Integrimet Ekonomike Evropiane

Hyrje  Procesi i integrimeve ekonomike ndërkombëtare - një ndër fenomenet më të rëndësishme të ekonomisë bashkëkohore botërore  Tendenca e integrimit ekonomik ndërkombëtar dhe rindërtimi i vendeve të shkatërruara nga lufta  domosdoshmëri në zhvillimin e ekonomisë botërore bashkëkohore  Organizatat ekonomike ndërkombëtare me karakter universal dhe rajonal  Qëllimi kryesor: shtimi i bashkëpunimit ekonomik  Tendencat e integrimeve ekonomike - më të shprehura në kontinentin evropian  kundërthënia mes potencialit të forcave prodhuese dhe tregut të ngushtë nacional  të shkohet në mënyrë më të guximshme në lidhjen ekonomike të shteteve evropiane  zhvillimi dinamik tekniko-teknologjik  Në këto themele u formua Bashkësia Ekonomike Evropian (BEE)  qëllimi afatgjatë krijimi i një unioni të vërtetë ekonomik

Pyetje e reja karakter strategjik të botës së zhvilluar Inkuadrimi në Unionin Evropian- një ndër qëllimet strategjike të çdo vendi në Evropë Shkatërrimi i sistemit komunist në Evropën Juglindore dhe tranzicioni i filluar Gatishmëria e Unionit për ndihmën në rrugën drejt demokracisë, ekonomisë së tregut dhe ristrukturimit të ekonomisë Përgatitjet e Unionit Evropian të për sfidën më të madhe në historinë e saj- Zgjerimin Njohja më e mirë e problematikës së BEE dhe Unionit Evropian

1. FORMIMI DHE QËLLIMET Ideja mbi Evropën e bashkuar  Kristalizimi i saj në projekt politik-qëllim afatgjatë politik  “Shtetet e Bashkuara të Evropës”-ideal në kohën e Viktor Hygosë  Lufta e I Botërore -viktimat njerëzore dhe shkatërrimet materiale  Lufta e II Botërore – ringjallje e idesë për nevojën e bashkimit evropian  Përkrahja nga politikanët evropian: - Konrad Adenauer - kancelar i RF Gjermane - Aleide de Gasperi - premieri i Italisë - Robert Shumani- Bashkësia Evropiane për Thëngjill dhe Çelik (18.4.1951 Paris)

- Jean Monnet - Komiteti Nacional për Bashkimin e Shteteve Evropiane  Formimi i Bashkësisë Evropiane për energji atomike (Euroatom) dhe i BEE-së  Marrëveshja e Romës: 25.3.1957 (hyri në fuqi më 1.1.1958)

 Nënshkruesit e Marrëveshjes: Franca, R.F. Gjermane, Italia, Belgjika, Holanda dhe Luksemburgu  Qëllimi:  krijimi i tregut të përbashkët për thëngjill dhe çelik  ruajtja e paqës - sjellja e palëve të konfrontuara në një strukturë institucionale - mundësimi i bashkëpunimit si partnerë të barabartë  1973: Britania e Madhe, Irlanda dhe Danimarka

- zgjërimi i fushëveprimit: politikë sociale, rajonale, të mjedisit  1981: Greqia  1986: Spanja dhe Portugalia - nevoja për programe strukturale  Rënia e murit të Berlinit (1990) - demokratizimi i vendeve të EQJL - ndryshimet në strukturën politike të Evropës  Vendet anëtare-të vendosura për forcimin e lidhjeve reciproke Fillimi i bisedimeve për reformimin e Marrëveshjes së Romës  Marrëveshja e Mastrihtit (1991)

 Paraqitje e planit ambicioz:  Unioni monetar deri më 1999  Politikat e reja të përbashkëta të sigurisë dhe me jashtë  1995: Austria, Finlanda dhe Suedia-anëtare të reja  Konferenca e Kelnit- kthesë e madhe në historinë e UE-së(1999)  Të themelohet Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore  nis ekspansioni i Bashkimit Evropian drejt Lindjes dhe Juglindjes  Maj 2004- Zgjerimi më i madh në historinë e UE-së  Qëllimet themelore ekonomike:  përparimi i zhvillimit të aktiviteteve ekonomike mes vendeve    

anëtare ekspansioni i përhershëm dhe i balansuar i ekonomisë stabiliteti më i madh ekonomik përmirësimi i standardit jetësor forcimi i raporteve ekonomike mes vendeve anëtare

 Realizimi i qëllimeve të parashtruara realizohet përmes:



eliminimit të barrierave dhe sigurimit të lëvizjes së lirë të fuqisë punëtore, qarkullimit të kapitalit dhe shërbimeve

 vendosjes së tarifës së përbashkët doganore për vendet e BEE-së  Nevoja për interakcion të vazhdueshëm të interesave të përbashkëta dhe atyre nacionale  respektimi i llojllojshmërisë së traditave dhe identitetit kombëtar

2. ORGANET KRYESORE DHE INSTITUCIONET E BEE Struktura unike institucionale  Gatishmëria për bartjen e të drejtave në institucionet e BE-së  Ndarja e kompetencave - qartë e përcaktuar  Bartëse e pushtetit legjislativ- Këshilli Ministror  Asnjë akt juridik nuk mund të miratohet pa marrë qëndrimin e Parlamentit Evropian  Komisioni Evropian- aprovon aktet legjislative  Gjyqi i Nderit- kujdeset për respektimin e të gjitha të drejtave  Ligjshmëritë komunitare:  Aktet juridike për politikën e përgjithshme të BEE-së: -rekomandimet, rezolutat, rregullat, vendimet, direktivat  Bartja e pjesërishme e kompetencave për çështjet e caktuara

2.1. Komisioni Evropian Komisioni Evropian paraqet:  Organi ekzekutiv  Përbërja  nga dy përfaqësues të shteteve anëtare më të mëdha  nga një përfaqësues prej vendeve anëtare më të vogla  Përfaqësuesit nacional janë të obliguar që të veprojnë në bazë të interesit të përbashkët  Detyrat e Komisionit:  përpunon detajisht politikën vijuese të BEE-së  vazhdimisht merr iniciativën për politikën e re  aplikon politikën e Marrëveshjes së Romës  kontrollon respektimin e dispozitave të Marrëveshjes së Romës dhe atyre që janë miratuar më vonë  ka të drejtë të marrë pjesë në mbledhjet e Këshillit Ministror  ka të drejtë t'i prezentojë qëndrimet e veta me qëllim të sigurimit të ligjshmërisë  ka autorizim ta paraqesë BEE në organizata të ndryshme ndërkombëtare dhe në sferën e marrëdhënieve të jashtme me vendet joanëtare 

2.2. Këshilli Ministror Këshilli ministror është:  Organi më i rëndësishëm për marrjen e vendimeve  Institucioni i vetëm që në mënyrë direkte paraqet qeverinë e vendeve anëtare  Bie vendimet definitive mbi politikën e BEE-së:  në bazë të propozimit të Komisionit të BEE-së  duke marrë parasysh mendimin e Parlamentit Evropian dhe Komitetit Ekonomik dhe Social  Procedurat e vendimmarrjes:  shumica  shumica e kualifikuar  njëzëri

STRUKTURA STRUKTURA

PERBERJA E specializuar -Keshilli per amb.jetes. -Keshilli tregt.e brend. -Cdo qeveri delegon Nga nje minister

KRYESIA -Nderrohet cdo 6 muaj sipas marrev. me rradhitje te cakt. -Orienton prioritetet -Sygjeron kompromis

SEKRETARIATI GJENERAL -Emerohet per 5 vjet -2000 nëpunës pergatisin punen -& Drejtori Gjenerale

 Drejtoria gjenerale A:

Personeli dhe administrata Protokolli dhe sigurimi Përkthimet dhe dokumentacioni  Drejtoria gjenerale B:  Politika bujqësore  Strukturat bujqësore  Peshkataria  Drejtoria gjenerale C:  Unioni doganor, konkurrenca  Politika e legjislac.industrial  E drejta e themel.ndërmarrjeve,  shërbimet  Drejtoria gjenerale D:  Hulumtimet  Energjetika  Komunikacioni, ambienti   

 Drejtoria gjenerale E:  Mardh.e jasht.E.L, Azia

Vendet e ACP  Mesdheu, Amerika Latine  Drejtoria gjenerale F:  Parlamenti Evropian  Buxheti, kontabiliteti  Drejtoria gjenerale G:  Pol.soc,shëndetësia, arsimi, kultura  Punët ek, financiare, sistemi tatimor 

2.3. Parlamenti Evropian Parlamenti Evropian kryesisht ka:  Ka karakter konsultativ  Është i autorizuar për kontrollin e Komisionit të BEE-së  nga viti 1970- për kontrollin e të hyrave dhe të dalave  Struktura e parlamentit: - 10 grupe politike,18 komisione parlamentare, një byro, një Administratë

2.4. Komiteti Ekonomik dhe Social  Ka karakter këshilldhënës  Roli i tij-paraqitja e pjesëtarëve të grupeve të ndryshme:

-përfaqësuesit e ndërmarrësve dhe punëtorëve -grupeve të tjera nga sferat e :bujqësisë, transportit, tregtisë, ndërmarrjeve të vogla të profesioneve të ndryshme dhe grupi i konsumatorëve  Patjetër konsultohet në lëmitë:  politika bujqësore  qarkullimi i lirë i punëtorëve  e drejta në vendbanim  komunikacioni

tregu i brendshëm  politika sociale  fondi social evropian  hulumtimet dhe zhvillimi teknologjik  ambienti jetësor  Anëtarët nominohen nga ana e qeverive të tyre nacionale 

2.5. Gjyqi i Nderit  Përbëhet nga gjyqtarët e vendeve anëtare të cilët nuk janë të

varur nga ndikimet e qeverive të tyre nacionale  Aktvendimet i bie gjyqi e jo gjyqtarët individualisht  Funksioni kryesor i Gjyqit të Nderit është:  të sigurojë aplikimin e ligjshëm të dispozitave dhe rregullave të vendeve anëtare në mënyrë sa më korrekte  të sigurojë veprimin e institucioneve të BEE-së  respektimin e plotë të obligimeve që dalin nga marëveshjet mbi themelimin e institucioneve të BEE-së

2.6. Kontrolli Financiar (Gjyqi Financiar)  U themelua me Marrëveshjen e Brukselit të vitit 1975  Përbëhet prej ekspertëve të pavarur  Gjyqi Financiar kontrollon të gjitha të hyrat dhe të dalat e Bashkësisë dhe secilit organ të tij,  Detyrë e Gjyqit Financiar është që:   

në fund të çdo viti të hartojë raportin vjetor t'ia prezantojë këtë raport organeve të tjera të Bashkësisë ta botojë në Fletoren Zyrtare të BEE-së

2.7. Banka Qendrore Evropiane (BQE)  U themelua më 30 qershor 1998  Detyra e Bankës qendrore është: të udhëheqë politikën monetare evropiane të vendosur nga Sistemi Evropian i Bankave Qendrore (SEBQ)  Bartës i vendimeve të BQE-së është : Këshilli i Guvernatorëve dhe Drejtoria  Kjo Bankë është pasardhëse e Institutit Monetar Evropian

2.8. Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (EBRD)

 U themelua në prill të vitit 1991  Banka ka raporte të afërta me qeveritë e shteteve të rajonit me qëllim të përurimit të programeve për përkrahjen e rrethinës afariste  Reformat për transformimi struktural në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore  Karakteristikat kryesore të EBRD-së:  kreditimi dhe investimi i kapitalit  përkrahja e zhvillimit të institucioneve demokratike  të drejtat e njeriut  BEE-ja - aksionari kryesorë me 51 për qind të kapitalit të gjithmbarshëm  Jo më pak se 40 % të mjeteve orientohen në projektet e infrastrukturës publike - në përcaktimin dhe përkrahjen e një zhvillimi të shëndoshë ekologjik  Projektet që i financon banka duhet të kontribuojnë në:  zhvillimin e sektorit privat  privatizimin e ndërmarrjeve shtetërore  nxitjen e investimeve të huaja direkte

 krijimin dhe forcimin e institucioneve financiare  ristrukturimin e sektorit industrial  formimin e infrastrukturës moderne për zhvillimin e sektorit privat dhe kalimin në ekonominë e tregut  avansimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme  ruajtjen e ambientit jetësor  Kërkesat kreditore vlerësohen në bazë të kritereve të Bankës  Kërkesat mund të miratohen po qe se dëshmohet se:  është fjala për prodhime apo shërbime që kanë gjasa për realizim  se do të ndihmojë në përmirësimin e aftësisë konkurruese  se ndërmarrjet që kërkojnë kredi janë të përshtatshme nga aspekti financiar  se do t'i kushtohet rëndësi ruajtjes së ambientit

2.9.Banka Evropiane Investive  U themelua më 1958 ndërsa punën e filloi më 1959 për shkak të Nevojës se zgjidhjes së problemeve që kishin të bëjnë me:  realizimin e tregut të përbashkët të BEE-së dhe  aplikimin e politikës së zhvillimit të përbashkët të vendeve anëtare.

 Banka shërben si mekanizëm për lehtësimin e mobilizimit të kapitalit nga vendet jashtë Bashkësisë  Lejon kredi për:  financimin e projekteve të zhvillimit të rajoneve më pak të zhvilluara në vendet e Bashkësisë  për modernizimin e ekonomisë së vendeve anëtare  financon projektet që kanë interes të përbashkët për disa vende anëtare  Anëtarët e bankës-vendet anëtare të BEE-së

2.10. Fondi Evropian për Zhvillim  Ky fond u formua për ta ndihmuar rajonin e vendeve tejdetare dhe të vendeve shoqëruese  Vepron pavarësisht nga Fondi Evropian për Zhvillimin Rajonal  Ndihma për zhvillim nga ky Fond - pjesë e kornizës Evropiane për programin e ndihmave

2.11.Fondi për Bashkëpunimin Monetar Evropian

 Ka filluar punën nga 1 qershori i vitit 1973  Detyrat prioritare të këtij fondi ishin qw:  të mundësojë funksionimin e rregullt të zvogëlimit gradual të marzhave

intervenimet në valutat e shteteve anëtare të BEE (para hyrjes në fuqi të valutës së përbashkët evropiane)  ndihma që të rregulloheshin pagesat mes bankave qendrore 

2.12. Europoli (Policia Evropiane)  Korrik 1995 - u nënshkrua marrëveshja për themelimin e Europolit - hyri në fuqi më 1 tetor të vitit 1998  Qëllimi:të avansohet lufta ndaj të gjitha formave të kriminalitetit

ndërkombëtar në hapsirën e UE-së, lufta kundër terrorizmit, drogës  Me marrëveshjen e Amsterdamit Europolit iu caktuan edhe këto detyra:  koordinimi i ndërmjetsimeve në rastet speciale kur janë të përfshira disa shtete anëtare,  zhvillimi dhe përsosja e njohurive profesionale për luftën ndaj krimit të organizuar  vendosja e kontakteve në mes të gjykatësve dhe nëpunësve të specializuar në luftën ndaj krimit të organizuar

II. POLITKAT E PËRBASHKËTA TË UE-së 1. POLITIKA E PËRBASHKËT BUJQËSORE (PPB)  PPB- një ndër detyrat më të vështira -disa herë solli deri te kufiri i shthurrjes  Dallimet e mëdha në shpërndarjen e fitimit në tregun e përbashkët  Themelimi i PPB-së- i bazuar në kërkesat e shteteve anëtare për :  sigurimin e kontinuitetit në mbrojtjen e bujqësisë  sigurimin e standardit jetësor të prodhuesve bujqësorë  mbrojtjen nga konkurrenca e prodhuesve bujqësorë më efikasë jashtë BEE-së  mbrojtjen nga çmimet jostabile në tregun botëror të produkteve primare  Formimi i BEE-së nuk nwnkuptonte edhe fillimin e funksionimit të politikës së përbashkët bujqësore, e cila fillioi të funksionoj nga viti 1962.  Arsyet e vonesë:  bujqësia – lëmi e ndieshme e ekonomisë  dallimet në mes të vendeve anëtare në efikasitetin e produkteve bujqësore  dallimet në mënyrën e mbrojtjes nga konkurrenca e jashtme

Dy mundësi për BEE-në:  çdo vend (edhe pas hyrjes në BEE), të mbajë mekanizmin e vet nacional të përkrahjes financiare - tregtia me produktet bujqësore – objekt i marrëveshjeve tregtare bilaterale (vetëm një mundësi teorike)  pranohet mekanizmi i përbashkët për drejtimin e politikës bujqësore në nivelin mbinacional -përkrahja unike financiare e çmimit unik -mbrojtja unike nga konkurrenca e jashtme

Parimet themelore të PPB-së PPB: një grumbull rregullash dhe mekanizmash që rregullojnë:  prodhimin, shitjen dhe plasimin e prodhimeve bujqësore në UE  Theksi i veçantë: zhvillimi i vendbanimeve rurale  Rëndësia e PPB-së - bartja e sovranitetit nacional në nivel evropian në bujqësi Për realizimin e qëllimeve të parashtruara parashihet formimimi i Organizatave të Përbashkëta të Tregut, për drejtimin e :  rregullave të përbashkëta të konkurrencës  koordinimit të obligueshëm të organizatave tregtare nacionale

 organizatave tregtare evropiane  Instrumentet e Tregut të Përbashkët të Prodhimeve Bujqësore:  eliminojnë barrijerat e brendshme tregtare  mbajnë barrierat e përbashkëta doganore ndaj vendeve të treta  Parimet themelore të PPB-së (të definuara më 1962): 1. Tregu i përbashkët:  aplikimin e rregullave për qarkullimin e lirë të mallrave (prodhimeve bujqësore) mes shteteve anëtare  përcaktimi i çmimeve të përbashkëta, pavarësisht nga selia e subjektit ekonomik 2. Prioriteti Unionit  dhënja e prioritetit për prodhimet bujqësore të Unionit ndaj prodhimeve të importit  mbrojtjen e tregut të brendshëm prej çrregullimeve të shkaktuara nga importi i pakontrolluar i prodhimeve bujqësore me çmime të ulëta  mbrojtja e tregut nga çrregullimet në tregun botëror 3. Solidariteti financiar  Shpenzimet e shkaktuara nga aplikimi i PPB-së duhet të ndahen mes shteteve anëtare, pavarësisht nga interesi i tyre nacional

2. Evolucioni i PPB-së dhe ndryshimet në bujqësi Pengesat dhe vështërsia kryesore për ekzistimin e një politike të përbashkët qëmdronte në dallimet e produktivitetit të punës mes vendeve anëtare. Para BEE-së qëndronin dy zgjidhje të mundshme:  vendosja e PPB përmes: -përkrahjes së prodhuesve më efikas -duke siguruar ndihmën e nevojshme financiare -mbrojtjes mesatare nga konkurrenca e prodhuesve jashtë BEE-së  vendosja e PPB përmes: - shkallës së lartë të përkrahjes financiare dhe mbrojtjes nga konkurrenca e vendeve joanëtare 1957- Varësia direkte e vendeve themeluese të BEE-së- nga bujqësia  Nga numri i përgjithshëm i fuqisë punëtore të punësuar 25 % ishte e angazhuar në bujqësi struktura e fondit tokësor nuk ofronte mundësi për prodhimtari ekonomike pjesa më e madhe e fermave nuk ishin të gatshme për prodhimin e specializuar me shumicë sepse afër dy të tretat e fermave ishin me madhësi prej 1-10 hektarë.

ndikimi i fatkeqësive elementare (thatësirat, vërshimet, sëmundjet e bagëtive)- prodhimi më i vogël se sa që pritej Në rast të kushteve të volitshme natyrore-prodhimi më i madh se që ishte paraparë Pozita ekonomike e prodhuese bujqësorë në vendet e BEE, ashtu siç ndodhë në të gjitha vendet e zhvilluara, ishte nën ndikimin e fuqishëm të ecurisë së kërkesës për produkte bujqësore. Rëndësia e bujqësisë nga aspekti i pavarësisë nacionale për sigurimin e ushqimi -përvoja e fituar nga dy luftëra botërore:nuk është e arsyeshme mbështetja,varësia nga burimet e jashtme të ushqimit 1960 - me propozimin e Komisionit të BEE-së, Këshilli Ministror miraton parimet themelore të PPB-së: hapësira tregtare unike qarkullimi i lirë i produkteve bujqësore doganat unike çmimet e përbashkëta në tregun e brendshëm preferencat në raportet tregtare shpërndarja e barrës financiare rreth PPB-së

 Qëllimet e PPB-së: të sigurojë produktivitetin e bujqësisë në një nivel të caktuar

-përmes progresit teknik, zhvillimit më racional të prodhimtarisë bujqësore, shfrytëzimit optimal të faktorëve të prodhimit të sigurojë nivelin e standardit jetësor të popullsisë bujqësore

- rritjen e të ardhurave individuale të të punësuarve në bujqësi  të stabilizojë tregun  të sigurojë çmime të arsyeshme për konsumatorët Dy sferat e funkcionimit të PPB-së:  politika e çmimeve  politika e përmirësimit të strukturës së bujqësisë në BEE Politika e çmimeve – e bazuar në fiksimin e çmimeve në tregun e brendshëm të produkteve bujqësore  për shumicën e produkteve kryesore sistemi i çmimeve ishte i përcaktuar, për këto çmime - çdo vjet vendoste Këshilli Ministror Çdo produkt nën regjimin e PPB - nënkuptonte organizimin përkatës të tregut

 Njësia llogaritare agrare – njësia për barazimin e çmimeve të përbashkëta të produkteve bujqësore  masë e përbashkët e vlerës për produkte bujqësore Njësia llogaritare agrare = vlerën e dollarit amerikan Vlera monetare kompensuese - taksa kufizuese dhe subvencione për ruajtjen e interesit të disa pjesëmarrësve në procesin e prodhimit, konsumit dhe qarkullimit të produkteve bujqësore në kuadër të BEE-së  Çmimet e produkteve bujqësore për prodhues - të fiksuara në njësi llogaritare agrare të konvertueshme në valuta nacionale sipas kursit të "gjelbër" devizor Njësia agrare llogaritare gjer më 1973- e bazuar në $  Kalimi në revalorizimin e saj - mesatarja e disa valutave evropiane  Vlerat monetare kompensuese - instrumente të volitshme për eliminimin e dobësive në tregtinë me prodhime bujqësore  Rritja e buxhetit për 1/4 e shpenzimeve të gjithëmbarshme të PPB-së

 Procedura e formimit të çmimeve:  Drejtori gjeneral për bujqësi- harton projektin e propozimeve për formimin e çmimeve.  Projekti u prezantohet të gjithë përfaqësuesve në kuadër të BEE  Konsultohet Komiteti Ekonomik dhe Social  I paraqitet Këshillit Ministror (me ndryshime eventuale)  Fiksimi i çmimeve në intervale vjetore ka paraqitur problemin kryesor për të caktuar çmimin adekuat të prodhimit në tregun e produkteve bujqësore  Përpjekjet e disa vendeve anëtare që të sigurojnë çmime të larta për prodhuesit bujqësorë  Vendet e tilla i bëjnë rezistencë PPB-së dhe revizionit të sistemit të çmimeve,  Vendet tjera,të cilat nuk kanë interese të tilla janë për reformat në bujqësi.  Prelevmani - instrumenti kryesor për mbrojtjen nga konkurrenca e jashtme dhe ruajtjen e nivelit të çmimeve të brendshme  Prelevmani në të vërtetë paraqet diferencën mes çmimit të mallit të importuar dhe të liferuar në kufi me çmimin e caktuar të atij malli me të cilin mund të shitet në vendin nga është importuar  Ky është i ashtuquajturi çmimi hyrës (threshold) me të cilin importuesit e vendit mund të blejnë mallra edhe nga vendet që nuk janë anëtare të BEE-së

Ndërsa çmimi i cili vlen në hapësirën tregtare të BEE-së asnjëherë nuk mund të jetë në nivelin që rrezikon interesat e vendeve anëtare.  prelevmani- instrumenti që barazon dallimin mes çmimit të përcaktuar të BEE –së dhe ecurisë së çmimeve botërore  Çmimi hyrës ndryshon krahas ndryshimit të çmimeve botërore dhe kurseve devizore, ndërsa çmimet për prodhuesit bujqësorë të BEE-së mbetën të pandryshueshme për periudhen njëvjeçare. Këtë e mundësojnë edhe instrumentet tjera të këtij mekanizmi siq janë:  çmimi "target„-çmimi më i lartë i mundshëm  çmimi intervent- u garantohet prodhuesve bujqësorë si çmim minimal Produktet e jashtme bujqësore nuk mund të paraqiten në tregun e BEE-së me çmimin që e kanë në vendin e tyre -duhet të kenë çmim më të lartë -pavarësisht nga lartësia e çmimit në ofertën e eksportuesit, të pranuar nga importuesi Prelevmanet - shumë më fleksibile

 çmimet e prodhimeve bujqësore ndryshojnë në pajtim me sigurimin e lartësisë së caktuar të të ardhurave të prodhuesve bujqësorë Garantim i çmimeve - rritja e prodhimit bujqësor, formimi i tepricës së prodhimeve bujqësore sheqeri dhe gjalpin Shitja në tregun botëror me çmime më të ulta se çmimet që u janë paguar prodhuesve bujqësorë të vendit Diferencat për çmim - mbulohen nga mjetet e Fondit bujqësor (FEOGA) kontributet e të gjitha vendeve anëtare Problemi i sigurimit të burimeve adekuate për financimin e PPB – absorbimi i 50% të mjeteve të buxhetit 1988 - 64% e buxhetit; 2000 - 47%  Ndryshime në sferën e punësimit në bujqësi  1975-1983 në 9 vendet anëtare numri i të punësuarve u zvogëlua për 20%  1985- pjesëmarrja e bujqësisë në numrin e përgjithshëm të të punësuarve: 7,5 %

 1996: 6,1%  2004: 10.4 million të popullsisë së UE mirret me bujqësi  më se 40% të hapsirës së saj shfrytëzohet për këtë qëllim  Reformat radikale në sferën e bujqësisë - “Agjenda 2000”

3. REFORMAT E POLITIKËS SË PËRBASHKËT BUJQËSORE  Harmonizimi i politikës nacionale bujqësore për shumicën e produkteve bujqësore, u bë e qartë se PPB e bazuar në politikën e çmimeve, nuk i përgjigjet realitetit të prodhimit bujqësor në kuadër të BEE-së. Mendime të shumta për nevojën e ndryshimit të PPB-së

- nevoja për ndryshimet strukturale në bujqësi 1968: "Plani i Mansholt-it„- esenca e këti plani qëndronte në kërkesë për ndryshime strukturale në bujqësi  synimi për zvogëlimin e ndryshimit të çmimeve të produkteve bujqësore në BEE dhe në tregun botëror  E realizueshme përmes: - zvogëlimit të shpenzimet e larta të prodhimit në BEE - rritjes së produktivitetit të punës përmes:

1. zvogëlimit të numrit të të punësuarve në bujqësi 2. rritjes së pronave bujqësore  Plani i Mansholtit – nuk u realizua në praktik sepse u vlersua mjaft radikal dhe i papërshtatshëm  Problemi kryesor – të cilin kjo politik nuk mundi ta zgjidhte ishete hiperproduksioni i produkteve bujqësore  PPB-ja kontribuoi në rritjen e produktivitetit të bujqësisë, pa siguruar rritjen e konsumit për këto produkte - 1980 - 1985 prodhimi bujqësor rritet me normën mesatare vjetore prej 2.4 %,ndërsa konsumi rritet për vetëm 0.9%  Rezultatetet e analizave afatgjata janë:  Gjasat për plasmanin më të madh në tregun botëror do të jenë mjaft modeste  Masat e PPB-së nuk dhanë rezultate në përmirësimin e strukturës së bujqësisë në BEE Kjo situatë nuk u zbut as me:  eksporti i subvencionuar  zbritja e produkteve bujqësore për blerësit në tregun e vendit  dërgesat humanitare vendeve të varfëra  vazhdimi i kësaj politike do të thoshte grumbullim i mëtejmë i rezervave të produkteve bujqësore - rritje e shpenzimeve për vendosjen e tyre në depo

Aktualizimi i ideve për harmonizimin e prodhimit dhe nevojave reale për produkte bujqësore  1985- Reformat fundamentale të PPB-së  Komisioni Evropian prezanton “Librin e gjelbërt” - “Perspektivat PPB-së”-me këtë synohej analiza e zgjidhjeve alternative për të ardhmen e PPB-së  Modernizimi i bujqësisë dhe orientimi kah shërbimet kështuqë numri i popullatës që punonte tokën shenoi rënie në 7%, në krahasim me 20% sa ishte para gjysem shekulli  Zhvillimi rural –u bë pjesë e Agjendës 2000 të UE-së dhe zyrtarisht u shëndrrua në Shtyllën e dytë të PPB-së “Agjenda 2000” – paraqet reformën më radikale të bërë ndonjëherë  Parashiqimet 2000-2006: për bujqësi të ndahen 40.5 miliardë €/vit Ndër qëllimet kryesore të “Agjendës” ishin:  sigurimi i konkurrencës së sektorit agrar të UE-së (në tregun e vendit dhe atë të jashtëm) promovimi i zhvillimit të shpejtuar të sektorit rural dhe ruajtja e nivelit të arritur të standardit jetësor të popullsisë bujqësore

 Ndryshimet dhe reformat për të mundësuar implementimin e parimeve të Agjendës 2000 (kah mesi i vitit 2003)  u zvogëluan ndihmat për prodhim dukshëm  u rritën pagesat direkte për farmerët  kusht për pagesa:lidhej me respektimi i rregullave për ambientin, standardet e higjienës dhe mbrojtjen e fshatrave UE financon një numër të konsiderushëm të hulumtimve: hulumtimet për prodhim të qëndrueshëm për shfrytëzimin racional të burimeve natyrore Si dhe për studimet mbi sëmundjet e bimëve dhe kafshëve  Procesi i zgjerimit të UE-së – do të jetë sfidues sjellë dyfishimin e fuqisë punëtore bujqësore dhe tokës së punueshme  tregu i përbashkët rritet për afërsisht 100 milionë konsumatorë  Zgjerimi do t’u mundësojë shteteve të reja shfrytëzimin më të mirë të potencialeve të tyre bujqësore  plotësimi i parakushteve për ristrukturimin dhe modernizimin e sektorit të bujqësisë

 Qëllimet e instrumenteve të UE- së për

përkrahjejen e restrukturimit në bujqësi:  zhvillimi i qëndrueshëm i bujqësisë dhe  implementimin e acquis communautaire  Përmbushja e qëllimeve të PPB-së-dëshmi për gatishmërinë e UE-së për sfidat e shekullit XXI:  nga aspekti financiar  politik  institucional

III. POLITIKA E PËRBASHKËT INDUSTRIALE 1. Evolucioni i politikës industriale Në fillim të funksionimit të BEE-së, politika industriale ishte më tepër një ide se sa një program i definuar  Marrëveshja e Romës nuk e parasheh politikën industriale  rregullat dhe dispozita që kanë të bëjnë me sferen e industris: - çështja e konkurrencës në BEE - harmonizimi i standardeve teknike - specializimi Shkaqet e një mungese të tillë: teza se vendosja e tregut të përbashkët spontanisht do të çojë deri te transformimi i industrisë në këtë mënyrë politika industriale do të zhvillohet si një proces i natyrshëm Dekada e parë e ekzistimit të BEE-së  vërehet jointeresimi për politikën industriale Strategjia kryesore e Komisionit të BEE-së në sferën e zhvillimit industrial ishte krijimi i tregut unik mes vendeve anëtare

 1967- fillon të funksionojë Drejtoria për punët industriale edhe pse veprimtari e saj ishte e kufizuar  1968- Drejtoria për Punët Industriale analizoi strukturën industriale të BEEsë dhe kërkoi disa ndryshime  1972- Fillimi i politikës së vërtetë industriale ku propozohet Memorandumi “Colonna” mbi politikën industriale Ky memorandumi parasheh: formimin e tregut unik me eliminimin e barrierave ekzistuese aktivitetet të cilat do ta ndihmonin zhvillimin e afarizmit në tërë hapësirën e BEE-së aktivitetet që do t'u mundësonin firmave evropiane përballimin e konkurrencës prej vendeve jashtë BEE-së masat për ta ndihmuar industrinë që të adaptohet në kushtet e ndryshuara (sidomos lidhur me problemin e punësimit) shkallën më të lartë të solidaritetit në marrëdhëniet e jashtme ekonomike -në sferën e kontrollit të kompanive multinacionale -në sferën e bashkëpunimit tekonologjik

 Dhjetor 1973- Këshilli i BEE-së miraton Programin Aksional të Politikës Industriale por munguan rezultatet e realizimit të saj Kah mesi i viteteve të shtatëdhjeta vërehet një përparimi në:  sferën e tregut të brendshëm dhe  sferën e konkurrencës Pengesat kryesore për zhvillimin e politikës industriale:  mungesa e forcës politike të Drejtoratit për punët industriale  ndikimit të pamjaftueshëm të Drejtoratit në marrjen e vendimeve industriale në vendet anëtare Tendencat themelore në zhvillimin e politikës industriale janë:  formimi i tregut të përbashkët me eliminimin e barrierave teknike dhe tregtare  riorganizimi i industrisë që ka përjetuar krizë  stimulimi i industrisë së re

2. Qëllimet e politikës industriale  BEE- të bëhet konkurrente me SHBA dhe Japoninë  Të formojë një bazë unike industriale E tëra kjo ka të bëjm me eliminimi i të gjitha barrierave në tregun e brendshëm të BEE Stimulimi i formimit të kompanive evropiane  Modernizimi i industrisë tradicionale (anijendërtimtaria, industria e letrës, e tekstilit etj)  Realizimi i këtij qëllimi, në pajtim me sistemine tregut të hapur, kërkon:  shpejtimin e adaptimit të industrisë në ndryshimet strukturale  nxitjen e zhvillimit të ndërmarrjeve në tërë Bashkësinë- sidomos të NVM-ve  nxitjen e bashkëpunimit mes ndërmarrjeve  shfrytëzimin sa më të mirë të potencialit industrial në politikën e inovacioneve, hulumtimeve dhe zhvillimit teknologjik  Shtetet anëtare konsultohen mes veti dhe harmonizojnë veprimin Qëllimet e kësaj politike ndryshonin,varësisht se për cilin vend anëtar bëhej fjalë.

1950-1960:politika industriale konsiderohej si instrument për realizimin e qëllimeve makroekonomike:  Gjermania, Britania e Madhe, Holanda: punësimin e plotë  Italia - stabilizimin e investimeve  Gjermania - stabilizimin e çmimeve të gjitha vendet anëtare - ekuilibrin e bilancit të pagesave  Vendi i parë i cili përveç qëllimeve të përgjithshme formuloi edhe qëllimet specifike ishte Franca  themelimi i konglomerateve të mëdha nacionale të orientuara në tregun ndërkombëtar Kriza e thellë ekonomike dhe joefikasiteti i politikës industriale (vitet e tetëdhjeta) sollën deri te një debat i gjerë për këtë politikë Në Francë ishin të shprehura tri qëndrim 1. se politika industriale duhet të orientohet në zgjedhjen e kampionëve nacionalë; 2. se politika industriale duhet ta sigurojë koncentrimin e prodhimit; 3. se përveç asaj gjenerale, duhet të ekzistojë edhe politika industriale specifike, ashtu që çdokush që refuzon masat e politikës specifike s'ka të drejtë të marrë pjesë në politikën industriale globale

Britani e Madhe - rritet ndjenja e mosbesimit në politikën industriale Arsye: diskontinuiteti i saj i shkaktuar me ndërrimet e shpeshta të qeverisë

(të filozofive të tyre) Itali - Politika industriale nuk bazohej në planin e avansimit të zhvillimit industrial përmes politikës industriale realizoheshin interesat e ndryshme politike dhe sociale

Konkludim: përkundër përpjekjeve të BEE-së për ndërtmin e politikës unike

industriale - mes vendeve anëtare ekzistojnë dallime të shumta që reflektohen edhe në politikën industriale

3. Politika e konkurrencës Në procesin e krijimit të tregut të brendshëm-politika e konkurrencës

paraqet një ndër elementet më të rëndësishme.

Konkurrenca - kusht themelor për efikasitetin e industrisë Domosdoshmëria për përgatitjen e udhëheqjes së suksesshme të kësaj

politike harmonizimi i ligjeve ndërtimi i institucioneve përmbushja e obligimeve që dalin nga Marrëveshjet Evropiane

 Rregullat e BEE-së mbi konkurrencën –janë paraqitur në nenet 85 dhe 86 të Marrëveshjes së Romës ndalohen veprimet të cilat mund të dëmtojnë tregtinë mes shteteve anëtare apo ta pengojnë/kufizojnë  shtetet më të zhvilluara nuk guxojnë ta keqpërdorin pozitën e tyre në tregun e përbashkët  Politika e konkurrencës rregullon sjelljen e kompanive dhe shteteve në këto sfera:  pengon kompanitë që t'i keqpërdorin pozitat e tyre dominante - me eliminimin e barrierave shtetërore tregtare-kompanitë mund të bien në sprovë - mund të mirren vesh mes tyre për ndarjen e tregut - mund të keqpërdorin pozitën e tyre dominante për të eliminuar konkurrencën - përparësitë që më parë i gëzonte shteti (taksat importuese)- mund të kalojnë në duart e partnerëve privatë

- Duhet penguar një keqpërdorim i tillë i kompanive  strukturat e tregut mbeten konkurrente - tregu i përbashkët paraqet nxitje të re për kompanitë

 nxitjet realizohen më lehtë në forma të ndryshme të lidhjeve: bashkimi, bashkangjitja  kontrollon ndihmën e huaj në tregun e përbashkët - shtetet mund të japin ndihma shtetërore për ta ruajt industrinë e vet nga konkurrenca e madhe - ndihma mund të pranohet deri në masën në të cilën investimi ka efekt pozitiv për tërë shoqërinë: -hulumtimet dhe zhvillimi, mbrojtja e ambientit - format tjera të ndihmës pa efekte pozitive - nuk duhet të pranohen  distorzioni i tregut kufizohet në atë që është e domosdoshme dhe për interesin e përgjithshëm - monpolet shtetërore me karakter komercial- po ashtu rrezikojnë konkurrencën e lirë dhe të hapur: ndërmarrjet publike, ndërmarrjet me të drejtën speciale/ekskluzive  Politika e konkurrencës aktive ndihmon krijimin e strukturave të shëndosha ekonomike  rëndësi esenciale në formimin e tregut të përbashkët në sektorët: - energjetika, transporti dhe telekomunikacioni

 Shmangiet nga rregullat e konkurrencës përmes instrumenteve të politikës ekonomike siç janë:  subvencionet

 premitë eksportuese  Qëllimi i Marrëveshjes së Romës ishte:  të pengojë mundësinë që disa produkte t'i ketë vetëm tregu nacional i një shteti anëtar  që këto produkte të mos shiten me çmime më të ulta se produktet e prodhuesve të vendit të shteteve anëtare  Neni 86 i Marrëveshjes së Romës: - pengon keqpërdorimin e pozitës dominante në tregun e përbashkët - po qe se ekziston rreiku i çrregullimit të tregtisë mes vendeve anëtare  Definimi i nocionit të pozitës dominante të një prodhuesi në tregun e përbashkët  po qe se ndonjë prodhues/kompani mban nën kontroll 50 % të tregut  Komisioni i BEE-së apo Gjyqi i saj, përcjellin ecurinë e pozitës së vendeve anëtare në tregun e përbashkët, reagojnë në rast nevoje

Veprimet që konsiderohet se nuk janë fer:  çmimet blerëse apo shitëse të përcaktuara nga ana e blerësve apo shitësve dominantë  restriksionet në prodhim apo në zhvillimin teknologjik  kushtëzimet gjatë lidhjes së marrëveshjeve  kushtet jo të barabarta në treg(tretman special për ndonjë partner)  Mundësitë e keqpërdorimit të ndihmave shtetërore dhënë industrisë: -i sigurohet përparësi prodhuesit të vendit -vendet anëtare të BEE-së mund të përkrahin industrinë e vet në mënyrë financiare (forma të ndryshme të ndihmës) -Qëllimi: t'i forcojnë pozicionet ndaj konkurrencës së jashtme  BEE nuk u lejon vendeve anëtare liri të plotë në përkrahjen e industrisë së vet nuk lejohet ajo formë e ndihmës shtetërore që çrregullon konkurrencën ne tregun e përbashkët (neni 92) BEE-ja nuk pengon ndihmën shtetërore që ka për qëllim zhvillimin e aktiviteteve të ndryshme ekonomike

 ndihma shtetërore nuk guxon të ndikojë negativisht në ecuritë e tregut të përbashkët  Detyrat e Komisionit të BEE-së: të mos lejojë keqësimin serioz të pozitës së industrisë në ndonjë vend-që do të shkaktojë probleme sociale të pengojë çrregullimin e marrëdhënieve të shëndosha të konkurrencës

4. Nxitja e krijimitë kompanive evropiane Në fillim të funksionimit të saj-BEE vuri theks të posaçëm në krijimin e firmave të mëdha numri i këtyre firmave në industrinë e BEE ishte shum me i vogël se sa në SHBA  Ideja për formimin e firmave të mëdha në sferën e industrisë- më së shumti e përkrahur nga qeveria franceze Roli i Komisionit të BEE-së në procesin e nxitjes së formimit të kompanive të mëdha evropiane në industri  Qëllimi: në mënyrë direkte t'i nxisë firmat e mëdha t’i eliminojnë faktorët që kanë penguar koncentrimin e prodhimit dhe qarkullimit

 Komisioni i BEE-së ka përqendruar vëmendje të posaçme në sferën e tatimeve dhe të ligjeve të kompanive: -të sigurohen kushtet e neutralitetit  Qëndrimi i Komisionit: sistemi i tatimit në vlerën e shtuar ndikon neutralisht në madhësinë e firmës

- as nuk e nxitë, as nuk e pengon koncentrimin e prodhimit dhe qarkullimit  Sfera e dytë e Komisionit: nxitja e marrëveshjeve integruese ndërkombëtare (Mergers) - proçes i bashkimit të firmave të ndryshme në një firmë të vetme, me një emër të ri pengesat fiskale për realizimin e këtij synimi: -obligimi i pagimit të tatimit likuidues në diferencën mes vlerës së kontabilitetit dhe vlerës reale të pronës së kompanisë - kompania e re themelohet dhe regjistrohet - tatimi i madh rrit shpenzimet e bashkimit të kompanive të disa vendeve anëtare - destimulohet integrimi ndërkombëtar i subjekteve ekonomike të vendeve anëtare

 pengesat juridike -dispozitat ligjore të disa vendeve anëtare që nuk u lejonin kompanive të vendit të bashkohen me kompanitë e huaja 1970 - BEE propozon që pos ligjeve nacionale mbi kompanitë të miratohen edhe ligjet e kompanive në nivel të BEE-së Qëllimi: të mundësohen marrëveshjet ndërkombëtare integruese Konkurrenca jashtë BEE-së detyron prodhuesit evropianë të orientohen kah një strategji e re racionalizimi i programeve prodhuese ndarja më e madhe e mjeteve për hulumtime dhe zhvillim Shkaqet e dështimit të bashkëpunimit mes kompanive evropiane (vitet e shtatëdhjeta): tendencat integruese nacionale synonin krijimin e monopoleve nacionale monopoli nacional shpie drejt shkatërrimit të bashkëpunimit evropian: -Dunlop-Pirelli (marrëveshje integruese e formuar më 1971, e ndërprerë më 1981)

-Unidata (marrëveshje integruese e prodhuesve francezë, gjermanë dhe holandezë për prodhimin e kompjuterëve, nënshkruar më 1973 dhe e ndërprerë se shpejti)  Zbatimi i politikës së përbashkët të konkurrencës - kompetencë e Drejtorisë së Përgjithshme të Konkurrencës në UE Drejtoria angazhohet: kundër formimit të monopoleve kontrollimin e shkrirjes së kompanive të mëdha liberalizimin e tregtisë kontrollin e intervenimeve shtetërore dhe subvencioneve mirret me dimensionin ndërkombëtar të konkurrencës Vepron si këshilltare për politikën e konkurrencës në vendet e tranzicionit të Evropës Juglindore

5. Harmonizimi i standardeve teknike Qasje e re në BEE bazuar në këto parime:  marrëveshjen e anëtarëve për përcjelljen e vazhdueshme të normave për eliminimin e normave të panevojshme  marrëveshjen e anëtarëve për pranimin reciprok të rezultatit të testeve

formulimin e rregullave të përbashkëta lidhur me veprimtarinë e organizatave që lëshojnë certifikata të ndryshme në marrëveshjet mbi konsultimet e mëhershme në nivel të Bashkësisë, po qe se masat nacionale/propozimet për masa të reja mund të çrregullojnë veprimin e tregut të brendshëm  në zgjerimin e kompetencave të Bashkësisë për definimin e karakteristikave teknike evropiane/standardeve nacionale në sferat me interes shoqëror - shëndetësia - sigurimi - mbrojtja e punëtorëve në vendin e punës - ruajtja e ambientit të njeriut  në përkrahjen e zhvillimit industrial,forcimi i shpejtë i kapaciteteve të nevojshme për aplikimin e standardeve të përbashkëta evropiane Vendosja e tregut të përbashkët-eliminimi i barrierave teknike në këmbimin e mallit mes vendeve anëtare  Komisioni inicon themelimin e organizatave të specializuara për përgatitjen e propozimet për harmonizimin teknik dhe standardizimin:

-CEN/CENELEC -Zyra Evropiane për Patent Detyrat:  përgatitja e propozimet për harmonizimin teknik dhe standardizimin  bashkëpunimi me organizatat ndërkombëtareë  Problematika e eliminimit të barrierave nga aspekti i ndërmarrjeve:  prodhuesi merr mbi vete përgjegjësinë për kualitetin e prodhimit: - për cilësinë teknike - aspektin e plotësimit të kërkesave për mbrojtjen e konsumatorëve - ruajtjen e ambientit njerëzor  Keqpërdorimi i standardeve teknike:  refuzimi të bëhet servisimi i aparateve-po qe se janë blerë në ndonjë vend tjetër  disa produkte industriale- mund të jenë dy herë më të shtrenjta në njërin se sa në vendin tjetër anëtar të BEE-së Shkaku: qeveritë nacionale praktikojnë barrierat jodoganore që i sigurojnë prodhuesit të vendit pozitën dominante

6. Ndryshimet strukturale dhe ndihma rajoneve më pak të zhvilluara në kuadër të BEE-së  Ndryshimet strukturale në industrinë e BEE-së janë rezultat i nevojës për zëvendësimin e industrisë tradicionale me një industri bashkëkohore me standarde të larta teknologjike  Problemi: Dallimet në aplikimin e teknologjisë së re  BEE nuk mundi ta mbajë hapin në tregun e produkteve me teknologji të lartë:  elektronikë  teknologji informative  në prodhimin e kompjuterëve, pajisjeve të telekomunikimit dhe integraleve Vështirësitë e Komisionit të BEE-së për zhvillimin e politikës industriale dhe teknologjike - kryesisht të natyrës politike  Qeveritë e vendeve anëtare kanë parasysh interesin nacional:

-lokomotivat për hekurudhën belge prodhohen në Belgjikë -Franca, Britania e Madhe dhe Gjermania- prodhues më të mëdhenj dhe më efikas

Dhënia e përparësisë prodhimit të vendit - lidhet për shkaqet teknike siç janë: siguria më e madhe afatet e dërgimit të mallit lidhjet më të lehta afariste dhe problemi i punësimit Pengesa të mëdha për vendosjen e strategjisë së përbashkët industriale Angazhimi më i madh i BEE-së në sferën e ndryshimeve strukturale është bërë në industrinë e çelikut miratohet plani i riorganizimit të industrisë së çelikut Rezultati:zvogëlimi i humbjeve të mëdha Hapi i parë:Komisioni merr vendim për eliminimin e hiperproduksionit

-ia përshtatë prodhimin kërkesave ekzistuese, përmes kuotave prodhuese të caktuara nga ana e prodhuesve më eminentë të çelikut Hapi i dytë: restrukturimi i industrisë së çelikut dhe zvogëlimi i kapaciteteve të saj

 Paraqitja e pengesave serioze- rritja e ngadalësuar e kërkesës për çelik  Shitja e rezervave të çelikut me çmime më të ulëta  Komisioni i BEE-së aplikon dënime të rrepta në të holla  Ndryshime strukturale: në industrinë e ndërtimit të anijeve dhe të tekstilit Dy aspektet e vështrimit të aksioneve të BEE-së në procesin e adaptimit në ndryshimet strukturale të industrisë: eliminimi i kundërthënieve dhe disproporcioneve në aksionet nacionale, aspekti i shfrytëzimit të mundësive në kuadër të BEE-së: -financimi i përbashkët -zgjerimi i tregut -shmangia nga konkurrenca jolojale Strategjia e mbyllur – zëvendësohet me një strategji të hapur të gjitha vendet e BEE do t'i gëzonin përparësitë e integrimit Identifikimi i zonave të prapambetura Përcaktimi i politikës së përbashkët aktive rajonale

Sigurimi i mjeteve për intervenimet aktive rajonale- formimi i mekanizmit të posaçëm- Fondet strukturale Rajonet që duhet ndihmuar me mjetet e Fondeve strukturale:  Rajonet që kanë ngecje në zhvillim  Greqia, Portugalia, Italia Jugore (Sicilia dhe Sardinja) Korzika, pjesa dërmuese e Spanjës  Territoret industriale që shënojnë rënie në zhvillim  rajonet kufitare, pjesë rajonale që plotësojnë këto kriteriume: -norma mesatare e papunësisë gjatë tri viteve të fundit duhet të jetë mbi mesataren e BEE-së -pjesëmarrja në përqindje e të punësuarve në industri-e njëjtë apo më e madhe nga mesatarja e BEE për çdo vit (duke filluar nga viti 1975) -rënia e punësimit në industri në krahasim me vitin”referent”  Territoret fshatare  niveli i lartë i të punësuarve në bujqësi  niveli i ulët i të ardhurave nga bujqësia  niveli i ulët i zhvillimit shoqëror-ekonomik

Mekanizmat e intervenimi financiar në sferën e zhvillimit rajonal:  hua për modernizimin e industrisë për çelik dhe thëngjill dhe rritjen e punësimit  Huatë e Bankës Evropiane Investive të orientuara kah avansimi i zhvillimit rajonal- më se 2/3  kontributi për zhvillim të balancuar dhe të qëndrueshëm në kuadër të UE-së  prioritet: investimet në vendet më pak të zhvilluara të rajon  banja lejon kreditë me kamatë minimale (deri 20 miliardë €/vit)  destinimi i huave: - infrastrukturë - përmirësimi i lidhjeve transevropiane të telekomunikimit - zhvillimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme - mbrojtja e ambientit  lejon hua edhe për zhvillimin e vendeve nënshkruese të Konventës së Lomesë -vendeve të Evropës Qendrore dhe Juglindore në përgatitjen për anëtarësim në UE,si dhe - vendeve të Mesdheut

Fondi Social Evropian - ndan mjete për arsimimin, angazhimin dhe riadaptimin e punëtorëve  paraqet një ndër instrumentet më të rëndësishme për nxitjen e punësimit dhe zhvillimin e potencialit njerëzor  sferat më kryesore të veprimit: - lufta kundër papunësisë - hapja e vendeve të reja të punës - arsimimi dhe aftësimi - barazia gjinore në tregun e punës. - përmirësimi i kualitetit të arsimit dhe mundësive për punësim - promovimi i arsimimit kontinuel - nxitja e punës shkencore-hulumtuese  Kthesë në veprimtarinë e këtij fondi paraqet:Samiti i Luksemburgut( 1997) -luftimi i papunësisë -prezantimi i Strategjisë Evropiane për Punësim  Udhëheqëse e Fondit: Drejtoria e Përgjithëshme për Punësim dhe Çështje Sociale

 Fondi Evropian për Bujqësi (EAGF):  ndihmat për modernizimin e strukturës së prodhimit  financimin e politikës së përbashkët bujqësore  distribuimin në bujqësi  Ka për qëllim: - të rritë efikasitetin e strukturës së fermave - të mbështetë investimet në përpunimin e ushqimit dhe në sektorin e marketingut  Administrohet nga Komisionit Evropian dhe vendet anëtare, në kooperim me Komitetin e EAGF-së  Fondi Evropian për Zhvillim Rajonal (ERDF) - Fondi u themelua më 1975 - Ka akorduar ndihma për stimulimin e aktiviteteve ekonomike - për përmirësimin e infrastrukturës në rajonet që i ndihmon BE-ja  Qëllimi i Fondit - të përkrahë kohezionin ekonomik dhe social - të korrigjojë pabarazitë rajonale - të kontribuojë në zhvilllimin e tërë rajonit

5. INDIKATORËT MAKROEKONOMIK TË UE-së  Bruto Produkti i Brendshëm (GDP)  Prodhimi i përgjithshëm i prodhuar në një vend brenda vitit  Treguesi kryesor i potencialit të tregut  Fuqia blerëse e konsumatorëve = GDP/nr i banorëve  Fuqia blerëse dhe luhatjet e valutës së vendit  Niveli i standardit të jetesës  Fuqia blerëse-sasia e mallrave,shërbimeve që një njësi valutore do të blej në vendet tjera  Konsumi  Numri i popullsisë-tregues i madhësisë së tregut të atij vendi  Tregues i kërkesës së mundshme  Korrelacioni i konsumit të numrit të produkteve dhe numrit të banorëve  Analiza e popullsisë së një vendi: -numri i popullsisë -norma e shtimit të saj -struktura e popullsisë sipas grup moshave

-dendësia e banimit -shkalla e urbanizimit  Pjesëmarrja e të ardhurave që shpenzohen për produkte dhe shërbime ekzistenciale –indikator i shkallës zhvillimore të një vendi  Mallrat e domosdoshme dhe mallrat luksoze  Diferencat në strukturën e konsumit sipas vendeve- Ligji i Engelit  Investimet publike  Gjendja dhe kualiteti i sistemeve të ndryshme të infrastrukturës së komunikacionit: rrugor, hekurudhor, ujor, ajror  Gjendja, kualiteti dhe çmimi furnizues me energji lektrike  Gjendja, kualiteti dhe çmimi furnizues me ujë, veçmas me ujin teknologjik  Gjendja, kualiteti dhe çmimi i shërbimeve të PTT-së  Inflacioni  Rënia e aftësisë blerëse të konsumatorëve  Shkalla e papunësisë Bilanci tregtar  Eksporti / Importi

5.1.Indikatorët makroekonomik në vendet e zhvilluara SHBA Rënia e rritjes ekonomike 2005/2004 për 0.7%  rritja e çmimeve të naftës  ngritjet e normave të kamatës në afat të shkurtër  ndikimet negative të uraganit  Deficiti në llogaritë rrjedhëse vlerësohet në 6.1% të GDP-së  Inflacioni është rritur në 3.1% (në vitin paraprak 2.7%)  Shkalla e papunësisë bie në 5.2%  Pritet që rritja ekonomike në të ardhmen të mbetet mjaft stabile

UNIONI EVROPIAN Shkalla e rritjes ekonomike më 2005 ishte 1.6%  Problemi kryesor i Evropës: “shumë kursime e pak investime (N.WalterDeutche Bank Research)”  Eksporti shenon rritje më të shpejtë në gjysmën e dytë të 2005  Inflacioni- akoma i ulët  Shkalla e papunësisë –arrinë në 9.0 %  Pritet një rritje e aktiviteteve ekonomike

Indikatorët kryesorë makroekonomik të UE (25 )

 

2004

2005

GDP

2.4

2.0

Investimet e gjithëmbarshme

3.0

3.6

Shkalla e papunësisë

9.0

9.0

Inflacioni

2.1

1.9

Deficiti buxhetor

2.6

2.6

Deficiti i llog.rrjedh.

0.2

0.0

Burimi: European Commission and DG ECFIN-“European Economy”, 2005  

Krahasimi i indikatorëve makroekonomik

SHBA

JAPONIA

UE 25

2004

2005

2004

2005

2004

2005

Rritja e GDP-së

4.2

3.5

2.7

2.3

2.4

2.0

Inflacioni

2.7

3.1

0.0

-0.4

2.1

1.9

Bil.llog.rrj

-5.7

-6.1

3.7

3.3

0.2

0.0

Papunësia

5.5

5.2

4.7

4.3

9.0

9.0

Burimi: European Commission and DG ECFIN-“European Economy”, 2005  

IV. TREGU UNIK FINANCIAR DHE SISTEMI MONETAR EVROPIAN  Procesi i shndërrimit të "tregut të përbashkët Evropian" në "tregun unik”dhe integrimi i tregut financiar  Pa treg unik financiar - nuk mund të ketë as hapësirë unike financiare  Shkaku kryesor për ngecjen e integrimi në sferën financiare - rëndësia e sistemit financiar - lënia pas dore e autonomisë në sferën financiare  Ecuritë në ekonominë botërore dhe ndikimi në rrjedhën e liberalizimit të sektorit financiar.  Kriza e dollarit, e naftës dhe kthimi kah kontrolli i qarkullimit të kapitalit - humbja e besimit në dollarin amerikan - abrogimi i konvertibilitetit të dollarit në ari në SHBA (1971) - vërshimi i Evropës Perëndimore me dollarë spekulativ - anëtarët e BEE-së reagojnë me vendosjen e "kursit të përbashkët rrëshqitës" të valutave të tyre ndaj dollarit

çrregullimet e shkaktuara nga kriza e naftës - shtyjnë vendet anëtare t'i kthehen kontrollit devizor  Marrëveshja e Romës - vendosja e themeleve të tregut unik financiar  krijimi i kushteve juridike dhe politike për integrimin e tregjeve nacionale financiare në tregun unik financiar  Shkaqet kryesore që ndikuan në këtë dukuri janë:  goditjet me ”politikën e dollarit”  nevoja për t'u mbrojtur nga ndikimet e jashtme  nga çrregullimet në ekonominë botërore  nga konkurrenca e SHBA dhe Japonisë  Ekspanzion i lartë i tregjeve financiare ndërkombëtare gjatë viteve 1980  Ndryshimi i strukturës së tregut ndërkombëtar financiar  paraqitja e instrumenteve të reja financiare (currency, swap, interest rate swap,etj)  shpejtohet qarkullimi në tregun e parasë dhe kapitalit Teknologjia e re lidhë tregjet nacionale në një treg botëror financiar

BEE rrezikohet të mbetet jashtë procesit të internacionalizimit të kapitalit dhe modernizimit të sistemit financia projekti mbi formimin e "tregut unik financiar“ - një qendër financiare e hapur dhe efikase

1.

PËRMBAJTJA E TREGUT UNIK FINANCIAR

 Tregu unik financiar përfshin tri liritë kryesore:  liria e qarkullimit të kapitalit  liria e shërbimeve  liria e hapjes së ndërmarrjeve të vogla  Lidhshmëria e ngushtë mes tyre:  qarkullimi i lirë i kapitalit - kusht i domosdoshëm për një treg të integruar financiar  shërbimet financiare mund të realizohen plotësisht vetëm po qe se ekziston "liria e hapjes së ndërmarrjeve të vogla"  Liria e qarkullimit të kapitalit  do të thotë bartja e vlerës nga një shtet anëtar në shtetin tjetër  Liria e shërbimeve paraqet shërbimet e kryera me kompenzim, nga ana e ndërmarrjeve apo individëve nga një shtet anëtar në shtetin tjetër

Dhënia e shërbimeve financiare nuk është ngusht e lidhur me qarkullimin e kapitalit - shërbimi i kryer përmes kartelës kreditore Shërbimet financiare kanë për funksion: Mundësojnë apo lehtësojnë pagesat- pa marrë parasysh se për çfarë transaksioni është fjala: -për qarkullimin e kapitalit,apo -pagesat vijuese  Bëjnë ndërmjetësimin rreth punëve të huazimit apo të berzës Shërbimet financiare: -shërbimet bankiere -qarkullimi i letrave me vlerë -sigurimi Qarkullimi i kapitalit bën pjesë në dy kategori: - në "qarkullimin e kapitalit“ - në "shërbimet financiare"  Liria e hapjes së ndërmarrjeve të vogla  kryerja e veprimtarisë në shtetin anëtar nga i cili nuk është themeluesi i ndërmarrjes së vogël

 shtetasi i një vendi anëtar: - mund të hapë ndërmarrjen e vogël - mund të themelojë ndërmarrje të posaçme në shtetin tjetër anëtar, me kushte identike, të cilat vlejnë për shtetasit e atij vendi Realizimi i "tri lirive“ - "tregut unik financiar evropian“: -rezidentët e të gjitha vendeve anëtare mund të zgjedhin se në cilin vend në kuadër të BEE-së dëshirojnë t'i investojnë mjetet e tyre, të hapin llogari, të marrin hua  Një treg i tillë financiar - do të ishte më atraktiv për derdhjen e kapitalit nga mbarë bota

2. SISTEMI MONETAR EVROPIAN  Formimi i unionit monetar- nuk është përmendur në Marrëveshjen e Romës  Integrimi nuk mund të realizohet pa ecurinë paralele të procesit të integrimit monetar  Ballafaqimi i shteteve anëtare me çrregullimet e shpeshta monetare -ndikimi i çrregullimeve monetare në bashkëpunimin ekonomik mes shteteve anëtare  Formimi i unionit doganor dhe vendosja e politikës së përbashkët bujqësore (PPB-së)

 Paraqitja e nevojës për forcimin e bashkëpunimit në sferën e marrëdhënieve monetare 1970- Arrihet marrëveshja për formimin e unionit të vërtetë monetar  Unioni monetar duhej të realizohej deri më 1980  Në BEE mbisundonte mendimi: -se unioni monetar do ta shpejtojë integrimin ekonomik mes vendeve anëtare - kështu do të kontribuohej në formimin e unionit ekonomik Zgjerimi i BEE-së dhe thellimi i krizës monetare ndërkombëtare  reflektimi i krizës monetare në shtyerjen e vendosjes së unionit monetar për një periudhë tjetër Ideja për formimin e unionit monetar për një afat të shkurtër - u tregua joreale Orientimi drejt programit të bashkëpunimit monetar: Sistemit Monetar Evropian (SME)  hapi i parë drejt realizimit të unionit monetar Çka dëshmon pamundësia e realizimit të unionit monetar në kohën e paraparë?

se ende nuk ishin pjekur kushtet që sovraniteti nacional në sferën e politikës monetare, të bartet në organet e përbashkëta të BEE  dilema e vendit anëtar rreth çështjes se a do të ketë më shumë humbje nga integrimi ekonomik

2.1. Formimi dhe zhvillimi i SME-së Konferenca e Hagës (1969)  parashihet mundësia e formimit të unionit ekonomik dhe monetar deri në fund të viteve të shtatëdhjeta  plani i realizimit të këtij unioni – u parapa të jetë i ndarë në faza  Faza e I duhej të realizohej (1.1.1971-31.12.1972)  Detyrat kryesore të Fazës së I-rë :  konsultimet paraprake mbi masat e politikës ekonomike  standardizimi fiskal dhe harmonizimi i tatimeve  harmonizimi i buxheteve nacionale  vendosja e procedurës për rregullimin e marrëdhënieve mes organeve të BEE-së  eliminimi i kufizimeve të tjera devizore dhe i barrierave në qarkullimin e kapitalit

standardizimi i instrumenteve të politikës monetare, me rolin aktiv të Komitetit të Guvernatorëve të Bankave Qendrore  "Raporti i Vernerit“ - Ky dokument flet për domosdoshmëria e unionit ekonomik dhe monetar  realizimi gradual-në formë të qarkullimit plotësisht të lirë të fuqisë punëtore, mallit, shërbimeve dhe kapitalit -pa kufizimin e konkurrencës dhe pa jobalansimet strukturale dhe rajonale  Në sferën e politikës monetare është:  planfikimi i formimit të një mekanizmi unik monetar në kuadër të sistemit ndërkombëtar  që do të bazohej në konvertibilitetin e plotë të valutave  Eliminimi i fluktuimit të kurseve devizore  Krijimi i kushteve për aplikimin e njësisë së përbashkët monetare  Organizimi i Bankave Qendrore në nivel të BEE-së  Kompetencat: - politika monetare dhe kreditore - politika monetare ndaj vendeve jashtë Unionit - politika në tregun e përbashkët të kapitalit,qarkullimi i kapitalit

 politika buxhetore dhe tatimore,si dhe - masat rajonale për zhvillimin e balansuar të Unionit  Miratimi i Raportit të Vernerit- nën ndikimin e dy koncepcioneve mbi udhëheqjen e politikës së përbashkët monetare  koncepcioni i "monetaristëve" të cilët shrehnin interesat e Francës - insistimi në përcaktimin e kurseve fikse devizore në kuadër të BEE-së - kontrolli rigoroz i qarkullimit të kapitalit  Qëndrimi i “monetaristëve: - koordinimi dhe harmonizimi i politikës ekonomike të vendeve anëtare- duhet të aplikohet vetëm në fazat e mëtejme të integrimit  koncepcioni i përfaqësuar nga "ekonomistët“ - shprehje e interesit të Gjermanisë - preferohet qarkullimi krejtësisht i lirë i kapitalit - koordinimi i politikës ekonomike të vendeve anëtare  Qëndrimi i “ekonomistëve”: -vetëm në këtë mënyrë do të krijoheshin kushtet për vendosjen e kurseve fikse devizore

Raporti i Vernerit - përpjekje drejt intensifikimit të integrimit monetar në kuadër të BEE-së Qëllimi: në një periudhë të ardhme - të arrihet unioni monetar Aktualizimi i integrimit monetar - për shkak të krizës së sistemit monetar ndërkombëtar  Përkrahja e procesit të integrimit monetar me qëllim të vendosjes së reformës së sistemit monetar ndërkombëtar -integrimi monetar - mjet për arritjen e unitetit politik në BEE Faza e parë e bashkëpunimit monetar – 1972  valutat e vendeve anëtare mund të këmbeheshin me devijime prej +- 2,25%  këmbimi i valutave kryesisht ishte i lidhur për dollarin  u formua Fondi Evropian për Kooperimin Monetar (EMCF) - embrioni i Bankës Qendrore Evropiane - detyra: rregullimi i mekanizmit valutor dhe aranzhmanet kreditore  Vendet anëtare pajtohen se për valutën e përbashkët mund të flitet vetëm pasi të përfundojë procesi i vendosjes së UME  Arrihet marrëveshja për veprim në kushtet jostabile të marrëveshjeve ndërkombëtare monetare

vendosja e aranzhmaneve që vendeve anëtare të BEE-së do t'i mundësojë: - koordinimin e politikës ekonomike - fiksimin e kurseve të tyre devizore deri në kufijt e lejuar nga ana e FMN-së  Ky aranzhman monetar krijoi hapësirën për aplikimin e skemës valutore të BEE-së  braktisja e Britanisë së Madhe, Italisë (1973), Francës (1974)  Nevoja për nxitjet reja në sferën e bashkëpunimit monetar  domosdoshmëria e marrjes parasysh të dallimeve strukturale dhe rajonale mes vendeve anëtare  Firencë 1977- ringjallje e koncepcionit të unionit monetar mes vendeve anëtare (Roy Jenkins)  propozohen masa të reja për forcimin e koordinimit afatshkurtër të politikës ekonomike mes vendeve anëtare  për përsosjen e tregut të përbashkët  Qëllimi: arritja e stabilitetit monetar në Evropë  Argumente ekonomike për përtërirjen e idesë mbi forcimin e bashkëpunimit monetar në kuadër të BEE-së:

Politika e përbashkët monetare - kushti themelor për zgjidhjen e

problemeve kryesore ekonomike  zvogëlimi i dallimeve strukturale rajonale  ndihma rajoneve më pak të zhvilluara në disa vende anëtare  Propozohet Deklarata për formimin e Sistemit Monetar Evropian (6 -7 korrik 1978- Bremen) Miratimi i Deklaratës nga Këshilli Ministror (15.12.1978,Bruksel) 2.2. Qëllimet dhe mekanizmat e SME-së SME – është paramenduar si element fundamental i strategjisë së

orientuar drejt zhvillimit ekonomik kontinuel dhe stabil  Sigurimi i punësimit të plotë, harmonizimi i standardit jetësor  Zvogëlim i dispariteteve rajonale në kuadër të BEE-së  Nxitje e procesit të integrimit evropian me ndikim në stabilizimin e marrëdhënieve ndërkombëtare ekonomike dhe monetare  Qëllimi kryesor i SME-së ishte:  vendosja e bashkëpunimit më të ngushtë monetar mes vendeve anëtare valuta e përbashkët dhe udhëheqja e përbashkët monetare

 shpejtimi i ecurisë drejt unionit monetar dhe zonës së stabilitetit monetar në Evropë SME – është shprehje e përpjekjeve të përbashkëta për tejkalimin e kufizimeve nevojë e vendeve anëtare për një kurs stabil devizor dhe harmonizimin e politikës monetare Shndërrimi i Fondit Evropian për Kooperim Monetar - në Fondin Monetar Evropian Përdorimi i njësisë valutore evropiane (ECU)  miratohet më 17 shkurt 1986 në Luksemburg  Motivet e formimit të SME-së janë:  Vendosja e kurseve devizore fleksibile shkaktoi pasiguri dhe moskënaqësi të përgjithshme  Kurset devizore karakterizoheshin me fluktuime të tepërta  Subjektet ekonomike humbën besimin në stabilitetin monetar

- efekte negative në investime  Jostabiliteti i theksuar i dollarit amerikan - konvertimi masovik i dollarit në markën gjermane

- marka gjermane i ekspozohet presioneve të forta për revalvim, e valutat tjera - për devalvim  lëvizjet e tilla- të papranueshme për Gjemaninë -kërcënohet zvogëlimi i eksportit dhe profitit  Gjermania – e motivuar për forcimin e bashkëpunimit monetar evropian - ofrimi i mundësisë reale për ndarjen e presionit artificial në markën gjermane me valutat e vendeve tjera evropiane SME u vendos më 13.3.1979 - me përjashtim të Britanisë së Madhe, Norvegjisë - Greqia - nuk u pranua menjëherë në SME  Karakteristikat kryesore të mekanizmit të SME-së:  formë e bashkëpunimit monetar isht, si një aranzhman monetar mes vendeve evropiane  Parakushtet esenciale për integrimin e mëtejmë ekonomik mes vendeve të BEE-së:  Krijimi i zonës së stabilitetit në Evropë duhet bazuar në shpenzime dhe çmime fikse  zhvillimi ekonomik, zvogëlimi i dallimeve në shkallën e zhvillimit

 Shkurt 1986 - vendet anëtare vendosën që të realizojnë tregun e brendshëm të përbashkët deri më 1992  eliminimi i plotë i barierave në qarkullimin e mallit, shërbimeve, kapitalit dhe fuqisë punëtore - një hap përpara në zvhillimin e integrimit - në drejtim të ndërtimit të unionit ekonomik  Përsosja e mëtejme e SME-së  shndërrimin e tij në Union Monetar-pjesë e pandarë dhe e paevitueshme e Unionit Ekonomik  Humbja e sovranitetit nacional monetar - mundësisë që politika monetare të shfrytëzohet si instrument i politikës ekonomike nacionale - me krijimin e UME-së, pushtetet nacionale humbin një pjesë të mundësive që të udhëheqin politikën nacionale ekonomike - pushtetet nacionale humbin instrumentin kryesor për kontrollin e kërkesës  Politikën e UME-së do ta zbatojë SEBQ

- do të ndryshonte edhe mekanizmi i koordinimit ndërkombëtar të politikave monetare dhe devizore

 Përparësitë e SME-së:  me aplikimin e valutës unike BEE avancon statusin e saj në tregun ndërkombëtar financiar dhe në marrëdhëniet monetare ndërkombëtare  valuta e BEE-së - njëra nga tri valutat më atraktive në botë  kontributi në pavarësimin monetar të vendeve evropiane - kursi i valutave evropiane ndaj dollarit  Dobësitë e SME-së janë:  nuk arriti t'i mbledhë të gjitha valutat e vendeve anëtare  nuk ishte tërheqës për vendet tjera anëtare që ishin jashtë SME

3. UNIONI MONETAR EVROPIAN (UME) Procesi i formimit të UME- fillon nga viti 1979 me formimin e SME  Shtetet anëtare shpejtojnë procesin e ndërtimit të "tregut unik"  krahas "tregut unik" – krijimi i unionit ekonomik monetar dhe politik  BEE- të shndërrohet në një Union Evropian me të gjitha atributet ekonomike, politike dhe ushtarake të një superfuqie

3.1. Unioni Ekonimik si parakusht i Unionit Monetar  Elemente themelore të Unionit Ekonomik janë:  tregu unik i mallrave, shërbimeve, kapitalit dhe fuqisë punëtore  politika e konkurrencës dhe masat tjera për sigurimin e funksionimit normal të mekanizmave të tregut  politika e përbashkët ndaj ndryshimeve strukturale  harmonizimi i shkallës së zhvillimit në kuadër të BEE-së koordinimi i politikës makroekonomike (rregullat e politikës buxhetore) 3.1.1 Përmbajtja e Unionit Monetar Evropian (UME) Unioni monetar nënkupton:  valutën unike  bankën qendrore dhe politikën monetare unike  krahas unionit ekonomik - edhe ate politik  Procesi i ndërtimit të UME-heqje dorë nga sovraniteti monetar e pjesërisht edhe nga ai politik

 Domosdoshmëria e përmbajtjes së parimeve:  ndërtimit të unionit monetar duhet t’i paraprijë unioni ekonomik  gjatë aprovimit të vendimeve vlen parimi i subsidiaritetit,kjo

d.m.th. se: - në organet e BEE-së barten vetëm punët të cilat më mirë kryhen në kuadër të BEE-së, se sa në instanca më të ulëta (kombëtare, rajonale apo lokale) - vendimet duhet marrë në një nivel sa më të afërt me qytetarët - gjithnjë duhet verifikuar nëse një veprim i përbashkët është i arsyeshëm duke pasur parasysh mundësitë kombëtare, rajonale apo lokale të veprimit  Vendosja e UME-së dhe Sistemi Evropian i Bankave Qendror - roli kryesor për qeverisje në sferën monetare të BEE-së

 Detyrat kryesore:  qeverisja në sferën monetare  ruajtja e stabilitetit të çmimeve  vendosja dhe shfrytëzimi i instrumenteve të politikës monetare  Kushtet e domosdoshme për aplikimin e valutës unike:  stabiliteti i çmimeve - shkalla e inflacionit jo më shumë se 1,5% të mesatares së 3 vendeve anëtare me shkallë më të ulët të inflacionit  norma e kamatës - normat afatgjata të kamatës-më së shumti 2% mbi mesataren e normave të kamatës së 3 vendeve anëtare me normë më të ultë kamatore  deficiti i buxhetit - deficiti i buxhetit nacional nuk mund të jetë mbi 3% të bruto produktit shoqëror  borxhi publik - borxhet publike të gjithmbarshme- të mos kalojnë 60% të bruto produktit njëvjeçar të vendit;  stabiliteti i parasë - valuta nacionale të mos jetë e devalvuar në 2 vitet e fundit -divergjencat eventuale të kursit të saj- në suaza plus - minus 2,25%

 Kriteriumet e konvergjencës dhe Marrëveshja e Mastrihtit  lejohet mundësia diskrete e të drejtës së vendeve anëtare që t’i vlerësojnë kushtet për inkuadrimin në valutën unike  anëtare e UME-së mund të bëhej edhe vendi anëtar që nuk i plotësonte një ose dy kushte  nëse ai vend kishte realizuar përparim të dukshëm drejt plotësimit të tyre

3.1.2. Etapat e vendosjes së Unionit Monetar Evropian Vendosja e UME-së: në mënyrë graduale  Arësyet:  procesi i formimit të unionit monetar - kufizimi i sovranitetit monetar dhe atij politik  adaptimi psikologjik, politik dhe ekonomik Etapat e realizimin të Unionit Monetar dhe Ekonomik: Etapa e parë (1990- 1993) Etapa e dytë (1994-1999) Etapa e tretë (pas vitit 1999)

V. UNIONI EVROPIAN- HAP I RI NË NDËRTIMIN E MËTEJMË TË ARKITEKTURËS SË BEE-së  Marrëveshja mbi Unionin Evropian është nënshkruar në Mastricht (Holandë)

më 7.2.1992  Vendet nënshkruese: Gjermania, Franca, Britania e Madhe, Italia, Belgjika, Holanda, Luksemburgu, Danimarka, Irlanda, Spanja, Portugalia dhe Greqia  Kjo marrëveshje ndryshoi dhe plotësoi Marrëveshjen për themelimin e tri Bashkësive Evropiane: për Çelik dhe Thëngjill, Energji Atomike dhe Bashkësisë Ekonomike  Revizioni më radikal që është bërë në Marrëveshjen mbi themelimin e Bashkësisë Ekonomike Evropiane  Përmban elemente të reja në bashkëpunimin mes vendeve anëtare në shumë sfera  Hapi i parë për të qenë pjesë e Unionit është pranimi i konceptit dhe mekanizmit të tregut unik evropian  tregu unik funksionon si një treg i brendshëm i vendeve anëtare  UE - një nga potencialet më të mëdha tregtare në botë - pjesëmarrja në tregtinë botërore: 20 %

Në vitin 2002 “pesëmbëdhjetsha evropiane” - më se 370 milionë banorë  Sipërfaqja prej 3.25 milionë kilometra katrorë  UE - një treg me fuqi të madhe blerëse  Bruto produkti i brendshëm (GDP) në vlerë prej 8.145,5 miliardë dollarë - 25,9 % të vlerës së përgjithshme të GDP-së botërore

Struktura e tregëtisë botërore më 2002

UE 20%

Kanada 5%

SHBA 20%

Japonia 8% Kina 6% Të tjerë 41%

1. ETAPAT THEMELORE NË ZHVILLIMIN E GJERTANISHËM TË UE-së Marrëveshja e Parisit (18 prill,1951)- formimi i Bashkësisë Evropiane për çelik dhe thëngjill Marrëveshja e Romës (25 mars 1957) – themelimi i BEE-së dhe Bashkësisë Evropiane për Energji Atomike (EURO-ATOM) Miratimi i Aktit Unik Evropian (3 dhjetor 1985 dhe hyrja në fuqi më 1 korrik 1987) ndërrimi i parë rrënjësor i Marrëveshjes së Romës parashikimi i krijimit të "tregut të brendshëm" (më së largu deri më 31 dhjetor 1992) Ndryshimet në Aktin Unik Evropian bëhet thjeshtësimi dhe harmonizimi i ligjshmërive -aplikimi i një qasjeje të re të harmonizimit me qëllim të realizimit të unionit ekonomik dhe atij monetar miratohet parimi i shumicës kualifikuese për marrjen e vendimeve që janë me rëndësi për krijimin e tregut unik evropian Parlamenti Evropian fiton autorizime të reja në sferën e aktiviteteve legjislative

-Parlamentit i bartet autorizimi për marrjen e të gjitha vendimeve të rëndësishme për formimin e Unionit Ekonomik dhe Monetar Ndërmirren aksione të ndryshme në procesin e formimit të unionit ekonomik dhe monetar me qëllim të: -konsolidimit të bazës shkencore dhe teknologjike -harmonizimit të ligjshmërive për sigurim dhe shëndetësi -ruajtjes së ambientit jetësor Dinamika e krijimit të "tregut të brendshëm" – sjell deri te propozimi për vazhdimin e mëtejmë të integrimit Qëllimi: realizimi i plotë i Unionit Ekonomik dhe Monetar  Zhdukja e komunizmit dhe e ndarjes në blloqe të Evropës- nxitje

për krijimin e "Unionit politik” 1.1. Etapat e themelimit të Unionit Ekonomik dhe Monetar Etapa e I-rë Vëmendje e posaçme - Fondit për adaptime strukturale Stimulimi i zhvillimit rajonal dhe eliminimin e dallimeve ekzistuese Kalimi prej sistemit të konvergjencave në sistemin e koordinimit të politikave ekonomike:

 marrëveshjet reciproke mbi metodat, masat dhe instrumentet e politikës makroekonomike të vendeve të ndryshme mbikqyrja multilaterale e politikës ekonomike dhe realizimi i saj  Procesi i gjatë dhe i vështirë i ratifikimit  referendumi i përsëritur në Danimarkë dhe Francë  Hyn në fuqi Marrëveshja mbi Unionin Evropian(1 nëntor 1993)  Fundi i etapës së parë të zhvillimit të Unionit Evropian  Arritjet: liberalizimi i plotë i qarkullimit të kapitalit në BEE

Etapa e II-të (1.1.1994) Tri drejtimet themelore:  përcaktimi i qëllimeve buxhetore, monetare dhe fiskale  themelimi i mekanizmit evropian të bankave qendrore  Bashkësia tejkalon rolin e koordinatorit të thjeshtë në përcaktimin e politikës së përgjithshme monetare Forcimi i institucioneve ekzistuese monetare Themelimi i Institutit Monetar Evropian (1.1.1994, Frankfurt) -paraardhëse e Bankës Qendrore Evropiane ( Sistemit të Bankave Qendrore të UE-së)  Anëtaret e Institutit: Bankat Qendrore Nacionale (BQN)

Detyrat themelore të Institutit: forcimi i bashkëpunimit në mes të BQN-ve forcimi i harmonizimin të politikës monetare të shteteve anëtare sigurimi i stabilitetit të çmimeve mbikqyrja e funksionimit të Sistemit Monetar Evropian marja mbi vete e funksioneve që ishin nën kompetencën e Fondit Evropian për Bashkëpunimin Monetar lehtësimi i përdorimit të ECU-t përgatitja e instrumenteve dhe procedurës për zbatimin e politikës unike monetare Instituti të pushojë së ekzistuari - pas fillimit të funksionimit të Bankës Qendrore Evropiane  Emetimi i banknotave- Banka Qendrore Evropiane  Kapitali themelues i BQE u vendos të jetë 5 miliardë ECU  Obligimi i vendeve anëtare për t’i siguruar BQE-së rezervat devizore në vlerë prej 50 miliardë ECU  Operacionet devizore të Bankave Qendrore Nacionale - do t’i nënshtroheshin lejes së BQE-së - sigurimi i harmonizimit të tyre me politikën monetare të UE-së

 Shpërndarja e të hyrave monetare të BQE-së  20% - fondit rezervë  80% aksionarëve - Bankave Qendrore Nacionale

- proporcionalisht me pjesëmarrjen e aksioneve  Qëllimi i aksioneve në sferën ekonomike në këtë fazë:  forcimi i politikës së zhvillimit rajonal dhe ndryshimeve strukturale  forcimi i bashkëpunimit në planin global makroekonomik  Në sferën monetare:  formimi i Sistemit Evropian të Bankave Qendrore  krijimi i një politike monetare të përbashkët  Në fazën kalimtare – Këshilli i Guvernatorëve autorizohet për koordinimin e politikës monetare  Hyrja definitive në UM me valutën unike (ECU) dhe me një BQ - do të varet nga plotësimi i kriteriumeve të konvergjencës  Analiza e UNCTAD-it më 1994:  kah fundi i vitit 1992 vetëm dy shtete (Franca dhe Luksemburgu) plotësonin dy kushte (deficiti i buxhetit dhe borxhi publik)

 Italia, Belgjika, Holanda, Portugalia dhe Greqia- nuk plotësonin asnjërin nga këto kushte  Gjermania, Britania e Madhe dhe Spanja- kishin deficit të buxhetit  Danimarka dhe Irlanda- pjesëmarrja e borxhit publik në produktin shoqëror mbi kriteriumet e parapara  Tri opcionet për zgjidhjen e këtij problemi:  shtyrja e konstituimit të Unionit Monetar  modifikimi i kriteriumeve të konvergjencës  inkuadrimi në Union - edhepse nuk plotësohen kriteriumet fiskale, por që në vitet e fundit i afrohen këtyre kriteriumeve

Etapa e III-të Nënkupton vendosjen e politikës unike monetare dhe pushtetit qendror monetar SEBQ udhëheqë me valutën unike - Banka Qendrore Evropiane (European Central Bank) dhe - Bankat Qendrore të vendeve anëtare të BEE-së Detyra kryesore e BQE dhe SEBQ:  ruajtja e stabilitetit të çmimeve

formulimi i politikës së përbashkët monetare dhe realizimi i saj ruajtja dhe udhëheqja e rezervave devizore të vendeve anëtare

2. PËRMBAJTJA THEMELORE E MARRËVESHJES SË MASTRIHTIT Pjesët kryesore të Marrëveshjes së Mastrihtit janë:

1) Dispozitat e përbashkëta të Marrëveshjes 2) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes për themelimin e Bashkësisë Ekonomike Evropiane me qëllim të formimit të Unionit Evropian 3) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes mbi themelimin e Bashkësisë Evropiane për Thëngjill dhe Çelik 4) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes mbi themelimin e Bashkësisë Evropiane për Energji Atomike 5) Dispozitat që kanë të bëjnë me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë 6) Dispozitat mbi bashkëpunimin në sferën e jurispodencës dhe të brendshme 7) Dispozitat përfundimtare

 „Tri shtyllat" e bashkëpunimit të përfshira në Marrëveshjen mbi Unionin Evropian janë: Tri Bashkësitë Evropiane Bashkëpunimi në politikën e jashtme të përbashkët dhe të sigurisë Bashkëpunimi në sferën e jurispodencës dhe punëve të brendshme të vendeve anëtare  Politika sociale - lëndë e një protokolli të veçantë  vendet nënshkruese duhet t’i përkrahin dhe plotësojnë aktivitetet e tyre në drejtim të : - përmirësimit të kushteve të punës së punëtorëve - informimit dhe konsultimeve me punëtorët - çështjeve të tjera me rëndësi nga sfera e interesit të punëtorëve Rëndësia e Marrëveshjes së Mastrihtit:  zhvilloi mekanizmin e tregut të brendshëm unik  funksionimi i tregu unik si një treg i brendshëm i vendeve anëtare

- tregu i mallrave, shërbimeve, punës dhe kapitalit

5. QËLLIMET THEMELORE TË UNIONIT EVROPIAN Qëllimet themelore të UE-së janë: nxitja e zhvillimit ekonomik dhe shoqëror krijimi i një hapsire pa kufij të brendshëm forcimi i kohezionit ekonomik dhe shoqëror vendosja e Unionit Ekonomik dhe Monetar me valutën unike udhëheqja e politikës së përbashkët me jashtë dhe të sigurisë

- politika e përbashkët e mbrojtjes që mund të shndërrohet në mbrojtje të përbashkët mbrojtja e të drejtave dhe interesit të qytetarëve të shteteve anëtare zhvillimi i bashkëpunimit mes punëve të jurisprodencës dhe punëve të brendshme ruajtja dhe zhvillimi i të arriturave të Unionit Unioni Evropian respekton identitetin nacional të vendeve anëtare si dhe të drejtat dhe liritë e njeriut Unioni siguron mjetet e domosdoshme për realizimin e qëllimeve të veta

 Qëllimet e politikës strukturale dhe kohezioni ekonomik – shoqëror janë: 1. Zhvillimi i rajoneve të cilat kanë ngecur në zhvillim: -Fondi Evropian për Zhvillim Rajonal (ERDF), -Fondi Social Evropian (ESF) -Fondi për Ndihmë Bujqësisë (EAGF) -Banka Investive Evropiane (EIB) -Bashkësia Evropiane për Çelik dhe Thëngjill (ECSC) 2. Ristrukturimi i rajoneve të ngarkuara me industri të vjetruar me mjetet e ERDF, ESF dhe ECSC 3. Zgjidhja afatgjatë e problemit të papunësisë me mjetet e ESF, EIB SEBQ 4. Integrimi i gjeneratave të reja në popullatën e punësuar me mjetet e ESF, EIB dhe ECSC 5. Ndryshimi i strukturave agrare dhe zhvillimi i mesit fshatar me mjetet e EAGF, ERDF, ESF dhe EIB

1) Rëndësia e dimensionit rajonal: realizimi i zhvillimit ekonomik, social dhe progresi shkencor-teknik filozofia e ndërtimit të "Evropës pa kufij“: -çdo pjesë e saj duhet t’i ndijë përparësitë e integrimit Identifikimi i zonave më pak të zhvilluara Përcaktimi i politikës së përbashkët aktive rajonale Formimi i Fondeve strukturale Kombinimi i dhënieve pa kthim dhe huave - rritja e efikasitetit të investimeve në rajonet më pak të zhvilluara Qëllimi i masave të politikës rajonale: Zvogëlimi i dispariteteve rajonale 2) Realizimi i ristrukturimit të rajoneve të ngarkuara me industri të vjetëra: ndarja e mjeteve pa kthim (për ndërtesat industriale, makinat dhe paisjet garancionet për hua

dhënia e trollit dhe lokacionit industrial ndihma për bartjen dhe transferimin e fuqisë punëtore koncesionet fiskale për obligimet shtetërore lehtësimet fiskale për investime ndihma për ndërtimin e fabrikave  Domosdoshmëria e harmonizimit të planeve nacionale  Zgjidhja e problemeve rajonale dhe sociale

3) Problemi i papunësisë është në qendër e vëmendjes në çdo vend të zhvilluar me ekonomi të tregut

12 10 8 6 4 2 0 1970-1974 1975-1979 1980-1984 1985-1989 1991-1995 1996-2001

 norma mesatare e papunësisë, ka shenuar rritje të vazhdueshme deri në vitin 1995  1970-1974 : 2,6% deri 10,0% 1991-1995  1996-2001 - rënie në 9,4% 4) Gjetja e mundësive për zvogëlimin e papunësisë  Punësimi i gjeneratave të reja dhe punësimit të femërave  Orientimi i masave të politikës ekonomike drejt zhvillimit ekonomik  Nxitja e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme për zhvillim më të shpejtuar  Rritja a investimeve  Aftësimi profesional dhe rikualifikimi i të papunësuarve  Zvogëlimi i ngarkesave tatimore për fuqinë punëtore të punësuar  Qëndrimet e disa vendeve anëtare:  Belgjika: apelohet për shuarjen e "berzës së zezë të punës"  Britania e Madhe: apelon në përgatitjen e masave për forcimin e aftësisë konkurruese të industrisë Evropiane  Suedia: papunësia e madhe e bjen në pyetje kredibilitetin e Unionit -kërkon harmonizimin e programeve nacionale të punësimit

5) Ndryshimi i strukturave agrare dhe zhvillimi i mesit fshatar realizohet përmes mjeteve nga EAGF, ERDF, ESF dhe EIB  Kriteriumet për hyrjen në kategorinë e "meseve fshatare“:  Kriteriumet kuantitative: 1. niveli i lartë i të punësuarve në bujqësi në krahasim me numrin e përgjithshëm të të punësuarve 2. niveli i ultë i të ardhurave nga bujqësia 3. niveli i ulët i zhvillimit shoqëror-ekonomik i vlerësuar në bazë të bruto produktit të vendit për banor  Kriteriumet kualitative: 1.dendësia e vogël e popullsisë apo depopullacioni në ato vise 2. gjendja jo e volitshme në viset malore apo më pak të stimuluara  Neni 130 d. i Marrëveshjes së Romës – formimi i Fondit të Kohezionit (31.12.1993)  Detyrat kryesore - financimi i projekteve në sferat: - Ekologji - Rrjeta transevropiane të infrastrukturës në transport

6. NDRYSHIMET E PARAPARA ME MARRËVESHJEN E MASTRIHTIT  Forcohen kompetencat e Bashkësisë në disa sfera:

- politika sociale (pa Britaninë e Madhe) - sfera e kohezionit ekonomik dhe social (politika e zhvillimit rajonal) - mbrojtja e ambientit jetësor - hulumtimet shkencore-teknike dhe zhvillimi teknologjik - aftësimi i kuadrove  Sferat që për herë të parë hynë në kompetencën e Bashkësisë: - politika e vizave - arsimimi - mbrojtja e konsumatorëve - politika e bashkëpunimit për zhvillim - rrjeta transevropiane në sferën e komunikacionit,telekomunikimit dhe infrastrukturës energjetike - kultura dhe politika industriale

 Roli i ri i Këshillit Evropian si trup politik udhëheqës i politikës së zhvillimit t ë Unionit në të gjitha sferat  Risitë në sferën e Këshillit Ministror- marrja e vendimeve me shumicën kualifikuese  Zgjatet mandati i Komisionit Evropian prej 4 në 5 vjet  Forcohet roli i Parlamentit Evropian në procesin e miratimit të dispozitave ligjore në BEE  Parlamenti Evropian vendosë bashkë me Këshillin Ministror për: - ambientin e njeriut - hulumtimet shkencore - zhvillimin teknologjik - realizimin e tregut të brendshëm  Risi në Gjyqin e Nderit- dënimet në të holla  Formohet Gjyqi Financiar (Kontrolli Financiar) dhe Komiteti i Rajoneve  Parashihen organet e ardhshme të Unionit Monetar:  Instituti Monetar Evropian  Banka Qendrore Evropiane

7. IDETË E REJA NË KUADËR TË UEM-së Ndryshimi i koncepcionit të tregut të përbashkët të BEE-së Tregu unik - mbështetja kryesore e unionit ekonomik Eliminimi i të gjitha kufizimeve dhe shlyerja e kufijve mes hapësirave ekonomike nacionale Tregu unik i Unionit Evropian përfshinë të gjitha tregjet e mallrave dhe shërbimeve dhe faktorëve të prodhimit Amandamenti i nenit 8a të Marrëveshjes së Romës:

"Tregu unik duhet të paraqes një hapësirë pa kufij të brendshëm, brenda të cilit duhet të sigurohet qarkullimi i lirë i mallit, njerëzve, shërbimeve dhe kapitalit, në pajtim me dispozitat e kësaj Marrëveshjeje“ Ndryshimet në politikën bujqësore Zvogëlimi i normave fikse doganore për 30% Zvogëlimi i shkallës së subvencionimit të eksportit të produkteve bujqësore Eliminimi i barierave doganore mes vendeve anëtare - njëra nga detyrat më të vështira  të mos aplikohen dogana të reja eksportuese/importuese nga shtetet anëtare,po shkuarje drejt krijimit të unionit doganor

 Shuarja graduale e doganave importuese mes vendeve anëtare Themelimi i unionit doganor-kontribut në:  zhvillimin e harmonizuar të tregtisë botërore  eliminimin gradual të kufizimeve në tregtinë ndërkombëtare  eliminimin e barrierave doganore Politika e përbashkët tregtare i dha rëndësi eliminimit të doganave mes shteteve anëtare rritjes së aftësisë konkurrente të ndërmarrjeve Politika e përbashkët tregtare bazohet në parimet unike: lidhjen e marrëveshjeve doganore dhe tregtare harmonizimin e masave të liberalizimit politikën e eksportit dhe masave për mbrojtjen e tregtisë  Marrëveshjet për politikën e përbashkët tregtare dhe Unionin doganor, mund të jenë të ndara në faza Harmonizimi i tatimeve-detyrë e rëndësishme në procesin e krijimit të tregut unik Tatimi në vlerën e shtuar (TVSH) Tatimi në qarkullim Tatimi i ndërmarrjeve Shkallët e ndryshme të tatimeve në vendet anëtare

Qershor 1991- Marrëveshja mbi ndryshimet në mekanizmin tatimor aplikimi i shkallës standarde të TVSH-së- jo më e ulët se 15% Parimi i subsidiaritetit ndarje e kompetencave mes shteteve anëtare aty ku ekziston mundësia për ndarjen e tyre rregullimi i marrëveshjeve institucionale - vendimet duhet të miratohen në nivelin më të ulët Bashkësia intervenon vetëm po kur qëllimet mund të realizohen më me sukses në nivel të Bashkësisë se sa në nivel të pushteteve nacionale aplikohet në sferat: -punët shkencore-hulumtuese -politika e ambientit jetësor -politika rajonale, -në kuadër të unionit ekonomik dhe monetar Valuta e ardhshme e përbashkët- Euro Hyrja në përdorim e valutës unike- nga më se 300 milionë banorë të 12 shteteve anëtare

Tri fazat e kalimit në Euro:

Faza e përgatitjes teknike dhe operative (1.1.1999-31.12.2001)  Faza Tranzitore - veçimi i Euro-s si tregues kryesor - çmimi në DM është përdorur si tregues plotësues  Fazë që barti peshën e kalimit në sistemin e ri valuator  Bëri përgatitjet për implementimin e valutës së përbashkët Faza e qarkullimit paralel (1.1.2002- 28.2.2002)  Qarkullim paralel DM-së dhe Euro-s  Pagesat në të gatshme -në Euro  Pagesat e detyruara (doganimei,akciza,tatimi,etj.) në Euro apo DM Periudha e zëvendësimit (1.3.2002)  Faza e tërheqjes së DM dhe valutave tjera nacionale  Zëvendësimi me Euro  Jetësim i kalimit në sistemin e ri valuator

8. POZITA E VENDEVE QË NUK JANË ANËTARE TË TREGUT UNIK EVROPIAN Integrimi Evropian në kohën kur u nënshkrua Marrëveshja e Romës Zgjerimi i Unionit Evropian- maj, 2004 Deri në fund të vitit 2007, 27 shtete do t’i takojnë Unionit "Agjenda 2000“-Programi për shekullin e ardhshëm Kriteret themelore që plotësuan: Hungaria, Polonia, Çekia, Estonia, Qiproja dhe Sllovenia: rendi shoqëror demokratik institucionet stabile ekonomia e tregut Për Rumuninë, Bullgarinë dhe Shqipërinë - gjasa për forma të ndryshme të bashkëpunimit Marrëveshjet mbi bashkëpunimin ekonomik me vendet e Afrikës, Karaibeve dhe Pacifikut 1961- Konventën e Jaundea-s me 18 vende afrikane,e përtrirë më 1969

Hap i madh drejt zgjerimit të bashkëpunimit: –1975, Konventa e Lome-së me 46 vende afrikane, të Karaibeve dhe Pacifikut Konventa rregullon: -çështjet e bashkëpunimit tregtar -depërtimi i prodhimeve të këtyre vendeve, në tregun e Evropës Perëndimore Rëndësia e Konventës së Lome-së: theksohet interesi i UE-së për territoret e dikurshme të metropolet evropiane  dëshmojnë për përpjekjet e Evropës të ndihmojë zgjidhjen e problemeve të vendeve në zhvillim Plani multilateral- roli udhëheqës i UE-së gjatë bisedimeve për liberalizimin e tregtisë në kuadër të GATT-it -tregtisë Veri-Jug në kuadër të Kombeve të Bashkuara Plani bilateral- marrëveshjet e shumta mbi bashkëpunimin me: vendet e Mesdheut vendet e Evropës Qendrore dhe Juglindore disa vende të Azisë dhe Amerikës Latine

Marrëveshjet për bashkëpunim me vendet e EQJL- bërthamë e të gjitha formave ekzistuese të bashkëpunimit Këto marrëveshje ofronin: përmirësimin e kushteve për pjesëmarrje në tregun e produkteve bujqësore vendosjen e tregtisë së lirë (pa doganë) për produktet industriale për një periudhë dhjetëvjeçare ndihmën teknike dhe financiare mundësinë e zhvillimit të tregtisë së lirë në sferën e shërbimeve Adaptimi i këtyre shteteve-kushteve të tregut unik evropian angazhim i madh në sferën e harmonizimit të ligjshmërive ekonomike Detyrat më të rëndësishme për vendet e EQJL-së: qarkullimi i lirë i kapitalit - nuk është ekonomi e tregut ajo ekonomi që nuk është e hapur për tregun e mallrave, shërbimeve dhe faktorëve të prodhimit - ekzistimi i tregut financiar: testi kryesor që tregon shkallën deri ku ka arritur një vend i caktuar, me ekonomi të hapur të tregut

qarkullimi i lirë i produkteve industriale -adaptimi i ndërmarrjeve normave të tregut unik në procesin e prodhimit dhe të qarkullimit  politika e konkurrencës

-domosdoshmëri në ekonominë e tregut -mundësia që disa vende të EQJL-së t’i aplikojnë ligjshmëritë e saj në mënyrë graduale -shtyerja (prolongimi) i afatit të hyrjes së tyre në fuqi politika sociale -segmenti komplementar i politikës ekonomike në ekonominë bashkëkohore të tregut  tatimet direkte dhe indirekte -harmonizimi i ligjshmërive tatimore - detyrë mjaft e vështirë -ekzistimi i ekonomisë spekulative -nevoja e sigurimit të sistemit efikas të pagesës së tatimit e drejta e kompanive - harmonizimi i të së drejtës së kompanive - nuk ishte e vështirë për vendet e EQJL-së

-ligjet relativisht të reja mbi ndërmarrjet -siguronin ushtrimin e veprimtarive ekonomike ndërmarrjeve, personave të huaj në vendet e EQJL-së  Qëllimi i të gjitha këtyre detyrave - krijimi i një Evrope stabile  Luftërat e fundit dhe dëshmia për rëndësinë e ruajtjes së paqës, demokracisë dhe respektimin e të drejtave të njeriut  Vendet e EQJL-së - të orientuara drejt tregut unik evropian  UE - garancioni për zhvillimin e tyre ekonomik  Unioni Evropian - modeli i vërtetë që duhet ta ndjekin në rrugën e tranzicionit

7. FINANCIMI I UNIONIT EVROPIAN   Financimi i UE-së – i bazuar në Marrëveshjen e Parisit të vitit 1951 dhe të BEE-së (1957)  Parimet e burimit të të hyrave dhe mekanizmi i të dalave - të pandryshuara deri më 1970  1970 -"Pakoja e Luksemburgut" - ndarja e kompetencave mes Këshillit dhe Parlamentit  vendosja e sistemit të sigurimit të mjeteve vetanake -parakusht për sigurimin e pavarësisë financiare të Bashkësisë 1982 - Deklarata e përbashkët mbi masat për zgjedhjen e metodave më të mira gjatë procedurës së miratimit të buxhetit  1988 – u arrit marrëveshja mbi ngritjen e disiplinës buxhetore dhe përmirësimin e metodave për financimin e buxhetit  Risitë në financim:  miratimi i kontributeve plotësuese të bazuara në bruto të ardhurat nacionale të çdo vendi anëtar  parashikimi i buxhetit për një periudhë të caktuar kohore (1988-1992 e më vonë edhe për periudhën 1993-1999)

 Shpërndarja e mjeteve të buxhetit të UE-së pëson ndryshime  zgjerimi me anëtare të reja  harmonizimi i nivelit të zhvillimit ekonomik  Buxheti i Unionit-dokument unik mbi:  të gjitha të ardhurat dhe të dalat  shpenzimet për punën e organeve të Unionit  Plani i të dalave përmban 5 plane të veçanta  Planet miratohen nga: - Parlamenti evropian - Këshilli Ministror përfshirë edhe: - Komitetin për çështje ekonomike dhe sociale - Komisionin Evropian - Gjyqin e Drejtësisë - Gjuqin Financiar  Planet përbëhen prej dy pjesëve: A dhe B Në pjesn A përfshihen: shpenzimet e personelit, ndërtesat, seancat, hulumtimet, botimi i revistave, përpunimi i të dhënave dhe nevojat e delegacioneve

 pjesa B: përbëhet nga 8 pjesë të veçanta -në B1: harxhimet e Fondit Evropian për garancionet në bujqësi (EAGF)  Deri më 1987 - afër 2/3 e buxhetit të Bashkësisë shpenzoheshin për bujqësi Pjesa e mbetur: për shpenzimet e afarizmit, politikën rajonale dhe sociale, energjetikë, industri, komunikacion dhe në bashkëpunimin me vendet tjera Qershor 1988 - Këshilli Evropian miratoi direktivën e posaçme me të cilën parashihet limiti i fundit (i lartë) në shpenzimet për bujqësi - në pajtim me konkluzat e disiplinës Buxhetore Me planin e veçantë (B 2)përfshihen Fondet Strukturale Evropiane -elementi themelor për forcimin e kohezionit ekonomik dhe social  Fondi Social Evropian  Fondi për Garancionet e Bujqësisë dhe peshkatari  Reforma e strukturës ekzistuese të fondeve – e bazuar në tri parime themelore:  dyfishimi i mjeteve të fondit  orientimi i ndihmave në vendet më të varfëra dhe më të rrezikuara

 dhënia e prioritetit këtyre qëllimeve:

-rajoneve tek të cilat vërehet ngecja e zhvillimit ekonomik- produkti shoqëror për banor >75% të mesatares së UE-së; - vendeve në të cilat pjesëmarrja e industrisë është nën, ndërsa papunësia mbi mesataren e UE-së; - problemeve të papunësisë kronike dhe inkuadrimit te të rinjve në popullsinë e aftë për punë (që këto rajone nuk mund t’i zgjedhin vetë) -modernizimit të bujqësisë - territoreve bujqësore që ballafaqohen me probleme serioze të zhvillimit  Për lartësinë e shpenzimeve dhe të hyrave të Unionit – bëhen vlerësimet vjetore, përfshihen në buxhet  Respektimi i parimeve të Buxhetit: parimi i unitetit- të gjitha shpenzimet/të hyrat paraqiten në një dokument parimi i vitit buxhetor- të gjitha proceset e buxhetimit duhet të përfundojnë brenda vitit buxhetor të dalat nuk guxojnë t’i tejkalojnë të hyrat

Mjetet vetanake të Unionit Evropian  Të hyrat fiskale në dispozicion të UE-së për kryerjen e detyrave të parashtruara  Vëllimi i tërësishëm i të hyrave nuk guxon të tejkalojë 1,27% të bruto të ardhurave kombëtare të Unionit  Format e mjeteve vetanake:  të hyrat nga bujqësia dhe prodhimi i sheqerit dhe izoglukozës, në kuadër të organizimit të tregut të përbashkët të sheqerit  mjetet nga dogana të grumbulluara sipas parimit të tarifave të përbashkëta doganore ndaj vendeve të treta  mjetet nga TVSH-ja  bruto e hyra kombëtare - si burim shtesë i përbërë nga mbetja e buxhetit të përbashkët  Burimet tjera të të hyrave:  tatimet e ndryshme nga shërbimet civile  nga kompanitë e ndryshme të cilat nuk i kanë respektuar rregullat e konkurrencës  tepricat nga vitet paraprake

7.1. Fondet Strukturale Huatë pa kthim në periudha të caktuara programore  mjetet nuk ndahen në mënyrë direkte, për programet individuale të miratuara nga Komisioni Evropian  kjo çështje është nën kompetencat e autoriteteve nacionale dhe rajonale  Procedura e ndarjes së mjeteve:  çdo shtet/rajon, propozon planin e vet zhvillimor për ndihmë rajoneve që kanë vështirësi - për grupe të caktuara sociale  planet zhvillimore i dërgohen Komisionit Evropian  Komisioni së bashku me shtetet tjera anëtare shqyrton: - përmbajtjen e këtyre dokumenteve - mjetet e nevojshme për realizimin e tyre  po qe se dakordohen –Komisioni miraton planet dhe programet zhvillimore  Planet detale të programeve - hartohen nga autoritetet nacionale  shqyrtimi se cilat nga projektet janë në përputhje me programin zhvillimor

Autoritetet nacionale janë të obliguara që të raportojnë para Komisionit Evropian për ecurinë e programit Të gjitha aktivitetet e fondeve strukturale bazohen në këto parime:  parimi i koncentrimit: koncentrimi gjeografik- i definuar me objektivat e fondeve strukturale  parimi i planifikimit programor – programet shumëvjeçare të shpërndarjes së mjeteve për politikën rajonale parimi i asociimit- politika rajonale e UE-së plotëson politikat nacionale të zhvillimit rajonal  parimi i partneritetit- procesi i bisedimeve mes Komisionit Evropian dhe shteteve anëtare për aktivitetet e politikës rajonale parimi i efikasitetit- ekziston procesi i mbikqyrjes dhe kontrollit të shpenzimit të mjeteve të politikës rajonale  Me qëllim të sigurimit të rezultateve sa më të mira, 94% të fondeve strukturale të UE-së janë të koncentruara në tri objektiva objektivat janë të definuara si prioritete katër iniciativa të UE-së që kanë për qëllim zgjidhjen e problemeve specifike

Objektiva 1 (territoriale) Synohet të ndihmohen rajonet, zhvillimi i të cilave ka ngecje në krahasim me ato më të zhvilluara - u sigurohet infrastruktura bazike për nxitjen e investimetve në aktivitetet ekonomike 22% të popullatës së përgjithshme e UE-së ( 50% të territorit të Unionit) marrin afër 70% të mjeteve të këtij fondi këto rajone kanë shumë tregues negativ: -shkalla e ulët e investimeve -shkalla e lartë e papunësisë dhe mbi mesataren e UE-së -shërbime të pamjaftueshme për qytetarët dhe ndërmarrjet Objektiva 2 (territoriale) Territoret që kanë vështirësi strukturale: ristrukturimi i sektorit industrial dhe atij të shërbimeve vështirësitë në peshkatari Shtetet anëtare marrin 11.5 % nga mjetet e këtij Fondi për tejkalimin e vështirësive këto shtete mbulojnë 18% të popullsisë së Unionit

Objektivi 2 nxitë transformimin ekonomik dhe social në rajonet industriale, rurale, urbane dhe peshkatare

Objektiva 3 (tematike)  Përfshinë: zhvillimin e burimeve njerëzore modernizimin e sistemit të trajnimeve mbështetjen e punësimit Ky Objektiv absorbon 12.3% të mjeteve të këtij Fondi Iniciativat (Interreg III, Urban II, Leader dhe Equal) 5.35% të mjeteve të Fondit për: - bashkëpunimin ndërrajonal - zhvillimin e qëndrueshëm urban/rural - evitimin e jobarazisë dhe diskriminimit në tregun e punës

VI. BASHKËSIA EKONOMIKE EVROPIANE DHE RAPORTI I SAJ ME VENDET E TRETA  Një ndër qëllimet më kryesore të Bashkësisë është:  "t'i kontribuojë zhvillimit të harmonizuar të tregtisë botërore në emër të interesit të përbashkët, eliminimit gradual të barrierave në tregtinë ndërkombëtare dhe zvogëlimit të normave doganore“  Krijimi i një rrjeti të gjërë të marrëdhënieve tregtare multilaterale, rajonale dhe bilaterale  Raportet specifike:  për shkaqe të afërsisë gjeografike: - marrëveshjet me anëtaret e EFTA-s - me vendet e Evropës Lindore - me vendet mesdhetare  për shkak të shkallës së ngjashme të zhvillimit ekonomik: - SHBA - Japonia - vendet tjera të OECD-së  statusi i vëzhguesit në Kombet e Bashkuara (KB), agjencitë dhe institucionet e specializuara: -UNCTAD, UNESCO, UNIDO

1. BRITANIA E MADHE DHE BEE-ja Pjesëmarrja e Britanisë së Madhe në rindërtimin e pas luftës dhe rekonstruimit të mbrojtjes së përbashkët  Bashkëpunimi britanik- vetëm deri në masën deri ku nuk rrezikohej humbja e pavarësisë nacionale- sovranitetit  Britania e Madhe nuk e nënshkroi Marrëveshjen për themelimin e BEE-së  përpjekjet për zvogëlimin e rëndësisë së saj - propozimi për formimin e zonës së tregtisë së lirë  Efektet pozitive të integrimit kah fundi i viteve të pesëdhjeta dhe ndryshimi i qëndrimit të Britanisë së Madhe ndaj proceseve të integrimit ekonomik  Roli i faktorit politik -ecuria e suksesshme e integrimit mes vendeve të Evropës Perëndimore  kërcënoimi që Britania e Madhe të izolohej nga ky proces  Injorimi i këtij grupacioni politik dhe ekonomik- u tregua se mund të jetë një gabim kardinal  madhësia, numri i banorëve dhe fuqisë blerëse – shndërrimi në një ndër subjektet më të rëndësishme të marrëdhënieve ekonomike- ndërkombëtare

Në vendet e BEE-së, pas uljes së doganave për 30 % (deri më 1960)prodhimi rritet për më shumë se 50 % prodhimi industrial në Britaninë e Madhe u rrit për vetëm 20 % Investimet amerikane filluan të përqendrohen kah vendet e BEE-së para formimit të BEE-së, nga investimet e përgjithshme amerikane në Evropë, 50 % ishin të plasuara në Britaninë e Madhe prej vitit 1960 vetëm 41 %  BEE- do të bëhet superfuqia e tretë në ekonominë botërore Më 1961 premieri Makmilan - paraqet kërkesën për anëtarësim në BEE Këshilli Ministror i BEE-së vendosi që ta pranojë këtë kërkesë për shkak të kundërshtimit të Francës- shthet deri në vitin 1963 -sërish refuzohet me veton e De Golit  Shkaqet e refuzimit - Marrëveshja e Otavës (1932) mes Britanisë së Madhe dhe vendeve të Bashkësisë së Kombeve Qëllimi: ruajtja e strukturës ekzistuese ekonomike në vendet e Bashkësisë britanike të kombeve këto vende edhe më tej ta furnizonin industrinë britanike me lëndën e parë

Britania e Madhe synonte t'i plasonte produktet e veta industriale në tregjet e këtyre vendeve Produktet primare të këtyre vendeve nëpërmjet tregut të Britanisë së Madhe shumë lehtë mund të depërtonin në tregjet e vendeve të tjera të Bashkësisë Ekonomike Evropiane  Me ndryshimet në qeverinë franceze dhe përmirësimi i klimës politike në marrëdhëniet evropiane  u krijuan kushte më të volitshme për hyrjen e Britanisë së Madhe në BEE  nga 1 janari i vitit 1973 - Britania e Madhe bëhet anëtare e plotfuqishme në BEE Raportet ekzistuese ndërkombëtare: Britania e Madhe ka një autoritet politik pjesë përbërëse e BEE-së mund të prezantohet si subjekt individual shtetëror në skenën botërore politike

2. BEE-ja DHE JAPONIA Politika e BEE-së ndaj Japonisë është zhvilluar në tri drejtime  kërkesa për hapjen më të madhe të tregut të brendshëm japonez (produktet ushqimore, industriale, shërbimet bankiere dhe financiare) përcjellja e vazhdueshme e eksportit të Japonisë në BEE nga Komisioni  përpjekjet për realizimin e nivelit më të lartë të bashkëpunimit dhe kooperimit me Japoninë (shkencë, teknologjisë,prodhim industrial, investime) Japonia-një nga tri tregjet më të mëdha eksportuese të UE-së -1998, të hyrat: 4,2 miliardë Yen  Vështirësitë në bashkëpunim  barrierat e ndryshme administrative, teknike për importimin e mallit evropia  ndryshimet në rregullat e sjelljes (në prodhim dhe në shpërndarje)  shprehitë, zakonet dhe afiniteti drejt konsumit Samiti i X-të (Bruksel, 2001) UE –Japonia- një kthesë e madhe  Plani Aksional për përforcimin e kooperimit në dhjetë vitet e ardhshme

Objektivat bazike të Planit Aksional Promovimi i paqës dhe sigurisë Forcimi i partneritetit ekonomik dhe tregtar Ballafaqimi me sfidat globale Afrimi reciprok i popujve dhe kultur 1993-2001- Eksporti i Japonisë në UE rritet për më se 40% (nga 50.1 miliardë € në 72.3 miliardë €) Dyfishohet eksporti i UE-së në Japoni ( nga 28.8 miliardë € në 53.7 miliardë €) Samiti i Tokios (22 qershor 2004)- Japonia dhe UE rikonfirmojnë rëndësinë e krijimit të partneriteti të plotë strategjik

3. BEE-ja DHE VENDET MESDHETARE DHE TË LINDJES SË AFËRME Si grupacion- një ndër partnerët më të mëdhenj tregtarë të UE- së  Ekzistimi i lidhjeve të ngushta historike dhe kulturore  Shumë marrëveshje të ndryshme për bashkëpunim  UE- një nga donatorët më të mëdhenj të Palestinës  rindërtimi i infrastukturës së shkatërruar (Bregdeti Perëndimor dhe Rripi i Gazës)

 Ndihma Jordanit, Libanit, Sirisë dhe Egjiptit  Marrëveshjet për bashkëpunim me: Arabinë Saudite, Kuvajtin, Katarin, Emiratet e Bashkuara Arabe, Omanin, Marokun, Tunisin, Jordaninë, Qeverinë Palestineze dhe Izraelin  marrëdhënie tregtare, bashkëpunim industrial dhe teknik, ndihma financiare  lejohet eksporti i pakufizuar dhe pa doganë për produkte industriale me prejardhje prej këtyre vendeve  ndihma financiare përmes Bankës Investive Evropiane -në formë të huave -dhënie pa kthim e mjeteve nga buxheti  Vendosja e Partneritetit Euro- Mesdhetar (1995 Konferenca e Barcelonës)  krijimi i zonës së gjerë të tregtisë së lirë deri në vitin 2010  UE- e gatshme të investojë 6.2 miliardë dollarë  Konventa e Lome-së  programi më i madh i ndihmave në botë  raport specifik mes të vendeve të BEE-së dhe 69 shteteve të Afrikës, Karaibeve Pacifikut (ACP), vendeve më të varfëra të botës  Konventa I-1975, e fundit -1990 më kohë zgjatje deri më 2000

 bashkëpunimi industrial dhe teknik-kontributi më i rëndësishëm i zhvillimit

të marëdhënieve Veri-Jug  bashkëpunim mes ACP-së dhe UE-së vazhdon edhe sot -Deklarata për Qëllimet Zhvillimore të Mileniumit (shtator 2000,New York) - iniciativa me dimensionet politike, tregtare dhe zhvillimore

4.RAPORTI I UE-së ME VENDET NË ZHVILLIM NGA AZIA raporti me keto vende është më pak i zhvilluar nga raporti me vendet e

ACP dhe të Mesdheut  Raportet bilaterale - formë e marrëveshjeve mbi bashkëpunimin në mes të UE-së dhe vendit për të cilin është fjala  marrëveshjet e kufizuara - nuk përfshijnë ndihmën financiare - e drejta e shfrytëzimit të mjeteve të caktuara në vlera jo aq të larta - e drejta për pjesëmarrjeje në ndihmat e procesit të industrializimit të vendeve në zhvillim - kanë të drejtë të konkurrojnë për ndihmë në kuadër të programit "Ndihma në ushqim"  Ndihma këtyre vendeve - qysh nga viti 1976  mjete relativisht modeste – pa kthim, për ndihmë teknike  Bashkëpunimi tregtar i UE-së me vendet aziatike- realizohet përmes Shoqatës së Vendeve të Azisë Juglindore (ASEAN)

5. RAPORTI I UE-së ME AMERIKËN LATINE BEE ka marrëveshje mbi bashkëpunimin me Meksikën (nga viti 1975) dhe Brazilin (1980)  Më 1984 ka lidhur marrëveshje me Uruguajin  Marrëveshjet përmbajnë një numër masash të orientuara drejt përparimit të tregtisë  Marrëveshjet me Meksikën dhe Brazilin - të orientuara drejt përparimit të bashkëpunimit, siç janë:  industria  energjetika  shkenca  teknologjia  Realizimi i marrëveshjes mbikëqyret nga një komision i përbërë nga përfaqësuesit e të dy palëve  Marrëveshja me vendet e Paktit të Andeve

- Bolivia, Ekuadori, Kolumbia, Peru dhe Venezuela

6. BEE-ja DHE SHBA-të SHBA-të ndihmojnë formimin e BEE-së  përkrahja politike - motivet politike - lidhur me Aleancën Atlantike  ndihma financiare - ndihmat pa kthim (Plani i Marshalit)  "Plani i madh" - Kenedi në vitet e gjashtëdhjeta  përkrahja amerikane fillon të ketë karakter të paqëndrueshmërisë  frika nga efektet negative të integrimit të BEE-së  Fillojnë protestat e palës amerikane  Politika e Përbashkët Bujqësore e BEE-së  Problemet ekonomike të SHBA-ve  pozita e dollarit  abrogimi i konvertimit të dollarit në ari  aplikimi i taksave importuese  pasojat negative në tregtinë me BEE-në  Marrëveshja mbi pagesën e kompenzimeve partnerëve tregtarë të BEE-së për tregjet e humbura- (1 janar 1995)

- hapi i parë në ndërtimin e marrëdhënieve të reja mes dy palëve  Qëllimi: mbulimi i shpenzimeve të krijuara me humbjen e tregjeve në sektorët: - bujqësi - industri kimike - industri të kompjuterëve Deklarata Transatlantike (1990) -rifillimi i bashkëpunimit Qëllimet e “Programit të Ri Transatlantik” paqja dhe stabiliteti në mbarë botën gatishmëria ndaj sfidave globale kontributi në zgjerimin e tregtisë botërore krijimi i lidhjeve të ngushta mes partnerëve  Dimensioni i ri i partneritetit – 1998  eliminimi i barrierave teknike në tregti  avansimi i liberalizimit multilateral  Deklarata e Bonit (1999)-kurorëzim i “partneritetin e plotë dhe të barabartë” në çështjet ekonomike, politike dhe sociale  SHBA-të sot- ndër partnerët më të mëdhenj të Unionit Evropian

 bashkëpunimi i ngushtë: tregti, politikë të jashtme dhe të sigurisë  bashkëpunimi në suazat e organizatave ndërkombëtare: - Kombet e Bashkuara -Organizata Botërore e Tregëtisë, NATO, G-8

Pjesëmarrja e SHBA-ve dhe partnerëve të tjerë në tregtinë e UE-së me mallra dhe shërbime

Të tjerë 41% Kanada Kina 5% 6%

SHBA 20% UE 20% Japonia 8%

Burimi: “The statistical guide to Europe” Chapter 3, European Commission, 200

4. BEE-ja DHE VENDET E EVROPËS QENDRORE DHE JUGLINDORE (EQJL) Ngjarjet dramatike dhe ndryshimet radikale të vitit 1989  Gjermania u bashkua

-nevoja e hartimit të një plani urgjent për inkuadrimin e territorit të ish RD Gjermane në suazat e BEE-së  vendet tjera të rajonit përcaktohen për demokraci dhe ekonomi të tregut - qëllimi i fundit - hyrja në Bashkësi si anëtare të plotfuqishme  sinjalet e paralajmërimit të ndryshimeve radikale të vitit 1989  ardhja në pushtet e Mihail Gërbaçovit - ritmi i bashkëpunimit filloi të shpejtohet  lidhja e marrëveshjeve tregtare me të gjitha vendet e Evropes Lindore dhe Bashkimin Sovjetik, gjatë viteve 1988 - 1989  ”Marrëveshjet evropiane”-formë e posaçme e marrëveshjeve mbi asociim, që përfshinin:  tregtinë e lirë -vendosjen e zonës së liruar nga dogana për tregtinë me produktet industriale për një periudhë 10 vjeçare

- mundësinë e formimit të zonës së lirë për tregti në sferën e shërbimeve  bashkëpunimin ekonomik dhe teknik - qasja më e volitshme tregut të produkteve bujqësore - ndihma financiare dhe teknike  vendosjen e dialogut politik  bashkëpunimin në lëmin e kulturës  harmonizimin e ligjshmërive me ato të Unionit Evropian -masat kundër konkurrencës jolojale, ligjshmërive antimonopoliste Samiti ekonomik i Parisit (1989)- Komisioni i BEE-së mori për detyrë koordinimin e ndihmën nga OECD-ja Ndihma i dedikohej Hungarisë dhe Polonisë - dhënë nga 24 shtete - G-24 ndërsa -shfrytëzuesit u emëruan me emrin PHARE më vonë zgjerohet numri i shfrytëzuesve të kësaj ndihme dedikuar restrukturimit të ekonomisë -inkuadrohen: Çekosllovakia, Bullgaria dhe Shqipëria ndihma në ushqim dhe barëra për Poloninë, Bullgarinë dhe Rumaninë

Parashihet periudha kalimtare për aneksimin dhe harmonizimin e ligjshmërive ekonomike të vendeve të EQJL-së me standardet e Unionit Evropian Marrëveshjet evropiane bënë ndarjen e prodhimeve në tri kategori:  produktet industriale  produktet bujqësore pa produktet e peshkatarisë  produktet e peshkatarisë  Marrëveshjet e para: me Poloninë, Çekosllovakinë, Hungarinë  Samiti i Kopenhagës- qershor 1993 - intenca e vendeve të EQJL-së për anëtarsim në UE  Libri i Bardhë i BEE-së (1985)- përmbledhje e të gjitha ligjeve për përgatitjen për inkuadrim në tregun intern  më se 300 masa për eliminimin e barrierave fizike, teknike dhe doganore në territorin e BEE-së  projekt me rëndësi vendimtare për formimin e shkallës më të lartë të integrimit ekonomik rajonal të njohur gjer tani në botë  “Libri i Bardhë” numër 2 i dedikohet vendeve të EQJL  harmonizimi i ligjshmërive ekonomike i këtyre vendeve me ligjshmëritë e UE-së

4.1. UE-ja dhe Rusia me shtetet e pavarura të ish BRSS-së  Marrëveshja e UE-së me Rusinë –1999 - dokumenti i parë i sferës së politikës me jashtë të ish BRSS-së - ndërtimi i strategjisë së përbashkët për katër vitet e ardhshme “Marrëveshjet mbi partneritetin dhe bashkëpunimin” – UE dhe shtetet e reja të pavarura të ish BRSS-së  Qëllimi i këtyre marrëveshjeve:  forcimi i demokracisë  institucioneve publike  ndihma shtetetve të posaformuara për integrim në “hapësirën e përbashkët evropiane ekonomike dhe sociale” - vendosja e zonës së tregtisë së lirë me UE-në Nismat më të rëndësishme-çarmatimi dhe lufta kundër krimit të organizuar  Programet për ndihmë këtyre shteteve -“Tacis”  Përfshinë: Armeninë, Azerbejxhanin, Bellorusinë, Gruzinë, Kazakstanin, Kirgistanin, Moldavinë, Mongolinë, Rusinë, Taxhikistanin, Turkmenistanin, Ukrainën dhe Uzbekistanin  dhënia e ndihmës profesionale gjatë periudhës së tranzicionit për lëvizje drejt ekonomisë së tregut dhe forcimit të demokracisë

 Përmbajtja e Programit:  reformat e qeverisjes publike  zhvillimi i sektorit privat  pasojat e kalimit në ekonominë e tregut  siguria nukleare

4.2. Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore Konferenca e Köln-it, 1999- miratohet Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore  Objektivat e Paktit:  parandalimi dhe dhënia fund e tensioneve- parakusht për një stabilitet të qëndrueshëm  sjellja e një procesi politik demokratik të pjekur  krijimi i marrëdhënieve paqësore të fqinjësisë së mirë në rajon  krijimi i ekonomisë të tregut  nxitja e bashkëpunimit ekonomik në rajon  nxitja e kontakteve të papenguara mes qytetarëve  luftimi i krimit të organizuar, i korrupsionit dhe terrorizmit

       

parandalimi i shpërnguljes me forcë të popullsisë shkaktuar nga lufta sigurimi i kthimit të sigurt dhe të lirë të të gjithë refugjatëve krijimi i kushteve për t’u integruar plotësisht në strukturat politike, ekonomike dhe të sigurisë Tryeza Rajonale - trupi udhëheqës dhe më i rëndësishëm i Paktit koordinimi i aktiviteteve e veta përmes Tri Tryeza Punonjëse: - Tryeza e Punës I - Tryeza e Punës II - Tryeza e Punës III

Aktivitetet e Tryezës së Punës I  demokratizimi dhe mbrojtja e lirive dhe të drejtave të njeriut  të drejtat e minoriteteve  aktivitetet e mediave të lira dhe të pavarura  ndërtimi i shoqërisë civile  mbisundimi i ligjit  ndërtimi i institucioneve dhe administrimi efikas  mbrojtja dhe kthimi i refugjatëve dhe personave të zhvendosur

Aktivitetet e Tryezës së Punës II  zhvillimi dhe bashkëpunimi ekonomik - bashkëpunimi ekonomik mes vendeve të rajonit Evropës dhe botës  promovimi i zonës së tregtisë së lirë  investimet e huaja direkte  qarkullimi tejkufitar  furnizimi me energji  Lëmenjtë kryesore në kuadër të Tryezës së Punës II:  eliminimi i barrierave në tregti  infrastruktura  zhvillimi i ndërmarrjeve dhe reformat ekonomike  mbrojtja e mjedisit  kohezioni social  zhvillimi i strukturës së teknologjisë informative Aktivitetet e Tryezës së punës III  ngritja e besimit dhe bashkëpunimit mes vendeve të EJL-së në fushën e mbrojtjes, punëve të brendshme dhe drejtësisë

 deminimi,kontrolli dhe grumbullimi i armatimit  pengimi dhe gatishmëria ndaj të gjitha formave të fatkeqësive  reformat në sistemin e mbrojtjes dhe përmirësimit të bashkëpunimit ushtarak  lufta ndaj korrupcionit dhe krimit të organizuar, trafikimit, azilit dhe emigracionit  bashkëpunimi rajonal në sferën e punëve të brendshme 4.3. Procesi i stabilizimit dhe asociimit Strategji e UE-së ndaj shteteve të Evropës Juglindore Përfshihen: Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia, Serbia dhe Mali i Zi dhe Maqedonia U ofron shteteve të rajonit gjasat afatgjate për integrim evropian Paraprakisht duhet t’u përmbahen kërkesave politike dhe ekonomike Elementet kryesore të këtij instrumenti politik: Marrëveshja për stabilizim dhe asociim- formë e re e marrëdhënieve kontraktuese Zhvillimi i raporteve ekzistuese ekonomike dhe tregtare në rajon Programi “CARDS”-unioni ofron ndihma për rindërtim, zhvillim dhe stabilizim

 Ndihma për demokratizim, zhvillim të shoqërisë civile, arsim dhe ndërtim të institucioneve  Shfrytëzimi i mundësive për bashkëpunim në të gjitha lëmenjtë (jurispodenca dhe punët e brendshme)  Zhvillimi i dialogut politik (dialogu mbi baza rajonale)  Marrëveshja mbi stabilizim-asociimin- udhërrëfyese drejt anëtarësimit në Unionin Evropian  Kriteriumet e Kopenhagës “Partneriteti evropian” - kthesë e madhe në raportet mes UE-së dhe Ballkanit Perëndimor  Prioritetet e përbashkëta:  forcimi i bashkëpunimit rajonal  lufta ndaj krimit të organizuar  demokratizimi i institucioneve

4.4. BEE-ja dhe Shqipëria  1992: Marrëveshja për tregti dhe kooperim në mes të UE-së dhe Shqipërisë. Shqipëria pranohet që të jetë pjesëmarrëse në marrjen e ndihmave nga programi PHARE i UE-së

 1995 : Shqipëria u pranua si anëtare me të drejta të plota në Këshillin e Evropës  1997: Qasja rajonale - Këshilli Ministror i UE-së vendos për parakushtet ekonomike dhe politike për zhvillimin e bashkëpunimit bilateral  1999: UE propozon Procesin e Stabilizimit dhe Asociimit (PSA) për pesë shtetet e Evropës Juglindore, përfshirë këtu edhe Shqipërinë  2000: hyrja pa taksa doganore e produkteve nga Shqipëria në tregun e UE-së  2000 : Këshilli Evropian shpall se të gjitha shtetet e PSA-së janë kandidatë potencial për anëtarësim në UE  2001: Viti i parë i programit të ri CARDS, të dizajnuar për vendet e PSA-së  2001: Komisioni konkludon se është momenti i përshtatshëm që të vazhdohet me Marrëveshjen për Stabilizim dhe Asociim me Shqipërinë  Miratohet Direktiva për Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit me Shqipërinë

 2003: Më 31 janar kryetari Prodi zyrtarisht komunikoi për bisedimet për PSA në mes të UE-së dhe Shqipërisë  2004: Ndihma Shqipërisë në kuadër të programit CARDS, rritet për 5 milionë €, si nxitje për prioritetet e definuara në planet aksionale Ndihma e Unionit Evropian dhënë Shqipërisë  Nga viti 1991-2004, Unioni Evropian i ka shpërndarë Shqipërisë një ndihmë prej 1273.1 milionë €  në kuadër të Programit PHARE  Nga viti 2001-në kuadër të Programit CARDS  Pjesa tjetër e ndihmës - përmes kredive të Bankës Investive Evropiane në kuadër të Programit të Asistencave humanitare ( ka përfunduar në vitin 2001)  Unioni Evropian i ofron Shqipërisë ndihmë në lëmenjët:  Forcimi i administratës publike dhe gjygjësisë  Policia  Dogana  Statistikat  Zhvillimi i infrastrukturës

 Zhvillimi i bashkësive lokale  Bujqësia  Kooperimi ndërkufitar  Ambienti  Arsimimi  Demokracia dhe të drejtat e njeriut 4.5. UE dhe Kosova  Unioni Evropian një nga donatorët më të mëdhenj  Qëllimi: rindërtimi i jetës së përditshme për tërë popullin e Kosovës  Prezenca e UE-së në Kosovë: ECHO(Zyra e UE-së për Ndihmë Humanitare)  1999 për rajonin e goditur nga lufta: 378 mil Euro  Riparimet emergjente të vendbanimeve rurale  Ndihma për vendosjen kolektive për të kthyerit(personat e zhvendosur)  Riparimet emergjente të pajisjeve për 200 shkolla  Furnizimi me ujë, barëra, vaksina  Projektet e ndryshme në sferën e bujqësisë

Agjensia Evropiane për Rindërtim (AER)

 Programet për rindërtim dhe zhvillim  Energjetika -furnizimi me energi elektrike -riparimet energjetike -riparimi i TC Kosova B -mihjet e thëngjillit -TMK -Shërbimet e PTT-së Çështjet prioritare për Kosovën:  Reforma e institucioneve (vendosja e pluralizmit politik)  Zhvillimi i tregut dhe institucioneve financiare  Rregullimi dhe zhvillimi i tregut  Ndërtimi i sistemit të ri fiskal

-kalimi në forma të reja të tatimeve sipas kërkesave të ekonomisë së tregut

CARDS Program i UE-së për të ndihmuar vendet e Ballkanit Perëndimor  Qëllimi:  Ndërtimi i institucioneve  Rindërtimi ekonomik  Shoqëria civile CARDS në Kosovë  Rindërtimi i shtëpive  Trajnimi i mjekëve familjarë  Përmirësimi i shërbimeve publike  Reformat në administratën publike  Mbështetja e policisë në luftën kundër krimit  Administrimi i taksave dhe mbledhja e të ardhurave  Krijimi i vendeve të reja të punës  Ndihma e hapjes së bizneseve të reja në ekonominë rurale  Projektet për zhvillimin e shoqërisë civile  RTK-për shndërrimin e tij në transmetues publik të pavarur

Ndihma e UE-së dhënë Kosovës(në milionë €)

1998

1999

2000

2001

Ndihma për rindërtim

7.5

127

275

320.0

378(1)

50

12.5

35

30.0

360

362.5

Ndihma humanitare Ndihma financiare (makro-ekonomike) TOTALI:

7.5

505

 Çështje prioritare për Kosovën:  ndërtimi i infrastrukturës së re të ekonomisë së tregut  vendosja e sistemit efikas të mekanizmave makro-ekonomik: - reforma e institucioneve - vendosja e pluralizmit pronësor, politik - zhvillimi i tregut dhe i institucioneve financiare - rregullimi dhe zhvillimi i tregut; - ndërtimi i sistemit të ri fiskal dhe kalimi në forma të reja të tatimeve sipas kërkesave të ekonomisë së tregut  Për raporte stabile dhe të rregullta me tregun financiar evropian në të ardhmen –e domosdoshme:  të sigurohet një balancë stabile financiare  të aplikohet liberalizimi i marrëdhënieve ekonomike me jashtë  të stimulohet zhvillimi i tregut të brendshëm

 privatizimi i ekonomisë dhe formimi i fondeve investicionale jashtë vendit -qëllimi: shpejtimi i lidhjes mes tregut të vendit dhe tregut evropian të kapitalit  Zhvillimi i ardhshëm i Kosovës – afrimi drejt proceseve integruese ekonomike

VII. NDIKIMI I UNIONIT EVROPIAN NË MARRËDHËNIET NDËRKOMBËTARE Ndikimi i UE në marrëdhëniet ndërkombëtare - gjithnjë e më i madh  Bashkëpunimi shumë i ngushtë me :  Kombet e Bashkuara  OSBE-në  Këshilllin e Evropës  NATO-n,  Organizatën Botërore të Tregtisë  organizatat e themeluar në kuadër të Konventës mbi të Drejtën Tejdetare  Qëllimet strategjike në politikën e jashtme:  krijimi i një Evrope stabile  ruajtja e paqës, demokracisë dhe respektimit të të drejtave të njeriut në mbarë Evropën  Zgjerimi i UE-së dhe përpjekjet për të siguruar pozitën e saj konkurruese ndërkombëtare

 çështje tjera që dukshëm ndikojnë në jetën e qytetarëve Evropian - lufta kundër AIDS-it ,varfërisë, drogës dhe terrorizmit  Problemet e botës bashkëkohore mund të zgjidhen vetëm me një ndikim të përbashkët  Ndryshimet në sferën ekonomike dhe politike dhe adaptimiet e vazhdueshme të politikës së jashtme dhe prioriteteve të UE-së  Format e ndryshme të partneritetit ndër-rajonal dhe marrëveshjeve për bashkëpunim  Një rrjet i tërë institucionesh në mbarë botën

1. POLITIKA E PËRBASHKËT DHE E SIGURISË  Marrëveshja e Mastrihtit - shtohet edhe një qëllim i Unionit  Shtylla e dytë të Unionit  qëndrimet e përbashkëta për konfliktet e armatosura - të drejtat e njeriut  Marrëveshja e Nice-s (26 shkurt, 2001)  plotësim i politikës së përbashkët të mbrojtjes  formimii i strukturave të reja të përhershme politike dhe ushtarake(Komiteti,Këshilli për Çështjet Ushtarake, Shtabi Ushtarak)

 përcaktimi i rregullave të pjesëmarrjes në zgjidhjen e krizave ushtarake të vendeve të treta dhe partnerëve tjerë potencialë  lidhja e marrëveshjes së përhershme për konsultime dhe bashkëpunim me NATO-n  Rritja e gatishmërisë për zgjidhjen e situatave të krizës në rajonet fqinje dhe në ato më të largëta  Tejkalimi i krizave dhe vendosja e politikës së përbashkët të mbrojtjes dhe sigurisë

2. PROGRAMI I NDIHMAVE PËR VENDET JASHTË UE-së UE - ndër donatorët më të mëdhenj të ndihmave humanitare 55% të ndihmës ndërkombëtare për zhvillim dhe më se 2/3 e ndihmës financiare Ndihma globale 2/3 e ndihmës - vendeve të Evropës Juglindore, ish shteteve të Bashkimit Sovjetik, shteteve të Ballkanit, të Lindjes së Afërt, të Mesdheut, të Azisë dhe të Amerikës Latine

- ndihma prë nxitjen e zhvillimit, ndërtimin e institucioneve, programeve makroekonomike, avansimin e të drejtave të njeriut

 Riorganizimi radikal i administratës së ES nga Komisioni Evropian  qëllimi: avansimi i kualitetit dhe profilit të ndihmës për jashtë  Nga shtatori 2004 - ndryshime në instrumentet ekzistuese financiare për ndihmë vendeve jashtë Unionit  Gjashtë instrumentet e ofrimit të ndihmës  instrumentet e reja: - instrumentet për ndihmën para anëtarësimit - instrumentet për partneritet dhe fqinjësi me vendet anëtare - instrumentet për bashkëpunimin zhvillimor e ekonomik - instrumentet për stabilitet  instrumentet e mëparshme: - instrumentet për ndihmë humanitare - instrumentet për ndihmë makroekonomike

Instrumentet për ndihmën para anëtarësimit  Shtetet kandidate për anëtarësim (Turqia dhe Kroacia) dhe shtetet kandidate potenciale të Ballkanit Perëndimor  Zëvendësojnë instrumentet ekzistuese PHARE, ISPA, SAPARD, CARDS

Instrumentet për partneritet dhe fqinjësi me vendet anëtare  Do të përfshijnë vendet e treta, që marrin pjesë në politikën fqinjësore evropiane: - shtetet në jug dhe lindje të Mesdheut, Ukrainën, Moldavinë dhe Bellorusinë, vendet e Kavkazit Jugor  këto instrumente zëvendësojnë programet MEDA dhe TACIS -do të mbështetet edhe partneriteti strategjik i UE-së dhe Rusisë Instrumentet për bashkëpunimin zhvillimor e ekonomik  Territoret e të gjitha vendeve të cilat nuk e kanë të drejtën e shfrytëzimit të ndihmave në kuadër të dy instrumenteve të para Instrumentet për stabilitet  Instrument i ri - i dedikuar për:  zgjidhjen e krizave dhe jostabilitetit në vendet e treta  sfidat ndërkombëtare - siguria nukleare - mospërhapja e armatimit për shkatërrim masovik - lufta kundër tregtisë me drogë, kriminalitetit të organizuar dhe terrorizmit

Instrumentet për ndihmë humanitare dhe makrofinanciare  Do të mbeten të pandryshuara  ndihma humanitare në ushqim - do të regjistrohet si ndihmë humanitare dhe nuk do të rregullohet me ligje të veçanta 3. ZGJERIMI I UNIONIT EVROPIAN  Rrethi i parë të zgjerimit të UE-së: 1973, 1981, 1986 dhe 1995  numri i shteteve anëtare rritet prej 6 në 15  1998- Fillimi i bisedimeve për anëtarësimin e shteteve të reja  Konferenca e Nice-s në ( 2000)  bisedimet me shtetet që i plotësojnë kriteret për anëtarësim- të përfundojnë deri në fund të vitit 2002 3.1. Kushtet për anëtarësim në UE  Të dëshmojë se i plotëson kriteriumet themelore për anëtarësim:  ekzistimi i institucioneve stabile që garantojnë demokracinë, mbisundimin e ligjit,të drejtat e njeriut dhe të drejtat e minoriteteve  funksionimi i ekonomisë së tregut dhe aftësia për ballafaqimin me konkurrencën brenda Unionit

 gatishmëria për pranimin e detyrave dhe obligimeve të anëtarësimit - qëllimet e ndryshme politike, ekonomike, monetare  pranimi dhe aplikimi i ligjeve të UE në politikën sociale: - kufizimi i orarit të punës - plotësimi i standardeve minimale të sigurisë në vendin e punës - barazia gjinore  Zgjerimi i UE-së - shansë unike për tejkalimin e konflikteve dhe ndarjes së Evropës  Domosdoshmëria e reformave strukturale - sigurimi i një bazë më të fortë ekonomike - ballafaqimi me sfidat e mëdha të zgjerimit.  Kontributi në forcën dhe unitetin evropian, në zgjerimin e ndikimit të Evropës në rrjedhat botërore  Përballimi i sfidave të globalizimit dhe forcimi i modelit shoqëror evropian  Krijimi i zonës më të madhe tregtare në botë, nxitje e madhe për investime dhe - mundësi për hapjen e vendeve të reja të punës dhe mirëqenies

 Nevoja për përkrahjen, pjesëmarrjen aktive të qytetarëve të saj -informimi i qytetarëve për këto rrjedha  Strategjia e komunikimit - Komisioni Evropian  qëllimi: qytetarët të informohen për zgjerimin e Unionit  Zgjerimi i Unionit-vazhdimësi e idesë për tejkalimin e ndarjes dhe antagonizmave në Evropë  Zgjerimi nuk duhet të shpie drejt krijimit të kufijve të ri në Evropë  Nga aspekti politik- zgjerimi do të forcojë stabilitetin në Evropë - pjesëmarrja në zgjidhjen e problemeve ndërkombëtare  Nga aspekti ekonomik - do të vijë deri te rritja e tregut të përbashkët - sistemi unik doganor - rregullat tregtare dhe qëndrimet e përbashkëta për importin nga vendet jashtë UE-së - përkrahja për vendet në zhvillim

3.2. Gatishmëria e shteteve që paraqitën kërkesat për anëtarësim  Inkurajimi i shteteve të reja kandidate për reforma ekonomike  orientimi për ekonominë e hapur të tregut - mbështetja përmes programit PHARE  1998 – vendosja e programit “Twinning”  qëllimi i programit: ngritja e kapaciteteve institucionale për përgatitjen e shteteve të reja për anëtarësim - ndihma në krijimin e strukturave dhe burimeve njerëzore me aftësi udhëheqëse sipas standardeve evropiane  Konferenca e Nice-s (2000)  kalimi në sistemin e shumicës kualifikuese në vendimmarrje  ndarja e re e vendeve në Parlamentin Evropian  Zgjerimi i Unionit Evropian -përgatitja e politikës së UE-së për 25 shtetet“familjen e re evropiane”  spektër i gjerë reformash në planin e shpenzimeve rajonale, shoqërore dhe bujqësore  koordinimi i fushatës informative për informimin e opinionit me përparësitë e zgjerimit

3.3. Korniza Financiare 2000-2006 Konferenca e Kopenhagës (13.12.2002)  arrihet marrëveshja që Çekia, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Qipro, Sllovakia dhe Sllovenia të anëtarsohen në UE më 1 maj të vitit 2004  Bullgaria dhe Rumunia do t’i bashkangjiten UE- së më 2007 - me kusht që deri atëherë t’i plotësojnë kriteret themelore për anëtarësim  UE-ja do ta mbështesë Turqinë në përpjekjet e sajë për antarsim  Diskutimi për pakon e masave financiare për pranimin e anëtarëve të rinj në Union  41 miliardë euro për periudhën 2004-2006

- i dedikohet programeve të ndryshme të ndërtimit të infrastrukturës, bujqësisë dhe institucioneve vendore Infrastruktura  “Aksionet strukturale”- për përmirësimin e kualitetit të jetesës së qytetarëve - kualitetiti i rrugëve, hekurudhës, hapja e vendeve të reja të punës,

Bujqësia Mbështetja financiare bujqësisë-gjatë dhjetë viteve të ardhshme  Punëtorët agrarë gëzuan të drejtën e shfrytëzimit të mjeteve financiare në vlerë prej:  25% të vlerës së mjeteve që gëzonin punëtorët agrarë të shteteve anëtare gjatë vitit 2004  30 % të vlerës së mjeteve gjatë vitit 2005  35% të vlerës së mjeteve gjatë vitit 2006  pjesa tjetër e mjeteve të nevojshme -mund të plotësohet nga qeveritë nacionale ( 30% )  Punëtorët agrarë do të kenë qasje të njëjtë në masat e tregut të Politikës së Përbashkët Bujqësore

- kompensimet për eksport,  5 miliardë euro gjatë viteve 2004-2006  destinimi: për zhvillimin rural të shteteve të reja anëtare - kushtet shumë më të volitshme se sa ato që aplikohen në shtetet anëtare

Politikat e brendshme  2.6 miliardë euro ndihma plotësuese për shtetet e reja anëtare  Qëllimi: që të jenë në gjendje të marrin pjesë në programet e politikave të brendshme të Komisionit Evropian:  Programi i Pestë për Hulumtime apo Programi për Arsimim SOCRATES  Programi i Rrjetave Transevropiane (TENS)  Konferenca e Kopenhagës- krijimi i kushteve më të volitshme në kuadër të Schengen-it:  shteteve të reja anëtare t’u ofrohet ndihma financiare për përmirësimin e mbrojtjes së kufijve të tyre të jashtëm - për periudhën 2004-2006- 858 milionë euro - 105 milionë euro për përkrahjen e sigurisë nukleare , për mbylljen e termocentraleve nukleare në Ignalin (Lituani) dhe Bohunic(Sllovaki) Pagesa e vlerave paushalle për balansimin e rrjedhës së parasë  2.6 milardë euro ndihma plotësuese të paguhen në formë të të ashtuquajturës “vlerë paushalle” - qëllimi: balansimi i rrjedhës së parasë

 Vlerat do t’u paguhen drejtpërsësdrejti shteteve të reja anëtare

- qëllimi: të pengohen vështirësitë rreth rrjedhës së parasë gjatë viteve të para të anëtarësimit të tyre Mjetet financiare për zgjerimin e Unionit për periudhën 2000-2006 (në milionë €)

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Bujqësia

40920

42800

43900

43770

42760

41930

41260

Masat strukturale

32045

31455

30865

30285

22595

29595

29170

Politika interne

5930

6040

6150

6260

6370

6480

6600

Aksionet e jashtme

4550

4560

4570

4580

4590

4600

4100

Administrata

4560

4600

4700

4800

4900

5000

5100

Ndihma para anëtarësimit

3120

3120

3120

3120

31200

3120

3120

Totali

89600

91110

98360

101590

100800

101600

103840

100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0

2000

2001

Bujqësia Aksionet e jashtme

SLK 6%

SLV 4%

2002

2003

2004

2005

Masat strukturale Administrata

EST 3%

LET 7%

LIT 4%

Politikat interne Ndihma para anëtarsimit

CY MAL 2% 1%

CZ 12%

HU 13%

2006

POL 48%

3.3.1. Shpërndarja e mjeteve të Fondeve Strukturale të Kornizës Financiare 2000-2006 Fondet Strukturale- kanali më i rëndësishëm i ndihmave për zhvillimin rajonal të UE-së Pjesëmarrja e shteteve në shpërndarjen e mjeteve varet nga niveli i tyre i zhvillimit ekonomik

Alokimi i mjeteve të Fondit Struktural sipas Objektivave dhe sipas shteteve anëtare për periudhën zhvillimore 2000-2006: • 64.33 % të mjeteve(150,104 mil €) - Objektivi 1 · 10.44 % (24,368 mil. €) - Objektivi 2 · 11.38 % (26,554 mil.€) - Objektivi 3 · 0.53% (1,226 mil €) për FIFG (Instrumentet financiare për orientimin e peshkatarisë) · 8.45% ( 19,717 mil.€) për KF (Fondet e Kohezionit) • 4.87% ( 11,361 mil.€) për iniciativat e UE-së: - - Interreg- iniciativa për bashkëpunimin tejkufitar, transnacional dh ndërrajonal - Urban- për zhvillimin e qyteteve dhe territoreve urbane që kanë vështirësi

-Leader- për zhvillimin rural përmes iniciativave lokale -Equal- për evitimin e jobarazisë dhe diskriminimit në tregun e punës Gjithësejt 233 mlrd €+ 22 mlrd € - të dedikuara për intervenimet strukturale në shtetet e reja anëtare (2004-2006) Totali prej 257 mld € = 37% të përllogaritjes së UE-së Pjesa më e madhe - në emër të realizimit të Objektivit 1 për: -Spanjën, Italinë dhe Greqinë Për Objektivat 2 dhe 3: Francës, Britanisë dhe Gjermanisë Për politikën rajonale të UE-së:Spanjës, Italisë dhe Gjermanisë Trendet pozitive të rezultateve të shfrytëzimit të mjeteve nga Fondet Strukturale - në periudhën 1991-2002:

Greqia

Irlanda

Portugalia

Spanja

1991-2002

1991-2002

1991-2002

1991-2002

Shkalla e punësimit %

53.4----56.9

51.4----65.0

68.0----68.6

49.2—58.4

Shkalla e papunësis

%

9.7------10.0

11.9------4.3

7.4-------5.1

22.3---11.4

BDP për banor(%UE-15)

60.6----70.8

76.8---125.3

65.0---70.6

80.7---86.0

shkalla e punësimit është rritur dukshëm në shtetet e paraqitura  në Irlandë dhe Portugali (2002) - në nivel më të lartë se mesatarja e pesëmbëdhjetëshës evropiane;  shkalla e papunësisë ka shënuar rënie- Irlanda dhe Portugalia -shkallën më te ulët; GDP-ja më e lartë nga mesatarja e UE-15 për 1% gjatë periudhës 19962001; - në Irlandë GDP-ja është rritur për 4 herë më shumë nga rritja mesatare në Union - rezultat i përpjekjeve të mëdha të politikës nacionale - i shfrytëzimit të mjeteve të politikës rajonale të UE-së  GDP-ja për banor në vitin 2002: 1991 e rritur në të gjitha vendet e paraqitura në tabelë 

3.4. Sfidat e zgjerimit të UE-së  Hapja e vendeve të reja të punës  fluksi i punëtorëve nga shtetet e reja anëtare  zhvendosja e popullatës nga Evropa Qendrore dhe Lindore  Analizat dhe hulumtimet e ndryshme

 Rezultatet e studimeve - këto lëvizje nuk do të jenë shumë të theksuara - kryesisht do të kufizohen në rajonet kufitare të shteteve të reja anëtare - rritja ekonomike do të zvogëlojë numrin e punëtorëve që do të kërkojnë punë në shtetet tjera anëtare të Unionit  UE dhe marrëveshja për aranzhmanet kalimtare me shtetet e Evropës Juglindore  shtetet anëtare mund ta kufizojnë derdhjen e popullatës nga shtetet e reja anëtare - për një periudhe prej 7 vitesh pas zgjerimit

Siguria e prodhimeve ushqimore  Një nga prioritetet kryesore të UE-së  qëllimi: sigurimi i nivelit të shëndetit të popullatës  mbrojtja e konsumatorit në përgjithësi  Komisionit Evropian propozon analizën e shqyrtimit të kësaj çështjeje -formimin e një organi që do të mirrej me sigurinë e prodhimeve ushqimore

 Shtetet anëtare duhet t’iu përmbahen të gjitha rregullave për sigurinë e prodhimeve ushqimore  Duhet të sigurojnë aplikimin e mekanizmave të tyre kontrolluese  përshtatja e ligjeve të shteteve të reja anëtare ligjeve të Unionit për mbrojtjen e konsumatorit  Unioni ofron mbështetjen finaciare për këtë qëllim  Komisioni kontrollon se a respektohet sa duhet kërkesa e Unionit

Politika rajonale  Sfidat e Politikë rajonale të UE-së:  rritja e kohezionit në Unionin e zgjeruar- dyfishimi i dallimeve shoqërore dhe ekonomike  forcimi i qëllimeve të UE-së- deri në vitin 2010 UE të shndërrohet në ekonominë më të suksesshme dhe më konkurrente të botës  përmirësimi i kapaciteteve për nxitjen e zhvillimit të qendrueshëm  krijimi i partneritetit të ri për realizimin e kohezionit Politika e përbashkët bujqësore  Brengat rreth shpenzimeve të PPB-së  Modernizimi i bujqësisë dhe orientimi i ekonomisë së UE-së kah shërbimet

 Shtetet e reja do ta zbatojnë PPB-në përfshijrë:  aplikimin e kuotave prodhuese dhe të drejtës për subvencione, me qëllim të shmangies nga suficitet tregtare;  pagesat direkte për punëtorët agrarë të shteteve të reja anëtare në formë të kompensimeve për uljen e çmimeve të garantuara - në harmoni me ato që i gëzojnë punëtorët agrarë të UE-së - në pajtim me reformën bujqësore të PPB-së  miratimi i standardeve të UE-së nga aspekti i shëndetit të botës bimore dhe shtazore  Programi SAPARD- ndihma këtyre shteteve për zhvillimin rural dhe bujqësor  Arsyeshmëria e ndihmës:  punëtorët bujqësor ballafaqohen me problemet në industrinë përpunuese  problemet e paraqitura ngadalësojnë harmonizimin e produktivitetit të tyre me atë të shteteve anëtare të UE-së Mbrojtja e ambientit  Një nga sferat ku duhet bërë përpjekjet maksimale për t’i arritur standardet e UE-së

 Përdorimi i teknoligjisë së vjetruar dhe lëndët djegëse jo kualitative në sektorin energjetik  Investimet e mëdha të UE-së në përmirësimin e nivelit të mbrojtjes së ambientit në shtetet kandidate për anëtarësim  nga viti 1990, janë ndarë afër 1 miliardë € (PHARE)  nga viti 2000, Komisioni Evropian ka ndarë ndihmën shtesë në formë të instrumenteve të politikës strukturale: -financimi i projekteve të infrastrukturës në sferën e mbrojtjes së ambientit - përllogaritja vjetore: 1.04 miliardë € - një pjesë e madhe u financua kryesisht nga vet shtetet kandidate  Aplikimi i rregullave dhe standardeve të UE-së për mbrojtjen e ambientit në vendet e reja anëtare-i njëjtë si në shtetet tjera  Nuk do të ketë ulje të standardeve - një nga parimet kryesore  E rëndësishme për tregun e përbashkët evropian- mundëson kushte të njëjta të punës  Evropa do të jetë më e përgatitur që të ballafaqohet me rrezikun global që i kanoset ambientit  shkatërrimi i mbështjellësit të ozonit  ndryshimet klimatike

Siguria nukleare  Korniza ligjore e sigurisë nukleare në Unionin e zgjeruar nuk do të ndryshojë nga ajo ekzistuese  Kërkohet nga shtetet e reja anëtare që të sigurojnë shkallë të lartë të sigurisë nukleare  modifikimi dhe modernizimi i modeleve sovjetike - arrijtja e shkallës së duhur të sigurisë  Lituania, Sllovakia, Bullgaria - do të detyrohen t’i mbyllin njësitë e tyre  Siguria nukleare nuk mund të definohet vetëm nga aspekti i llojit të reaktorëve  është rezultat i një kulture gjithpërfshirëse të sigurisë, që përfshinë: - procedurat e punës - kontrollin e kualitetit - metodat moderne të udhëheqjes dhe trajnimet,  UE do t’i bartë në shtetet e reja anëtare - zgjerimi do t’i kontribojë sigurisë nukleare në Evropë

Transporti  Procesi i zgjerimit të UE-së dhe ndryshimet pozitive në sferën e transportit  shtetet e reja anëtare duhet t’i respektojnë standardet ekzistuese të Unionit: - komunikacioni rrugor dhe mbrojtja e mjedisit  Rritja e këmbimit të mallrave përmes kominikacionit rrugor, hekurudhor dhe kanaleve tejdetare  “Libri i Bardhë” i Komisionit Evropian dhe politika e transportit në Evropë deri në vitin 2010:  nevoja e integrimit të rrjetit ndërkombëtar të transportit nëpër Evropë  eliminimi i fyteve të ngushta. Për këtë qëllim  mbështetja kalimit tëë transportit të mallrave nga ai rrugor në hekurudhor - nxitje për modernizimin dhe ristrukturimin e hekurudhës  Pjesa më e madhe e mjeteve duhet të sigurohet nga vetë shteti  rëndësia e investimeve nga sektori privat

Kriminaliteti Zgjerimi i UE-së do të sjellë deri te zvogëlimi i rrezikut nga ky problem  vendosja e standardeve dhe formave të reja të bashkëpunimit në luftën kundër kriminalitetit  11 Shtatori 2001 – dëshmi për nevojën e bashkëpunimit ndërshtetëror në luftën kundër terrorizmit  Plani Aksional për luftimin e terrorizmit - paraqitur në Këshillin e Evropës më 21 shtator të 2001  Qëllimi: ofrimi i ndihmës së nevojshme për zvogëlimin dhe pengimin e krimit  Avansimi i mbrojtjes nga krimi i organizuar përmes:  vendosjes së standardeve të përbashkëta ligjore  këmbimit të informatave  Pjesëmarrja e shteteve të reja anëtare në të gjitha strukturat evropiane për ta luftuar krimin  shtetet e reja - pjesë e “zonës së lirisë, sigurisë dhe drejtësisë” - një nga qëllimet themelore të Unionit Evropian

Valuta unike Shtetet e reja anëtare duhet të dëshmojnë gatishmërinë e pranimit të obligimeve që sjellë me vehte anëtarësimi:  respektimi i qëllimeve të ndryshme politike, ekonomike dhe monetare të Unionit Evropian  pritet se do ta aplikojnë euro-n atëherë kur do të jenë të gatshme - jo menjëherë pas anëtarësimit  Vendosja e valutës së përbashkët duhet të zhvillohet sipas procedurës së paraparë: faza e përgatitjes - shteti duhet të tregojë përparim të dukshëm: - në drejtim të funksionimit të ekonomisë së tregut - konkurrencës - në drejtim të stabilitetit të qëndrueshëm makroekonomik  “mes-faza”- shtetet e reja anëtare bëhen pjesë e tregut të përbashkët - dëshmojnë se i kanë plotësuar kushtet për vendosjen e valutës së përbashkët  hyrja në euro zonë - po qe se përmbushen të gjitha kushtet e parapara(kriteriumet e konvergjencës)

Shlyerja e kufijve të brendshëm Pas zgjerimit të Unionit- qytetarët evropianë të shteteve të posapranuara dhe shteteve të tjera anëtare do ta gëzojnë lirinë e lëvizjes në tërë hapsirën  Lëvizja e lirë - një nga parimet themelore mbi të cilat është ndërtuar unioni  përparësi që procesi i zgjerimit iu ofron shteteve të reja anëtare  Hap i mëtejmë në këtë drejtim - eliminimi i kontrollit të udhëtarëve në kufijtë e brendshëm të shteteve anëtare  për këtë vendos Këshilli Ministror  Deri te eliminimi i kontrollit nuk do të vijë menjëherë pas pranimit të tyre në Union Qarkullimi i lirë i udhëtarëve pa kontrollë kufitare - mund të realizohet:  po qe se garantohet se nuk do të vie deri te rrezikimi i sigurisë së qytetarëve Për realizimin e këtij qëllimi janë ndarë mjete të mëdha financiare për shtetet e ardhshme anëtare:  me qëllim të përmirësimit të kapaciteteve administrative dhe rregullave të përbashkëta

Turqia Raportet e Turqisë me UE-në zyrtarisht kanë filluar në vitin 1963  Turqia nënshkruan Marrëveshjen për asociim me BEE-në  1970 - të dy palët nënshkruan marrëveshjen ku parashihet që Turqia në të ardhmen të bëhet anëtare e plotfuqishme e UE-së  prill 1987 - Turqia paraqiti kërkesën e saj për anëtarësim të plotë  1989 - Komisioni Evropian përkrahë statusin e saj të shtetit kandidat - shtyn për kohë të pacaktuar vlerësimin e kërkesës së Turqisë  1996 hyn në fuqi unioni doganor me UE-në dhe Turqinë  1997- refuzohet statusi i Turqisë si vend kandidat për anëtarësim  statusi i vendit kandidat për antarsim i rikthehet më 1999 në Samitin e UEsë të mbajtur në Helsinki - theksohet se Turqia duhet të aplikojë një varg reformash  Dhjetor 2004 - Komisioni Evropian rekomandon fillimin e bisedimeve me Turqinë, në vitin 2005  vërejtj se këto bisedime mund të ndërpriten po qe se nuk respektohen të drejtat e njeriut  Tetor 2005- në takimin e Luksemburgut, Austria paraqitet me një qëndrim tjetër:

 Turqisë t’i ofrohet “partneriteti i privilegjuar” në vend të anëtarësimit të plotë  të kushtëzohet pranimi i Turqisë në Union, me pranimin e republikës së Kroacisë  Turqia ftohet që të vazhdojë me reforma: - të avansojë liritë elementare - të sigurojë kontrollin civil të armatës - të përmirësojë situatën në jug-lindje të shtetit të vet të banuar kryesisht me kurdë  Asnjë herë në historinë e UE-së nuk janë paraqitur kaq shumë kërkesa para fillimit të bisedimeve për anëtarësim  për herë të parë në historinë e saj - bëhet fjalë për takimin e dy kulturave dhe dy religjioneve -një shtet musliman i cili shtrihet në të dy kontinentet  frika nga vala e re e fuqisë së lirë punëtore (emigrantëve), që mund ta bëjnë Evropën më shumë islamike  Kriteret e kërkuara nga Turqia në takimin e Luksemburgut:  reforma e ligjit penal  zgjerimi i unionit doganor me dhjetë shtetet e reja anëtare të UE

 shkelja e të drejtave njerëzore - mund të suspendoj negociatat për anëtarësimin e Turqisë  Klauzula e miratuar: anëtarësimi i plotë i Turqisë do të varet:  nga gatishmëria e Evropës që ta pranojë Turqinë në radhët e saj  nga aftësia institucionale e Evropës, e jo nga dëshirat e disave nga shtetet anëtare  Anëtarësimi i Turqisë në Union do të kishte si pasojë rritjen e kapitalit strategjik  Turqia ka njohuri dhe përvojë në raportet fqinjësore  ka një armatë të madhe 3.5. Shpenzimet e zgjerimit  Mospërputhje e nivelit të standardit jetësor të shteteve anëtare dhe atyre të posapranuara - një nga sfidat më të mëdha të zgjerimit  Vendeve të reja anëtare iu dhanë mjete financiare kur paraqitën kërkesat për anëtarësim:  për ndërtimin e infrastrukturës dhe institucioneve (PHARE)  për mbrojtjen e ambientit dhe infrastrukturën e transportit(ISPA)  për zhvillimin rural (SAPARD) dhe politikën strukturale, bujqësore

-lindi ideja për dokumentin e ri të UE-së :“Korniza e përbashkët financiare për bisedimet për anëtarësim për periudhën 2004-2006” Një nga qëllimet e zgjerimit të Unionit - ndihma ish vendeve komuniste të Evropës Juglindore për tejkalimin e krizës ekonomike dhe politike  Shpenzimet e zgjerimit - kontribut i Unionit për paqën rajonale  Përparësitë e zgjerimit - edhe nga aspekti i sigurisë më të madhe rajonale  evidente në rastin e Ballkanit Perëndimor - ndihma këtyre vendeve ishte afër 70 % më e lartë se sa ndihma e shteteve kandidate për anëtarësim

4. PRIORITETET E STRATEGJISË ZHVILLIMORE NË TREGUN E PËRBASHKËT EVROPIAN  “Strategjia e Tregut të Përbashkët Evropian” - një nga dokumentet më të rëndësishme të Komisionit Evropian (XI 1999)  përcaktonte qëllimet që duhet të arrihen gjatë tri viteve të ardhshme  që të arrihet maksimumi i dobishmërisë nga Tregu i Përbashkët dhe zgjerimi i tij Strategjia e Tregut të Përbashkët Evropian - një nga instrumentet kyçe të politikës ekonomike  Strategjia bën kombinimin e qëlimeve afatgjata dhe atyre afatmesme, të ndara në katër grupe:  përmirësimi i kualitetit të jetesës - përmirësimi i ligjshmërive në sferën e mbrojtjes së konsumatorit - në politikën e njohjes së diplomave dhe kualifikimeve  rritja e efikasitetit të tregut të mallrave dhe atij financiar - plani aksional i shërbimeve financiare - revizioni i akteve nga sektori i telekomunikimit  përmirësimi i rrethinës afariste

- masat mbi modernizimin e TVSH-së - aktet e reja për ndihmën shtetërore ekonomive të vogla - për thellimin e bashkëpunimit mes shteteve anëtare në sferën e ligjshmërive të Tregut të Përbashkët  shfrytëzimi i përparësive të Tregut të Përbashkët - Komisioni i BEE-së ka paralajmëruar pjesëmarrje më të madhe të shteteve kandidate në punën e organeve të UE-së - që kanë të bëjnë me Tregun e Përbashkët Arsyet kryesore që ndikuan në domosdoshmërinë e përmirësimit të funksionimit të Tregut të Përbashkët Evropian:  ambiciet që deri në vitin 2010 ky treg të shndërrohet në tregun më konkurrent në botë  zgjerimi i UE-së do të jetë një nxitje e madhe për 25 shtete të Unionit  UE së bashku me pjesën tjetër të botës, është duke u ballafaquar me një ngadalësim në rritjen ekonomike dhe në krijimin e vendeve të reja të punës

4.1. Zbatimi i drejtë i rregullave të Unionit Evropian  Ekzistojnë shkelje dhe vonesa në implementimin e ligjeve të Unionit Evroipan  Për relizimin e zbatimit të drejtë të ligjeve të Unionit Evropian, Komisioni Evropian propozon:  nxitjen e shteteve anëtare që të punojnë së bashku për të zgjedhur problemet e paraqitura (psh. rrjeti SOLVIT)  monitorimin më të mirë në nivel nacional të zbatimit të ligjeve të Unionit  ndjekjen dhe sanksionimin e shkeljes së procedurave 4. 2. Qarkullimi i lirë i mallit  Tregtia e mallrave përtej kufirit - ende mbetet mënyra më e shtrenjtë dhe më e vështirë - se sa që është tregtia brenda vetë shtetit anëtar.  Shpesh, për të shitur jashtë shtetit, kompanitë duhet të bëjnë ritestimin e produkteve të tyre apo t’i modifikojnë -intensiteti i kontrollave dhe mbikqyrjes së tregjeve - i ndryshëm në mes të shteteve anëtare

 Në Evropën e zgjeruar- duhet të vijë te forcimi i besimit në veprimin e kornizave ligjore për qarkullimin e lirë të mallit.  përmes disiplinave të ndryshme që do t’i bëjnë rregullat më transparente dhe më të parashikueshme  inkurajimit të autoriteteve nacionale të shteteve anëtare që të kenë më shumë besim reciprok  Pranimi reciprok - gurëthemeli i Tregut të Përbashkët Evropian  Në sferat më komplekse ku pranimi reciprok nuk mjafton:  harmonizimi i rregullave nacionale në nivel të UE-së  forcimi i kooperimit administrativ dhe mbikqyrja e tregut  ndërmarrja e aksioneve efikase kur produktet nuk i plotësojnë kërkesat esenciale,nuk janë në përputhje me Standardet Evropiane

4. 3. Integrimi i tregut të shërbimeve  Shërbimet janë të përfshira me afër 70% në GDP dhe në punësimin e popullatës në kuadër të Unionit Evropian  Integrimi në Tregun e Përbashkët të Shërbimeve është shumë i kufizuar  Shkaktarët kryesorë të ngecjes së qarkullimit të lirë të shërbimeve:

 ndryshimet e konsiderueshme në sistemet ligjore mes shteteve anëtare  mënyrat e ndryshme të ofrimit të shërbimeve  shumë nga shërbimet nuk janë subjekt i politikës së Tregut të Përbashkët.\  Strategjia e Tregut të Përbashkët:  integrimi i tregut të shërbimeve do të bazohet në kooperimin dhe njohjen reciproke mes shteteve anëtare  në harmonizimin dhe përkrahjen e rregullave evropiane  nevoja e kompletimit të Planit Aksional për Shërbimet Financiare  Tregu i Përbashkët më efikas - do të ndihmojë në:  krijimin e vendeve të reja të punës  rritjen e të ardhurave  Kjo nënkupton:  pensionet shtetërore  mbrojtjen më të mirë të pensionistëve  krijimin e mundësive për kompanitë multinacionale për hapjen e fondeve pensionale në nivel të Unionit Evropian

 Rritja e përkujdesit shëndetësor  për popullatën më të moshuar - në vitin 2000 numri i popullatës në UE mbi 65 vjet ishte 61 milionë  mundësia e sigurimit të shërbimeve shëndetësore kudo në hapësirën e Unionit

4. 5. Shërbimet më të mira vitale  Shërbimet vitale: energjia, uji, transporti, posta, telekomunikimi -të rëndësishme për kualitetin e jetesës dhe mirëqenies së qytetarëve të UE-së dhe për bizneset në përgjithësi  Startegjia e Tregut të Brendshëm - garanton shërbime jetike për të gjithë qytetarët e Unionit pavarësisht nga të ardhurat e tyre  Realizohet një përparim në hapjen e tregut të këtyre shërbimeve  rezultat i bashkveprimit të Legjislacionit të Unionit dhe zhvillimit teknologjik - gjatë vitit 1998, çmimet e thirrjeve të brendshme telefonike shënuan një rënie prej afër 50%, ndërsa ato internacionale prej 40% - konsumatorët vendës në tregun e liberalizuar paguajnë 15% më pak për energjinë elektrike, në krahasim me konsumatorët e tregut të mbyllur

 Rëndësi e veçantë do t’i kushtohet investimeve për përmirësimin e kualitetit të infrastrukturës  roli i rëndësishëm sektori privat gjatë financimit, modernizimit të infrastrukturës për shërbimet vitale

4.6. Përmirësimi i kushteve të biznesit  Integrimi i tregut, eliminimi i barrierave teknike dhe fiskale- një nga çështjet vendimtare për ndërtimin e rrethinës së përshtatshme për biznes  Politika dhe masat për përmirësimin e ndërmarrësisë dhe inovacioneve -çështje që janë nën përgjegjësinë e shtetit anëtar  Me planet aksionale - të krijohen kushtet më të volitshme, që kreativiteti të shndërrohet në investime dhe aktivitete konkurruese ekonomike  Investitorëve duhet t’u garantohet se investimet e tyre do të jenë të siguruara , të mbrojtura nga piratizmi dhe falsifikimet  Rregullorja mbi Statutin e Kompanive Private Evropiane për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme  ndihmon NVM-të vetorganizohen në mënyrë sa më efikase dhe në nivel evropian

4.7. Zvogëlimi i barrierave tatimore Operimi në 25 sisteme të ndryshme tatimore komplikon ushtrimin e bizneseve të ndryshme  Kërkesat e kompanive për harmonizimin e sistemeve tatimore në mbarë territorin e Unionit Evropian Duhet modernizuar dhe thjeshtësuar rregullat e TVSH-së për lehtësimin e ushtrimit të bizneseve jashtë kufirit  kompanive që ushtrojnë biznes jashtë kufirit - t’u mundësohet pagimi i TVSHsë në vendin e tyre -pagimi i TVSH-së në shtetin anëtar ku kryejnë veprimin/shërbimin, një nga barrierat kryesore për zgjerimin e funksionimit të Tregut të Përbashkët 4.8. Hapja e tregut të prokurimeve publike  Tregu i prokurimeve publike në nivel të Unionit Evropian - nuk është ende mjaft konkurrent dhe i hapur  Prokurimi publik ka rëndësi të madhe për ekonominë evropiane  Miratimi dhe implementimi i ligjshmërive - çështje esenciale për modernizimin e Sistemit Evropian të Prokurimit Publik  Shtetet anëtare - të kujdesen për zbatimin efektiv të ligjeve, të cilat vetë i kanë miratuar

 të thjeshtësojnë rregullat e tyre nacionale  të standardizojnë procedurat sa më shumë që të jetë e mundur  të lehtësojnë pjesëmarrjen e kompanive në thirrjet për tender  të intensifikohet kooperimi administrativ mes të shteteve anëtare, bazuar në rrjetin e Prokurimit Evropian

4.9. Sigurimi më i mirë i informatave  Qytetarët dhe bizneset duhet të kenë sa më shumë informata:  për mundësitë dhe të drejtat si konsumatorë dhe si shfrytëzues të shërbimeve të ndryshme  për mënyrën e realizimit dhe jetësimit të drejtave të tyre  Informimi i qytetarëve - çështje e përgjegjësisë së shtetit anëtar  planet nacionale për ngritjen e vetëdijes së qytetarëve lidhur me mundësitë në Tregun e Përbashkët  Strategjitë e komunikimit  Komisioni Evropian ka hapur web site-in “Dialogu me qytetarët dhe bizneset”  kontaktimi përmes telefonit me “Europe Direct” - numër kontakti për tërë Evropën - përgjigjet në pyetjet e qytetarëve për Tregun e Përbashkët

4.10. Thjeshtësimi i rregullativave  Komisioni Evropian prezantoi Planin Aksional të Rregullativave dhe Programin e Thjeshtësimit të tyre  synohet të realizohet “arkitektura legjislative” më e mirë e Tregut të Përbashkët - do të sigurojë se UE ka zgjedhur çasjen më të drejtë për secilën situatë me të cilën ballafaqohet  nxjerrja e ligjeve duhet të jetë e qartë, e thjeshtë dhe efektive  Komisioni do të zhvillojë idenë e Parlamentit për “testin e kompatibilitetit”  objektiva: parandalimi i konfliktit të të gjitha ligjeve të reja nacionale me rregullat e Tregut të Përbashkët Komisioni do të angazhohet për caktimin e indikatorëve të progresit drejt rregullativave të kualitetit më të lartë  Prioritetet- aksione gjithpërfshirëse, të inicuara:  me qëllim të forcimit të Tregut të Përbashkët  përballimit të sfidave të zgjerimit të Unionit Evropian  Detyrat komplekse të UE-së - reformat strukturale  reformat do të sigurojnë një bazë më të fortë ekonomike që do të mundësojë ballafaqimin me sfidat e mëdha të zgjerimit

VIII. E ARDHMJA E UNIONIT EVROPIAN 1. OBJEKTIVAT STRATEGJIKE TË UE-së PËR PERIUDHËN 2005-2009  Mbledhja e Komisionit Evropian - 26.1.2005 në Bruksel  u miratuan objektivat strategjike të UE-së 2005-2009  dokumenti i quajtur “ Strategjia e politikës vjetore për vitin 2006” -u propozuan prioritetet për vitin 2006  Për herë të parë qëllimet strategjike u propozuan në partneritet me Këshillin dhe Parlamentin Evropian -këto institucione qysh në fillim u kyçën në angazhimet për aplikimin e prioriteteve  Në bazë të prioriteteve të Stretegjisë, do të përcaktohen: - iniciativat - përllogaritjet - planet për miratimin e ligjeve - plani i punës së Komisionit  Prioritetet strategjike 2005-2006 u definuan nga Komisioni

 Prosperiteti  Nënkupton: - jetësimin e Strategjisë së Lisabonit - Paktit të Stabilitetit - politikave sektoriale në kuadër të Strategjisë së zhvillimit të qëndrueshëm - realizimin e synimeve në sferën e punësimit - Agjendës sociale - përparimin e veprimit të tregut të përbashkët - nxitjen e investimeve - ngritjes së gatishmërisë në arsimim  Njëra nga çështjet më urgjente të UE-së - zhvillimi dhe hapja e vendeve të reja të punës - do të sigurojë standardin jetësor - mbrojtjen sociale për qytetarët e Unionit  Tregu i përbashkët evropian dhe valuta e saj hapën dyert për arrijtjen e një efikasiteti më të madh  Objektivë e UE-së - të shndërrojnë ekonominë evropiane në njërën nga ekonomitë më tërheqëse në botë

 Modernizimi i tregut evropian të punës dhe ballafaqimin me sfidat që paraqiten në këtë drejtim:  Ambienti i favorshëm afarist - përshtatja e rregulloreve me të cilat do të arrihet prosperiteti ekonomik - kompanive evropiane duhet t’u mundësohet operimi me të drejta të barabarta për fillimin e bizneseve - rregullat e drejta (fer) tatimore dhe të konkurrencës do të sigurojnë shlyerjen e barrierave, hapjen e tregjeve të të mirave dhe shërbimeve  Investimi në emër të prosperitetit -Prosperiteti dhe rritja nuk mund të arrihen pa investime - teknologjia moderne, ngritja e aftësive, hulumtimet dhe zhvillimi, rrjeti efikas - Përspektiva Financiare dhe Buxheti në të ardhmen, duhet fokusuar më shumë në rritjen ekonomike dhe të punësimit - Evropa duhet të jetë më tërheqëse për hulumtuesit , shkenctarët  Pranimi i ndryshimeve -Adaptimi i tregut të punës me qëllim të nxitjes së hapjes së vendeve të reja të punës



Solidariteti

 Esenca e Unionit Evropian - puna për arrijtjen e zhvillimit të qëndrueshëm -qëllimi: përmbushja e nevojave të tanishme dhe të gjeneratave të reja - E ardhmja e shëndoshë e shoqërisë evropiane- varet shumë nga përmbushja e këtij objektivi  Solidariteti nënkupton: - kohezionin që do t’i ndihmojë sferat apo grupet e jofavorizuara të popullsisë së UE-së në zvogëlimin e dispariteteve - menaxhimin e qëndrueshëm dhe mbrojtjen e ambientit, burimeve natyrore dhe sigurimin afatgjatë të furnizimit me energji elektrike - luftën kundër ndryshimeve klimatike -- respektimin e të drejtave të njeriut dhe luftën kundër diskriminimit -- qasjen gjitjpërfshirëse të çështjeve të migracionit  Kohezioni ekonomik dhe social - dallimi në mes të rajoneve më të pasura dhe më të varfëra brenda Evropës pothuajse është trefishuar

- Përmes politikës së kohezionit synohet të arrihet qëllimi i konvergjencës ekonomike dhe promovimi i ngritjes së aftësive konkurruese. - Në qendër të vëmendjes për solidaritetin - përgjigja në nevojat e ndryshme të shoqërisë (si të popullatës së re ashtu edhe asaj të moshuar) - Deri kah mesi i këtij shekulli, raporti në mes të popullatës së pensionuar dhe popullatës së aftë për punë do të dyfishohet nga 24% sa është sot, në afër 50 % në vitin 2050  Solidariteti me gjeneratat e ardhshme - Mbrojtja e ambientit - në planin e parë - Ndryshimet klimatike paraqesin një kërcënim, i cili dita ditës vjen duke u rritur - Evropa është kontinent që ka mjaft pasuri natyrore - Menaxhimi me këto resurse -çështje esenciale,me interes afatgjatë  Përgjegjësia e përbashkët për vlera të përbashkëta - Në ballë të të gjitha akcioneve në Evropë: mbrojtja e të drejtave themelore dhe lufta kundër diskriminimit - iniciativa të reja për themelimin e Agjencionit Evropian për të Drejtat Themelore

 Rrjedhat e përgjithshsme të të gjitha aksioneve evropiane: - lufta për të drejtat e barabarta të të gjithë qytetarëve të saj - lufta kundër çdo lloj diskriminimi - promovimi i barazisë gjinore - mbrojtja efektive e të drejtave të fëmijëve - lufta kundër eksploatimit të fëmijëve dhe çdo forme tjetër të abuzimit  Një nga vlerat më të mëdha evropiane - mbrojtja dhe promovimi i dallimeve kulturore  duhet të kultivohen edhe më tutje pasuritë kulturore të popujve të Unionit, përmes aksioneve të ndryshme  Solidariteti nuk duhet të përfundojë vetëm me qytetarët e Unionit. - duhet zhvilluar qasja e përbashkët ndaj të drejtave dhe obligimeve të emigrantëve -emigrantëve brenda dhe jashtë vendeve të Unionit, duhet t’u ofrohet përkrahje për integrim në shoqëri  Siguria  Detyra kryesore në kuadër të këtij prioriteti- Mbrojtja dhe siguria e jetës dhe pronës së qytetarëve të Evropës

 Siguria personale e qytetarëve të Evropës dhe mbrojtja nga krimet dhe terrorizmi

- jetësimi i Planit aksional për luftimin e terrorizmit  Siguria e qytetarëve të Evropës në jetën e përditshme: - fatkeqësitë natyrore - çrregullimet e ambientit - rrezikimi i shëndetit - lehtësimi i udhëtimit të shtetasve të vendeve tjera joanëtare brenda UE-së - përparimi i bashkëpunimit në mes të organeve gjyqësore, policore dhe doganore - ngritja e sigurisë në qarkullimin rrugor, ajror dhe detar - rritja e sigurisë gjatë shfrytëzimit të shërbimeve të internetit - sigurimi i furnizimit me energji elektrike  Roli i Unionit në këtë aspekt: - parandalimin i rreziqeve me kohë - menaxhimi i krizave - veprimet në pajtim me solidarizimin me viktimat e fatkeqësive

 Siguria dhe drejtësia në Evropë  Implementimi i Programit të Hagës (miratuar më 2004 - një përgjigje e koordinuar ndaj rrezikut të mundshëm të qytetarëve të Evropës  Përbërja e Programit: - një varg masash të domosdoshme që cilat kanë të bëjnë me parandalimin dhe masat në luftën kundër terrorizmit - bashkëpunimin e plotë operacional mes shteteve anëtare dhe qasjen strategjike ndaj krimit të organizuar  Domosdoshmëria e përforëcimit të cilësisë së veprimit në nivel evropian në sferën e autoriteteve të drejtësisë, policisë dhe doganave  Integrimi i Europol-it në Union - do të jetë një hap përpara në luftimin e trafikimit njerëzor, drogës dhe krimit  Çështje esenciale mbetet edhe menaxhimi i kufijve të jashtëm dhe politika e përbashkët e vizave  Menaxhimi i rrezikut  Menaxhimi i rrezikut që mund të kërcnojnë shëndetin dhe ambientin, rreziqet potenciale biologjike, kimike apo radiologjike

 Një rrezik i tillë mund të menaxhohet në dy mënyra: - me mundësinë e ofrimit të parandalimit të hershëm dhe reagimit të menjëhershëm në ndonjë krizë të tillë - përmes parandalimit afatgjatë  Marrëdhëniet me jashtë  Në kuadër të këtij prioriteti, Unioni duhet të arrijë një koherencë më të madhe politike në aksionet e jashtme, dhe atë:

- koherencën mes lëmenjve të ndryshme të politikës së jashtme - koherencën mes politikave të jashtme dhe të brendshme - koherencën në akcionet bilaterale mes shteteve anëtare të UE-së  Evropa duhet të vazhdojë me përpjekjet për një multilateralizëm efektiv - si mënyrën më të mirë për bashkëpnimin me partnerët global  Arkitektura e organizimit ndërkombëtar duhet të konsolidohet me procesin e vazhdueshëm të reformave  Roli i Evropës në ekonominë botërore  Zgjerimi i UE-së do të shpie drejt rritjes së rolit të Evropës në ekonominë botërore

 Përpjekjet e UE-së kryesisht u përqëndruan në: - përgatitjet për anëtarësim për Bullgarinë dhe Rumuninë dhe bisedimeve me Turqinë (që ndërlidhet me qëllimin e prosperitetit) - përparimin e politikës zhvillimore, ndihmës viktimave të tsunamit (ndërlidhet me qëllimin e solidaritetit) - përparimin e dialogut me prodhuesit më të mëdhenj të energjisë elektrike - përparimin e marrëdhënieve me Rusinë dhe Amerikën ( që lidhet me qëllimin e sigurisë)  Solidariteti global  Marrëdhëniet me jashtë - mënyra më e mirë për promovimin dhe ruajtjen e vlerave evropiane jashtë kujfijve të saj  Qëllimet e Zhvillimit të Mileniumit (të përcaktuar deri në vitin 2015)- duhet të jenë udhërrëfyese të politikës zhvillimore të UE-së - një hap shumë cilësor për një politikë të re zhvillimore, përmes së cilës do të promovohej zhvillimi i qëndrueshëm dhe rënia e varfërisë  Kontributi në sigurinë mbarëbotërore  Evropa nuk mund të mbijetojë si një oazë e paqës në një botë jostabile

 Politika e jashtme e UE-së duhet të rregullohet në pajtim me zhvillimin ndërkombëtar dhe ballafaqimin me sfidat e sigurisë globale  Politika e suksesshme e fqinjësisë së mirë- hap përpara për arritjen e stabilitetit dhe sigurisë në nivel botëror  Këto ishin objektivat strategjike të Komisionit Evropian, miratimi i të cilave do të ofrojë një kornizë stabile për punën dhe institucionet e UE-së në realizimin e synimeve të përbashkëta dhe në forcimin e rolit të Evropës në botë