Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar...

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan 2.3

Selain itu, adaptasi alam semulajadi juga

Tindakbalas Terhadap Alam Semulajadi

turut mempengaruhi bahasa setempat. Penggunaan Tindak

balas

terhadap

alam

semulajadi

boleh

bahasa seperti, ’Kulu’,’kilir’, ’Baruh’ dan ’Darek’ yang

mempengaruhi lokasi dan perletakan rumah. Adaptasi terhadap

menyatakan lokasi sesuatu tempat adalah bahasa yang diadaptsi

alam semulajadi juga turut mempengaruhi kepada cara hidup dan

daripada orientasi sungai di sepanjang kampung tersebut.

bahan binaan dan lokasi ruang – ruang dalam bangunan. Alam semulajadi terdiri daripada bukit bukau, sungai, kawasan paya

Faktor iklim juga merupakan salah satu faktor yang

turut mempengaruhi lokasi penempatan di Kampung Kuala Kepis.

mempengaruhi orientasi rumah dan bahan yang digunakan dalam

Secara

pebinaan rumah.

tradisinya,

kawasan

berhampiran

sungai

dijadikan

sebagai kawasan pertanian yang memerlukan sumber air yang banyak seperti kawasan sawah padi. kawasan penempatan adalah

berdekatan

dengan

kawasan

pertanian

untuk

memudahkan untuk memantau dan pergi berkerja setiap hari.

Hasil analisa yang dijalankan, fakta sejarah yang sering menyatakan kewujudan penempatan yang berhampiran dengan kawasan sungai adalah mempunyai persamaan dengan kawasan kajian

di

Kampung

Kuala

Kepis

kerana

jarak

kawasan

penempatan dengan Sungai Muar adalah 2 kilometer sahaja. Pembinaan penempatan di sepanjang sungai adalah salah satu

Gambar : Tubulair atau tebar layar berfungsi sebagai pengaliran angin di bahagian atas bumbung yang telah diperbuat daripada anyaman buluh.

adaptasi alam semulajadi yang mempengaruhi persekitaran dan lokasi penempatan.

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Sumber : Penulis

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

1 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Faktor topografi juga boleh mempengaruhi perletakan di

perletakan rumah – rumah di Kampung Kuala

sesuatu penempatan. Biasanya pemilhan kawasan penempatan

Kepis. Jika dilihat dari segi bahan binaan yang

adalah berdasarkan kepada bentuk muka bumi yang terletak di

digunakan dalam rumah, kebanyakan kayu – kayan

kawasan tinggi kerana terhindar dari banjir.

yang digunakan adalah terdiri dari kayuan yang kukuh. Terdapat juga bahan binaan yang menggunakan buluh yang dianyam.

Faktor – Faktor Tindak Balas Terhadap Alam Semulajadi 2.3.1(a)

Faktor Iklim Mempengaruhi Orientasi Rumah Pada Waktu Dahulu Dan Sekarang.

Iklim

Topografi

Hasil analisa yang dijalankan, Perletakan rumah adalah dipengaruhi oleh arah aliran sungai. Jika dikaji dari segi ’regional’ penempatan

Skop kajian mengenai tindak balas terhadap alam semulajadi adalah dopengaruhi seperti berikut:-

di

Negeri

Sembilan,

kebanyakannya

adalah

berorientasikan dan terletak berhampiran dengan sungai. Di kampung kuala Kepis, susunan rumah adalah selari dengan aliran sungai sungai dan jalanraya . Tambahan pula, setiap

2.3.1

Faktor Iklim

pembinaan rumah pada waktu dahulu, bahagian hadapan rumah

2.3.2

Faktor Topografi

adalah menghala ke sungai.

2.3.3

Faktor – Faktor Lain.

2.3.1 Faktor Iklim

Hasil kajian yang dijalankan di kawasan kajian, faktor Iklim banyak mempengaruhi rekabentuk senibina dan orientasi 2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

2 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan dan sawah adalah secara kebetulan berikutan arah aliran sungai yang mengalir ke arah selatan – barat.

Gambar : Atok Sarib memberi penjelasan mengenai orientasi pembinaan rumah.

Gambar : kebanyakan orientasi rumah menghadap ke kawasan sawah padi dan jalanraya.

Sumber : Penulis

Sumber : Penulis

Hasil analisa yang dijalankan, Menurut Atok Sarib salah seorang

penduduk

kampung

menyatakan

bahawa,

2.3.1(b)

pada

Faktor Iklim Yang Mempengaruhi Falsafah Dan Tindak Balas

bahagian hadapan rumah yang dipanggil serambi selalunya

Senibina Terhadap Alam

mengadap ke arah kiblat. Ianya bertujuan adalah untuk

Semulajadi.

memudahkan sembahyang berjemaah dan dapat mengatur saf – saf dengan tepat. Selain itu, bahagian serambi adalah bahagian

Hasil analisa yang dijalankan di Kampung Kuala Kepis

yang peling kerap digunakan setiap hari. Sehubungan dengan itu,

kebanyakan rumah - rumah lama di situ banyak mengaplikasikan

bahagian rumah hendaklah menghadap ke arah utara atau

atau mengambil kira faktor iklim alam semulajadi dalam

selatan supaya ruang serambi tidak panas pada waktu pagi atau

pembinaan rumah pada masa dahulu dan sekarang.

petang dari cahaya matahari. Walaubagaimanapun, orientasi rumah di kawasan kajian adalah mengadap ke kawasan sungai

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

3 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Ciri – ciri senibina yang banyak mempengaruhi faktor iklim yang terdapat di kawasan kajian adalah hasil senibina yang asal terdiri daripada :-

1. Berbumbung panjang, tinggi dan curam serta bertabir layar 2. Atap bertingkat 3. Serambi mempunyai banyak tingkap atau lompa. 4. Bertebar layar atau tubulair

Gambar : Rumah bertiang tinggi separas dengan bahu.

5. Tiang tinggi dan beralas. Sumber : Penulis

Hasil analisa yang dijalankan, Ciri-ciri rumah Melayu Negeri sembilan banyak memaparkan kebijaksanaan orang Melayu. Rumah Melayu dibina bertiang dan berlantai tinggi kerana faktor keselamatan dan kesihatan. Rumah yang tinggi susah hendak dinaiki binatang buas atau orang yang berniat buruk sementara ruang bawah rumah yang tinggi memudahkan kitaran angin dan udara menyejukkan bahagian dalam rumah.

Gambar : bawah rumah yang tinggi juga boleh digunakan untuk menyempurnakan aktiviti ekonomi Sumber : Penulis

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

4 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Kawasan bawah rumah yang tinggi juga boleh digunakan

Tinggi rumah selutut,

untuk menyempurnakan aktiviti ekonomi seperti menganginkan

Tak beradat pintu rumah,

padi, melesung dan sebagainya. Ruang ini juga boleh digunakan

Tak beradat tangga rumah,

sebagai tempat menyimpan barang atau tempat mengurung anak

Berbeliung tidak berpodah,

ayam atau itik. Menurut Atok Hj Arob, beliau banyak memberikan

Berparang tidak berasah,

perbilangan yang jarang didengar oleh generasi sekarang iaitu,

Yang lalu melengah, Yang tiba mengincah,

Tinggi rumah sepemikulan, Terpikul bendul yang empat,

Maksudnya rumah yang rendah mudah diintai-intai oleh

Terpikul ladang bertumpuk,

orang yang lalu lalang dan ini boleh mendatangkan malu dan

Tidak bertingkah tungku di dapur,

keaibkan bukan sahaja pada orang yang diintai tetapi juga ketua

Tidak tersingkap kain di pinggang,

rumah tersebut.

Menurutnya, perbilangan ini menyarankan kita membina rumah yang tingginya, sekurang-kurangnya paras bahu. Rumah begini akan dapat memikul tanggungiawab penghuninya di samping

ia

memurahkm

rezeki

dan

menghindarkan

persengketaan dan malu. Hal ini berbeza jika kita mendirikun rumah atas tanah atau rumah yang rendah, seperti kata perbilangannya,

A

B

Gambar : Gambar A menunjukan alas tiang daripada batu dan gambar B adalah alas tiamg yang telah dikonkritkan bertujuan untuk mengelakkan tiang rumah dari basah dan dengan itu mengelakkan kereputan dan mudah diserarg anai'ana Sumber : Penulis

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

5 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Bumbung rumah Melayu yang panjang dan tinggi beserta

atap juga boleh mengelakkan tempias hujan dari

tebar layar juga membantu kitaran angin dan udara agar ruang

membasahi bahagian atas rumah. Maka itulah

dalam rumah tidak lembab. Atap rumah lazimnya dibuat dari

sebabnya rumah Melayu, walaupun diperbuat dari

nipah dan bahagian ini biasanya dibina bertingkat, curam dan

kayu, tetapi boleh bertahan lama.

bercucur atap. Tujuannya ialah supaya air tidak bertakung di atas atap pada waktu hujan dan atap cepat kering.

Gambar : Tebar layar atau tubulair yang diperbuat dari daun rumbia dan anyaman buluh. Sumber : Penulis Gambar : Bumbung berlapis memberi pengudaraan di dalam rumah.

Pada bahagian serambi rumah, ciri – ciri senibina yang

Sumber : Penulis

mempunyai banyak tingkap juga memainkan peranan untuk Dengan ini umur atap boleh dipanjangkan tanpa kerap

memberi pengudaraan kepada bahagian dalam rumah. Hasil

rnenggantikarmya. Cucur atap pula akan dapat mengelakkan

analisa yang dijalankan, pada bahagian serambi rumah di

matahari memancar ke dalam rumah dan pada waktu hujan pula

kawasan kajian tidak terdapat banyak tingkap tetapi terdapat

mengelakkan

ruang terbuka yang dipanggil sebagai lompa.

tiang

rumah

dari

basah

dan

dengan

itu

mengelakkan kereputan dan mudah diserang anai - anai. Cucur 2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

6 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

A Gambar : Ruang terbuka pada dinding serambi yang dikenali sebagai lompa dapat memberi pengudaraan dalam rumah. Sumber : Penulis

B

Gambar : Gambar A menunjukan longkang utama yang telah di konkrit mankala gambar B adalah longkang utama yang masih lagi ditumbuhi rumput yang digunakan untuk menyalirkan air keluar ke kawasan yang paling rendah seperti kawasan sawah padi. Sumber : Penulis

Selain itu, di sekeliling rumah juga disediakan longkang untuk menyalirkan air hujan ke longkang utama atau ke kawasan yang lebih rendah.

2.3.2

Faktor Topografi

Hasil analisa yang dijalankan, kebanyakan sekeliling

Faktor topografi banyak mempengaruhi perletakan rumah

rumah di Kampung Kuala Kepis mempunyai longkang saliran air.

dan aktiviti gunatanah di kawasan kajian. Kawasan kijian yang

Pada bahagian hadapan rumah, terdapat longkang utama yang

terdiri daripada kawasan penempatan dan kawasan pertanian

bersaiz

adalah terletak di kawasan yang terpilih akibat pengaruh

agak

besar

jika

dibandingkan

dengan

persendirian di bahagian kiri dan kanan rumah. 2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

longkang

topografi. Hasil perhatian dan analisa yang dijalankan di

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

7 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Kampung Kuala Kepis, didapati kawasan sawah padi terletak di kawasan baruh atau merujuk kepada kawasan yang rendah, kawasan penempatan yang terletak di kawasan yang tinggi sedikit dari kawasan baruh dan kawasan dusun atau kawasan kebun getah yang teletak di darek atau di kawasan bukit adalah

Gambar : kawasan kebun getah yang terletak di darek atau di kawasan bukit

menunjukkan pengaruh bentuk muka bumi yang terdapat di kawasan kajian.

Sumber : Penulis

2.3.2(a)

Faktor Topografi Yang Mempengaruhi Lokasi Atau Tempat Perletakan Sesuatu Gunatanah.

Gambar : Sawah padi terletak di kawasan baruh. Sumber : Penulis

Terdapat juga beberapa konsep dan falsafah yang diperkenalkan oleh penduduk Kampung Kuala Kepis. Konsep ini diambil

melalui tidak balas alam semulajadi yang berada di

kawasan persekitaran. Konsep – konsep

dan falsafah berikut

adalah seperti:Gambar : kawasan penempatan yang terletak di kawasan yang tinggi sedikit dari kawasan baruh

2.3.1(a)(i)

Konsep Baruh

2.3.1(a)(ii)

Konsep Darat / Darek

Sumber : Penulis

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

8 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan 2.3.1(a)(i)

Konsep Baruh

2.3.1(a)(ii)

Konsep Baruh adalah diambil merujuk kepada kawasan

Konsep Darat / Darek

Konsep darat adalah diambil dari bentuk

persekitaran. Kawasan yang lebih rendah atau kawasan yang

muka bumi yang terdapat di kawasan persekitaran. Menurut Atok

menghala ke kawasan sawah padi atau sungai adalah dikenali

Sarib, kawasan baruh adalah kawasan yang lebih tinggi dari

sebagai baruh. Hasil kajian yang dijalankan, kebanyakan

kawasan baruh. Baruh juga biasanya merujuk kepada pertanian

pembinaan rumah pada waktu dahulu adalah berdekatan dengan

seperti kawasan kebun getah. Terdapat juga pendapat dari

kawasan sawah padi.

Walaubagaimanapun kawasan baruh

penduduk kampung mengenai kawasan baruh iaitu kawasan

adalah tidak sesuai sebagai penempatan kerana dipercayai

hadapan kawasan baruh adalah jalanraya dan sebarang

kawasan tersebut boleh menakung air dan sesuai dijadikan

jalanraya adalah kawasan darat. Begitulah pelbagai pendapat

kawasan sawah padi.

yang diberikan tetapi yang nyata kawasan yang lebih tinggi adalah kawasan darat atau darek.

Hasil analisa yang dijalankan kawasan perumahan yang dibina dikawasan

darat adalah berhampiran dengan kawasan

kebun getah. Didapati kawasan darat tidak pernah ditakung oleh air kerana terletak di kawasan yang tinggi dan berbukit.

Gambar : Kawasan baruh dijadikan sebagai sumber ekonomi dengan dengan wujudnya kawasan menanam padi. Sumber : Penulis

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

9 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Kepong turut dijadikan bahan binaan. Begitu juga dengan pohon buluh yang dijadikan ayaman pada tebar layar.

Gambar : kawasan rumah ini terhindar dari banjir kerana terletak di kawasan darat / darek. Sumber : Penulis Gambar : Kulit kayu kepong dijadikan sebagai dinding rumah.

2.3.3

Tindak Balas Alam Semulajadi Melalui Tumbuh –

Sumber : Penulis

Tumbuhan. Kayu kayan yang dipilih adalah berdasarkan kepada Bahan binaan yang digunakan dalam pembinaan rumah di

ketahanan dan kekuatan pada kayuaan tersebut. Di samping itu,

Kampung Kuala Kepis adalah di adaptasi dari alam semulajadi.

bahan binaan daripada kayu boleh mengurangkan suhu dan

Hasil kajian yang dijalankan terhadap rumah – rumah lama yang

membersihkan udara sejuk dalam rumah.

terdapat di Kampung Kuala Kepis adalah terdiri dari kayu – kayan yang diambil dari hutan yang berdekatan. Menurut Atok Yusuf bin Arob, kayu kayan seperti Kayu Ponak, Cengal, Merbau dan

Cara hidup penduduk kampung pada waktu dahulu banyak bergantung kepada alam semulajadi. Menurut Uwan Tiamal bt. Jais, pada zaman Jepun, penduduk kampung

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

10 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan menggunakan benang yang diperbuat daripada pelepah nenas

Beliau

juga

mengatakan

bahawa

pada

yang telah dikeringkan untuk menjahit pakaian. Selain itu, untuk

zaman tersebut sukar untuk mendapatkan sumber

menjadikan pelita pada waktu malam, damar yang diambil dari

api kerana tiada mancis api ketika itu. Untuk

hutan dijadikan sebagai bahan api.

mendapatkan nyalaan api, beliau telah menggunakan dua buah batu dan selaput pokok anau yang telah dikeringkan selama tiga hari. Biasanya pokok anau tumbuh di tepi sungai.

Gambar : Pelepah dijadikan benang menjahit pakaian.

nanas untuk

Sumber : Penulis

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

11 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Peta Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Yang Berkaitan Dengan Faktor Topografi

A

Petunjuk :-

Kawasan baruh yang mempunyai

aras topografi

yang rendah. Terletak di kawasan sawah padi. Terletak di kawasan penempatan dan mempunyai aras topografi tinggi sedikit dari kawasan baruh.

A’

Kawasan darat / darek yang mempunyai aras topografi yang tinggi yang terletak di kawasan berbukit. Di kawasan tersebut terdapat tanaman getah

Sumber : Penulis

2.3

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Lad 500

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

12 / 14

Inventori Dan Analisa

2.0

Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Keratan Rentas A – A, Kampung Kuala Kepis

A

A’

Kawasan sawah Padi

2.3

Kawasan Penempatan

Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar

Jalanraya

Lad 500

Kawasan Penempatan

Kawasan Kebun getah

Rekabentuk Landskap Lanjutan III

13 / 14