Ligjerata A.financiare

ANALIZA FINANCIARE Dr. Halim Gjergjizi Viti Shkollor 2008/2009.

Së pari, të prezentohem • • • • • •

• •

Jam Halim Gjergjizi i lindur në Prizren Shkollën e mesme e kam kryer në vendlindje Fakultetin e kam kryer në Universitetin e Zagrebit Shkallën e tretë- në Qendrën Ndërkombëtare për Studime të Larta (CIHEAM) në Monpellier-Francë -lëminia e metodologjisë së vendosjes Doktoraturën- në Universitetin e Tiranës nga lëmia e ekonomisë. Përvojë në punë: Në Institutin RIINVEST. Tani e udhëheqi Qendrën për mbështetjen e biznesit ECO project consulting dhe jam ligjerues në Fakultetin e Bujqësisë-dega e ekonomisë Specializimi i ngusht: përgaditja e studimeve investive dhe ekonomike per NVM Njohja e gjuhëve të huaja: Frengjisht, dhe Anglisht 2

Përmbajtja  Prezantimi I lëndës  Hyrje në analizën financiare  Analiza e llogarrive të ndërmarrjes  Elementet e analizës financiare  Analiza e të ardhuravë  Ecurit të aktivitetit të firmës  Testi I Parë  Analiza e strukturës financiare  Interpretimi I matjeve të analizës së bilancit  Raporti standard  Sistemet e ndryshme të matjeve  Sistemi I raporteve të bilanceve  Sistemi I treguesve të bilanceve  Analiza e flukseve financiare  Pasqyrat financiare e bankave

Literatura 1. Përmbledhja e ligjëratave (literatura bazë) 2. V.Karapici, Analiza financiare, Shblu, Tiranë, 2002, 3. H,Xhafa, Analiza e pasqyrave financiare,, Pegi, Tiranë,2008.

4

Mënyra e ligjerimit • Ligjeratat do të prezentohen përmes projektorit në programin PowerPoint • Gjatë dhe pasë çdo ligjerate është e dëshirueshme që studentët të shtrojnë pytje dhe të marrin pjesë në diskutim • Krahas ligjerimit do të organizohen edhe ushtrimet në mësimore dhe në ndërmarrje të cilat do të 5

Vlerësimi i studetave 10 pikë - pjesëmarrja në ligjerata 10 pikë - Aktiviteti gjatë ligjeratave 20 pikë - Detyra projektuese (puna seminarike), vlerësimi i të cilët bëhet: 10 pikë për analizën e temës, 5 pikë për aplikimin e metodologjisë së punimit dhe 5 pikë për prezentimin me PowerPoint 60 pikë- testi (20 pikë-pasë 5 ligjeratave te para(dhe 40 pikë-pasë përfundimit të ligjeratave) Për notën kaluese është e domosdoshme nota pozitive (minimum 43 pikë) nga testet dhe nga puna seminarike. Për përmisimin e suksesit(kompenzimi i pikëve) nga testi i parë do t’i mundësohen studentave pikë shtesë gjatë testit përfundimtar 6

Vlerësimi I punës të studentit me pikë

7

Ndërtimi i notës

8

Hyrje në analizën financiare • Analiza financiare ka një histori të gjatë. • Fjala analiza ka prejardhjën nga fjala greke »analysis« që do të thotë ndarje (dekompozim) e një tërësie në pjesët përbërëse. • Analiza financiare burimin e ka tek bilanci kontabël • Zhvillimi I analizave financiare është realizuar fal zhvillimit të evidencës statistikore dhe të informatikës. • Tek analiza financiare janë dy qëllime kryesore: interne i eksterne

• Analiza financiare është një metodë e krahasimit, gjykimit ose e vlerësimit të gjendjes së vlerave të pjesëve të catuara të bilancit, në bazë të cilave mirrën vendimet e rëndësishme • Pra, analiza financiare, është një analizë e bilancit per te kaluarën, tashmën dhe të ardhmën e firmës. • Vlerat e pozicioneve te bilancit veç e veç nuk kanë vlerë të lartë analitike . Por, nëse ato I krahasojmë me vlerat e e pozicioneve të tjera të bilancit atëhere vlera e tyre rritët . Psh. Të hyrat nga shitja në raport me numrin e blerësve, atëhere fitojmë një tregues mbi xhiron për një të punsuar.

• Raporti në mes të një pozicioni të bilancit me një pozicion tjetër quajmë racio. • Analiza e këtyre racio numrave paraqet bazën e analizës finaniare. • Nëse e përdorimi gjuhën e matematikës, atëhere analiza financiare ka të bëjë me pjestimin e dy pozicioneve të bilancit • Në bazë të rezulatateve të atijë pjestimi mirrën vendimet të rëndësishme për qeverisje me fianancat e ndërmarrjës për periudha të ndryshme kohore. • Në përcesin e analizës përdorën metodat, mjetet dhe teknikat të ndryshme analitike • Analiza financiare mbi arritjet e firmës është një domosdoshmëri në aktivitetin afarist

Specifikat e analizave të bilancit (të analizave financiare) janë:

• Analizat finaciare mund të zhvillohen nga subjeket brenda firmës dhe nga subjektet jashtë firmës. Kështu kemi analiza të brendshme dhe të jashtme, • Analizat që kanë të bëjnë me aspektet (elementet) të ndryshme të kontabilitetit ose të ekuilibrit. Kështu kemi analiza të ardhurave, analiza financiare dhe analiza pronësisë • Analizat mund të realizon për një situatë të caktuar ose për një kohë gjatje kohore. Keështu kemi analiza statike dhe dinamike • Analiza për të ardhmen. Kështu kemi analiza për perspektivë, retrospektivë (histori) • Analiza mbi realitetin e firmës në bazë të bilancit. Analiza formale dhe analiza operative

Analiza financiare bazohet në këto dokumentet standarde:  Bilanci i gendjes  Llogaritë e fitimit (bilanci I suksesit)  Rrjedha financiare  Paqyra financiare.

apo

të

humbjes

13

Hyrje në analizën financiare • Qëllimet dhe detyrat e analizave financiare janë të ndryshme varësisht nga ta të cilët I përdorin aato: • • • • • •

Pronari I ndërmarrjes, Akcionarët, Partnerët afarist, Organet tatimore, Statistika. Organet shtetërore

Aktiviteti financiar, nevojat financiare dhe burimet e tyre • Ativiteti financiar ose administrimi I kapitalit (rezervat, nevojat, furnizimi, efikasiteti, administrimi I burimeve të kapitalit, kontrolli) • Nevojat financiare (sasia, nevojat e ndryshme-diferenciale financiare për periudha afatshkurtëra, afatgjate, burimet e financimit, kualiteti I mjeteve

Përfshirja e kontabilitetit • Prodhimin( pagesat për inpute, pagesat

për taksa, të hyrat) • Investimet (shitblerjen e pasurive afatgjate, amortizimi, toka kafshët) • Financat (borxhet për biznes). Bilanci kontabël dhe pasqyra e të ardhurave janë dy dokumente që lidhën me të njejtin biznes. Bilanci përgaditët në fund çdo viti kurse pasqyra bënë prezentimin e tij.

Përfshirja e kontabilitetit Veprimtaria prodhuese

Veprimtaria investuese

Veprimtaria finaciare

Sistemi I kontabilitetit

Bilanci kontabël

Pasqyra financiare

I. Analiza e bilancit të gjendjes dhe te suksesit si burim kryesor mbi afrizëm 1. Kualiteti I bilancit 2. Përmbajtja e bilancit të gjendjes 3. Përmbajtja e bilancit të suksesit II. Llojet e analizave në firmë 6. Analiza financiare 7. Analiza e vëllimit dhe të struktrës së mjeteve themelore 8. Analiza e vëllimit dhe të struktrës së mjeteve xhiros 9. Analiza e shfrytëzimit të burimeve të finanimit 10. Analiza e prodhimit, të furnizimeve dhe të shijeve 11. Analiza e kuadrave 12. Analiza e shpenzimeve

Rëndësia e kontabilitetit • Bizesi bashkëhor bazohet në informata • Informatat nga kontabiliteti janë bazë e suksesit në biznes • Kontabiliteti siguron informata për: pasurinë, të hyrat, detyrimet dhe shpenzimet

25/02/09

19

Detyrat kryesore të kontabilitetit • Mbledhja dhe formimi i dokumentacionit kontabël • Klasifikimi dhe kontimi i të dhanave në librat afariste • Hartimi i raporteve financiare

25/02/09

20

Kush janë përdoruesit e informatave të kontabilitetit • •

--------fluksi i të mirave dhe shërbimeve _____fluksi i parave

Pronarët Klientët Bankat

Ndërmarrja Furnitorët Shteti Puntorët

25/02/09

Organizatat shterore

21

Çka duhet të kërkohet nga sistemi i kontabilitetit • Informatat të jenë të sakta-korrekte • T’i përmbushin kërkesat e menaxhmentit të firmës • Të jenë të kuptushme dhe lehtë për t’i shfrytëzuar

25/02/09

22

Llojet e kontabilitetitaspekti i përmbajtjes

• Kontabiliteti i thjeshtë-

nga

përcjellje sipërfaqësore

të disa rrjedhave afariste, i përdor librat ndihmëse ( librat e blerjeve, shitjeve, ditarin e arkës, raportet e xhirollogarisë, kërkesave, detyrimeve etj,

• Kontabiliteti dytësor-regjistrimi detal i gjendjes së pasurisë, të hyrave, shpenzimeve, rezultatet financiare et,

25/02/09

23

Llojet e kontabilitetit-

aspekti i përdorimit të informacioneve)

nga

• Kontabiliteti i drejtimit

(informacionet të cilat përdorën për drejtimin e mbredshëm të subjekteve ekonomike-kostoja e produkteve, të hyrat, buxheti i kapitalit etj)

• Kontabiliteti financiar (ka të bajë me

informacionin kontabël i cili pos nevojave mbredshme përdorët edhe për nevojat jashtë ndërmarrjes).

25/02/09

24

Çka është kontabiliteti financiar?

• Pjesë e sistemit të kontabilitetit e cila mirrët me matjen dhe raportimin e gjendjes financiare të një ndërmarrje • Siguron informacione në lidhje me marrdhanjet financiare të ndërmarrjes me furnitorët, kreditorët, investitorët, shtetin, • Bazuar nga specifikat e subjektit kemi kontabilitet të ndërmarrjeve, të shtetit, të instutucioneve buxhetore, bankave etj. 25/02/09 25

Çka kuptojmë me kontabilitetin financiar (ose të përgjithshëm, ligjor) ? • Evidencat për blerjen, shitjen, pagimin e furnitorëve, pagimine e borxhit ndaj bankës, shtetit e shumë transakcione të tjera të përditshme me ambientin e jashtëm, • Të gjtha transakcionet regjistrohen dhe “memorizohen” ose ruhen me qëllim të sigurimit të informacionit mbi ecurit e biznesit 25/02/09

26

Çka na siguron kontabiliteti financiar • Detyrimet ndaj furnitorëve (shumën, afatin) • Shumën totale të drejtave ndaj klientëve (shumën e borxhit, vonesat, kamatat etj),

• • • •

Shumën dhe natyrën e shpenzimeve, të hyrave, Obligimet ndaj institucioneve buxhetore, Situatën ditore financiare, Situatën financiare të biznesit në periudha të caktuara kohore

25/02/09

27

Procesi i matjes në kontabilitet • Kontabiliteti bënë matjen e aktiviteteve ekonomike në kuptimin financiar, • Njësit matëse mund të jenë pesha, volumi, çmimi, vlera, viti i prodhimit, tipi etj,) • Për kontabilitetin financiar janë të rëndësishme vetëm veprimet ekonomike në njësi monetare 25/02/09 (para). 28

Analiza e Bilancit

• Fjala bilanc do të thotë(it. billancio) peshore me dy enë.

• Që do të thot se se bilanci është gjithmonë në barazpeshë ose aktiva dhe pasiva janë të barabarta.

Analiza e Bilancit • Kjo baraspeshë buron nga fakti se ne bilanc paraqitet struktura e një

ndërmarrjeje por nga dy aspekte të ndryshme (me fjalë të tjera aktiva është ajo se ndërmarrja me çka disponon, ndërsa pasiva përgjigjet në pyetjen nga vije ajo pasuri për ndërmarrjen.

Analiza e Bilancit • Bilansi është paraqitja tabelare e aktivës dhe e pasivës të një ndërmarrjeje dhe në një kohë të catuar • Informon për pasurinë e biznesit, burimet e financimit të tyre

25/02/09

31

Analiza e Bilancit • Bilanci paraqitet ne formë të pasqyrës së dyanshme : Në anen e majtë: AKTIVI Në anën e djathtë: PASIVI • Zbërthimi bëhet sipas qëllimeve, varësisht se çka dëshirohet të arrihet

Parimet e zbërthimit të Bilancit a) Parimi I Likuiditetit b) Parimi I raporteve juridike c) Parimi I raporteve prodhuese Parimi I Likuiditetit: Klasifikimi I aktivës sipas likuiditetit d.m.th.sipas mundesisë së shëndrimit të zërave të aktivës në para. Klasifikimi I pasivës sipas skadimit të burmeve të mjeteve Kjo mënyrë e zbërthimit ka rëndësi për të konstatuar shkallën e disponibilitetit të mjeteve dhe mbulimit të tyre me burime

Parimi I raporteve juridike (PRJ) • PRJ nënkupton mundësinë e ndërmarrjes për tu përjegjur detyrimeve të veta • Qëllimi është konstatimi se ndërmarrja

ka mundësi për ti plotësuar detyrimet e veta ndaj të tretëve

• Andaj burimet ndahen në burime vetanake të mjeteve dhe në burime të huaja. Në kete drejtim përllogarritet marzhi I sigurisë

Parimi I raporteve prodhuese (PRP) • Zbërthimi sipas PRP nënkupton konstatimin e angazhimit të mjeteve në procesin e prodhimit • Për këte arsye mjetet rradhitën sipas rrjedhës së procesit të prodhimit ose veprimtarisë ekonomike

Analiza e bilancit të gjendjes Aktiva

Pasiva Burimet vetanake

Pasuria Burimet e huaja

i

L i k u i d i t e t i 36

Si ndërtohet bilanci (aspekti dyfisht i paraqitjes) • Përbërja ekonomike e biznesit -në anën e majtë • Burimet e financimit të biznesit – në anën e djathtë

25/02/09

37

Elementet kryesore të bilancit • Aktivet(fondet): rezervat në disponim të •

• •

• •

cilat do të përdorën në të ardhmën Aktivet janë: Ndërtesat, makinat, kafshët, matarialet, mjetet monetare etj Pasiva( burimet e fondeve)Detyrimet dhe kapitali i pronarit Datyrimet-borxhet të cilat përdorën në biznes (kreditë, huazimet) Kaptali i pronarit-Kapitali neto i pronarit si ndryshim i aktivave dhe detyrimeve

25/02/09

38

Elementet e aktiveve • Aktivet e qëndrueshme (toka, paisjet,

kafshët)

• Aktivet qarkulluese (keshi, stoqet,

parapgimet, kredit)

25/02/09

39

Elementet e pasivit • Kapitalet e pronarit • Fitimi ose humbja • Detyrimet(Borxhet)

25/02/09

40

Analiza e bilancit të gjendjes Aktiva

Pasuria afatshkurtër •Praja •Kërkesat •Pasuria financiare •Soqet Pasuria afatgjatë •Materiale •Jomateriale •Financiare •Kërkesat

Pasiva Burimet vetanake •Kapitali •Ftimi

Burimet e huaja

i

L i k u i d i t e t i 41

Bilanci i gjendjes

25/02/09

42

Paraqitja vertikale e bilancit të gjendjes

25/02/09

43

Analiza e bilancit të gjendjes • Në pjesën e aktivës marrin pjesë mjetet e ndërmarrjës, si:  Mjetet themelore (MTH)  Mjetet e xhiros (MXH) • MTH qendrojnë shumë vite(sipas ligjit mbi 1 vit), suksesivisht shpenzohen dhe e percjellin vlerën e tyre në produkte. • Shpenzimi I MTH ëshë amortizimi.

Llojet e analizave financiare • Sipas objektit të analizës dallojmë analizën e Bilancit të gjendjes, analizën e bilancit të suksesit dhe analizën e rrjedhëssë parasë • Ndërrësa sipas metodave dhe qasjeve dallojmë: • Analizën vizuele, • Analizën e bilaceve, • Racio analiza, • Cash-flow analiza

Analiza vizuele • Analiza vizuele mund të jetë • statike dhe • komparative (krahasuese)

Analiza vizuele e bilancit

Bilanci I suksesit

Analiza komparativa

Analiza komparativa

Lidhmeria e bilancit me te hyra dhe e dala

RACIO ANALIZA • Racio analiza bzohet në disa komponente të bilancit të gjendjes dhe të bilanct të suksesit me qëllim të vlerësimit të pozitës të potisë finananciare (likviditeti, aftësia paguese) dhe rentabilitetit të ndërmarrjës •

Mjetet-istrumentet e analizës së bilancit

Treguesit - racio numrat fitohen si raport I dy dukurive të cilat janë në varshmëri d.m.th kur një dukuri e kushtëzon dukurinë tjetër Psh. Për çdo 5 orë puntori prodhon 2 ton produkte. Shpenzimin e lëndës së parë e paraqesim me këte numër racional(2 tona/5 orë pune=0,4 tona për orë pune)

Analiza e likuiditetit • Likuiditeti shprehë aftësinë e biznesit për t’i përballuar obligimet vijuese financiare nga mjetet likuide • Përmes formulës së mëposhtme caktohet raporti i pasurisë korrente me detyrimet korrente.

Aftesia paguese • Aftësia paguese paraqet mundësinë e shlyerjës së obligimeve përmes shitjes se pasurise • Analiaza ka të bëjë me strukturën e kapitalit të firmës dhe mundësisë së saj për t’i mbuluar detyrimet. Kapitali duhet të jetë pozitive ose më e madhe se detyrimet. •

Formati i një bilanci kontabël

Racio analiza • Likuiditeti (aktivi qarkullues/borxhet vijuese)=220.000/100.000=2,2 • Aftësia paguese (Borxhet/Aktivi)=300.000/2.070.000=0, 15 • Aftësia e financimit vetanak(Vlera neto/Pasuri=1.770.000/2.070.000=0,85

Cash flow

3.Analiza e te ardhurave dhe shpenzimeve Profiti=raporti I të hyrave dhe të shpenzimeve

Qëllimet e biznesit •Rritja e profitit realizohet duke: I rritë të hyrat dhe Me zvoglimin e shpenzimee

Llojet e analizave Medodat e analizës ete adhurave dhe të shpenzimeve: 1. Horizontale 2. Vertikale

Analiza horizontale Kompania X

Shitjet( në ilion €) Periudha baze 2004 2007

2006

2005

6,762.1 6,830.1 6,676.6

2005

2004

7,003.7 6,562.0

Analiza horizontale Vlera vijuese e te hyrave- Vlera bazë të hyrave

Vlera bazë të hyrave

7,003.7 - 6,562.0 6,562.0

=6.7%

Rritja e të hyrave për Kompaninë X në vitin 2005 ne krahasim me vitin 2004 është 6.7%

Përqindja e rritjes së shitjes Përqindja e e ndryshimit të shitjes në peroudhën pesëvjeçare, duke marrë për bazë vitin 2004 është:

Kompania X

Shitjet në milion € 2007

2006

2005

6954.7 6,984.2

6,762.1

104.2%

104.6%

101.3%

Viti bazë 2004 2005

2004

6,830.1

6,676.6

102.3% 100.0%

Analiza vertikale • Analiza vertikale është një teknikë e vlerësimit të shpejtë të raporteve brenda një periudhe kohore • Treguesit e analizës vertikale mund të shërbejnë për kahasime të periudhave

Analiza vertikale

Unit Materials Cost Computation

Llojet e shpenzimeve • • •

Variabile Fikse Të përziera

4.Analizat e ndryshimeve në të ardhurat

Koncepti i shpenzimeve • • • •

Çka kuptojmë me nocionin shpenzim? Cilat janë shpenzimet fikse dhe ato variabile? Cilat janë shpenzimet direkte dhe indirekte? Cilat janë shpenzimet e konbtrolluara dhe ato të pakontrolluara? • Cilat janë shpenzimet oportune dhe ato të shkaktuara në të kaluarën? • Cilat janë shpenzimet diferenciale dhe ato margjinale?

Koncepti i menaxhimit të shpenzimeve • Nocioni shpenzim është nocion i afërt me secilin dhe e përdorim saherë që diskutojmë për blerje të diçkaje. • Roli i kontabilitetit është të gjejë dhe të klasifikojë shpenzimet në mënyra dhe rrugë të ndryshme për qëllime të ndryshme, • Kuptimi i nocionit shpenzim, koncepti dhe klasifikimi janë fundamentale për çdo studim të analizës financare.

Koncepti i analizës së shpenzimeve Planifikimi

Kontrolli

Informcioni mbi shpenzimet është I domosdoshëm

Marrja e vendimeve

Drejtimi

Koncepti i menaxhimit të shpenzimeve •

Shpenzimet si faktor me rëndësi gjatë marrjes së vendimeve afariste, në ndërmarrje i shfrytëzojmë kryesisht për tri qëllime: 2. si faktor gjatë përcaktimit të të hyrave dhe të dalave të gjithëmbarshme në ndërmarrje, 3. si instrument i kontrollit të efikasitetit të afarizmit të ndërmarrjes dhe 4. si faktor me rëndësi gjatë vendosjes për problemet e planifikimit dhe politikës afariste të ndërmarrjes.

Koncepti i menaxhimit të shpenzimeve •

Sa i përket definimit të shpenzimeve, në teori dhe praktikë na paraqiten dy grupe të definicioneve të shpenzimeve, në radhë të parë: 2. Definimi i shpenzimeve sipas botëkuptimeve klasike, definim ky që po zë vend në ekonomitë e të gjitha vendeve natyrisht modifikuar dhe përshtatur atyre ekonomive dhe 3. Definimi i shpenzimeve sipas botëkuptimeve socialiste, që ka dominuar në ish vendet socialiste e që sot gradualisht duke kaluar në ekonominë e tregut, po hiqet nga përdorimi.

Koncepti i menaxhimit të shpenzimeve • Autorët klasik nisen sipas rregullit nga botëkuptimet kapitaliste dhe i definojnë shpenzimet kryesisht si harxhim i parasë, materialit, shërbimeve dhe pasurisë së patundshme në afarizmin e ndërmarrjes duke u nisur përherë nga aspekti i harxhimit të pasurisë së ndërmarrjes për prodhimin e të mirave materiale dhe shërbimeve për treg, e me qëllim të realizimit të profitit sa më të madh.

Koncepti i menaxhimit të shpenzimeve •

Nga aspekti i pastër kontabël, shpenzimet shprehin vlerat e harxhuara në procesin e prodhimit (produkteve apo shërbimeve) dhe ate: 2. si shpenzim pjesërisht apo tërësisht i bartur në prodhimtari në atë masë sa edhe është vlera e harxhuar, 3. si harxhim i përllogaritur, i cili kur të paraqitet do të ngarkonte procesin e riprodhimit.

Koncepti i menaxhimit të shpenzimeve • Në literaturë dhe në praktikë ekziston një klasifikim dhe kuantifikim i shpenzimeve dhe atë:  në bazë të dispozitave ligjore  në bazë të nevojave interne të ndërmarrjes,  në bazë të literaturës së brendshme dhe asaj të jashtme e që mund të kenë rëndësi praktike dhe teorike.

Definimi i shpenzimeve • Shpenzimet paraqesin shprehjen monetare të sasisë së punës së gjallë, mjeteve të punës dhe të objektit të punës të nevojshme për prodhimin e të mirave materiale“ • Apo siq thot dr.Babiqi "shpenzimet paraqesin shprehje monetare të faktorëve të harxhuar në procesin e prodhimit dhe të afarizimit në tërësi”. • Dr.Ivan Turku shpenzimet i definon si shprehje vlerore të harxhimeve të elementeve të procesit të prodhimit të cilat paraqiten me rastin e krijimit të të mirave materiale. Në princip ato janë rezultat i shumëzimit të mjeteve të punës, objektit të punës dhe fuqisë punëtore me çmimet e tyre. • Definicioni më i përgjithësuar i shpenzimeve nënkupton shpenzimet si shprehje vlerore e harxhimit të të të mirave ekonomike, respektivisht të faktorëve prodhues me qëllim të prodhimit dhe shitjes së efekteve të ndëmarrjes dhe të realizimit të fitimit sipas kësaj baze.

Definimi i shpenzimeve • Një definim i tillë i shpenzimeve na drejton në tri karakteristikat kryesore të tyre: • si parim bazë i tyre duhet të jetë shprehja sasiore e harxhimit të të mirave ekonomike (faktorëve prodhues), me fjalë tjera duhet të ekzistoj komponenta sasiore e shpenzimeve, të cilën komponentë në rastet më të shpeshta e hasim si harxhim. • harxhimi i të mirave ekonomike duhet të jetë në lidhje me efektet (produktet), respektivisht e kushtëzuar me prodhimin e atyre efekteve (produkteve) dhe se shpenzime mund të konsiderohen vetëm ato që janë të provokuara nga prodhimi i efekteve (produkteve). • sasitë e harxhuara të të mirave ekonomike duhet të jenë të shprehura në vlerë, respektivisht të vlerësuarit sipas çmimeve përkatëse, me fjalë tjera duhet të ekzistoj komponenta çmimore e shpenzimeve.

Definimi i shpenzimeve • Shpenzimet paraqesin sakrificën e bërë, zakonisht të matur me burimet e dhëna, për të arritur një qëllim të caktuar.

Klasifikimi i shpenzimeve Materiali direkt

Shpenzimet

Shpenzimet e prodhimtarisë

e tërësishme variabile të prodhimtarisë

Puna direkte Shp. e përgjith.

Shpenzime

të prodhimtarisë

Shpenzimet e shitjes Shpenzimet e periudhës

Shp.administrative Shp. e përgjithsh. të prodhimtarisë

Shpenzimet fikse

Kosto e prodhimtarisë Puna direkte

Materiali direkt

Produkti

Të dalat e prodhimtarisë

Klasifikimi i kostos sipas bilancit të gjendjes Prodhuesi

Tregtari Asetet – Paraja – Të pranueshmet – Shpenzimet e parapaguara – Inventari i mallit

Asetet rrjedhëse ● ● ● ●

Paraja Të pranueshmet Shpenzimet e parapaguara Inventari i mallit

Lënda e parë Gjysmëproduktet Produktet e gatshme

Shpenzimet në pasqyrat financiare Nr. Përshkrimi 1 2 3

4 5 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Shitjet Minus kostoja e shitjes Profiti bruto Minus: Shpenzimet operative: Shpenzimet e shitjes dhe administrative Shpenzimet e kërkimeve dhe të zhvillimit Shpenzime të interesit Shpenzime tjera operative Profiti operativ Minus Shpenzime tjera Plus Të ardhura tjera Profiti para tatimimit Minus Provizionet për tatimin në të ardhura Neto profiti Dividenda Fitimii i mbajtur

Shuma 1.000.000 700.000 300.000

50.000 20.000 15.000 10.000 205.000 30.000 15.000 190.000 12.000 172.000

Behavior of a Mixed Costs

Illustration 5-5

Break-Even Point

multilateral directed multilateral bilateral

Funding Windows

R<F Model

Programme Categories

Development

PRRO

Emergency

Special Oper.

Cost Categories Direct Operational Cost Direct Support Cost Indirect Support Cost 87

• horizontalna analiza • - usporedba pojedinih stavki aktive (dugotrajna imovina, kratkotrajna imovina, zalihe, ukupna aktiva), pasive (ukupni kapital, dugoročne obveze, kratkoročne obveze, ukupna pasiva), prihoda (prihodi iz redovnog poslovanja, financijski prihodi i izvanredni prihodi) i rashoda (rashodi iz redovnog poslovanja, financijski rashodi, kamate i izvanredni rashodi) u prvoj i drugoj godini • vertikalna analiza • - analiza strukture aktive o udio pojedinih stavki aktive (dugotrajna imovina, kratkotrajna imovina, zalihe) u ukupnoj aktivi, pasive (ukupni kapital, dugoročne obveze, kratkoročne obveze) u ukupnoj pasivi, prihoda (prihodi iz redovnog poslovanja, financijski prihodi i izvanredni prihodi) u ukupnim prihodima i rashoda (rashodi iz redovnog poslovanja, financijski rashodi, kamate i izvanredni rashodi) u ukupnim rashodima u prvoj i drugoj godini

• • • • •

Treguesit e likuiditetit Treguesit e aktivitetit Treguesit e strukturës financiare Treguesit e rentabilitetit Treguesit e vlerës së tregut

• Finansijska analiza se može realizovati primenom različitih metoda, i odgovarajućih grupa finansijskih indikatora. Oni se mogu gripusati u nekoliko osnovnih grupa finansijkih pokazatelja. To su: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Indikatori Indikatori Indikatori Indikatori Indikatori Indikatori Indikatori Indikatori

vertikalne strukture aktive, vertikalne strukture pasive, likvidnosti, finansijske stabilnosti i sigurnosti, aktivnosti, rentabilnosti, strukture prihoda i rashoda, i ekonomičnosti poslovanja

•

The Concise Encyclopedia of Economics