Global Markets Weekly Kredietverlening In De Eurozone En Nederland

10 juli 2009

Global Markets Weekly Kredietverlening in de eurozone en Nederland Eind vorig jaar klonken er geluiden dat de banken in ons land nauwelijks of geen krediet meer zouden verstrekken. Bedrijven zouden vaak tevergeefs bij de bank aankloppen. Daarmee werd de indruk gewekt dat de kredietverlening in ons land zou stagneren. Enquêtes van De Nederlandsche Bank geven (inderdaad) aan dat de banken hun leenvoorwaarden (sinds de zomer van 2007) hebben aangescherpt. Dat heeft uiteraard te maken met de kredietcrisis. Maar een aanscherping is ook gebruikelijk bij een conjuncturele neergang. Diezelfde enquêtes laten óók zien dat de banken sinds eind 2007 minder vraag zien naar bankkrediet, wat eveneens gebruikelijk is bij een neergang. Het vierde kwartaal van 2008 vormde overigens een uitzondering – toen nam de vraag toe, maar daarna nam deze weer af. Onlangs publiceerden de ECB en DNB nieuwe cijfers van de kredietverlening. Wat laten deze cijfers zien? Uitstaand bankkrediet in eurozone iets gedaald Uit de cijfers van de Europese Centrale Bank (ECB) blijkt dat het uitstaande krediet aan niet-financiële bedrijven in de eurozone in de achterliggende tijd is afgenomen. In mei was opnieuw sprake van een daling. Inmiddels is de stand daarvan (per einde van de maand) nu voor de vierde maand op rij gedaald. Deze cijfers zijn gecorrigeerd voor seizoeneffecten, dus de daling kan niet worden toegeschreven aan een bijvoorbeeld voor deze tijd van het jaart gebruikelijk slappe ontwikkeling bij de kredietverlening. De gesignaleerde daling kan overigens voor een deel worden verklaard uit aflossingen. De ontwikkeling van het uitstaande krediet is immers de resultante van nieuwe leningen enerzijds en aflossingen van oude leningen anderzijds. De omvang van de aflossingen is echter niet bekend. Het is dus zeker mogelijk dat gecorrigeerd voor aflossingen er niet sprake geweest van een afname van de kredietverstrekking. Een nadere blik op de cijfers leert dat de daling van het uitstaande krediet in de eurozone sinds eind 2008 vooral voor rekening komt van leningen tot één jaar.

Eurozone: leningen aan niet-financiële bedrijven - standen

Eurozone: hypothecaire leningen - standen

Maandultimo, seizoengecorrigeerd - EUR mln

Maandultimo, seizoengecorrigeerd - EUR mln

5000000

3600000

4500000

3400000

4000000

3200000

3500000

3000000

3000000

jan-06

2800000

jan-07

jan-08

jan-09

Bron: ECB

jan-06

jan-07

jan-08

jan-09

Bron: ECB

De groei van het uitstaande krediet laat een sterkere beweging zien. Zo is de jaar-op-jaargroei, die in maartapril 2008 nog piekte bij 15%, teruggelopen naar ruim 10% in december en vervolgens naar 4,5% in mei. De geannualiseerde zesmaandsgroei bedroeg toen -0,8% terwijl de driemaandsgroei -4,2% was.1 Ook bij de kredietverlening ‘voor de aankoop van een huis’ is in de eurozone sprake van een afname van het uitstaande krediet. Die daling van het uitstaande krediet zette al in oktober 2008 in. In april-mei was echter per saldo niet meer sprake van een verdere daling. Zesmaandsgroei en driemaandsgroei: de mutatie van het uitstaande krediet (per eind mei) vergeleken met de stand van resp. zes en drie maanden daarvoor. Geannualiseerd: op jaarbasis (alsof die pct. mutaties twee maal zes maanden cq. vier maal drie maanden achtereen zouden hebben aangehouden).

1

NICO KLENE (020) 628 4204

ECONOMISCH BUREAU / TREASURY RESEARCH

10 juli 2009

De jaar-op-jaargroei laat ook hier een daling zien: van 7,0% in januari 2008 naar 1,8% in december en naar -0,2% in mei. (De geannualiseerde zes- en driemaandsgroeicijfers bedragen respectievelijk -0,3% en -1,0%.) Nederland: stand kredietverlening (nog) niet gedaald In ons land is het beeld iets anders. De stand van de kredietverlening aan niet-financiële bedrijven is – ondanks aflossingen – per saldo níet afgenomen. (Deze cijfers zijn gecorrigeerd voor securitisaties2 – in tegenstelling tot de cijfers van de ECB – maar níet voor seizoeneffecten.) Wel liet een enkele maand een daling zien (september en december 2008 en maart 2009). Kijkend naar het beeld sinds begin jaren negentig dan zien we dat het uitstaande krediet in het eerste kwartaal van het jaar altijd meer (vaak aanzienlijk meer) toeneemt dan in het voorafgaande, vierde kwartaal. Er is dus sprake van een seizoenpatroon. De jaar-op-jaargroei van het uitstaande krediet, die in juli 2008 nog krap 16% was, is teruggelopen naar ruim 12% in december en vervolgens naar 7,2% in mei. Nederland: leningen aan niet-financiële bedrijven - standen

Nederland: hypothecaire leningen - standen

Maandultimo, gecorr. voor securitisatie en trendbreuken - EUR mln

Maandultimo, gecorr. voor securitisatie en trendbreuken - EUR mln

350000

550000

300000

500000

250000

450000

400000

200000

jan-06

jan-07

jan-08

jan-06

jan-09

jan-07

jan-08

jan-09

Bron: DNB

Bron: DNB

Ook bij de hypothecaire kredietverlening3 in ons land is (nog) geen sprake van een afname van het uitstaande saldo. De jaar-op-jaargroei laat hier een stabieler beeld zien dan bij het krediet aan bedrijven. Gemiddeld bedroeg de groei in 2008 7,0%. Dat cijfer gold ook voor afgelopen december. Pas de maanden april en mei laten een daling zien - naar 6,5% in de laatste maand; een percentage dat we overigens ook zagen in september 2008. DNB publiceert eveneens maandelijkse volumecijfers (bedragen) van nieuwe kredietcontracten. We wijzen erop dat het hier niet alleen gaat om echt nieuwe leningen. Deze cijfers omvatten óók bestaande leningen waarvan de contractvoorwaarden, bijvoorbeeld de rente, nieuw overeen zijn gekomen. Denk bij ‘nieuwe’ contracten bijvoorbeeld ook aan bulletleningen. Als zo’n lening na, zeg, drie of vijf jaar ineens moet worden afgelost, zal de bank – zeker als er onroerend goed als onderpand is – een nieuwe lening verstrekken. Kortom, een behoorlijk deel van de ‘nieuwe contracten’ is niet echt nieuw. Nederland: nieuwe leningen niet-financiële bedrijven

Nederland: nieuwe hypothecaire leningen gezinnen

Maandelijks - EUR mln

Maandelijks - EUR mln

20000

8000

18000

7000

16000

6000

14000 5000

12000

4000

10000 8000 jan-07 Bron: DNB

2 Bij

jul-07

jan-08

jul-08

jan-09

3000 jan-07

jul-07

jan-08

jul-08

jan-09

Bron: DNB

securitisatie worden bepaalde activaposten op de bankbalans gebundeld en verkocht aan een zogeheten Special Purpose Vehicle (SPV). SPV’s worden niet tot de bancaire sector gerekend. Het gaat bij securitisatie in Nederland vooral om woninghypotheken aan gezinnen, maar ook om leningen aan bedrijven en particulieren. Als gevolg van securitisatie verdwijnen leningen van de bankbalans. De omvang van het uitstaande krediet wordt dus onderschat wanneer alleen naar de bancaire statistieken wordt gekeken. DNB corrigeert deze cijfers met behulp van balanscijfers van de SPV’s . Zie: DNB, Statistisch Bulletin, juni 2009. 3 Eveneens gecorrigeerd voor securitisaties.

10 juli 2009 De cijfers voor nieuwe leningen aan niet-financiële ondernemingen laten een neerwaartse trend zien. Er wordt dus geleidelijk aan minder nieuw krediet verstrekt. Maar er wordt wel degelijk nog steeds krediet verleend. Deze cijfers, die níet voor seizoeneffecten zijn gecorrigeerd, waren in de eerst vijf maanden slechts iets lager dan in 2008, maar hóger dan begin 2007. Opmerkelijk is de vrij grote omvang van nieuwe contracten in de tweede helft van 2008. Het gaat daarbij vooral om grote leningen (> EUR 1 mln) met een variabele rente en tot en met één jaar rentevast. Dit zou te maken kunnen hebben met een grotere roodstand op rekening courant. Als verklaring voor de waargenomen toename kan worden aangenomen dat bedrijven hun kredietlijn bij hun bank steeds verder voltrekken. Niet de limiet van de kredietlijn geldt immers als de omvang van het krediet, maar de mate waarin het bedrijf zijn kredietlijn benut. Dat benuttingspercentage laat nog steeds een opwaartse trend zien. Bij de nieuwe leencontracten met gezinnen zien we een gestage afname van de maandelijkse leenbedragen. Wel waren de bedragen voor maart-mei gemiddeld hoger dan die voor januari en februari. De cijfers worden gedomineerd door de daling bij de woninghypotheken. Afsluiting Bij een conjuncturele terugval zien we dat banken hun leenvoorwaarden aanscherpen én dat de vraag van bedrijven en gezinnen naar krediet afneemt of minder groeit. Zo ook nu bij deze zware recessie, die in het tweede kwartaal van 2008 begon. Bedenk dat het nominale bruto binnenlands product van ons land in het eerste kwartaal van dit jaar liefst 3% lager was dan begin 2008. Het uitstaande krediet in de eurozone is de laatste tijd gedaald. Wanneer echter wordt bedacht dat hierin ook het effect zit van aflossingen, dan is mogelijk de kredietverlening tot en met mei nog niet afgenomen. Wel is het groeitempo fors vertraagd. In Nederland is het uitstaande krediet in de achterliggende maanden voorzichtig verder opgelopen, ondanks het feit dat er afgelost wordt. Ook de volumecijfers van de maandelijkse nieuwe contracten waren positief. Wel zijn deze cijfers geflatteerd doordat ze tevens herziene contracten omvatten, alsmede de herfinanciering van leningen die contractueel afgelost moesten worden. Ook voor ons land geldt dat de groei van de kredietverlening flink is afgenomen. Maar de kredietverlening is in de achterliggende maanden niet gestagneerd. Dat betekent echter niet dat de kredietverlening niet alsnog zou kunnen afnemen.

10 juli 2009

Agenda Tijd

Land

maandag 13 juli 07:00 Japan dinsdag 14 juli 09:30 Nederland 10:30 VK 11:00 Eurozone 11:00 Duitsland 11:00 Duitsland 14:30 VS 16:00 VS woensdag 15 juli Japan 10:30 VK 11:00 Eurozone 11:00 Eurozone 14:30 VS 14:30 VS 14:30 VS 15:15 VS 15:15 VS donderdag 16 juli 04:00 China 04:00 China 04:00 China 09:30 Nederland 16:00 VS 19:00 VS vrijdag 17 juli 11:00 Eurozone 14:30 VS 14:30 VS

Data/event

Periode

Eenheid

Consumentenvertrouwen

juni

index

Handelsbalans Inflatie Industriële productie ZEW rapport (economisch sentiment) ZEW beleggersvertrouwen Producentenprijzen Voorraden bedrijfsleven

mei juni mei juli juli juni mei

EUR mrd % j-o-j % j-o-j index index % j-o-j %

1.8 -17.8 48 -88.8 -5.2 -1.0

2.4 2.2 -21.6 44.8 -89.7 -5.0 -1.1

Rentebesluit Bank of Japan Werkloosheid Inflatie Kerninflatie Inflatie Kerninflatie New York Empire Manufacturing (prod.vertrouwen) Industriële productie Bezettingsgraad industrie

juni juni juni juni juni juli juni juni

% % % j-o-j % j-o-j % j-o-j % j-o-j index % j-o-j %

0.1 5.0 -0.1 1.5 -1.6 1.7 -4.75 -0.6 67.9

0.1 4.8 0.0 1.5 -1.3 1.8 -9.41 -1.1 68.3

Reële BBP Producentenprijzen Inflatie Detailhandelsverkopen Philadelphia Fed vertrouwensindex NAHB huizenmarktindex

2 kwartaal juni juni mei juli juli

% j-o-j % j-o-j % j-o-j % j-o-j index index

7.8 -7.4 -1.3 -5 16

6.1 -7.2 -1.4 -2.6 -2.2 15

Bouwproductie In aanbouw genomen woningen Verleende bouwvergunningen

mei juni juni

% j-o-j duizend duizend

530 525

-4.7 532 518

e

Verwacht

Vorige

36.3

Bron: ABN AMRO, Bloomberg.

Cijfer van de week: industriële productie eurozone % j-o-j

Dinsdag komen de meicijfers uit van de industriële productie in

8

de eurozone. (Nauwkeuriger: cijfers van de productie in de

4

nijverheid excl. de bouw). Eind 2008 heeft deze productie een

0

duikvlucht ingezet (zie grafiek). In maart en april daalde de

-4

productie nog altijd ten opzichte van de voorgaande maand,

-8

maar de daling was wel wat afgenomen.

-12

In Duitsland zijn de meicijfers al gepubliceerd. Daar was in mei

-16

sprake van een flinke m-o-m-stijging, waardoor de daling ten

-20

opzichte van twaalf maanden geleden is afgenomen. Ook voor

-24

de eurozone verwacht de markt een afname van de j-o-j92

94

96

98

00

02

04

06

08

daling.

Bron: Thomson Financial.

© Copyright 2008 ABN AMRO Bank N.V. and affiliated companies ("ABN AMRO"). Alle rechten voorbehouden. Dit document dient uitsluitend ter informatie en wij geven, hoewel het document is gebaseerd op informatie die betrouwbaar wordt geacht, geen garantie aangaande de juistheid of volledigheid hiervan. ABN AMRO Bank N.V. (ABN AMRO) accepteert geen enkele aansprakelijkheid voor de informatie opgenomen in dit document. De weergegeven marktinformatie alsmede de opinies, prognoses, aannames, schattingen, afgeleide waarderingen en koersdoelstelling(en) die zijn opgenomen in dit rapport en die de opinie van de auteur vormen dateren van de aangegeven datum en kunnen op enig moment zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. Hoewel wij ernaar streven de in dit document opgenomen informatie en opinies naar redelijkheid te actualiseren, kunnen er op grond van de regelgeving, compliancevereisten of andere oorzaken redenen zijn waardoor dit niet mogelijk is. Dit document vormt geen uitnodiging of aanbod tot het kopen of verkopen van effecten of andere financiële instrumenten. Dit document is uitsluitend bedoeld voor de professionele beleggers actief en ervaren in de Nederlandse markt, niet zijnde natuurlijke personen, en de informatie mag niet - geheel of gedeeltelijk – voor enig doel worden vermenigvuldigd, opnieuw worden verspreid of gekopieerd zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van ABN AMRO. ABN AMRO is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam.