Newsletter Issue 13

Volume 1, Issue 13

November 09, 2009

Our Words Weekly Issue “

SPECI AL POI N TS OF I N TEREST:

No Sided articles and no restriction for our members, our guest and our friends. Latest needs for our community and the latest resolutions Our Free Voice through our words.

IN SIDE T H IS ISSUE :

Faqe 1

Arbereshet e Italise ne Faqe 1 Ulqin Intervista e Ismail Faqe 3-5 Kadares Arti dhe Muzika nga Shyqri Nimani

E

W

Faqe 5-6

Presidenti I Shqiperise zoti Bamir Topi pret Drejtorin Egzekutiv te NAAC zotin Avni Mustafaj si dhe Keshilltarin e larte zotin Dejvi Scoton. Mirenjohje nga zoti Topi I behet zoterinjve per kontributin e shkelqyer qe ata dhane ne kapercimin e tranzicionit nga periudha komuniste ne demokraci te Shqiperise. Ata do te bejne vizita

I

F E

”

J E

T

A

E

R E

- P rofesor Françesko Altimari e ka cilësuar prezantimin e kulturës arbëreshe në Ulqin si një etapë të re në mar rëdhëniet ndërmjet komuniteteve arbëreshe dhe shqiptarëve në Mal të Zi. “ Komunitetet tona janë të lashta dhe kanë rëndësi në Europën e re. Këto komunitete kanë një rol të rëndësishëm sepse transmetojnë

Alexandri I Madh

Faqe 2

isha, ligjërues në Universitetin e

Adresa

Faqe 6

disa nga veprat më të mira që janë shkruar

Faqe 6

ne Kosove dhe Moqedoni. Si gjithmone NAAC eshte ai qe mbeshtet dhe kontri-

NAAC & President Bamir Topi bon ne Amerike (Washington ). Eshte ai qe dergon

zerin e kombit te tij ne shtetin me democrat te botes. Presidenti Topi tregon dhe vlerson per maredheniet Shqiperi -Amerike, ku ai e sheh Shtetin Amerikan si partnerin dhe aleatin e pare te Kombit te tij. Edhe nje here ai pershendet NAAC ne emer te popullit shqiptar per kontributin e madh qe ka dhene per Shqiperine.

Arbëreshët e Italisë ne Ulqin

vlera”, ka thënë ai. P rofesor Anton Ber-

Anetaresimi

L

Mikpritje nga Presidenti I Shqiperise zoti Bamir Topi bere NAAC (National Albanian American Council)

NAAC & Albanian President Topi

NAAC me Presidentin e Shqiperise Bamir Topi

N

Kalabrisë, tha se arbëreshët kanë krijuar

në gjuhë shqipe. “ Jemi para një letërsie me vlera të jashtëzakonshme. P oezia dhe letërsia arbëreshe në përgjithësi është një

sublimim poetik përmes një gjuhe të zgjedhur, përmes një mesazhi poetik”, theksoi ai. P ër dy net me radhë, të mërkurën dhe të enjten, arbëreshët e Italisë prezantuan një pjesë të kulturës së tyre në kuadër të Festivalit “ Skena Verore 2008″ në Ulqin. Nën udhëheqjen e prof. Fr ançesko Altimarit, profesor në Universitetin e Kalabrisë, arbëreshët e trevave të ndryshme të Italisë kanë prezantuar folklorin, muzikën, letërsinë dhe pjesë të tjera të kulturës së tyre. Natën e parë, në galerinë e Qendrës së Kulturës në Ulqin, janë hapur ekspozitat me stolitë e arta të nuseve arbëreshe, përgatitur

nga Muzeu Komunal i Vakaricit, ekspozita me vegla muzikore tipike të arbëreshëve të komunitetit të Shën Konstandinit, ekspozita me titull “ Ballkani i parë nga Italia”, ekspozitë me fotografi dhe vizatime mbi Malin e Zi dhe viset e tjera ballkanike në revistat italiane në fillim të shekullit XX – nga komuna e P uheriut, si dhe janë mbajtur konferencat mbi letërsinë e sotme arbëreshe, muzikën arbëreshe dhe u bë prezantimi i projektit BESA (Biblioteka Elektronike e Siteve Arbëreshe).

P a ge 2

O u r

Wor ds

Alexanderi I M adh dhe Prejardhja e tij ne Histori There ar e few places where Alexander the G reat's influence has not been felt. His vast empire spread fro m the Atlantic shores of Spain to the plains of India. His exa mple has been admired and followed for generations to come, and his legacy has been deeply felt by the entire world. It is said that Julius Ceaser himself began to weep as he stood under the shadow of a statue of Alexander the Great, for Alexander had conquered half the world by 19, and Ceaser not even made a na me for hi mself by that age. And how was he Albanian in any way? Well, first of all Alexander was son of Philip II and Olympia. Olympia, was the princess of Epirus, a province in Northern Greece, considered to be modern day Albania, and an ancient territory of Albanian tribes. This relation of Alexander having Albanian blood is considered somewhat feasible and acceptable by the history books, but we want to stretch out the enigma o f Alexander. Initially there is the question of where and to what people Alexander belonged to. It is known that Alexander the Great, was really Alexander of Macedon, and the current flag o f Macedonia is the ancient sun flag of Alexan-

der's ar my. This seems re asonable, but what really were the "Mac edon" people. As stated in the Compton's Interactive Encyclopedia, "the Slavs, occupied much of the area [Balkans] by the 6th century AD", so it cannot be possible for the now largely Slavic Macedonia to be a descendant from Alexander the Great. Slavic tribes did not come into the region of Northern Greece until well after Alexander's death, which leaves only two people left, the Albanians and the Greeks. It is important tot note that the history books have not labeled Alexander Greek, and therefore he can only be Albanian. Albanian tribes are the earliest known to occupy northern Greece, and that allows Alexander only one nationality. Alexander did not have Albanian blood, he was an Albanian. To Albanians this fact see ms very clear, for we have named our currency lek, a fter Leka I Madh. The B arbaric war style of the Illyrians was deeply rooted in Alexander's spirit, which is good reason for his expertise as a general and a conqueror. More proof o f Alexander's Albanian ancestry would have to be the close relations he had with the King of the Illyrians, practically a man o f his own

kin. There is an ancient legend that the Illyrian king gave Alexander a large, beastly, dog to comme morate his achievements. The beast was so ferocious, Alexander decided to make it hunt bears. The dog showed no interest in this endeavor and lay lazily without moving. This angered Alexander and he had the dog killed. When the king of the Illyrians heard of this he sent him another dog, this time with a message of "not wasting the dog's time with small things". This time Alexander had the dog fight a lion, which the dog quickly broke the back of, and then an Elephant, who the dog forced off a cliff. The extensive diplomacy between Alexander and the Illyrians only suggests that Alexander was an Albanian himself. Also, there is the conquered territory of Alexander. When looking at a map o f his advances, oddly enough Illirium and Northern Greece is not touched by his armies. Yet, the Illyrian and Northern Greek tribes did not have armies capable of facing the Great Alexander. But Alexander considered them as one, they were all Albanian. Alexander could not possibly conquer his own land. That is why this area re mained untouched. Accepting Alexander's Albanian ancestry opens a vast world of possibilities. There is o f course the long Ptolemy dynasty of Egypt that followed after Alexander's death, started by one of Alexander's generals and childhood friend. Accepting Alexander as an Albanian, would mean ac cepting a big part of Egypt's history to be determined by an Albanian dynasty, that of P tolemy. Alexander's genius and accomplishments opened a great chapter in the history of Albania. A chapter that has never been forgotten.

V ol u me 1,

Issu e 13

V a z h d i m i I N T E R V I

n g a S T E N

-Të d y librat u p ritën me nj ë sukses të madh? Menjëherë. Të dy librat ishin të njëjtë si tek “ Gjenerali...”, prandaj iu duk edhe më absurde edhe më e pabesueshme. Unë këtë s’ e kam thënë gjëkundi, e kam biseduar shumë rrallë, pasi ishte e pabesueshme. -E pabesueshme, por e besueshme për një vend si Shqipëria... Mund të ndodhin të tilla keqkuptime, por si mund të ndodhin me një botues francez , është e habitshme. -Drejt uesi i Ashetit tha se i blen menjëherë. Kam përsht ypje që i blej ishte shumë vrastare për veshë t tuaj në atë kohë... Unë s’ merrja as honorar, ishte krejt shpërfillës për anën financiare. P randaj kur shkoi i pari dëm... -Ku shkonin honorarët tuaja? Vinin në Tiranë. -Për 20 vjet rresht? P o. -Dërgoheshin në rregull? Nuk besoj se dërgoheshin në rregull, se ata e kuptuan që unë s’kisha asnjë interes, ose autori s’ merrte vesh nga llogaritë, as nuk konsultohesha, me siguri, nuk jam i sigurt... -Por paratë vinin në Tiranë për 20 vite rresht ... P o, në fillim kalonin tek shteti. P astaj u bë një si ligj, që autorët nga botimet e huaja përfitojnë një përqindje të vogël, e cila llogaritej në mënyrë raciste, në kuptimin e dollarit amerikan, në një vlerë shumë të vogël, dhjetë herë më pak, vetë përqindja ishte e vogël, vetë vlera ulej, na katandisej në një gjë... Unë kur bëja udhëtime jashtë, që kisha ftesa herë pas here , që përgjigjesha pozitivisht, shkoja me këto honorarë. Nuk i menaxhoja unë, i kishte shteti. -A e keni idenë se sa ishte kjo shumë për 20 vje t? Jo, nuk e ka m idenë. Mund të ke m një ide të turbullt, duke ditur sa janë honorarët që ka m ma rrë në këto 20 vite që kam marrë në Francë. -Sa mund të ishte kjo shumë? P ak a shumë, rreth 2 milionë dollarë, por s’besoj se kanë arritur të gjitha në Shqipëri. -Ju nuk i kë rkuat më këto para nga shteti shqiptar? Jo, s’ më është dukur, nuk e di. S’ më është dukur e arsyeshme t’ i kërkoj, është shtet i varfër sidoqoftë, nuk më vjen mirë t’ i kërkoj. -Të riktheh em edhe një herë në nj ë pikë shumë interesante. Do të doja të kthehesha tek Princi Asturias, por po e kaloj në kohë. Meqenëse f olëm për mën yrën se si ju erdh ët dh e u botuat f illimisht në Francë, dhe më pas se si filloi një karrierë e juaja në perëndim, pasi nisi nga Franca. Sot

P a ge 3

V o l . 1 2 D H E N E

S H K R I M T A R I I S M A I L B L E N D I F E J Z I U T N E

jemi pothuajse katër-pesë ditë, nga 19 vjetori i largimit tuaj nga Shqipëria dhe vendosjes në Paris. Një gjest i cili radikalizoi krejtësisht lëvizjet në Shqipëri d he dë rgoi pastaj në lëvizjet e dhjetorit, dhe n dryshimin e sistemit në Shqipëri. Si e morët vendimin për të q ëndruar në Francë, në tetor të vitit 1990? Nuk ka qenë i menjëhershëm. Ishte më i gjati i shtrirë në kohë. Vendimi ishte mar rë në fillim të vitit 1990, unë kam pasur një korrespondencë me Ra miz Alinë, e cila është botuar. Atje duket krejt qartë... -Kishit shpresë tek Ramiz Alia në f illim fare? P o, sepse siç kishte njerëz në Shqipëri, megjithëse siç kishte shumë njerëz që thoshin se nuk ka çfarë bën... -Ju e njihni dh e personalisht mirë, në mos gaboj... E njihja, e ka m takuar shumë herë , të gjithë shkrimtarët e kishin takuar, ai kishte marrëdhënie, ishte i lehtë shumë në marrëdhënie... -Nuk e ruant e starturën e ashpër t ë drej tuesit... Absolutisht ishte i afrueshëm shumë. Me të mund të flisje, mund të flisje edhe me guxi m dhe gjëra që nuk thuheshin zakonisht mund të shpëtonin, mund të bëje shaka të rënda. Të gjithë ne e njihnim, ishte i afrueshëm. P or në këtë rast, korrespondenca me të për mua ishte fatale, ishte një zhgënjim absolut. -Ky ishte zhgënjimi i parë i juaji me Ramiz Alinë, apo kishit pësuar edhe një zhgënjim të mëparshëm? Herë pas here të justifikueshme ishin zhgënjimet, ky njeri s’ ka çfarë bën, është sekretar i partisë. Ka dy gjëra, ka bindje të tilla dhe s’ka çfarë bën. Disa anonin nga njëri shpjegim, disa nga tjetri. Letërkëmbimin me të mund ta lexojë kushdo, është botuar disa herë. Ishte vërtetë skandaloz nga ana e tij, një njeri që s’ e njeh më, sikur të del përpara një njeri i shfytyruar, unë kuptova të gjitha dyshimet që kisha përpara... -G jermanët i kishin propozuar Sh qipërisë në atë kohë, sipas kujtimeve të djalit të Sht rausit, një projekt pilot për ta f utur Shqipërinë në B ashkimin Evropian, br enda një kohe të shkurtë r, p rej 18-24 muaj. Kjo është krejt e vërtetë, unë këtë e mësuar nga të parët, nga një udhëtim që ka m bërë në Gjer mani. Kemi shëtitur natën në Bon, ambasadori që ishte në Gjermani e kisha fqinj, zoti Shpëtim Çaushi, ai në gjendje depresive gati më tregoi se Shqipëria nuk kuptoi që po i binte të mirës me shkelm. I thashë, që ti më pyet mua, unë do të pyes ty që je a mbasador, pasi unë s’ kuptoj asgjë sepse ne nuk kuptonim në atë kohë. Vetë këtë dija, që ne po i binim të mirës me shkelm. -Por për çf arë arsye? Pë r arsye të mosdijes, të mosnjohjes, apo ishte një bindje... Nga ajo që konstatova unë, shteti shqiptar kishte ma rrë një vendim të fshehtë, nuk e di se ç farë instancash është marrë dhe asnjë s’ e pranon ende sot këtë gjë, që ne me perëndimin nuk shkojmë. P opullit i premtohej për të ulur tensionin, sepse tensioni kishte filluar në Shqipëri, trysnia kishte filluar dhe mbahej në shpresë. Më vonë, dihej që kishte një enigmë, një vendim i fshehtë, se përse nuk dihej arsyeja. Merrni me mend një tru i mykur i tyre nuk kuptonte që kishin frikë të shtyhej nga perëndimi. -A kishte lidhje klasa drejtuese komuniste e asaj kohe me B ashkimin Sovjetik? Ashtu... Më vonë pas një viti, kur fitoi puçi, ahere u bënë të qarta disa gjëra, u hap fjala që puçistët kishin lidhje, kishin shti në dorë ministrinë e Jashtme dhe të

K A D A R E N E " O P I N I O N "

Brendshme, praktikisht kontrollonin Rusinë shumë kohë më përpara . Me sa duket kishte hyrë në lidhje me Jugosllavinë dhe me Shqipërinë. Kjo është ajo që mendoj unë se ka ndodhur. Në Shqipëri nuk e pranon askush këtë gjë. Janë zbuluar dokumentet për ma rrëdhëniet e tyre me Jugosllavinë dhe ka qenë një arsyet hovëzimit të Millosheviçit, që në atë kohë po vinte në pushtet, nuk është vërtetuar asgjë nga ana historike dokumentare lidhur me Shqipërinë. Kudo thuhet që në atë kohë ka pasur bisedime të fshehta me ta dhe është një tjetër thashethem, që është përhapur kudo, që në Tiranë natën e parë, atë pasdite gushti, kur kujtuan se puçistët fituan, janë bërë festa kudo, në rrethe të nomenklaturës të asaj kohe. U siguruan si duket, hipoteza është se ata i kanë thënë mbahuni-mbahuni me fjalë sa të vijë dita që do të zgjidhet ky problem. -Ju u larguat në atë kohë në Francë me të gjithë f amiljen. Si ishte e mundur kjo? Kjo ka qenë kështu, unë jam përgatitur gjashtë-shtatë muaj për të ikur, do të gjeja rastin, se nuk ikja dot kollaj. I kam dërguar fjalë botuesit tim, vajzën e kisha për studime dhe i ka treguar të vërtetën, babai do që të vijë në Francë, por do një ftesë shumë kë mbëngulëse. P asi ftesat, është vërtetë që unë kam udhëtuar shpesh, por edhe në shumicën e ftesave re fuzoheshin, duhet të bënin një ftesë të tillë që të ishte e parefuzuesh me, e sajuar, që të ftohet bashkë me të shoqen. Botuesi im, pastaj, gjithmonë nëpërmjet vajzës, arrita t’ i them që të vinte vetë, ndoshta të arrinte ta merrte për një vizitë tjetër, ta merrte vetë, të vinte me gruan, erdhi me gruan. Ishte koha kur Ramiz Alia ishte gati të shkonte në Amerikë, vë mendja e të gjithë shtetit shqiptar ishte drejtuar tek vizita e Ramiz Alisë në OKB. Ishte lëkundja e fundit, që të mos i prish punë, e ka m menduar këtë gjë, e the m me sinqeritet, e dija këtë gjë. Unë erdha në Francë që në fund të shtatorit dhe do të prisja këtë vizitë. -Ramiz Alia ka thënë që j u e përcollët në aeroport... S’ është e vërtetë, është absurde, unë kam qenë në P aris në atë kohë, kam ikur në shtator. Është një fantazi, ose është një transferi m i kujtesës së gabuar të tij, nuk besoj se e bën me ndonjë qëllim, por është fare absurde. P ara një muaji ka m qenë në P aris dhe prisja mbarimin e kësaj vizite. Thosha që nëse ky merret vesh më në fund me A merikanët, unë s’ po i prish punë, do të kthehem në Shqipëri, s’ka nevojë të iki. -Pra ju e kishit dilemën që mu nd të ktheh eshit? Absolutisht, deri në ditën e fundit. Ka bërë vizitën në Amerikë dhe prisja me padurim rezultatin. Rezultati ishte ky, takoj ambasadorin, e fjala parë që më thotë është se la nam shoku Ramiz në A merikë, e shoqëronin 70 shqiptarë të ar matosur. I thashë more je në vete apo si, ç far ë janë këta shqiptarë të armatosur, po nga entuziazmi. P o ç farë është ky vend që lejuaka shqiptarë të ar matosur të shoqërojnë P residentin. P yeta pak botuesin, që pyeti në ministrinë e Jashtme, ishte gafë e gjitha, ishte një bllof, vizita ishte një takim me diasporën, ishte për të hedhur hi syve. -Dhe ju morët ven dimin për të qëndr uar në Francë? Absolutisht, menjëherë të nesër men, sapo e dëgjova këtë gjë, ishte e fundit lëkundje e imja. Nuk ka m dashur t’ i krijoj telashe vendit tim. -A ishit ju në mbrojtjen e policisë f ranceze?Kam përsht ypjen , ju keni thënë në një intervistë p ër re vistën Klan se ishit në një zonë ku nuk mund të takonit nj erë z t ë tjer ë, apo jo? P o të doja po, kontaktoja. Shteti francez është sjellë me mua me shumë respekt, nuk më ka kërkuar asgjë, çdo gjë është bërë si të doni ju, shtëpinë unë kur kam shkuar në një pronë të largët, në pyjet e Luarës, nuk ia tregova askujt, as shtetit francez. Dikush më tha që është më mirë, pasi ka lloj-lloj organizmash, do të jesh më i qetë. Unë kisha miq, nuk kërkova nga shteti francez , siç u tha ishte në një vilë të fshehtë... -Ju kishit qenë në një eve niment të r ëndësishëm në Paris, një vit më parë në korrik të vitit 1989, me rastin e 200-vjetorit të Re volucionit France z. Në këtë ce remoni ju jeni takuar edhe me presidentin B ush, plakun . Përse nuk vendosët të qëndrohe t që atëherë në Francë, por vetëm një vit më pas? Nuk isha përgatitur ende për një gjë të tillë, nuk e kisha menduar. P as një muaj e gjysmë i bëra një letër presidentit Bush, e cila është e dokumentuar. Kjo letër është shkruar në bashkëpunim me botuesin tim për të qenë me një frëngjishte të përkryer dhe i është çuar në dorë në dorë presidentit nga Viser, novelist dhe një miku ynë. Ajo letër ende në atë kohë të kushtonte kokën dhe ishte tepër e rëndësishme, për këtë arsye miku im, më ndihmoi t’ ia dorëzonte personalisht presidentit amerikan. -Pse zgjodhët të f lisnit shqip në ceremoninë e marrjes së çmimit Princi i Asturias? Vazh don ne f aqen 4

P a ge 4 V a z h d i m i n g a I N T E R V I S T E N Doja të flisja në shqip dhe pse ky ishte eveniment i parë i kësaj rëndësie, ku unë përdorja gjuhën shqipe. Mua më pyetën se në ç’gjuhë doja të flisja dhe zgjodha shqipen, sepse në këtë gjuhë është krijuar vepra ime që ka fituar çmi m. Mu duk e arsyeshme të flisja në atë gjuhë, me të cilën kam krijuar veprën time. -Ç’do me thënë hera e parë? Gjuha shqipe nuk para mburret. Ajo flitet nga 10 ose 12 milion njerëz, që në Evropë është një popullsi mesatare, nuk është e madhe po as e vogël. Gjuha suedishte flitet nga më pak, danishtja, sllovenishtja etj. Nuk ka popull në Ballkan që të ketë më shumë njerëz. -Ju po thoni se në njëf arë mënyre ka një lloj racizmi kundr ejt shqipes? Absolutisht që ka. Raciz mi është si mortaja që bie në dy for ma, në for mën kulturore dhe racizmi i mirë filltë është i vështirë për t’ u shprehur, se është edhe i dënueshëm. P or for ma kulturore është edhe for ma legale e tij. Shqipëria, unë e them me vetëdije të plotë, që ndodhet nën projektorët e racizmit. Kjo vjen nga një kombinim rrethanash dhe nga një seri faktorësh. Unë kam shprehur mendi min se shteti shqiptar, shoqëria shqiptare, kombi shqiptar duhet t’ i bien kambanës, për mbrojtje ndaj racizmit. Sepse Shqipëria është populli kandidat në Evropë, për të zënë vendin e hebrenjve. Asnjë popull në Ballkan nuk ka pësuar kaq shumë shpërngulje se shqiptarët, dhe shumica e popullit është e shpërngulur. Ato genocide dhe spastrime etnike për të cilat tani bëhet bujë, ne kemi vite që je mi mësuar me to. -A ka paragjykim të f ortë ndaj Shqipërisë dhe a n dikon ky edhe në proceset integruese? P o ka dhe ndikojnë në gjithçka. Racizmi antishqiptar, pa e vënë vendin tim në pozitën e viktimës, sepse nuk e pranoj këtë vizion dhe nuk është i denjë. P or shqiptarët duhet të jenë të ndërgjegjshëm, që janë kombi më i shpërngulur dhe para 150 vjetësh, po ecte drejt shuarjes. Rilindja Shqiptare e shpëtoi kombin, dhe i ra asaj kambane për të cilën unë po flas. P or edhe ky aksion i madh i rilindjes, tani shfrytëzohet për keq dhe tani quhet si nacionalizmi shqiptare dhe sikur ne jemi një komb artificial që s’ kemi qenë. -A jemi ne përgjegjës pë r kët ë? Ne jemi përgjegjës të drejtpërdrejtë, për racizmin antishqiptarë. Ne jemi vetë racistë. -A duhet ta fshehim ne faktin e të qenit evropianë, për shkak të procesit të integrimit? Ne dhe të duam ta fshehim nuk e bëjmë dot. Por ne ndërkaq nuk na lejohet të mos e di më historikisht, pse jemi myslimanë . Duhet të kuptojmë që legjitimiteti i besimeve në vend është i bara-

O u r V o l . 1 2 D H E N E

S H K R I M T A R I I S M A I L B L E N D I F E J Z I U T N E

bartë, ky nuk është slogan, të tre janë të gjitha legjitime. Nëse krishterët do të thonë që ne jemi më të vjetrit, myslimanët kanë dalë nga ata, për këtë nuk ka me ritë. -Ka një te zë, sipas të cilës Shqipëria po shënjon disa mite me identitet kristian, si Skënderbeu , Nënë Tere za, për t’u bërë më të pranueshëm për E vropën , kur këta nuk kanë pse të jenë mite në një vend me shumicë myslimane? E para neve nuk kanë pse të na tregojnë të tjerët mësime morali dhe historie. Kur duan të tregojnë ty çfarë je është një nga for mat më të holluara të racizmit. Skënderbeu, pikë se pari nuk e ka peshën për shkak të përkatësisë fetare, ai i ka kaluar tre besimet, ai nderohet për liri dhe asgjë tjetër. -A është Skën derbeu më shumë një f igurë mit, sesa një f igurë reale? Nuk është kështu, ai është një nga figurat më të faktuara të historisë. P o kështu ai ka pasur edhe një rol të jashtëzakonshëm. P ër këto dy aspekte ai është në krye të këtyre karakteristikave. -Po për Nënë T ere zën ka një te zë , sipas të cilës ajo është produkt i një k ulture të pastër kristiane dhe se Shqipëria në vend ta respektojë këtë produkt për çf arë është, po e tej kalon dhe e po e përdor për qëllime nacionaliste? Më fal ku po e përdor Shqipëria, këtë figurë, a ke mi marrë ndonjë krahinë në emër të saj? As hua ndërkombëtare asnjë tjetër të pahijshme s’ kemi përfituar prej kësaj figure. Nënë Ter eza si çdo njeri tjetër në këtë botë, ka dy shenja bazike, e para koha kur ka lindur dhe e dyta vendi nga është. Këto janë informacionet kryesore, ajo është e tërë njerëzimit, por nuk ka asnjë të keqe të thuash se është shqiptare. Ne nuk e kemi përdorur, përkundrazi kemi qenë të ftohtë kundrejt kësaj figure. Ajo është një krenari e ligjshme e jona, kur për shqiptarët thuhet se janë kriminelë dhe të pashpirt dhe se nuk e vlerësojnë jetën, ti thua prit se ky popull ka një model dhe ky model është jashtëzakonisht i fisshëm, kundër kapardisjes së vetë, kundër mendjemadhësisë mitike të shqiptarëve. Nëse ne kemi një model i cili na korrigjon këtë cen të tonin, nuk ka asgjë të keqe. Nënë Tere za ka kapërcyer modelin Ballkanik, por edhe atë kristian, por ka dalë në rolin e saj planetar, duke nisur nga fakti se ka shërbyer në Indi, ku ka pak të krishterë. -A është një problem nacionalizimi shqiptar? Nacionalizimi është terreni më spekulativ. Ai ekziston por varet se çfarë kuptimi i jepet. Në Francë Ministria e Arsimit, quhet Ministria e Edukimit Kombëtar Nacional, po të duam të kape mi nga fjalët, i japim një kuptim të keq. Nacionalizimi është burim të këqijash pa fund dhe po kështu është burim i patriotizmit, që është ndjenja më nor male në botë.

-A ka një identitet të spikatur shqiptar dhe cilat janë shenjat dalluese? P o sigurisht që ka, ajo dihet tashmë. Ka disa for mula, të cilat kanë përfundim të njëjtë afërsisht, identiteti lidhet me një bashkësi gjuhësore, kulturore, kujtimesh historike, aspiratash etj. -A ek zistojnë dy identitete t ë ndr yshme te shqiptarët, një shqiptar d he një kosovar? Unë mendoj se jo, nëse ata e krijojnë një identitet të veçantë është puna e tyre, por tani nuk ka. -Mun d të ketë një popull në dy shtete? P o, por nuk mund të ketë një popull me dy identitete, janë dy popuj të ndryshëm. Shqiptarët kanë vetëm një identitet shqiptar, por kjo varet nga ata sesi do ta ndjejnë vetën, por unë nuk besoj se kjo do ndodh. -Cili është qëndrimi juaj ndaj enciklopedisë maqedonase? Nuk kam qenë në Shqipëri gjatë kësaj polemike, po kështu nuk e kam lexuar enciklopedinë. P or në rastin e Maqedonisë, ka racizë m, sepse ajo vetë ka vuajtur nga racizmi. -A mund të jenë dy të vërte ta historike? Ne kemi të vërtetën tonë historike, por jemi ndeshu r dhe kemi parë që shumë sht ete të tjera kanë të vërtetë n e tyr e historike? P ër të shpjeguar, natyrisht që epoka e sotme historike e afri mit të ko mbeve të shteteve në aleanca të mëdha, edhe gjërat e tepruara, urrejtjet e mbi theksuara duhet të bien. P or unë nuk mendoj se mund të bëhen riparime në tërësi të vërtetave. P ër shembull ka dalë problem vitet e fundit, për shembull se kur vijnë delegacione në Tiranë, rregullohet disa herë Ministria e Jashtme, ose organizma të tjerë të shtetit, mënjanojnë figurat që mund të jenë të bezdisshme për ta. Kjo për mua është e papranueshme. Nuk e bën asnjë shtet. Këtë e bëjmë vetë m ne dhe kjo tregon tama m ko mpleks inferioriteti dhe servilizmi. Ne nuk mund të pranojmë që të ndryshojmë në histori dhe të themi që okupacioni otoman ka qenë prani otomane dhe jo okupacion. Si mund ta ndryshojmë këtë gjë, është turp. A mund ta ndryshosh ti Luftën e dytë botërore, të thuash prani e Hitlerit. Është e njëjta gjë. Ballkani është mbytur në gjak në atë kohë, si mund ne ta mohojmë atë. Meqenëse ka ca komisione evropiane që u intereson kjo gjë. Është krijuar shpesh se UNESCO ka disa aksione për të rishkruar historinë e Ballkanit. Sigurisht, të ç’ vishet nga urrejtja, të ç’ vishet nga përçmi mi, nga raciz mi por nuk ka pse të ç’ vishet nga e vërteta. Si mundet për shembull në Kosovë, pashë në shtyp që gjuhë e tretë zyrtare, gjuha turke. E para prania është shumë e vogël në Kosovë, e dyta një kujtim historik që në vendin ku e vetmja gjuhë në Evropë që është ndaluar është gjuha shqipe, shkrimi

Wor ds

K A D A R E N E " O P I N I O N " i saj. unë nuk di gjuhë tjetër. -Një pjesë e korpusit qendror të veprës t uaj ka lindur në komunizëm, në diktatur ë. Si mu nd të lindë një letërsi e mirë në diktaturë? Unë pikërisht për këtë e thashë. P o ma rr ç mi m në Spanjë, një shtet i madh perëndimor, një mbretëri me libra që i kam krijuar shumicën në komunizëm. Që këtu është paradoksi i letërsisë. Nuk ka një filozofi për këtë. P randaj është letërsia e ç muar dhe e duhur për botën, sepse ajo këtij planeti i ka shtuar një tjetër planet, që është jo i kapshëm por është shumë i fuqishëm. -Ju jeni nder uar me një çmim nga një ve nd si Spanja, që ka qenë shumë skep tike ndaj shqiptarëve, si për shembull, mos njohja e Kosovës? Është e vërtetë. P ër një kohë të gjatë ne e kishim shumë lehtë si vend të armiqësoheshim me të gjithë, përfshirë dhe Spanjën. P o nga ana tjetër edhe ky vend ishte ar miqësuar me një pjesë të Evropës, shkak i regjimit të Frankos. Unë nuk kam të drejtë të komentoj qëndrimin e Spanjës, sepse nuk jam në mendjen e qeveritarëve spanjollë. Nuk di sa ky çmim ka një lidhje me shtetin, mbretërinë më të thellë spanjolle. Mund të jetë çmi mi krejt i pavarur dhe nuk ka të bëjë me një ndjeshmëri të Spanjës ndaj çështjes shqiptare. P or më tepër ka gjasë se ka të bëjë, sepse popullariteti që i dha çmi mit atje. -Ju morët çmimin Princi i Asturias nga Spanja, në një vend q ë ka dëshmuar vitet e f undit një ndjenjë të f ortë apo kundërshtim ndaj pro amerikanizmit, si Franca. Përse n ë disa televi zione ju aku zojnë p ër proamerikanizëm? Mua nuk më bën asnjë përshtypje kjo. Nuk kam asnjë interes si shkrimtar për shembull më shumë për Ame rikën se sa për Francën. P or ndërkaq, unë nuk kam asnjë kompleks, që ta tregoj hapur, që nuk jam dakord me propagandën antiamerikane. -Ka pasur një debat të imponuar nga Rexhep Q osja, sipas së cilit, letërsia shqiptare nuk është në nivelin e letërsisë evropiane. Është e vërtet ë kjo te zë apo jo? P o të them unë që letërsia shqiptare është evropiane, do thonë se ky po mburr veten. Letërsia përbëhet nga individët. Letërsia Vazhdon ne faqen 5

V ol u me 1,

Issu e 13

V a z h d i m i n g a I N T E R V I S T E N

P a ge 5

V o l . 1 2 D H E N E

, ashtu sikurse pranvera nuk vjen me një dallëndyshe, mund të vijë edhe me një dallëndyshe, por mund të mos vijë edhe me 20 dallëndyshe. Letërsia mjafton një majë e saj të rritet, ai është niveli i saj. Letërsia nivelin e saj nuk e ka tek fundi, por e ka tek maja. Sipas një të thëne të vjetër, shpejtësia e një flote është shpejtësia e anijes më të ngadaltë. Kjo është e vërtetë, se një flotë lëviz bashkërisht. Në letërsi është e kundërta, shpejtësia e flotën është shpejtësia e një anije më të shpejtë. Është një absurditet pra kjo i pafund. Nuk është e vërtetë. Letërsia shqipe ka botime, që nuk di vend tjetër ballkanik që ta konkurrojë. P raktikisht është nga më të popullarizuarat, letërsia shqipe. Botimet e xhepit, që janë botime me miliona kopje, që nga botimet në shkolla, por dhe nga çmi met. Nëse letërsia shqipe me rr dy ç mi met kryesore, veç Nobelit në dy vite, çfarë i kërkoni më tepër kësaj letërsie. Unë habitem kur e thonë edhe studiuesit e huaj. Më duket një racizëm i tërthortë. Ne na është bërë zakon të hapim gojën, se çdo të thotë studiuesi huaj. Nuk është keq t’i dëgjojmë, por që të vijë studiuesi dhe me mendje madhësi të thotë, këta shkrimtarë bëjmë, këta të tjerë jo, kur në vendin e vet është një mësues fshati. Më pak i njohur se një mësues katundi, edhe ndihet zot në

S H K R I M T A R I I S M A I L B L E N D I F E J Z I U T N E

vendin tënd, ky është racizëm. Kjo ka ndodhur për fat të keq në Shqipëri. -Pas rreth 19 vjetësh nga ikja juaj nga Shqipëria, sa mendoni se shoqëria shqiptare, ka evoluuar d he ka ecur sipas përf ytyrimit tuaj të 19 viteve më parë? Unë mendoj se nuk ka ecur aq sa pritej. Janë 20 vjet gati, epoka e quajtur e tranzicionit, ja kalon Mbretërisë së Zogut. Këtu duhet bërë krahasimi. -Ju mendoni se ritmi i zh villimit të Mbretërisë ishte më i madh? Më i madh ishte. Në atë izolim që kishte Shqipëria, në atë mosnjohje në kohën e Zogut, në atë vogëlsi që kishte, po. Një nga shenjat e vetë nënçmi mit tonë, shikoni popullsinë. Kur ne kemi mbetur 3 milionë dhe me zi e bëj më 3 milionë e gjysmë dhe nuk kujtohet njeri të thotë, nuk është e vërtetë, është 4 milionë e gjysmë Shqipëria. Asnjë nuk e thotë, kam pyetur edhe një ministër dhe më ka thënë, turp ta them por para tre javësh e mora vesh se je mi mbi 4 milionë. Që këtu fillon autoposhtërimi i një populli. Trupi i një populli lot një rol shumë të madh në peshën që të jep tjetri. 4 milionë e gjysmë, janë së paku 7-8 shtete serioze në Evropë. Nuk e di pse e kemi këtë mani. Nuk duam t’ i japim vetes asgjë të mirë. Nuk dua m të miratojmë diçka të mirë. Se rritja e shtatit, është një gjë e mirë. -Ju thoni se ritmi i këtyre 20 vite ve nu k i është përgjigjur ritmeve q ë Shqipë ria ka pasur në vitet 1924-39? Ky është mendimi i m. Ne ke mi shumë ndihmë sot, që nuk e kemi pasur në ato vite. Ka një mendi m ende

K A D A R E N E " O P I N I O N "

historia se ka thënë fjalën, apo bilancin e saj për Zogun, kam frikë se sundon negativiteti por pa të drejtë. -Ka pasur një t entativë të qe verisë shqiptare, për t ë kth yer në atdhe eshtrat e mb retit Zog dhe kërkesën për eshtrat e Nën ë Tere zës, por është ref u zuar n ë mën yrë sistematike nga India. Si e gjykoni kët ë mendim? P ër të dy mua më duket e arsyeshme kërkesa. P ër mbretin Zog nuk ka asnjë problem, sepse ai vet e ka dashur këtë gjë. Nga ana njerëzore, është mbreti që ka lënë gjurmë më tepër në historinë Shqiptare. Unë jam që pranisë mbretërore në Shqipëri, ti jepet vendi normal që i takon, tjetër gjë nga vlerësimet se njerëzit i ndajnë vetë. Por ama mbretëresha Geraldinë, Mbreti Zog, Mbretëresha tjetër Suzanë, të gjitha duhet të kenë shenjat e tyre në Shqipëri. Sepse me këtë jo për t’ u mburrur më, tregon që jemi shtet edhe ne dhe se i afrohe mi nor malitetit. Sepse na quajnë shtet barinjsh, që nuk kemi pasur asgjë. P a pikë turpi thonë ndonjëherë të huajt racistë, një italianë më kujtohet tha: Shumë Skënderbe keni këtu. Ku keni parë tjetër i thashë unë, vetëm në Tiranë. Në Itali mund të ketë shumë statuja, mbushur nga të gjitha anët, në Shqipëri, një statujë i dukej shumë. Sepse në Shqipëri e konsideronte një vend barinjsh. P randaj prania mbretërore, është e nevojshme. Është një kujtim. Lidhur me eshtrat e Nënë Terez ës, s’kanë pse të bëhen nervozë që i kërkuam. Bota me zor e mori vesh që është shqiptare. S’ ka pse të mos na duhet ne se është shqiptare. Diçka përfitojnë të gjithë nga kjo, nga ana humane njëherë, një buzëqeshje më tepër, një sajdisje më tepër. Ç’ të keqe ka. P se duhet të jemi kaq mohues neve. P se duhet t’ ia japin ne, ose të na dhimbset kaq shumë India. Tjetër punë, e bëri qeveria e bëri për të mburrur veten apo për të hequr vëmendjen e tjera apo jo. Kjo është tjetër bisedë. Në këtë s’ka asgjë të keqe.

Prof Shyqri Nimani Muzika Dhe Letersia Vazhdimi nga Issue e kaluar Varibopa: Rob i besimit katolik, Variboba sëbashku me korin e pëshpirtshëm të vajzave që e krijoi vetë dhe që vetë i shoqëronte me instrument[139], përdori gjerësisht muzikën si propagandë të besimit të ri[140]. Tashmë njihet fry ma e lirë dhe humaniste e vjershave të Varibobës. P oema “ Jeta e të Virgjërës Mari”, e shkruar në Ro më më 1762 konsiderohet si shprehje e drejtpërdrejtë e refor mës së tij. Në shpjegimin që i bën kësaj vepre S.E.Mann[141], thuhet se: “ …një motiv tama m shqiptar prezantohet kur bareshat e adhurueshme kërcenin vallet pranverore kalabreze tradicionale nën tingujt e flautit, dhe përshkonin mes për mes fshatin duke kënduar himnin e krenarisë , i cili është në stilin e këngëve popullore, i ngjashëm me “ Ninullën e Marisë”. Këngët për Marinë, me të cilat Variboba nis tregimin e tij, janë me origjinë folklorike të pastër”. Në përgjithësi e gjithë poema është e ndërtuar në ritmin e baladave foklorike. Ajo mbyllet në një mënyrë madhështore duke përshkruar fluturimit fantastik të Madonës së Shkodrës për në fshatrat e Italisë së Jugut, në çastin kur turqit kanë hyrë në Shqipëri. De R ada thotë se: “ Vjershat e Varibobës, të lehta, të rimuara, që e paraqisin me besnikëri jetën reale, patën më fat se sa poezitë tradicionale… Dhe kjo sepse subjektet fetare , të zbukuruara nga rima , depërtuan dhe mbisunduan në rrethin e grave, duke bërë që të liheshin mbas dore këngët e lashta të trimërisë, të fry mëzuara nga zakonet, nga ngjarjet, nga ndjenjat kombëtare dhe që shoqëroheshin nga Rusalet (Russalle), koret rituale të këngëve. P as ca kohe edhe këto vjersha u lanë pas dore pa e tërhequr dot popullin drejt P erëndisë, si ato që ishin jehona të cimbalit kumbonjës saqerdotal, të zhveshura nga çdo krezmi m shpirtëror”[142]. Santori: Mendohet se ka përdorur muzikën gjerësisht në tekstet e tij. Serembe: Dihet fare pak për prirjet muzikore të Sere mbes. Çabej thote se: “ … në rreth të miqve e kish për zakon të këndonte vjershat e tij të sajuara spontanisht”.[143] Ekziston mundësia që ai ta këndonte më përpara mendi min e tij lirik dhe paskëtaj ta for mulonte poetikisht. P ohimi se “ Lidhjet e poezisë së vjetër të kultivuar me poezinë popullore (deri në shek XIX) ,më parë se ndikime mund të quhen ngjashmëri”; është konsideruar i drejtë sepse “ Poeti, ta quajmë i shkolluar, dhe këngëtari popullor, akoma e luajnë, pothuaj, të njëjtin instrument…”[144]. [64]Fan.S.Noli. “ Vepra 6”, “ Kumtim për muzikën Luterane”, fq. 599, Tiranë, 1996. [65]Ibrahim Rugova:”Vepra e Bogdanit”,fq. 29,Tiranë, 1990. [66]Rexhep Qosja.”Antologjia e Lirikës shqipe”, fq. 7, P rishtinë, 1970. [67]P ër shekujt XVII- XVI II ke mi të dhëna mbi jetën shumë të vështirë që kalonte vendi dhe kleri katolik . Nikollë Mejdashi në një letër të drejtuar kardinalit Cint Aldobrandini (“ Dokumente të Shekujve XVI- XVII për Historinë e Shqipërisë. Vellimi III 1603-1621,fq. 35), shpjegon: “ Për mungesën e priftërinjve, çdo ditë kalojnë në sektën e pafe të Muha metit, (të krishterët-shënimi ynë) dhe një pjesë bëhen grekë e serbianë (ortodoksë), sepse nuk ka kush t’i rrëfejë, t’ i kungojë e t’i pagëzojë, meqë në të gjithë Shqipërinë s’ka më shu më se njëqind e tridhjetë meshtarë, kurse numri i fry mëve është njëqind e pesëdhjetë mijë, veç atyre që jetojnë sipas ritit grek dhe serbian(ortodoks)”. P jetër Budi në një letër të drejtuar kardinalit Gocadino (po aty, fq. 379)shkruante: “ Kjo krahinë(Shqipëria -shënimi ynë) ka më vete katër mbëdhjetë peshkopata të cilat,prej shumë vitesh, janë që të gjitha vakante (pa titullar) dhe pa barinj, me përjashtim të atij të Stefanisë e të Albanit”. Më 1702 (shënimi (shënimi ynë), P apa Klementi urdhëroi që në Shqipëri të vizitoheshin kishat dhe qëndrat e tjera të besimit, e paskëtaj të raportohej rreth tyre. P as tre muaj inspektimesh të delegacionit papal në Shqipëri, në dhjetor të 1703 raporti ju dërgua P apës në shqip. “ Në letrën shoqëruese përshkruhej injoranca e besimtarëve shqiptarë, kishat e shkatëruara, pislleku dhe sëmundjet mes të cilave katolikët shqiptarë jetonin, dhe paefektshmëria e urdhëresave të kishës”. [68]P ërmendim tre shkrimtarë siçiliano-shqiptarë, një italo-shqiptar dhe një nga Konispoli i Shqipërisë së Jugut.Ndër ta Nikolla Brancato(1675-1741) dhe Jul Variboba(1724 -1788). [69]Gazeta “ Drita”, fq. 11-12, dt. 0 9. 02. 1997. Vazhdon ne faqen 6

WE ARE ALSO ON THE WEB WWW.NEWL IFEAACO.ORG

Non Profit Charitable Organization

“ N E W

L I F E ”

J E T A

1774 - 76 street Suite D3 Brooklyn, New York 11214 Phone: 718-594-0511 Fax: 201-795-4795 E-mail: [email protected]

E

R E

Cdo njeri mund te behet anetare dhe te bashkoet me misionin tone per te krijuar nje shtet te vogul ketu ne kete continent te madh. Te ndihmojme njeri tjetrin qoft dhe me nje keshille te thjeshte. Kjo eshte nje thirrje per te informuar njeri tjetrin plus dhe per projekte te ardhshme qe jane ne pune e siper. Se shpejti nje Shkolle Shqipe Anglishteje dhe nje vend ku te gjith njerezit te gjejn nje strehim nga cdo hall apo nevoje. Bashkimi ben fuqi dhe Zemra e Vullnetarit nuk ka cmim.

Building a Future One Person At a Time...

Prof Shyqri Nimani Muzika Dhe Letersia Vazhdimi nga Issue e kaluar (Vazhdon Javen tjeter) [70]Ter m i I.Rugovës. [71]I.Rugova”Vepra e Bogdanit”, fq. 31,Tiranë, 1990. [72]Po aty. [73]Po aty. [74]Faik Konica.”Vepra”, fq. 484, Tiranë,1993. [75]Fatmir Hysi. “ Rrjedhat popullore te muzikës shqiptare”, fq. 42, Tiranë 1991. [76]Autor i punimit “ Directorium ad pasagium faciendum”-1332 Shiko dhe Dh.S.Shuteriqi.”Shkrimet Shqipe” në vitet 1332-1850, fq. 27, Tiranë, 1976. [78]Po aty, fq. 29,(nr 3). P ër këtë pasazh, Zeqirja Neziri (“ Poezia e Budit”, fq. 153, Shkup, 1995),shprehet se “ .. askujt nuk iaka tërhequr vëmendjen të mendojë se me të nis historia e dy arteve kombëtare”.Mendohet se në shek XI V (shënimi ynë), gjuha shqipe ka qënë përdorur si gjuha e liturgjisë ortodokse tek P erik opeja. Fragmenti në fjalë është zbuluar nga Sofronio Grasini më 1912. Ai është në dialektin tosk dhe përmban një përkthim në shqip të një kënge bizantine sëbashku me muzikën. Teksti gjendet në bibliotekën Ambroziane-Milano. Kënga në shqip është: Krishti u ngjall së vdekuri me vdekjen vdekjen shkeli edhe të varrosurve jetën ua fali. [79]Shiko dhe Dhimitër Bëduli”. “ Një vështrim mbi Kishat dhe Manastiret e Pogonit”, fq. 31, Tiranë, 1996. [80]P erikope ungjijsh. P eriudha ekfonetike e shkrimit muzikor bizantin. [81]P erikope ungjijsh.P eriudha ekfonetike “ ””””””””””””””””” ””””””” [82]P erikope Ungjijsh.P eriudha ekfonetike””””””””””””” ””””””” ””””” [83]P erikope ungjijsh. P eriudha medio-bizantine”””””””””””””””” ””” [84]Katërungjill. P eriudha ekfonetike””””””””””””””” ””””””” ””””””” [85]P erikope Ungjijsh. P eriudha ekfonetike”””””””””””””””””” ”””””” [86]P erikope Ungjijsh. P eriudha ekfonetike”””””””””””””””””” ””””’ ’’ [87]Oktohiu, prej Mihal Slavopulit. P eriudha medio-bizantine’’’’’’’’ ’’’’’’ [88]Katërungjill. P eriudha ekfonetike’ ’’’’’’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’’’’’’’ [89]P erikope Ungjijsh. P eriudha ekfonetike’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’’’’’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’ [90]Antologji muzikore. P eriudha medio-bizantine’’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’’’’’’’’ ’’’’’’’’ [91]Shiko dhe R.Sokoli “ P ër traditat tona muzikore”,Nëntori 9/1965. “ Së pari në Kongresin ndërkombëtar të shkencave historike që u mbajt në Ro më më 1905 u vu në dukje nga P .Hugo Gaiser vlera e madhe e kangëve tradicionale arbëreshe”.(fq 126) Në veprën e Lorenco Tardos “ L’ antica melurgjia bizantina” botuar në Grottaferrata më 1938 “ Një kapitull i veçantë u asht kushtue kangëve kishtare të kolonive arbëreshe”.(fq. 127) [92]Shiko dhe Dh.S.Shuteriqi. “ Gjurmime Letrare”, fq. 20, Tiranë, 1974. [93]Po aty, fq. 20. [94]Sipas Sinodit dioqezan-1638.1)“ Ne e dënojmë ritin e praktikuar nga shqiptarët e dioqezës sonë, sipas të cilit ata që lidhin martesë i ofrojnë njëri-tjetrit si shënjë miratimi reciprok një kupë me verë të bekuar nga prifti, të cilën e pijnë ndërsa këndojnë e kërcejnë në kishë”. 4).Meqënëse, siç e ka përcaktuar Shën Agostini, për ata që vdesin pa u penduar dhe si të tillë janë të paracaktuar të vuajnëpërjetësisht nuk duhen kënduar lutje, do t’ i ndëshkojmë me shkishërim ata që këtej e tutje do të këndojnë himnin e shtatë priftërinjve ortodoksë…”. Cituar nga Ze f Skiroi “ Mili e Haidhia”-Idil. Shënime te Autorit, fq.106,108, Tiranë, 1994. [95] Edhe Arti Antik e merrte ritmin e tij nga "gjatësitë" e rrokjeve të gjuhës së folur. Sipas Emmanuel P . “ Në liturgjinë e saj vokale, kisha mblodhi këngët e vargëzuara si këngë prozaike. Një dekret pontifical u imponoi të gjitha kishave të ritit roman "edicionin e Vatikanit", i cili shërbeu si burim i tipeve tëkëngës. A do të ekzekutohen ato quasi versus? ” [96]Kjo pasi, nuk ndiqen parimet e kontrapunktit, por vendoset në shoqërim, një parim har monizimi tonal i liturgjisë. KompozitoriAt Martin Gjoka, për nevojat e shërbesës fetare ka shkruar në vitin 1916 “ Albumin” për har monium me 24 copë. [97]Shyqyri Nimani. “ Shqyrtime artistike”,fq. 65, P rishtinë, 1990.