Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan 2.3
Selain itu, adaptasi alam semulajadi juga
Tindakbalas Terhadap Alam Semulajadi
turut mempengaruhi bahasa setempat. Penggunaan Tindak
balas
terhadap
alam
semulajadi
boleh
bahasa seperti, ’Kulu’,’kilir’, ’Baruh’ dan ’Darek’ yang
mempengaruhi lokasi dan perletakan rumah. Adaptasi terhadap
menyatakan lokasi sesuatu tempat adalah bahasa yang diadaptsi
alam semulajadi juga turut mempengaruhi kepada cara hidup dan
daripada orientasi sungai di sepanjang kampung tersebut.
bahan binaan dan lokasi ruang – ruang dalam bangunan. Alam semulajadi terdiri daripada bukit bukau, sungai, kawasan paya
Faktor iklim juga merupakan salah satu faktor yang
turut mempengaruhi lokasi penempatan di Kampung Kuala Kepis.
mempengaruhi orientasi rumah dan bahan yang digunakan dalam
Secara
pebinaan rumah.
tradisinya,
kawasan
berhampiran
sungai
dijadikan
sebagai kawasan pertanian yang memerlukan sumber air yang banyak seperti kawasan sawah padi. kawasan penempatan adalah
berdekatan
dengan
kawasan
pertanian
untuk
memudahkan untuk memantau dan pergi berkerja setiap hari.
Hasil analisa yang dijalankan, fakta sejarah yang sering menyatakan kewujudan penempatan yang berhampiran dengan kawasan sungai adalah mempunyai persamaan dengan kawasan kajian
di
Kampung
Kuala
Kepis
kerana
jarak
kawasan
penempatan dengan Sungai Muar adalah 2 kilometer sahaja. Pembinaan penempatan di sepanjang sungai adalah salah satu
Gambar : Tubulair atau tebar layar berfungsi sebagai pengaliran angin di bahagian atas bumbung yang telah diperbuat daripada anyaman buluh.
adaptasi alam semulajadi yang mempengaruhi persekitaran dan lokasi penempatan.
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Sumber : Penulis
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
1 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Faktor topografi juga boleh mempengaruhi perletakan di
perletakan rumah – rumah di Kampung Kuala
sesuatu penempatan. Biasanya pemilhan kawasan penempatan
Kepis. Jika dilihat dari segi bahan binaan yang
adalah berdasarkan kepada bentuk muka bumi yang terletak di
digunakan dalam rumah, kebanyakan kayu – kayan
kawasan tinggi kerana terhindar dari banjir.
yang digunakan adalah terdiri dari kayuan yang kukuh. Terdapat juga bahan binaan yang menggunakan buluh yang dianyam.
Faktor – Faktor Tindak Balas Terhadap Alam Semulajadi 2.3.1(a)
Faktor Iklim Mempengaruhi Orientasi Rumah Pada Waktu Dahulu Dan Sekarang.
Iklim
Topografi
Hasil analisa yang dijalankan, Perletakan rumah adalah dipengaruhi oleh arah aliran sungai. Jika dikaji dari segi ’regional’ penempatan
Skop kajian mengenai tindak balas terhadap alam semulajadi adalah dopengaruhi seperti berikut:-
di
Negeri
Sembilan,
kebanyakannya
adalah
berorientasikan dan terletak berhampiran dengan sungai. Di kampung kuala Kepis, susunan rumah adalah selari dengan aliran sungai sungai dan jalanraya . Tambahan pula, setiap
2.3.1
Faktor Iklim
pembinaan rumah pada waktu dahulu, bahagian hadapan rumah
2.3.2
Faktor Topografi
adalah menghala ke sungai.
2.3.3
Faktor – Faktor Lain.
2.3.1 Faktor Iklim
Hasil kajian yang dijalankan di kawasan kajian, faktor Iklim banyak mempengaruhi rekabentuk senibina dan orientasi 2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
2 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan dan sawah adalah secara kebetulan berikutan arah aliran sungai yang mengalir ke arah selatan – barat.
Gambar : Atok Sarib memberi penjelasan mengenai orientasi pembinaan rumah.
Gambar : kebanyakan orientasi rumah menghadap ke kawasan sawah padi dan jalanraya.
Sumber : Penulis
Sumber : Penulis
Hasil analisa yang dijalankan, Menurut Atok Sarib salah seorang
penduduk
kampung
menyatakan
bahawa,
2.3.1(b)
pada
Faktor Iklim Yang Mempengaruhi Falsafah Dan Tindak Balas
bahagian hadapan rumah yang dipanggil serambi selalunya
Senibina Terhadap Alam
mengadap ke arah kiblat. Ianya bertujuan adalah untuk
Semulajadi.
memudahkan sembahyang berjemaah dan dapat mengatur saf – saf dengan tepat. Selain itu, bahagian serambi adalah bahagian
Hasil analisa yang dijalankan di Kampung Kuala Kepis
yang peling kerap digunakan setiap hari. Sehubungan dengan itu,
kebanyakan rumah - rumah lama di situ banyak mengaplikasikan
bahagian rumah hendaklah menghadap ke arah utara atau
atau mengambil kira faktor iklim alam semulajadi dalam
selatan supaya ruang serambi tidak panas pada waktu pagi atau
pembinaan rumah pada masa dahulu dan sekarang.
petang dari cahaya matahari. Walaubagaimanapun, orientasi rumah di kawasan kajian adalah mengadap ke kawasan sungai
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
3 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Ciri – ciri senibina yang banyak mempengaruhi faktor iklim yang terdapat di kawasan kajian adalah hasil senibina yang asal terdiri daripada :-
1. Berbumbung panjang, tinggi dan curam serta bertabir layar 2. Atap bertingkat 3. Serambi mempunyai banyak tingkap atau lompa. 4. Bertebar layar atau tubulair
Gambar : Rumah bertiang tinggi separas dengan bahu.
5. Tiang tinggi dan beralas. Sumber : Penulis
Hasil analisa yang dijalankan, Ciri-ciri rumah Melayu Negeri sembilan banyak memaparkan kebijaksanaan orang Melayu. Rumah Melayu dibina bertiang dan berlantai tinggi kerana faktor keselamatan dan kesihatan. Rumah yang tinggi susah hendak dinaiki binatang buas atau orang yang berniat buruk sementara ruang bawah rumah yang tinggi memudahkan kitaran angin dan udara menyejukkan bahagian dalam rumah.
Gambar : bawah rumah yang tinggi juga boleh digunakan untuk menyempurnakan aktiviti ekonomi Sumber : Penulis
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
4 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Kawasan bawah rumah yang tinggi juga boleh digunakan
Tinggi rumah selutut,
untuk menyempurnakan aktiviti ekonomi seperti menganginkan
Tak beradat pintu rumah,
padi, melesung dan sebagainya. Ruang ini juga boleh digunakan
Tak beradat tangga rumah,
sebagai tempat menyimpan barang atau tempat mengurung anak
Berbeliung tidak berpodah,
ayam atau itik. Menurut Atok Hj Arob, beliau banyak memberikan
Berparang tidak berasah,
perbilangan yang jarang didengar oleh generasi sekarang iaitu,
Yang lalu melengah, Yang tiba mengincah,
Tinggi rumah sepemikulan, Terpikul bendul yang empat,
Maksudnya rumah yang rendah mudah diintai-intai oleh
Terpikul ladang bertumpuk,
orang yang lalu lalang dan ini boleh mendatangkan malu dan
Tidak bertingkah tungku di dapur,
keaibkan bukan sahaja pada orang yang diintai tetapi juga ketua
Tidak tersingkap kain di pinggang,
rumah tersebut.
Menurutnya, perbilangan ini menyarankan kita membina rumah yang tingginya, sekurang-kurangnya paras bahu. Rumah begini akan dapat memikul tanggungiawab penghuninya di samping
ia
memurahkm
rezeki
dan
menghindarkan
persengketaan dan malu. Hal ini berbeza jika kita mendirikun rumah atas tanah atau rumah yang rendah, seperti kata perbilangannya,
A
B
Gambar : Gambar A menunjukan alas tiang daripada batu dan gambar B adalah alas tiamg yang telah dikonkritkan bertujuan untuk mengelakkan tiang rumah dari basah dan dengan itu mengelakkan kereputan dan mudah diserarg anai'ana Sumber : Penulis
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
5 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Bumbung rumah Melayu yang panjang dan tinggi beserta
atap juga boleh mengelakkan tempias hujan dari
tebar layar juga membantu kitaran angin dan udara agar ruang
membasahi bahagian atas rumah. Maka itulah
dalam rumah tidak lembab. Atap rumah lazimnya dibuat dari
sebabnya rumah Melayu, walaupun diperbuat dari
nipah dan bahagian ini biasanya dibina bertingkat, curam dan
kayu, tetapi boleh bertahan lama.
bercucur atap. Tujuannya ialah supaya air tidak bertakung di atas atap pada waktu hujan dan atap cepat kering.
Gambar : Tebar layar atau tubulair yang diperbuat dari daun rumbia dan anyaman buluh. Sumber : Penulis Gambar : Bumbung berlapis memberi pengudaraan di dalam rumah.
Pada bahagian serambi rumah, ciri – ciri senibina yang
Sumber : Penulis
mempunyai banyak tingkap juga memainkan peranan untuk Dengan ini umur atap boleh dipanjangkan tanpa kerap
memberi pengudaraan kepada bahagian dalam rumah. Hasil
rnenggantikarmya. Cucur atap pula akan dapat mengelakkan
analisa yang dijalankan, pada bahagian serambi rumah di
matahari memancar ke dalam rumah dan pada waktu hujan pula
kawasan kajian tidak terdapat banyak tingkap tetapi terdapat
mengelakkan
ruang terbuka yang dipanggil sebagai lompa.
tiang
rumah
dari
basah
dan
dengan
itu
mengelakkan kereputan dan mudah diserang anai - anai. Cucur 2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
6 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan
A Gambar : Ruang terbuka pada dinding serambi yang dikenali sebagai lompa dapat memberi pengudaraan dalam rumah. Sumber : Penulis
B
Gambar : Gambar A menunjukan longkang utama yang telah di konkrit mankala gambar B adalah longkang utama yang masih lagi ditumbuhi rumput yang digunakan untuk menyalirkan air keluar ke kawasan yang paling rendah seperti kawasan sawah padi. Sumber : Penulis
Selain itu, di sekeliling rumah juga disediakan longkang untuk menyalirkan air hujan ke longkang utama atau ke kawasan yang lebih rendah.
2.3.2
Faktor Topografi
Hasil analisa yang dijalankan, kebanyakan sekeliling
Faktor topografi banyak mempengaruhi perletakan rumah
rumah di Kampung Kuala Kepis mempunyai longkang saliran air.
dan aktiviti gunatanah di kawasan kajian. Kawasan kijian yang
Pada bahagian hadapan rumah, terdapat longkang utama yang
terdiri daripada kawasan penempatan dan kawasan pertanian
bersaiz
adalah terletak di kawasan yang terpilih akibat pengaruh
agak
besar
jika
dibandingkan
dengan
persendirian di bahagian kiri dan kanan rumah. 2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
longkang
topografi. Hasil perhatian dan analisa yang dijalankan di
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
7 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Kampung Kuala Kepis, didapati kawasan sawah padi terletak di kawasan baruh atau merujuk kepada kawasan yang rendah, kawasan penempatan yang terletak di kawasan yang tinggi sedikit dari kawasan baruh dan kawasan dusun atau kawasan kebun getah yang teletak di darek atau di kawasan bukit adalah
Gambar : kawasan kebun getah yang terletak di darek atau di kawasan bukit
menunjukkan pengaruh bentuk muka bumi yang terdapat di kawasan kajian.
Sumber : Penulis
2.3.2(a)
Faktor Topografi Yang Mempengaruhi Lokasi Atau Tempat Perletakan Sesuatu Gunatanah.
Gambar : Sawah padi terletak di kawasan baruh. Sumber : Penulis
Terdapat juga beberapa konsep dan falsafah yang diperkenalkan oleh penduduk Kampung Kuala Kepis. Konsep ini diambil
melalui tidak balas alam semulajadi yang berada di
kawasan persekitaran. Konsep – konsep
dan falsafah berikut
adalah seperti:Gambar : kawasan penempatan yang terletak di kawasan yang tinggi sedikit dari kawasan baruh
2.3.1(a)(i)
Konsep Baruh
2.3.1(a)(ii)
Konsep Darat / Darek
Sumber : Penulis
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
8 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan 2.3.1(a)(i)
Konsep Baruh
2.3.1(a)(ii)
Konsep Baruh adalah diambil merujuk kepada kawasan
Konsep Darat / Darek
Konsep darat adalah diambil dari bentuk
persekitaran. Kawasan yang lebih rendah atau kawasan yang
muka bumi yang terdapat di kawasan persekitaran. Menurut Atok
menghala ke kawasan sawah padi atau sungai adalah dikenali
Sarib, kawasan baruh adalah kawasan yang lebih tinggi dari
sebagai baruh. Hasil kajian yang dijalankan, kebanyakan
kawasan baruh. Baruh juga biasanya merujuk kepada pertanian
pembinaan rumah pada waktu dahulu adalah berdekatan dengan
seperti kawasan kebun getah. Terdapat juga pendapat dari
kawasan sawah padi.
Walaubagaimanapun kawasan baruh
penduduk kampung mengenai kawasan baruh iaitu kawasan
adalah tidak sesuai sebagai penempatan kerana dipercayai
hadapan kawasan baruh adalah jalanraya dan sebarang
kawasan tersebut boleh menakung air dan sesuai dijadikan
jalanraya adalah kawasan darat. Begitulah pelbagai pendapat
kawasan sawah padi.
yang diberikan tetapi yang nyata kawasan yang lebih tinggi adalah kawasan darat atau darek.
Hasil analisa yang dijalankan kawasan perumahan yang dibina dikawasan
darat adalah berhampiran dengan kawasan
kebun getah. Didapati kawasan darat tidak pernah ditakung oleh air kerana terletak di kawasan yang tinggi dan berbukit.
Gambar : Kawasan baruh dijadikan sebagai sumber ekonomi dengan dengan wujudnya kawasan menanam padi. Sumber : Penulis
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
9 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Kepong turut dijadikan bahan binaan. Begitu juga dengan pohon buluh yang dijadikan ayaman pada tebar layar.
Gambar : kawasan rumah ini terhindar dari banjir kerana terletak di kawasan darat / darek. Sumber : Penulis Gambar : Kulit kayu kepong dijadikan sebagai dinding rumah.
2.3.3
Tindak Balas Alam Semulajadi Melalui Tumbuh –
Sumber : Penulis
Tumbuhan. Kayu kayan yang dipilih adalah berdasarkan kepada Bahan binaan yang digunakan dalam pembinaan rumah di
ketahanan dan kekuatan pada kayuaan tersebut. Di samping itu,
Kampung Kuala Kepis adalah di adaptasi dari alam semulajadi.
bahan binaan daripada kayu boleh mengurangkan suhu dan
Hasil kajian yang dijalankan terhadap rumah – rumah lama yang
membersihkan udara sejuk dalam rumah.
terdapat di Kampung Kuala Kepis adalah terdiri dari kayu – kayan yang diambil dari hutan yang berdekatan. Menurut Atok Yusuf bin Arob, kayu kayan seperti Kayu Ponak, Cengal, Merbau dan
Cara hidup penduduk kampung pada waktu dahulu banyak bergantung kepada alam semulajadi. Menurut Uwan Tiamal bt. Jais, pada zaman Jepun, penduduk kampung
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
10 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan menggunakan benang yang diperbuat daripada pelepah nenas
Beliau
juga
mengatakan
bahawa
pada
yang telah dikeringkan untuk menjahit pakaian. Selain itu, untuk
zaman tersebut sukar untuk mendapatkan sumber
menjadikan pelita pada waktu malam, damar yang diambil dari
api kerana tiada mancis api ketika itu. Untuk
hutan dijadikan sebagai bahan api.
mendapatkan nyalaan api, beliau telah menggunakan dua buah batu dan selaput pokok anau yang telah dikeringkan selama tiga hari. Biasanya pokok anau tumbuh di tepi sungai.
Gambar : Pelepah dijadikan benang menjahit pakaian.
nanas untuk
Sumber : Penulis
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
11 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Peta Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Yang Berkaitan Dengan Faktor Topografi
A
Petunjuk :-
Kawasan baruh yang mempunyai
aras topografi
yang rendah. Terletak di kawasan sawah padi. Terletak di kawasan penempatan dan mempunyai aras topografi tinggi sedikit dari kawasan baruh.
A’
Kawasan darat / darek yang mempunyai aras topografi yang tinggi yang terletak di kawasan berbukit. Di kawasan tersebut terdapat tanaman getah
Sumber : Penulis
2.3
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Lad 500
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
12 / 14
Inventori Dan Analisa
2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan Keratan Rentas A – A, Kampung Kuala Kepis
A
A’
Kawasan sawah Padi
2.3
Kawasan Penempatan
Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
Jalanraya
Lad 500
Kawasan Penempatan
Kawasan Kebun getah
Rekabentuk Landskap Lanjutan III
13 / 14