Etika E Biznesit

Etika në biznes Hyrje

Përgjegjësitë Biznesore dhe Shoqërore ► Biznesi

nuk ekziston në izolim ► Ekziston brenda përbrenda kufijve te shoqërisë ► Për këtë arsye ka përgjegjësi     

Ekonomike Ligjore Mjedisore Filantropi “Etike”

Pse duhet të brengosemi për etikën? ► ► ► ► ► ►

A është etika “vetëm një trend”? Pse është apo nuk është? A mund të mendoni për diçka, e cila është e ligjshme por jo etike? Etike por jo ligjore? Industria Tobacco lobon dhe ju bënë presion grupeve… Mirë ? Keq?  Ligjore?  Etike

►

Apo a duhet thjeshtë të ndalohen të gjithë duhanxhit?

Po kjo nuk zbatohet tek ne apo jo? ► ►

Pse ne duhet të lexojmë për etikën biznesore? Ne të gjithë jemi të mirë, të mençur, të denjë…  Nuk ndikon tek ne, apo jo?

►

Gabim!  Jashtë këtyre mureve të fakultetit, ekzistojnë mashtrues, gangsterë, kontabilist,korruptues, politikan, rregullues të vulave, njerëz të sigurimeve dhe disa miq të këqij në përgjithësi!  Ne kemi nevojë për mbrojtje para se të bëhet shumë vonë!

►

A mundet dikush të jap një shembull të ndonjë situate etike në biznes me të cilën ne mund të ndeshemi?

Sjellja etike – Definicioni.. ► “sjellja

e cila përbëhet nga principet, normat dhe standardet e praktikës në biznes, të cilat janë të pranueshme nga shoqëria”

►A

mundet dikush të jap një definicion më të mirë apo më pak të mërzitshëm se ky?

Fushat të cilat ndikohen nga sjellja etike ►E

vërteta në Reklamim ► Siguria e Produktit ► Përgjegjësitë e njerëzve përgjegjës ► Reputacioni I Korporatës (apo tregtarëve të vetëm) ► Siguria dhe Shëndeti I Stafit ► Mjedisi

Motivi për të qenë Etik ► Teoria

klasike e ekonomisë thotë që qenjët njerëzore janë të motivuar parimisht nga interesat personale ► Merr vendime bazuar në principet e kostove \ benefiteve ► W.I.F.M’s (çfarë ka brenda saj për Mua…) ► Pyetje

 A pajtoheni?  A mund të jenë të motivuar nga arsyet tjera?

Gjithsesi…. ► Ekzistojnë

evidenca të cilat sugjerojnë që veprohet për arsye altruiste dhe morale!  Kthimi prapa i kuletave me para të humbura  Ndihmon të tjerët në raste pikëllimi  Dhurimi I gjakut \ organeve \ etj

► Pra,

mund të veprojmë sipas dy arsyeve!

Motivimi I Organizatës ► Organizatat

kanë motive të ngjashme ► Interesa personal    

Ikja nga procedurat ligjore Ankimi ndaj legjislacionit qeveritarë Mohimi I detyrimeve kriminale Largimi I reputacionit të keq me konsumatorë

► Altruistik

 Me kontribuo në komunitet  Donacione vullnetare  Skemat për përmirësimin e mjedisit

Benefitet nga sjellja Etike ► Të

  

jashtme

Ndërton reputacion tek konsumatorët Krijon besim brenda komunitetit biznesor Zvogëlon Kostot e biznesit

► Të

brendshme

 Ngritë Moralin e Punëtorëve  Punëtorët observojnë të gjitha sjelljet menaxheriale  Ata nuk do t’ju besojnë mbikëqyrësve të tyre edhe në çoftë se shohin një sjellje shumë të vogël jo etike!!!

►A

mund të mendoni për benefite tjera?

Etika e dobët.. Ndikimi në organizatë ► Rezultati

I sjelljes joetike apo mashtruese në organizatë mund të jetë shkatërrues apo shokues! Enron (Houston, Texas) 2002 Ndarjet u bënë rrëmujë brenda 5 ditëve Kompania e $105bn u bë e pavlefshme Tregtia u suspendua nga tregu i kapitalit 20,000+ punëtorë të reduktuar (në mbarë botën..)  Pensioni I punëtorëve I pavlefshëm  Firma kryesore e Kontabilitetit(Kush?) është shkatërruar  Drejtorët burgosen     

*marrë nga “The Smartest Guys in the Room” (Më të mençurit në dhomë) nga Bethany McLean dhe Peter

Ndikimet në Organizatë ► ►

Shembulli 2 Worldcom  Drejtoret me vetëdije kanë rritur shpenzimet në pasqyrën e bilancit  Rezultate të jo të sakta(e shkruar ajo që nuk është e vërtetë)  Ekstra para u janë paguar menaxherëve senior  Janë mbuluar nga auditorët  Prapë drejtorët dhe auditorët burgosën  Dënime të rënda nga SEC për Worldcom

►

Rezultati  Ndryshime të mëdha në ligjet për korporata në Shtetet e Bashkuara të Amerikës(U shtua ligji Sarbannes Oxley nga Senati I Shteteve te Bashkuara)!  Shtrëngime apo kufizime të rëndësishme sa I përket rregullave për qeverisje të firmave kontabiliste dhe klientëve të tyre

Ndikimi në shoqërinë më të gjerë ► Tregu

I mallrave ndërtohet mbi besimin!

 Tregu ngritët nga besimi dhe perceptimi  Për këtë arsye humbja e besimit të investitorit dërgon deri te ndarja  Organizatat nuk kanë dëshirë që tregu I mallrave të vuaj disa dëme në kredibilitet dhe besueshmëri(pse do të investosh në një mall apo aksion kur e dinë që parat tua do të vjedhën?)

► Njerëzit

humbin punën dhe bukën e gojës ► Pensionet bëhen të pavlefshëm ► Veshtirsitë financiare shkaktojnë problemet shoqërore

Ndikimet në individ? ► Humbja

e karrierës në çoftë se merreni me çështje joetike! ► Humbja e Statusit(pozitës)  Në shoqëri  Në familje  Në vendin e punës ► Humbja

e lirisë

 Ruajtja ► Humbja

e pavarësisë ekonomike

 Papunësi, mungesë të t’hyrave, pa perspektivë…

Disa lajme të mira.. ► Situatat

etike në biznes mund të jenë të parashikueshme ► Në një fazë të karrierës suaj mund të gjendeni para një situate ku furnizuesi ju ofron para apo ndonjë stimulim tjetër(pushim të cilin gjithmonë e keni ëndërruar…uhh…) për të blerë produktin e tij...  Kjo meqë ra fjala quhet ryshfet(mitë)!!!  Mos të përzihet me “pagesat ndihmëse”

► Do

të jeni më të përgatitur të merreni vesh me ta kur parashikoni më herët çfarë do të ndodhë nga kjo

Një mendim…Diskriminimi.. ►A

është diskriminimi problem etik? ► A mund të jetë delikat…    

►A

Në fazë e punësimit Gjatë vendimeve të promovimit Gjatë pushimeve nga puna Depërtimi në zemër të konceptit human për drejtësi, mund të ndikojë direkt më moralin e punëtorit!!

mendoni që ndikon vetëm tek qënjet njerëzore të diskriminuara?

Termi tjetër.. ”Konflikt Interesash”… ► Ryshfetet

e hapura..

 Gjëra të mira apo të këqija? Diskutoni….  Në çfarë bazash duhet të vendosni të blen diçka për kompaninë tuaj?  Çfarë mund të shkojë gabim nëse blen një produkt inferior për arsye të gabueshme? ► Nëse

punësoni një mik tuajin përkundër kandidatëve më të shquar…a fiton apo humb kompania juaj?

Si veprojmë me “Vendimet etike…” ► Rreziku

se mund të bëhemi shumë filozofik

… ► Mund të përqendroheni në rezultate…

 Çfarë mund të ndodhë nëse..  Cili është neto bilanci I rezultateve të mira mbi të këqijat. ► Ose,

mund të përqendroheni në “Detyra dhe Principe” Cila është tani detyra ime kur e di? A mbështetet në parimet e drejtësisë/ndershmërisë etj  Patjetër, që duke ditur cila detyrë është primare ndonjëherë mund të jetë mashtruese..  

8 hapat për tu dukur etik në marrjen e vendimeve biznesore! ►

Mos merrni vendime kur jeni të pasigurt dhe jo rehat me kërkesën..

3. 4.

Grumbulloni faktet Definoni çështjet etike Identifikoni grupet e ndikuara Identifikoni rezultatet

5. 6.

   7. 8. 9.

Rezultatet afatgjata përballë atyre afatshkurtra Rezultatet simbolike Rezultatet e fshehta

Identifikoni obligimet Merrni parasysh karakterin dhe ndershmërinë tuaj Mendoni në mënyrë kreative për veprimet potenciale

Goditja vërshëllyese… ► Si

mjet të fundit, njeriu etik(mashkull apo femër) vendos kur mjaftë është mjaftë… koha për të komunikuar me media apo këdo që dëgjon!

► Është

qëndrim I guximshëm. Është vendim etik ....por..  Cilat janë rezultatet e goditjes vërshëllyese?  Kur të goditni? Filloni betejat…  Kujt ti tregoni? Mbikëqyrësve, menaxherëve, shokëve, familjes, shtypit, Kombeve të Bashkuara.. Dhe cilat janë benefitet potenciale?

Vërshëllima e cila nuk është dëgjuar mjaftë…me rezultate tragjike

► Sfiduesi

Katastrofal 1986

 O unaza të nxjerra në shitje dështuan pas 90 sekondave të nisjes  Humbja totale e orbitës dhe ekipit

► Nga

hetimi bëhet e ditur që …

 Nënkontraktorët ishin të brengosur për dështimin dhe vigjilencën, e NASA për interesat e saj pas regjistrimeve të ulëta të përkohshme në Florida  E mbuluar nga vendimet e dobëta/joetike dhe interesat kanotiere gjatë nisjes

►A

e mësojë NASA mësimin?

5 aspekte të sjelljeve etike Ndershmëria: Trajtoi të tjerët ashtu si ki qef të tjerët me të trajtua ty Serioziteti: Konsumatori duhet të llogarit që ju dhe produkti apo shërbimi juaj do të jetë në rregull Mirësjellja: Bëhu I sjellshëm, miqësor dhe I dashur Respekt: Konsideroi njerëzit tjerë si të vlefshëm dhe të rëndësishëm Komunikimi: Trego respekt për të tjerët dhe vetveten duke përdorur gjuhën e duhur Module 12

Negocimi është për kompromis Mbaj në mend!  Negocimi është për kompromis, jo për “fitore”  Kompromisi është ofrimi I disa gjërave për të marrur diçka që dëshiron  Personi tjetër që negocioni nuk është armiku  Negociatat më të mira janë ato “fitues/fitues” marrëveshje Mund ti hupësh të gjitha duke mos dhuruar pak Module 7

Rregullat për negocim ►

Vendosi qëllimet dhe organizoi mendimet

►

Vendos se ku e keni kufirin dhe mos e tejkaloni

►

Vendose vetveten në pozitë të tyre dhe vendos se cila është mënyra më e mirë për të negociuar

►

Mos bisedoni për shuma të parave deri në kohën kur është e obligueshme

Rregullat për tu mbajtur në mend gjatë negociatave ►

Lejoni personin tjetër që ta thotë Çmimin I pari

►

Qetësia është një mjetë I rëndësishëm

►

Mendo para se ti përgjigjesh pyetjes.

►

Bëhu I gatshëm për kompromis

►

Tento me marr vendim. Thënia “JO” është më e mirë në kohë afatgjate se sa thënia “NDOSHTA”

Module 7