Tygodnik Prawa Administracyjnego Z 19 Listopada 08 (nr 226)

nr 227 (2349)

CZWARTEK, 20 listopada 2008

Tygodnik Prawa Pracy i Ubezpieczeń K A D R Y

P R A C A

U B E Z P I E C Z E N I A

D

Przewodnik

SPIS TREŚCI KOMENTARZ DO USTAWY Za apelację pracownik musi zapłacić 30 złotych

Strona D2

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY WYJAŚNIA Pracownik nie może pracować dodatkowo więcej niż 150 godzin rocznie

Strona D2

PROCEDURY Egzekucja nieprawomocnego wyroku nie zawsze opłaca się pracownikowi

Strona D3

ZATRUDNIENIE Nauczyciel ma prawo poznać wyniki prac komisji kwalifikacyjnej

Strona D4

ORZECZNICTWO Nie można żądać wyrównania wynagrodzenia, gdy praca podzielo-

Wysokość zasiłków zależy od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracownika Przed ustaleniem wysokości zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego trzeba najpierw ustalić podstawę ich wymiaru. Stanowi ją zwykle przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika wypłacone za okres 12 miesięcy. Jeśli zatrudnienie trwa krócej niż rok, podstawę ustala się z pełnych miesięcy kalendarzowych wykonywania pracy. Do podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego wlicza się oprócz wynagrodzenia zasadniczego premie, nagrody i inne dodatki, jeśli były od nich opłacane składki i w okresie pobierania zasiłków przysługiwały w zmniejszonej wysokości. Strony D5–D8

na jest pomiędzy dwie osoby

Orzecznictwo

Porównanie zarobków pracowników jest możliwe tylko w razie stworzenia systemu wartościowania pracy System kształtowania przez pracodawcę wynagrodzeń poszczególnych pracowników musi być obiektywnie uzasadniony

Strona D9

NIEPEŁNOSPRAWNI Pracodawca zatrudniający pracowników pomagających niepełnosprawnym otrzyma pomoc z PFRON

Strona D10

PORADNIA KADROWA Czy można kwestionować wyznaczenie organu egzekucyjnego Czy sytuacja finansowa uzasadnia zwolnienie od kosztów sądowych Czy trzeba wypowiedzieć warunki płacy odwołanemu pracownikowi Czy naruszenie dóbr pracownika uzasadnia wypowiedzenie przez niego umowy

Strona D11

ORZECZNICTWO Przedsiębiorca może zsumować okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu Niezdolność do pracy stwierdza lekarz orzecznik ZUS Emerytura może być przeliczona od nowej kwoty bazowej

Za tydzień Stosunek pracy na podstawie mianowania w orzecznictwie Sądu Najwyższego

Strona D12

Likwidator spółki ponosi odpowiedzialność z własnego majątku za niezapłacone składki na ubezpieczenia

O

dpowiedzialność przewidzianą w art. 116 par. 1 Ordynacji podatkowej (w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), związaną z bezskutecznością egzekucji składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powstałych wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji, ponosi także były członek zarządu ustanowiony jej likwidatorem. Taką tezę można wysnuć z wyroku Sądu Najwyższego z 8 lipca 2008 r. (II UK 341/07), wydanego wskutek skargi kasacyjnej Krzysztofa M. od wyroku sądu apelacyjnego o składki na ubezpieczenia społeczne. Orzeczenie to zapadło na tle następującego stanu faktycznego. Sąd okręgowy wyrokiem z 19 maja 2005 r. oddalił odwołanie Krzysztofa M. od decyzji ZUS, zobowiązującej go, jako likwidatora jednoosobowej spółki z o.o. Firma M. do zapłaty kwoty 79 480,49 zł tytułem obciążających spółkę zaległych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Sąd stwierdził, że skarżący odpowiada za te zobowiązania z własnego majątku oraz że nie zaistniały przewidziane w art. 116 par. 1 i 2 ustawy – Ordynacja podatkowa okoliczności uwalniające go od odpowiedzialności; egzekucja z majątku spółki okazała się w całości bezskuteczna, a skarżący nie wykazał, że wniosek o ogłoszenie upadłości został zgłoszony we właściwym czasie. Krzysztof M. złożył apelację do sądu apelacyjnego, która została oddalona, a następnie skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. W ramach podstaw skarżący wskazał na istotne zagadnienie prawne, czy członek zarządu spółki z o.o., pełniący po otwarciu likwidacji tej spółki funkcję likwidatora, ponosi – na podstawie art. 116 par. 1 i 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – odpowiedzialność z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli zaległości powstały w okresie likwidacji.

Sąd Najwyższy, oddalając skargę kasacyjną, wskazał ze względu na okoliczności rozpoznawanej sprawy, umiejscowione w okresie przed wejściem w życie kodeksu spółek handlowych, uzasadnione jest sięgnięcie do przepisów kodeksu handlowego. Pod rządem tego kodeksu likwidatorzy reprezentowali spółkę w likwidacji i choć ich zadanie ograniczało się w zasadzie do czynności likwidacyjnych (art. 271–272 k.h.), to jednak obowiązani byli tak samo rzetelnie jak członkowie zarządu prowadzić sprawy spółki i reprezentować ją na zewnątrz (art. 474 k.h.). Jest przy tym oczywiste, że również w czasie likwidacji mogły wystąpić okoliczności uzasadniające ogłoszenie upadłości, w związku z czym na likwidatorach, jak na członkach zarządu, ciążył obowiązek złożenia wniosku w tym przedmiocie. W tej sytuacji nie można zaakceptować tezy o braku odpowiedzialności likwidatora za niedopełnienie tego obowiązku, zważywszy zwłaszcza, że także jego obciążała odpowiedzialność karna przewidziana w art. 483 k.h. Konstrukcje odpowiedzialności przewidzianej w art. 298 k.h. (obecnie art. 299 k.s.h.) oraz w art. 116 Ordynacji podatkowej są identyczne, a brzmienie obu tych przepisów różni się nieznacznie; na wypadek bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością członkowie jej zarządu odpowiadają osobiście i solidarnie za jej zobowiązania, a uwalnia od tej odpowiedzialności zgłoszenie we właściwym czasie upadłości lub wszczęcia postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo wykazanie, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez winy zarządcy. Wobec tego art. 116 Ordynacji podatkowej nie może być interpretowany w sposób ograniczający tę odpowiedzialność. Odpowiedzialność podatkowa nie może być mniejsza podmiotowo ani przedmiotowo od odpowiedzialności zakreślonej przez prawo spółek handlowych.■ Oprac. Leszek Jaworski

T Y G O D N I K

D

2

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

nr 227

komentarze – opinie

WAŻNE TERMINY, WAŻNE ZMIANY ■ 12 LISTOPADA prezes GUS ogłosił komunikat w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w III kwartale 2008 r. Wynagrodzenie to wyniosło 2968,55 zł. Od wysokości tego wynagrodzenia zależy, jakie składki do ZUS w najbliższym czasie zapłacą osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, czyli: ■ osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, ■ twórcy i artyści, ■ osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, a także osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, ■ wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, ■ osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tych osób od grudnia 2008 r. stanowić będzie kwota zadeklarowana, nie niższa niż 1781,13 zł (t.j. 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w III kwartale 2008 r.) Zmieni się także wysokość opłacanych składek. Nie mogą one być niższe od kwot: ■ 347,68 zł – na ubezpieczenie emerytalne, ■ 106,87 zł – na ubezpieczenie rentowe, ■ 43,64 zł – na ubezpieczenie chorobowe, ■ 43,39 zł – na Fundusz Pracy. Osoby te muszą, po ustaleniu stopy procentowej, opłacić składki na ubezpieczenie wypadkowe. Najczęściej wynosi ona 1,8 proc. podstawy wymiaru. Składka wyniesie więc 32,06 zł. Ponadto opłacają również składkę na ubezpieczenia zdrowotne. Podstawę jej naliczania stanowić będzie od grudnia zadeklarowana kwota, nie niższa niż 2392,75 zł, czyli 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku w III kwartale. Składka wynosi 9 proc. tej kwoty, t.j. 215 zł. L.J. ■ 23 LISTOPADA wchodzi w życie rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 30 października 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu zgłaszania kandydatów na członków Rady Nadzorczej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, regulaminu Rady Nadzorczej i z a s a d w y n a g r a d z a n i a j e j c z ł o n k ó w ( D z . U . nr 200, poz. 1233).

KOMENTARZ DO USTAWY

Za apelację pracownik musi zapłacić 30 złotych Nałożenie na pracowników obowiązku uiszczania niektórych opłat sądowych wzbudzało wiele kontrowersji. Ponad dwa lata obowiązywania tych rozwiązań pozwala stwierdzić, iż sprawdziły się one w praktyce i powinny zostać zachowane. Obowiązujące do 2 marca 2006 r. przepisy nie przewidywały konieczności uiszczania przez pracowników jakichkolwiek opłat przy wnoszeniu pozwu i innych pism procesowych. Obowiązki takie zostały nałożone na pracowników dopiero na mocy nowej ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Po kilu latach obowiązywania nowych rozwiązań należy ocenić je pozytywnie. Przypomnieć trzeba, iż najbardziej dotkliwe skutki wywołała nowa ustawa dla tych pracowników, którzy dochodzą roszczeń majątkowych w sprawach, gdzie wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 tys. zł. Od każdego podlegającego opłacie pisma w tego typu sprawach pobiera się opłatę stosunkową – równą 5 proc. wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia. W pozostałych sprawach pracownicy mają obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej 30 zł od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Przepisy dotyczące kosztów sądowych w sprawach z zakresu prawa pracy pomimo tego, że zawarte są praktycznie w dwóch artykułach, wzbudzały bardzo wiele wątpliwości interpretacyjnych w praktyce sądów. Większość z nich została już wyjaśniona w ostatnim czasie w kilkudziesięciu orzeczeniach Sądu Najwyższego, co również przemawia przeciwko dokonywaniu zasadniczych zmian tych regulacji. Moim zdaniem dwa najbardziej pozytywne skutki nowych unormowań są następujące.

Po pierwsze eliminują one nieuzasadnione uprzywilejowanie pracowników, dochodzących od pracodawców kwot przekraczających 50 tys. zł. Nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia, aby powodowie żądający zasądzenia tak wysokich kwot od pracodawców byli w jakikolwiek sposób uprzywilejowani w stosunku do osób składających pozwy w zwykłych sprawach cywilnych. Całkowite zwolnienie od kosztów sądowych prowadziło do patologii, ponieważ wysoko opłacani specjaliści czy członkowie zarządów spółek, dochodząc milionowych odpraw, nie uiszczali żadnych opłat sądowych. W praktyce sprawdziło się również rozwiązanie nakładające na składająRAFAŁ KRAWCZYK cego środek odwoławczy pracownika sędzia Sądu obowiązek uiszczenia opłaty w kwoOkręgowego cie 30 zł. w Toruniu Po drugie, wprowadzenie odpłatności w tym zakresie, przynajmniej częściowo, ograniczyło występujące często pieniactwo procesowe polegające na odwoływaniu się od orzeczeń w sytuacjach, gdy przegrana w II instancji jest oczywista. Konieczność uiszczenia nawet tak niewielkiej opłaty skłania, przynajmniej niektórych pracowników, do zastanowienia się, czy apelacja lub zażalenie nie są jednak całkowicie bezzasadne. Opłata ta została jednocześnie ustalona na tak niskim poziomie, iż nie blokuje nikomu prawa do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd II instancji.■

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY WYJAŚNIA

Pracownik nie może pracować dodatkowo więcej niż 150 godzin rocznie

DYŻUR EKSPERTA Czwartek 20 listopada Zasady przechodzenia na emeryturę lub świadczenie przedemerytalne Na pytania czytelników będzie odpowiadała Gabriela Zgajewska, ekspert ds. emerytur.

DZWOŃ w godz. 14.00-16.00 pod nr. tel. (0-22) 531 49 72

Tygodnik Prawa Pracy i Ubezpieczeń Redaktorzy prowadzący: Leszek Jaworski (prawo pracy), tel. (022) 530 40 83, [email protected] Monika Bugaj-Wojciechowska (ubezpieczenia), tel. (022) 530 40 51, [email protected] Sekretarz redakcji: Maciej Weryński, tel. (022) 530 40 32, [email protected] www.gazetaprawna.pl, [email protected] INFOR Biznes Sp. z o.o. 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72, tel. (022) 530 40 35, (022) 530 40 40, fax (022) 530 40 39 Biuro Reklamy: tel. (022) 530 44 61, (022) 530 40 26 29, fax (022) 530 40 25 Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27, 03-230 Warszawa

Nasz czytelnik podjął pracę w nowej firmie. Ze względu na fakt, że w ostatnim okresie zaciągnął duży kredyt na zakup mieszkania, postanowił pracować więcej niż jego koledzy w firmie. Informacja o nietypowym sposobie pracy nowego pracownika bardzo szybko dotarła do właściciela przedsiębiorstwa. Poprosił pracownika na rozmowę i zasugerował mu, żeby poprawił organizację pracy, bowiem nie będzie dodatkowo płacić za nadgodziny. W jego ocenie zakres jego obowiązków jest tak określony, że nie ma potrzeby pozostawać po godzinach. Według właściciela firmy to on, a nie pracownik decyduje o tym, kiedy trzeba dłużej zostać w pracy. Czy miał rację? PIP WYJAŚNIA: Tak. Zgodnie z kodeksem pracy pracownik może tygodniowo przepracować 40 godzin, a razem z nadliczbowymi 48 godzin. Trzeba jednak zawsze pamiętać, że nie powinno ich być więcej niż 150 rocznie. Przepisy jasno bowiem określają, że praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Praca ta dopuszczalna jest w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy.

Powyższe oznacza, że to pracodawca, a nie pracownik decyduje o konieczności dłuższego wykonywania pracy w określonym terminie. W naszej ocenie sytuacja opisana przez czytelnika jest nietypowa, bowiem to przeważnie pracodawcy domagają się od pracowników dłuższego pozostania na stanowisku pracy. Warto także wiedzieć, że jest dopuszczalne ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż 150 godzin. Limit pracy w godzinach nadliczbowych może być uregulowany w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy.

Możliwe jest także, aby liczba dopuszczalnych godzin nadliczbowych została określona w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. Jeżeli sposób wykonywania obowiązków pracowniczych w ponadnormatywnym czasie pracy określony jest w umowie o pracę, powinna się tam znaleźć informacja o dopuszczalnej liczbie godzin takiej pracy. Czytelnik w swoim pytaniu zwrócił uwagę, że jedynym z powodów zainteresowania dodatkową pracą jest chęć podwyższenia otrzymywanego wynagrodzenia. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek pieniężny albo dzień wolny. Obowiązek płacenia dodatku w wysokości na przykład 50 proc. wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych powoduje, że pracodawcy niechętnie zgadzają się na takie propozycje.■ BW

T Y G O D N I K

nr 227

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

D

zatrudnienie

3

DOCHODZENIE ROSZCZEŃ OD PR ACODAWCY

Egzekucja nieprawomocnego wyroku nie zawsze opłaca się pracownikowi Pracownik, któremu zależy na szybkim uzyskaniu zasądzonego przez sąd roszczenia, może je wyegzekwować jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku. W tym celu musi skorzystać z nadanego wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności.

W

ygrywający sprawę sądową pracownik jest uprzywilejowany w stosunku do innych osób dochodzących roszczeń w postępowaniu cywilnym, ponieważ rygor natychmiastowej wykonalności, przynajmniej co do części zasądzonych roszczeń, sąd nadaje wyrokowi z urzędu. Cel wprowadzenia takiego rozwiązania wiąże się z tym, że kwoty, których pracownicy dochodzą przed sądem od pracodawców, zwykle mają charakter środków utrzymania. Istota instytucji rygoru natychmiastowej wykonalności sprowadza się do tego, iż wyrok opatrzony takim rygorem można wyegzekwować bezpośrednio po jego wydaniu, nie czekając na jego uprawomocnienie się. Jest to szczególnie ważne w tych sytuacjach, gdy pracodawca składa apelację od wyroku, co może skutkować przedłużeniem się terminu jego uprawomocnienia, nawet o kilka miesięcy. Przepisy ogólne postępowania cywilnego dla uzyskania przez powoda rygoru natychmiastowej wykonalności wymagają złożenia przez niego stosownego wniosku. Żądanie nadania wyrokowi rygoru zgłosić można już w po-

E K S P E R T

zwie. Nie ma też przeszkód, aby żądanie takie zgłoszone zostało w toku postępowania. Warunkiem nadania rygoru jest mozliwość opóźnienia wykonania wyroku albo narażenie powoda na szkodę.

Rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu Dla uzyskania przez pracownika wyroku opatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności nie jest konieczne składanie wniosku. Sąd I instancji nadaje bowiem taki rygor z urzędu. Jest on jednak nadawany tylko częściowo, ponieważ górną granicą rygoru z urzędu jest wysokość jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika (obejmujące wynagrodzenie zasadnicze i wszystkie dodatki). Jeśli pracownik dochodzi kwoty wyższej i chciałby, aby rygor natychmiastowej wykonalności objął całą zasądzoną kwotę, konieczne jest zgłoszenie takiego żądania oraz spełnienie opisanych wcześniej warunków. W dwóch szczególnych przypadkach sąd może nadać rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu całemu wyrokowi bez konieczności składania wniosku przez powoda. Pierw-

szym z nich jest wydanie wyroku zaocznego, a drugim zasądzenie roszczenia uznanego przez pozwanego pracodawcę.

Obowiązek zwrotu świadczenia Skuteczne wyegzekwowanie przez pracownika wyroku natychmiast wykonalnego najczęściej odbywa się z korzyścią dla pracownika, ponieważ uzyskuje on należne mu kwoty znacznie wcześniej, niż nastąpiłoby to, gdyby z egzekucją czekał na ostateczne rozstrzygniecie sprawy. Istotny problem pojawia się dopiero wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu II instancji jest niepomyślne dla pracownika. Uwzględnienie apelacji pracodawcy skutkujące zmianą natychmiast wykonalnego wyroku i oddaleniem powództwa pociąga za sobą obowiązek zwrotu wyegzekwowanego wcześniej świadczenia. Identyczne skutki powoduje oddalenie powództwa wcześniej uwzględnionego w wyroku zaocznym po zaskarżeniu tego wyroku sprzeciwem przez pozwanego pracodawcę. Istnieją dwa tryby odzyskania przez pracodawcę świadczenia spełnionego na podstawie nieprawomocnego i następnie zmienionego wyroku. Pierwszym z nich jest zgłoszenie w postępowaniu apelacyjnym żądania orzeczenia o obowiązku zwrotu świadczenia spełnionego lub wyegzekwowanego na pod-

stawie rygoru natychmiastowej wykonalności. W takim przypadku sąd II instancji, uwzględniając apelację i zmieniając wyrok na oddalający powództwo pracownika, orzeknie jednocześnie o obowiązku zwrotu przez pracownika wcześniej zasądzonych na jego rzecz kwot. Drugi sposób odzyskania bezpodstawnie wypłaconych przez pracodawcę świadczeń wymaga przeprowadzenia procesu sądowego. Pracodawca musi wytoczyć przeciwko pracownikowi powództwo o zapłatę, opierając swoje roszczenie na przepisach o nienależnym świadczeniu. Zgodnie ze stosowanym w oparciu o art. 300 k.p. art. 410 par. 2 k.c. świadczenie jest nienależne między innymi wtedy, gdy podstawa świadczenia odpadła, co oznacza, iż istniała w chwili spełnienia świadczenia. Jedynym z niewielu sposobów obrony pozwanego w procesie o zwrot nienależnego świadczenia jest zarzut zużycia uzyskanego świadczenia. W przypadku żądania przez pracodawcę zwrotu świadczenia, wyegzekwowanego w oparciu o nieprawomocny wyrok, pracownik nie będzie mógł jednak zwalczyć w ten sposób powództwa pracodawcy. Na zarzut zużycia nienależnego świadczenia mogą powoływać się tylko i wyłącznie te osoby, które nie powinny liczyć się z obowiązkiem zwrotu nienależnego świadczenia. Ugruntowany jest

PRZYKŁAD RYGOR NATYCHMIASTOWEJ WYKONALNOŚCI NADANY Z URZĘDU Pracownik otrzymujący wynagrodzenie w kwocie 3 tys. zł domagał się zasądzenia ekwiwalentu za urlop w kwocie 1,5 tys. zł. Sąd, uwzględniając powództwo z urzędu, nada rygor natychmiastowej wykonalności co do całej dochodzonej przez powoda kwoty.

PRZYKŁAD RYGOR NATYCHMIASTOWEJ WYKONALNOŚCI Z WNIOSKU POWODA Pracownik, który zarabiał 1,5 tys. zł domagał się zapłaty wynagrodzenia za nadgodziny w kwocie 8 tys. zł. W tym przypadku dla nadania przez sąd rygoru natychmiastowej wykonalności w kwocie wyższej niż 1,5 tys. zł konieczne jest złożenie wniosku przez pracownika.

PRZYKŁAD OBOWIĄZEK ZWROTU WYEGZEKWOWANEJ KWOTY Sąd I instancji uwzględnił w całości powództwo pracownika o zapłatę kwoty 10 tys. zł, nadając mu rygor natychmiastowej wykonalności. W ciągu tygodnia po wydaniu wyroku pracownik złożył wniosek egzekucyjny do komornika, który wyegzekwował całą kwotę, dokonując zajęcia konta pracodawcy. Sąd II instancji na skutek apelacji pracodawcy zmienił wyrok sądu I instancji i oddalił powództwo w części przekraczającej 5 tys. zł. Pracownik na żądanie pracodawcy ma obowiązek zwrotu kwoty 5 tys. zł, zaś opóźnienie zwrotu tej kwoty naraża go na zapłatę odsetek ustawowych. w orzecznictwie i doktrynie pogląd, że strona, która egzekwuje świadczenie zasądzone na jej rzecz nieprawomocnym wyrokiem zaopatrzonym w rygor natychmiastowej wykonalności, powinna się liczyć z obowiązkiem zwrotu, w razie oddalenia jej powództwa o to świadczenie, na skutek apelacji strony przeciwnej' (por. np. uchwałę Sądu Naj-

wyższego z 24 marca 1967 roku, III PZP 42.66, OSNC 1967/7-8/124).■ RAFAŁ KRAWCZYK sędzia Sądu Okręgowego w Toruniu

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 333-338, art. 4772 par. 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

W Y J A Ś N I A

Czy rygor natychmiastowej wykonalności nadaje się każdemu wyrokowi Pracownik, któremu wypowiedzieliśmy umowę o pracę, odwołał się do sądu pracy. Czy w razie przywrócenia go do pracy i zasądzenia wynagrodzenia w I instancji będziemy zobowiązani do wypłaty wynagrodzenia w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika ze względu na rygor natychmiastowej wykonalności? Nie. Wynikający z art. 477 2 par. 1 k.p.c. obowiązek nadania wyrokowi z urzędu rygoru w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika nie dotyczy wynagrodzenia zasądzonego warunkowo na rzecz pracownika w trybie art. 47 albo art. 57 par. 1 k.p., czyli w wyroku przywracającym go do pracy. Wynagrodzenie jest zasądzone warunkowo, gdyż zależy od podjęcia w przyszłości zatrudnienia (por. wyrok SN z 6 marca 1986 r., III PZP 11/86, OSN 1987/1/11). W razie przywrócenia do pracy pracownikowi przysługuje wynagrodze-

EWA DRZEWIECKA

ekspert z zakresu prawa pracy

nie za czas pozostawania bez pracy i pod warunkiem jej podjęcia. Pracodawca może odmówić ponownego zatrudnienia pracownika, jeżeli w ciągu 7 dni od wydania wyroku nie zgłosił on gotowości niezwłocznego podjęcia pracy, chyba że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika (art. 48 par. 1 k.p.). Początek siedmiodniowego terminu liczy się od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia (nadal aktualna uchwała składu siedmiu sędziów SN z 28 maja 1976 r., V PZP 12/75, OSNCP 1976/187). Zasada ta dotyczy rozpatrzenia odwołania zarówno od wypowiedzenia umowy, jak i od rozwiązania jej bez wypowiedzenia. Skoro więc wypłata zasądzonego na podstawie art. 47 par. 1 k.p. wynagrodzenia zależy od podjęcia przez pracownika pracy, to orzekanie o natychmiastowej wykonalności tego świadczenia pieniężnego jest przedwczesne. Trafność takiego stanowiska potwierdza treść art. 786 par. 2 k.p.c., który nakazuje nadać klauzulę wykonalności wyrokowi w części do-

tyczącej wynagrodzenia za pracę dopiero po stwierdzeniu, że pracownik podjął pracę. W konsekwencji, jeżeli sąd w wyroku zasądził dla pracownika wynagrodzenie, a wyrok jest nieprawomocny i strony się od niego odwołały, pracodawca nie będzie zobowiązany do wypłaty pracownikowi wynagrodzenia w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia. Sąd może jednak mimo żądania przez pracownika przywrócenia do pracy orzec odszkodowanie, jeżeli uzna, że jest to niemożliwe lub niecelowe. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wypracowano ogólne wytyczne oceny roszczenia pracownika o przywrócenie do pracy z punktu widzenia kryterium możliwości i celowości jego dalszego zatrudnienia (por. wyrok SN z 10 października 2000 r., I PKN 66/00, OSNAPiUS 2002/10/235). Nie dotyczy to pracowników szczególnie chronionych, chyba że ogłoszono likwidację lub upadłość pracodawcy albo przywrócenie do pracy byłoby

sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (ze względu na szczególnie naganne zachowanie pracownika). Zasadę tę stosuje się zarówno w razie niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy o pracę, jak i rozwiązania jej bez wypowiedzenia. W razie orzeczenia przez sąd odszkodowania obowiązują ogólne reguły stosowania rygoru natychmiastowej wykonalności. Oznacza to, że mimo nieprawomocnego wyroku pracodawca będzie wówczas zobowiązany do wypłaty pracownikowi wynagrodzenia w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 4772 par. 1, art. 786 par. 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.). ■ Art. 47, art. 48, art. 57 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

T Y G O D N I K

D

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

zatrudnienie

4

E K S P E R C I

AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELI

Nauczyciel ma prawo poznać wyniki prac komisji kwalifikacyjnej Wniosek nauczyciela o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego wszczyna wieloetapową procedurę w sprawie nadania kolejnego stopnia awansu zawodowego. Postępowanie to kończy się wydaniem decyzji administracyjnej, od której przysługuje odwołanie. MONIKA SZYMOŃSKA [email protected]

N

auczyciel powinien zostać powiadomiony co najmniej 14 dni przed datą posiedzenia komisji o jego terminie i miejscu. Komisja podejmuje rozstrzygnięcia w obecności co najmniej 2/3 składu swoich członków. Czas trwania posiedzenia komisji zależy od długości każdego z jego trzech etapów.

Analiza dokumentacji Członkowie komisji są uprawnieni jedynie do oceny, czy nauczyciel spełnił wymagania określone w przepisach rozporządzenia sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. Analizując dokumentację, nie mogą np. zakwestionować kwalifikacji nauczyciela do nauczania danego przedmiotu. Kwestia spełnienia przez nauczyciela wymagań kwalifikacyjnych określonych dla danego stanowiska powinna być rozstrzygnięta przed powołaniem komisji. Kompetencja ta jest przypisana organowi, do którego jest składany wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego (egzaminacyjnego). Komisja nie może także zwrócić nauczycielowi dokumentacji w celu jej uzupełnienia. Analizę formalną wniosku i załączonych materiałów przeprowadza organ nadający nauczycielowi stopień awansu zawodowego. To on wzywa do uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni, po uprzednim szczegółowym wskazaniu uchybień i pouczeniu, że nieusunięcie tych braków w terminie spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania.

Rozmowa kwalifikacyjna (egzamin) Podczas rozmowy kwalifikacyjnej nauczyciel ubiegający się o kolejny stopień awansu, tj. stażysta po przedstawieniu sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego albo nauczyciel kontraktowy po dokonaniu prezentacji dorobku zawodowego, odpowiada na pytania sprawdzające, czy

nr 227

spełnił wymagania określone w rozporządzeniu w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, odpowiednio dla: ■ nauczyciela stażysty w par. 6 ust. 2 rozporządzenia, ■ nauczyciela kontraktowego w par. 7 ust. 2 rozporządzenia, ■ nauczyciela mianowanego w par. 8 ust. 2 rozporządzenia. Pytania powinny dotyczyć tylko tych wymagań. Nie mogą natomiast sprawdzać jego wiedzy merytorycznej z zakresu nauczanego przedmiotu. Zarówno pytania, jak i informacja o udzielonych odpowiedziach są odnotowywane w protokole z posiedzenia komisji. Przepisy nie wymagają, by każdy z jej członków zadał pytanie nauczycielowi. Natomiast każdy, także przedstawiciel wskazanego we wniosku związku zawodowego, ocenia nauczyciela. Nie dotyczy to przedstawiciela organu prowadzącego szkołę i organu sprawującego nadzór pedagogiczny, jeśli nie wchodzą w skład komisji, a biorą udział w jej pracach w charakterze obserwatora.

Ocena spełnienia wymagań Każdy z członków komisji ocenia ich realizację przez nauczyciela, w punktach według skali od 0 do 10. Na podstawie przyznanej liczby punktów oblicza się średnią arytmetyczną, z tym że jeżeli liczba członków komisji jest większa niż trzy, odrzuca się jedną najwyższą i jedną najniższą ocenę punktową. Średnia arytmetyczna punktów wynosząca co najmniej siedem oznacza, że nauczyciel uzyskał akceptację komisji kwalifikacyjnej, tzn. zdał egzamin przed komisją egzaminacyjną. Potwierdza to zaświadczenie wydane przez komisję, którego wzór został określony w rozporządzeniu. Jego otrzymanie nie jest równoznaczne z uzyskaniem stopnia awansu zawodowego. Komisja nie nadaje bowiem nauczycielowi kolejnego stopnia,

PRZYKŁAD ZWROT DOKUMENTACJI PRZEZ KOMISJĘ Komisja powołana do oceny, czy nauczyciel mianowany spełnił wymagania niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego, podczas posiedzenia zwróciła nauczycielowi dokumentację. Uzasadniła to zbyt krótkimi opisami i analizami zrealizowanych działań. Komisja postąpiła nieprawidłowo. Za braki formalne należy uznać niedołączenie dokumentów wymaganych przepisami, a nie ich niewielką objętość. Jeżeli komisja uznała, że nie są one wartościowe, to powinna ocenić je negatywnie.

PRZYKŁAD ODWOŁANIE OD DECYZJI Nauczyciel po zdaniu egzaminu oczekiwał decyzji o nadaniu stopnia nauczyciela mianowanego. Otrzymał decyzję odmawiającą, ze względu na nieprawidłowy wymiar stażu. Nauczyciel odwołał się od decyzji, zarzucając organowi prowadzącemu szkołę nieuwzględnienie zaświadczenia o zdaniu egzaminu. Komisja egzaminacyjna nie decyduje o nadaniu stopnia nauczyciela mianowanego. Decyzję o nadaniu tego stopnia wydaje organ prowadzący szkołę, jeśli stwierdzi iż wszystkie warunki określone w art. 9b ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela zostały spełnione. lecz odpowiedni organ, określony w Karcie Nauczyciela, tj.: ■ nauczycielowi stażyście stopień nauczyciela kontraktowego nadaje dyrektor szkoły, ■ nauczycielowi kontraktowemu stopień nauczyciela mianowanego organ prowadzący szkołę, ■ nauczycielowi mianowanemu stopień nauczyciela dyplomowanego organ sprawujący nadzór pedagogiczny, ■ nauczycielom, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1 oraz art. 9e ust. 3 Karty Nauczyciela, odpowiedni stopień – właściwy minister. Uzasadnienie rozstrzygnięcia komisji, wraz z uzyskanymi przez nauczyciela ocenami punktowymi i ich średnią arytmetyczną, muszą znaleźć się w protokole, z którym nauczyciel ma prawo się zapoznać. Protokół i dokumentacja komisji po zakończeniu posiedzenia trafia do organu, który ją powołał. Przed wydaniem decyzji powinien on powiadomić nauczyciela o prawie zapoznania się z materiałami zebranymi w postępowaniu i wypowiedzenia się. Wówczas może on dowiedzieć się, jakie uzyskał oceny punktowe oraz poznać uzasadnienie rozstrzygnięcia komisji. W myśl orzecznictwa sądowego, jeśli komisja działała zgodnie z prawem, organ podejmujący decyzję w sprawie nadania stopnia awansu zawodowego jest

związany jej stanowiskiem (wyrok NSA z 26 kwietnia 2007 r.,I OSK 1056/06 oraz z 21 maja 2007 r.,I OSK 1089/06). Oznacza to, że w przypadku gdy nauczyciel uzyska akceptację komisji, tzn. zda egzamin, organ właściwy do nadania stopnia nie ocenia powtórnie nauczyciela, nie może też zmienić rozstrzygnięcia komisji, a jedynie sprawdza, czy nauczyciel spełnia pozostałe warunki. Gdy nauczyciel nie uzyska akceptacji komisji, tzn. nie zda egzaminu, organ odmawia nadania mu kolejnego stopnia. Negatywny wynik postępowania przed komisją nie musi jednak być równoznaczny z nieuzyskaniem kolejnego stopnia awansu. Jeżeli komisja działała niezgodnie z prawem, możliwe jest – wskutek skargi złożonej do organu sprawującego nadzór pedagogiczny – unieważnienie jej prac.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 9b, art. 9g-h ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.). ■ Par. 6-8, par. 11-14 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. nr 260, poz. 2593 z późn. zm.). ■ Art. 10 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).

W Y J A Ś N I A J Ą

Czy można wyznaczyć nowy termin egzaminu Chciałabym w tym roku uzyskać kolejny stopień awansu zawodowego. Niestety, nie zdążyłam skompletować dokumentacji do 31 października. Czy mogę zwrócić się do kuratora oświaty, by w drodze wyjątku przyjął wniosek o wszczęcie postępowania na stopień nauczyciela mianowanego w listopadzie i wyznaczył termin egzaminu? Nie. Kurator oświaty nie posiada kompetencji do określania terminów egzaminów na stopień nauczyciela mianowanego. Właściwy w tym zakresie jest organ prowadzący szkołę. Do niego należy złożyć wniosek wraz ze stosowną dokumentacją. Nauczyciele mogą składać wnioski o podjęcie postępo- MONIKA SZYMOŃSKA wania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjneekspert z zakresu go w ciągu całego roku. Nauczycielom, któprawa pracy rzy złożą wnioski o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na kolejny stopień do tego 30 czerwca roku, właściwy organ wydaje decyzję w sprawie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 sierpnia danego roku. Natomiast nauczycielom, którzy złożą wnioski do 31 października danego roku, w terminie do 31 grudnia danego roku. Przepisy te zobowiązują organ nadający stopień awansu zawodowego do wydania stosownej decyzji administracyjnej w odpowiednim terminie, zależnie od daty wpływu wniosku. Należy jednak podkreślić, iż w związku ze złożeniem wniosku po 31 października nie będzie możliwe skuteczne domaganie się, by organ prowadzący szkołę przeprowadził postępowanie i wydał jeszcze w tym roku decyzję.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 9b ust. 3–4 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).

Czy można odmówić awansu zawodowego Nauczycielka języka angielskiego (z dyplomem magistra filologii rosyjskiej) rozpoczęła pracę w gimnazjum na stanowisku nauczyciela stażysty. Po odbyciu trwającego dziewięć miesięcy stażu decyzją dyrektora otrzymała stopień nauczyciela kontraktowego. Następnie rozpoczęła odbywanie trzyletniego stażu do uzyskania stopnia awansu nauczyciela mianowanego, w trakcie którego ukończyła studia magisterskie z filologii angielskiej oraz kurs przygotowania pedagogicznego. W ostatnim roku stażu wystąpiła o wszczęcie postępowania egzaminacyjnego na stopień nauczyciela mianowanego. Burmistrz jednak odmówił nadania tego stopnia powołując się na fakt, iż jedynie ostatni rok stażu odbywała zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami. Czy działał on zgodnie z prawem? Nie. Z przepisów regulujących kwestie dotyczące odbywania przez nauczyciela stażu nie wynika, aby uzależniały one możliwość jego rozpoczęcia od posiadania odpowiednich wymagań kwalifikacyjnych i niemożności ich uzupełnienia, podnoszenia w czasie LESZEK JAWORSKI jego odbywania. Wymogi kwalifikacyjne, ekspert z zakresu które spełnić musi nauczyciel ubiegający się prawa pracy o awans, określa art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela oraz akty wykonawcze. Warunek posiadania odpowiednich kwalifikacji jest spełniony wówczas, gdy nauczyciel ukończył kierunek studiów zbliżony do nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć. Takiego ustalenia dokonuje dyrektor szkoły zatrudniający nauczyciela. To ustalenie jest równoznaczne z uznaniem spełnienia przez nauczyciela wymagań kwalifikacyjnych i umożliwia nauczycielowi ubieganie się o kolejny stopień awansu zawodowego. Pozostałe warunki niezbędne do nadania nauczycielowi kontraktowemu stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego poza spełnieniem wymagań kwalifikacyjnych to odbycie stażu zakończonego pozytywną oceną dorobku zawodowego nauczyciela oraz w przypadku nauczyciela kontraktowego zdanie egzaminu przed komisją kwalifikacyjną (por. wyrok NSA z 16 kwietnia 2008 r., I OSK 718/07).■

PODSTAWA PRAWNA ■Art. 9 ust. 1 pkt 1, art. 9b, art. 9g-h ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.). ■ Rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. nr 260, poz. 2593 z późn. zm.).

T Y G O D N I K

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

nr 227

Przewodnik Wysokość zasiłków zależy od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracownika Przed ustaleniem wysokości zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego trzeba najpierw ustalić podstawę ich wymiaru. Stanowi ją zwykle przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika wypłacone za okres 12 miesięcy. Jeśli zatrudnienie trwa krócej niż rok, podstawę ustala się z pełnych miesięcy kalendarzowych wykonywania pracy. Do podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego wlicza się oprócz wynagrodzenia zasadniczego premie, nagrody i inne dodatki, jeśli były od nich opłacane składki i w okresie pobierania zasiłków przysługiwały w zmniejszonej wysokości. ANETA MAJ [email protected]

P

odstawę wymiaru zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego dla pracowników stanowi jego przeciętne miesięczne wynagrodzenie, wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych, poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Na zasadach określonych dla zasiłku chorobowego (omówionych niżej) ustala się również podstawę wymiaru pozostałych zasiłków – macierzyńskiego, opiekuńczego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego oraz wynagrodzenia za czas choroby przysługującego na podstawie art. 92 kodeksu pracy.

Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne Rodzaj ubezpieczenia

Wysokość i zasady finansowania

Emerytalne

19,52 proc. podstawy wymiaru (finansowana po połowie przez ubezpieczonego i płatnika składek)

Rentowe

od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2007 r. – 13 proc. (finansowana po połowie przez ubezpieczonego i płatnika składek) od 1 lipca do 31 grudnia 2007 r. – 10 proc. podstawy wymiaru (3,5 proc. finansuje ubezpieczony, a 6,5 proc. płatnik składek) od 1 stycznia 2008 r. – 6 proc. (1,5 proc. finansuje ubezpieczony, a 4,5 proc. płatnik składek)

Chorobowe

2,45 proc. podstawy wymiaru (finansowana przez ubezpieczonego)

Podstawa wymiaru zasiłku w razie choroby przed upływem pierwszego kalendarzowego miesiąca zatrudnienia gdy wynagrodzenie jest stałe wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy

gdy wynagrodzenie jest zmienne

wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy; ustala się je: ■ poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu – jeżeli przepracował choćby jeden dzień, ■ przyjmując kwotę zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości wypłaconej za ten miesiąc pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku w zakładzie pracy, w którym przysługuje zasiłek chorobowy – jeżeli pracownik nie osiągnął w danym miesiącu żadnego wynagrodzenia

Wynagrodzenie pracownika to jego przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe. Pracownik finansuje ze swojego przychodu część składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz całą składkę na ubezpieczenie chorobowe. Płatnik potrąca mu z przychodu od 1 stycznia 2008 r. składki w wysokości 13,71 proc. podstawy wymiaru (do 30 czerwca 2007 r. – 18,71 proc. podstawy wymiaru, od 1 lipca do 31 grudnia 20007 r. – 15,71 proc. podstawy wymiaru). Do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie uzyskane w okresie ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Oznacza to, że nie uwzględnia się wynagrodzenia, które pracownik uzyskiwał u poprzedniego pracodawcy. Jeżeli natomiast pracownik jest zatrudniony bez przerwy u tego samego pracodawcy na podstawie kolejno zawieranych po sobie umów o pracę (np. na czas określony i na czas nieokreślony), wówczas przy ustalaniu podstawy wymiaru przysługującego mu zasiłku wynagrodzenie wypłacone z tytułu tych umów sumuje się. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.

Okres, z którego ustalana jest podstawa wymiaru Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Zatem przykładowo dla pracownika niezdolnego do pracy z powodu choroby od 12 do 21 listopada 2008 r. podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się przyjmując przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe tego zatrudnienia. Jeśli na przykład pracownik zatrudniony od 16 sierpnia 2008 r. zachorował 17 listopada 2008 r., to do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe zatrudnienia, tj. za wrzesień i październik 2008 r. W powyższy sposób ustala się również podstawę wymiaru zasiłku, jeżeli zatrudnienie pracownika ustało w trakcie miesiąca, przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym. Rozważmy to na podstawie następującego stanu faktycznego: pracownik był zatrudniony od 26 czerwca do 24 października 2008 r. 5 listopada 2008 r. zachorował i niezdolność do pracy orzeczona została do 12 grudnia 2008 r. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone z uwzględnieniem wynagrodzenia wypłaconego za okres od lipca do września 2008 r. Przedstawionej zasady nie stosuje się natomiast, jeżeli zatrudnienie ustało po upływie 12 miesięcy kalendarzowych. Jeśli zatem pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony od 1 marca 2007 r. do 21 września 2008 r., a następnie 2 października 2008 r. zachorował i niezdolność do pracy została orzeczona do 15 grudnia 2008 r., to podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od października 2007 r. do września 2008 r. Trzeba jednak pamiętać, że podstawa wymiaru zasiłku za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia.

Wyłączanie wynagrodzeń za niektóre miesiące Jeżeli w okresie, za który wynagrodzenie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia, wskutek nieprzepracowania

PRZYKŁAD CHOROBA PRZED UPŁYWEM PIERWSZEGO MIESIĄCA ZATRUDNIENIA Pracownik podjął pracę od 1 października 2008 r. i w tym samym miesiącu przez osiem dni był niezdolny do pracy z powodu choroby. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie za październik 2008 r., po uzupełnieniu. Przychód pracownika za grudzień 2008 r. wyniósł 1,6 tys. zł. Z tego przychodu potrącono składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe w kwocie 219,36 zł (13,71 proc. z kwoty 1,6 tys. zł). W związku z tym, że przychód pracownika określony jest w stałej miesięcznej wysokości – 4,2 tys. zł, do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przychód ten należy pomniejszyć o składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez pracownika, które pracodawca by potrącił, gdyby pracownik przepracował pełny miesiąc, czyli o kwotę 575,82 zł (13,71 proc. z kwoty 4,2 tys. zł). Wynagrodzenie za grudzień 2008 r. należy uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie 3624,18 zł (4200 zł – 575,82 zł = 3624,18 zł).

PRZYKŁAD ZASADY UZUPEŁNIANIA WYNAGRODZENIA ZMIENNEGO Pracownik zatrudniony od 3 listopada 2008 r. był niezdolny do pracy z powodu choroby od 12 do 19 listopada 2008 r. (8 dni). Ma prawo do świadczeń z tytułu choroby od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Za okres pierwszych czterech dni niezdolności do pracy (od 12 do 15 listopada) miał prawo do wynagrodzenia przysługującego na podstawie art. 92 kodeksu pracy, a za cztery pozostałe dni (od 16 do 19 listopada) prawo do zasiłku chorobowego. W tym miesiącu pracownik przepracował 12 dni i jego przychód za ten miesiąc wyniósł 1,2 tys. zł. Wynagrodzenie, które pracownik ten osiągnąłby, gdyby pracował wszystkie dni robocze (18 dni), wynosi 1553,22 zł (1200 zł – 164,52 zł = 1035,48 zł; 1035,48 zł: 12 dni x 18 dni) i to wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru zasiłku. Kwota 164,52 zł to kwota potrąconych składek na ubezpieczenia społeczne, finansowanych ze środków pracownika (łącznie 13,71 proc. z kwoty 1,2 tys. zł).

PRZYKŁAD PODSTAWA WYMIARU BEZ WYNAGRODZEŃ Z NIEKTÓRYCH MIESIĘCY Pracownik zatrudniony od 4 lutego 2008 r. był niezdolny do pracy z powodu choroby od 24 października do 24 listopada 2008 r. W marcu 2008 r. przez 19 dni był niezdolny do pracy z powodu choroby i miał w tym czasie prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 92 k.p. W marcu pracownik miał obowiązek przepracować 20 dni roboczych. Do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby za okres od 24 października do 6 listopada 2008 r. (14 dni) i zasiłku chorobowego za okres od 7 do 24 listopada 2008 r. przyjmuje się wynagrodzenie za okres od kwietnia do września 2008 r., podzielone przez sześć miesięcy. W podstawie wymiaru nie uwzględnia się wynagrodzenia za luty i marzec 2008 rok – za luty, ponieważ jest to pierwszy niepełny miesiąc zatrudnienia, a za marzec, gdyż pracownik w tym miesiącu przepracował mniej niż połowę obowiązującego czasu pracy.

T Y G O D N I K

D

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

nr 227

przewodnik

6

PRZYKŁAD UWZGLĘDNIENIE PODWYŻKI W PODSTAWIE WYMIARU ZASIŁKU Do 30 czerwca 2008 r. pracownik otrzymywał stały miesięczny przychód w wysokości 3,8 tys. zł, a od 1 lipca 2008 r. wskutek podwyżki jego przychód wynosi 4,2 tys. zł. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres od 24 do 28 listopada 2008 r. należy przyjąć przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r. Podstawę wymiaru zasiłku obliczono w następujący sposób: ■ miesięczny przychód za listopad i grudzień 2007 r. w kwocie 3,8 tys. zł pomniejszono o składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości 15,71 proc., tj. o kwotę 596,98 zł – (wynagrodzenie miesięczne wyniosło 3 203,02 zł, a za dwa miesiące – 6 406,04 zł), ■ miesięczny przychód za okres od stycznia do czerwca 2008 r. w kwocie 3,8 tys. zł pomniejszono o składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości 13,71 proc., tj. o kwotę 520,98 zł (wynagrodzenie miesięczne wyniosło 3 279,02 zł, a za sześć miesięcy – 19 674,12 zł), ■ miesięczny przychód za okres od lipca do października 2008 r. w kwocie 4,2 tys. zł pomniejszono o składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości 13,71 proc., tj. o kwotę 575,82 zł (wynagrodzenie miesięczne wyniosło 3 624,18 zł, a łącznie za cztery miesiące 14 496,72 zł). Wynagrodzenie za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r. wyniosło 40 576,88 zł (6 406,04 zł + 19 674,12 zł + 14 496,72 zł), a zatem przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku wynosi 3381,41 zł.

części miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych, przy obliczaniu podstawy wymiaru: ■ wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w danym miesiącu czasu pracy, ■ przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy. Jeżeli w okresie przyjmowanym do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku pracownik w każdym miesiącu przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy z przyczyn usprawiedliwionych, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się wynagrodzenie za wszystkie miesiące, po uzupełnieniu.

Podwyżka albo brak przychodu przed chorobą Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych, nawet jeżeli w tym okresie nastąpiła zmiana wysokości wynagrodzenia wskutek zmiany stanowiska pracy lub zmiany warunków wynagradzania ustalonych w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy. Gdy natomiast bezpośrednio przed powstaniem niezdolności do pracy pracownik przez cały okres, z którego ustalana jest podstawa wymiaru zasiłku, korzystał z urlopu wychowawczego, bezpłatnego albo odbywał czynną służbę wojskową, podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku: ■ w stałej miesięcznej wysokości określonej w umowie o pracę lub ■ przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne.

PRZYKŁAD WYPŁATA DODATKU DO WYNAGRODZENIA W CZASIE CHOROBY Pracownik zachorował w listopadzie 2008 r. W podstawie wymiaru przysługującego mu zasiłku należy uwzględnić przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r. Pracownik otrzymywał w tym okresie dodatek specjalny. W regulaminie wynagradzania brak jest jakichkolwiek postanowień o zachowywaniu przez pracowników prawa do tego dodatku za okresy pobierania zasiłków. Pracodawca wypłaca jednak ten dodatek wszystkim pracownikom w pełnej miesięcznej wysokości, nie pomniejszając go za okresy pobierania zasiłków. Zatem dodatek ten, jako składnik wynagrodzenia, do którego pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku, nie podlega uwzględnieniu w jego podstawie wymiaru.

PRZYKŁAD UWZGLĘDNIENIE PREMII KWARTALNYCH W PODSTAWIE WYMIARU ZASIŁKU Pracownik zachorował w sierpniu 2008 r. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymuje także premie kwartalne, które są uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłków, ponieważ zgodnie z regulaminem premiowania są pomniejszane za okresy ich pobierania. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi w sierpniu 2008 r. należy wliczyć przeciętne miesięczne wynagrodzenia wypłacone za okres od sierpnia 2007 r. do lipca 2008 r. oraz 1/12 premii kwartalnych wypłaconych za III i IV kwartał 2007 r. oraz za I i II kwartał 2008 r.

Premie, nagrody i inne dodatki

PRZYKŁAD WLICZANIE PREMII MIESIĘCZNYCH DO PODSTAWY ZASIŁKU Pracownica jest niezdolna do pracy z powodu choroby od 17 do 21 listopada 2008 r. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymuje także premię miesięczną, która zgodnie z przepisami płacowymi jest pomniejszana za okresy pobierania zasiłków. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należy przyjąć przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r. oraz premie miesięczne wypłacone za te miesiące.

PRZYKŁAD PODSTAWA WYMIARU ZASIŁKU BEZ PREMII ROCZNEJ Pracownikowi przysługuje roczna premia. Zgodnie z regulaminem premiowania, podstawą jej ustalenia jest wynagrodzenie za czas faktycznie przepracowany, łącznie z zasiłkiem chorobowym przysługującym z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy albo chorobą zawodową. Pracownik uległ wypadkowi w drodze do pracy i był z tego powodu niezdolny do pracy z powodu choroby. Za okres pobierania zasiłku chorobowego z tego tytułu, zgodnie z regulaminem premiowania, nie potrącono mu premii rocznej. Premii tej nie należy uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego.

E K S P E R T

Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz innych świadczeń w razie choroby i macierzyństwa wlicza się także inne składniki wynagrodzenia (premie, nagrody, dodatki) przysługujące pracownikowi za okresy miesięczne i dłuższe, np. kwartalne i roczne, pod warunkiem że: ■ jest od nich opłacana składka na ubezpieczenie chorobowe, ■ są pomniejszane za okresy pobierania zasiłków, ■ zgodnie z przepisami płacowymi lub umowami o pracę, pracownik nie zachowuje do nich prawa za okresy pobierania zasiłków. Jeżeli przepisy płacowe lub umowy o pracę (w przypadku gdy pracodawca nie ma obowiązku tworzenia regulaminów wynagradzania), zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika prawa do danego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku, wówczas nie należy go uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłku. Gdy brak takich postanowień, należy uznać, że składnik wynagrodzenia nie jest wypłacany za okresy pobierania zasiłku i należy go uwzględnić w podstawie jego wymiaru. Jeśli jednak pracodawca udokumentuje, że mimo braku postanowień o zachowywaniu przez pracownika prawa do danego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku, w praktyce go wypłaca za okres pobierania zasiłku, wówczas nie należy go wliczać do podstawy wymiaru. Pamiętać trzeba, że gdy przepisy płacowe lub umowy o pracę nie zawierają postanowień o sposobie zmniejszania wysokości składnika wynagrodzenia, niewypłacanego za okres pobierania zasiłku, podlega on uwzględnieniu w podstawie wymiaru w kwocie faktycznej. Jeśli przykładowo regulamin przyznawania nagrody kwartalnej zawiera ogólny zapis, że nagroda jest zmniejszana za okresy pobierania zasiłków, ale nie określa zasad tego zmniejszania, to nagroda jest uwzględniana w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej. Gdy natomiast przepisy płacowe lub umowy o pracę zawierają jednoznaczne zapisy o pomniejszaniu składnika wynagrodzenia za okres pobierania

PRZYKŁAD NAGRODA ROCZNA ZMNIEJSZANA PROPORCJONALNIE W PODSTAWIE ZASIŁKU Pracownik zachorował w sierpniu 2008 r. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjęto wynagrodzenie za okres od sierpnia 2007 r. do lipca 2008 r. Za rok poprzedzający powstanie niezdolności do pracy (2007 r.), pracownik otrzymał w styczniu 2008 r. roczną premię, która jest zmniejszana proporcjonalnie za okres pobierania zasiłku. Składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy roczne, zmniejszane w związku z usprawiedliwioną nieobecnością w pracy w sposób proporcjonalny, podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku po uzupełnieniu. Pracownik otrzymał tę premię w wysokości 2240 zł, a po pomniejszeniu o kwotę potrąconych składek wynoszącą 307,10 zł (13,71 proc. x 2240 zł) – 1932,90 zł. Premia ta została wypłacona w niepełnej wysokości, gdyż pracownik w 2007 r. miał obowiązek przepracować 252 dni, a przepracował 205 dni, gdyż przez okres 47 dni był niezdolny do pracy z powodu choroby. Premia podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie 198 zł, tj. w wysokości 1/12 kwoty premii po uzupełnieniu (1932,90 zł: 205 dni x 252 dni = 2376,05 zł; 2376,05 zł: 12 = 198 zł). zasiłku w sposób proporcjonalny, podlega on uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku po uzupełnieniu, zgodnie z ogólnymi zasadami. Warto pamiętać, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego premie i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy kwartalne: ■ uwzględnia się w tej podstawie nawet jeżeli w danym kwartale pracownik wykonywał pracę przez mniej niż połowę obowiązującego w kwartale czasu pracy,

W Y J A Ś N I A

Jak obliczyć zasiłek, gdy pracownik przed chorobą korzystał z urlopu bezpłatnego Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego dla pracownika, który chorował od 1 do 12 listopada 2008 r., a bezpośrednio przed tą chorobą przebywał na urlopie bezpłatnym? Pracownik osiąga stały miesięczny przychód w wysokości 4,2 tys. zł. Ustalenie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w przedstawionej sytuacji zależy od okresu korzystania przez pracownika z urlopu bezpłatnego. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi bowiem przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli w tym okresie pracownik nie osiągnął wynagrodzenia w związku z usprawiedliwioną nieobecnością w pracy (urlop bezpłatny do takich nale-

RENATA TONDER

ekspert od zasiłków

ży), to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku wyłącza się wynagrodzenie za te miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi wówczas przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pozostałe miesiące. Jeżeli na przykład pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym od 1 września do 31 października 2008 r., a od 1 do 12 listopada 2008 r. chorował to podstawę wymiaru przysługującego mu wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego powinno stanowić przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r. Z uwagi na to, że od 1 września do 31 października 2008 r. pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym, faktycznie będzie to wynagrodzenie za okres od listopada 2007 r. do sierpnia

2008 r. przyjmując, że w każdym z tych miesięcy pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy. Jeśli pracownik nie przepracował co najmniej połowy obowiązującego czasu pracy także w niektórych z tych miesięcy, wynagrodzenie z tych miesięcy również należy wyłączyć z podstawy wymiaru. W przypadku, gdy bezpośrednio przed powstaniem niezdolności do pracy z powodu choroby pracownik przez cały okres, z którego wynagrodzenie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku, przebywał na urlopie bezpłatnym (12 miesięcy), to podstawę tę stanowi wynagrodzenie za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (w stałej miesięcznej wysokości określonej w umowie o pracę). Jeżeli zatem pracownik osiągający stały miesięczny przychód w kwocie 4,2 tys. zł przebywał

na urlopie bezpłatnym od 1 września 2007 r. do 31 października 2008 r., a od 1 do 12 listopada 2008 r. był chory, to podstawę wymiaru będzie stanowiło wynagrodzenie za listopad 2008 r. po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne, jakie pracodawca potrąciłby z jego środków, gdyby pracownik pracował pełny miesiąc, tj. o kwotę 575,82 zł. Wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru za listopad wyniesie zatem 3624,18 zł (4200 zł x 13,71 proc. = 575,82 zł; 4200 zł – 575,82 zł = 3624,18 zł).■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 36 ust. 1, art. 38 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).

nr 227

T Y G O D N I K

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

przewodnik PRZYKŁAD WLICZANIE PREMII MIESIĘCZNYCH DO PODSTAWY WYMIARU ZASIŁKU Pracownica zatrudniona od 1 sierpnia 2008 r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w listopadzie 2008 r. Podstawę wymiaru przysługującego jej zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od sierpnia do października 2008 r. Pracownica otrzymuje przychód w stałej miesięcznej wysokości 3,6 tys. zł oraz premię miesięczną, która przysługuje za czas faktycznie przepracowany. Wynagrodzenie zasadnicze jest wypłacane pracownicy 30. dnia każdego miesiąca, natomiast premia miesięczna 10. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Premię za sierpień 2008 r. pracownica otrzymała we wrześniu 2008 r. w kwocie 300 zł, za wrzesień 2008 r. – w październiku 2008 r. w kwocie 360 zł, oraz za październik 2008 r. – w listopadzie 2008 r. w kwocie 420 zł. Wynagrodzenie za: ■ sierpień 2008 r. uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku wynosi 3365,31 zł i stanowi sumę: – wynagrodzenia zasadniczego 3106,44 zł (3600 zł po pomniejszeniu o 13,71 proc., tj. o kwotę 493,56 zł), – premii miesięcznej 258,87 zł (300 zł po pomniejszeniu o 13,71 proc., tj. o kwotę 41,13 zł), ■ wrzesień 2008 r. uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku wynosi 3417,08 zł i jest sumą: – wynagrodzenia zasadniczego 3106,44 zł (3600 zł po pomniejszeniu o 13,71 proc., tj. o kwotę 493,56 zł), – premii miesięcznej 310,64 zł (360 zł po pomniejszeniu o 13,71 proc., tj. o kwotę 49,36 zł), ■ październik 2008 r. uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku wynosi zatem 3468,86 zł i jest sumą: – wynagrodzenia zasadniczego 3106,44 zł (3600 zł po pomniejszeniu o 13,71 proc., tj. o kwotę 493,56 zł), – premii miesięcznej 362,42 zł (420 zł po pomniejszeniu o 13,71 proc., tj. o kwotę 57,58 zł). Łącznie wynagrodzenie za okres od sierpnia do października 2008 r. wyniosło 10251,25 zł (3365,31 zł + 3417,08 zł + 3468, 86 zł). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownicy w listopadzie 2008 r. wynosi zatem 3417,08 zł (10251,25 zł : 3 miesiące).

PRZYKŁAD UZUPEŁNIENIE PREMII ZA KWARTAŁ I WLICZENIE DO PODSTAWY ZASIŁKU Pracownik zachorował we wrześniu 2008 r. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego ma on również prawo do premii kwartalnej, której wysokość jest zmniejszana proporcjonalnie za okres nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od września 2007 r. do sierpnia 2008 r. oraz premie za III i IV kwartał 2007 r. i za I i II kwartał 2008 r. W IV kwartale 2007 r. pracownik był nieobecny w pracy z przyczyn usprawiedliwionych od 11 października do 14 grudnia. Premię za ten kwartał pracownik otrzymał, ale w proporcjonalnie zmniejszonej wysokości. Premię należy uwzględnić w wysokości 1/12 kwot wypłaconych za III i IV kwartał 2007 r. oraz za I i II kwartał 2008 r., po uprzednim uzupełnieniu premii za IV kwartał 2007 r.

PRZYKŁAD UWZGLĘDNIENIE 1/12 WYPŁACONYCH PREMII Pracownik zachorował w listopadzie 2008 r. Otrzymuje premie kwartalne pomniejszane za okresy pobierania zasiłków. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku należy przyjąć premie kwartalne za IV kwartał 2007 r. oraz za I, II i III kwartał 2008 r. Z uwagi na to, że za II kwartał 2008 r., pracownik, mimo przepracowania obowiązującego w tym kwartale czasu pracy, nie otrzymał premii do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku należy przyjąć premie wypłacone za IV kwartał 2007 r. oraz za I i III kwartał 2008 r. w wysokości 1/12 łącznej kwoty.

PRZYKŁAD ZATRUDNIENIE KRÓTSZE NIŻ CZTERY KWARTAŁY Pracownik został zatrudniony od 1 grudnia 2007 r. 12 listopada 2008 r. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. W okresie zatrudnienia oprócz wynagrodzenia otrzymuje również premie kwartalne, które zgodnie z regulaminem premiowania są pomniejszane za okresy pobierania zasiłków. Pracownik otrzymał premie kwartalne za IV kwartał 2007 rok (za grudzień) oraz za I, II i III kwartał 2008 rok. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego premię kwartalną należy doliczyć do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres od grudnia 2007 roku do października 2008 roku w wysokości 1/10 kwot premii wypłaconych za IV kwartał 2007 rok (za grudzień) oraz I, II i III kwartał 2008 roku (za dziewięć miesięcy).

D

7

■ uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku w wysokości stanowiącej 1/12 premii wypłaconych za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (należy uwzględnić kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, nawet gdy pracownik nie otrzymał za nie dodatkowych składników, bez względu na przyczynę ich nieprzyznania). W przypadku gdy pracownik jest zatrudniony u pracodawcy przez okres krótszy niż cztery kwartały poprzedzające powstanie niezdolności do pracy, wówczas premie kwartalne należy uwzględniać w podstawie wymiaru proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych zatrudnienia w tych kwartałach kalendarzowych poprzedzających zachorowanie, z których premia kwartalna podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku. Zasada ta ma odpowiednie zastosowanie do składników wynagrodzenia przysługujących za okresy roczne.

Składniki wynagrodzenia wypłacone zaliczkowo Jeżeli w okresie, z którego ustala się podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, niektóre składniki wynagrodzenia, np. premie, wypłacone zostały zaliczkowo, do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się te składniki w wysokości wypłaconej zaliczkowo, a po ich wyrównaniu podstawę wymiaru zasiłku przelicza się i wyrównuje wysokość zasiłku. Przeanalizujmy te zasadę na podstawie następującego stanu faktycznego: pracownica chorowała od 15 października 2008 r., a zatem do podstawy wymiaru przysługującego jej zasiłku przyjęto przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od października 2007 r. do września 2008 r. W czerwcu 2008 r. wypłacono pracownicy w kwocie zaliczkowej dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2007 r. pomniejszone za okresy pobierania zasiłków. Do podstawy wymiaru zasiłku przyjęto to wynagrodzenie w wysokości zaliczki. Jeśli w grudniu 2008 r. pracownicy zostanie wypłacona pozostała kwota dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2007 r., konieczne będzie przeliczenie podstawy wymiaru zasiłku przysługującego pracownicy w październiku 2008 r. i dokonanie jego wyrównania.

Uwzględnienie premii z poprzedniego okresu Zdarzyć się może, że składniki wynagrodzenia uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku przysługują, lecz nie zostały wypłacone do czasu ostatecznego sporządzenia listy wypłat zasiłków. W takiej sytuacji do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się je w wysokości wypłaconej za poprzednie okresy. Wypłata premii i innych składników wynagrodzenia, po ustaleniu podstawy wymiaru zasiłków, nie powoduje konieczności ponownego jej obliczenia. Jeżeli premie i inne składniki wynagrodzenia, o których mowa wyżej, nie zostały wypłacone również za okresy poprzednie, podstawę wymiaru zasiłku ustala się bez tych składników, a po ich wypłaceniu podstawę wymiaru zasiłku przelicza się, uwzględniając te składniki oraz wyrównuje wysokość zasiłku.

E K S P E R C I

W Y J A Ś N I A J Ą

Czy podwyżka pensji w czasie choroby wpłynie na wysokość świadczenia Jak obliczyć podstawę świadczenia rehabilitacyjnego, które zostanie pracownikowi przyznane od 24 listopada 2008 r., po wyczerpaniu okresu zasiłkowego, gdy od 1 listopada 2008 r. otrzymał on podwyżkę wynagrodzenia? Podstawę obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego stanowi podstawa wymiaru zasiłku chorobowego (pobieranego bezpośrednio przed przyznaniem świadczenia), przy czym podstawę tę należy zwaloryzować. Trzeba zatem podstawę wymiaru zaJULIA NOWAK siłku chorobowego pomnożyć przez wskaźnik waloryzacji ogłaszany na kwartał, ekspert od zasiłków w którym przypada pierwszy dzień przyznanego świadczenia rehabilitacyjnego – w analizowanej sytuacji na IV kwartał 2008 r. Wskaźnik ten wynosi 101,8 proc. Podwyżka wynagrodzenia, którą pracownik otrzymał od 1 listopada 2008 r., nie ma wpływu na ustaloną wcześniej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego. Podwyższenie wynagrodzenia nastąpiło w czasie trwania niezdolności pracownika do pracy z powodu choroby, a podstawę wymiaru zasiłków ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia sprzed powstania niezdolności do pracy. Obowiązujące przepisy nie przewidują zmiany podstawy wymiaru zasiłków w przypadku zmiany zasad wynagradzania polegającej na podwyższeniu lub obniżeniu wynagrodzenia w czasie trwania niezdolności do pracy z powodu choroby.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 19 ust. 2, art. 36 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).

Jak obliczyć podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego

Składniki przysługujące do określonego terminu Składniki wynagrodzenia przysługujące w myśl umowy o pracę lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy do określonego terminu uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres przypadający tylko do tego terminu. Jeśli zatem pracownikowi przyznano prawo do dodatku służbowego na okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2008 r., a pracownik chorował od 18 czerwca do 20 lipca 2008 r., to dodatek służbowy podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres od 18 do 30 czerwca 2008 r., tj. do terminu, do którego został przyznany. Podstawę wymiaru zasiłku za okres od 1 do 20 lipca 2008 r. należy ustalić ponownie, wyłączając dodatek służbowy.

Uwzględnianie dodatkowych składników do wynagrodzenia w podstawie wymiaru zasiłków okresy, za które przysługują dodatkowe składniki

zasady uwzględniania

miesięczne

wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku

kwartalne i dłuższe niż miesiąc, np. półroczne

wlicza się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w wysokości 1/12 kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy

roczne

uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy

Jak obliczyć podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego przysługującego w grudniu 2008 r. pracownicy otrzymującej stały miesięczny przychód w wysokości 3,4 tys. zł oraz premię kwartalną pomniejszaną za okresy pobierania zasiłków. Wypłacono jej premie w kwocie brutto za IV kwartał 2007 r. – 1280 zł (wypłacona w grudniu 2007 r.), za I kwartał 2008 r. – 1060 zł, za II kwartał 2008 r. – 0 zł, za III kwartał 2008 r. – 1120 zł. W podstawie wymiaru zasiłku należy uwzględnić przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, oraz premie kwartalne, ANNA jeżeli są od nich opłacane składki na ubezpieNOWAKOWSKA czenie chorobowe i są one pomniejszane za ekspert okresy pobierania zasiłków. Premie spełniaod ubezpieczeń jące te warunki uwzględnia się w podstawie społecznych wymiaru zasiłków w wysokości 1/12 tych premii wypłaconych za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Należy uwzględnić kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, nawet gdy pracownik nie otrzymał za nie premii, bez względu na przyczynę ich nieprzyznania. W analizowanej sytuacji podstawa wymiaru zasiłku opiekuńczego wynosi 3174,86 zł i stanowi sumę: ■ przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres od grudnia 2007 r. do listopada 2008 r. w kwocie 2928,19 zł (przychód za ten okres – 3400 zł, po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika wynoszące w grudniu 2007 r. 15,71 proc. oraz od stycznia do listopada 2008 r. 13,71 proc. wyniósł 35138,32 zł, 35138,32 zł : 12 miesięcy = 2928,19 zł) oraz ■ 1/12 premii za IV kwartał 2007 r. oraz za I i III kwartał 2008 r. w kwocie 246,67 zł (1280 zł x 15,71 proc. = 201,09 zł; 1280 zł – 201,09 zł = 1078,91 zł; 1060 x 13,71 proc. = 145,33 zł; 1060 zł – 145,33 zł = 914,67 zł; 1120 zł x 13,71 proc. = 153,55 zł; 1120 zł – 153,55 zł = 966,45 zł; 1078,91 zł + 914,67 zł + 966,45 zł = 2960,03; 2960,03 zł : 12 = 246,67 zł).■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 36 ust. 1, art. 42 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).

T Y G O D N I K

D

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

przewodnik

8

PRZYKŁAD ISTOTNA LICZBA MIESIĘCY ZATRUDNIENIA Pracownik zatrudniony od 1 kwietnia 2007 r. oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymuje także premię roczną pomniejszaną za okresy pobierania zasiłków. W listopadzie 2008 r. zachorował. W podstawie wymiaru przysługującego mu zasiłku należy uwzględnić przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od listopada 2007 do października 2008 r. oraz nagrodę roczną w wysokości 1/9 kwoty wypłaconej za 2007 rok, tj. proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia w 2007 roku

PRZYKŁAD UWZGLĘDNIENIE PREMII W WYSOKOŚCI WYPŁACONEJ ZA POPRZEDNI KWARTAŁ Pracownik stał się niezdolny do pracy z powodu choroby 16 listopada 2008 r. Podstawę wymiaru przysługującego mu zasiłku stanowi jego przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od listopada 2007 do października 2008 r. Pracownikowi przysługuje premia kwartalna, która jest pomniejszana za okresy pobierania zasiłków. W podstawie wymiaru zasiłku należy uwzględnić premię za IV kwartał 2007 r. oraz za I, II i III kwartał 2008 r. Z uwagi na to, że do czasu sporządzenia listy wypłat zasiłków premia za III kwartał 2008 r. nie została jeszcze wypłacona, do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku należy przyjąć premie za IV kwartał 2007 r., za I kwartał 2008 r. i za II kwartał 2008 r. w podwójnej wysokości.

PRZYKŁAD SKUTKI ZAPRZESTANIA WYPŁATY PREMII KWARTALNEJ Pracownik chorował od 27 sierpnia do 14 września 2008 r. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymywał także regulaminową premię kwartalną, która była pomniejszana za okres pobierania zasiłków. W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnione zostało przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od sierpnia 2007 do lipca 2008 r. oraz 1/12 sumy premii kwartalnych wypłaconych za III i IV kwartał 2007 r. oraz za I i II kwartał 2008 r. Pracodawca podjął decyzję, że od 1 września 2008 r. zaprzestaje wypłaty premii kwartalnej. Zatem z podstawy wymiaru zasiłku przysługującego od 1 września 2008 r. pracodawca musiał wyłączyć ten dodatkowy składnik wynagrodzenia.

nr 227

W razie podjęcia przez pracodawcę decyzji o całkowitym zaprzestaniu wypłaty składnika wynagrodzenia od określonej daty, od tej daty składnik ten nie może stanowić podstawy wymiaru zasiłku. Jeżeli jednak składnik wynagrodzenia zostanie włączony w całości lub w części do innego albo zamieniony na inny składnik wynagrodzenia, zasada ta nie ma zastosowania.

Umowa zlecenia z własnym pracownikiem Wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia zawartej z własnym pracownikiem uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania. Pamiętać jednak trzeba, że wynagrodzenie ze zlecenia należy wyłączyć z podstawy wymiaru zasiłku przysługującego za okres po terminie, do którego umowa była zawarta.

Gwarantowana podstawa wymiaru Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą stopie procentowej składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej ze środków pracownika. Od 1 stycznia 2008 r. minimalne wynagrodzenie pracowników wynosi 1126 zł. W związku z tym podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy wraz ze składnikami, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku, nie może być niższa od kwot minimalnego wynagrodzenia za pracę pracownika po odliczeniu 13,71 proc. tych kwot, tj.: ■ od 777,30 – dla pracownika w pierwszym roku ubezpieczenia (80 proc. minimalnego wynagrodzenia 900,80 zł – 123,50 zł), ■ od 971,63 zł – dla pracownika w drugim roku ubezpieczenia i w latach następnych (minimalne wynagrodzenie 1126 zł – 154,37 zł).

Ponowne ustalanie podstawy wymiaru Warto wiedzieć, że podstawy wymiaru zasiłku przysługującego u tego samego pracodawcy nie oblicza się na nowo, jeżeli w pobieraniu wynagrodzenia za okres choroby i zasiłków – bez względu na ich rodzaj – nie było przerwy lub przerwa trwała krócej niż trzy miesiące kalendarzowe. Podstawę wymiaru stanowi wówczas przeciętne miesięczne wynagrodzenie, ustalone dla poprzednio pobieranego świadczenia. Jeżeli podstawa wymiaru poprzednio pobieranego zasiłku podlegała waloryzacji, podstawę wymiaru kolejnego zasiłku stanowi kwota przyjęta jako podstawa wymiaru poprzednio pobieranego zasiłku po waloryzacji. Zapamiętać trzeba, że gdy podstawa wymiaru ustalona dla poprzednio pobieranego świadczenia jest niższa od kwoty minimalnej podstawy wymiaru ustalonej dla świadczenia przysługującego po przerwie, to podstawę wymiaru tego świadczenia należy podwyższyć do minimalnej.

PRZYKŁAD PODWYŻSZENIE PODSTAWY Pracownik otrzymujący minimalne wynagrodzenie za pracę, zatrudniony od czterech lat, jest niezdolny do pracy z powodu choroby od 17 do 26 listopada 2008 r. Podstawę wymiaru przysługującego mu zasiłku oblicza się z uwzględnieniem wynagrodzenia wypłaconego za okres od listopada 2007 do października 2008 r. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie za ten okres wyniosło 941,18 zł. Jest zatem niższe od kwoty 971,63 zł, tj. od minimalnej podstawy wymiaru obowiązującej w 2008 r. dla pracownika w drugim roku ubezpieczenia i w latach następnych. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego należy podwyższyć do tej minimalnej podstawy wymiaru.

PRZYKŁAD BRAK KONIECZNOŚCI PONOWNEGO USTALANIA PODSTAWY WYMIARU Pracownik chorował od 3 do 10 listopada 2008 r. Wcześniej był niezdolny do pracy z powodu choroby od 18 do 26 sierpnia 2008 r. i otrzymał z tego tytułu wynagrodzenie za czas choroby. Ponieważ przerwa między okresami pobierania świadczeń była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego od 3 listopada 2008 r. stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od sierpnia 2007 do lipca 2008 r. (przyjęte do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia za okres choroby przysługującego od 18 do 26 sierpnia 2008 r.).

PRZYKŁAD GWARANTOWANA PODSTAWA WYMIARU ZASIŁKU Pracownik zatrudniony dłużej niż rok pobierał w grudniu 2007 r. zasiłek chorobowy, którego podstawę wymiaru stanowiła kwota 943 zł. Pracownik ten zachorował ponownie w marcu 2008 r. Podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby przysługującego w marcu 2008 r. nie ustala się ponownie ze względu na to, że przerwa w pobieraniu tych świadczeń jest krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Jednak podstawę tę należy podwyższyć do tzw. gwarantowanej – kwoty 971,63 zł (tj. do kwoty minimalnego wynagrodzenia pracownika w drugim roku ubezpieczenia i w latach następnych, po pomniejszeniu o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne potrącane ze środków własnych ubezpieczonego, obowiązującej od 1 stycznia 2008 r., tj. o 13,71 proc.).

PRZYKŁAD ZMIANA WYMIARU CZASU PRACY

Zmiana wymiaru czasu pracy

PRZYKŁAD WYŁĄCZENIE Z PODSTAWY ZASIŁKU WYNAGRODZENIA ZE ZLECENIA Pracownica jest niezdolna do pracy z powodu choroby od 24 listopada do 12 grudnia 2008 r. Wiąże ją z pracodawcą dodatkowo umowa zlecenia zawarta na okres od 1 marca do 30 listopada 2008 r. Ustalając podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, należy uwzględnić wynagrodzenie wypłacone za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres od 24 do 30 listopada 2008 r. należy również wliczyć wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia wypłacone pracownicy za okres od marca do października 2008 r. Podstawę wymiaru zasiłku za okres od 1 do 12 grudnia 2008r. należy ustalić ponownie, wyłączając z niej wynagrodzenie z umowy zlecenia.

PRZYKŁAD WYNAGRODZENIE ZA NADGODZINY UWZGLĘDNIANIE W KWOCIE WYPŁACONEJ Pracownik był niezdolny do pracy z powodu choroby od 3 do 14 listopada 2008 r. Podstawę wymiaru przysługującego mu zasiłku chorobowego stanowi przeciętne wynagrodzenie wypłacone za okres od listopada 2007 do października 2008 r. We wrześniu 2008 r., z którego wynagrodzenie podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, pracownik miał obowiązek przepracować 22 dni robocze, a pracował 17 dni (przez cztery dni wykonywał dodatkowo pracę w godzinach nadliczbowych, po trzy godziny dziennie). Przez pięć dni sprawował opiekę nad chorą żoną. Przychód pracownika za pracę w obowiązującym go czasie pracy (osiem godzin dziennie) wyniósł 2,6 tys. zł, a za pracę w godzinach nadliczbowych 600 zł. Wynagrodzenie za wrzesień 2008 r. po uzupełnieniu wynosi 2903,40 zł (2600 zł – 356,46 zł = 2243,54 zł; 2243,54 zł: 17 dni x 22 dni). Kwota 356,46 zł stanowi kwotę składek na ubezpieczenia społeczne, o którą pomniejsza się przychód (13,71 proc. x 2,6 tys. zł). Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych nie podlega uzupełnieniu i należy uwzględnić je w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej, tj. 517,74 zł (przychód 600 zł pomniejszony o kwotę potrąconych składek wynoszącą 82,26 zł – 13,71 proc. z kwoty 600 zł). Wynagrodzenie za wrzesień 2008 r. uwzględnione w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego wynosi zatem 3421,14 zł (2903,40 zł + 517,74 zł).

Ustalając podstawę wymiaru świadczeń za czas choroby i macierzyństwa, pamiętać trzeba, że w razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy. Zasada ta ma zastosowanie nawet wówczas, gdy zmiana wymiaru czasu pracy nastąpiła w miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku, albo w miesiącach poprzedzających. W myśl powyższej zasady jeśli pracownik zachorował 24 listopada 2008 r., do 31 sierpnia 2008 r. był zatrudniony na pół etatu, a od 1 września 2008 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, to do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie za wrzesień i październik 2008 r. Wyjaśnić trzeba, że powyższą zasadę stosuje się również, gdy przerwa między okresami pobierania wynagrodzenia za czas choroby i zasiłków trwa krócej niż trzy miesiące kalendarzowe, ale w okresie tej przerwy nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 36 – 47 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).

Pracownica zachorowała 8 grudnia 2008 r. Do 30 listopada 2008 r. była zatrudniona w połowie wymiaru czasu pracy, a od 1 grudnia 2008 r. na cały etat. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie za grudzień 2008 r., przysługujące z tytułu pracy w nowym wymiarze czasu pracy.

PRZYKŁAD PÓŁ ETATU ZAMIAST PEŁNEGO Pracownik był niezdolny do pracy od 8 do 19 września 2008 r. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za ten okres stanowiło przeciętne wynagrodzenie wypłacone od września 2007 do sierpnia 2008 r. Do 31 października 2008 r. pracownik był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, a od 1 listopada 2008 r. w połowie tego wymiaru. Jeśli pracownik ponownie zachoruje, np. 4 grudnia 2008 r., to mimo że przerwa między okresami niezdolności do pracy będzie trwała krócej niż trzy miesiące kalendarzowe, ze względu na zmianę wymiaru czasu pracy, podstawa wymiaru zasiłku przysługującego od 4 grudnia 2008 r. powinna zostać ustalona ponownie. Będzie ją stanowiło wynagrodzenie przysługujące po zmianie wymiaru czasu pracy – za listopad 2008 r.

Wysokość świadczeń w razie choroby i macierzyństwa z ubezpieczenia chorobowego Świadczenia

Wysokość

Zasiłek chorobowy

80 proc. podstawy wymiaru, 100 proc. podstawy wymiaru, gdy niezdolność do pracy przypada na okres ciąży, jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy albo poddaniem się badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów do przeszczepu (także za okres pobytu w szpitalu), 70 proc. podstawy wymiaru za okresy niezdolności do pracy przypadające na pobyt w szpitalu

Świadczenie rehabilitacyjne

90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego – za okres pierwszych trzech miesięcy (90 dni), 75 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego – za pozostały okres, 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego – jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży

Zasiłek opiekuńczy

80 proc. podstawy wymiaru

Zasiłek wyrównawczy

stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem (ustalonym według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego) a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej

Zasiłek macierzyński

100 proc. podstawy wymiaru

nr 227

T Y G O D N I K

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

D

orzecznictwo...

9

S Ą D N A J W Y Ż S Z Y o pełnieniu funkcji dyrektora przez dwóch pracowników

Nie można żądać wyrównania wynagrodzenia, gdy praca podzielona jest pomiędzy dwie osoby TEZA: W razie wykonywania obowiązków pracowniczych na stanowisku pracy, które nie powtarza się w strukturze organizacyjnej pracodawcy, nie występuje racjonalna możliwość wskazania i zweryfikowania obiektywnych kryteriów porównywalności jednakowej pracy, za którą przysługuje prawo do jednakowego wynagrodzenia (art. 183c k.p.). STAN FAKTYCZNY: 30 kwietnia 1991 r. Andrzej J. podjął pracę w SGS sp. z o. o. Na po-

czątku na stanowisku specjalisty do spraw paliw, a następnie dyrektora-szefa sprzedaży. 13 maja 2002 r. wyraził zgodę na objęcie funkcji dyrektora naczelnego i tego samego dnia otrzymał wiadomość, że w Polsce będą dwa działy zarządzane tymczasowo przez niego i Dagmarę Ż. Kierował również sektorem analiz i ekspertyz, odpowiadał za kwestie finansów i administracji, przy czym po upływie trzech miesięcy czynności w tym zakresie przeszły na Dagmarę Ż.,

której zakres obowiązków był szerszy od jego obowiązków. Po objęciu nowej funkcji jego wynagrodzenie nie zmieniło się. Powód zwracał się o podwyżkę, której zawsze mu odmawiano. W grudniu 2002 r. powiadomiony został, że dwuosobowy system zarządzania firmą nie będzie kontynuowany i dlatego 14 kwietnia 2003 r. na zgromadzeniu wspólników złożył rezygnację z pełnionej funkcji. 29 listopada 2003 r. w związku z likwidacją stanowiska pracy wypowiedziano mu

umowę o pracę i z tego tytułu wypłacono kwotę 16 000 zł. Andrzej J. wystąpił do sądu okręgowego o zasądzenie od SGS sp. z o.o. wynagrodzenia i wyrównanie ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Sąd okręgowy oddalił jego żądania, a sąd apelacyjny jego apelację. Od tego wyroku pełnomocnik Andrzeja J. wniósł kasację do Sądu Najwyższego. Kasacja ta została również oddalona.

Z UZASADNIENIA: Nienaruszony został art. 112 k.p.

i art. 183c k.p., ponieważ powód nie zarządzał jednoosobowo pozwaną Spółką. W okresie wprowadzenia dwuosobowego zarządzania firmą nie wykonywał on tych samych, tj. identycznych z powinnościami Dagmary Ż., obowiązków pracowniczych na stanowisku dyrektora naczelnego, dlatego nie mógł korzystać z równych praw przysługujących wyłącznie z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków (art. 112 k.p.).

WAŻNE WYJAŚNIENIA: Nie można korzystać z zasady prawa pracy jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę (art. 183c k.p.), w przypadku gdy pracownik sam jej nie wykonywał, a czynności kierownicze przypisane do kierowniczego stanowiska pracy były w praktyce rozdzielone i realizowane przez dwóch pracowników.■ Wyrok Sądu Najwyższego z 15 marca 2006 r., II PK 154/05, OSNAPiUS 2007/3-4/46

S Ą D N A J W Y Ż S Z Y o zasadzie równego traktowania w zatrudnieniu

Porównanie zarobków pracowników jest możliwe tylko w razie stworzenia systemu wartościowania pracy TEZA: Podwyższenie wynagrodzenia za pracę tylko jednemu pracownikowi, z pominięciem pozostałych zatrudnionych na innych stanowiskach, nie oznacza nierównego traktowania w zatrudnieniu (art. 112 k.p.) lub naruszenia zakazu dyskryminacji (art. 113, art. 183a i art. 183c k.p.), jeżeli u pracodawcy nie wprowadzono systemu wartościowania pracy; może natomiast być oceniane według kryteriów niezgodności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 par. 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.). STAN FAKTYCZNY: 16 listopada 1998 r. Ewa C. zawarła z R. Spółką z o.o. umowę o pracę na czas nieokreślony. Pracodawca powierzył jej obowiąz-

ki specjalisty do spraw księgowych. Następnie pomiędzy powódką i spółką został wprowadzony aneks do umowy o pracę, w którym pracodawca zobowiązał się, że nie rozwiąże z nią umowy o pracę za wypowiedzeniem, a w przypadku tego rozwiązania pracownikowi przysługiwać będzie odszkodowanie. 1 kwietnia 2003 r. pozwana spółka podwyższyła powódce wynagrodzenie zasadnicze. W tym czasie w spółce była zatrudniona na stanowisku księgowej także Maria K., która świadczyła pracę na podstawie umowy zawartej na czas określony. Na przełomie roku 2002 i 2003 doszło do przejęcia udziałów spółki, zmienił się również jej zarząd. Od czerwca 2003 r. powódka przebywała na zwol-

nieniu lekarskim, a po powrocie do pracy rozwiązano z nią umowę o pracę za wypowiedzeniem z powodu likwidacji stanowiska pracy. Pozwany pracodawca wypłacił powódce odprawę pieniężną. Ewa C. wystąpiła do sądu okręgowego o zasądzenie od spółki odszkodowania. Sąd okręgowy nie uwzględnił tego roszczenia. Apelację od wyroku wniosły obie strony. Sąd apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd okręgowy oddalił powództwo w całości. Powyższy wyrok zaskarżyła apelacją powódka. Sąd apelacyjny apelację oddalił. Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł pełnomocnik powódki. SN

uznał skargę za uzasadnioną, uchylił wyrok sądu apelacyjnego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Z UZASADNIENIA: Przepis art. 183c k.p. odnosi zasadę równego wynagrodzenia do wykonywania takiej samej pracy lub pracy równej wartości. W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy możliwe byłoby porównanie wynagrodzenia za pracę powódki i innej osoby zatrudnionej na stanowisku księgowej, z uwzględnieniem szeregu okoliczności (kwalifikacji zawodowych, doświadczenia zawodowego, stażu pracy, zakresu czynności przypisanego do stanowiska pracy, odpowiedzialności, wysiłku psychicznego czy obciążenia pracą) wartościujących ich pracę. Nie było natomiast

możliwe porównanie w aspekcie zasady równego traktowania (art. 112 k.p.) i zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu (art. 183a k.p.) wynagrodzenia za pracę powódki jako księgowej i innych pracowników zatrudnionych na stanowiskach lakierników. Ewentualnie porównanie zarobków księgowej i lakiernika byłoby możliwe w razie stworzenia systemu wartościowania pracy. Także podwyższenie wynagrodzenia jedynie powódce, a nie innym pracownikom zatrudnionym na innych stanowiskach, nie może być rozważane w kategoriach dyskryminacji. Co nie oznacza, że podwyższenie wynagrodzenia tylko powódce nie może być oceniane według kryteriów niezgodności tej czynności z zasadami współżycia spo-

łecznego (art. 58 par. 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.), a przez to jej nieważności.

WAŻNE WYJAŚNIENIA: Nie jest sprzeczne z prawem zamieszczenie w umowie o pracę klauzuli przewidującej odszkodowanie w razie wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę. Jednak w konkretnych okolicznościach, kiedy pracownik w związku ze zwolnieniem z pracy korzysta z innych jeszcze, nieuzasadnionych względami rzeczowymi przywilejów, skorzystanie przez niego z wymienionej klauzuli umownej może być potraktowane jako nadużycie prawa.■ Wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2007 r., I PK 222/06, OSNAPiUS 2008/11-12/98

S Ą D N A J W Y Ż S Z Y o dyskryminacji w zatrudnieniu w zakresie wysokości wynagrodzenia

System kształtowania przez pracodawcę wynagrodzeń poszczególnych pracowników musi być obiektywnie uzasadniony TEZA: W razie zróżnicowania wynagrodzenia pracowników wykonujących jednakową pracę (art. 183c par. 1 k.p.) pracodawca powinien udowodnić, że kierował się obiektywnymi powodami (art. 183b par. 1 k.p.). Przy powołaniu się pracodawcy na różne kwalifikacje zawodowe i staż pracy, oznacza to konieczność wykazania, że miały one znaczenie przy wykonywaniu zadań powierzonych pracownikom.

STAN FAKTYCZNY: Maria S. była zatrudniona w urzędzie miejskim na stanowi-

sku radcy prawnego na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony od 1991 roku. Od marca 2003 r. do 15 lutego 2004 r. powódka wykonywała u pozwanego samodzielnie obsługę prawną. 16 lutego 2004 r. pozwany urząd zatrudnił w wymiarze 4/5 etatu radcę prawnego Andrzeja K. na podstawie umowy o pracę na czas określony. Temu pracownikowi przyznano wynagrodzenie w kwocie wyższej niż w przypadku powódki. Następnie urząd zatrudnił radców prawnych: Magdalenę P., Marka K., Joannę B. oraz

Andrzeja K.-M. Wszyscy ci pracownicy otrzymali wyższe wynagrodzenie. 4 maja 2005 r. rozwiązano z Marią S. umowę o pracę. Wskutek jej pozwu sąd rejonowy oddalił powództwo przeciwko urzędowi miejskiemu o wyrównanie wynagrodzenia za pracę w związku z dyskryminacją ze względu na płeć. Sąd okręgowy oddalił apelację powódki od wyroku sądu rejonowego. Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła Maria S. SN uznał skargę za uzasadnioną, dlatego uchylił wyrok sądu okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Z UZASADNIENIA: Powódka nie była nierówno traktowana ze względu na płeć, ale nie oznacza to, że pracodawca nie naruszył zasady równego traktowania z uwagi na inne kryterium dyskryminujące. Wykazała ona, że wykonywała pracę tego samego rodzaju, wymagającą porównywalnych kwalifikacji zawodowych oraz porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku, jak wskazany przez nią pracownik otrzymujący znacząco wyższe wynagrodzenie za pracę. Podkreślenia wymaga, że chodzi o konieczność wykazania

porównywalnych, a nie identycznych, kwalifikacji, odpowiedzialności i wysiłku. Pozwany urząd powoływał się na zróżnicowanie wynagrodzenia za pracę ze względu na kwalifikacje zawodowe oraz staż pracy powódki i wskazywanego pracownika. Zdaniem Sądu Najwyższego, system kształtowania przez pozwanego wynagrodzeń poszczególnych radców prawnych nie był przejrzysty, a konkretnie w odniesieniu do kryterium kwalifikacji zawodowych, pozwany nie wykazał, aby dodatkowe kwalifikacje zawodowe

wskazanego pracownika miały znaczenie dla wykonywanych zadań.

WAŻNE WYJAŚNIENIA: Pracownik musi uprawdopodobnić jego dyskryminację, wskazując fakty, z których ma ona wynikać, a pracodawca może obalić twierdzenia pracownika, wskazując, iż w swoim postępowaniu kierował się obiektywnymi powodami.■ Wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007 r., I PK 242/06, OSNAPiUS 2008/7-8/98

Oprac. LESZEK JAWORSKI

T Y G O D N I K

D

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

nr 227

niepełnosprawni

10

REFUNDACJA KOSZTÓW

Pracodawca zatrudniający pracowników pomagających niepełnosprawnym otrzyma pomoc z PFRON Szkoły mogą korzystać z finansowych instrumentów wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych. Warunkiem uzyskania pomocy ze środków funduszu jest poniesienie określonych kosztów związanych z ich zatrudnieniem. LUIZA KLIMKIEWICZ [email protected]

Ś

rodki na zatrudnianie osób niepełnosprawnych udzielane są wyłącznie pracodawcom. Przed uzyskaniem pomocy z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych należy ustalić, jaki podmiot samodzielnie zatrudnia pracowników, czy jest to szkoła, a nie inna jednostka, np. zespół szkół, czyli kto jest pracodawcą w świetle art. 3 k.p. Znaczna część szkół może korzystać ze wsparcia w kwocie nieograniczonej granicami intensywności pomocy publicznej, ponieważ w świetle doktryny i orzecznictwa ETS nie prowadzą one działalności gospodarczej (nie są uczestnikami rynku) lub ich zakres działania ma charakter lokalny, co wyłącza możliwość stosowania lub naruszenia art. 87 TWE odnoszącego się do pomocy publicznej (zob. orzeczenie ETS z 27 września 1988 r. w sprawie C263/86, Humble and Edel., State aid NN54/2006 – Czech Republic Přerov logistics College, C (2006) 5228).

Konieczny wniosek Wszystkie formy wsparcia z Funduszu udzielane są na wniosek pracodawcy. Środki określone w art. 26, art. 26d, art. 26e i art. 26f ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz za-

E K S P E R T

trudnianiu osób niepełnosprawnych są udzielane fakultatywnie, na podstawie umowy zawartej ze starostą w odniesieniu do kosztów poniesionych po jej podpisaniu, a ich przyznanie nie jest uzależnione od poziomu zatrudnienia ogółem i wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Natomiast środki określone w art. 25a i 26a ustawy są udzielane obligatoryjnie przez PFRON. Nie mogą ich jednak uzyskać pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na etaty, a nie osiągają sześcioprocentowego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Wyposażenie stanowiska Na podstawie art. 26 i 26e ustawy szkoła może otrzymać refundację kosztów: ■ wyposażenia stanowiska pracy zatrudnionej osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej jako bezrobotna lub poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu (do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia), ■ przystosowania stanowiska pracy lub adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb wynikających z niepełnosprawności nowo zatrudnionej osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej jako bezrobotna lub poszukująca pracy niepo-

zostająca w zatrudnieniu lub pozostającej w zatrudnieniu u pracodawcy, jeżeli jej niepełnosprawność powstała w okresie zatrudnienia u pracodawcy (chyba że przyczyną powstania niepełnosprawności było zawinione przez pracodawcę lub przez pracownika naruszenie przepisów), adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających tej osobie funkcjonowanie w zakładzie pracy oraz rozpoznania przez służby medycyny pracy jej potrzeb w tym zakresie (łącznie do dwudziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia). Warunkiem uzyskania refundacji jest: ■ zobowiązanie się do zatrudniania osoby niepełnosprawnej przez okres co najmniej 36 miesięcy. W przypadku gdy okres ten będzie krótszy, pracodawca zwraca 1/36 ogólnej kwoty refundacji za każdy miesiąc brakujący do upływu tego okresu, jednak ogółem nie mniej niż 1/6 kwoty refundacji. Pracodawca nie zwraca środków, jeżeli zatrudni w terminie trzech miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy z osobą niepełnosprawną inną osobę niepełnosprawną, zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna lub poszukująca pracy i niepozostającą w zatrudnieniu, ■ poniesienie refundowanych kosztów. Przy czym jednostki budżetowe mogą ubiegać się wyłącznie o refundację kosztów, które poniosą z wydzielonego rachunku dochodów własnych, o którym mowa

w art. 22 ust. 1 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104 z późn. zm.), ■ uzyskanie pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu stanowiska pracy do potrzeb wynikających z niepełnosprawności osoby zatrudnionej na tym stanowisku.

Asystent pracy Zgodnie z art. 26d ustawy, szkoła zatrudniająca pracownika niepełnosprawnego może otrzymać zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy. Maksymalną kwotę refundacji ustala się według wzoru: Nw x Lgp/Lgn, z tym że Lgp<= 0,2 x Lgma (Nw – minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące w grudniu poprzedniego roku, Lgp – liczba godzin w miesiącu przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu, Lgn – miesięczna liczba godzin pracy pracownika niepełnosprawnego w miesiącu (Lgn nie należy ograniczać do liczb godzin pracy dydaktycznej), Lgma – miesięczna liczba godzin pracy asystenta. Refundacja dotyczy zarówno nowo zatrudnionych, jak i dotychczasowych pracowników.

Z ORZECZNICTWA SĄDÓW Przepis art. 26 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych pozostawia woli stron ustalenie terminowego lub bezterminowego charakteru umowy o pracę, a w przypadku zawarcia umowy na czas określony nie jest wyłączone stosowanie art. 251 k.p. Wyrok SN z 14 października 2004 r., I PK 693/03, OSNP 2005/11/158 1. Refundacja środków wyłożonych przez przedsiębiorcę na zorganizowanie lub przystosowanie stanowiska pracy dla niepełnosprawnego pracownika nie przysługuje automatycznie z mocy prawa. 2. Ustawa z 1991 r. o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych przewiduje górny limit takiej ewentualnej refundacji, co oznacza, że refundacja ta nie musi pokryć całych kosztów wyłożonych na ten cel przez zakład pracy. Dlatego też szczegółowe warunki tej refundacji określały umowy zawierane przez stronę powodową z konkretnym zakładem pracy zobowiązującym się do zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych. Wyrok SN z 5 września 2001, I CKN 395/00, LEX nr 52664 Udziela się jej ze środków PFRON także jednostkom budżetowym.

Refundacja kosztów płacy Na podstawie art. 26f ustawy szkoła, która zobowiąże się do zatrudniania przez dwanaście miesięcy osoby niepełnosprawnej (dotychczas bezrobotnej lub poszukującej pracy niepozostającej w zatrudnieniu), może uzyskać refundację 60 proc. kosztów jej płacy za ten okres. Koszty płacy są równe sumie wynagrodzenia brutto i naliczonych od niego składek na ubezpieczenia. Jeżeli okres zatrudnienia osoby niepełnosprawnej będzie krótszy niż dwanaście miesięcy, to szkoła ma obowiązek zwrócić PFRON otrzymaną refundację, chyba że umowa o pracę z osobą niepełnosprawną uległa rozwiązaniu za wypowiedzeniem złożonym przez pracownika lub z przyczyn okre-

ślonych w art. 52 par. 1 pkt 1 k.p. albo wygasła. Refundacja może być wypłacona niezależnie od tego, z jakiego rachunku poniesiono refundowane koszty, a także jednostkom, które wstępnie finansują koszty płacy ze środków publicznych. Nie można jej jednak wypłacić w części pokrywającej się z innymi kwotami pomocy na ten sam cel. Warto wcześniej złożyć wniosek dotyczący tej refundacji, ponieważ dwunastomiesięczne umowy z tego tytułu mogą być zawierane nie później niż do 31 grudnia.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 26, art. 26d, art. 26e i art. 26f ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 14, poz. 92).

W Y J A Ś N I A

Czy szkoła uzyska dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników Zespół szkół zawodowych zamierza zatrudnić niepełnosprawnego nauczyciela. Czy szkoła może korzystać z dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych i refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych? Tak, ale tylko gdy spełnia warunki określone w art. 25a-25d i art. 26a-26c ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Szkoły nie są wyłączone z kręgu pracodawców uprawnionych do dofinansowania i refundacji. Należy jednak zwrócić uwagę na cztery kwestie mogące decydować o wyłączeniu możliwości uzyskania tych środków przez szkoły. Po pierwsze, szkoły zatrudniające co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na etaty, a nieosiągające sześcioprocentowego wskaźnika zatrudnienia

LUIZA KLIMKIEWICZ

specjalista do spraw pomocy publicznej Lege Artis Konsulting

osób niepełnosprawnych nie mogą uzyskać refundacji ani dofinansowania. Wskaźnik ten ustala się według wzoru: ZON/ZOG (ZON – stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na etaty, ZOG – stan zatrudnienia ogółem w przeliczeniu na etaty). Stany zatrudnienia niezbędne do obliczenia tego wskaźnika ustala się wyłącznie na podstawie art. 21 ust. 1 i 5 ustawy i nie stosuje się do nich obniżenia wskaźnika na zasadach wynikających z art. 21 ust. 2b-2d w związku z art. 21 ust. 4 ustawy, jak ma to miejsce w przypadku wpłat na PFRON. Szkoła może więc być zwolniona z wpłat, a nie osiągać wskaźnika umożliwiającego korzystanie z dofinansowania lub refundacji. Po drugie, w myśl art. 25b ust. 3 i art. 26b ust. 4 ustawy refundacja nie przysługuje do tej części refundowanych składek lub dofinansowanej

części wynagrodzenia, które zostały sfinansowane ze środków publicznych. Wyłączenie podwójnego finansowania zawarte w tych przepisach ma charakter bezwzględny i odnosi się zarówno do sytuacji, gdy wynagrodzenie lub składki były pierwotnie finansowane ze środków publicznych (np. w jednostce budżetowej), jak i gdy zostały sfinansowane z dodatkowo uzyskanych środków publicznych (granty lub inne rodzaje wsparcia z przeznaczeniem m.in. na wynagrodzenia). Po trzecie, z refundacji i dofinansowania nie mogą korzystać pracodawcy posiadający jakiekolwiek zaległości wobec PFRON w kwocie ogółem przekraczającej 100 zł. Jeżeli szkoła posiada takie zaległości, to prezes zarządu PFRON wyda decyzję o wstrzymaniu refundacji i dofinansowania do czasu uregulowania zaległości przez pracodawcę, a w razie ich nieuregulowania

– do 31 stycznia roku następującego po roku, za który szkole przysługuje refundacja i dofinansowanie – decyzję o odmowie wypłaty refundacji i dofinansowania za okres wskazany w decyzji o wstrzymaniu refundacji i dofinansowania. Od obu rodzajów decyzji można odwołać się do ministra pracy i polityki społecznej. Po czwarte, wspomnianych środków nie można uzyskać w razie niewypłacenia wynagrodzenia do dnia złożenia wniosku o wypłatę dofinansowania lub nieterminowego albo niepełnego opłacenia refundowanych składek.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 25a-25d, art. 26a-26c ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 14, poz. 92).

nr 227

T Y G O D N I K

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

poradnia kadrowa... Czy można kwestionować wyznaczenie organu egzekucyjnego Sąd zasądził od pracownicy odszkodowanie z tytułu naruszenia zakazu konkurencji, które egzekwowane było przez komornika sądowego. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych egzekwował od niej zaległe składki na ubezpieczenie społeczne z okresu, gdy prowadziła działalność gospodarczą. W związku z tym, że nastąpił zbieg egzekucji z wynagrodzenia za pracę dłużniczki, sąd wyznaczył do prowadzenia dalszej egzekucji komornika sądowego. W międzyczasie dłużniczka zawarła jednak z pracodawcą ugodę o rozłożeniu egzekwowanego świadczenia na raty. Czy układ ratalny może być podstawą do zażalenia na postanowienie o wyznaczeniu organu mającego prowadzić łączną egzekucję? Nie. W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej co do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego administracyjny organ egzekucyjny, w omawianym wypadku RAFAŁ ZUS i komornik, wstrzymują czynności egKRAWCZYK zekucyjne na wniosek wierzyciela, dłużnika sędzia Sądu lub z urzędu i przekazują akta egzekucji adOkręgowego ministracyjnej i egzekucji sądowej sądowi w Toruniu rejonowemu, w którego okręgu wszczęto egzekucję, w celu rozstrzygnięcia, który organ egzekucyjny – sądowy czy administracyjny – ma dalej prowadzić łącznie egzekucje w trybie właściwym dla danego organu. Sąd rejonowy władny jest wydać postanowienie, w którym: po pierwsze – wyznaczy organ egzekucyjny sądowy albo administracyjny do prowadzenia łącznie obu egzekucji w trybie właściwym dla wskazanego organu, po drugie – wskaże, jakie dokonane już czynności egzekucyjne pozostają w mocy. Układ ratalny, który dłużniczka zawarła z byłym pracodawcą, nie jest okolicznością, która czyni rozstrzygnięcie w przedmiocie zbiegu egzekucji nieaktualnym czy nietrafnym, ponieważ okoliczności tej sąd rejonowy rozpoznający sprawę nie jest władny brać w ogóle pod uwagę. Wola pracownika – dłużnika nie ma w zakresie wyznaczenia organu do prowadzenia łącznej egzekucji jakiegokolwiek znaczenia. Nie oznacza to jednak, że komornik, który został wyznaczony do łącznego prowadzenia egzekucji, pominie konsekwencje wynikające z umowy o rozłożeniu na raty zadłużenia dłużniczki, jeżeli taka została zawarta. Wymaga to jednak stosownego wniosku wierzyciela o zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego. Jeśli wierzyciel sam nie składa takiego wniosku, dłużniczka może w trybie art. 822 k.p.c. żądać wstrzymania czynności egzekucyjnych, przedkładając ugodę z wierzycielem, co skutkować będzie koniecznością ustosunkowania się wierzyciela do tej okoliczności.

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 773 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy sytuacja finansowa uzasadnia zwolnienie od kosztów sądowych Pracodawca – spółka z o.o. – wystąpił przeciwko pracownikowi o zasądzenie od niego odszkodowania z tytułu niedoboru w kwocie 200 tys. zł. Wniósł również do sądu o zwolnienie go od kosztów sądowych w całości. Uzasadnieniem wniosku była trudna sytuacja finansowa spółki,

zbyt wysoka opłata od pozwu oraz konieczność poniesienia znacznych kosztów związanych z opinią biegłego. Czy wniosek taki może zostać uwzględniony? Nie ma przeszkód, aby pracodawca niezależnie od formy organizacyjnej, w jakiej działa, wnioskował o zwolnienie go od kosztów sądowych w całości lub części. Uwzględnienie takiego wniosku pracodawcy prowadzącego działalność gospodarczą uzależnione jest od wystąpienia szczególnych okoliczności. Powszechnie akceptowany jest bowiem pogląd, iż procesy sądowe są koniecznym i nieodłącznym elementem obrotu gospodarczego, dlatego też przedsiębiorcy powinni uwzględniać związane z nim koszty przy planowaniu przyszłych wydatków. Dochodzenie należności od dłużników drogą sądową należy również do działalności gospodarczej (por. postanowienie SA w Białymstoku z 14 listopada 1994r. – I ACr 277/94, OSA 1996/5/22 podobnie w postanowieniu z 9 lipca 1992 r. – I ACz 393/92, Wokanda 1993/2/32). Sąd Apelacyjny w Gdańsku stwierdził, że skoro dostępność do sądu wymaga z natury rzeczy posiadania środków finansowych, posiadanie tych środków staje się istotnym składnikiem działalności gospodarczej. Oznacza to, że w procedurze planowania wydatków związanych z działalnością gospodarczą podmioty prowadzące tę działalność, przewidując realizację swoich praw przed sądem, powinny uwzględniać także konieczność posiadania środków na prowadzenie procesu sądowego. Planowanie wydatków bez uwzględnienia zasady, o której wspomniano wyżej, jest naruszeniem równoważności w traktowaniu swoich powinności finansowych, zaś strona, która realizuje swoje zobowiązania w taki sposób, że wyzbywa się zdolności do zapłaty kosztów sądowych – preferencyjnie traktując inne zobowiązania – nie może prawnie skutecznie podnieść zarzutu, iż odmowa zwolnienia jej od kosztów sądowych jest ograniczeniem dostępności do realizacji jej praw przed sądami. Co więcej, przyjmuje się, że jeżeli osoba prawna lub fizyczna prowadząca działalność gospodarczą nie ma środków na rachunku bankowym lub gotówki w kasie, choć ma inny majątek, to przejściowy brak wolnych środków pieniężnych w zasadzie nie stanowi podstawy do zwolnienia jej od kosztów sądowych.

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 102 par. 1, art. 103 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398 z późn. zm.).

Czy trzeba wypowiedzieć warunki płacy odwołanemu pracownikowi Dwa lata temu prezesem spółki została osoba będąca jej pracownikiem, zatrudnionym na czas nieokreślony. W umowie o pracę postanowiono, że ustalone wynagrodzenie za pełnienie funkcji prezesa zarządu będzie przysługiwało do wygaśnięcia kadencji lub odwołania z funkcji. Po dwóch latach osoba ta została odwołana i wróciła na poprzednie stanowisko pracy. Czy przysługuje jej wynagrodzenie z poprzedniego stanowiska pracy? Czy konieczne jest wypowiedzenie zmieniające? Skoro strony ustaliły, że wynagrodzenie za pełnienie funkcji prezesa zarządu nie przysługuje po odwołaniu, to nie ma potrzeby składania wypowiedzenia zmieniaEWA jącego. Określając w umowie o pracę, że DRZEWIECKA ekspert pracownik obejmuje funkcję prezesa zarządu i że wynagrodzenie za jej pełnienie bę- z zakresu prawa pracy dzie przysługiwało do wygaśnięcia kadencji lub odwołania z funkcji, pracodawca i pracownik zmienili treść dotychczasowego stosunku pra-

D

11

cy w zakresie stanowiska pracy i wysokości wynagrodzenia. Wprowadzona zmiana miała charakter czasowy, do wygaśnięcia kadencji lub odwołania z funkcji prezesa zarządu. Oznacza to, że po odwołaniu z funkcji pracownik wraca na poprzednio zajmowane stanowisko pracy i ma prawo do wynagrodzenia w ustalonej poprzednio wysokości (wyrok SN z 5 lipca 2007 r., III PK 20/07, OSNP 2008/17-18/253). Jeżeli jednak w okresie sprawowania funkcji prezesa wszyscy pracownicy otrzymali podwyżki, wówczas pracodawca powinien podwyższyć wynagrodzenie byłego prezesa. Zachowanie pensji w dotychczasowej wysokości byłoby nieuzasadnione i dyskryminujące. Zmiany wysokości wynagrodzenia należy dokonać za pomocą porozumienia zmieniającego w formie pisemnej. Jednakże dorozumiana akceptacja przez pracownika wyższego wynagrodzenia nie spowoduje nieważności zawartego porozumienia.

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 29 par. 4, art. 42 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Czy naruszenie dóbr pracownika uzasadnia wypowiedzenie przez niego umowy W związku z coraz gorszymi wynikami naszej firmy postanowiliśmy zmniejszyć niektórym pracownikom wynagrodzenia. Pracownik pełniący funkcję dyrektora sprzedaży w udzielonym wywiadzie oskarżył zarząd spółki o złe zarządzanie firmą, nieuprawnione przyznanie sobie premii, co skutkowało, jego zdaniem, problemami finansowymi. Po przeprowadzonej kontroli w kierowanym przez niego dziale stwierdzono wiele nieprawidłowości, o czym poinformowaliśmy wszystkich pracowników firmy. Pracownik ten rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia, powołując się na fakt dopuszczenia się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika, tj. naruszenia jego dóbr osobistych. Czy w tych okolicznościach miał takie prawo? Istotny w tym zdarzeniu jest problem, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych przez pracodawcę i czy można mówić o dopuszczalnej krytyce pracodawcy. Pracodawca LESZEK obowiązany jest właściwie odnosić się do JAWORSKI swojego pracownika z poszanowaniem jego ekspert dóbr osobistych, o których mowa w art. 23 z zakresu prawa k.c. O ile więc przeprowadzona kontrola nie pracy była formą swoistego szantażu ze strony pracodawcy czy odwetu za krytyczne uwagi w udzielonym wywiadzie, to pracownikowi nie przysługiwało prawo do rozwiązania umowy w tym trybie, wręcz przeciwnie, pracodawca mógł wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę. Z drugiej strony, stwierdzić należy, iż dozwolona i konstruktywna krytyka nie narusza dobra pracodawcy, ale może świadczyć o dbałości pracownika o to dobro (art. 100 par. 2 pkt 4 k.p.). Sąd Najwyższy w wyroku z 7 grudnia 2006 r. (I PK 123/06, OSNAPiUS 2008/1-2/14) uznał, że zmierzające do zdyskredytowania oraz naruszające dobra osobiste pracownika (art. 111 k.p.) odwetowe sankcje pracodawcy, podjęte w reakcji na dozwoloną i konstruktywną jego krytykę, mogą być kwalifikowane (ocenione) jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika, uprawniające go do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (art. 55 par. 11 k.p.).

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 111, art. 55 par. 11 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

WIĘCEJ NA TEN TEMAT ■ W jaki sposób osoba prawna może ubiegać się o zwolnienie z kosztów sądowych ■ Co grozi pracodawcy za naruszenie dóbr osobistych pracownika ■ Wadliwa reprezentacja spółki powoduje nieważność wypowiedzenia zmieniającego

Gazeta Prawna nr 196/2007 Gazeta Prawna nr 163/2008 Gazeta Prawna nr 218/2008

strona 17 strony A4–A5 strona A4

T Y G O D N I K

D

P R A W A

P R A C Y

I

U B E Z P I E C Z E Ń

nr 227

orzecznictwo

12

S Ą D N A J W Y Ż S Z Y o podstawie wymiaru zasiłku dla przedsiębiorcy

Można zsumować okresy ubezpieczenia chorobowego TEZA:

Jeżeli przerwy w podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu nie przekraczały 30 dni, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem, którą stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 48 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.) uwzględnia się przychód z tego okresu nieprzerwanego ubezpieczenia

chorobowego w rozumieniu art. 4 ust. 2 tej ustawy.

STAN FAKTYCZNY: Tomasz I. od wielu lat prowadzi działalność gospodarczą. Podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W działalności występowały przerwy, które jednak nie przekraczały 30 dni. W 2007 r. Tomasz I. podlegał ubezpieczeniom od 3 do 31 stycznia, od 9 do 14 lutego, po czym 15 lutego 2007 r. wyrejestrował się z ubezpieczeń, a następnie ponownie zgłosił się do nich (w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) od 28 lutego 2007 r. 12 marca zachorował. ZUS

przyznał mu prawo do zasiłku, ale ustalił jego kwotę przyjmując za podstawę wymiaru przychód z pierwszego, niepełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia – za jeden dzień, tj. 28 lutego 2007 r.

Z UZASADNIENIA: Wykładnia ZUS, której nie podzielił Sąd Najwyższy, oparta jest na założeniu, że pojęcie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego jest różne dla nabycia prawa do zasiłku chorobowego oraz inne dla ustalenia podstawy jego wymiaru. ZUS przyjął, że jedynie przy ocenie przysługiwania prawa do zasiłku chorobowego, które zostało uzależ-

nione – co do zasady – od posiadania tzw. okresu wyczekiwania, do okresów nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy tego ubezpieczenia, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni. Natomiast taką możliwość wykluczył przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, która w każdym przypadku, a zatem także w razie nieprzekraczających 30 dni przerw w podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu, liczy się zawsze od nowa – od początku każdego wznowionego okresu ubezpieczenia chorobowego. W ocenie Sądu Najwyższego nie ma uzasadnienia

takie różnicowanie kategorii nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Skoro Tomasz I. od wielu lat (od 1996 r.) podlegał między innymi dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, z nieprzekraczającymi 30 dni przerwami w podleganiu temu ubezpieczeniu, to należało uznać je za nieprzerwane dla celów wynikających z przepisów ustawy zasiłkowej. W konsekwencji wysokość podstawy należnego mu zasiłku chorobowego w myśl art. 48 ust. 1 ustawy zasiłkowej należało ustalić od przychodu za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powsta-

ła u ubezpieczonego niezdolność do prowadzenia pozarolniczej działalności z powodu choroby, trwającej od 12 do 20 marca 2007 r.

WAŻNE

WYJAŚNIENIA:

Okresy przerw w podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu, nieprzekraczajace 30 dni (uznane za usprawiedliwione w danych okolicznościach), nie przerywają tego ubezpieczenia w rozumieniu przepisów ustawy zasiłkowej. Dotyczy to zarówno ustalania prawa do zasiłku, jak i jego wysokości.■ Uchwała SN z 12 września 2008 r., I UZP 5/08, niepublikowana

S Ą D N A J W Y Ż S Z Y o trybie postępowania o przyznanie renty oraz orzekania o niepełnosprawności

Niezdolność do pracy stwierdza lekarz orzecznik ZUS TEZA: Uznanie osoby za niezdolną do pracy w inny sposób, niż to przewiduje art. 14 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.), nawet jeżeli chodzi o osobę, której niepełnosprawność została stwierdzona właściwym orzeczeniem powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, jest niedopuszczalne.

nie było ubezpieczenie pracownicze. W dniu złożenia wniosku o przyznanie emerytury Maria G. korzystała ze stałego zasiłku przyznanego jej przez ośrodek pomocy społecznej. Orzeczeniem powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności z 28 stycznia 2004 r. przyznano jej na stałe umiarkowany stopień niepełnosprawności. Niepełnosprawność ta ma charakter trwały, od 28 stycznia 2002 r.

STAN FAKTYCZNY: ZUS decy-

Z UZASADNIENIA: Sądy orzekające ustaliły, że wnioskodawczyni spełniła warunki do przyznania jej prawa do wcześniejszej emerytury dotyczące wymaganego stażu oraz wieku. Sporna natomiast pozostawała kwestia,

zją z 12 stycznia 2007 r., na podstawie art. 29 w zw. z art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, odmówił Marii G. prawa do emerytury, gdyż ostatnim okresem ubezpieczenia wnioskodawczyni

czy przed złożeniem wniosku o przyznanie prawa do emerytury wnioskodawczyni posiadała status pracownika, ewentualnie, czy spełniała warunki do przyznania renty, tj. warunki określone w art. 29 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Uwzględniając reguły wykładni gramatycznej, logicznej, funkcjonalnej i systemowej, należy przyjąć, że warunkiem przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej (na podstawie art. 29 w zw. z art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) równoważącym pozostawanie w stosunku pracy co najmniej przez sześć miesięcy w ostatnich 24 miesiącach podlegania

ubezpieczeniu przed zgłoszeniem wniosku, jest pobieranie renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, a niezdolność do pracy powstała we wskazanych w ustawie okresach. Artykuł 14 przywołanej ustawy stanowi natomiast, że oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia innych wskazanych w ustawie okoliczności dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS. Orzeczenie lekarza

orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie renty. Warto podkreślić, że jakkolwiek w art. 5 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ustawodawca przesądził o tym, że orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy (ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej) traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, to z żadnego przepisu nie wynika sytuacja odwrotna. Już sam brak takiej regu-

lacji prawnej w połączeniu z zasadą ścisłego interpretowania art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – przepisu wprowadzającego wcześniejszą emeryturę jako wyjątek od zasady konieczności osiągnięcia określonego wieku emerytalnego, powoduje konieczność podjęcia wyroku, którego sentencję przywołano na wstępie.

WAŻNE WYJAŚNIENIA: Brak jest przepisów przewidujących, że orzeczenie zaliczające do danego stopnia niepełnosprawności jest równoznaczne z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS o niezdolności do pracy i jej stopniu.■ Wyrok SN z 8 maja 2008 r., I UK 369/07, M. P. Pr. 2008/9/492

S Ą D N A J W Y Ż S Z Y o ponownym przeliczeniu świadczenia w związku osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego i nowych przychodów

Emerytura może być przeliczona od nowej kwoty bazowej TEZA: Ubezpieczona, pobierająca wcześniejszą emeryturę przyznaną na podstawie rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. nr 4, poz. 27), która po nabyciu po 1 lipca 2004 r. prawa do emerytury na podstawie art. 27 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.) podlegała przez co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emery-

talnym lub rentowym, ma prawo do ustalenia wysokości emerytury według kwoty bazowej z daty zgłoszenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury zarówno w zakresie tzw. części socjalnej, jak i części stażowej emerytury (art. 53 ust. 1 i 4 w związku z art. 110 tej ustawy).

podstawie art. 27 ustawy emerytalnej. ZUS przyznał ją, ale do ustalenia jej wysokości przyjął podstawę wymiaru wcześniejszej emerytury. Irena D. wystąpiła nie tylko o obliczenie części socjalnej emerytury od nowej kwoty bazowej, ale także należnej za okresy składkowe i nieskładkowe.

STAN FAKTYCZNY: Irena D. po przyznaniu wcześniejszej emerytury kontynuowała zatrudnienie i podlegała przez co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu. 12 grudnia 2005 r., w związku z ukończeniem 60 lat wystąpiła o przyznanie emerytury na

Z UZASADNIENIA: Według art. 21 ust. 1 pkt 1 w związku z ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury, stanowi podstawa wymiaru emerytury w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz

wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do emerytury. Z art. 53 ust. 3 tej ustawy wynika, że emeryturę dla tych osób oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do podstawy wymiaru, a następnie podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym (art. 53 ust. 4). Artykuł 53 ust. 4 wyłącza zastosowanie reguły przewidzianej art. 53 ust. 3. Zgodnie natomiast z art. 110 ustawy emerytalnej wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15 tej ustawy, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

WAŻNE

WYJAŚNIENIA:

Gdy okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym po przyznaniu wcześniejszej emerytury jest krótszy niż 30 miesięcy, emeryturę oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury.■ Uchwała SN z 8 maja 2008 r., I UZP 1/08, LEX nr 375565 Oprac. Monika Bugaj-Wojciechowska