Kolokvijum 2.docx

UNIVERZITET UNION - NIKOLA TESLA FAKULTET ZA GRADITELJSKI MENADŽMENT

UVOD U TEORIJU I ESTETIKU ARHITEKTURE NA EKOLOŠKIM OSNOVAMA

TEMA: DOŽIVLJAJ PROSTORA

Student:

Profesor:

Sotirović Helena 7/2018 MA

Dr. Dragana Vasilski

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

SADRŽAJ:

1. UVOD 2. I DEO 2.1 JEVREJSKI MUZEJ, BERLIN 2.2 KUĆA NA VODOPADU 2.3 AUŠVIC 2.4 KUĆA BATLJO 2.5 GUGENHAJM 2.6 TADŽ MAHAL 3. II DEO- CRKVA SVETE PORODICE 4. LITERATURA

2

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

1. UVOD Mnogi ljudi ne smatraju arhitekturu važnom, čak i veoma pametni ljudi. Oni to prepuštaju nekom drugom. Ali zapravo može se reći da ne postoji ništa važnije od arhitekture. Ona stvara naš svet i utiče na to kako se osećamo i mentalno i duhovno. Dakle, ako živimo na užasnom mestu, mentalno ćemo biti oštećeni. Recimo da živimo u mračnom okruženju bez prozora i da imamo iza sebe samo prazan zid. Bili bismo u zatvoru, a to bi imalo štetan uticaj na naše mentalno zdravlje. Naj neutralnija arhitektura je često najagresivnija. Radi se o pokretanju. To znači riječ emocija. Ono što osećamo je osećaj intenziteta, strasti i uključenosti. Pogledajmo zgrade Franka Gehrija, na primer, i možemo videti ljubav i brigu i beskrajnu radnu snagu koja je bila potrebna da se savije taj komad čelika. U visokotehnološkoj arhitekturi kao što je pravio Norman Foster možemo videti, ljubav prema neverovatnom komadu stakla i koliko je teško napraviti komad stakla kao da lebdi. Zato i ljudi vole da odlaze u stare srednjovekovne gradove ili prelepa sela , zato što nas inspirišu da se osećamo pokretnim. U velikim gradovima, velike zgrade vam govore stvari koje ne znate i pamtite stvari koje ste zaboravili. To je kolektivna mudrost, motor koji je superiorniji od vaše inteligencije. Arhitektura je najveći nepisani dokument istorije.

3

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2. DEO I 2.1 JEVREJSKI MUZEJ, BERLIN Danijel Libeskind Jevrejski muzej zamišljen je da služi izlaganju relevantnih, malih I velikih jevrejskih istorijskih objekata, sama građevina predstavlja noseći vizuelni događaj. Blešteća, cinkom pokrivena građevina sa svojim bolno urezanim prozorima I jezivim betonskim lavirintima deli jezik dekonstruktivizma. Muzej ne predstavlja eksplicitni spomenik holokausta, već je posvećen istoriji berlinskih Jevreja. Ova uloga zajedno sa njegovom izvanrednom formom čini ga najelokventnijim I najubedljivijim od svih takvih spomenika. Sama egzistencija muzeja, kao građevine o Jevrejima koju je izgradio jevrejski arhitekta, ima dvostruki odjek. Libeskindova ideja je bila da muzej arhitektonski predstavlja napor da se spasi jevrejsko sećanje, virtuelno izbrisano holokaustom, da se da forma neviđenom Berlinu.

Plan zgrade jasno pokazuje kako čudnu, krivudavu stazu kojm se pruža muzej u kontinuitetu preseca pravolinijska forma široka 4 mitra. Na svakom mestu gde se one ukrštaju formira se “neprobojna praznina” koja se uzdiže 27 metara kroz čitavu strukturu. Ni u jednu od šest praznina koje su dobijene na taj način ne može se ući. Tri od njih posetilac može nakratko da vidi kroz uske proreze na mostovima koji ih nepravilno premošćavaju na tri nivoa muzeja. Međutim, ostale tri praznine su potpuno zapečaćene, nevidljive, čisto simbolički prostori . Znanje o njihovom nevidljivom prisustvu čini još dirljivijim odsustvo uništene zajednice berlinskih Jevreja, koju one predstavljaju. Iako su praznine koje se pojavljuju I nestaju u nepravilnim razmacima, dok se posetilac kreće kroz vijugave uske staze muzejskog prostora, simbolička srca ovog apokaliptičnog svetlišta, brojni drugi arhitektonski činioci snažno doprinose psihološkoj intenzivnoj, ledenoj 4

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

atmosferi. Tu spadaju ulaz koji se ne nalazi na nivou ulice, već ide kroz podrumski lavirint susedne barokne građevine koja služi kao pocećanje na istpriju berlinskih Jevreja, dramatično osvetljeno, strmo, iskrivljeno glavno stepenište, uzduž I popreko obeleženo brojnim kosim nosačima, prozorski otvori nepravilnog, uznemirujućeg oblika I čudni tragovi sunčeve svetlosti koji oni stvaraju, zvučni uski, sivi betonski hodnici. Građevina odzvanja besom holokausta I još više žestinom reakcije na njega. Frenk Geri je za Libeskinda rekao: “ U ovoj zgradi može da se oseti njegova gnev zbog holokausta”. Ovo osećanje stvara psihološki atmosfera, furozno sečenje I sakaćenje yidova, kao I iznenađujuće izlomljeni I vijugavi plan koji čitavu građevinu čini apokaliptičnim znakom.građevna se ipak na kraju izdiže iznad besa I osvete. Njene neumoljive, diskontinuirane osovinske linije praznine koje s jedne strane obezbeđuju večno sećanje na slomljeni narod , takođe svedoče o njegovom opstanku I ponovnom rađanju, kao I o novom Berlinu koji je još uvek uznemiren , ali se bori da se oslobodi svoje tragične prošlosti.

5

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.2 KUĆA NA VODOPADU Frank Lloyd Wright Porodica Kaufmann iz Pitsburga htela je letnju kuću u Laurel Highlandsu zapadnom delu Pensilvanije. Godine 1935. izabrali su Wrighta da je dizajniraju. Do 1937. Kuća na vodopadu je bila završena. Kuća je izgrađena na stenovitom zemljištu iznad vodopada. Rajt je verovao da bi kuća trebala da se spoji sa pejzažom, kao da je prirodni produžetak njegove okoline. Kada je Edgar Kaufmann, zamoljen da opiše kuću na vodopadu jednom rečju, on je odgovorio "romantika." U klasičnom smislu, “romansa” se odnosi na filozofiju života i odnos prema životu. To znači da svako iskustvo, iz dana u dan, je važno. To znači da se i obični događaji i posebne prilike mogu oplemeniti i smisliti vrednostima, obavezama i etikom koje donosimo sa sobom. Prava romantika je otprilike ekvivalentna onome što bismo mogli nazvati „žudnjom za životom“. To je ono što kuća na vodopadu izaziva u nama.

Posetioci se često zaprepaste masivnošću objekta kada ga vide uživo jer to je nešto sto ne može da se prenese fotografijom. Njena enormnost je delom optička iluzija. Zapravo, postoji samostojeća kuća za goste neposredno iznad glavne kuće. Kaufmanova rezidencija ima tri nivoa, a kuća za goste izgleda kao da hoda po zemlji da bude četvrti nivo slapova. Kada se prođe kroz prednja vrata ulazi se u masivni otvoreni dnevni prostor okružen sa tri strane staklom, gledajući na šumovitu padinu. Prva stvar koja se vidi u tom ogromnom prostranstvu je ognjište. Trend koji je Rajt primenjuje u kući na vodopadu je način na koji on koristi portale i koridore za psihološki efekat. Odmah po ulasku kuću iz bujnog, prirodnog sveta šume i potoka, susrećete se sa ognjištem, trpezarijom i dnevnom sobom. Ovakav dizajn pruža ljudima osećaj dobrodošice, mira I udnosti. Prostranstvo prozora dovodi šume, brda i potok skoro unutra. Rajt je bio svestan efekta dizajna na raspoloženje i osećaj blagostanja, i koristio je dizajn i strukturu da bi izazvao željene reakcije.

6

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

Zidovi i podovi kuće su od prirodnog kamena sa lokalnih brda. Prelepim sobe su dobro osvetljene ambijentalnim sunčevim zracima koji ulaze u proctor zahvaljujući brojnim prozorima. Ovo je primer gde Rajt koristi prelepu prirodu da izmami ljudima emocionalne reakcije.

7

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.3 AUŠVIC U imovini od 191,97 ha, koja se sastoji od tri sastavna dela: bivši logor Aušvic I, bivši logor Aušvic II-Birkenau i masovna grobnica zatvorenika ,nalaze se najvažnije građevine vezane za događaje koji su se odigrali ovde i to svedoče o njihovom značaju za čovečanstvo. To je najreprezentativniji deo kompleksa Aušvica, koji se sastojao od skoro 50 kampova i pod kampova. Kompleks logora Aušvitc Birkenau sastoji se od 155 ciglenih i drvenih konstrukcija i oko 300 ruševina. Tu su i ruševine gasnih komora i krematorija u Birkenau, koje su minirane u januaru 1945. godine. Pojedinačne strukture od velikog istorijskog značaja, kao što su železničke pruge i rampe, prodavnice hrane i industrijske zgrade, raštrkane su u neposrednom okruženju imovine. Ove strukture, zajedno sa tragovima u pejzažu, ostaju oštra svedočanstva ove tragične istorije.

Kompleks logora Aušvic je ostao u velikoj meri nepromenjen od svog oslobođenja u januaru 1945. godine. Preostale logorske zgrade, strukture i infrastruktura su tihi svedok istorije, što svedoči o zločinu genocida koji su počinili nemački nacisti. U Aušvicu I, većina kompleksa ostala je netaknuta. Arhitektura logora se uglavnom sastojala od već postojećih zgrada koje su nacisti pretvorili u službu novih funkcija. Očuvana arhitektura, prostori i rasporedi još uvek podsećaju na istorijske funkcije pojedinih elemenata u svojoj celosti. Unutrašnjost nekih zgrada je modifikovana tako da se prilagode komemorativnoj nameni, ali spoljne fasade ovih zgrada ostale su nepromenjene. Mnogi istorijski predmeti iz logora kao I lične stvari zatvorenika su preživeli i trenutno se čuvaju u skladištu. Neki su izloženi u državnom muzeju Aušvitc-Birkenau. Tu spadaju lični predmeti koje su donosili deportovani, kao i autentični dokumenti i sačuvane fotografije. 8

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

Same građevine I okolni ambijent budi jezu u ljudima. Međutim, smatra se da svipredmeti I slike koje su izložene u muzeju bude jake emocije posetiocima. Gasne komore u kojima se jasno vide izguljeni zidovi, lične stvari zarobljenih ljudi poput četkica, odeća I posude samo su deo stvari koje strah, zgroženost I saosećanje. Ovo je kompleks koji nije uspeo ni jednog posetioca da ostavi ravnodušnim.

9

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.4 KUĆA BATLJO Antonio Gaudi Kuća Batljo iz 1905-1907 je veom poznta po svojoj fasadi. Donji delovi fasade su doslovno skeleti, pri čemu je kameno zdanje oblikovano u talasastu konstrukciju. Fasada se lagano pokreće pod, kako bi ljudi rekli “reptilskom kožom” neravnomerno raspoređenih ploča, I stiže do višebojnog krova čija bodljikava kresta krivuda gore dole. Najupečatljiviji aspect gornjeg dela fasade svakako su niyovi balkona. To su oblici od kovanog gvožđa koji lice na lobanju.

Duga galerija glavnog apartmana, sa pogledom na Passeig de Gracia, sastoji se od prozora u drvenim okvirima koji se otvaraju i zatvaraju podizanjem i spuštanjem pomoću protivteža. Oni su neobični jer nema dovratnika ili nosača, tako da je moguće podizati sve prozorske okvire i imati neprekidno panoramsko otvaranje u punoj širini prostorije. Na nivou prizemlja, glavnog aparmanai prvog sprata, na fasadi se nalaze vitki stubovi kamena montjuic koji formiraju kostaste oblike i ukrašeni su tipično modernističkim cvetnim dizajnom. Od ulaznog hodnika u prizemlju, čvrsta gvozdena ograda razdvaja privatni pristup rezidenciji porodice Batllo. Velika drvena stepenica vodi iz hodnika sa zasvođenim plafonima i krovnim prozorima u obliku kornjačevih školjki. Kičma neke ogromne životinje isklesana je od finog drveta I ona se uzdiže kao ograda. Porodična kuća ima svoje dvorište koje se nalazi u centu bloka, a u njega se ulazi iz trpezarije koja je bila najprivatniji deo kuće.

10

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

Glavni apartman u kući koji ima pogled na Passeig de Gracia, sastoji se od centralne sobe i dve manje sobe sa strane koje se mogu spojiti, I na taj način se dobija otvoreni proctor koji je u stilu modernih potrkovlja. Gaudi je povećao prodor prirodne svetlosti u proctor a yidove je prekrio reljefnim pločicama u različitim nijansama plave boje, koje su tamnije boje na vrhu i svetlije prema dnu, čime se postiže ravnomerna raspodela svetlosti. Prozori su manji ali su postavljeni visoko jer tako može da uđe više prirodne svetlosti. Ispod prozora nalaze se drveni prorezi koji se mogu otvoriti i zatvoriti kako bi se osigurala dobra ventilacija. Centralni svetlarnik je sačinjen od ogromnih komada gvožđa i staklenih ploča, a prostire se preko velikog bunara koji je proširio Gaudi. Upravo ovaj ogromni svetlarnik omogućava da svetlo uđe i osvietli cielu zgradu. Kuća Batljo je objekat koji svojom jedinstvenom fasadom I enterijerom ostavlja ljude bez daha. Sama fasada u ljudima budi osećaj jeze a u isto vreme joj se dive. Sačinjena je od mnogo detalja koji svaki za sebe zdrači svojom neobičnom lepotom. Enterijer je podjednako specifičan kao I eksterijer, i ljudi često imaju osećaj da se nalaze u prelepom šarenolikom skeletu neke velike životinje.

11

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.5 GUGENHAJM Frenk Lojd Rajt Muzej Gugenhajm (1956-1959) koji se nalazi preko puta njujorškog Central parka I stoji tu poput arhitektonskog svemirkog broad usred, prestrašnih, moralno strogih suseda sa Pete avenije, ujedno predstavlja I symbol američkog industrijalističkog individualizma koji je u ovom slučaju okrenut javnom dobru a ne privatnom užitku. Proslavljeni glavni izložbeni proctor je originalan I krajnje jednostavam. Čini ga spiral rampa koja sa visinom postaje sve šira, postavljena na tanke kružne stubove. Slike su pretežno izložene na spoljnom zidu rampe, a osvetljava ih kombinaciga prirodnog svetla koja dopier iz ogromnog svetlarnika I veštačkog osvetljenja. Spiral se uzdiže sa jednog kraja dugačke zaobljene ploče, ispod koje posetioci prolaze prilikom ulaska u muzej. Na drugoj strain ploče uzdiže se dodatno krilo kontrastnih četvrtastih I kružnih oblika koja daje ravnotežu masivnoj spirali sa druge strane, a u kom su smeštene administrativne prostorije.

Smatra se da je uzor muzeju Gugenhajm bila zgrada Larink. Međutim dok je enterijer zgrade Larink krut I pravougaon, u Gugenhajmu celukupan proctor odlikuje tekući kontinuitet I protočnost. Prečnik centralnog prostora se sa visinom neznatno sužava, dok se sama rampa širi tako da nam izgleda kao da čitav proctor diše. Snažna konveksna izbočina toku spirale daje ritmiči puls , a sama spiral priziva snage prirodnog rasta. Visina bočnih unutrašnjih zidova izjednačava proctor koji ih deli, dok se ceo zdenac prostora kupa u svetlu koje dopier iz “oka” na vrhu.

12

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

Prilikom gradnje ovog muzeja Rajt je prikrivenu šemu zgrade Larink pretočio u jednu od najmagičnijih prostornih iskustava, ali ovu zgradu se često napadali jer nije sadržala neutralne, četvrtaste prostorije koje većina muzeja sadrži, kao I zbog neizbežnog sukoba četvrtastih slika I zakrivljenih zidova. Međutim, Rajt je tvrdio da baš zbog ovakvog kontrasta gubi se utisak da je slika naslikana na yidu iza nje, već se ovako stavlja akcenat na nju. Takođe, Rajt je istakao da još jedna prednost muzeja jeste ta što se posetioci liftom penju do vrha I zatim se bez napora polako spuštaju niz rampu. Umetničke izložbe su najčešće hronološki organizovane, što posetiocima omogućava da prođu kroz imaginarni protok vremena. Dakle, pored toga sto sama zgrada Gugenhajma je nesvakidašnja I fascinantna, ovaj muzej omogućava posetiocima da prošetaju određenim vremenskim periodom i da uživaju u enterijeru koji pomalo podseća na vir.

13

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

2.6 TADŽ MAHAL Ustad Ahmad Lahauri Tadž Mahal je građevina u Agri u Indiji, izgrađena između 1631. i 1654. godine. Gradilo ju je 22.000 ljudi. Šah Džahan je naredio izgradnju ovog mauzoleja za svoju omiljenu ženu, Ardžumand Bano Begum, koja je poznatija kao Mumtaz Mahal. Tadž Mahal se smatra vrhunskim ostvarenjem mogulske arhitekture, stila koji kombinuje elemente persijskih, indijskih i islamskih arhitektonskih stilova. Godine 1983. Tadž Mahal postao je UNESKO-v spomenik Svetske baštine opisan kao dragulj islamske umetnosti u Indiji i jedan od univerzalno priznatih remek-dela svetskog nasleđa.

Iako je bela kupola mermernog mauzoleja najpoznatija arhitektonska komponenta, Tadž Mahal je zapravo integrisani kompleks struktura. Gradnja je počela oko 1632. i završena 1653. godine, a uključivala je hiljade umetnika i radnika. Iranski arhitekta Ustad Ahmad Lahauri smatra se glavnim projektantom Tadž Mahala. Sastoji se od centralne oktagonalne građevine, krunisane lukovičastom kupolom, čija je ukupna visina oko 75 m i koja je skoro u potpunosti izgrađena od belog mermera. Uz nju stoje dva simetrična zdanja od crvenog peščara - jedno na severozapadu a drugo na jugoistoku. Na severozapadu se nalazi džamija, a na jugoistoku kuća za odmor. Dimenzije čitavog kompleksa oivičenog zidom iznose 300 x 560 m. Ispred pomenuta tri zdanja nalazi se ogroman vrt, podeljen na četiri dela simetrično raspoređenim kanalima. Tadž je kraljevski mauzolej za velikog vladara i njegovu omiljenu ženu. Citati iz kurana su rapoređeni na pažljivo odabrana mesta. Opšti plan i duhovni karakter ovog remek-dela zasnivaju se na idejama koje su razvili sufijski mistici. Ovaj san u mermeru, kako ga nazivaju istoričari umetnosti, sagrađen je na obali reke Džamune za Ardžumand Banu Began koju je šah Džahan odlikovao počasnim imenom Mumtaz Mahal, dragi kamen palate. Ona je nakon rođenja četrnaestog deteta umrla 1631. godine, a mogul je naredio da se iznad njenog groba sazida grobnica kakvu svet nije video. Stručnjak za konstrukciju kupole je 14

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

verovatno iz Istanbula, zidari su dolazili iz Delhija i Kandahara, stručnjaci za vrh kupole su dolazili iz Lahora i Samarkanda, kaligrafi za kaligrafiju iz Širaza i Bagdada, rezbari cveća iz Buhare, vrtne arhitekte iz Kašmira. Više od 20.000 radnika je radilo 17 godina na izgradnji ovog spomenika. Tadž Mahal je građevina koja je poznata kao simbol ljubavi, te smami tim ljude pri ulasku u njega osećaju obuzimaju samo lepe emocije. Ova grandiozna građevina takokođe zrači svojom moći. Upravo zbog svoje veličine, savršenih detalja I ogromne ljubavi posetioci osećaju strahopoštovanje prema mauzoleju.

15

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

3.DEO II CRKVA SVETE PORODICE ( SAGRADA FAMILIJA) Antonio Gaudi Sagrada familija ili Sveta porodica je crkva u izgradnji koje se nalazi u Barseloni, Katalonija, Španija, remek-delo Antonija Gaudija. Sagrada familija je rimokatolička bazilika napravljena u gotskom stilu. Crkvu je počeo da gradi arhitekta Fransesk de Paula del Viljar , da bi 4. godine projekat preuzeo i u potpunosti promenio Gaudi. U to vreme lokacija na kojoj je počela izgradnja bila je 1,5 km udaljena od Barselone.

Gaoudi je bio odani katolik iako je svoju maštu pretakao u različite oblike , najveće uzlete svoje imaginacije sačuvao je za religioznu arhitekturu. Na svojoj crkvi Sveta porodica radio je od 1884. do svoje smrti, aali nikad nije uspeo da dovrši više od jednog njenogo dela. Stoga čuvena fasada na južnom poprečnom brodu crkve ne predstavlja odraz unutrašnjosti, već se uzdiže kao monumentalni slobodni spomenik Gaudiju, a sadrži radove iz većine faza njegove karijere. Unutrašnji fasadni zid otkriva nam oblike oštrih ivica nastale u godinama koje su prethodile njegovoj Art Nouveau fazi. Portal, koji iz daljine lice na istopljeni Rems, zapravo predstavljaju vrstu naturalističkog izvođenja pećine Hristovog rođenja u Vitlejemu. Iznad svega izdižu se četiri izuzetna tornja, započeta posle 1910. od kojih je samo jedan dovršen pre Gaudijeve smrti. Ove kule sačinjene su od uskih traka odvojene nepravilno raspoređenim

16

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

blokovima, a završavaju se nadrealnim vrhovima u obliku točka sa kružno postavljenim kulama. Prirodni proces rasta I promene izgleda da je umakao granicama prirode. Gaudi je umro 1926. godine, a na crkvi je rad nastavljen do današnjih dana. Po sadašnjim predviđanjima trebalo bi da bude završena do 2028. godine. Većina Gaudijevih skica i projekata crkve bila je uništena za vreme Španskog građanskog rata. Sagrada familija je uvršćena na Uneskovu listu Svetske baštine. Godine 2010. završena je unutrašnjost crkve, nakon čega je 7. novembra iste godine papa Benedikt XVI posvetio ovu bogomolju, proglasivši je manjom bazilikom. Smatram da je prava lepota ona koja je može da se prenese slikom, isto to važi I za umetnost. Crkva Svete porodice je idealan primer kada pričamo o ovakvom vidu lepote I umetnosti. Za početak njega veličina ne može da se dočara na slici kao ni hiljade I hiljade savršeno izrađenih detalja. Čoveku bi trebao jedan dan da stoji samo ispred jedne fasade I pažljivo sa oduševljenjem u očima gleda sve prikazane likove, događaje I ostale reljefe. Takođe bih naglasila da lokacija crkve je totalno drugačija nego na slici. Svi očekuju da se crkva nalazi možda na nekoj periferiji ili u murnijem delu grada, međutim crkva je pozicionirana u veoma urbanom delu grada I većina ulica void baš ka Crkvi Svete porodice. Celokupna građevina I njen ambijent vredan je posećivanja svaki dan kako bi čovek savladao sva ta dešavanja I njen ritam I da bi na graju dana mogao da u nju mirno gleda I vidi pravu lepotu.

17

Uvod u teoriju I estetiku arhitekture na ekološkim osnovama

4.LITRAURA     

www.psihologytoday.com whc.unesco.org www.twistedsifter.com sh.wikipedia.org skripta iz predvemta “Istorija savremene arhitekture”

18