Nowe Prawo - Przepisy Z 19 Listopada 08 (nr 226)

nr 226 (2348)

ŚRODA, 19 listopada 2008

nowe prawo

przepisy P R A K T Y K A

P R Z E P I S Y

E

PODATKI

PRACA

PRAWO

Podatku wynikającego z decyzji podatkowej nie trzeba będzie płacić przed strona E3 jej uprawomocnieniem.

Niektóre osoby otrzymają emerytury pomostowe na dziesięć lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. strona E4

Rodzice będą mogli sami zrezygnować z płacenia alimentów na pełnoletnie strona E7 dzieci.

SPIS TREŚCI

OBYWATEL | ZAWODY PRAWNICZE | Sędziowie, prokuratorzy

Darowana żywność zaliczona do kosztów

strona E2

Osobny VAT od użytkowania

strona E2

Łatwiejsze odliczenie VAT od zakupów od rolnika

strona E2

Przeliczanie obcych walut jak w podatku dochodowym

strona E3

Klasyfikacja uwzględni przepisy unijne

strona E3

Zapłata podatku po doręczeniu rozstrzygnięcia izby

strona E3

Dłuższe dla wykonujących najtrudniejsze prace

strona E4

Renciści będą mogli dorabiać bez ograniczeń

strona E4

Pacjent musi wskazać upoważnionych do informacji

strona E4

Jak ZUS obliczy rentę na nowych zasadach

strona E5

Przedsiębiorca kierownikiem w gminie

strona E5

Bank sprawdzi klienta on-line

strona E6

Decyzję środowiskową trzeba uzyskać dwa razy

strona E6

Dalsze studia i doktorat bez nostryfikacji dyplomów

strona E6

Lepsza selekcja żołnierzy przed powołaniem do służby

strona E7

Uchylenie od płacenia alimentów bez sądu

strona E7

Planowanie obszarów Natura 2000

strona E7

Szybsza egzekucja zasądzonych roszczeń

strona E8

Wpis do prawa jazdy zamiast Karty Kwalifikacji Kierowcy

strona E8

Minister będzie zarządzał majątkiem Skarbu Państwa

strona E8

Szkolenie dla aplikantów prowadzone w jednym ośrodku Zajęcia dla aplikantów sądowych i prokuratorskich będą odbywały się w Krajowej Szkole, która znajduje się w Krakowie. Każdy aplikant będzie miał zakaz pracy. W zamian za to otrzyma stypendium w wysokości 3696 zł brutto. rzyjęta przez Sejm ustawa o Krajowej Szkole SąP downictwa i Prokuratury całkowicie zmieni model dochodzenia do zawodu sędziego i prokuratora. Dziś osoby, które chcą wykonywać jeden z tych zawodów, po studiach prawniczych muszą dostać się na aplikację sądową lub prokuratorską, która trwa 3,5 roku. Aplikacje prowadzone są w 11 ośrodkach apelacyjnych w Polsce. Potem trzeba jeszcze odbyć 3-letnią asesurę (w przypadku jednak aplikacji sędziowskiej od tego roku nie ma nominacji asesorskich, bowiem Trybunał Konstytucyjny uchylił przepisy o asesorach sądowych). Nowy model dochodzenia do zawodu sędziego i prokuratora przewiduje, że aplikacja będzie prowadzona w jednym miejscu w kraju – w Szkole Sędziów i Prokuratorów, której siedziba znajduje się w Krakowie.

Ogólne szkolenie

Tygodniki Nowe Prawo PRAKTYKA i Nowe Prawo PRZEPISY dostępne co tydzień

wyłącznie dla prenumeratorów

Przez pierwszy rok aplikanci będą się kształcili w ramach 12-miesięcznej aplikacji ogólnej. Nabór ma się odbywać w drodze konkursu, na który złoży się test z poszczególnych dziedzin prawa i nauk pokrewnych oraz praca pisemna dla sprawdzenia umiejętności stosowania argumentacji prawniczej, zasad wykładni oraz kwalifikowania stanów faktycznych. Na aplikacje dostaną się osoby, które najlepiej zdadzą egzamin. Miejsca będą limitowane, co ma zapewnić gwarancję zatrudnienia dla każdego, kto ukończy aplikację. Aplikanci będą uczestniczyć w zajęciach w Krajowej Szkole oraz praktykach. Każdy będzie miał swojego patrona koordynatora. Jego zadaniem będzie pomoc merytoryczna oraz nadzorowanie i koordynowanie prawidłowego przebiegu praktyk aplikanta. Kolejni patroni będą czuwali nad aplikantami podczas każdej z praktyk. Warunkiem ukończenia aplikacji ogólnej będzie uzyskanie pozytywnych ocen ze wszystkich sprawdzianów i praktyk.

Wybór zawodu Osoby z najlepszymi wynikami na aplikacji ogólnej będą mogły kontynuować naukę na specjalistycznej aplikacji sądowej lub prokuratorskiej. Decyzję w tej sprawie wyda dyrektor Krajowej Szkoły, kierując się przy tym miejscem kandydata na liście klasyfikacyjnej aplikantów. Osoby, którym nie uda się dostać na specjalizację, otrzymają propozycję pracy na stanowisku asystenta lub referendarza. Aplikacja sędziowska będzie trwać 54 miesiące, z czego 30 miesięcy – zajęcia i praktyki, a 24 miesiące – staż na stanowiskach: asystenta sędziego, a następnie referendarza sądowego. Aplikacja prokuratorska będzie trwać 30 miesięcy i będzie również połączona z zajęciami i praktykami w Krajowej Szkole. W ostatnim miesiącu aplikacji aplikanci prokuratorscy przystąpią do egzaminu prokuratorskiego. W 30 miesiącu obu aplikacji zostaną przeprowadzone eg-

ZAKRES EGZAMINU Egzamin na aplikację sądowo-prokuratorską ma obejmować następujące dziedziny wiedzy: ■ Prawo konstytucyjne wraz z zagadnieniami ustroju sądów, prokuratury i innych organów ochrony prawnej ■ Prawo cywilne materialne wraz z prawem rodzinnym i opiekuńczym ■ Prawo prywatne międzynarodowe ■ Postępowanie cywilne ■ Prawo pracy ■ Prawo spółek handlowych ■ Prawo karne materialne wraz z prawem wykroczeń ■ Postępowanie karne ■ Prawo administracyjne materialne – ustrój samorządu terytorialnego ■ Postępowanie administracyjne wraz z postępowaniem sądowo-administracyjnym ■ Prawo gospodarcze publiczne – ustawa o swobodzie działalności gospodarczej ■ Prawo finansowe – podstawy prawa podatkowego ■ Prawo międzynarodowe publiczne – prawo traktatów i międzynarodowa ochrona praw człowieka ■ Prawo wspólnotowe – ustrój Wspólnot i Unii

zaminy: sędziowski i prokuratorski, które będą kończyły aplikacje.

Stypendia dla każdego Na przyjęcie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury od kilku miesięcy czekają tysiące absolwentów prawa, którzy od kilku miesięcy nie mają możliwości ubiegania się o zawód sędziego lub prokuratora. Teraz jest szansa na to, że nabór na aplikację sądowo-prokuratorską odbędzie się już wczesną wiosną. Nowy model dochodzenia do zawodu sędziego i prokuratora zapewnić ma także wyższą jakość szkolenia i lepsze przygotowanie do wykonywania zawodu. Aplikacje nastawione będą bowiem głównie na zajęcia praktyczne. Wiąże się to oczywiście z większymi wymaganiami dla osób, które zdecydują się na odbywanie tej aplikacji. Aplikanci zostaną bowiem objęci zakazem pracy. Wyjątkiem będzie możliwość podjęcia zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym oraz zajęcia o charakterze naukowym, dydaktycznym lub publicystycznym. W zamian za to aplikantowi będzie przysługiwało stypendium. Wynosić ma ono 3696 zł brutto dla aplikantów sędziowskich i prokuratorskich i 2587 zł brutto dla aplikantów aplikacji ogólnej. Dyrektor Krajowej Szkoły będzie przyznawał stypendium na wniosek aplikanta. Oznacza to, że otrzyma on je zawsze, kiedy się po nie zwróci. Pobieranie comiesięcznego stypendium będzie jednak dużym zobowiązaniem. Osoba, która zostanie skreślona z listy aplikantów będzie musiała bowiem zwrócić otrzymane wsparcie.■ ARKADIUSZ JARASZEK

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 16–52 ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, uchwalonej przez Sejm 7 listopada 2008 r. (została skierowana do Senatu).

n o w e

p r a w o

P R Z E P I S Y

nr 226

E

podatki

2

FIRMA | PODATEK DOCHODOWY | Darowizny

PODATNIK | VAT | Opodatkowanie gruntów

Darowana żywność zaliczona do kosztów

Osobny VAT od użytkowania

Po nowym roku podatnicy będą mogli zaliczać do kosztów uzyskania przychodów darowizny produktów spożywczych przekazane organizacjom pożytku publicznego.

nienia z VAT dostawy towarów przez producenta, której przedmiotem są produkty spożywcze, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Zwolnieniu z VAT nie będzie jednak podlegać przekazanie napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2 proc. oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5 proc. Tym samym również darowizny tych towarów nie będą mogły być podstawą do rozliczenia kosztów uzyskania przychodów. Ustawodawca zadbał o to, żeby podatnicy nie korzystali z podwójnej korzyści podatkowej. Ustawy podatkowe przewidują bowiem możliwość skorzystania z ulgi na darowizny. Przypomnijmy, że w przypadku osób fizycznych łączny roczny limit na darowizny wynosi 6 proc. dochodu, a w przypadku osób prawnych – 10 proc. łącznego dochodu. Skorzystanie z ulgi będzie wykluczone w przypadku, gdy podatnik zaliczył wartość przekazanej darowizny do kosztów uzyskania przychodów.

d 1 stycznia 2009 r. firmy będą miały więcej korzyści związanych z działalnością charytatywną. Nowelizacja ustaw o podatkach dochodowych uchwalona 6 listopada 2008 r. przewiduje nowe uprawnienia zarówno dla osób fizycznych, jak i prawnych, a zaczną one obowiązywać 1 stycznia 2009 r. Co do zasady, darowizny i ofiary wszelkiego rodzaju pozostaną wyłączone z kosztów uzyskania przychodów. Jednak będzie można do nich zaliczyć koszty wytworzenia lub cenę nabycia produktów spożywczych, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego.

O

Albo darowizna, albo koszty Po nowelizacji firma, która przekazuje żywność organizacjom charytatywnym, będzie musiała jednak wybrać, czy darowiznę chce odliczyć jako ulgę podatkową, czy zaliczyć ją do kosztów uzyskania przychodów. Obie możliwości są wykluczone. Obecnie zarówno w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych z kosztów uzyskania przychodów wyłączone są darowizny i ofiary wszelkiego rodzaju, z wyjątkiem dokonywanych między spółkami tworzącymi podatkową grupę kapitałową, a także wpłat na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej. W wyniku nowelizacji wprowadzono jednak dodatkowy wyjątek od tej zasady. Kosztem uzyskania przychodów dla podatnika będą koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych. Trzeba zwrócić uwagę na to, że kosztem będą tylko darowizny żywności przekazane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Oznacza to, że dla skutecznego skorzystania z możliwości rozliczenia w koszty takiej darowizny należy się upewnić, czy obdarowany spełnia kryteria zawarte w tej ustawie. Ponadto wyłącznym przeznaczeniem darowizny muszą być cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Ustawodawca ściśle określił, o jakie produkty chodzi. W tym zakresie w nowelizacji wskazano na odesłanie do art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku od towarów i usług.

Wybór przywileju Podatnicy, którzy będą zastanawiać się, czy koszty związane z darowizną żywności zaliczyć do kosztów, czy odliczyć jako ulgę, muszą pamiętać o kilku kwestiach. Przede wszystkim ulga na darowizny jest odliczania od dochodu. Koszty uzyskania przychodu pomniejszają bezpośrednio przychód. Zakres ulgi na darowizny jest znacznie szerszy. Odliczeniu w granicach limitów podlegają wszystkie darowizny, zarówno pieniężne, jak i rzeczowe. Kosztem w tym przypadku mogą być wydatki (cena lub koszt wytworzenia) na ściśle określone produkty spożywcze. Skorzystanie z rozliczenia w koszty uzyskania przychodów wydatków na darowane produkty spożywcze, będzie wyłączać skorzystanie z ulgi na darowizny tylko w odniesieniu do nich. Ponadto wprowadzenie możliwości zaliczenia darowizn żywności do kosztów będzie korzystne dla tych, którzy z ulgi nie mogą skorzystać, tj. podatników podatku liniowego w PIT.■ ALEKSANDRA TARKA

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 pkt 16a i 19 d oraz art. 2 pkt 6a i 11b ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej 6 listopada 2008 r. ■ Art. 1 pkt 34 ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej 7 listopada 2008 r.

Podstawa do zwolnienia z VAT Należy podkreślić, że jest to również nowy przepis, który zacznie obowiązywać od nowego roku. Stanowi on podstawę do zwol-

Tygodnik Prawa Administracyjnego

Wieczyste użytkowanie gruntu będzie opodatkowane zawsze podstawową stawką VAT, niezależnie od rodzaju budynków usadowionych na tym gruncie, które nabywa użytkownik. znanie ustanowienia wieczysteU go użytkowania gruntu jako dostawy towaru ma wpływ na opodat-

CZYNNOŚCI OPODATKOWANE Przez dostawę towarów, zgodnie ze znowelizowaną ustawą o VAT, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również: ■ oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste ■ zbycie użytkowania wieczystego praw. Zmiana ta, która uznaje za dostawę towarów również ustanowienie wieczystego użytkowania, przynosi konsekwencje w postaci innej zasady określania podstawy opodatkowania przy przenoszeniu praw do gruntów zabudowanych. .

kowanie VAT budynków znajdujących się na tym gruncie. W konsekwencji uchwalone zmiany ustawy o VAT objęły również określenie podstawy opodatkowania, gdy zostaje ustanowione użytkowanie wieczyste gruntu wraz ze sprzedażą budynków i budowli.

da. Nie stosuje się bowiem tej regulacji do czynności oddania w użytkowanie wieczyste gruntu, dokonywanego z równoczesną dostawą budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli.

Powiązanie budynków z gruntem

Odmienna reguła

W przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Grunt będzie zatem opodatkowany taką samą stawką jak budynki i budowle, które znajdują się na tym gruncie. Na przykład sprzedaż nieruchomości mieszkalnej (budynków wraz gruntem) podlega stawce 7 proc., gdyż taka jest właściwa dla mieszkań. Gdyby sprzedaż dotyczyła gruntu z budynkami użytkowymi do całości miałaby zastosowanie stawka 22 proc. Przy oddaniu przez jednostki samorządu terytorialnego np. gminy w wieczyste użytkowanie gruntów będzie miała zastosowanie inna zasa-

Gdy oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste przez gminę następuje z równoczesną sprzedażą na rzecz użytkownika wieczystego posadowionych na tym gruncie budynków, budowli, lub ich części, nie będzie jedności opodatkowania gruntów i budynków. W takiej sytuacji, sposób opodatkowania budynków będących przedmiotem dostawy, nie będzie miał wpływu na sposób opodatkowania opłat pobieranych z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, które opodatkowane będą zawsze stawką podstawową. To konsekwencja także innych zmian, tj. dla użytkowania wieczystego rozłożonego w czasie termin powstania obowiązku podatkowego,

który jest związany z terminem płatności poszczególnych rat z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste. Oznacza to, że gdyby opłaty za użytkowanie miały wchodzić do podstawy opodatkowania budynku, to powinny obejmować całość kwoty z tego tytułu, co byłoby niespójne z rozwiązaniem dotyczącym momentu powstania obowiązku podatkowego w przypadku oddania gruntów w użytkowanie wieczyste. Zmiany wejdą w życie 1 grudnia, ale jeżeli w związku z oddaniem w użytkowanie wieczyste gruntu po 30 kwietnia 2004 r. podatek zostanie rozliczony w całości przed 1 grudnia, późniejsze podwyższenie podstawy opodatkowania nie wymaga korekty BOGDAN ŚWIĄDER podatku.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 pkt 4 i 21 ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej 7 listopada 2008 r.

PODATNIK | VAT | Rozliczenie podatku naliczonego

Łatwiejsze odliczenie VAT od zakupów od rolnika Odliczenie VAT z faktur wystawionych dla rolnika ryczałtowego będzie możliwe również od tej części zapłaty, która została pokryta potrąceniami z tytułów egzekucyjnych. chwalona nowelizacja ustawy U o VAT wprowadza ułatwienia dla podatników, którzy odliczają podatek z tytułu transakcji zawieranych z rolnikami ryczałtowymi. Od 1 grudnia 2008 r., kiedy zmiany wejdą w życie, za zapłatę dla rolnika, która jest podstawą zwiększenia u podatnika VAT podatku naliczonego, będą uważane nie tylko przelewy pieniężne na rachunek rolnika. Zmiany dają możliwość dokonywania przez podatnika potrąceń należności z rolnikiem ryczałtowym, wynikających również z innych ustaw, rozporządzeń Rady UE lub tytułów wykonawczych (egzekucyjnych). Do tej pory przez należności za towary i usługi dostarczone rolnikowi rozumiało się potrącenia z zapłaty należności za dostarczane mleko, tzw. kwoty mleczne. Po zmianach możliwość potrącania należności zostanie rozszerzona. Oznacza to, że

ROZLICZENIE Z ROLNIKIEM Podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny nabywający produkty rolne od rolnika ryczałtowego wystawia w dwóch egzemplarzach fakturę VAT RR. Rolnikowi przysługuje zryczałtowany zwrot podatku w wysokości 6 proc. kwoty należnej z tytułu dostawy produktów rolnych pomniejszonej o kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku. Kwota zryczałtowanego zwrotu podatku jest wypłacana rolnikowi ryczałtowemu przez nabywcę produktów rolnych. Zwrot ten zwiększa u nabywcy podatek naliczony.

podatnik dokonujący skupu od rolnika ryczałtowego odliczy podatek nie tylko wtedy gdy kwotę należności dla rolnika potrącił o tzw. kwoty mleczne (obowiązek dokonania takiego potrącenia wynika z innych ustaw), lecz także np. z tytułu egzekucyjnego, który musiał wykonać. Dodatkowo wprowadzono możliwość odliczenia VAT przez podatnika, który dokonał na rzecz rolnika ryczałtowego przedpłaty. Obecnie podatnik nie ma możliwości odliczenia przed wystawieniem faktury VAT RR z tytułu dokonania przedpłaty rolnikowi ryczałtowemu. Nowelizacja zobowiązuje podatnika VAT RR do wystawienia faktury VAT po dokonaniu na rzecz rolnika ryczałtowego przedpłaty za nabywane produkty rolne oraz umożliwia

■

Zasady przeprowadzania kontroli przez wójta i radę gminy

■

Reprezentacja jednostek samorządu terytorialnego w spółkach

podatnikom uzyskanie prawa do odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego jeszcze przed nabyciem tych płodów. Podatnik po nabyciu produktów rolnych będzie musiał wystawić i wydać rolnikowi ryczałtowemu dokument potwierdzający taką transakcję, w którym zostaną również wykazane dane identyfikujące dokumenty potwierdzające zapłatę zaliczki na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego.■ BOGDAN ŚWIĄDER

PODSTAWA PRAWNA ■ Art.1 pkt 60 ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej 7 listopada 2008 r.

Dziś 19 listopada 2008 r.

n o w e

nr 226

p r a w o

P R Z E P I S Y

E

podatki

3

PODATNIK | VAT | Transakcje z podmiotami zagranicznymi

PODATNIK | VAT | Świadczenie usług

Przeliczanie obcych walut jak w podatku dochodowym

Klasyfikacja uwzględni przepisy unijne

Przeliczanie walut obcych na złote w wystawionych fakturach będzie zbliżone do zasady obowiązującej w podatku dochodowych, choć nie wyeliminuje to całkowicie rozbieżności.

Przy określaniu miejsca świadczenia usług nie będą one identyfikowane przy pomocy klasyfikacji statystycznych, chyba że przepisy o podatku od towarów i usług w tym zakresie powołują symbole usług.

POWSTANIE OBOWIĄZKU PODATKOWEGO W VAT Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli podatnik wysyła towar nabywcy lub wskazanej przez niego osobie trzeciej, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru jednej z tych osób. Jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

becnie podatnicy VAT przeliO czają kwoty w walutach obcych na złote według bieżącego kursu średniego Narodowego Banku Polskiego na dzień wystawienia faktury, gdy jest ona wystawiona w terminie. Po zmianach, które wejdą w życie 1 grudnia 2008 r., będzie to kurs średni danej waluty na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego w VAT. Regulacje, które zawierają zasady przeliczania kwot w walutach obcych wykazywanych na fakturach na złote, znajdują się w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy o VAT. Po zmianach będą one włączone do ustawy o VAT. Na podstawie zmodyfikowanych przepisów w przypadku gdy kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania są określone w walucie obcej, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu

średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego. W przypadku gdy zgodnie z przepisami ustawy o VAT lub przepisami wykonawczymi do ustawy podatnik może wystawić fakturę przed powstaniem obowiązku podatkowego i wystawi ją w przewidzianym przepisami terminie, a kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania są określone w walucie obcej na tej fakturze, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury. Zmiany nie w każdym przypadku wyeliminują rozbieżności. Wy-

nika to z odmienności ustaw podatkowych, gdzie ustawodawca w PIT i CIT odnosi się do przychodu, a nie powstania obowiązku podatkowego. W ustawie o podatku dochodowym osób fizycznych i podatku dochodowym osób prawnych przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu.■ BOGDAN ŚWIĄDER

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 pkt 24 ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej 7 listopada 2008 r.

kreślenie miejsca świadczeO nia usług ma znaczenie dla ich opodatkowania. W ustawie o VAT są wymienione usługi, które, mimo że wykonywane przez podmioty zagraniczne, uznawane są za świadczone na terytorium Polski. Do takich usług faktury wystawiają polscy odbiorcy i są zobowiązani do właściwej ich klasyfikacji. Usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, z wyjątkiem usług elektronicznych i usług turystyki, dla których podstawę opodatkowania stanowi marża. Po wprowadzeniu zmian do ustawy o VAT – wchodzących w życie 1 grudnia 2008 r. – nowy

przepis zastrzega, że przy określaniu miejsca świadczenia usług, o którym mowa w art. 27 i 28 ustawy o VAT, usługi są identyfikowane za pomocą klasyfikacji statystycznych, jeżeli dla tych usług przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie powołują symbole statystyczne. Oznacza to, że przy określaniu miejsca świadczenia usług usług nie identyfikuje się przy pomocy klasyfikacji statystycznych, chyba że przepisy o podatku od towarów i usług w tym zakresie powołują symbole usług. Zmiana ta ma wyeliminować przypadki, gdy usługa identyfikowana za pomocą klasyfikacji statystycznych nie jest tożsama przedmiotowo z usługą, o której mowa w dyrektywie unijnej 112/2006/WE, z uwzględnieniem orzecznictwa europejskiego. ■ BOGDAN ŚWIĄDER

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej 7 listopada 2008 r.

PODATNIK | PROCEDURY | Wykonalność decyzji podatkowych

Zapłata podatku po doręczeniu rozstrzygnięcia izby Od 2009 roku nie trzeba będzie płacić podatku wynikającego z decyzji podatkowej przed jej uprawomocnieniem. Niestety, do tego czasu będą naliczane odsetki, które w przypadku przegrania sporu z fiskusem trzeba będzie zapłacić.

Kluczowe z tej perspektywy jest zatem pytanie o to, kiedy decyzja podatkowa staje się prawomocna. O ostateczności decyzji podatkowej decyduje to, czy można się od niej odwołać w postępowaniu podatkowym. W przypadku wydania decyzji podatkowej przez organ odwoławczy (czyli z reguły przez dyrektora izby skarbowej) nie przysługuje już odwołanie i decyzja podatkowa staje się ostateczna. Dokładny moment nabycia przez decyzję charakteru ostatecznego wyznacza reguła, zgodnie z którą organ podatkowy, który wydał decyzję, jest nią związany. Z przepisów wynika zaś, że organ podatkowy jest wydaną decyzją związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia. Organ podatkowy jest przy tym związany wyłącznie taką decyzją, która została w prawidłowy sposób doręczona lub ogłoszona. Dopiero z (z chwilą jej skutecznego doręczenia lub ogłoszenia) tą chwilą następuje zatem uprawomocnienie się decyzji podatkowej. Z tego zaś wniosek, że w wyniku zmian w Ordynacji podatkowej podatnik nie musi płacić podatku wynikającego z decyzji organu podatkowego tak długo, jak długo nie zostanie mu skutecznie doręczona decyzja organu odwoławczego, która utrzymuje w mocy rozstrzygnięcie organu podatkowego I instancji, czyli z reguły naczelnika właściwego dla podatnika urzędu skarbowego.

ecyzja nieostateczna, nakładająca na stronę obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie podlega wykonaniu, chyba że decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności – przewiduje uchwalona 7 listopada 2008 r. nowelizacja Ordynacji podatkowej. Oznacza to, że do momentu, w którym decyzja podatkowa stanie się ostateczna, podatnik nie ma obowiązku jej wykonywać. Chyba że decyzji tej nadany zostanie rygor natychmiastowej wykonalności. To jednak może nastąpić wyłącznie w ściśle zdefiniowanych nowych przepisach przypadkach. Nowe zasady zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2009 roku.

D

Ostateczność decyzji Najważniejsze jest to, że podatku z takiej decyzji nie trzeba będzie płacić wcześniej, niż ta się uprawomocni. Zła wiadomość jest natomiast taka, że w tym czasie naliczane będą odsetki, które w przypadku przegrania sporu z fiskusem trzeba będzie zapłacić.

Tygodnik Prawa Pracy

Decyzja stanie się też ostateczna, gdy minie termin do wniesienia odwołania (14 dni od doręczenia decyzji organu I instancji podatnikowi), a podatnik odwołania takiego nie złoży.

Skarga do sądu Przepisy Ordynacji podatkowej nie regulują, niestety, kwestii związanych z dalszym zaskarżaniem decyzji podatkowych. To zaś oznacza, że opisywana nowelizacja nie będzie miała wpływu na tryb, w jakim zaskarżamy decyzje podatkowe do wojewódzkich sądów administracyjnych. Jeśli nie zgadzamy się z rozstrzygnięciem izby skarbowej wydanym wskutek naszego odwołania, możemy w terminie 30 dni od doręczenia nam tej decyzji wnieść skargę do właściwego dla nas wojewódzkiego sądu administracyjnego (co do zasady jest to ten sąd, który działa w województwie na obszarze którego mamy miejsce zamieszkania lub firma ma siedzibę). Najważniejsze pytanie jest takie, czy wniesienie skargi wstrzymuje wykonanie decyzji i co dzieje się z nią w okresie między doręczeniem nam rozstrzygnięcia izby, a wydaniem orzeczenia przez sąd administracyjny. Odpowiedzi na to pytanie musimy szukać w przepisach ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepisy tej ustawy przewidują zaś, że wniesie-

■

Jak obliczyć wysokość zasiłku dla pracownika

■

Tryb awansu zawodowego nauczycieli

nie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub czynności. A zatem po wydaniu niekorzystnej dla podatnika decyzji podlega ona wykonaniu nawet wtedy, gdy składamy na nią skargę do sądu administracyjnego. Nowelizacja Ordynacji podatkowej, mimo że zmienia kilka innych ustaw, nic w tym zakresie nie zmieniła. Nie oznacza to jednak, że nie można wstrzymać wykonalności takiej decyzji w ogóle. Sąd administracyjny ma prawo wstrzymać wykonanie takiej zaskarżonej decyzji. Zrobi to jednak tylko w ściśle określonych przez przepisy przypadkach. Warto jeszcze zauważyć, że również znowelizowane przepisy Ordynacji podatkowej przewidują, że decyzja ostateczna podlega wykonaniu, chyba że wstrzymano jej wykonanie.

Sądowe wstrzymanie Co ważne, wstrzymać wykonanie decyzji podatkowej – z urzędu lub na wniosek skarżącego, w całości lub w części – może organ, który wydał decyzję lub postanowienie (izba skarbowa). Może, o ile nie zachodzą przesłanki, od których w postępowaniu administracyjnym uzależnione jest nadanie decyzji lub postanowieniu rygoru natychmiastowej wykonalności. Po przekazaniu sądowi skargi również sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie

o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części aktu lub czynności. Może zatem wstrzymać także wykonanie zaskarżonej decyzji podatkowej, np. gdy zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. W przypadku decyzji podatkowych można by zatem wnioskować o takie wstrzymanie wówczas, gdyby zapłata podatku z decyzji podatkowej groziła np. nieodwracalną likwidacją firmy podatnika i utratą przez niego źródła zarobkowania. Co więcej, wcześniejsza odmowa wstrzymania wykonania decyzji przez organ podatkowy nie pozbawia skarżącego prawa złożenia wniosku o wstrzymanie jej wykonania do sądu. Postanowienia w sprawie wstrzymania decyzji – wydane czy to przez sąd, czy przez izbę skarbową – sąd może zmienić lub uchylić w każdym czasie w razie zmiany okoliczności.■ KRYSTYNA GÓRCZAK

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 pkt 38 ustawy z 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (ustawę skierowano do podpisu prezydenta). ■ Art. 61 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Czwartek 20 listopada 2008 r.

n o w e

p r a w o

P R Z E P I S Y

nr 226

E

praca

4

PRACOWNIK | UBEZPIECZENIA | Emerytury pomostowe

PRACOWNIK | NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY | Świadczenia

Dłuższe dla wykonujących Renciści będą mogli najtrudniejsze prace dorabiać bez ograniczeń Piloci, hutnicy, ratownicy oraz pracownicy zatrudnieni w portach przy wyładunku będą mogli przejść na emeryturę pomostową 10 lat przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego.

SIEDEM WARUNKÓW Od nowego roku będzie obowiązywać generalna zasada, że prawo do emerytur pomostowych będzie mieć osoba, która: ■ urodziła się po 31 grudnia 1948 r.; ■ ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat; ■ osiągnęła wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn; ■ ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn; ■ przed 1 stycznia 1999 r. wykonywała prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze ■ po 31 grudnia 2008 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze; ■ ma rozwiązany stosunek pracy.

d 1 stycznia 2009 r. ponad 250 tys. osób obecnie zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze będzie mogło skorzystać z emerytur pomostowych. Generalnie będzie obowiązywać zasada, że emerytury pomostowe będą wypłacane przez pięć lat. Jednak część prac będzie uprawniać do skorzystania z takiego świadczenia dziesięć lat wcześniej – jak wynika z uchwalonej przez Sejm ustawy o tych emeryturach.

O

Na 10 lat Część osób uprawnionych do emerytury pomostowej będzie mogła z niej skorzystać dziesięć lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, czyli z takiej możliwości będą mogły skorzystać kobiety w wieku 50 lat i mężczyźni 55-letni. Prawo do emerytury pomostowej w wieku niższym, wynoszącym co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn, ma przysługiwać ubezpieczonemu, który był pilotem statków powietrznych lub wykonywał prace w charakterze personelu pokładowego w powietrzu na statkach powietrznych (m.in. jako steward lub stewardesa). Prawo do wcześniejszego skorzystania z nowych świadczeń będą mieć także osoby, które były zatrudnione w morskich portach oraz przedsiębiorstwach pomocniczych działających na rzecz tych portów. Z takiego świadczenia skorzysta zatem osoba zatrudniona jako: doker bezpośrednio przy przeładunkach w ładowniach statku, operator żurawi wieżowych, do których obsługi wymagane są specjalne uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne, albo operator dźwignic portowych lub stoczniowych. Również praca hutnika będzie uprawniać do wcześniejszego skorzystania z emerytur pomostowych. Dotyczy to osób wykonujących prace bezpośrednio przy zalewaniu form odlewniczych, transportowaniu naczyń odlewniczych z płynnym, czyli rozgrzanym materiałem takim jak żeliwo, staliwo czy metale nieżelazne. Z takiej możliwości skorzystają także osoby wykonujące prace bezpośrednio przy obróbce wykańczającej odlewy. Ponadto krócej niż inne osoby uprawnione do emerytur pomostowych będą pracować pracownicy zatrudnieni przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych. Na liście uprawnionych znajdą się również murarze pracujący m.in. bezpośrednio przy wielkich piecach, odlewniczych oraz bateriach koksowniczych.

Moja firma

Ponadto również osoby, które wykonywały prace nurka, kesoniarza, prace w komorach hiperbarycznych, prace rybaka morskiego będą musiały się legitymować tylko 10-letnim okresem pracy w takich warunkach. Z podobnego przywileju skorzystają osoby wykonujące prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest i robotach rozbiórkowych związanych z ich usuwaniem. Także wówczas wymagany okres wykonywania tych prac będzie wynosił dziesięć lat. Prawo do wcześniejszego skorzystania z emerytury pomostowej obejmie także osoby, które wykonywały prace maszynistów pojazdów trakcyjnych jako: ■ maszynista pojazdów trakcyjnych, ■ maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, ■ pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych lub ■ członek zawodowych ekip ratownictwa górskiego; wymagany okres wykonywania takiej pracy – dziesięć lat.

Okres pracy

Od przyszłego roku wszyscy renciści otrzymujący renty socjalne oraz z tytułu niezdolności do pracy bez względu na termin przyznania świadczenia będą mogli pracować bez żadnych ograniczeń. d 1 stycznia 2009 r. będą przyO znawane nowe renty z tytułu niezdolności do pracy. Ich wysokość będzie zależeć od wysokości kapitału zgromadzonego na koncie emerytalnym. Znowelizowane przepisy o emeryturach i rentach oznaczają równocześnie likwidację kwot granicznych przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego powodujących zmniejszanie lub zawieszenie wypłaty rent socjalnych oraz z tytułu niezdolności do pracy.

Zniesione limity Od przyszłego roku nie będzie żadnych limitów ograniczających możliwość dodatkowej pracy przez osoby otrzymujące renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty socjalne. Z takiej możliwości będą mogli skorzystać nie tylko osoby otrzymujące świadczenia z ZUS, ale także renciści otrzymujący renty stałe i okresowe z KRUS. Renciści bez względu na termin przyznania świadczenia nie będą musieli już obawiać się zawieszenia lub zmniejszenia wysokości otrzymywanego świadczenia. Renta z tytułu

Renta socjalna Zmiana dotycząca uniezależnienia wypłacania renty z tytułu niezdolności do pracy od wysokości osią-

ganych przychodów wymusza również nowelizację ustawy z 27czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268 z późn. zm.). Wynika to z potrzeby ujednolicenia przepisów oraz ze zrównania praw osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy z osobami uprawnionymi do renty socjalnej, umożliwiając im uzyskanie dodatkowego źródła utrzymania (bez zawieszenia lub zmniejszenia renty po przekroczeniu określonej w ustawie wysokości przychodu). Prawo do renty socjalnej jest obecnie zawieszane za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej niż 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez GUS do celów emerytalnych, po zawiadomieniu przez osobę pobierająca rentę socjalną o przekroczeniu dopuszczalnego limitu dochodów. Dzięki zmianie istnieje realna szansa zwiększenia aktywności tej grupy świadczeniobiorców, którzy obecnie nie pracują z obawy o utratę świadczenia.■ BOŻENA WIKTOROWSKA

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 pkt 5, art 3 pkt 1–2, art. 7 ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw uchwalonej 17 października 2008 r. (skierowana do podpisu prezydenta).

OBYWATEL | PRAWA PACJENTA | Dokumentacja medyczna

Pacjent musi wskazać upoważnionych do informacji Jeżeli pacjent nie wskaże osoby upoważnionej do dostępu do dokumentacji medycznej, to w razie jego śmierci nawet najbliższa rodzina nie będzie mogła się z nią zapoznać. acjent będzie sam decydował P o dostępie do swojej dokumentacji medycznej na wypadek śmierci.

Osoby pragnące skorzystać ze świadczeń pomostowych muszą jednak wiedzieć, że przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.■ BOŻENA WIKTOROWSKA

W tym celu musi on wskazać osobę, której taki dostęp ma być zagwarantowany. Jeżeli tego nie zrobi, to nawet najbliższa rodzina nie będzie miała prawa wglądu do jego dokumentacji. Przepisy dotyczące prowadzenia, przechowywania i udostępniania dokumentacji medycznej wprowadzi uchwalona już ustawa o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, która ma wejść w życie 1 stycznia 2009 r.

PODSTAWA PRAWNA

Dla kogo informacje

■ Art. 4–11, art. 13–14, art. 16 ust. 4, art. 19 ustawy o emeryturach pomostowych, uchwalonej 6 listopada 2008 r. (obecnie pracuje nad nią Senat).

niezdolności do pracy nie ulegnie zmniejszeniu ani zawieszeniu z tytułu osiągania przychodów z pracy zarobkowej, bez względu na ich wysokość. Według obecnych przepisów świadczenie takie ulega zmniejszeniu, jeżeli świadczeniobiorca osiąga przychód wyższy niż 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ale nieprzekraczający 130 proc. tego wynagrodzenia. Jeżeli zarabia powyżej 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia, to prawo do renty ulega zawieszeniu. Taka sytuacja powoduje poważne ograniczenia w podejmowaniu zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne otrzymujące renty, co przyczynia się do bardzo niskiej aktywności zawodowej tej grupy osób. Istniejące limity stanowią barierę na poprawę sytuacji w tym obszarze. Zmiana przepisów spowoduje, że bez względu na wysokość zarobków będą wypłacane nie tylko renty z tytułu niezdolności do pracy, ale także renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Oznacza to, że osoba pobierająca taką rentę będzie motywowana do pracy na takich samych zasadach i z tych samych powodów, co osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy.

O dostęp do dokumentacji medycznej w przypadku śmierci musi zadbać sam pacjent jeszcze w trakcie pobytu w szpitalu. Problem polega jednak na tym, że w momencie przyjęcia do placówki ochrony zdrowia chorzy

■

Kiedy fiskus zawiesi postępowanie podatkowe

■

Jak sprawdzić kontrahenta

dostają do wypełnienia dokument, w którym wskazują jedynie osobę, którą należy powiadomić o jego śmierci. Nie jest to tożsame ze wskazaniem osoby upoważnionej do dostępu do dokumentacji medycznej po śmierci. Jednak niewielu chorych wciąż zdaje sobie z tego sprawę. Zgodnie z nowymi przepisami, pacjent musi wskazać osobę, która będzie miała zagwarantowany dostęp do informacji w jego dokumentacji medycznej. Może wskazać dowolną osobę, nie musi to być członek najbliższej rodziny, ale np. przyjaciel, partner, z którym pacjent żyje w związku nieformalnym. W takiej sytuacji tylko te osoby będą mogły zapoznać się z informacjami o przebiegu leczenia pacjenta. Lekarz nie wyrazi zgody na zapoznanie się z jej zawartością, nawet jeżeli będą występować o to członkowie najbliższej rodziny (mąż, żona czy dzieci), ale nie zostaną wskazani przez chorego. W praktyce jednak jest tak, że pacjenci przyjmowani do szpitala najczęściej w ogóle nie wystawiają upoważnienia dla osób uprawnionych do wglądu do ich dokumentacji medycz-

nej. Nie robią tego, bo nie wiedzą, że to ważne. Ponadto często personel medyczny nie informuje ich o takim obowiązku. W takiej sytuacji dostęp do dokumentacji medycznej może wymagać wyroku sądu.

Sprawa w sądzie Jeżeli pacjent nie wskaże nikogo, kto może zapoznać się z informacjami o jego leczeniu, osoby tym zainteresowane muszą skierować sprawę do sądu, aby uzyskać dostęp do tych danych. Trzeba pamiętać jednak, że należy mieć bardzo mocne argumenty, aby przekonać sąd. Z mocy prawa placówka ochrony zdrowia udostępnia dokumentację Narodowemu Funduszowi Zdrowia, konsultantom krajowym i wojewódzkim, ministrowi zdrowia, sądom, prokuraturze czy rzecznikowi odpowiedzialności zaDOMINIKA SIKORA wodowej.■

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 23–30 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta (skierowana do podpisu prezydenta).

Czwartek 20 listopada 2008 r.

n o w e

nr 226

p r a w o

P R Z E P I S Y

E

praca...

5

OBYWATEL | NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY | Wypłata świadczeń

PRACOWNIK | SAMORZĄD | Zatrudnienie

Jak ZUS obliczy rentę na nowych zasadach

Przedsiębiorca kierownikiem w gminie

Osoby urodzone po 1948 r., które nie zdążą wystąpić o rentę z tytułu niezdolności do pracy do końca tego roku, będą miały wyliczone świadczenie według mniej korzystnych zasad. Ich wysokość będzie zależeć od składek zgromadzonych na koncie w ZUS oraz kapitału początkowego.

Nie będzie już wymagany dwuletni staż pracy w administracji, aby objąć funkcję kierowniczą w samorządzie. Wystarczy przepracować trzy lata w zawodzie związanym z wymaganiami określanymi dla danego stanowiska.

PRZYKŁAD: RENTA DLA OSÓB NIENALEŻĄCYCH DO OFE Barbara W. zamierza ubiegać się o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy obliczanej na nowych zasadach. Ubezpieczona nie przystąpiła do OFE, w związku z czym pełna składka emerytalna potrącana z jej zarobków była odprowadzana na konto w ZUS. Zakładając przykładowo, że ZUS stwierdzi u niej całkowitą niezdolność do pracy, a: ■ kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zgromadzona na koncie w ZUS do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego będzie przysługiwać wypłata renty, z uwzględnieniem jej waloryzacji, wyniesie 30 000 zł ■ zwaloryzowany kapitał początkowy wyniesie 150 000 zł ■ średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat wyniesie 245 miesięcy, obliczenie renty będzie wyglądało następująco:

owe zasady obliczania renty z tytułu niezdolności do pracy, zawarte w znowelizowanej ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, mają obowiązywać od 1 stycznia 2009 r. Dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. będą one podobne do obliczania nowych emerytur. Renta ta będzie ustalana w wyniku podzielenia podstawy obliczenia renty przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat na podstawie tablic średniego dalszego trwania życia.

N

Rc =

= 734,69 zł

Jan R. zamierza zgłosić wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy w marcu 2009 r. Zakładając, że lekarz orzecznik ZUS stwierdzi, iż niezdolność do pracy powstała u niego np. w styczniu 2009 r., a przed 1 kwietnia 2009 r. ubezpieczony spełni pozostałe warunki wymagane do przyznania renty, ZUS obliczy świadczenie stosując dane z tablicy średniego dalszego trwania życia obowiązującej w marcu 2009 r.

PRZYKŁAD: RENTA WEDŁUG TABLICY Z KWIETNIA

Podstawą obliczenia renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy będzie kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata renty, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy będzie wynosiła 75 proc. obliczonego w ten sposób świadczenia. W taki sposób będzie obliczana renta dla osób, które nie zapisały się do otwartego funduszu emerytalnego i których składka na ubezpieczenie emerytalne była w całości odprowadzana do ZUS. Należy podkreślić, że w pierwszych latach obowiązywania nowelizacji renta będzie ustalana wg nowych zasad tylko w określonej części, a w pozostałej – według zasad dotychczasowych. Wzór obliczenia nowej renty będzie następujący:

Halina K. zamierza zgłosić wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy w marcu 2009 r. Zakładając, że lekarz orzecznik ZUS stwierdzi u niej niezdolność do pracy powstałą w styczniu 2009 r. w wieku 35 lat, wymagany do przyznania renty 5-letni staż składkowy i nieskładkowy spełni dopiero w kwietniu 2009 r. W związku z tym, pomimo złożenia wniosku w marcu 2009 r., ZUS zastosuje do obliczenia renty tablicę średniego dalszego trwania życia obowiązującą od kwietnia 2009 r.

PRZYKŁAD: KOREKTA SKŁADEK ZAPISANYCH NA KONCIE ZUS Anna P. (urodzona w 1958 roku) zamierza w przyszłości ubiegać się o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. W 1999 r. przystąpiła do OFE, w związku z czym za kolejne miesiące pozostawania w stosunku pracy część składki na ubezpieczenie emerytalne była zapisywana na koncie w ZUS, a część była odprowadzona do OFE. Przykładowo w ostatnim okresie wysokość składki na ubezpieczenie emerytalne, która pozostawała na koncie w ZUS, wynosiła w sierpniu, wrześniu i w październiku 2008 r. 400 zł. Ustalając podstawę obliczenia renty, ZUS zwiększy wysokość składki za poszczególne miesiące, w których jej część była odprowadzana do OFE, wskaźnikiem korygującym. Zwiększenie za każdy z trzech wspomnianych miesięcy będzie zatem wyglądało następująco: 400 zł x 19,52 = 7808 zł/12,22 = 638,95 zł

czania renty z tytułu niezdolności do pracy przewidują nieco inne rozwiązanie, gdyż do obliczenia tego świadczenia będzie uwzględniane zawsze średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat. Tablice średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn ogłaszane są corocznie przez prezesa GUS w Monitorze Polskim i będą one stanowiły podstawę do obliczenia renty, z tytułu niezdolności do pracy, jeśli wniosek o jej przyznanie zostanie zgłoszony od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego. Tak więc o tym, która tablica średniego dalszego trwania życia zostanie uwzględniona przy obliczeniu renty decydować będzie data zgłoszenia wniosku o to świadczenie. Jeśli jednak wniosek o rentę zostanie zgłoszony przed 1 kwietnia danego roku, a prawo do renty powstanie po 31 marca, ZUS zastosuje nową tablicę, obowiązującą dla wniosków zgłaszanych od 1 kwietnia danego roku kalendarzowego.

Se +Kp Śdtż

Se +Kp Rcz = x 75 proc. Śdtż Skróty, które przyjęliśmy dla ustalenia wzoru obliczenia renty, oznaczają: Rc – renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, Rcz – renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy, Se – kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, Kp – kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego, Śdtż – średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat.

Średnie dalsze trwanie życia W przypadku obliczania emerytury na nowych zasadach ZUS będzie uwzględniał średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danej osoby. Natomiast nowe zasady obli-

Mój Portfel

245

PRZYKŁAD: ZASTOSOWANIE ŚREDNIEGO DALSZEGO TRWANIA ŻYCIA ZWMARCA

Obliczenie renty

Rc =

30 000 zł+150 000 zł

Renta osób zapisanych do OFE Ponieważ nowe zasady obliczenia renty będą miały zastosowanie do osób urodzonych po 1948 r., na-

leży przypuszczać, że w znacznej większości będą to osoby, które przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego. Jeżeli osoba ubiegająca się o rentę przystąpiła do OFE, przy ustalaniu podstawy jej obliczenia ZUS zwiększy składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w niepełnej wysokości, mnożąc przez wskaźnik korygujący 19,52/12,22. W ten sposób zostanie niejako odtworzona pełna wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne za okres, w którym cześć tej składki była odprowadzana do otwartego funduszu emeryMAREK OPOLSKI talnego.■ O tym, kto będzie mógł po 31 grudnia 2008 r. ubiegać się o rentę obliczaną na dotychczasowych zasadach, pisaliśmy przed tygodniem (GP nr 221).

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej 17 października 2008 r. (ustawę skierowano do podpisu prezydenta).

■

Kredyty hipoteczne dla nieetatowych pracowników

■

Ranking kredytów gotówkowych przed świętami

a stanowiskach kierowniczych N w samorządach będą mogły być zatrudniane osoby bez doświadczenia w administracji. Taką m.in. zmianę wprowadziła uchwalona przez Sejm pod koniec października ustawa o pracownikach samorządowych, która ma obowiązywać od stycznia 2009 r. Zmiana ta ma na celu zachęcić do pracy w gminach osoby na przykład z doświadczeniem menedżerskim lub biznesowym. Stworzenie dla szerszej grupy osób możliwości ubiegania się o kierownicze stanowisko urzędnicze może jednak doprowadzić do sytuacji, że w administracji samorządowej będą zatrudniane osoby niemające doświadczenia w jej funkcjonowaniu.

Bez doświadczenia Obecnie od osób ubiegających się o stanowisko kierownicze w gminie wymagane jest co najmniej dwuletnie doświadczenie w administracji. Doświadczenie to można było zdobyć, pracując w samorządzie terytorialnym, Służbie Cywilnej, Służbie Zagranicznej lub w innych urzędach państwowych. Nowa ustawa o pracownikach samorządowych wprowadziła wymóg posiadania co najmniej trzyletniego stażu pracy lub wykonywania przez co najmniej trzy lata działalności gospodarczej. Osoba ubiegająca się o takie stanowisko powinna posiadać wykształcenie wyższe (co najmniej licencjat lub tytuł inżyniera) i kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Kandydat nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Najwięcej wątpliwości przy ubieganiu się o stanowisko kierownicze wśród niektórych ekspertów i samorządowców budzi wymóg doświadczenia w prowadzeniu firmy.

Według nich może on spowodować nadużycia związane z obejmowaniem stanowisk przez osoby nieposiadające kompetencji kierowniczych i przygotowania merytorycznego. Natomiast zdaniem zwolenników tego rozwiązania otwarcie administracji na właścicieli firm spowoduje, że samorządy będą miały większe możliwości w pozyskaniu specjalistów, m.in. geodetów, architektów i planistów.

Zawężenie kręgu uprawnionych Senat podzielił obawy związane z obejmowaniem stanowisk kierowniczych w samorządach przez osoby z doświadczeniem w prowadzeniu firmy i postanowił wprowadzić poprawkę do ustawy o pracownikach samorządowych. Tak więc o stanowisko kierownicze będzie mogła się ubiegać osoba, która posiada co najmniej trzyletni staż pracy lub wykonywała przez taki sam okres działalność gospodarczą o charakterze zgodnym z wymaganiami na danym stanowisku. Ustanowione ograniczenie, że prowadzona wcześniej przez kandydata działalność musi być zgodna z wymaganiami określanymi dla stanowiska kierowniczego, wyeliminuje na przykład możliwość ubiegania się osoby prowadzącej sklep o stanowisko kierownika inwestycyjnego w gminie.

Więcej kandydatów Umożliwienie osobom bez doświadczenia w administracji ubiegania się o kierownicze stanowisko w samorządach może wpłynąć na obniżenie merytoryczne jakości obsługi w urzędach. Z drugiej jednak strony osoby, które wcześniej prowadziły firmy związane z pozyskiwaniem pieniędzy unijnych, prowadzeniem biur geodezyjnych lub architektonicznych, mogą być dużym wsparciem dla samorządów, w których brakuje tego typu specjalistów.■ ARTUR RADWAN

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 6 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych, uchwalonej przez Sejm 24 października 2008 r. (obecnie z senackimi poprawkami skierowana została do Sejmu).

Prawo P e energetyczne z praktycznym komentarzem d kupienia w sklepie internetowym: do www.sklep.infor.pl w cenie 18,90 zł w

Dodatkowe informacje: (022) 761 31 27, 0801 626 666

Piątek 21 listopada 2008 r.

n o w e

p r a w o

P R Z E P I S Y

nr 226

E

prawo

6

FIRMA | EWIDENCJA LUDNOŚCI | Dane personalne

Bank sprawdzi klienta on-line Przedsiębiorcy uzyskali szybki dostęp do danych zbioru PESEL oraz ogólnokrajowej ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych (OEWiUDO). Wniosek o udostępnienie danych można złożyć za pośrednictwem internetu.

Weszło w życie

KOGO OBEJMUJE REJESTR PESEL Rejestr PESEL, czyli Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności, jest prowadzony od 1979 roku. Zawiera dane osób przebywających stale na terytorium Polski, zameldowanych na pobyt stały lub czasowy trwający ponad trzy miesiące, a także osób ubiegających się o wydanie dowodu osobistego lub paszportu, jak również osób, dla których odrębne przepisy przewidują potrzebę posiadania numeru PESEL.

nioski o udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych, zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych można już składać także za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Takie podmioty, jak np. banki, ubezpieczyciele czy operatorzy telekomunikacyjni, mogą za pomocą urządzeń teletransmisji weryfikować dane klientów, porównując je on-line z danymi zawartymi w zbiorze PESEL oraz OEWiUDO. Jest to możliwe dzięki nowelizacji ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, która weszła w życie 15 listopada 2008 r.

W

POTWIERDZENIE INTERESU PRAWNEGO Do przykładowych dokumentów, które potwierdzają interes prawny lub faktyczny w uzyskaniu danych, należą: ■ wezwanie sądowe lub komornicze, ■ dokumenty potwierdzające zobowiązanie osoby, której dane mają być udostępnione wobec wnioskującego o udostępnienie danych – np. kopie umów, wezwań do zapłaty, faktur, wyroków sądowych itp.

Wniosek przez internet Nowe przepisy wprowadzają obok tradycyjnych wniosków o udostępnianie danych, które należy składać na formularzach papierowych, także możliwość składania wniosków drogą elektroniczną. Dane ze zbiorów meldunkowych, zbioru PESEL oraz OEWiUDO można uzyskać za pośrednictwem internetu poprzez wypełnienie formularza w wersji elektronicznej. Jednakże należy zaznaczyć, że takiego wniosku nie będzie mógł złożyć każdy obywatel. Warunkiem jest bowiem opatrzenie wniosku bezpiecznym podpisem elektronicznym, który jest weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Ustawa przewiduje, że dane mogą być udostępniane osobom i jednostkom organizacyjnym, jeżeli wykażą w tym interes prawny. Prawo do uzyskania informacji mają także podmioty, które zajmują się badaniami statystycznymi, badaniami opinii publicznej lub rynku. Takie jednostki muszą jednak, po wykorzystaniu danych w celach badawczych, poddać je takiej modyfikacji, która nie pozwoli na ustalenie tożsamości osób, których dotyczą. Ponadto wnioski w celu uzyskania danych mogą składać inne niż wymienione osoby i podmioty. Muszą jednak uwiarygodnić interes faktyczny w otrzymaniu danych. Dodatkowo osoby, których dane dotyczą, muszą wyrazić zgodę na ich udostępnienie. Dane, o które podmiot wnioskował, udostępniane są w formie odpowiadającej złożonemu wnioskowi.

danych zawartych w zbiorach PESEL oraz OEWiUDO. Oznacza to, że takie podmioty, jak banki, zakłady energetyczne, firmy ubezpieczeniowe itp., mogą w prostszy i szybszy sposób potwierdzać, czy klienci przy zawieraniu, zmianie lub przedłużaniu umów nie podają fałszywych bądź nieaktualnych informacji i danych osobowych. Dzięki temu przewiduje się, że koszty produktów i usług zostaną obniżone na skutek zmniejszenia kalkulowanego ryzyka związanego z przypadkami podawania nieaktualnych danych adresowych lub fałszywej tożsamości. Dostęp do danych za pomocą urządzeń teletransmisyjnych będą miały te podmioty, które złożą jednorazowy, uproszczony wniosek. Muszą także spełnić trzy warunki. Pierwszy z nich to posiadanie urządzenia umożliwiającego identyfikację osoby uzyskującej dane w systemie, drugi – posiadanie zabezpieczeń technicznych i organizacyjnych uniemożliwiających wykorzystanie danych niezgodnie z celem ich uzyskania. Ostatnim warunkiem jest to, aby uzyskiwanie danych było uzasadnione specyfiką lub zakresem wykonywanych zadań albo prowadzonej działalności. Ponadto taki podmiot musi mieć interes prawny w uzyskaniu dostępu do zbiorów danych.■ MAŁGORZATA KRYSZKIEWICZ

Decyzję środowiskową trzeba uzyskać dwa razy Przedsiębiorcy muszą się liczyć z tym, że dwa razy trzeba przejść przez procedurę oceny oddziaływania na środowisko. Najpierw na etapie planowania inwestycji, a potem przed wydaniem pozwolenia na budowę.

środowisko przeprowadzana jest w przypadku przedsięwzięć, które zawsze znacząco oddziałują na przyrodę lub mogą mieć na nią wypływ tylko potencjalny. Listę wszystkich przedsięwzięć, co do których jest wymagana ta procedura, określi rozporządzenie Rady Ministrów.

o tej pory ocenę oddziaływaD nia przedsięwzięcia na środowisko trzeba było uzyskać na etapie

Obowiązki inwestorów

planowania danej inwestycji. Od 15 listopada 2008 r. przedsiębiorcy muszą już się liczyć z wydłużoną procedurą oceny oddziaływania na środowisko. Właśnie tego dnia weszła w życie ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Przeprowadzenie drugiej oceny środowiskowej trzeba przeprowadzić na etapie uzyskiwania pozwolenia na budowę. W przypadku inwestycji drogowych obowiązek ten trzeba spełnić przed uzyskaniem decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej.

Przedsięwzięcia do oceny Zgodnie z nową ustawą, ocena oddziaływania danej inwestycji na

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 44h i 44i ustawy z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 993 z późn. zm.).

Dzięki zmianie prawa instytucje finansowe oraz dostawcy usług otrzymali dostęp on-line do

Inwestorzy, jak do tej pory, będą musieli przeprowadzić ocenę oddziaływania ich przedsięwzięcia na środowisko na etapie planowania inwestycji. Ocena taka uwzględnia na przykład usytuowanie przedsięwzięcia, z uwzględnieniem możliwego zagrożenia środowiska na danym terenie. Brana jest pod uwagę również charakterystyka danej inwestycji. Jednak później, jeżeli np. gmina uzna to za słuszne, to w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach może wskazać potrzebę przeprowadzenia kolejnej oceny środowiskowej na etapie np. uzyskiwania pozwolenia na budowę.

Wydawanie decyzji Zgodnie ze zmianami, organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i tym samym do wskazania

konieczności przeprowadzenia powtórnej oceny oddziaływania na środowisko jest regionalny dyrektor ochrony środowiska. Jednak jest on właściwy w przypadku dróg, linii kolejowych czy instalacji do przesyłu ropy naftowej. W przypadku decyzji dotyczących scalania, wymiany lub podziału gruntów właściwy jest starosta. Natomiast dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych jest kompetentny w przypadku zmiany lasu, stanowiącego własność Skarbu Państwa, na użytek rolny. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w przypadku pozostałych inwestycji.■ ŁUKASZ KULIGOWSKI O innych wymaganiach tej ustawy pisaliśmy w poprzednim wydaniu dodatku (GP nr 221).

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 61 – art. 89 ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227).

Dalsze studia i doktorat bez nostryfikacji dyplomów Z postępowania nostryfikacyjnego mogą zostać zwolnione osoby z zagranicznym dyplomem, które ubiegają się o przyjęcie na studia drugiego lub trzeciego stopnia na polskiej uczelni, a także ci, którzy starają się o przyjęcie na studia podyplomowe. asadą jest, że wszystkie uzyskaZ ne za granicą dyplomy ukończenia studiów wyższych – poza uważanymi za równoprawne z krajowymi na podstawie międzynarodowych umów o uznaniu równoważności wykształcenia – muszą być nostryfikowane. Kilka wyjątków, polegających na możliwości zwolnienia z postępowania nostryfikacyjnego, doprecyzowała zmiana opublikowanego właśnie rozporządzenia w tej sprawie, a zacznie ona obowiązywać już niedługo, bo 22 listopada 2008 r. Po to, aby potwierdzić równoważność dyplomów objętych umowami międzynarodowymi, trzeba się zwrócić do Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej. Natomiast osoba ubie-

gająca się o nostryfikację powinna złożyć podanie do właściwej rady uczelni, uprawnionej do nadawania stopnia doktora z dziedziny jej wykształcenia. Ten jednak, kto posiada dyplom ukończenia studiów wyższych uzyskany za granicą, uprawniający do podjęcia studiów wyższego stopnia i ubiega się przyjęcie na studia drugiego stopnia (magisterskie) w polskiej uczelni, może zostać zwolniony z postępowania nostryfikacyjnego. Podobnie absolwent obcej uczelni, który chce być przyjęty na studia podyplomowe w Polsce. Zainteresowany uproszczeniem procedury składa podanie wraz z załącznikami do rady jednostki organizacyjnej uczelni, w której chce rozpocząć studia. W razie ubiegania się o przyjęcie na studia doktoranckie (co także może zwalniać z nostryfikacji) w placówce naukowej – do rady tej placówki. W tym ostatnim przypadku potrzebne jest dodatkowo zaświadczenie, że dyplom uprawnia do ubiegania się o przyjęcie na studia doktoranckie w państwie jego uzyskania.

Trzy powody odmowy Uchwałę w sprawie zwolnienia z postępowania nostryfikacyjnego

■ Zamknięcie księgi przychodów i rozchodów w interpretacji organów podatkowych ■

Weszło w życie

OBYWATEL | EDUKACJA | Kwalifikacje zagraniczne

Zwolnienie z nostryfikacji

Szybszy dostęp

Tygodnik Podatkowy

FIRMA | OCHRONA ŚRODOWISKA | Wpływ inwestycji na przyrodę

Konsekwencje nieprawidłowego prowadzenia ksiąg

podejmuje rada jednostki organizacyjnej, w której absolwent zagranicznych studiów ubiega się o przyjęcie na studia wyższego stopnia w Polsce, lub rada placówki naukowej. Z odmową zainteresowany spotka się w trzech przypadkach. Po pierwsze, jeśli instytucja, która wydała dyplom, nie jest akredytowaną szkołą wyższą lub program studiów, których ukończenie stwierdzono dyplomem, nie został zatwierdzony w wewnętrznym systemie państwa, w którym działa uczelnia. Drugim przeciwwskazaniem jest to, że instytucja, która wydała dyplom, nie działa w systemie edukacji żadnego państwa. Po trzecie – program studiów lub jego część absolwent realizował w Polsce, ale niezgodnie z polskimi przepisami o szkolnictwie wyższym.■ DOBROMIŁA NIEDZIELSKA-JAKUBCZYK

PODSTAWA PRAWNA ■ Par. 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 21 października 2008 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie nostryfikacji dyplomów ukończenia studiów wyższych uzyskanych za granicą (Dz.U. nr 199, poz. 1229).

Poniedziałek 24 listopada 2008 r.

n o w e

nr 226

p r a w o

prawo...

P R Z E P I S Y

E

7

OBYWATEL | WOJSKO | Kwalifikacje zawodowe

OBYWATEL | PRAWO RODZINNE | Prawa i obowiązki rodziców

Lepsza selekcja żołnierzy przed powołaniem do służby

Uchylenie od płacenia alimentów bez sądu

Poborowego i żołnierzy rezerwy przed powołaniem do czynnej służby wojskowej kierować się będzie do badań psychologicznych.

Rodzice będą mogli uchylić się od płacenia alimentów tylko na pełnoletnie dziecko. W przypadku dzieci niepełnoletnich lub osób niepełnosprawnych zamiast płacić pieniądze, będą mogli osobiście starać się o ich utrzymanie lub wychowanie.

cych takie predyspozycje lub uzależnienia.

Skuteczniejsza weryfikacja W ramach doskonalenia tego systemu stworzono wieloetapowy poziom filtrów, co pozwoli na ograniczanie przypadków powoływania do odbycia służby wojskowej poborowych, w stosunku do których istnieje uzasadnione podejrzenie uzależnień od środków odurzających. Na etapie poboru powiatowe komisje lekarskie będą mogły przeprowadzać badania oraz kierować poborowych na dodatkowe badania psychologiczne i psychiatryczne. Każdego roku orzekają niezdolność do służby wojskowej w stosunku do 5 proc. spośród stających do poboru z tytułu schorzeń psychicznych (w tym także uzależnionych od alkoholu i innych środków odurzających). Na kolejnym etapie weryfikacja wszelkiej formy uzależnień poborowych przed ich powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej ma być realizowana w bieżącej działalności terenowych wojskowych komisji lekarskich oraz wojskowych pracowni psychologicznych, orzekających o możliwości powołania poborowych na określone stanowiska wojskowe. Pozwoli to na skuteczne eliminowanie przypadków powołania poborowych uzależnionych. Spośród żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, którzy zostali skierowani do wojskowych komisji lekarskich, zwolniono z tej służ-

rwa przygotowywanie wojska T polskiego do przekształcenia go w armię zawodową. Rozbudowany korpus żołnierzy nadterminowych stanowić będzie podstawową bazę naboru do korpusu szeregowych zawodowych. Uchwalona już przez Sejm nowelizacja o powszechnym obowiązku obrony wprowadza korzystne zmiany dla kandydatów do zasadniczej służby wojskowej poprzez podniesienie górnej granicy wieku przejścia do służby z 25 do 30 lat. Lepszy dobór kandydatów do wojska gwarantować też będą badania psychiatryczne. Złagodzono też rygor wymaganego wykształcenia.

Wykrywanie uzależnień Nowelizacja ustawy ogranicza do minimum przypadki powoływania do czynnej służby wojskowej osób o obniżonych predyspozycjach psychofizycznych, uzależnionych od alkoholu, narkotyków oraz innych środków odurzających lub psychotropowych. W związku z tym nowe rozwiązania prawne mają na celu doskonalenie systemu uzupełniania Sił Zbrojnych RP i zwiększenie skuteczności wykrywania przez komisje lekarskie osób posiadają-

by przed jej odbyciem ze względu na stan zdrowia 1,8 proc. z ogólnej liczby pełniących służbę. Spośród wszystkich zwolnionych nie odnotowano natomiast ani jednego przypadku zwolnienia żołnierza z powodu uzależnienia alkoholowego lub narkotykowego, co oznacza, że w ocenie lekarzy orzeczników terenowych komisji lekarskich przypadki używania środków odurzających lub alkoholu nie miały cech uzależnienia i nie stanowiły podstawy do ich zwolnienia.

Odwołania od orzeczenia Poborowego i żołnierza rezerwy będzie można skierować do wojskowej pracowni psychologicznej w celu orzeczenia, czy istnieją przeciwwskazania do odbywania służby. Szczególnie chodzi o kierownicze stanowiska wojskowe oraz wyspecjalizowane służby. Orzeczenie psychologiczne wydaje psycholog uprawniony, a od tej diagnozy żołnierz może odwołać się do pracowni psychologicznej wyższego stopnia. Jest to nowość w systemie weryfikacji poborowych.■ KATARZYNA ŻACZKIEWICZ

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP oraz ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, uchwalonej przez Sejm 24 października 2008 r. (skierowana do Senatu). Wejdzie w życie 14 dni od publikacji w Dzienniku Ustaw.

ADMINISTRACJA | OCHRONA ŚRODOWISKA | Ochrona parków

Planowanie obszarów Natura 2000 Istniejące plany ochrony parków krajobrazowych czy rezerwatów przyrody pomogą chronić obszary Natura 2000.

nie mapy, identyfikację zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk będących. Ponadto wskazuje się w nich działania potrzebne dla zapewnienia właściwego stanu ochrony i zakres monitoringu. Zgodnie z prawem planowanie działań na obszarach Natura 2000 odbywa się wyłącznie na mocy planów ochrony. Do tej pory trzeba było za każdym razem przygotowywać je, co wymagało przeprowadzenia rozbudowanej i kosztownej inwentaryzacji przyrodniczej. Ponadto trzeba było uzyskać inne szczegółowe informacje o danym obszarze.

eżeli są opracowane plany J ochrony parków narodowych, parków krajobrazowych lub rezerwatów przyrody, to na tym obszarze nie trzeba sporządzać planu zadań ochrony dla danego fragmentu obszaru Natura 2000. Zasada ta już obowiązuje. Zawiera ją nowelizacja ustawy o ochronie przyrody, która weszła w życie 15 listopada.

Plany zadań ochronnych Znowelizowana ustawa wprowadza narzędzie, jakim są plany zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000. Plany zadań ochronnych w porównaniu do planów ochrony są ukierunkowane m.in. na opis granic obszaru i sporządze-

Tygodnik Prawa Gospodarczego

Plany do wykorzystania Zmiana przepisów oznacza, że dla niektórych fragmentów Natury

Weszło w życie 2000, które obejmują np. rezerwaty przyrody, będzie można skorzystać z istniejących już planów ochrony przyrody. W takim przypadku nie trzeba tworzyć planów zadań ochrony dla danego fragmentu obszaru Natura 2000. Jednak warunkiem koniecznym jest istnienie planów ochrony dla parków krajobrazowych czy rezerwatów przyrody, które są w obrębie obszaru Natury 2000. Ponadto plany ochrony parków lub rezerwatów lub ich zadania ochronne muszą zawierać zakres wymagany dla planu zadań ochronnych obszaru Natura 2000.■ ŁUKASZ KULIGOWSKI

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 28–30 ustawy z 13 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 201, poz. 1237).

■

Jak zmienić sposób użytkowania budynku

■

Najnowsze orzecznictwo w sprawach gospodarczych

ełnoletnie dzieci, które uczą się P po ukończeniu 18 lat, ale nie dokładają starań, aby mogły samodzielnie utrzymać się, będą mogły utracić prawo do alimentów. Ta – można rzec – dość rewolucyjna zmiana zasad wynika z przepisów nowelizowanego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Nowela, uchwalona przez Sejm 6 listopada 2008 r., daje bowiem więcej praw rodzicom zobowiązanym do płacenia alimentów.

Decyzja rodziców W nowelizowanym kodeksie pojawi się możliwość uchylenia się przez rodziców od świadczeń alimentacyjnych na pełnoletnie dzieci w dwóch przypadkach: ■ gdy płacenie alimentów powoduje nadmierny uszczerbek finansowy dla obciążonych tym obowiązkiem rodziców, ■ gdy pełnoletnie dziecko nie stara się zarobić, aby mogło samodzielnie utrzymać się. W związku z tym rodzice nie będą już musieli wnioskować do sądu o to, aby ten zwolnił ich z obowiązku alimentacyjnego, jak to jest obecnie. Wystarczy, że sami uchylą się od płacenia świadczeń. Nowela stawia im jeden warunek. Rodzice podejmujący taką decyzję muszą liczyć się z tym, że w takiej sytuacji pełnoletnie dziecko ma prawo wystąpić do sądu z pozwem o alimenty. Wówczas zadaniem rodziców będzie okazać na rozprawie dokumenty na potwierdzenie swojej sytuacji materialnej lub przedstawić dowody wskazujące na istniejące możliwości zarobkowe dziecka uprawnionego do świadczenia.

Ochrona niepełnosprawnych Nie każdy rodzic otrzyma prawo uchylenia się od świadczeń alimentacyjnych. Z takiej możliwości nie będą mogli skorzystać rodzice pełnoletnich dzieci, które są niepełnosprawne, oraz dzieci niepełnoletnich. Ustawodawca przewidział jednak, że mogą oni znajdować się w trudnej sytuacji materialnej. W przypadku gdy rodzice nie będą mieć pieniędzy na alimenty, będą musieli wykonywać swój obowiązek alimentacyjny w inny sposób, mianowicie dokładając osobistych starań o utrzymanie lub wychowanie dziecka uprawnionego do alimentów. Obecnie pełnoletnie dziecko, które nadal się uczy i nie ma dochodów, które pozwoliłyby mu się samodzielnie utrzymać, ma pełne prawo żądać alimentów od rodzi-

ców. Zgodnie z obowiązującymi przepisami rodzice nie mogą domagać się, aby studiujące dziecko podjęło jakąkolwiek pracę – nawet jako robotnik niewykwalifikowany nieposiadający żadnego zawodu – i w ten sposób uchylić się od płacenia świadczeń. Mogą tylko żądać, aby sąd zwolnił ich od obowiązku alimentacyjnego, gdy udowodnią, że studiujące pełnoletnie dziecko często zmienia uczelnie, nie zdaje egzaminów, powtarza każdy rok na uczelni i na przykład po kilku latach studiowania nadal jest studentem pierwszego roku. Obecnie również są możliwe zwolnienia z obowiązku alimentacyjnego z uwagi na złą sytuację materialną. Trzeba wtedy udowodnić, że zarobkowe i majątkowe możliwości są tak niskie, że nie umożliwiają płacenia alimentów. Nie chodzi w tym przypadku o rzeczywiste zarobki, lecz o kwotę, którą ktoś mógłby zarabiać, gdyby dołożył pewnych starań i na przykład zamiast w połowie wymiaru czasu pracy zatrudnił się na całym etacie.

Odwrócone relacje Wprowadzane zmiany stawiają w zupełnie nowej sytuacji rodziców i dzieci, przy czym tych pierwszych niewątpliwie w lepszej. Skorzystają bowiem na nich przede wszystkim rodzice pełnoletnich dzieci, którzy muszą płacić na nie alimenty. Łatwiej i bez dodatkowych formalności będzie im uzyskać zwolnienie z tego obowiązku, ponieważ po wejściu w życie nowych przepisów nie będą musieli wnosić pozwu do sądu o zwolnienie z płacenia alimentów. Zaoszczędzą też na kosztach. Nie będą bowiem ponosili wydatków związanych z postępowaniem sądowym – kosztów sporządzenia takiego pozwu przez adwokata czy umocowania profesjonalnego pełnomocnika do reprezentowania ich przed sądem. Tego etapu po prostu nie będzie, decyzję ustawodawca pozostawia rodzicom. Natomiast na wprowadzeniu zmian stracą pełnoletnie dzieci, w stosunku do których rodzice uchylą się od płacenia, wskazując na to, że powinny same zarobkować na swoje utrzymanie. Tym razem to one będą musiały występować do sądu o swoje prawa, gdy uchylenie od obowiązku alimentacyjnego przez rodziców będzie nieuzasadnione.■ MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 pkt 26 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej przez Sejm 6 listopada 2008 r. (ustawą zajmie się Senat). Ma wejść w życie po upływie sześciu miesięcy od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Wtorek 25 listopada 2008 r.

n o w e

p r a w o

P R Z E P I S Y

nr 226

E

prawo

8

OBYWATEL | ORZECZNICTWO | Wyroki zagraniczne

FIRMA | TRANSPORT DROGOWY | Kwalifikacje obywateli spoza UE

Szybsza egzekucja zasądzonych roszczeń

Wpis do prawa jazdy zamiast Karty Kwalifikacji Kierowcy

Orzeczenia sądów zagranicznych w sprawach cywilnych będą uznawane w kraju automatycznie, bez przeprowadzenia dodatkowego postępowania.

Nie będzie dokumentu, jakim miała być Karta Kwalifikacji Kierowcy. Zamiast tego będzie wpis do prawa jazdy, który potwierdzi posiadanie odpowiednich kwalifikacji przez kierowców spoza UE pracujących w polskich firmach transportowych.

SPECJALNE POSTĘPOWANIE Obecnie zagraniczne wyroki nie są uznawane w Polsce automatycznie. Aby do tego doszło, musi być przeprowadzone postępowanie o uznanie orzeczenia przed sądem polskim. Po stwierdzeniu wykonalności orzeczenia przez sąd polski, staje się ono tytułem egzekucyjnym. Dopiero w drugim postępowaniu zostaje mu nadana klauzula wykonalności i staje się on tytułem wykonawczym do prowadzenia egzekucji zasądzonych wyrokiem roszczeń.

agraniczne wyroki w sprawach cywilnych będą uznawane w Polsce z mocy prawa. Te z nich, które nadają się do wykonania w drodze egzekucji, staną się tytułami wykonawczymi, gdy polski sąd stwierdzi ich wykonalność. Taką zmianę do procedury cywilnej wprowadziła uchwalona 6 listopada 2008 r. ustawa o zmianie kodeksu postępowania cywilnego. Oznacza ona uproszczenie dotychczasowego trybu wykonywania orzeczeń wydanych za granicą, a co za tym idzie, przyspieszenie jego przebiegu. Takie ułatwienia mają obowiązywać za około pół roku.

Z

eżeli firma transportowa zaJ świadczy, że dany kierowca, który nie jest obywatelem pań-

skiem o ustalenie tego będzie można wystąpić do polskiego sądu okręgowego. Wniosek może złożyć każda osoba, która ma w tym interes prawny. Natomiast w ciągu dwóch tygodni od doręczenia wniosku strona będzie mogła przedstawić sądowi swoje stanowisko w tej sprawie.

stwa Unii Europejskiej, będzie dla niej pracował, wtedy dostanie on specjalny wpis do prawa jazdy. To pozwoli mu na wykonywanie pracy kierowcy w Polsce. Nie będzie musiał wyrabiać dokumentu, jakim od niedawna miała być Karta Kwalifikacji Kierowcy. Takie zmiany zakłada uchwalona przez Sejm nowelizacja przepisów o transporcie drogowym i o ruchu drogowym.

Wyrok tytułem wykonawczym

Wpis do prawa jazdy

Po uznaniu wyroku sądu zagranicznego stanie się on w Polsce tytułem wykonawczym. Będzie więc można na jego podstawie przeprowadzić egzekucję zasądzonego wyrokiem roszczenia. Nie od razu jednak. Najpierw bowiem polski sąd powinien stwierdzić wykonalność wyroku na wniosek wierzyciela. Wtedy polski sąd nada orzeczeniu wydanemu przez sąd obcego państwa klauzulę wykonalności. Dopiero kiedy uprawomocni się postanowienie o nadaniu tej klauzuli, będzie można prowadzić egzekucję zasądzonych roszczeń.

Osoby spoza UE, które pracują dla polskich przewoźników, po odbyciu szkolenia, jakim jest kwalifikacja wstępna, lub po zaliczeniu szkolenia okresowego dostaną wpis do prawa jazdy potwierdzający ich kwalifikacje. Zmiany zakładają, że jeżeli kierowca spoza UE nie posiada pol-

Uznanie w kraju Wprowadzane zmiany oznaczają dla zainteresowanych pewne obowiązki. Ten, kto będzie chciał powoływać się na uznanie zagranicznego wyroku, powinien przedstawić urzędowy odpis orzeczenia lub inny dokument, który potwierdza, że dany wyrok jest prawomocny. Odpowiedni dokument uzyska w zagranicznym sądzie, który wydał orzeczenie. Sposób, w jaki powinien wystąpić o ten dokument, regulują przepisy kraju, w którym zostało wydane orzeczenie. Należy też wiedzieć, że dodatkowo do takiego odpisu należy dołączyć uwierzytelniony przekład odpisu orzeczenia lub innego dokumentu na język polski, dokonanego przez tłumacza, który ma takie uprawnienia.

Uproszczenie, przyspieszenie Teraz zagraniczne wyroki nie są uznawane w Polsce automatycznie. W tym celu musi być przeprowadzone postępowania o ich uznanie przed sądem polskim. Wprowadzane zmiany do kodeksu postępowania cywilnego oznaczają zatem uproszczenie i przyspieszenie procedury uznawania zagranicznych wyroków w Polsce i prowadzenia na ich podstawie egzekucji. W nowym trybie pominięty będzie bowiem jeden etap postępowania w tej sprawie. Skorzystają na tym szczególnie wierzyciele, na rzecz których zostały za granicą zasądzone roszczenia możliwe do wyegzekwowania w kraju. Szybciej wyegzekwują dług i w ten sposób na przykład uniemożliwią dłużnikowi ukrycie lub pozbycie się majątku, z którego zaspokajają swoje roszczenia.■ MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ

Wyjątki od zasady Nowelizacja wprowadza pewne wyjątki od zasady. Nie wszystkie bowiem zagraniczne orzeczenia będą w Polsce uznawane automatycznie z mocy prawa. Chodzi o wyroki, które za granicą jeszcze się nie uprawomocniły, albo zapadły w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich, bądź gdy sprawa o to samo roszczenie została wcześniej wniesiona do sądu w Polsce niż za granicą, lub gdy wyrok okaże się sprzeczny z wydanym wcześniej orzeczeniem w Polsce lub za granicą o to samo roszczenie między tymi samymi stronami. Orzeczenia nie będą podlegały uznaniu również wtedy, gdy strona w trakcie postępowania była pozbawiona obrony, albo pozwany nie otrzymał pisma wszczynającego postępowanie, co uniemożliwiło mu podjęcie obrony. Ponadto nie będzie mowy o uznaniu wyroku, jeśli byłoby to sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego w kraju. W razie wątpliwości, czy konkretny wyrok wydany za granicą podlega uznaniu w kraju, z wnio-

Tygodnik Prawa Administracyjnego

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 pkt 68, 73 i 74 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej 6 listopada 2008 r. przez Sejm (nowelizację przekazano do dalszych prac w Senacie). Nowelizacja ma wejść w życie po upływie sześciu miesięcy od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

skiego prawa jazdy, to wówczas będzie musiał wymienić zagraniczny dokument na polski. Przy tej wymianie starosta od razu dokona wpisu o spełnieniu wymagań, jakim jest ukończenie kwalifikacji wstępnej lub szkolenia okresowego. Przed wymianą prawa jazdy i wpisem specjalnego kodu do dokumentu przez starostę firma transportowa będzie musiała złożyć oświadczenie, że dany kierowca będzie dla niej pracował. W konsekwencji uchwalonych zmian nie trzeba będzie wyrabiać Karty Kwalifikacji Kierowcy. Miał to być dokument dla kierowców spoza Unii Europejskiej, potwierdzający ukończenie specjalistycznego kursu, jakim w Polsce jest kwalifikacja wstępna. Dokument ten miał gwarantować, że kierowca np. z Ukrainy ma wystarczające kwalifikacje, aby móc pracować dla polskich firm transportowych. Tymczasem oszacowano, że w Polsce potrzeba około 2 tys. takich kierowców, więc nie ma sensu wydawać tego dokumentu. Posłowie postanowili zmienić te przepisy i znieść obowiązek wyrabiania karty. Stwierdzono ponadto, że z uwagi na małe zapotrzebowanie i na wymagane zabezpieczenia przed fałszerstwami koszt wytworzenia takiego dokumentu byłby zbyt wysoki.

Kwalifikacja wstępna Kwalifikacja wstępna zastąpiła kursy z zakresu przewozu osób lub rzeczy. Dotyczy ona jednak tylko kierowców, którzy kategorię D (autobusy) uzyskali po 10 września 2008 r. i osób, które kategorię C (samochody ciężarowe) uzyskają dopiero po 10 września 2009 r. Kierowców, którzy te kategorie zdobyli wcześniej, będą obowiązywały szkolenia okresowe w ramach kwalifikacji wstępnej. Osoby z państw spoza UE także muszą w Polsce ukończyć takie szkolenia. Po zmianie przepisów brak takiego szkolenia uniemożliwi odpowiedni wpis do prawa jazdy i możliwość pracy w Polsce w charakterze kierowcy.■ ŁUKASZ KULIGOWSKI

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym, uchwalonej przez Sejm 7 listopada (teraz zmianami zajmie się Senat). Nowelizacja wejdzie w życie 14 dni od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

ADMINISTRACJA | KOMPETENCJE | Obrót nieruchomościami

Minister będzie zarządzał majątkiem Skarbu Państwa Minister Skarbu Państwa będzie mógł sprzedać w trybie bezprzetargowym i bez zgody wojewody nieruchomości Skarbu Państwa. Pieniądze uzyskane z ich sprzedaży zasilą budżet państwa. inister skarbu państwa będzie M gospodarował nieruchomościami wchodzącymi w skład zasobu nieruchomości Skarbu Państwa. Przyjęta w październiku przez Sejm i Senat nowelizacja ustawy o gospodarce nieruchomościami zmienia zasady gospodarowania tymi nieruchomościami. Decyzji o ich losie nie będą już podejmowali starostowie wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej, ale minister. Zmiany te zaczną obowiązywać 1 stycznia 2009 r.

Zadania ministra Minister skarbu państwa ma gospodarować nieruchomościami przeznaczonymi na potrzeby statutowe Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta, Trybunału Konstytucyjnego,

Rzecznika Praw Obywatelskich, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i innych sądów administracyjnych, Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowego Biura Wyborczego, Instytutu Pamięci Narodowej oraz Państwowej Inspekcji Pracy, a także nieruchomościami przeznaczonymi na potrzeby Kancelarii prezesa Rady Ministrów, Rządowego Centrum Legislacji, ministerstw, urzędów centralnych i urzędów wojewódzkich oraz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Dodatkowe dochody Według nowych przepisów minister skarbu państwa będzie mógł m.in. sprzedać w trybie bezprzetargowym, bez konieczności uzyskania zgody wojewody, niepotrzebne nieruchomościami, będące w gestii Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Rządowego Centrum Legislacji, ministerstw, urzędów centralnych oraz urzędów wojewódzkich. Dotyczyć to będzie np. niepotrzebnych ośrodków wy-

■ Świadectwa energetyczne dla budynków użyteczności publicznej ■

Ustawa o transporcie drogowym określa, że warunkiem wykonywania zawodu w charakterze kierowcy jest ukończenie kwalifikacji wstępnej.

Odszkodowania za błędne decyzje

poczynkowych. Pieniądze uzyskane ze sprzedaży tych nieruchomości będą stanowiły dochód budżetu państwa. Na ministrze skarbu państwa będzie ciążyła teraz odpowiedzialność m.in. za prowadzenie ewidencji tych nieruchomości, zarządzanie ich obrotem, dokonywanie czynności prawnych bądź faktycznych, w wyniku których mają być one przyjmowane lub wyzbywane, oddawanie ich, przenoszenie albo wygaszanie w trwały zarząd oraz ustanawianie na nich prawa użytkowania wieczystego. Jednocześnie wszystkie nieruchomości, którymi będzie gospodarował minister skarbu państwa, będą musiały znajdować się w prowadzonej przez niego ewidencji.■ ARKADIUSZ JARASZEK

PODSTAWA PRAWNA ■ Art. 1 ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami, uchwalonej 15 października 2008 r. (ustawa skierowana do podpisu prezydenta).

Środa 26 listopada 2008 r.