॥ शीििषणुसहसनामसतोतम ् ॥ ॐ
॥ शीििषणुसहसनामसतोतम ् ॥ यसय समरणमातेण जनमसंसारबनधनात ् ।
ििमुचयते नमसतसमै ििषणिे पभििषणिे ॥ नमः समसतभूतानामाििभूताय भूभत ृ े । अनेकरपरपाय ििषणिे पभििषणिे ॥ शीिैशमपायन उिाच शतुिा धमान ा शेषेण पािनािन च सिश ा ः । युिधििरः शानतनिं पुनरे िाभयभाषत ॥ १ ॥ युिधििर उिाच िकमेकं िै ितं लोके िकं िापयेकं परायणम ् ।
सतुिनतः कं कमचन ा तः पापनुयुमान ा िाः शुभम ् ॥ २ ॥ को धमःा सिध ा माण ा ां भितः परमो मतः ।
िकं जपनमुचयते जनतुजन ा मसंसारबनधनात ् ॥ ३ ॥ भीषम उिाच जगतपभुं िे ििे िमननतं पुरषोतमम ् ।
सतुिन नामसहसेण पुरषः सततोितितः ॥ ४ ॥ तमेि चाचय ा िननतयं भकतया पुरषमवययम ् ।
धयायन सतुिन नमसयंश यजमानसतमेि च ॥ ५ ॥ अनािििनधनं ििषणुं सिल ा ोकमहे शरम ् ।
लोकाधयकं सतुििननतयं सिि ा ःुखाितगो भिेत ् ॥ ६ ॥ बहणयं सिध ा मज ा ं लोकानां कीिति ा धन ा म् ।
लोकनािं महदत ा ूतभिोदिम ् ॥ ७ ॥ ू ं सिभ एष मे सिध ा माण ा ां धमोऽिधकतमो मतः ।
यदकतया पुणडरीकाकं सतिैरचेननरः सिा ॥ ८ ॥ परमं यो महतेजः परमं यो महतपः ।
परमं यो महदबह परमं यः परायणम ् ॥ ९ ॥ पििताणां पिितं यो मङगलानां च मङगलम ् ।
िै ितं िै ितानां च भूतानां योऽवययः िपता ॥ १० ॥ यतः सिािाण भूतािन भिनतयािियुगागमे ।
यिसमंश पलयं यािनत पुनरे ि युगकये ॥ ११ ॥ तसय लोकपधानसय जगननािसय भूपते ।
ििषणोनाम ा सहसं मे शण ृ ु पापभयापहम ् ॥ १२ ॥ यािन नामािन गौणािन ििखयातािन महातमनः ।
ऋिषिभः पिरगीतािन तािन िकयािम भूतये ॥ १३ ॥ ॐ ििशं ििषणुिष ा टकारो भूतभवयभितपभुः ।
भूतकृ दत ृ ािो भूतातमा भूतभािनः ॥ १४ ॥ ू भद पूतातमा परमातमा च मुकानां परमा गितः ।
अवययः पुरषः साकी केतजोऽकर एि च ॥ १५ ॥ योगो योगिििां नेता पधानपुरषेशरः ।
नारिसंहिपुः शीमान ् केशिः पुरषोतमः ॥ १६ ॥ सिःा शिःा िशिः सिाणुभूत ा ािििनिाधरवययः ।
संभिो भािनो भताा पभिः पभुरीशरः ॥ १७ ॥
सियंभूः शमभुरािितयः पुषकराको महासिनः । अनािििनधनो धाता ििधाता धातुरतमः ॥ १८ ॥ अपमेयो हषीकेशः पदनाभोऽमरपभुः । ििशकमाा मनुसतिषा सििििः सिििरो धुिः ॥ १९ ॥ अगाहः शाशतः कृ षणो लोिहताकः पतिा नः । पभूतििककुबधाम पिितं मङगलं परम ् ॥ २० ॥ ईशानः पाणिः पाणो जयेिः शि े ः पजापितः । िहरणयगभो भूगभो माधिो मधुसूिनः ॥ २१ ॥ ईशरो ििकमी धनिी मेधािी ििकमः कमः । अनुतमो िरुाधषःा कृ तजः कृ ितरातमिान ् ॥ २२ ॥ सुरेशः शरणं शमा ििशरे ताः पजाभिः । अहः संितसरो वयालः पतययः सिि ा शन ा ः ॥ २३ ॥ अजः सिश े रः िसदः िसिदः सिािािरचयुतः । िष ृ ाकिपरमेयातमा सिय ा ोगिििनःसत ृ ः ॥ २४ ॥ िसुिस ा ुमनाः सतयः समातमाऽसिममतः समः । अमोघः पुणडरीकाको िष ृ कमाा िष ृ ाकृ ितः ॥ २५ ॥ रदो बहुिशरा बभुििश ा योिनः शुिचशिाः ।
अमत ृ ः शाशत सिाणुिराारोहो महातपाः ॥ २६ ॥ सिग ा ः सििािदानुििषािकसेनो जनािा नः । िेिो िेििििवयङगो िेिाङगो िेििित ् कििः ॥ २७ ॥ लोकाधयकः सुराधयको धमाध ा यकः कृ ताकृ तः । चतुरातमा चतुवयूह ा शतुिदषशतुभुज ा ः ॥ २८ ॥ भािजषणुभोजनं भोका सिहषणुजग ा िाििजः । अनघो ििजयो जेता ििशयोिनः पुनिस ा ुः ॥ २९ ॥
उपेनदो िामनः पांशुरमोघः शुिचरिजत ा ः । अतीनदः संगहः सगो धत ृ ातमा िनयमो यमः ॥ ३० ॥ िेदो िैदः सिायोगी िीरहा माधिो मधुः । अतीिनदयो महामायो महोतसाहो महाबलः ॥ ३१ ॥ महाबुिदमह ा ािीयो महाशिकमह ा ादुितः । अिनिे शयिपुः शीमानमेयातमा महािदधक ृ ् ॥ ३२ ॥ महे षिासो महीभताा शीिनिासः सतां गितः । अिनरदः सुराननिो गोििनिो गोिििां पितः ॥ ३३ ॥ मरीिचिा मनो हं सः सुपणो भुजगोतमः । िहरणयनाभः सुतपाः पदनाभः पजापितः ॥ ३४ ॥ अमतृयुः सिद ा क् िसंहः सनधाता सिनधमान ् िसिरः । अजो िम ा ण ा ः शासता ििशत ु ातमा सुरािरहा ॥ ३५ ॥ ु ष गुरगुर ा तमो धाम सतयः सतयपराकमः । िनिमषोऽिनिमषः सगिी िाचसपितरिारधीः ॥ ३६ ॥ अगणीगाम ा णीः शीमान ् नयायो नेता समीरणः ।
सहसमूधाा ििशातमा सहसाकः सहसपात ् ॥ ३७ ॥ आितन ा ो िनित ृ ातमा संित ृ ः संपमिा नः । अहः संितक ा ो िििरिनलो धरणीधरः ॥ ३८ ॥ सुपसािः पसननातमा ििशधिृगिशभुिगिभुः । सतकताा सतकृ तः साधुजि ा ु नाराायणो नरः ॥ ३९ ॥ असंखयेयोऽपमेयातमा िििशषः िशषकृ चछुिचः । िसदािःा िसदसंकलपः िसिदिः िसिदसाधनः ॥ ४० ॥ िष ृ ाही िष ृ भो ििषणुिष ाृ पिाा िष ृ ोिरः ।
िधन ा ो िधम ा ानश ििििकः शिुतसागरः ॥ ४१ ॥ सुभज ु ो िध ु राो िागमी महे नदो िसुिो िसुः ।
नैकरपो बह ृ दप ू ः िशिपििषः पकाशनः ॥ ४२ ॥ ओजसतेजोदुितधरः पकाशातमा पतापनः ।
ऋदः सपषाकरो मनतशनदांशभ ु ास ा करदुितः ॥ ४३ ॥ अमत ृ ांशूदिो भानुः शशिबनिःु सुरेशरः ।
औषधं जगतः सेतःु सतयधमप ा राकमः ॥ ४४ ॥ भूतभवयभिननािः पिनः पािनोऽनलः ।
कामहा कामकृ तकानतः कामः कामपिः पभुः ॥ ४५ ॥ युगाििकृ दुगाितो नैकमायो महाशनः ।
अदशयो वयकरपश सहसिजिननतिजत ् ॥ ४६ ॥ इषोऽिििशषः िशषेषः िशखणडी नहुषो िष ृ ः ।
कोधहा कोधकृ तकताा ििशबाहुमह ा ीधरः ॥ ४७ ॥ अचयुतः पिितः पाणः पाणिो िासिानुजः ।
अपांिनिधरिधिानमपमतः पितिितः ॥ ४८ ॥ सकनिः सकनिधरो धुयो िरिो िायुिाहनः । िासुिेिो बह ृ दानुरािििे िः पुरनिरः ॥ ४९ ॥ अशोकसतारणसतारः शूरः शौिरजन ा ेशरः ।
अनुकूलः शताितःा पदी पदिनभेकणः ॥ ५० ॥ पदनाभोऽरििनिाकः पदगभःा शरीरभत ृ ्।
महिदा रृदो िद ृ ातमा महाको गरडधिजः ॥ ५१ ॥ अतुलः शरभो भीमः समयजो हििहा िरः ।
सिल ा कणलकणयो लकमीिान ् सिमितञजयः ॥ ५२ ॥
ििकरो रोिहतो मागो हे तुिाम ा ोिरः सहः । महीधरो महाभागो िेगिानिमताशनः ॥ ५३ ॥ उदिः कोभणो िे िः शीगभःा परमेशरः । करणं कारणं कताा ििकताा गहनो गुहः ॥ ५४ ॥ वयिसायो वयिसिानः संसिानः सिानिो धुिः । परिदा ः परमसपषसतुषः पुषः शुभेकणः ॥ ५५ ॥ रामो ििरामो ििरजो मागो नेयो नयोऽनयः । िीरः शिकमतां शि े ो धमो धमिािित ु मः ॥ ५६ ॥ िैकुणठः पुरषः पाणः पाणिः पणिः पि ृ ःु । िहरणयगभःा शतुघनो वयापो िायुरधोकजः ॥ ५७ ॥ ऋतुः सुिशन ा ः कालः परमेिी पिरगहः । उगः संितसरो िको ििशामो ििशििकणः ॥ ५८ ॥ ििसतारः सिािरसिाणुः पमाणं बीजमवययम ् ।
अिोऽनिो महाकोशो महाभोगो महाधनः ॥ ५९ ॥ अिनििणाणः सििििोऽभूधम ा य ा ूपो महामखः । नकतनेिमनक ा ती कमः कामः समीहनः ॥ ६० ॥ यज इजयो महे जयश कतुः सतं सतां गितः । सिि ा शी ििमुकातमा सिज ा ो जानमुतमम ् ॥ ६१ ॥ सुवतः सुमुखः सूकमः सुघोषः सुखिः सुहत ् । मनोहरो िजतकोधो िीरबाहुििि ा ारणः ॥ ६२ ॥
सिापनः सििशो वयापी नैकातमा नैककमक ा ृत् ।
ितसरो ितसलो ितसी रतगभो धनेशरः ॥ ६३ ॥ धमग ा ुबधमक ा ृ दमी सिसतकरमकरम ् ।
अििजाता सहसांशुििध ा ाता कृ तलकणः ॥ ६४ ॥
गभिसतनेिमः सतिसिः िसंहो भूतमहे शरः । आिििे िो महािे िो िे िेशो िे िभद ृ र ु ः ॥ ६५ ॥ उतरो गोपितगोपा जानगमयः पुरातनः । शरीरभूतभद ृ ोका कपीनदो भूिरििकणः ॥ ६६ ॥ सोमपोऽमत ृ पः सोमः पुरिजतपुरसतमः । ििनयो जयः सतयसंधो िाशाहा ः सातितांपितः ॥ ६७ ॥ जीिो ििनियता साकी मुकुनिोऽिमतििकमः । अमभोिनिधरननतातमा महोििधशयोऽनतकः ॥ ६८ ॥ अजो महाहा ः सिाभावयो िजतािमतः पमोिनः । आननिो ननिनो ननिः सतयधमाा ितििकमः ॥ ६९ ॥ महिषःा किपलाचायःा कृ तजो मेििनीपितः । ितपििििशाधयको महाशङ ृ गः कृ तानतकृ त ् ॥ ७० ॥ महािराहो गोििनिः सुषेणः कनकाङगिी । गुहो गभीरो गहनो गुपशकगिाधरः ॥ ७१ ॥ िेधाः सिाङगोऽिजतः कृ षणो दढः संकषण ा ोऽचयुतः । िरणो िारणो िक ृ ः पुषकराको महामनाः ॥ ७२ ॥ भगिान ् भगहाऽऽननिी िनमाली हलायुधः ।
आिितयो जयोितरािितयः सिहषणुगिातसतमः ॥ ७३ ॥ सुधनिा खणडपरशुिार ा णो दििणपिः । िििःसपक ृ ् सिद ा गवयासो िाचसपितरयोिनजः ॥ ७४ ॥ ितसामा सामगः साम िनिाण ा ं भेषजं िभषक् । संनयासकृ चछमः शानतो िनिा शािनतः परायणम ् ॥ ७५ ॥ शुभाङगः शािनतिः सषा कुमुिः कुिलेशयः ।
गोिहतो गोपितगोपा िष ृ भाको िष ृ िपयः ॥ ७६ ॥ अिनिती िनित ृ ातमा संकेपा केमकृ िचछिः ।
शीितसिकाः शीिासः शीपितः शीमतांिरः ॥ ७७ ॥ शीिः शीशः शीिनिासः शीिनिधः शीििभािनः ।
शीधरः शीकरः शय े ः शीमाँललोकतयाशयः ॥ ७८ ॥ सिकः सिङगः शताननिो निनिजयोितगण ा ेशरः ।
िििजतातमाऽििधेयातमा सतकीितिाशछननसंशयः ॥ ७९ ॥ उिीणःा सित ा शकुरनीशः शाशतिसिरः ।
भूशयो भूषणो भूितििश ा ोकः शोकनाशनः ॥ ८० ॥ अिचषामानिचत ा ः कुमभो ििशुदातमा ििशोधनः ।
अिनरदोऽपितरिः पदुमनोऽिमतििकमः ॥ ८१ ॥ कालनेिमिनहा िीरः शौिरः शूरजनेशरः ।
ितलोकातमा ितलोकेशः केशिः केिशहा हिरः ॥ ८२ ॥ कामिे िः कामपालः कामी कानतः कृ तागमः ।
अिनिे शयिपुििषाणुिीरोऽननतो धनंजयः ॥ ८३ ॥ बहणयो बहकृ द बहा बह बहिििधन ा ः ।
बहििद बाहणो बही बहजो बाहणिपयः ॥ ८४ ॥ महाकमो महाकमाा महातेजा महोरगः ।
महाकतुमह ा ायजिा महायजो महाहििः ॥ ८५ ॥ सतवयः सतििपयः सतोतं सतुितः सतोता रणिपयः । पूणःा पूरियता पुणयः पुणयकीितरानामयः ॥ ८६ ॥ मनोजिसतीिक ा रो िसुरेता िसुपिः ।
िसुपिो िासुिेिो िसुिस ा ुमना हििः ॥ ८७ ॥
सदितः सतकृ ितः सता सदिूतः सतपरायणः ।
शूरसेनो यिश े ः सिननिासः सुयामुनः ॥ ८८ ॥ ु ि भूतािासो िासुिेिः सिास ा ुिनलयोऽनलः । िपह ा ा िपि ा ो दपो िध ु राोऽिापरािजतः ॥ ८९ ॥ ििशमूितम ा ह ा ामूिति ा ीपमूितरामूितम ा ान ् ।
अनेकमूितरावयकः शतमूितःा शताननः ॥ ९० ॥ एको नैकः सिः कः िकं यत ् ततपिमनुतमम ् ।
लोकबनधुलोकनािो माधिो भकितसलः ॥ ९१ ॥ सुिणि ा णो हे माङगो िराङगशनिनाङगिी । िीरहा ििषमः शूनयो घत ृ ाशीरचलशलः ॥ ९२ ॥ अमानी मानिो मानयो लोकसिामी ितलोकधक ृ ् ।
सुमेधा मेधजो धनयः सतयमेधा धराधरः ॥ ९३ ॥ तेजोिष ृ ो दुितधरः सिश ा िभत ृ ां िरः । पगहो िनगहो वयगो नैकशङ ृ गो गिागजः ॥ ९४ ॥ चतुमूिातश ा तुबाह ा ु शतुवयूह ा शतुगिातः ।
चतुरातमा चतुभाि ा शतुिि े िििे कपात ् ॥ ९५ ॥ समाितोऽिनित ृ ातमा िज ा ो िरुितकमः । ु य
िल ा ो िग ा ो िग ु भ ु म ु ो िरुािासो िरुािरहा ॥ ९६ ॥ शुभाङगो लोकसारङगः सुतनतुसतनतुिधन ा ः । इनदकमाा महाकमाा कृ तकमाा कृ तागमः ॥ ९७ ॥ उदिः सुनिरः सुनिो रतनाभः सुलोचनः । अको िाजसनः शङ ृ गी जयनतः सििािजजयी ॥ ९८ ॥ सुिणिाबनिरुकोभयः सिि ा ागीशरे शरः ।
महाहिो महागतो महाभूतो महािनिधः ॥ ९९ ॥
कुमुिः कुनिरः कुनिः पजनायः पािनोऽिनलः । अमत ृ ांशोऽमत ृ िपुः सिज ा ः सित ा ोमुखः ॥ १०० ॥ सुलभः सुवतः िसदः शतुिजचछतुतापनः । नयगोधोऽिम ु बरोऽशतिशाणूरानधिनषूिनः ॥ १०१ ॥ सहसािचःा सपिजहः सपैधाः सपिाहनः । अमूितरानघोऽिचनतयो भयकृ दयनाशनः ॥ १०२ ॥ अणुबह ाृ तकृ शः सिूलो गुणभिृननगुण ा ो महान ् ।
अधत ृ ः सिधत ृ ः सिासयः पागिंशो िंशिधन ा ः ॥ १०३ ॥ भारभत ृ ् किितो योगी योगीशः सिक ा ामिः ।
आशमः शमणः कामः सुपणो िायुिाहनः ॥ १०४ ॥ धनुधराो धनुिि े ो िणडो िमियता िमः । अपरािजतः सिस ा हो िनयनताऽिनयमोऽयमः ॥ १०५ ॥ सतििान ् साितिकः सतयः सतयधमप ा रायणः ।
अिभपायः िपयाहोऽहा ः िपयकृ त ् पीितिधन ा ः ॥ १०६ ॥ ििहायसगितजयोितः सुरिचहुातभुिगिभुः ।
रििििराोचनः सूयःा सििता रििलोचनः ॥ १०७ ॥ अननतो हुतभुगभोका सुखिो नैकजोऽगजः ।
अिनििण ा णः सिामषी लोकािधिानमदत ु ः ॥ १०८ ॥ सनातसनातनतमः किपलः किपरवययः । सििसतिः सििसतकृ तसििसत सििसतभुकसििसतििकणः ॥१०९ ॥ अरौदः कुणडली चकी ििकमयूिजत ा शासनः । शबिाितगः शबिसहः िशिशरः शिराीकरः ॥ ११० ॥ अकूरः पेशलो िको ििकणः किमणांिरः ।
ििदतमो िीतभयः पुणयशिणकीतन ा ः ॥ १११ ॥
उतारणो िषुकृ ितहा पुणयो िःुसिपननाशनः ।
िीरहा रकणः सनतो जीिनः पयि ा िसितः ॥ ११२ ॥ अननतरपोऽननतशीिजत ा मनयुभय ा ापहः । चतुरशो गभीरातमा ििििशो वयाििशो ििशः ॥ ११३ ॥ अनाििभूभ ा ुि ा ो लकमीः सुिीरो रिचराङगिः । जननो जनजनमाििभीमो भीमपराकमः ॥ ११४ ॥ आधारिनलयोऽधाता पुषपहासः पजागरः । ऊधिग ा ः सतपिाचारः पाणिः पणिः पणः ॥ ११५ ॥ पमाणं पाणिनलयः पाणभतृपाणजीिनः । ततिं ततििििे कातमा जनममतृयुजराितगः ॥ ११६ ॥ भूभुि ा ःसिसतरसतारः सििता पिपतामहः । यजो यजपितयज ा िा यजाङगो यजिाहनः ॥ ११७ ॥ यजभद ृ यजकृ द यजी यजभुग ् यजसाधनः ।
यजानतकृ द यजगुहमननमननाि एि च ॥ ११८ ॥ आतमयोिनः सियंजातो िैखानः सामगायनः । िे िकीननिनः सषा िकतीशः पापनाशनः ॥ ११९ ॥ शङखभनृननिकी चकी शाङगध ा निा गिाधरः । रिाङगपािणरकोभयः सिप ा हरणायुधः ॥ १२० ॥ सिप ा हरणायुध ॐ नम इित । भीषम उिाच इतीिं कीतन ा ीयसय केशिसय महातमनः । नामनां सहसं ििवयानामशेषेण पकीितत ा म ् ॥ १२१ ॥ य इिं शण ृ ुयािननतयं यशािप पिरकीतय ा ेत ् ।
नाशुभं पापनुयाितकंिचतसोऽमुतेह च मानिः ॥ १२२ ॥ िेिानतगो बाहणः सयातकितयो ििजयी भिेत ् ।
िैशयो धनसमद ृ ः सयाचछूदः सुखमिापनुयात ् ॥ १२३ ॥ धमाि ा ी पापनुयादमम ा िाि ा ी चािम ा ापनुयात ् ।
कामानिापनुयातकामी पजािी पापनुयातपजाम ् ॥ १२४ ॥ भिकमान ् यः सिोतिाय शुिचसतदतमानसः ।
सहसं िासुिेिसय नामनामेततपकीतय ा ेत ् ॥ १२५ ॥ यशः पापनोित ििपुलं जाितपाधानयमेि च ।
अचलां िशयमापनोित शय े ः पापनोतयनुतमम ् ॥ १२६ ॥ न भयं कििचिापनोित िीय द तेजश ििनिित ।
भितयरोगो दुितमानबलरपगुणािनितः ॥ १२७ ॥ रोगातो मुचयते रोगाददो मुचयेत बनधनात ् ।
भयानमुचयेत भीतसतु मुचयेतापनन आपिः ॥ १२८ ॥ िग ा यिततरतयाशु पुरषः पुरषोतमम ् । ु ाण
सतुिननामसहसेण िनतयं भिकसमिनितः ॥ १२९ ॥ िासुिेिाशयो मतयो िासुिेिपरायणः ।
सिप ा ापििशुदातमा याित बह सनातनम ् ॥ १३० ॥ न िासुिेिभकानामशुभं ििदते कििचत ् ।
जनममतृयुजरावयािधभयं नैिोपजायते ॥ १३१ ॥ इमं सतिमधीयानः शदाभिकसमिनितः ।
युजयेतातमसुखकािनतशीधिृतसमिृतकीितिाभः ॥ १३२ ॥ न कोधो न च मातसयद न लोभो नाशुभा मितः ।
भििनत कृ त पुणयानां भकानां पुरषोतमे ॥ १३३ ॥
दौः सचनदाकानकता खं ििशो भूमह ा ोििधः । िासुिेिसय िीयण े ििधत ृ ािन महातमनः ॥ १३४ ॥ ससुरासुरगनधिद सयकोरगराकसम ् ।
जगदशे ितत ा ेिं कृ षणसय सचराचरम ् ॥ १३५ ॥ इिनदयािण मनो बुिदः सतिं तेजो बलं धिृतः । िासुिेिातमकानयाहुः केतं केतज एि च ॥ १३६ ॥ सिाग ा मानामाचारः पिमं पिरकलपते । आचारपभिो धमो धमस ा य पभुरचयुतः ॥ १३७ ॥ ऋषयः िपतरो िे िा महाभूतािन धातिः । जङगमाजङगमं चेिं जगननारायणोदिम ् ॥ १३८ ॥ योगो जानं तिा सांखयं ििदाः िशलपािि कमा च । िेिाः शािािण ििजानमेततसिद जनािा नात ् ॥ १३९ ॥ एको ििषणुमह ा दत ृ गभूतानयनेकशः । ू ं पि
तींललोकानवयापय भूतातमा भुङके ििशभुगवययः ॥ १४० ॥ इमं सतिं भगितो ििषणोवयास ा ेन कीितत ा म् ।
पठे द इचछे तपुरषः शय े ः पापुं सुखािन च ॥ १४१ ॥ ििशेशरमजं िे िं जगतः पभुमवययम ् ।
भजिनत ये पुषकराकं न ते यािनत पराभिम ् ॥ १४२ ॥ न ते यािनत पराभिम ॐ नम इित । ॥ हिरः ॐ ततसत ् ॥