ng World Health Organization (WHO) kung saan sinabing wala pang mabisang gamot o bakuna laban sa Influenza A H1N1, at maghihintay pa ng lima hanggang anim na buwan bago makagawa nito. Ang paglikha ng bakuna laban sa nakakahawang sakit ay nagmumula rin sa virus na may sanhi nito, ani ng WHO. Ito ay sasailalim sa katulad na proseso na pinagdaanan ng paglikha sa ibang influenza vaccine, ayon sa website ng WHO. At ang nalikhang vaccine o bakuna ay iiniiksyon o kaya’y ipinaiinom sa mga taong may sakit, upang magkaroon sila ng “antibodies” na panlaban sa virus. Batay sa impormasyong naipon ng Mabuhay, ang Tamiflu o Oseltamivir phosphate ay isang oral anti-viral drug o gamot laban sa virus na iniinom. Ito ay gawa ng Roche Pharmaceuticals na nakabase sa Amerika. Ang Tamiflu ay aprubado na ng Federal Drug Administration (FDA) ng USA at ginagamit sa paggamot sa mga pasyenteng may influenza Type A at Type B na may gulang na isang taon o higit pa. Ayon kay Dr. Leilani Mangulabnan ng DOH sa Gitnang Luzon, may nakahanda silang 5,960 tableta ng Tamiflu sa mga ospital sa Gitnang Luzon, at sinabing ang gamot ay mabisa bilang isang antiviral drug. Ngunit, batay sa impormasyong naipon ng Mabuhay, may dalawang kaso ng bird flu o H5N1 virus sa Ehipto noong 2007 ang hindi napagaling ng Tamiflu dahil sa “mutation” o patuloy na pagbabago ng uri ng virus. — DB Ayon kay Dr. Mangulabnan, ang bawat isang pasyente na kumpirmadong nahawahan ng Influenza A H1N1 virus ay mangangailangan ng 10 tableta para sa limang araw na pagpapagamot.

“Mabisa ang gamot na iyan bilang panlaban sa virus,” ani Mangulabnan sa Mabuhay nang siya ay makapanayam noong Mayo 25 matapos ang panglalawigang kumperensiya sa paghahanda at paglaban sa Influenza A H1N1 na isinagawa sa Malolos Club Royale Resort sa lungsod na ito. Ang pahayag ni Mangulabnan ay bilang tugon sa tanong ng Mabuhay hinggil sa mga balita na walang bisa ang Tamiflu laban sa Influenza A H1N1. “There are reports that state that Tamiflu is effective as an anti-viral medication,” ani Mangulabnan at sinabi pa na ginamit iyon ng ilang pasyente na di nagtagal ay gumaling. Hinggil naman sa mga thermal scanner na karaniwang matatagpuan sa mga airport at sea port, upang matukoy kung ang mga taong dumarating papasok sa bansa ay

Dr. Lailanie Mangulabnan may inpeksyon ng Influenza A H1N1, sinabi ni Dr. Mangulabnan na hindi lamang mga scanner ang depensa ng bansa laban sa nakakahawang sakit. Ang nabanggit na kahinaan ng scanner ay dahil na rin sa dalawa katao na sa bansa ang kumpirmadong may sakit na Influenza A H1N1 kahit na dumaan pa sila sa thermal scanner. Hindi na-detect o natukoy ng scanner na may sakit ang dalawa. “There are other lines of defense we can count on,” ani ng opisyal ng DOH. Ayon kay Mangulabnan, ang mga thermal scanners ay isa lamang sa mga panlaban sa kinatatakutang sundan sa pahina 6

Itinalaga na ni Gob. Joselito “Jon-jon” Mendoza si Dr. Joycelyn Gomez, provincial public health officer, bilang tagapagsalita ng Bulacan tungkol sa Influenza A H1N1 matapos ang isang panglalawigang kumperensiya sa paghahanda sa kinatatakutang sakit. Ang kumperensiya ay isinagawa sa Malolos Club Royale Resort sa lungsod na ito noong Mayo 25 at dinaluhan ng may 100 opisyal ng iba’t ibang sektor na nanindigan upang ipatupad ang pitong hanay ng depensa laban sa kinatatakutang sakit. Batay naman sa ulat ng World Health Organization (WHO) noong Mayo 28 umabot na sa 43 bansa ang Influenza A H1N1 kung saan ay mahigit 12,000 katao ang nahawa at mahigit 80 na ang namatay.

Dr. Joy Gomez Sa Pilipinas, apat ang kumpirmadong nahawa sa swine flu, at ipinangamba ng marami na may walong katao pa ang nahawa sa sundan sa pahina 6

SWINE FLU

Bakit Flu A H1N1 ang itinawag? HAGONOY, Bulacan — “Dapat ‘pig flu’ na lang ang itawag diyan!” Ito ang pabirong payo ni Resty Inocencio ng Barangay San Sebastian ng bayang ito matapos mabasa sa pahayagang Mabuhay ang balita hinggil sa Influenza A H1N1 na unang tinawag na “swine flu”. “Hindi, tama na yung unang tawag na ‘swine flu,’” sagot naman ni Ernie Payongayong, 39, na kapitbahay ni Inocencio. Pero bakit nga ba binago ang tawag sa “swine flu” at ipinayo ng World Health Organization (WHO) na tawagin na lamang ang kinatatakutang sakit na Influenza A H1N1? Ayon sa Department of Health (DOH), “Mas safe gamitin ang tawag na Influenza A H1N1.” Ito ay bilang proteksyon daw sa industriya ng pag-aalaga ng baboy, dahil ang tawag na “swine flu”ay may pahiwatig na ang sakit ay nagmula sa “swine” o baboy. Isa sa tinatayang magiging epekto nito ay ang paghina ng benta ng karneng baboy na ayon sa Department of Agriculture (D.A.), ay naapektuhan matapos madiskubre ang sakit na ebola reston virus sa bayan ng Pandi, Bulacan noong Disyembre 2008 na sinundan ng pagpatay sa libo-libong baboy sa isang babuyan sa nasabing bayan. Maging ang mga negosyante sa Bulacan ay nagpahayag din ng pagtutol sa paulit-ulit na paggamit ng salitang “swine flu” sa pag-uulat ng balita hinggil sa sakit na Influenza A H1N1. Ayon sa mga negosyante, may mga mamimili na huminto sa pagbili ng karneng baboy sa pangambang sa baboy nagmumula ang sakit. Ngunit mabilis naman ang pahayag ng D.A. na nagsabing hindi sa baboy nakukuha ang nasabing sakit. Ipinayo rin ng D.A. na hugasan at lutuing mabuti ang karneng baboy bago kainin upang makatiyak na hindi mahahawahan ng anumang sakit ang kakain ng karneng baboy. Bukod dito, nagpahayag din ng pagtutol ang isang mataas na opisyal ng bansang Israel, dahil “offensive” ang salitang swine sa mga Hudyo at mga Muslim. Batay sa kaugalian ng mga Hudyo at Muslim, hindi sila kumakain ng karneng baboy sa paniniwalang iyon ay marumi dahil na rin sa ang baboy ay karaniwang naglulublob sa dumi nito. — Dino Balabo

Mabuhay

6

MAY 29 - JUNE 4, 2009

LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

Mga iskolar ng Kapitolyo handa na sa pasukan LUNGSOD NG MALOLOS — Natanggap na ng mga iskolar ng Pamahalaang Panlalawigan ng Bulacan ang katumbas na halaga ng educational assistance na naaayon sa uri ng scholarship na kanilang kinaaniban, ayon sa press release ng Provincial Public Affairs Office (PPAO) ng Kapitolyo. Ipinagkaloob ito sa kanila ng tanggapan ng panlalawigang tagapangasiwa matapos nilang maisumite ang katibayan na sila ay naka-enrol para sa unang semestre ng kolehiyo, sabi ng PPAO. Magagamit ng mga iskolar ang tulong pinansyal sa pagbili ng mga gamit sa eskwela gaya ng libro o pandagdag sa pambayad ng tuition. Kabilang sa mga mag-aaral na nakahanda na sa pasukan ang 919 na

bagong iskolar na nakapasa sa pagsusuri na ginawa ng Kapitolyo noong Abril. Nasa P2,500 hanggang P5,000 kada semestre ang tatanggapin ng mga iskolar depende sa uri ng scholarship na kanilang inaplayan kabilang ang Bagong Bulakenyo Youth Scholarship Program, Student Tuition Fee Assistance Program o Bulacan Polytechnic College Assistance Program (BPCAP), Outstanding Scholar Program at BS Criminology Course Assistance Program, Bulacan Agricultural State College Assistance, scholarship para sa mga anak ng volunteer worker, scholarship para sa mga anak ng balo o solo parent at Pagtulong sa Mahihirap na Nag-aaral o PAMANA. Ayon sa panlalawigang tagapanga-

siwa, tumaas ngayong taon at umabot sa P27 milyon ang pondong inilaan ng pamahalaang panlalawigan sa educational assistance kumpara noong nakaraan taon na P22 milyon para sa 4,315 bilang ng mga iskolar. Itinaas ang pondo ayon na rin sa direktiba ni Gob. Joselito “Jon-jon” Mendoza upang maraming kabataang Bulakenyo ang matulungan sa kanilang pag-aaral. Sa tala ng Kapitolyo, ayon sa PPAO, higit sa 5,000 na ang kabuoang bilang ng iskolar na suportado sa kolehiyo ngayong 2009. Ipinapaalala naman ni Gob. Mendoza sa mga iskolar, ayon pa rin sa PPAO, na kailangang pangalagaan ang kanilang marka nang manatili sila sa listahan ng mga iskolar ng Kapitolyo. – PR

A H1N1 virus pag-aaralan sa Bulacan mula sa pahina 5

mag-inang Taiwanese na dumalo sa isang kasal sa Zambales noong ikatlong linggo ng Mayo. Ayon kay Dr. Ermingardo Antonio, medical officer ng DepEd sa Bulacan, magsasagawa sila ng information campaign sa mga paaralan sa Bulacan sa pagsisimula ng klase. Bahagi na ng kurikulum ng DepEd ang pagtuturo sa mga mag-aaral ng iba’t ibang uri ng sakit, ani Dr. Antonio, ngunit hindi pa kasama doon ang Influenza A H1N1. “The Influenza A H1N1 virus is not yet in the curriculum, but we can inform the students how to avoid it through lectures and symposia,” sabi ng medical officer ng DepEd at iginiit na ganito rin ang ginawa ng kagawaran matapos manalasa ang sakit na Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) noong 2003. Ayon kay Dr. Antonio, matapos kumalat sa bansa ang SARS ay agad nagsagawa ng pulong ang mga punong guro sa Bulacan at binalangkas ang mga pamamaraan ng paglaban sa naturang sakit. “Kapag napagtibay ng Bulacan ang “protocol” sa paglaban A H1N1

virus ay madali nang maituturo iyan sa mga estudyante,” aniya at idinagdag na ang paghuhugas ng kamay at tamang pag-ubo ay malaking tulong upang makaiwas sa nasabing sakit. Bilang provincial public health officer, si Dr. Gomez rin ang itinalaga ni Gob. Mendoza na tagapagsalita ng Bulacan nang madiskubre ang kaso ng ebola reston virus sa Pandi noong Disyembre 2008. Sa panayam ng Mabuhay kay Gomez,sinabi niyang ang patuloy na “surveillance” o pagbabantay laban sa sakit ang susi sa pagpigil sa pagkalat nito. Gayunpaman, sinabi niya na kailangang maunawan ng mga taong magiging bahagi ng surveillance ang mga panganib at pamamaraan ng pagtugon sa nasabing sakit. “Still information is the best tool to keep people safe because it gives them capabilities to perform what actions to do,” ani Gomez. Dahil naman sa patuloly na panganib sa kalusugan na hatid ng Influenza A H1N1, nagkakaisang nanindigan ang iba’t ibang sektor upang ipatupad ang pitong hanay ng depensa laban sa kinatatakutang sakit.

Una dito ang maagap na pagkilos ng iba’t ibang samahan katulad ng Barangay Health Emergency Response Team (BHERT) sa kanilang nasasakupang barangay. Pangalawa’y ang pagpapaigting ng kampanya na hihikayat sa mga tao at mga mag-aaral na bigyan pansin ang kalinisan sa pangangatawan, tamang pag-ubo, at tamang paghuhugas ng kamay; Pangatlo ang pagpapaigting sa surveillance system sa kalusugan ng mga hayop at tao ukol sa mga dipangkaraniwang kaso ng influenza at severe pneumonia. Pang-apat ang pagpaiwas sa mga taong may sakit; pang-lima ang pagpapanatili sa kalinisan ng kapaligiran sa pamamagitan ng pagsisinop ng basura. Pang-anim ang pagpapaigting ng pagsubaybay sa mga balikbayan na nagmula sa mga bansang may kumpirmadong kaso ng influenza A H1N1; at pampito ang pagpapayo sa mga taong may hinihinalang sakit na agad kumonsulta sa mga duktor upang agad na malunasan ang sakit na posibleng sanhi ng Influenza A H1N1 virus.

Tamiflu sa Gitnang Luzon sapat lang sa 600 pasyente mula sa pahina 5

sakit na kumalat na sa 43 bansa na naging dahilan ng pagkakasakit ng mahigit 12,000 kung saan ay mahigit 80 na ang namatay. Ang iba pang paraan ng paglaban sa sakit na Influenza A H1N1 ay ang personal na kalinisan at ang tamang pag-ubo. Sinabi pa niya na ang mga ospital sa Bataan, Pampanga at Cabanatuan City sa Nueva Ecija ay may nakahanda nang mga personal protective equipment (PPE) na magagamit ng mga health personnel kung may gagamuting tao na may sakit na Influenza A H1N1. Pinabulaanan naman ni Dr. Rio Magpantay, direktor ng DOH sa Gitnang Luzon, ang balitang mayroon nang kaso ng Influenza A H1N1 sa Pampanga. Una rito, kinumpirma ng DOH na walo sa may 50 tao ang nahawa ng

sakit matapos makahalubilo sa isang kasalan noong Mayo 17 sa Zambales ang mag-inang Taiwanese na nakumpirmang may sakit na swine flu matapos magbalik sa Taiwan noong Mayo 20. Ang mga taong nahawa sa maginang Taiwanese ay dinala na at ginagamot sa Research Institute for Tropical Medicine sa Kalakhang Maynila. Samantala, maging mga paaralan at mall sa Bulacan ay sumali na sa kampanya sa paghahanda laban sa influenza A H1N1. Ayon kay Dr. Ermingardo Antonio, medical officer ng Department of Education (DepEd) sa Bulacan, magsasagawa ang kagawaran ng mga pagtuturo at talakayan sa mga paaralan sa pagbubukas ng klase upang maipaliwanag kung paano makakaiwas ang mga mag-aaral sa mga sakit.

Sinabi naman ni Sheryl Baltazar ng SM City Marilao na maging ang mall ay nagsagawa ng mga kumperensiya sa mga tauhan nito upang ipaliwanag kung paano haharapin ang kinatatakutang sakit. Ayon kay Baltazar, maglalagay ang SM City Marilao ng mga alcohol dispenser sa mga comfort room ng mall bukod pa sa inatasan ang mga empleyado na laging maghugas ng kamay, at laging linisin ang mga gabay ng escalator. Ang paghahanda laban sa Influenza A H1N1 ay isinusulong din ng pamahalaan kaya’t maging si Pangulong Arroyo ay nanguna sa pagpapakita ng tamang paghuhugas ng kamay upang ipakita ang kahalagahan ng kalinisan bilang isa sa mga depensa laban sa nakakahawang sakit. — Dino Balabo

EXTRA-JUDICIAL SETTLEMENT OF ESTATE WITH ABSOLUTE SALE

http://mabuhaynews.com e-mail: [email protected]

NOTICE is hereby given that the estate of the deceased Spouses PEDRO NINO who died intestate in Sasmuan, Pampanga on February 13, 1948 and CAMILA REGALA, who died intestate in Sasmuan, Pampanga on January 11, 1974 - left a parcel land situated at San Nicolas, Sexmoan Pampanga containing an area of 990 square meters covered by TCT No. 491055-R executed by their heirs before Notary Public CRESENCIO M. CALADIAO; Doc. No. 497; Page No. 100; Book No. V; Series of 2006.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Buntot Page

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Promdi

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

mula sa pahina 2

Security Agency na nakatalaga sa food court area, at sa pag-ikot ni Quintana namataan niya ang isang itim na bag sa ibabaw ng isang mesa sa food court. Nang walang umakong may-ari nito, dinala ni Quintana ang nasabing bag at inireport ang pangyayari sa customer relations manager ng mall na si Roman Fernandez. At nang siyasatin ni Fernandez kung ano ang laman ng bag ay laking gulat niya nang makita niya ang mga tseke at cash na may kabuoang P2.4 milyon. Napag-alaman na pag-aari ang nasabing bag ng isang Matias Cruz at naibalik ang kanyang bag, kasama ang laman nito na walang nabawas.

○

mula sa pahina 2

Pero ipinagkanulo rin ang mga pulitiko ng kanilang mga poster at streamer. Gusto lamang nila ay makilala at magparamdam sa mga tao na “baka” kumandidato sila sa susunod na halalan. *** Puro pagbati sa mga residente ng mga barangay na nagsagawa o nagdiriwang ng piyesta ang kanilang mensahe. Kaya ang sabi ng mga residente, “Eh, ano ngayon kung nagsabit sila ng streamer ng pagbati sa piyesta namin. May nagbago ba sa piyesta kung bumati nila?” *** Nakaprograma na sa maraming pulitiko ang pagsasabit ng mga streamer at mga tarpaulin poster bilang pagpapakilala. Noong bago magbakasyon karaniwang mensahe nila ay “Happy Valentines” at “Congratulations Graduates”. Sa panahon ng bakasyon, “Happy Fiesta”. Ngayon kayang pasukan, magsabit kaya sila ng poster na may mensaheng, “Maligayang pagbabalik eskwela”? *** Batay sa mga mensaheng ipinararating ng mga pulitiko sa mga tao, lumalabas lamang na nililibang o parang niloloko lamang ang mga tao. Ito ay dahil na rin sa walang adbokasiya ang kanilang mga mensahe. Ang tanging adbokasiya lamang nila ay ang makilala sila upang matandaan at maiboto. *** Ayon kay Father Pedring ng Leighbytes Computer Center sa Malolos, panahon na upang itaas ng mga pulitiko ang antas ng pamumulitika at pagpapakilala sa mga tao. Dapat daw na maging adbokasiya ng mga pulitiko ay ang paghikayat sa mga tao na magparehistro para makaboto sa susunod na halalan. *** Totoo ang sabi ni Father Pedring. Dapat tutukan ng mga pulitiko ang pagpapaalala sa mga tao na may responsibilidad sila na bumoto sa halalan, ngunit bago sila makaboto ay kailangang magparehistro na. Sa halip daw na Congratulations Graduates o Happy Fiesta ang ilagay na mensahe ng mga pulitiko sa tarpaulin poster nila, dapat ay “Bulakenyo, maka-bayan ka, nagparehistro ka na ba?” *** Kaso, hindi ganyan ang mensahe ng mga pulitiko. Ang kanilang mensahe ay “tandaan ninyo ang pangalan ko at iboto sa halalan.” Iyan ang lumalabas na layunin ng mga pulitiko ngayon. Pero paano boboto ang mga tao kung hindi pa nakarehistro o hindi malaman kung saan boboto dahil hindi tinitingnan sa Comelec ang kanilang rehistrasyon. *** Mga kalalawigan ng Promdi, palagi nating kinokondena ang mga pulitikong tinagurian nating mga “TRAPO” o traditional politicians. Subalit hindi natin binibigyang pansin ang mga pamamaraang ginagawa nila upang malokong muli ang mas marami sa atin. Ang mga pagbati ng mga pulitiko sa kanilang mga tarpaulin ay isang malinaw na pamamaraan ng mga TRAPO. Hungkag ang mga ito sa adbokasiya at pagtawag pansin sa bawat isa sa atin sa mga suliraning kinakaharap ng ating dakilang lalawigan. *** Dahil nalalapit na naman ang halalan, nais ng Promdi na muli ipaalala sa bawat isa na umiwas sa mga TRAPO, sa halip ay humanap ng GUAPO. Ang ibig sabihin po ng GUAPO ay Genuine Unblemished Alternative Politician. Itapon ang mga TRAPO, piliin ang mga GUAPO! ○

○

○

○

○

○

○

○

○

Kastigo

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

mula sa pahina 2

Pero ang higit na nakalulungkot (at nakasusuklam) ay ang kawalang-delikadesa, katakawan-sa-suhol na ipinakita at ipinakikita hanggang ngayon ng umano’y kagalang-galang na mga “KINATAWAN NG BAYAN” sa camara de representantes. Habang suyang-suya ang bayan sa administrasyong Arroyo, ang kanya namang mga “kinatawan” sa Tonggreso ay patuloy sa pagsisipsip kay Aling Gloria. Habang nagkakalunod sa baha at nalilibing nang buhay sa gumuhong lupa ang mga taga-Bicol, Samar at iba pang lugar na pininsala ng bagyo, ang mga tonggresista naman ay langkay na nanood sa labanang PacquiaoHatton sa Amerika. At habang nagpoprotesta ang mga guro at magsasaka na naghihintay na pagtibayin ng Kamara ang pagpapalawig sa CARP at dagdag na sweldo ng mga guro, abalang-abala naman ang mga uwak at buwitre sa kamara sa pagsusulong at pagbuhay sa patay at bulok nang Cha-cha. Dati nang magkasabwat ang KAMPI at Lakas-CMD, at ang paglantad at pormal na pagsasanib nila ngayon ay isang masamang babala — tila paglipad ng magkasamang kawan ng mga uwak at buwitre — kung may peste, at nananalasang kalamidad sa isang bansa.

PAGMANA SA LABAS NG HUKUMAN NG MGA ARI-ARIANG NAIWAN NI RAQUEL BERNARDO NA MAY PARTIHAN

Mabuhay: May 8, 15 & 22, 2009 ○

○

Dapat malaman ng lahat na ang ari-arian ng namayapang si Raquel Bernardo na namatay noong ika-21 ng Pebrero, 1998 sa Camias, San Miguel, Bulacan ay walang naiwang huling habilin o testamento. Na siya ay nakaiwan ng walong (8) parsela ng lupa na matatagpuan sa Camias, San Miguel, Bulacan kasama ang kagalingang natatayo doon na mas makikilala sa paglalarawang 1) Transfer Certificate of Title No. T-188890; 2) Transfer Certificate of Title No. T-188891; 3) Transfer Certificate of Title No. T-188892; 4) Transfer Certificate of Title No. T188893; 5) Transfer Certificate of Title No. RT-59413 (T-245572); 6) Tax Declaration No. 2006-22018-00820 ; 7) Tax Declaration No. 200622018-00821 ay napagpasiyahang manahin sa labas ng hukuman na may partihan ng mga lehitimong tagapagmana na mas makikilala sa Kasulatan Blg. 440; Pahina Blg. 88; Aklat Blg. 106; Serye ng 2009 ni Notaryo Publiko Atty. Jose M. Cruz. Mabuhay: May 29, June 5 & 12, 2009

Mabuhay

MAY 29 - JUNE 4, 2009 ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Forward to Basics

○

○

○

○

○

○

○

from page 3

is a grave offense if by deed or omission another is deliberately led into a grave offense.” (Catechism no. 2264) The malice of a scandal isn’t something confined only to the moment of damaging a person’s spiritual integrity. By committing a scandal, one can “kill or harm” his neighbor’s soul by leading him to either die or be wounded by sin. It also can deform the person’s conscience and weaken his capacity to reject future temptations. These principles uphold the right every person has to treasure his or her personal integrity and dignity. This also includes people who may be responsible for or involved in the scandal itself when their humiliating acts are unjustly and viciously revealed or published without their prior consent. Today, however, the confusion brought about by moral relativism has made such lamentable events rather trendy: these could be called iScandals. This are personalized and intentionally marketed scandals for the public to rabidly consume. Hosts of iScandals “earn”, so to speak, their daily bread through their sensual movie scenes, colored green talk shows, and vulgar radio interviews and gossips. I personally find the outrage of those involved in iScandals bizarre — at least only at the beginning — because I wonder what difference there is between what they scandalously project in their public performances (i.e., their immodest films, indecent dances, poor songs and green jokes) and their hidden scandalous acts. Obviously, it would be that they too have a right to be respected in their privacy and intimacy. Later on, as though nothing ever happened, they continue to scandalize the public. Their prior sentiments of anger and shame — definitely genuine feelings for being unjustly betrayed and used — fade and are converted into tolerance. Anyway, it seems their past exposé has helped them to gain more media mileage. The reaction of public authorities was likewise inconsistent. They had to wait for something big before they “seriously” try to implement — at least on paper — laws and regulations penalizing the reproduction and sale of such “sex scandals”. But they seem to continue to overlook the constant flow scandals in the form of adult films shown in many family centers, the indecent billboards that litter our streets and buildings, the many TV and radio ads. These are totally demeaning of family and social values. We, as citizens are also partly indifferent, because our sympathy for the “victims” only reaches the level of the sentiment. We are never determined to make our respective communities more decent and our society more modest. This occurs when we continue to support, tolerate and not complain against the vicious intrusions of promoters of “daily” iScandals who abuse the intimacy of our family and social circles by portraying a bastardized image of human love, the marriage and friendships in their movies, advertisements, radio shows and interviews. Let us bring these present “scandalous” events to prayer and personal examination. The smallest resolutions can already bring about the biggest conversions in our families and society. For example, our resolve not to watch certain noontime programs and shows. This also means not supporting the advertisers and sponsors of such shows. We can also complain in a short letter to editors and publishers about the inconvenient things they publish. We can refrain from buying the products and merchandise of fashion lines and beverages who have no other “method” than to sell their products at the expense of personal decency and integrity. Through these and many similar examples we become an iPerson or one who upholds and lives according to the dignity of being children of God. ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

7

LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

○

○

○

Fair & Square

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

from page 3

is another thing. What good can a mapping system do if there is no companion system that could warn the local people about the coming damage? Fortunately, it does not cost much to put up warning systems either, so I will also find a way to install this in Compostela, one way or the other. In my article last week, I wrote about interconnection of Laguna Bay with Manila Bay , by way of the Pasig River. The area around Compostela Valley is interconnected with Butuan Bay, by way of the Agusan River. This subject is really close to my heart, because the Agusan River interconnects Compostela, the valley of my birth, and Agusan, the valley of my youth, where I grew up. Sad to say, the actions of our government is very much media driven. I can understand the frenzy about the new influenza virus, but it is really just a new threat. In a way, it is good that the mudslide deaths has brought media attention to the dangers of this threat, but I really hope that it would not happen again, at least not without the proper warnings. In my TV program, I made an offer to all local governments that I would help them put up hazard mapping systems and hazard warning systems, with very little startup costs to them. The costs should not even be an issue, because the benefit of saving lives is priceless. I wonder who is going to be the first to accept my offer. Aside from mudslides, the people around the Compostela Valley are exposed to the dangers of mercury poisoning. This is no longer a threat, because its damaging effects are happening every day. To make matters worse, the mercury poisons are trailing down the entire span of the Agusan River and are entering the food chain as these are eaten by the fish in the River and in the bays around Northern Mindanao. Dr. Birosel says that these are also entering the food chain as the poisoned water is absorbed by the bananas that are planted around the region. Who is going to check on this problem? This is really a dangerous country. Watch my TV show “Bears & Bulls”, a daily coverage of the Philippine Stock Exchange, 9:00 am to 1:00 pm in Global News Network. Email [email protected] or text +63929-3605140 for local cable listings.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Regarding Henry imity to offshore fishing grounds,” says Dr. Guerrero, referring to the West Pacific. “It also has an established tuna canning industry and skilled fishermen.” In recent years, the world tuna industry has undergone remarkable expansion and structural changes. In the 1970s, the five major tuna processing countries were the United States, Japan, Spain, France and Italy. In the 1980s, there was increasing participation by Asian countries like Japan, Korea, and Taiwan. The rest of Asia, especially the Southeast Asian countries including the Philippines, Thailand, and Indonesia, also made significant contribution in the world tuna trade. The FAD (Fish Aggregating Device) locally known as payao is “the most important factor that triggered the phenomenon of the tuna fishing industry,” says the PCAMRD position paper. “The tuna fisheries became the largest and most valuable fisheries in the Philippines during the mid-1970s when payao was introduced.” On payao, Dr. Guerrero explains: “The device is a floating structure made of bamboo and coconut fronds that is anchored to the bottom. It attracts small fishes that tunas feed on. Fishing boats encircle the structures with their nets to catch them.” As a result of payao, the annual tuna production has increased substantially from less than 10,000 tons in 1970 to about 300,000 tons in the 1990s. During 2003, tuna production was 483,314 tons or 24.8 percent of total Philippine captured fisheries production. ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Depthnews

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

from page 3

“Tunas are marketed worldwide in the international market in the form of tuna flakes, katsubushi, canned tuna, fresh/chilled/frozen tuna, but the bulk of tunas are imported and exported in canned form,” states the PCAMRD position paper. About 95 percent of the major species of tuna are sold and consumed in canned form. Unfortunately, the Philippine tuna industry is facing various problems. For one, the country is using obsolete fishing vessels that cannot compete with the modern fishing fleets of Taiwan, Japan, and the United States. New canneries have recently been built in France, Mexico, and Ecuador. “Unless the Philippines improves the condition and quality of its fishing fleet and tuna canneries, the country risks losing out in future world markets,” observed the Growth with Equity in Mindanao (GEM), a program sponsored by the U.S. Agency for International Development. The big demand has placed tuna stocks on the verge of depletion. The popularity of Japanese sushi in the western world is putting pressure on tuna populations, turning them into endangered species. In London, for instance, many sushi restaurants serve bluefin tuna, the world’s most popular fish after the caviar-producing sturgeon. The fatty underbelly of the fish, often on the menu as toro, has become Japan’s caviar and can command prices of up to US$100 a plate. “I wouldn’t dream of eating tuna, ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

especially bluefin tuna. It would be like eating a rhinoceros: it’s just as endangered,” commented Michael Gianni, oceans campaigner for Greenpeace International. Climate change has compounded the problem. The Earth’s rising temperature is driving tuna species out of the reach of fishermen, according to Mariano Fernandez, manager of Ocean Canning Corporation in General Santos City. Six of the country’s seven operating canneries are located in General Santos employing around 15,000 regular and casual workers and 2,000 more in the fresh and processed tuna production. Its main export destinations are the United States, European Union and Japan. In an interview with a daily, Fernandez explained that as tuna are now more difficult to catch, production has slowed down. He surmised the warming temperature of water has been driving tuna species deeper underwater making it difficult for fishermen to catch them. “It’s difficult to catch them because they go deeper. Our fishing nets could no longer reach them,” he pointed out. The tuna has been commercially promoted as being the “chicken of the sea” because of its commonness and popularity in people’s diet worldwide. Tuna sandwich, for instance, is a mainstay of many restaurants. Tuna meat is rich in omega-3 (polyunsaturated) fatty acids that build up highdensity lipids or “good cholesterol.” Consuming tuna is said to be effective in preventing heart attacks. ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

from page 3

gence and apparent graft. Then Education Secretary Ricardo Gloria promised reforms. Nothing came of that too. So, is it any surprise why our kids landed in the cellar of the last three International Mathematics and Science tests? “The best way of gauging enlightenment of a nation is to examine the attitude of its officials towards books,” Manila Chronicle’s I.P. Soliongco wrote in 1957. “If this test were applied to the Philippines, it would be found we’re one of the most backward in the world,” the late “Yeyeng” wrote. Quezon provided this overdue test. Amor propio, however, prodded customs bureaucrats to stonewall, noted Rep. Teodoro Locsin Jr. That underscored the bureaucratic mindset. We have no monopoly on narrowminds. The paranoid Burmese junta bans even travel books like Lonely Planet. Malaysia’s Internal Security ○

○

○

○

Cebu Calling

○

○

○

are always thanking God and others. In fact, we need to continue lifting our heart in thanksgiving all throughout the day, as a Latin phrase beautifully puts it: “Ut in gratiarum semper actione maneamus.” (May we always be giving thanks.) A day without saying “thank you” is a bad day. It’s a clear sign we are quite self-immersed only, blind to the continuing proof of the goodness of God and the others. We have to get out of that predicament. In the Gospel, our Lord was always saying “thank you” to his Father. And he praised the gesture of giving thanks to high heavens as in the case of one, a Samaritan, among the ten lepers who got cured and returned to give thanks to him. “One of them, when he saw that he was healed, turned back, praising God with a loud voice, and he fell on his face at Jesus’ feet, giving him thanks … Then said Jesus, ‘Were not ten cleansed? Where are the nine?

Pangalagaan ang kalikasan!

Ministry uses the draconian Printing Presses and Publications Act 1984 to ban over 45 books lest they “disrupt peace and harmony”. Expect Beijing to explicitly ban the Chinese version of the hottest item on the book circuit today: Prisoner of State: The Secret Journal of Premier Zhao Ziyang. The Politiburo thrust their former secretary general into house arrest for protesting brutal suppression of Tiananmen Square protestors, 20 years ago come June 4. Jose Maria Sison and other Filipino communists cheered that massacre. Zhao died in 2005. But he smuggled out 30 hours of secret tapes. Zhao’s daughter, Wang Yannan, told BBC that she knew nothing of the book until the English version appeared this month. In it, Zhao denounced the killing of protesters on 3-4 June 1989 as a “tragedy”. “On the night of 3 June, while sitting in the courtyard with my family, ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

I heard intense gunfire,” he writes. “A tragedy to shock the world had not been averted … If we don’t move toward this goal (of democracy), it will be impossible to resolve the abnormal conditions in China’s market economy.’ “One day, China will have to change it’s view of Tiananmen Square,” says Bao Tong, Zhao’s secretary. Jailed for seven years, he admits to smuggling the tapes. But he can no longer accept interviews “starting right now”, he told a CBS team. Websites which carried Zhao’s memoirs are now blocked. Such developments impact the Philippines. If Customs had its way, we would know of them only if we paid taxes for books. Within a library, books form “a republic of letters,” philantrophist Andrew Carnegie wrote. That’s the real matatag na republika. Ask Cerge Remonde. — [email protected]

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

from page 3

Was no one found to return and give praise to God except this foreigner?’” (Lk 17,15-17)

We have to thank God for every-

thing, including the apparently negative events in our life, because in the end, with God everything works out for the good. (cf Rom 8,28).

Mabuhay

8

MAY 29 - JUNE 4, 2009

LINGGUHANG NOONG1980 1980 LINGGUHANGPILIPINO PILIPINO MULA PA NOONG

When Whenthe thelake lakewrites writes LAKE SEBU — The summer capital of Southern Mindanao is known for its cool weather and its delectable tilapia served in more than 50 dishes.—ACS BY ARIEL C. SEBELLINO IT was not surprising that South Cotabato was the venue for a seminar-workshop. It did not also come as a surprise that Lake Sebu was the exact venue. When I was told it again, I imagined it to be panoramic and serene and certainly worth the invitation from the Philippine Information Agency (PIA) Region XII. The PIA in Central Mindanao hosted the gathering of the members of the Mindanao Communicators Network (Mindacomnet). The group is composed of information officers from the various government agencies and local government units of Regions IX, X, XI, XII and the ARMM in Southern Philippines. “This is just overwhelming. I did not expect that a hundred plus would come. This is unprecedented. It must be the lake,” said Olive Sudaria, the PIA regional director and president of Mindacomnet, during the opening program. The venue was far and remote for some participants who traveled from Sulu and Davao Oriental by land, but Lake Sebu was otherwise ideal for the three-day writing and photography workshop. Two participants from Zamboanga City traveled 18 hours non-stop from May 20 to 21, and caught the tail end of the first session. From Manila, my plane touched down at General Santos City 10 minutes ahead of its scheduled arrival and two hours were all it took me to get to Lake Sebu passing through the bustling city of Marbel. The heat was unbearable but the destination was worth the ride in the petulant, heat-choked vehicle. Punta Isla Resort, nestled at the innermost part of the lake, provides a refreshing and breathtaking view of the lake in its entirety, in which the farthermost surface of the water is secured by mountains that kiss the sky. Only the upbeat music of the ethnic instruments played by the natives

SACRED TINUNGGONG — Lyn Resurreccion, opinion and science editor of the BusinessMirror, tries the ethnic brass instrument tinunggong which the T’boli natives believe to be inhabited by the spirits of their ancestors. Thus to this day the it is deemed sacred by the mountain tribe. Lynn wears around her neck a beaded T’boli necklace. — ACS and the rough mix of sounds at the resort scored the quiet lake. The seemingly choreographed cloud formations and the neat lines of the tilapia pens lend themselves to a picturesque burst of well-composed stillness and unorthodox movement. A flight of birds gracefully sweeps across the fish cages; temporarily breaking the once uninterrupted, monotonous open sky. Only this well-developed but unassuming resort contrasts with the rusticity of the surroundings. It was time to capture the passing scenes with the camera. Considered as the summer

capital of Southern Mindanao, the municipality of Lake Sebu teems with rich ethnic and cultural heritage and natural resources. There are the T’boli natives clad in their colorful and intricate beaded tinalak and brass ornaments, who still go about their daily business in the hinterlands. This speaks well of how the South Cotabateños are able to preserve until now the legacy of their ancestors. Their songs and dances before an enthralled audience convey the historical evolution of the tribe and effortlessly sew the filament of co-existence. More than

entertainment, the repertoire pays homage to the early native inhabitants of Mindanao. These activities easily paint a less convoluted picture of a parochial life that intrinsically communes with the basics and embraces the modern via tourism. Lake Sebu which rests in the southern Tiruray Highlands at an altitude of almost 300 meters, derived its name from one of the three adjacent lakes namely Lahit, Siluton and Sebu itself. I was told by a resort assistant that it used to be much colder here. “At times even colder than Baguio on normal days,” he said.

I thought that even a protected watershed area like Lake Sebu was not at all spared from the insidious climatic and environmental convulsions of our era. Still, the lake tirelessly irrigates the verdant and fertile Allah Valley, and is a rich source of bountiful harvests of the tilapia it is known for, and which is the most delectable I have ever tasted. From the crunchy “chicharong tilapia” to the “sinabawang tilapia” with watermelon slices, the fish, I found out, could be cooked in 50 different ways. These varied dishes Sebu resort owners have mastered through the years. Topping the menus is the grilled tilapia done in a special way to bring the sweetness of the fresh water fish as it is served in its smoky-flavor rawness. “Di lasang gilik,” (does not taste like mud) said Lyn Resurreccion of BusinessMirror who was the resource person on features writing. The windswept chill and the rain showers in the evening were enough to lullaby one into slumberland. An air conditioning unit could not match such freshness of temperature. I was oblivious to the solitary wall fan. There was no need to turn it on. I could not wait to write. The rain-drenched Lake Sebu the next day allowed for a dramatic storytelling. I was torn between writing about the seminar or the lake. I would be hard pressed by the former. I was not surprised but welcomed the push the latter gave to my pen. Or what is it the lake who wrote me? And, yes! I took home some chicharong tilapia. As I ate it, each crispy crunch translated into the enigmatic sounds of the T’boli ethnic instruments and once again the heart hears the rhythmic whispers of the highland lake. — ARIEL C. SEBELLINO is the program coordinator of the Philippine Press Institute. He contributes feature articles to the Mabuhay and writes for it an occasional column, Murmurings.