Khoaluan Khuong

1

PhÇn 1. Më ®Çu 1.1. §Æt vÊn ®Ò Trong thêi gian qua, nÒn n«ng nghiÖp n−íc ta cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®· vµ ®ang chuyÓn dÇn tõ nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng, tù cung tù cÊp sang nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng hãa. Tõ mét n−íc ph¶i nhËp khÈu g¹o, ViÖt Nam ®· trë thµnh n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n cã thø bËc trªn thÕ giíi: §øng thø nhÊt vÒ ®iÒu víi s¶n l−îng xuÊt khÈu lµ: 127.000 tÊn (n¨m 2006) [29]. §øng thø hai vÒ g¹o, chÌ, cµ phª: 14.106.443 tÊn chØ sau Brasil [28], ®øng thø t− vÒ cao su. Ngoµi ra cßn xuÊt khÈu nhiÒu lo¹i l−¬ng thùc kh¸c nh− rau qu¶, thÞt… §êi sèng cña ®¹i bé phËn n«ng d©n ngµy cµng ®−îc c¶i thiÖn. Cã ®−îc nh÷ng thµnh tùu nµy lµ nhê sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, sù nç lùc cña hµng chôc triÖu n«ng d©n vµ ®ãng gãp to lín cña tÊt c¶ c¸c ban ngµnh tõ Trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng trong ®ã cã hÖ thèng khuyÕn n«ng ViÖt Nam (Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, 2005) [1]. HÖ thèng khuyÕn n«ng ViÖt Nam ®−îc chÝnh thøc h×nh thµnh sau khi ChÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh 13/CP vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng, ngµy 2 th¸ng 3 n¨m 1993. Sù ra ®êi cña hÖ thèng khuyÕn n«ng ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu míi cña sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n n−íc ta. Qua h¬n 10 n¨m ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n©ng cao d©n trÝ vµ tr×nh ®é kü thuËt cho n«ng d©n. HÇu hÕt c¸c gièng c©y, con míi trong s¶n xuÊt hiÖn nay, chñ yÕu do kªnh khuyÕn n«ng (KhuyÕn n«ng nhµ n−íc vµ khuyÕn n«ng tù nguyÖn) chuyÓn giao vµ tham gia ph¸t triÓn, lµm t¨ng nhanh n¨ng suÊt, chÊt l−îng c©y trång, vËt nu«i. Mét trong nh÷ng ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®−îc quan t©m ®Õn trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y, ®ã lµ ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng. C«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®ang ngµy cµng ®−îc chó träng h¬n c¶ vÒ mÆt sè l−îng vµ chÊt l−îng (Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, 2005) [1]. HiÖn nay víi sù ph¸t triÓn nh− vò b·o cña khoa häc - kü thËt, nhiÒu tiÕn bé míi ®−îc ra ®êi vµ cÇn thiÕt ®−îc ¸p dông ngay vµo thùc tÕ cuéc sèng. V× vËy ®µo t¹o, tËp huÊn ngµy cµng trë nªn cÇn thiÕt h¬n. Qua ®©y ng−êi n«ng d©n sÏ nhanh chãng cã thÓ tiÕp nhËn ®−îc nh÷ng kiÕn thøc míi, c«ng nghÖ míi ®Ó øng dông ngay vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gãp phÇn thóc ®Èy nÒn n«ng

2

nghiÖp cña ®Êt n−íc. Bªn canh ®ã, do hÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ng ch−a hoµn chØnh, ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng ch−a ®−îc ®µo t¹o bµi b¶n tõ c¸c tr−êng §¹i häc nªn hµng n¨m hÖ thèng khuyÕn n«ng còng ®· tæ chøc rÊt nhiÒu khãa ®µo t¹o vÒ kü n¨ng, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng vµ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt míi cho c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp, n«ng d©n. Tuy nhiªn, mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®Æt ra lµ liÖu r»ng c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®· vµ ®ang tiÕn hµnh cã thùc sù ®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu còng nh− mong ®îi cña ng−êi häc (n«ng d©n vµ c¸n bé khuyÕn n«ng) hay kh«ng? Nã cã ®em l¹i hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ, nhËn thøc vµ vÒ mÆt x· héi hay kh«ng? §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn lµ mét néi dung quan träng ®Ó xem liÖu mét ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cã thµnh c«ng hay kh«ng? Nã cã thÓ gióp x¸c ®Þnh môc tiªu ®µo t¹o x¸c ®¸ng h¬n, tr¸nh ®−îc nh÷ng néi dung ®µo t¹o kh«ng cÇn thiÕt, ®¶m b¶o c¸c ph−¬ng ph¸p ®µo t¹o ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c¸c häc viªn vµ gi¶m ®−îc chi phÝ ®µo t¹o. §−îc sù ®ång ý cña Ban gi¸m hiÖu nhµ tr−êng, Ban chñ nhiÖm Khoa vµ sù gióp ®ì cña Ths. Vò §øc H¶i, Ths. NguyÔn H÷u Thä, t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007 , víi mong muèn cã c¸i nh×n tæng thÓ vÒ thùc tr¹ng cña c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng còng nh− c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®−îc sau mçi mét khãa ®µo t¹o, tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn, tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m gãp phÇn bæ sung v… ho…n thiÖn néi dung ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng trªn ®Þa b…n tØnh Th¸i Nguyªn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ch−¬ng tr×nh n…y trong giai ®o¹n tíi. §©y l… mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt kh¸ch quan, c¶ gi¸ trÞ vÒ mÆt lý luËn còng nh− thùc tiÔn rÊt s©u s¾c. 1.2. Môc ®Ých nghiªn cøu §¸nh gi¸ ®−îc thùc tr¹ng vµ t¸c ®éng cña c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn, tõ ®ã ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn trong giai ®o¹n míi.

3

1.3. Môc tiªu nghiªn cøu §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®èi víi c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n. 1.4. ý nghÜa cña ®Ò tµi 1.4.1. ý nghÜa trong häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc Bæ sung c¸c kiÕn thøc thùc tÕ cña c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ tËp huÊn khuyÕn n«ng ®· ®−îc häc vÒ lý thuyÕt trong nhµ tr−êng. Bæ sung thªm nh÷ng kiÕn thøc míi vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn. Cã ®−îc c¸i nh×n tæng thÓ vÒ thùc tr¹ng c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh. §Ò tµi còng ®−îc coi lµ mét tµi liÖu tham kh¶o cho Tr−êng, Khoa, c¸c c¬ quan trong ngµnh vµ sinh viªn c¸c khãa tiÕp theo. 1.4.2. ý nghÜa trong thùc tiÔn s¶n xuÊt §Ò tµi cã thÓ lµ c¬ së ®Ó cã nh÷ng ®Þnh h−íng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn ®èi víi ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n kh«ng chØ cho Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn mµ cßn cho khuyÕn n«ng c¸c tØnh, ®Þa ph−¬ng kh¸c trong c¶ n−íc.

4

PhÇn 2. Tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu 2.1. C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi 2.1.1. NhËn thøc con ng−êi Con ng−êi sinh ra, sèng vµ tån t¹i trong mét ng«i nhµ chung cña nh©n lo¹i ®ã chÝnh lµ tr¸i ®Êt. H»ng ngµy hä ph¶i tiÕp xóc, ®èi mÆt víi hµng tr¨m sù viÖc, t×nh huèng x¶y ra trong cuéc sèng th«ng qua nghe, nh×n, thËm chÝ lµ nh÷ng c¶m gi¸c nh− sê mã, nÕm, ngöi ®ßi hái m×nh ph¶i suy ngÉm, ph©n tÝch vµ hµnh ®éng sao cho hîp lý ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt. Nh−ng kÕt qu¶ cña nh÷ng viÖc lµm ®ã cã thùc sù nh− hä mong muèn? Vµ ®iÒu g× quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i? Mét phÇn lµ kh¶ n¨ng nhËn thøc cña chÝnh b¶n th©n m×nh. NhËn thøc lµ mét qu¸ tr×nh tiÕp nhËn th«ng tin hay nh÷ng sù t¸c ®éng tõ m«i tr−êng bªn ngoµi chóng ta vµ truyÒn nã vµo sù hiÓu biÕt vÒ t©m lý häc (A.W.Van den Ban & H.S.Hanwkins, 1998) [19]. Nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng kh«ng thÓ chê ®Ó hiÓu ®−îc t©m lý phøc t¹p cña nhËn thøc con ng−êi - n«ng d©n, nh−ng hä ®¸nh gi¸ ®óng t¹i sao ng−êi ta l¹i gi¶i thÝch nh÷ng c¸i x¶y ra xung quanh hä mét c¸ch hoµn toµn kh¸c nhau vµ nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau nµy ¶nh h−ëng ®Õn th¸i ®é th«ng tin cña hä nh− thÕ nµo. Ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng ph¶i cã kh¶ n¨ng x©y dùng kÕ ho¹ch vµ sö dông sù hç trî nµy mét c¸ch thµnh c«ng h¬n trong c¸c ch−¬ng tr×nh cña hä nÕu nh− hä hiÓu ®−îc mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nhËn thøc: 2.1.1.1. Quan hÖ Nh÷ng nhËn thøc cña chóng ta cã quan hÖ víi nhau chø kh«ng ph¶i ®éc lËp thuÇn tuý. MÆc dï chóng ta kh«ng cã kh¶ n¨ng nãi chÝnh x¸c träng l−îng hay diÖn tÝch bÒ mÆt cña mét vËt thÓ nh−ng chóng ta cã thÓ nãi r»ng nã nÆng hay nhÑ, réng hay hÑp h¬n so víi mét vËt thÓ t−¬ng tù. V× thÕ khi so¹n th¶o ra nh÷ng bøc th«ng ®iÖp chóng ta nhí r»ng mét nhËn thøc c¸ nh©n ë bÊt k× mét phÇn nµo ®ã cña bøc th«ng ®iÖp sÏ phô thuéc vµo ®o¹n ë ngay tr−íc ®ã. Khi mét nhµ so¹n th¶o ®ang chuÈn bÞ in mét bøc th«ng ®iÖp vµ muèn g©y sù chó ý cho ng−êi ®äc ®Õn mét thay ®æi nµo ®ã trong bøc th«ng ®iÖp th× anh ta cã thÓ ®Ó nh÷ng chç trèng hay thay ®æi kÝch cì. NhËn thøc vÒ bøc th«ng ®iÖp còng chÞu ¶nh h−ëng bëi nh÷ng c¸i xung quanh nã. Lµ ng−êi lµm c«ng

5

t¸c khuyÕn n«ng cÇn ph¶i chñ ®éng, linh ho¹t, biÕt liªn hÖ víi thùc tiÔn g¾n víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ng−êi n«ng d©n, ®Ó hä hiÓu ®−îc ®iÒu mµ ta muèn truyÒn ®¹t tíi cho hä. 2.1.1.2. Chän läc NhËn thøc cña chóng ta mang tÝnh chän läc rÊt kÜ l−ìng. C¸c chuyªn gia th«ng tin - ng−êi hiÓu rÊt râ nh÷ng nh©n tè nµy, ch¾c ch¾n sÏ t¹o ®−îc sù chó ý cña ng−êi tiÕp nhËn th«ng tin ë nh÷ng phÇn nµo ®ã cña bøc th«ng ®iÖp mµ hä muèn nhÊn m¹nh. Hä còng biÕt th«ng ®iÖp cÇn nhÊn m¹nh chç nµo, nh¾c l¹i hay l−îc bá ®Ó lµm cho ng−êi nhËn th«ng tin kh«ng ph¶i bËn bÞu víi nh÷ng th«ng tin thõa vµ v« bæ. Trong c«ng t¸c chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®Õn víi ng−êi n«ng d©n, ta cÇn biÕt ®iÓm nµo, chç nµo lµ quan träng, cÇn ph¶i nhÊn m¹nh, ®Ó hä cã thÓ chó ý, quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn vÊn ®Ò ®ã. Nh− vËy sÏ t¹o ra mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh, gióp hä nhËn biÕt ®−îc nh÷ng th«ng tin nµo lµ quan träng vµ nh÷ng th«ng tin nµo lµ bæ trî. Nh÷ng kinh nghiÖm tr−íc ®©y còng cã ¶nh h−ëng ®Õn sù chän läc nhËn thøc cña chóng ta. Nh÷ng n«ng d©n ®· lµm ch¨n nu«i nhiÒu n¨m sÏ hiÓu rÊt râ sù kh¸c nhau dï rÊt nhá vÒ ngo¹i h×nh, chÊt l−îng l«ng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña vËt nu«i h¬n lµ nh÷ng ng−êi ch−a quen lµm c«ng viÖc ch¨n nu«i. Sinh viªn n«ng nghiÖp ®−îc ®µo t¹o vÒ n«ng häc vµ thùc vËt häc sÏ hiÓu ®ång cá nh− lµ mét sù s−u tËp cña nh÷ng c©y trång ®Æc biÖt, mét vµi lo¹i trong sè ®ã cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao, cßn mét sè kh¸c th× coi nã cã thÓ chØ lµ nh÷ng thø cá v« t¸c dông. MÆt kh¸c mét ng−êi kh«ng ®−îc ®µo t¹o vÒ thùc vËt cã thÓ chØ quan s¸t thÊy ®¬n gi¶n ®ã lµ mét th¶m cá. Do ®ã, ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng kh«ng chØ truyÒn ®¹t mét lo¹i th«ng tin mµ cÇn ®−a tíi cho ng−êi n«ng d©n nhiÒu lo¹i th«ng tin kh¸c nhau, thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, ®Ó cã thÓ thay ®æi ®−îc c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ cña hä tíi cïng mét ®èi t−îng. 2.1.1.3. Tæ chøc NhËn thøc cña chóng ta ®−îc tæ chøc l¹i. Chóng ta cã xu h−íng s¾p xÕp nh÷ng nhËn biÕt cña c¶m gi¸c theo c¸ch chóng cã thÓ cã ý nghÜa nµo ®ã cho chóng ta. V× thÕ, chóng ta cã thÓ gi¶i thÝch mét bøc ¶nh cña mét ng−êi ®µn «ng víi mét bé mÆt, ®«i tay bÈn thØu vµ bé quÇn ¸o cò kÜ nh− lµ mét ng−êi l−êi biÕng hay rÊt nghÌo. MÆt kh¸c chóng ta cã thÓ gi¶i thÝch bøc tranh ®ã nh−

6

lµ mét ng−êi n«ng d©n ch¨m chØ nÕu nh− bøc tranh ®ã cßn cã c¶ mét trang tr¹i ë phÇn nÒn. V× vËy, khi truyÒn ®¹t th«ng tin ®Õn víi ng−êi n«ng d©n, ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng cÇn lång ghÐp c¸c khu«n mÉu, ®iÓn h×nh trªn thùc tÕ ®Ó bæ sung, chøng minh, gi¶i thÝch cho c¸c th«ng tin mµ m×nh ®−a tíi. Cã nh− vËy ng−êi n«ng d©n míi tiÕp nhËn th«ng tin mét c¸ch hiÖu qu¶. 2.1.1.4. H−íng dÉn Nh÷ng s¾p ®Æt thÇn kinh cña chóng ta t¸c ®éng ®Õn nh÷ng g× chóng ta lùa chän vµ lµm thÕ nµo ®Ó chóng ta tæ chøc vµ gi¶i thÝch nã. S¾p ®Æt lµ mét kh¸i niÖm nhËn thøc quan träng cã thÓ ®−îc nhµ thiÕt kÕ th«ng tin sö dông ®Ó gi¶m bít nh÷ng gi¶i thÝch cã thÓ cã cho mét sù vËt nµo ®ã. Mét ng−êi viÕt bµi cho mét tËp san khuyÕn n«ng b¾t ®Çu bµi viÕt cña m×nh b»ng mét tãm t¾t sÏ “s¾p ®Æt” cho ng−êi ®äc t×m ra nh÷ng ®iÓm chÝnh trong bµi viÕt ®ã. ViÖc hái mét c©u hái cô thÓ nµo ®ã trong mét cuéc pháng vÊn cã thÓ ®iÒu khiÓn ng−êi tr¶ lêi theo mét ®Þnh h−íng ®Æc biÖt nµo ®ã. V× thÕ khi so¹n th¶o ra c¸c bé c©u hái, viÖc tr¸nh c©u tr¶ lêi ®−îc s¾p ®Æt s½n b»ng c¸ch chuyÓn tõ nh÷ng c©u hái chung chung sang nh÷ng c©u hái cô thÓ lµ rÊt quan träng. Ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng th−êng ®−îc ®µo t¹o chu ®¸o vµ cã nh÷ng kiÕn thøc mang tÝnh khoa häc mµ hä ®· häc ®−îc ®Ó nhËn thøc c¸c ®iÒu kiÖn n«ng nghiÖp theo mét c¸ch nµo ®ã. Nh÷ng ng−êi nµy mµ hä phôc vô n«ng d©n cã thÓ nhËn thøc c¸c ®iÒu kiÖn Êy mét c¸ch kh¸c h¼n. Hä cã thÓ ®Æc biÖt nhÊn m¹nh nh÷ng hiÖn t−îng thÇn bÝ nh− c¸c giai ®o¹n cña mÆt tr¨ng khi trång trät. Ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng ph¶i häc ®Ó hiÓu ®−îc nh÷ng nhËn thøc nµy tr−íc khi cè g¾ng lµm thay ®æi nã. 2.1.1.5. Lo¹i nhËn thøc Mét c¸ nh©n nµy sÏ cã nh÷ng nhËn thøc rÊt kh¸c víi c¸ nh©n kia trong cïng mét t×nh huèng x¶y ra, bëi v× hä cã nh÷ng lo¹i nhËn thøc kh¸c nhau. NhiÒu kÕt qu¶ b»ng m¾t hay nh÷ng chøng minh quang häc phô thuéc vµo mét thùc tÕ lµ chóng ta kh«ng thÓ nhËn thøc kh«ng gian mét c¸ch trùc tiÕp mµ ph¶i suy luËn chóng tõ nh÷ng kÝ hiÖu. Chóng ta cã xu thÕ dù tÝnh qu¸ ®é dµi cña ®−êng kÎ däc trong h×nh 2.1, trong khi thùc tÕ th× c¶ ®−êng kÎ däc lÉn ®−êng ngang ®Òu cã ®é dµi b»ng nhau.

7

V× thÕ ng−êi so¹n th¶o th«ng tin nªn chän nh÷ng ph−¬ng ph¸p giíi thiÖu phï hîp víi kÜ n¨ng cña thÝnh gi¶. Ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn th−êng ph¶i lµm viÖc víi nh÷ng n«ng d©n Ýt ®−îc häc hµnh, v× thÕ hä ph¶i tËp trung vµo viÖc tr×nh bµy nh÷ng th«ng tin thËt cô thÓ chø kh«ng ph¶i nh÷ng th«ng tin trõu t−îng.

H×nh 2.1: Sù chøng minh vÒ c¶m quang (A.W.Van den Ban & H.S Hanwkins, 1998) [19] 2.1.2. Mét vµi h−íng dÉn gióp truyÒn ®¹t th«ng tin mét c¸ch cã hiÖu qu¶ 2.1.2.1. Thu hót vµ g©y sù chó ý Mét bøc th«ng ®iÖp khuyÕn n«ng sÏ kh«ng cã t¸c dông nÕu n«ng d©n kh«ng tiÕp nhËn chóng. ThËm chÝ, nÕu hä tiÕp nhËn nã th× hä ph¶i chó ý xem cã thÓ häc hái ®−îc ®iÒu g× kh«ng. Hä cã thÓ tiÕp nhËn mét t¹p chÝ khuyÕn n«ng nh−ng ch¼ng bao giê ®äc nã c¶, hoÆc më ®µi ®Ó nghe ch−¬ng tr×nh ca nh¹c thay cho viÖc nghe ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng trªn v« tuyÕn. Mét ng−êi lµm th«ng tin giái v× thÕ ph¶i so¹n th¶o nh÷ng bøc th«ng ®iÖp cã thÓ thu hót hay gi÷ ®−îc sù chó ý trong qu¸ tr×nh th«ng tin. Mét nhµ khuyÕn n«ng nµo ®ã ®Þnh sö dông bé ¶nh ®Ìn chiÕu, còng thØnh tho¶ng nªn chó ý bao gåm c¶ mét sè ¶nh ®en tr¾ng trong bé s−u tËp cña m×nh. TÝnh ®éc ®¸o còng lµ mét yÕu tè rÊt quan träng trong c¸c th«ng ®iÖp khuyÕn n«ng. 2.1.2.2. Sö dông tranh ¶nh hay tõ ng÷ ChuÈn bÞ mét th«ng ®iÖp cã c¶ tranh ¶nh lÉn tõ ng÷ lµ c«ng viÖc th−êng lµm cña c¸n bé khuyÕn n«ng. NhiÒu nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng: c¸c bøc tranh cã hiÖu qu¶ h¬n lµ nh÷ng tõ ng÷ khi ph©n biÖt vÒ mÆt kh«ng gian. Mét bøc ¶nh hay tranh vÒ mét c©y hay mét con vËt ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra mét ý nghÜa chung h¬n lµ m« t¶ b»ng lêi nãi hay viÕt ra. Tuy nhiªn, sö dông c¸c tõ sÏ rÊt tèt cho viÖc ph©n biÖt c¸c yÕu tè vÒ thêi gian nh− tÇn suÊt vµ tr×nh tù.

8

C¸c kh¸i niÖm nh−: sù sinh tr−ëng cña c©y trång, chu k× sinh tr−ëng vµ xãi mßn ®Êt bao gåm c¶ kh«ng gian vµ thêi gian th× sö dông c¶ tranh ¶nh lÉn tõ ng÷ lµ rÊt thÝch hîp. C¸c tõ ng÷ còng cã thÓ t¹o ra sù chó ý ®èi víi nh÷ng sù thay ®æi vÒ kh«ng gian mµ nã ®−îc nh×n b»ng mÆt. 2.1.2.3. Häc b»ng thùc hµnh Nh÷ng ng−êi n«ng d©n th−êng häc nghÒ b»ng thùc tÕ lµm n«ng nghiÖp vµ quan s¸t nh÷ng kÕt qu¶ lao ®éng cña hä. HÇu hÕt n«ng d©n ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp coi kinh nghiÖm thùc tÕ lµ tèt nhÊt vµ hä th−êng cè g¾ng häc hái, mÆc dï hä cã rÊt nhiÒu c¬ héi ®Ó häc vÒ ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn n«ng nghiÖp míi b»ng c¸ch tham gia c¸c líp tËp huÊn, hoÆc ®äc b¸o chÝ… Kh¸i niÖm ph¸t triÓn trong c¸c ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng bao gåm mét tiÕn tr×nh mµ chóng ta lùa chän gi÷a nh÷ng kinh nghiÖm cô thÓ vµ nh÷ng kh¸i qu¸t ho¸ tr×u t−îng. Nh÷ng kh¸i qu¸t ho¸ gióp chóng ta hiÓu ®−îc vµ ®Æt nh÷ng kinh nghiÖm cô thÓ míi vµo ph¹m vi cña nã. Sau ®ã nh÷ng kinh nghiÖm cô thÓ l¹i gióp ta më mang vµ sµng läc nh÷ng kh¸i qu¸t ho¸ cña chóng ta. §«i khi trong khuyÕn n«ng, chóng ta cã xu h−íng chuyÓn qu¸ nhanh tõ nh÷ng kinh nghiÖm cô thÓ vµ thùc tÕ tíi nh÷ng kh¸i qu¸t ho¸ trõu t−îng. Nh− vËy, trªn c−¬ng vÞ lµ nhµ “th«ng tin, tuyªn truyÒn” nãi chung vµ ng−êi c¸n bé khuyÕn n«ng nãi riªng, nghiªn cøu nhËn thøc cña con ng−êi n«ng d©n sÏ gióp ta biÕt c¸ch sö dông kªnh th«ng tin nµo ®Ó truyÒn ®¹t tíi ng−êi n«ng d©n sao cho ®¬n gi¶n vµ dÔ dµng nhÊt mµ ng−êi tiÕp nhËn th«ng tin cã thÓ hiÓu ®−îc mét c¸ch nhanh chãng, ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c. Con ng−êi tiÕp nhËn th«ng tin, kiÕn thøc, kÜ thuËt míi qua rÊt nhiÒu kªnh truyÒn kh¸c nhau nh−: tivi, ®µi, b¸o, s¸ch vë, trao ®æi víi b¹n bÌ, tham quan, tr×nh diÔn, tËp huÊn… §Ò tµi tiÕn hµnh nghiªn cøu sù t¸c ®éng cña mét lo¹i kªnh truyÒn ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n ®ã lµ: §µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng. Thùc chÊt, vai trß cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n nh− thÕ nµo? 2.1.3. §¸nh gi¸ trong khuyÕn n«ng 2.1.3.1. Vµi nÐt c¬ b¶n vÒ ®¸nh gi¸ trong khuyÕn n«ng §¸nh gi¸ lµ ®Þnh mét gi¸ trÞ hoÆc mét phÇn xÐt ®èi víi mét sù vËt nµo ®ã. §¸nh gi¸ c«ng t¸c khuyÕn n«ng lµ ®−a ra nh÷ng nhËn xÐt vÒ gi¸ trÞ c¸c

9

ho¹t ®éng khuyÕn n«ng (PGS.TS Chanoch Jacobsen, 1996) [18]. Trong c¸c ®¸nh gi¸ khuyÕn n«ng, chóng ta sÏ tr¶ lêi c©u hái c¬ b¶n lµ: Nç lùc ®· thùc hiÖn cã xøng ®¸ng víi nh÷ng g× ®Þnh ra hay kh«ng? Nãi c¸ch kh¸c chóng ta ®· thùc hiÖn ®−îc c¸c môc tiªu cña chóng ta ®Õn møc nµo? Ch¼ng cã g× míi l¹ hay bÝ hiÓm. Trong cuéc sèng th−êng nhËt ta lu«n lu«n thùc hiÖn ®¸nh gi¸. Vµo b÷a ¨n tèi, ta nÕm mãn sóp vµ nãi “«i, mÆn qu¸”, ®ã lµ ®¸nh gi¸. HoÆc mét n«ng d©n nh×n con bß chöa ®ang ¨n cá vµ nghÜ thÇm: “Råi ngµy nµo ®ã nã sÏ lµ con bß s÷a tèt ®©y”. §ã còng lµ mét sù ®¸nh gi¸. Mäi ®¸nh gi¸ gåm ba b−íc c¬ b¶n. Tr−íc tiªn, nhËn th«ng tin, song so s¸nh th«ng tin ®ã víi mét tiªu chuÈn nµo ®ã vµ cuèi cïng ®−a ra mét nhËn xÐt dùa trªn so s¸nh ®ã. Ngay c¶ ®¸nh gi¸ nh− nÕm b÷a sóp còng tr¶i qua ba b−íc nh− vËy. Ta thu thËp th«ng tin b»ng c¸ch hóp mét th×a hoÆc h¬n, øng dông tiªu chuÈn do ta ®Þnh (theo ta, sóp ph¶i nh− thÕ nµo?) vµo vÞ nÕm trong miÖng. Sau ®ã nhËn xÐt sóp ngon, tåi hoÆc b×nh th−êng, ¨n ®−îc, mÆn hay qu¸ löa trªn c¬ së so s¸nh gi÷a b»ng chøng (sóp) víi tiªu chuÈn. Tuy nhiªn, c¸c ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vÒ ®Þnh l−îng thu thËp th«ng tin, møc ®é kh¸ch quan cña tiªu chuÈn ®· sö dông vµ tr×nh ®é chÝnh x¸c cña c¸c nhËn xÐt. VÒ c¬ b¶n ®ã lµ chç kh¸c biÖt gi÷a c¸c ®¸nh gi¸ hµng ngµy nh− tr−êng hîp ®Üa sóp víi c¸c b¶ng nghiªn cøu ®¸nh gi¸. §¸nh gi¸ hµng ngµy nh×n chung lµ béc ph¸t, chñ quan vµ còng cã khi lÖch l¹c. Vµ kÕt qu¶ lµ nh÷ng kÕt luËn kh«ng mÊy ®¸ng tin cËy. Nghiªn cøu khoa häc nh»m ®¹t ®−îc ®é tin cËy b»ng c¸ch lËp kÕ ho¹ch cÈn thËn, dïng nh÷ng tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó so s¸nh vµ b»ng c¸ch tr¸nh lÖch l¹c (cµng nhiÒu cµng tèt) trong viÖc thu thËp th«ng tin vµ rót ra kÕt luËn. Kh«ng ph¶i bÊt cø ®¸nh gi¸ khuyÕn n«ng nµo còng ph¶i qua nghiªn cøu mæ xÎ khoa häc, nh−ng còng kh«ng thÓ thùc hiÖn gièng nh− mét nhËn xÐt ngÉu nhiªn. Cã thÓ sö dông nhiÒu møc chÝnh x¸c vµ tinh vi kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, nghe xong mét bµi nãi chuyÖn, ta cã thÓ ®−a ra mét ®¸nh gi¸ ngay dùa trªn c¶m gi¸c cña b¶n th©n víi ng−êi nãi vµ dõng l¹i ë ®ã. Còng cã thÓ trao ®æi víi nh÷ng ng−êi nghe kh¸c vµ rót ra kÕt luËn tõ c¸c ý kiÕn kÕt hîp ®ã. NÕu muèn cã sè liÖu chÝnh x¸c h¬n, cã thÓ cÊu tróc mét b¶ng c©u hái vµ thu thËp

10

th«ng tin vÒ ®Þnh l−îng ®Ó thùc hiÖn ph©n tÝch th«ng kª. §Ó ®¸nh gi¸ khoa häc h¬n n÷a, nªn rót ra mét mÉu ®¹i diÖn, thö tr−íc b»ng c©u hái ®ã vµ kiÓm tra gi¸ trÞ cña tiªu chuÈn ®Ó so s¸nh. Song, tuy cã nh÷ng kh¸c biÖt, tÊt c¶ c¸c vÝ dô trªn ®Òu lµ viÖc ®¸nh gi¸. V× chóng ta kh«ng cã ®ñ thêi gian ®Ó ®¹t ®−îc ®é chÝnh x¸c vµ khoa häc cho mäi sù vËt, nªn tÊt c¶ chóng ®· cã tÝnh sö dông trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng. V¶ l¹i, ta kh«ng thÓ nµo tr×nh bµy mäi chi tiÕt cña mét c«ng tr×nh ®¸nh gi¸ khoa häc trong mét ch−¬ng ng¾n. MÆt kh¸c ph¶i lµm sao cho nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®¸ng ®−îc tin cËy h¬n ®«i chót so víi hiÖn nay b»ng viÖc lËp kÕ ho¹ch cÈn thËn vµ cã hÖ thèng cho bÊt cø c«ng viÖc ph¶i lµm. 2.1.3.2. §¸nh gi¸ c¸i g×? Lý do râ rÖt vµ ®−¬ng nhiªn nhÊt ph¶i thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ bÊt kÓ ë tr×nh ®é chÝnh x¸c nµo lµ xem cã vÊn ®Ò g× ®ã sai, r»ng cã vÊn ®Ò kh«ng nh÷ng kÕt qu¶ mµ c¶ c¸c t×nh tr¹ng ho¹t ®éng còng cã thÓ ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ nh»m hiÓu chÝnh x¸c h¬n tÝnh chÊt cña vÊn ®Ò ®Ó cã thÓ ph¶i lµm g× tr−íc m¾t. Ch¼ng h¹n, gi¶ thiÕt r»ng ®· chuÈn bÞ mét ngµy tr×nh diÔn cho 500 n«ng d©n trong huyÖn, nh−ng chØ cã 50 ng−êi ®Õn dù. Nh− vËy vÉn ph¶i ®¸nh gi¸ ch−¬ng tr×nh vµ chuÈn bÞ cho ngµy tr×nh diÔn ®ã. HoÆc cã thÓ ta ®· mêi chuyªn gia ®Õn nãi chuyÖn cho mét nhãm n«ng d©n vÒ mét vÊn ®Ò trång trät. Song khi gi¶ng hãa ra anh ta nãi vÒ nh÷ng nhËn thøc, ho¹t ®éng trªn thÕ giíi vµ chñ ®Ò h¬n lµ vÊn ®Ò thùc tiÔn tr−íc m¾t cña n«ng d©n nh− ®· ®Þnh. §¸nh gi¸ viÖc x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu cho bµi nãi chuyÖn cã thÓ gióp t×m ra nguyªn nh©n cña viÖc thÊt b¹i ®ã. Tãm l¹i, ®¸nh gi¸ khuyÕn n«ng kh«ng nªn chØ giíi h¹n ë viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cuèi cïng. KÕt qu¶ cuèi cïng ®−¬ng nhiªn lµ quan träng, song c¸c khuyÕn n«ng viªn ph¶i t¹o cho m×nh thãi quen ®¸nh gi¸ cã hÖ thèng tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña c«ng viÖc, ®Æc biÖt khi sù viÖc diÔn ra kh«ng tr«i ch¶y. 2.1.3.3. Ai ph¶i ®¸nh gi¸? VÒ nguyªn t¾c, ®¸nh gi¸ khuyÕn n«ng cã thÓ do mét trong bèn thµnh phÇn sau ®©y: n«ng d©n (hoÆc kh¸ch hµng), b¶n th©n c¸c khuyÕn n«ng viªn, nh÷ng cÊp trªn qu¶n lý, hoÆc chuyªn gia bªn ngoµi ®¸nh gi¸. Mçi thµnh phÇn ®ã cã vÞ trÝ riªng trong viÖc ®¸nh gi¸ c«ng t¸c khuyÕn n«ng tïy theo môc ®Ých

11

cña viÖc ®¸nh gi¸. PhÇn lín n«ng d©n sau khi xem tr×nh diÔn sÏ thùc hµnh so s¸nh vµ ®¸nh gi¸ ngay mét c¸ch hoµn toµn tù nhiªn cho b¶n th©n hä. Cã thÓ hä cßn th¶o luËn ý kiÕn cña hä víi gia ®×nh, l¸ng giÒng vµ b¹n bÌ. KhuyÕn n«ng viªn khi thu thËp hÖ thèng c¸c ý kiÕn ®ã cã thÓ thu thËp ®−îc c¸c ph¶n håi cã gi¸ trÞ vÒ c¸c ho¹t ®éng cña b¶n th©n. Râ rµng lµ ng−êi dù nghe cµng nãi lªn nhiÒu ý kiÕn vµ cµng cã nhiÒu sù ®ång t×nh trong sè hä th× ®¸nh gi¸ cµng ®¸ng tin cËy. C¸c khuyÕn n«ng viªn cã nhiÒu c¬ héi ®Ó tù m×nh thùc hiÖn ®¸nh gi¸. Tæ chøc nh÷ng cuéc häp thµnh viªn ®Ó xem xÐt nh÷ng ho¹t ®éng quy m« lín nh− ngµy tr×nh diÔn ch¼ng h¹n hay nh÷ng cuéc héi th¶o lµ nh÷ng c¬ héi tèt ®Ó thu thËp th«ng tin vµ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc khi kÕt qu¶ cßn míi ®äng l¹i trong trÝ nhí. Ngoµi ra khuyÕn n«ng viªn cßn cã thÓ quan s¸t mét c¸ch hÖ thèng vµ ghi l¹i nh÷ng tiÕn bé vÒ mïa vô, gia sóc, b¶o d−ìng m¸y mãc vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®· xóc tiÕn nÕu anh ta hái han ®Òu ®Æn c¸c n«ng d©n. Lo¹i th«ng tin ®ã rÊt cã thÓ lµ c¬ së hoµn toµn ®¸ng tin cËy ®Ó ®¸nh gi¸ ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cña anh ta vÒ c¸c chñ ®Ò ®ã. NÕu c¸c cÊp trªn nh− gi¸m s¸t viªn cÊp huyÖn hoÆc c¸c gi¸m ®èc cì quèc gia chØ ®¹o viÖc ®¸nh gi¸ th× lu«n lu«n x¶y ra t×nh tr¹ng c¸c nh©n viªn t¹i chç hoÆc c¶ n«ng d©n sî h·i cã mét nguy c¬ to lín nµo ®ã hay sÏ bÞ phª ph¸n. Vµ kÕt qu¶ lµ x¶y ra sù hîp t¸c thËm chÝ giÊu giÕm c¸c sù kiÖn cã tÝnh to¸n ®Ó che chë vµ b¶o vÖ nh÷ng ai bÞ ®e däa. V× vËy, lo¹i ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ®ã th−êng thiÕu c¬ së tin cËy. MÆt kh¸c, ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é thùc thi cña nh©n viªn khuyÕn n«ng nh»m huÊn luyÖn, ®Ò b¹t, thuª m−ín hoÆc lo¹i bá, th× viÖc cÊp trªn trùc tiÕp hoÆc c¸c trî thñ ®iÒu khiÓn viÖc ®¸nh gi¸ lµ hoµn toµn phï hîp. ViÖc ®¸nh gi¸ c¸c ch−¬ng tr×nh cì quèc gia hay khu vùc gåm nhiÒu ho¹t ®éng bé phËn d©n c− réng lín, mét phÇn lín c¸n bé vµ cã nhiÒu chñ ®Ò, th−êng tèt nhÊt lµ giao cho c¸c chuyªn gia thùc hiÖn b»ng nh÷ng c«ng tr×nh ®¸nh gi¸. Nh÷ng chuyªn gia ®ã nªn t×m trong lÜnh vùc gi¸o dôc, x· héi, t©m lý häc vµ c«ng t¸c x· héi. Hä cã ®ñ bÝ quyÕt cÇn thiÕt ®Ó cÊu tróc nh÷ng b¶ng c©u hái, kü thuËt ®iÒu tra mÉu ®iÓn h×nh, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª vµ suy luËn ®Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c. Dïng hä sÏ ®¹t ®−îc ®é tin cËy lín h¬n vµo

12

c¸c kÕt luËn. §iÒu khã kh¨n chñ yÕu lµ nh÷ng ®Ò nghÞ thay ®æi do c¸c chuyªn gia ngoµi ngµnh ®Ò xuÊt, cho dï tá th¸i ®é t¸n thµnh hay cã logic ®i n÷a th× còng Ýt khi ®−îc c¸c quan chøc tiÕp thu cã thiÖn c¶m ngay c¶ khi chÝnh hä cho phÐp nghiªn cøu vµ dïng ng©n s¸ch cña hä ®Ó tµi trî. Nh×n chung, ng−êi ®¸nh gi¸ cµng cè g¾ng ®−a ra kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ th× cµng cã c¬ may c¸c kÕt luËn ®−îc thùc hiÖn ®óng nh− vËy vµ ng−îc l¹i, nÕu nh÷ng b»ng chøng ®¸nh gi¸ bÞ lÖch l¹c vµ thiÕu ®é tin cËy. VËy h·y t×m c¸ch gi÷ mét sù c©n ®èi gi÷a hai t×nh huèng. 2.1.3.4. LËp kÕ ho¹ch ®¸nh gi¸ PhÇn nµy tr×nh bµy tr×nh tù c¸c b−íc tu©n theo mét c¸ch hÖ thèng trong viÖc lËp kÕ ho¹ch nghiªn cøu ®¸nh gi¸. Sè l−îng c¸c chi tiÕt sù kiÖn tïy thuéc chñ yÕu vµo ph¹m vi ®¸nh gi¸ ®Þnh s½n. Nãi chung ph¹m vi cµng réng, th× cµng ph¶i cÇn nhiÒu chi tiÕt song víi c¶ nh÷ng ®¸nh gi¸ tñn mñn còng cÇn ph¶i giµnh m¹ch vµ tr¸nh t×nh tr¹ng ®¸nh gi¸ theo lèi øng khÈu. Cã n¨m b−íc: 1. §Þnh néi dung vÊn ®Ò: Ta kh«ng bao giê cã ®ñ thêi gian vµ t− liÖu ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng g× cã thÓ hoÆc thËm chÝ cÇn ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸. VËy ph¶i chän läc vµ thùc hiÖn mét lùa chän hîp lý. H·y tù hái vÊn ®Ò g× cÇn gi¶i quyÕt hoÆc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt b»ng viÖc ®¸nh gi¸ nµy? VÊn ®Ò nµo quan träng h¬n, cÊp thiÕt h¬n c¸c vÊn ®Ò kh¸c? Cã thÓ ®Æt c©u hái theo c¸ch kh¸c: VÊn ®Ò nµo thùc sù cÇn ®¸nh gi¸ vµ t¹i sao cÇn ®¸nh gi¸? Nh÷ng c©u tr¶ lêi cho c¸c c©u hái trªn sÏ lµ lý do c¬ b¶n ®Ó chän tõng vÊn ®Ò cÇn ®¸nh gi¸ vµ vÊn ®Ò nµo kh«ng cÇn. Ngoµi ra chóng cßn gióp x¸c minh nç lùc ta cÇn ®ßi hái hç trî tµi chÝnh vµ hîp t¸c. 2. X¸c ®Þnh môc ®Ých: Sau khi chän néi dung ®¸nh gi¸, cÇn ph¶i rµnh m¹ch h¬n n÷a. CÇn biÕt g× ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®· chän lùa? CÇn nh÷ng c©u hái nµo ®Ó cã lêi gi¶i ®¸p? §Æt c©u hái nh− thÕ nµo ®Ó khi cã c©u tr¶ lêi th× cã thÓ “®−a thµnh ®Çu vµo” cña vÊn ®Ò vµ ®¹t ®−îc gi¶i ph¸p. Ch¼ng h¹n, ®· quyÕt ®Þnh ®¸nh gi¸ c¸c b¸o c¸o ®· ®Þnh ký göi ®Õn v¨n phßng vïng.

13

Tr−íc kia v× cã thÓ ta cã thêi gian ®Ó viÕt c¸c b¸o c¸o vÊn ®Ò vµ xem ra chóng ch¼ng cã g× kh¸c nhau l¾m. Nay cÇn ®Æt ra nh÷ng c©u hái nµo ®Ó ®−îc tr¶ lêi nh»m t×m ra gi¸ trÞ c¸c b¸o c¸o vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng? Cã thÓ cã nh÷ng vÝ dô sau: - C¸i g× x¶y ra khi v¨n phßng vïng nhËn ®−îc c¸c b¸o c¸o trªn? - Ai ®äc chóng vµ vµo lóc nµo? - Nh÷ng b¸o c¸o nµo ®· khªu gîi ph¶n øng x¶y ra tr−íc kia vµ nh÷ng b¸o c¸o ®ã kh¸c víi nh÷ng b¸o c¸o xem ra ®· bÞ bá qua ë chç nµo? - Khi lµm c¸c b¸o c¸o ®ã, phÇn nµo mÊt nhiÒu thêi gian nhÊt? Khi thu thËp th«ng tin? Hay s¾p ®Æt suy nghÜ l¹i? Hay lµ khi viÕt?... Cã thÓ cÇn ph¶i khoa häc h¬n n÷a vµ ®Æt gi¶ thuyÕt tõ nh÷ng c©u hái ®ã. Sau ®ã, nh÷ng gi¶ thuyÕt ph¶i ®−îc ®èi chiÕu kiÓm tra víi d÷ liÖu thu thËp ®−îc. Ch¼ng h¹n, víi vÝ dô thø nhÊt, cã thÓ ta muèn thö nghiÖm gi¶ thuyÕt r»ng: “50% hoÆc h¬n c¸c b¸o c¸o ®· göi kh«ng hÒ ®−îc ®äc”, vËy thu thËp d÷ liÖu ®Ó t×m chóng cã lµ ®iªn rå kh«ng? 3. §Þnh râ c¸c d÷ liÖu: §Õn b−íc nµy h·y tù hái: CÇn th«ng tin nµo ®Ó gi¶i ®¸p c¸c c©u hái hay thö nghiÖm c¸c gi¶ thuyÕt? HoÆc lµ lo¹i th«ng tin cã thÓ trùc tiÕp quan s¸t, ®Õm, ®o ®−îc nh− sè l−îng n«ng d©n dù tr×nh diÔn hoÆc n¨ng suÊt mïa mµng trªn mçi ha? Hay cÇn th«ng tin trõu t−îng hãa trong suy nghÜ cña n«ng d©n nh− d− luËn, th¸i ®é, ®éng c¬ hoÆc tr×nh ®é tháa m·n cña hä víi vÊn ®Ò? Tõng c©u hái cÇn lo¹i th«ng tin kh¸c nhau, v× vËy ph¶i thu thËp ®ñ lo¹i th«ng tin cho mét néi dung ®¸nh gi¸ vµ h·y liÖt kª ra cho tõng c©u hái. Khi ®· cã b¶ng liÖt kª th«ng tin, ph¶i t×m c¸ch thu thËp ®−îc th«ng tin ®ã. Trong mét sè tr−êng hîp, chØ lµ mét viÖc ®¬n gi¶n nh− ®o n¨ng suÊt s÷a hoÆc tÝnh to¸n tiªu thô n−íc cÇn cho mét tÊn n«ng s¶n. Tr−êng hîp kh¸c kh«ng cã c¸ch g× kh¸c h¬n lµ ®i hái hoÆc pháng vÊn yªu cÇu n«ng d©n ®iÒn vµo mét b¶ng th¨m dß. Ph−¬ng ph¸p nµy ®ßi hái nhiÒu kinh nghiÖm h¬n, nhiÒu kü thuËt phøc t¹p h¬n. Khi ch−a ®¹t ®−îc kinh nghiÖm th× cã lÏ tèt nhÊt lµ mêi chuyªn gia gióp ®ì.

14

VÊn ®Ò

KÕt qu¶

Môc ®Ých

Ph©n tÝch

D÷ liÖu

H×nh 2.2: Chu kú ®¸nh gi¸ (Chanoch Jacobsen, 1996) [18] Cßn mét ph−¬ng ph¸p kh¸c ®Ó thu thËp d÷ liÖu lµ dïng “biÖn ph¸p kÝn ®¸o” hoÆc nh÷ng chØ b¸o gi¸n tiÕp cña nh÷ng th«ng tin cÇn cã. Sau ®©y lµ vÝ dô cña mét c¸n bé ®iÒu tra x· héi häc n«ng th«n. Anh nghiªn cøu viªn nµy muèn t×m ra nh÷ng c¬ së cña t¸c ®éng qua l¹i vÒ mÆt x· héi trong mét vïng n«ng th«n bang Wicsconsia - Mü, håi ®Çu thÕ kû nµy. Anh ta ®o vÕt lón b¸nh xe ë c¸c giao lé kh¸c nhau “håi ®ã ch−a cã ®−êng l¸t cøng mÆt ë khu vùc trªn”. VÕt lón cµng s©u, l−u l−îng giao th«ng qua ®ã cµng nhiÒu. §ã lµ mét chØ b¸o gi¸n tiÕp ®o tÇn sè t−¬ng ®èi cña giao l−u gi÷a c¸c trung t©m bu«n b¸n. Cã nhiÒu c¸ch thu thËp d÷ liÖu: §äc vµi c«ng tr×nh vÒ vÊn ®Ò quan t©m ®· ®¨ng t¶i ®Ó xem ng−êi kh¸c xö lý vÊn ®Ò ra sao. B»ng trÝ t−ëng t−îng vµ th«ng minh ta cã thÓ ph¸t triÓn nh÷ng chØ b¸o kh¸c cho b¸o c¸o. Song khi thùc hiÖn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh gi¸ trÞ cña c¸c chØ b¸o, nghÜa lµ chóng thùc hiÖn sù chØ ra c¸i mµ ta muèn ®o ®¹c chø kh«ng ph¶i c¸i g× kh¸c. 4. ThiÕt kÕ ph©n tÝch: §Õn b−íc nµy, ®· biÕt râ vÊn ®Ò cña ta lµ vÊn ®Ò g×, c©u hái nµo cÇn cã tr¶ lêi, th«ng tin nµo cÇn cã vµ t×m nã ë ®©u, b»ng c¸ch nµo? Vµ ®Õn ®©y, ph¶i ®Þnh ra ph−¬ng ph¸p xö lý d÷ liÖu khi ®· thu thËp ®−îc.

15

§iÒu ®Çu tiªn ph¶i lµm lµ x¸c ®Þnh tiªu chuÈn xuÊt ph¸t ®Ó ®¸nh gi¸ d÷ liÖu. Trong ®¸nh gi¸ c«ng t¸c khuyÕn n«ng, tiªu chuÈn ®ã nÕu lµ môc ®Ých hoÆc môc tiªu ho¹t ®éng ta ®ang ®¸nh gi¸. ChÝnh v× thÕ x¸c ®Þnh râ vµ chÝnh x¸c c¸c môc tiªu sÏ gi¶i quyÕt mét c¸ch tèt ®Ñp. Môc tiªu ®−îc x¸c ®Þnh cµng chÝnh x¸c, tiªu chuÈn ®Þnh ra cµng râ rµng vµ cµng ®¸ng tin cËy. Ng−îc l¹i, nÕu kh«ng kÞp x¸c ®Þnh môc tiªu hoÆc nÕu viÖc x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ vµ nhËp nh»ng th× ta sÏ hoang mang. H·y tù vÊn “T«i ®ang lµm g× ®©y ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy?”. Sau ®ã kh«ng dÔ g× ®−a ra ®−îc mét c©u tr¶ lêi kh«ng lÖch l¹c. V× vËy, tinh thÇn lµ c¸c môc tiªu ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh thËn träng tr−íc khi chuÈn bÞ mét ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. ThiÕt lËp ®−îc tiªu chuÈn ta ph¶i s¾p xÕp sao cho d÷ liÖu cã thÓ dïng ®Ó so s¸nh ®−îc nÕu môc tiªu (tøc tiªu chuÈn) lµ do n«ng d©n trong n−íc ph¶i thùc hµnh trång trät theo ®−êng ®ång møc th× d÷ liÖu ph¶i lµ sè n«ng d©n, mµ kh«ng ph¶i lµ - vÝ dô - b»ng diÖn tÝch “Bao nhiªu tÊc ®Êt trång theo ®−êng ®ång møc?” nÕu mÆt kh¸c môc “60%” diÖn tÝch trång trät trong huyÖn ph¶i ®−îc trång theo ®−êng ®ång møc, th× d÷ liÖu thu ®−îc ph¶i lµ “% diÖn tÝch ®Êt trång trät” hiÖn cã trong huyÖn. Hi väng r»ng víi vÝ dô ®ã ®· nãi râ v× sao nªn thiÕt kÕ viÖc ph©n tÝch tr−íc khi thu thËp d÷ liÖu. NÕu kh«ng sÏ kÕt thóc b»ng nh÷ng d÷ liÖu kh«ng thÓ so s¸nh ®−îc víi tiªu chuÈn ®· ®Þnh. Tõ d÷ liÖu nh− vËy, ng−êi ta kh«ng thÓ rót ra nh÷ng kÕt luËn cã gi¸ trÞ vÒ c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. 5. ChuÈn bÞ cho viÖc ph¶n håi: Gi¶ thiÕt r»ng ®· thùc hiÖn c¸c ®¸nh gi¸ nh− ®óng dù tÝnh. T− liÖu ®ã cã thÓ ®¶m b¶o cho ta c¸c c©u tr¶ lêi cho nh÷ng c©u hái ®· ®Æt ra trong b−íc hai. VËy ®ã lµ c¸i g×, ®ã lµ nh÷ng c©u tr¶ lêi ph¶i ®−îc ph¶n håi vµo hÖ thèng ®Ó cho ®Çy ®ñ mäi thø, nghÜa lµ ®Ó gióp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong b−íc mét. Râ rµng lµ ph¶i tËn dông c¸c kÕt qu¶, viÖc ®ã còng ph¶i ®−îc lËp kÕ ho¹ch tõ tr−íc. Tõ ®Çu, ®Ò tµi ®· nãi vÒ viÖc c¸c quan chøc rÊt ngÇn ng¹i khi tiÕp thu c¸c gi¶i ph¸p do chuyªn gia bªn ngoµi hÖ thèng kiÕn nghÞ. Còng nh− vËy, b¶n th©n ta còng ngÇn ng¹i chÊp nhËn nh÷ng kÕt luËn cña b¶n th©n, nÕu nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã ®Ò ra sù cÇn thiÕt ph¶i thay ®æi mËt ®é sè dù ¸n hay vÊn ®Ò ta vèn

16

n©ng niu. Còng ®óng nh− khi anh ph¶i ®øng tr−íc mét vÊn ®Ò tr−íc khi quyÕt ®Þnh ®¸nh gi¸. §¸nh gi¸ lµ ®−a mét nhËn xÐt, h·y nhí nh− vËy vµ nhËn xÐt kh«ng ph¶i lóc nµo còng xu«i chiÒu. Ta ®· chuÈn bÞ tinh thÇn cho viÖc tù phª b×nh lo¹i ®ã ch−a? NÕu c©u hái g©y cho ta ®«i chót khã chÞu, th× h·y xem khã chÞu biÕt bao khi ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng cã thÓ ®−a l¹i c¶m gi¸c kh«ng thuËn lîi cho ng−êi kh¸c. Kh«ng cã ph−¬ng ph¸p nµo cã ®ñ c¬ së ch¾c ch¾n ®Ó ®¶m b¶o tr−íc r»ng nh÷ng ng−êi liªn quan sÏ sö dông nh÷ng kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña ta. Song kh¶ n¨ng hä sÏ thùc hiÖn cã thÓ ®−îc t¨ng lªn m¹nh mÏ nÕu hä biÕn thµnh nh÷ng ng−êi tham gia trong toµn bé dù ¸n. Nãi c¸ch kh¸c, ng−êi tham gia vµo viÖc lËp kÕ ho¹ch, chuÈn bÞ vµ thùc thi mét ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng còng sÏ ®−îc huy ®éng tÝch cùc vµo viÖc ®¸nh gi¸. Tuy nhiªn, nÕu ®−îc vËy th× viÖc ®¸nh gi¸ cña ta sÏ gãp phÇn vµo c¶i thiÖn c«ng t¸c khuyÕn n«ng vµ suy cho cïng th× ®ã lµ toµn bé vÊn ®Ò. Sau ®©y lµ mét ®Ò c−¬ng ng¾n gän ta cã thÓ sö dông khi lËp kÕ ho¹ch c¸c c«ng tr×nh ®¸nh gi¸ cô thÓ: - §Þnh néi dung vÊn ®Ò: + CÇn ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò g×? + T¹i sao cÇn ph¶i ®¸nh gi¸? - X¸c ®Þnh môc ®Ých: + C©u hái nµo cÇn ®−îc tr¶ lêi? + §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cÇn tr¶ lêi thÕ nµo? - Quy ®Þnh d÷ liÖu: + CÇn lo¹i th«ng tin nµo ®Ó gi¶i ®¸p c¸c c©u hái? + T×m th«ng tin ®ã ë ®©u vµ b»ng c¸ch nµo? - ThiÕt kÕ ph©n tÝch: + Tiªu chuÈn nµo ®−îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸? + D÷ liÖu ph¶i d−íi d¹ng nµo ®Ó thùc hiÖn so s¸nh ®−îc? - Thu xÕp ph¶n håi: + KÕt qu¶ sÏ ®−îc sö dông ra sao? + CÇn ai tham gia ®Ó kÕt luËn ®−îc chÊp nhËn? + Mäi viÖc ta ®· lµm cho ®Õn nay lµ h·y tiÕp tôc c«ng viÖc.

17

2.1.4. §¸nh gi¸ tËp huÊn khuyÕn n«ng 2.1.4.1. Kh¸i niÖm §¸nh gi¸ ®µo t¹o, tËp huÊn lµ viÖc ph©n tÝch kÕt qu¶ ®¹t ®−îc so víi môc tiªu ®µo t¹o vµ môc tiªu häc tËp ®· ®Ò ra. Nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ chÊt l−îng còng nh− sè l−îng ®−îc thu thËp mét c¸ch hÖ thèng, ®Ó tõ ®ã hoµn thiÖn ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o víi kÕt qu¶ cao (NguyÔn H÷u Thä, NguyÔn M¹nh Th¾ng, 2007) [6]. 2.1.4.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ ®µo t¹o, tËp huÊn Th«ng th−êng ®¸nh gi¸ ®µo t¹o, tËp huÊn lµ b−íc cuèi cïng trong chu tr×nh thiÕt kÕ ®µo t¹o, tËp huÊn. Tuy nhiªn, chóng ta nªn lång ghÐp viÖc ®¸ng gi¸ vµo trong c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn nh»m gióp chóng ta n¾m ®−îc chÊt l−îng ®µo t¹o, tËp huÊn khi nhËn ®−îc nh÷ng ph¶n håi. - Nh÷ng môc tiªu ®¹t ®−îc cña c¶ häc viªn vµ gi¶ng viªn. - KÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña c¸c ph−¬ng ph¸p vµ tiÕn tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn. - LiÖu ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn cã ®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu ®· ®Æt ra ë cÊp th«n b¶n, tæ chøc vµ c¸ nh©n hay kh«ng?. 2.1.4.3. §¸nh gi¸ c¸i g× vµ khi nµo Môc tiªu cña viÖc ®¸nh gi¸ lµ t×m hiÓu sù høng thó vµ hµi lßng cña c¸c häc viªn. Tuy nhiªn, ®¸nh gi¸ cuèi kho¸ häc cÇn tËp trung vµo nh÷ng môc tiªu häc tËp cô thÓ. Nãi c¸ch kh¸c, sù høng thó vµ hµi lßng cña häc viªn vÉn ch−a ®ñ mµ chóng ta ph¶i n¾m ®−îc sù thay ®æi vÒ mÆt kiÕn thøc, kü n¨ng vµ quan ®iÓm cña häc viªn cuèi kho¸ häc. Chóng ta th−êng ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn vµo cuèi ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn. Tuy nhiªn nÕu muèn ®¹t ®−îc môc tiªu tæng thÓ/ môc ®Ých cuèi cïng, chóng ta còng nªn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sau ®µo t¹o, tËp huÊn. 2.1.4.4. C¸c lo¹i ®¸nh gi¸ trong tËp huÊn Cã nhiÒu lo¹i ®¸nh gi¸, trong ph¹m vi tæ chøc tËp huÊn th× ®¸nh gi¸ bao gåm c¸c lo¹i sau: 1. §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o: Lµ mét kh©u rÊt quan träng khi tæ chøc c¸c khãa tËp huÊn trong

18

khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m. Tr−íc ®©y, theo c¸ch tiÕp cËn cò viÖc ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o kh«ng hÒ quan träng trong ®µo t¹o khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m. Ng−êi ta chØ thùc hiÖn c¸c khãa ®µo t¹o theo kÕ ho¹ch ®· ®Þnh tr−íc, theo nh÷ng kÕ ho¹ch chuyÓn giao c«ng nghÖ ®· thùc hiÖn ë ®ã. HiÖn nay, viÖc ®µo t¹o trong khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m ®−îc chuyÓn sang c¸ch tiÕp cËn cã sù tham gia, nªn ®iÒu tra ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o lµ mét b−íc rÊt quan träng. §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o thùc sù ®−îc coi lµ b−íc quan träng nhÊt, cã tÝnh quyÕt ®Þnh xem viÖc ®µo t¹o cã ®¸p øng nhu cÇu thùc tÕ hiÖn nay hay kh«ng. §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o lµ mét c«ng cô cã gi¸ trÞ ®Ó biÕt vÒ nh÷ng ng−êi tham gia tr−íc khi ®µo t¹o. Nã cho ng−êi c¸n bé ®µo t¹o biÕt tr−íc nh÷ng th«ng tin vÒ nh÷ng chñ ®Ò cÇn ®−îc th¶o luËn vµ lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn nã dùa vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ng−êi tham gia. ViÖc ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o cã hiÖu qu¶ sÏ thóc ®Èy viÖc tËp huÊn lÊy ng−êi häc lµm trung t©m vµ x©y dùng nh÷ng khãa häc dùa trªn nh÷ng kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cña ng−êi häc. CÇn l−u ý r»ng, x¸c ®Þnh nhu cÇu ®µo t¹o nh»m t×m ra nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng mµ ng−êi häc cÇn chø kh«ng ph¶i c¸i mµ chóng ta cã thÓ cung cÊp cho hä. §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o gåm nhiÒu b−íc víi sù tham gia cña nhiÒu ®èi t−îng kh¸c nhau (ng−êi d¹y, ng−êi häc, ng−êi x©y dùng ch−¬ng tr×nh, ng−êi d©n, nhµ tµi trî vµ ng−êi sö dông kÕt qu¶ ®µo t¹o...). §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o sÏ gióp gi¶ng viªn biÕt tr−íc ®−îc nh÷ng g× mµ hä cÇn ®Ó: - QuyÕt ®Þnh xem ®µo t¹o cã ph¶i lµ mét gi¶i ph¸p tèt hay kh«ng. - X©y dùng chiÕn l−îc ®µo t¹o ®¸p øng nhu cÇu ®µo t¹o. - §−a ra ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o lÊy häc viªn lµm trung t©m, ch−¬ng tr×nh nµy ®−îc x©y dùng dùa trªn kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc cña häc viªn. - L−u ý lùa chän nh÷ng chñ ®Ò th¶o luËn ®−îc häc viªn quan t©m, kh«ng theo ý muèn chñ quan cña gi¶ng viªn. - Lùa chän nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp còng nh− c¸c ph−¬ng ph¸p häc phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña häc viªn. §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o còng ®−a ra nh÷ng d÷ liÖu h÷u Ých gióp cho viÖc theo dâi chÆt chÏ nh÷ng thay ®æi, tiÕn bé cña mçi häc viªn còng nh− toµn bé häc viªn trong vµ sau khãa häc.

19

§¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o ®−îc tiÕn hµnh ®Ó ph©n tÝch nhu cÇu ®µo t¹o tr−íc khi x©y dùng khãa häc. Tuy nhiªn, chóng ta kh«ng nªn chØ dõng l¹i sau khi ®· hoµn thµnh viÖc x©y dùng ban ®Çu, mµ chóng ta vÉn nªn tiÕp tôc quy tr×nh nµy. Khi ®· biÕt vÒ c¸c häc viªn, th× viÖc ®iÒu chØnh ch−¬ng tr×nh khãa häc b¾t ®Çu cïng víi viÖc ®−a ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ra ¸p dông cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng nhãm häc viªn cô thÓ. Mong ®îi cña häc viªn dÇn dÇn ®−îc ®¸p øng vµ ë mçi chñ ®Ò míi cÇn ph¶i kh¸i qu¸t l¹i. §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o cã thÓ lµ ®¸nh gi¸: - Nhu cÇu céng ®ång - Nhu cÇu tæ chøc - Nhu cÇu häc viªn §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o ®−îc thùc hiÖn qua nhiÒu b−íc: X¸c ®Þnh ®èi t−îng ®µo t¹o vµ ®èi t−îng ®iÒu tra §¸nh gi¸, viÕt b¸o c¸o

LËp kÕ ho¹ch ®iÒu tra

Sù tham gia

Tæng hîp th«ng tin

TiÕn hµnh ®iÒu tra

H×nh 2.3: C¸c b−íc thùc hiÖn ®¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o (NguyÔn H÷u Thä, NguyÔn M¹nh Th¾ng, 2007) [6] 2. §¸nh gi¸ häc viªn: Mét c©u hái th−êng xuyªn ®Æt ra trong qu¸ tr×nh tËp huÊn lµ t¹i sao cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ häc viªn? Së dÜ nh− vËy lµ v× trong qu¸ tr×nh tËp huÊn, häc viªn ph¶i hiÓu vµ tiÕp thu ®−îc nh÷ng kiÕn thøc ®· häc. Häc viªn ph¶i n¾m ®−îc møc ®é tiÕn bé cña b¶n th©n, nh÷ng ®iÓm cßn h¹n chÕ, nh÷ng trë ng¹i vµ nhu

20

cÇu cña m×nh, kh¶ n¨ng tiÕp thu cña b¶n th©n so víi c¸c häc viªn kh¸c ë trong líp. §¸nh gi¸ häc viªn cßn cã t¸c dông kÝch thÝch häc viªn häc tËp. Cã hai kiÓu ®¸nh gi¸ häc viªn ®ã lµ: §¸nh gi¸ nh»m môc ®Ých ®µo t¹o: lµ kiÓu ®¸nh gi¸ ®−îc lång ghÐp vµo qu¸ tr×nh häc nh»m ®iÒu chØnh c«ng viÖc d¹y vµ häc. Lo¹i ®¸nh gi¸ nµy cã thÓ do tËp huÊn viªn, häc viªn hoÆc ®èi t¸c cña häc viªn ®¸nh gi¸. §¸nh gi¸ cÇn tiÕn hµnh dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nguyªn t¾c sau: - ChØ tiÕn hµnh trong thêi gian tËp huÊn. - §¸nh gi¸ nh»m gióp häc viªn tù ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong qu¸ tr×nh häc. - Kh«ng ®−îc chØ trÝch hay phª ph¸n häc viªn. Trong bÊt kú tr−êng hîp nµo còng kh«ng ®−îc phª ph¸n häc viªn hay chØ trÝch häc viªn nÕu ®¸nh gi¸ cña b¹n nh»m vµo môc ®Ých ®µo t¹o, ng−îc l¹i kh«ng nªn ®Ó häc viªn cho r»ng b¹n ®· biÕt mäi ®iÒu vÒ hä. §¸nh gi¸ nh»m môc ®Ých cÊp chøng chØ: lµ lo¹i ®¸nh gi¸ nh»m cÊp chøng chØ, b»ng hay kiÓm tra kiÕn thøc ®Ó x¸c nhËn mét tr×nh ®é mµ x· héi thõa nhËn. Lo¹i ®¸nh gi¸ nµy do tÝnh chÊt quan träng nªn ng−êi ®¸nh gi¸ lµ ng−êi cã chuyªn m«n cao, cã tr¸ch nhiÖm ®¶m nhËn nh− tËp huÊn viªn, c¬ quan cÊp kinh phÝ, c¬ quan ®µo t¹o. Néi dung ®¸nh gi¸: - Khèi kiÕn thøc ®· cã so víi nhu cÇu ®µo t¹o cña häc viªn - Sù tiÕp thu kiÕn thøc, tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng ¸p dông cña häc viªn - Sù tham gia, th¸i ®é vµ mèi quan hÖ cña häc viªn ®èi víi tËp huÊn viªn vµ b¹n häc. - Sù thay ®æi th¸i ®é, hµnh vi øng xö, chÊt l−îng c¸c c«ng viÖc mµ häc viªn lµm sau khãa häc. Ph−¬ng ph¸p vµ c«ng cô ®¸nh gi¸ cã thÓ lµ: - KiÓm tra viÕt: lµ ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ dùa trªn mÉu c©u hái ®· chuÈn bÞ s½n, tËp huÊn viªn giao cho häc viªn tr¶ lêi b»ng c¸ch viÕt ra giÊy trong mét thêi gian cho phÐp. Khi hÕt giê lµm bµi, tËp huÊn viªn thu bµi ®ã vÒ chÊm vµ ®¸nh gi¸ theo thang ®iÓm quy ®Þnh. - KiÓm tra vÊn ®¸p: lµ ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ dùa trªn c¸c ®èi tho¹i

21

trao ®æi, pháng vÊn, ®ãng vai, thuyÕt tr×nh c¸ nh©n hay nhãm... gi÷a häc viªn víi tËp huÊn viªn. TËp huÊn viªn nghe tr×nh bµy ®¸nh gi¸ vµ cho ®iÓm. - §¸nh gi¸ thùc hµnh: lµ ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ dùa trªn quan s¸t, tham quan, hoÆc kiÓm tra kü n¨ng thùc hµnh cña tËp huÊn viªn ®èi víi häc viªn. Sau ®ã tËp huÊn viªn cã thÓ trao ®æi, ®Æt c©u hái thªm vµ ®¸nh gi¸. Yªu cÇu cña c¸c c«ng cô ®¸nh gi¸: - Cã ®¸p ¸n vµ thang ®iÓm t−¬ng øng lµm c¬ së ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. - §· ®−îc thö nghiÖm tr−íc vµ cã gi¸ trÞ thùc tiÔn (chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi môc tiªu ®µo t¹o). - Kh¸ch quan. - §¸ng tin cËy. 3. §¸nh gi¸ ph−¬ng ph¸p tËp huÊn: Nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ møc ®é thµnh c«ng cña buæi tËp huÊn. Nã cho phÐp xem xÐt vµ tr¶ lêi c©u hái liÖu c¸ch tæ chøc vµ ®iÒu khiÓn tËp huÊn cã ®¸p øng ®−îc môc tiªu ®Ò ra hay kh«ng, tõ ®ã c¶i thiÖn chÊt l−îng buæi tËp huÊn lÇn sau hoÆc ®iÒu chØnh mét sè kh©u trong kÕ ho¹ch tËp huÊn. Cô thÓ lµ: ®Ó xem xÐt kü n¨ng, ph−¬ng ph¸p, gi¸o ¸n, gi¸o cô vµ c¸c môc tr×nh cã phï hîp víi häc viªn, víi môc tiªu vµ yªu cÇu ®Ò ra hay kh«ng. ViÖc ®¸nh gi¸ nµy ph¶i do mét ng−êi tõ bªn ngoµi cã kinh nghiÖm ®¸nh gi¸. Ng−êi ®¸nh gi¸ ph¶i kh¸ch quan, kh«ng cã ®Þnh kiÕn víi häc viªn vµ tËp huÊn viªn. Néi dung ®¸nh gi¸ ph−¬ng ph¸p tËp huÊn: - C¸ch thøc tiÕn hµnh: Môc tiªu cña buæi tËp huÊn cã râ rµng kh«ng? DiÔn biÕn cña buæi tËp huÊn cã logic kh«ng? Néi dung cã phï hîp hay kh«ng? - Ph−¬ng ph¸p s− ph¹m: C¸ch ®iÒu khiÓn tËp huÊn cho phÐp ®¹t môc tiªu kh«ng? Nã cã phï hîp víi néi dung tËp huÊn vµ víi häc viªn hay kh«ng? - N¨ng lùc cña c¸n bé tËp huÊn: Anh ta cã chuyªn m«n hay kh«ng? Anh ta cã tr×nh ®é nghiÖp vô s− ph¹m hay kh«ng? Cã am hiÓu thùc tÕ kh«ng? Th¸i ®é ®èi víi häc viªn nh− thÕ nµo? - Sù tham gia cña häc viªn: Häc viªn cã tham gia tÝch cùc vµo bµi gi¶ng hay kh«ng? BÇu kh«ng khÝ líp häc cã tho¶i m¸i hay kh«ng? §éng c¬ häc tËp cña häc viªn thÕ nµo? - Gi¸o cô ®−îc sö dông trong tËp huÊn: Gåm nh÷ng gi¸o cô g×? Cã

22

phong phó vµ sinh ®éng kh«ng? Bµi gi¶ng cã phï hîp kh«ng? Cã râ rµng, dÔ hiÓu vµ tr×nh bµy ®Ñp hay kh«ng? Nã cã gióp Ých cho viÖc häc cña häc viªn hay kh«ng? - §Þa ®iÓm cña phßng tËp huÊn: ë ®©u? Cã phï hîp víi sè l−îng cña häc viªn hay kh«ng? - Sè ngµy, thêi l−îng vµ c¸ch bè trÝ thêi gian: Thêi l−îng trong tõng ngµy cã tu©n thñ theo lÞch tr×nh hay kh«ng? NhiÒu hay Ýt? Sù ph©n bæ gi÷a lý thuyÕt vµ thùc hµnh? 4. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña tËp huÊn: Khi khãa tËp huÊn kÕt thóc, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña tËp huÊn ®−îc thùc hiÖn. §©y lµ lo¹i ®¸nh gi¸ mang tÝnh chÊt tæng hîp tÊt c¶ nh÷ng ®¸nh gi¸ ®−îc tr×nh bµy ë trªn vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thu ®−îc tõ tËp huÊn trªn thùc ®Þa. Lo¹i ®¸nh gi¸ chñ yÕu lµ do c¸c c¬ quan tËp huÊn, c¸c nhµ tµi trî, c¸c tæ chøc qu¶n lý vµ ®«i khi do tËp huÊn viªn tiÕn hµnh. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña tËp huÊn nh»m tr¶ lêi c¸c c©u hái: - Môc ®Ých cña buæi tËp huÊn vµ môc tiªu häc tËp cã ®¹t ®−îc kh«ng? - TËp huÊn cã phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n vµ t¹i ®Þa ph−¬ng? - TËp huÊn cã ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña häc viªn (c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n) hay kh«ng? - Cã sù thay ®æi hoÆc c¶i thiÖn tr×nh ®é kiÕn thøc, thùc hµnh, th¸i ®é, c¸ch c− xö hay kh«ng? §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña tËp huÊn th−êng ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸c c«ng viÖc sau: - §¸nh gi¸ sè l−îng: th−êng dïng c¸c chØ tiªu nh−: Sè l−îng ng−êi ®−îc tËp huÊn, sè l−ît ng−êi tham gia tËp huÊn. Sè líp tËp huÊn ®−îc tæ chøc. Sè ngµy tËp huÊn. Sè l−îng kü thuËt ®· sö dông. Sè bµi gi¶ng, chñ ®Ò, m« h×nh ®−îc tËp huÊn. Sè gi¸o cô, sè l−îng kinh phÝ ®· sö dông. - Tæng hîp ®¸nh gi¸ cña häc viªn: dùa vµo c¸c phiÕu ®¸nh gi¸ cña häc viªn, tËp huÊn viªn tæng hîp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®Çu vµ cuèi buæi tËp huÊn ®Ó x¸c minh ®−îc sù tiÕn triÓn trong viÖc tiÕp thu kiÕn thøc cña häc viªn (KiÕn thøc, th¸i ®é, ph−¬ng ph¸p, c¸ch c− xö...)

23

- Tæng hîp ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cña buæi tËp huÊn: Néi dung tËp huÊn, ph−¬ng ph¸p tËp huÊn, nh÷ng thay ®æi cña c¶ gi¶ng viªn vµ häc viªn. - Tæng hîp viÖc theo dâi trªn thùc ®Þa: TËp huÊn viªn cho theo dâi thùc hµnh cña häc viªn trªn thùc ®Þa ®Ó mét mÆt võa hç trî häc viªn, mÆt kh¸c ph¸t hiÖn nh÷ng ý t−ëng ®Çu tiªn mµ tËp huÊn cã t¸c ®éng. Häc viªn cã kh¶ n¨ng hay kh«ng cã kh¶ n¨ng? - Cã thÓ ®¸nh gi¸ thªm t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i. V× môc tiªu chÝnh cña c«ng t¸c chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc - kü thuËt kh«ng chØ lµm thay ®æi kiÕn thøc, nhËn thøc, hµnh vi, th¸i ®é, c¸ch c− xö cña ng−êi n«ng d©n mµ cßn t¸c ®éng ®Õn n¨ng suÊt nh− thÕ nµo hay kh«ng liªn quan g× c¶? 2.1.4.5. C¸c c«ng cô sö dông trong ®¸nh gi¸ tËp huÊn C¸c c«ng cô sö dông trong ®¸nh gi¸ tËp huÊn rÊt nhiÒu vµ ®a d¹ng. Tïy thuéc tõng lo¹i h×nh tËp huÊn, lo¹i h×nh ®¸nh gi¸ vµ ®èi t−îng tËp huÊn mµ ¸p dông c¸c c«ng cô cho phï hîp. B¶ng tæng hîp c¸c c«ng cô ®¸nh gi¸ tËp huÊn sau ®©y lµ mét tham kh¶o cã thÓ sö dông trong c¸c lo¹i h×nh ®¸nh gi¸ tËp huÊn. B¶ng 2.1: C¸c c«ng cô ®¸nh gi¸ tËp huÊn. C¸c lo¹i ®¸nh gi¸ T¸c KiÕn thøc Ph−¬ng C«ng cô ®¸nh gi¸ ®éng Nhu cÇu cña häc ph¸p tËp cña tËp tËp huÊn huÊn viªn huÊn §iÒu tra X X X Trao ®æi, ®èi tho¹i X X X Theo dâi trªn thùc ®Þa X X X C©u hái më X Thi viÕt X C©u hái ®éng n·o Thi thùc hµnh X C¸ nh©n X Thi vÊn ®¸p Theo nhãm X (Nguån: NguyÔn H÷u Thä, NguyÔn M¹nh Th¾ng, 2007) [6]

24

Ngoµi ra trong tËp huÊn cßn sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rÊt nhanh, ®¬n gi¶n nh−ng cã hiÖu qu¶. VÝ dô: TËp huÊn viªn sö dông mét tê giÊy A0 d¸n lªn b¶ng råi dïng bót chia thµnh c¸c phÇn, ghi c¸c néi dung cÇn ®¸nh gi¸ nh−: néi dung gi¶ng d¹y, ph−¬ng ph¸p gi¶ng, tµi liÖu ph¸t, c«ng t¸c hËu cÇn... råi yªu cÇu c¸c häc viªn dïng bót d¹ lªn ®¸nh gi¸ vµ cho ®iÓm theo c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸. Sau ®ã tËp huÊn viªn tæng kÕt l¹i vµ tõ ®ã cã nh÷ng ®iÒu chØnh... 2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc vµ ngoµi n−íc 2.2.1. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc ViÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng sau mçi mét khãa häc tíi c¸c häc viªn lµ hÕt søc cÇn thiÕt, th«ng qua ®¸nh gi¸ c¸c nhµ tæ chøc, qu¶n lý biÕt ®−îc hiÖu qu¶ cña mét ch−¬ng tr×nh, mét khãa häc tíi c¸c häc viªn tham gia. Trªn c¬ së ®ã ®Ó cã nh÷ng thay ®æi sao cho hîp lý. Tõ l©u trªn thÕ giíi ®· cã rÊt nhiÒu nhµ tæ chøc, nhµ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng vÒ mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh. Sau c¸c líp tËp huÊn cho ®èi t−îng tham gia mµ cô thÓ lµ c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n, hä ®· tiÕp nhËn ®−îc nh÷ng g×? KÕt qu¶ ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt? Vµ ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i? Tõ ®ã cã kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ cho c¸c ho¹t ®éng tËp huÊn tiÕp theo. ë ®©y ®Ò tµi xin liÖt kª mét sè nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ trªn thÕ giíi vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c líp tËp huÊn cho ng−êi n«ng d©n khi ¸p dông vµo s¶n xuÊt. Mét b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña líp tËp huÊn kü thuËt IPM ®Õn c¸ch qu¶n lý dÞch h¹i cña ng−êi n«ng d©n trªn c©y lóa vµo n¨m 1993 theo ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia ë Indonexia cho thÊy: 61% gi¶m viÖc sö dông thuèc trõ s©u trªn c©y trång ®èi víi ng−êi n«ng d©n sau khi tham gia khãa tËp huÊn, gi¶m 60% chi phÝ cho c¸c thuèc diÖt c«n trïng. Qua b¸o c¸o còng cho thÊy, líp tËp huÊn ®· lµm thay ®æi c¸ch qu¶n lý dÞch h¹i cña ng−êi n«ng d©n tõ viÖc sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®Õn c¸ch qu¶n lý c©y trång b»ng viÖc th−êng xuyªn quan s¸t, th¨m nom c©y trång. (Monitoring and Evaluation Team, 1993) [24].

25

Sau Tr−íc Thuèc trõ s©u

Thuèc BVTV kh¸c

H×nh 2.4: Møc ®é sö dông thuèc trõ s©u vµ c¸c lo¹i thuèc kh¸c tr−íc vµ sau khi tËp huÊn (Monitoring and Evaluation Team, 1993) [24] Còng trong mét b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña líp tËp huÊn kü thuËt IPM kh¸c ®Õn c¸ch qu¶n lý dÞch h¹i cña ng−êi n«ng d©n víi nhiÒu lo¹i c©y trång n¨m 1998 cña ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia t¹i Indonexia cho kÕt qu¶: khi tham gia vµo c¸c líp tËp huÊn, mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng ng−êi n«ng d©n ngµy cµng ®−îc th¾t chÆt h¬n. Hä c¶i thiÖn ®−îc kü n¨ng, còng nh− c¸ch qu¶n lý dÞch h¹i trªn ®ång ruéng. T¹o ra cho ng−êi n«ng d©n nh÷ng c¬ héi míi ®Ó häc tËp (th«ng qua c¸c thÝ nghiÖm), trao ®æi kiÕn thøc (th«ng qua c¸c quan hÖ míi, diÔn ®µn), t¨ng thu nhËp (th«ng qua nh÷ng s¸ng kiÕn míi, th«ng tin)... Vµ mét vµi chÝnh s¸ch ®Þa ph−¬ng còng ®−îc thay ®æi th«ng qua c¸c líp tËp huÊn nµy. (FAO Technical Assistance Team, 1998) [22]. Trong b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng, tÝnh bÒn v÷ng vµ kh¶ n¨ng më réng cña líp tËp huÊn kü thuËt IPM trªn c©y lóa ë Bangladesh n¨m 2002 ®· chØ ra: 92% gi¶m viÖc sö dông thuèc trõ s©u trªn c©y trång ®èi víi nh÷ng n«ng d©n tham gia vµo líp häc FFS. N¨ng suÊt c©y trång víi nh÷ng n«ng d©n tham gia líp häc FFS t¨ng h¬n 9% so víi nh÷ng n«ng d©n kh«ng tham, tõ 4,7 tÊn/ha lªn 5,2 tÊn/ha. (E.W. Larsen, M.L. Haider, M. Roy & F. Ahamed, 2002) [21]. B¸o c¸o ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi cña líp häc FFS ®−îc thùc hiÖn bëi ch−¬ng tr×nh IPM quèc gia t¹i Th¸i Lan vµo n¨m 2003 cho thÊy: hiÓu biÕt cña nh÷ng n«ng d©n tham gia líp häc FSS vÒ c¸c lo¹i c«n trïng vµ thiªn ®Þch t¨ng lªn. Chi phÝ sö dông thuèc trõ s©u cho c©y trång gi¶m 58%. (Praneetvatakul, S. & H. Waibel, 2003) [25].

26

Thªm mét b¸o c¸o ®¸nh gi¸ nh÷ng ph¶n håi tõ líp häc FFS: tr−êng hîp nghiªn cøu cña ch−¬ng tr×nh IPM ë Kenya cho kÕt qu¶: Sau khi kÕt thóc khãa häc th× kiÕn thøc, kü n¨ng lµm viÖc còng nh− lîi nhuËn cña nh÷ng n«ng d©n tham gia líp häc ®· t¨ng lªn, khi ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt n¨ng suÊt ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ, gi¶m thiÓu ®−îc rñi ro. (K.S. Godrick & W.K. Richard, 2003) [23]. 2.2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc Trong thêi gian qua, giai ®o¹n 1993 - 2005 Trung t©m KhuyÕn n«ng quèc gia ®· tæ chøc ®−îc h¬n 4.700 líp tËp huÊn víi kho¶ng 250.000 l−ît ng−êi tham gia, bao gåm c¶ tËp huÊn chuyªn ®Ò cho c¸n bé kü thuËt vµ tËp huÊn n©ng cao kü n¨ng, nghiÖp vô cho khuyÕn n«ng viªn. N¨m 2003, Trung t©m ®· phèi hîp víi dù ¸n Kh«i phôc thñy lîi miÒn Trung (CPO) tæ chøc 50 líp tËp huÊn cho c¸n bé, khuyÕn n«ng viªn ë 9 tØnh vïng Duyªn H¶i miÒn Trung vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. Phèi hîp víi Dù ¸n VIE/95/003 n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé cÊp tØnh trong c«ng t¸c qu¶n lý c¸c dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp do UNDP tµi trî. In Ên vµ xuÊt b¶n tËp gi¸o tr×nh nghiÖp vô khuyÕn n«ng ®Çu tiªn víi 8 chñ ®Ò. N¨m 2001 ®· biªn so¹n bé gi¸o tr×nh thø 2 cho c¸n bé khuyÕn n«ng víi 16 chñ ®Ò. Sau ®ã x©y dùng tiÕp bé tµi liÖu h−íng dÉn tæ chøc ho¹t ®éng cho khuyÕn n«ng viªn c¬ së (n¨m 2003). (Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, 2005) [1]. Ho¹t ®éng ®µo t¹o, huÊn luyÖn khuyÕn n«ng trong n¨m 2007 ®· ®µo t¹o ®−îc sè l−îng c¸n bé khuyÕn n«ng cÊp tØnh, huyÖn, x·, n«ng d©n chñ chèt nhiÒu h¬n n¨m 2006, c¸c líp ®µo t¹o th−êng g¾n liÒn víi m« h×nh s¶n xuÊt vµ hiÖn tr−êng. Néi dung ®µo t¹o, huÊn luyÖn khuyÕn n«ng ®· ®−îc c¶i tiÕn râ rÖt theo h−íng thùc hµnh nhiÒu h¬n lý thuyÕt. Ph−¬ng ph¸p vµ tµi liÖu phôc vô c«ng t¸c ®µo t¹o ®· ®−îc c¶i tiÕn râ rÖt theo h−íng lÊy häc viªn lµm trung t©m, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y khuyÕn n«ng cã sù tham gia, tµi liÖu ®−îc x©y dùng vµ c¶i tiÕn. C«ng t¸c kh¶o s¸t, häc tËp trong vµ ngoµi n−íc ®−îc chó ý ®¸ng kÓ, lÇn ®Çu tiªn ®· tæ chøc ®oµn ®i häc tËp khuyÕn n«ng ë mét sè n−íc ph¸t triÓn. (Tèng Khiªm, 2008) [4]. Tuy nhiªn so víi c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng kh¸c th× kinh phÝ dµnh cho ®µo t¹o, tËp huÊn cßn h¹n chÕ, chØ chiÕm kho¶ng 5,86%/ tæng kinh phÝ

27

ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. B¶ng 2.2: Kinh phÝ ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cña Trung t©m KhuyÕn n«ng quèc gia n¨m 2007. Kinh phÝ Tû lÖ Ho¹t ®éng khuyÕn n«ng STT (tû ®ång) (%) 1. Trång trät 39,93 32,52 2. Ch¨n nu«i 36,92 30,07 3. L©m nghiÖp 13,30 10,83 4. KhuyÕn c«ng 12,15 9,89 5. Th«ng tin, tuyªn truyÒn 9,8 7,98 6. §µo t¹o, huÊn luyÖn khuyÕn n«ng 7,2 5,86 7. KiÓm tra, gi¸m s¸t, x¨ng xe 3,5 2,85 (Nguån: B¶n tin khuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn sè 1/2008) [4] Kinh phÝ ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng n¨m 2008 cña Trung t©m KhuyÕn n«ng quèc gia ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua b¶ng 2.3. Nh− vËy lµ ®Õn n¨m 2008 kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng trång trät vµ ch¨n nu«i sÏ gi¶m xuèng vµ bªn c¹nh ®ã lµ dµnh cho c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn sÏ t¨ng lªn, cô thÓ lµ 7,2 tû ®ång (chiÕm 5,86%) n¨m 2007 lªn 22,55 tû ®ång (chiÕm 16,39%) vµo n¨m 2008. B¶ng 2.3: KÕ ho¹ch ph©n bæ kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cña Trung t©m KhuyÕn n«ng quèc gia n¨m 2008. Kinh phÝ Tû lÖ STT Ho¹t ®éng khuyÕn n«ng (tû ®ång) (%) 1. Trång trät 37,14 27 2. Ch¨n nu«i 30,47 22,15 3. L©m nghiÖp 14,09 10,25 4. KhuyÕn c«ng 15,71 11,42 5. Th«ng tin, tuyªn truyÒn 13,69 9,96 6. §µo t¹o, huÊn luyÖn khuyÕn n«ng 22,55 16,39 7. KiÓm tra, gi¸m s¸t, x¨ng xe 2,42 1,76 8. Dù tr÷ 1,47 1,07 (Nguån: B¶n tin khuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn sè 1/2008) [4]

28

Nh− vËy, bªn c¹nh viÖc tæ chøc tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n ë c¸c ®Þa ph−¬ng do c¸c Trung t©m tØnh qu¶n lý, tæ chøc th× hµng n¨m Trung t©m KhuyÕn n«ng quèc gia còng tæ chøc rÊt nhiÒu c¸c líp tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trong c¶ n−íc. Nh−ng liÖu r»ng sau c¸c khãa häc, häc viªn tham gia cã tiÕp thu ®−îc nh÷ng th«ng tin, kiÕn thøc mµ ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng muèn göi tíi? Mét lÇn n÷a cÇn kh¼ng ®Þnh: §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña khãa tËp huÊn sau khi kÕt thóc lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tõ ®ã c¸c nhµ tæ chøc, qu¶n lý, ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng cã nh÷ng kÕ ho¹ch vµ ®iÒu chØnh cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng tiÕp theo. Tuy nhiªn viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trong n−íc vÉn ch−a ®−îc chó träng nhiÒu. C¸c ®¸nh gi¸ d−íi ®©y sÏ cho thÊy tÇm quan träng cña ho¹t ®éng nµy. Trong b¸o c¸o ®¸nh gi¸ líp tËp huÊn kü thuËt IPM pha 2 vÒ s¶n xuÊt rau: c¶i b¾p, cµ chua, ®Ëu ë Hµ Néi theo dù ¸n IPM rau pha 2 cña ADDA kÕt luËn: sau khãa häc ¸p dông trªn ®ång ruéng, ®èi víi c©y c¶i b¾p viÖc sö dông thuèc trõ s©u gi¶m tíi 70%, thuèc diÖt nÊm gi¶m 40%. §èi víi cµ chua gi¶m viÖc sö dông thuèc trõ s©u lµ 38% vµ thuèc diÖt nÊm lµ 47%. §èi víi ®Ëu viÖc sö dông thuèc trõ s©u gi¶m 52% vµ thuèc diÖt nÊm lµ 27%. Gi¶m sö dông ph©n ®¹m 20 - 26%, trong khi ®ã t¨ng c−êng bãn ph©n kali 9 - 34%. Vµ kÕt qu¶ lµ n¨ng suÊt ®· t¨ng lªn víi 3 lo¹i c©y trång: c¶i b¾p lµ 14%, cµ chua lµ 27% vµ ®Ëu lµ 14%. (Agricultural Development Denmark Asia (ADDA), 2002) [25]. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña líp tËp huÊn kü thuËt IPM ë chÌ t¹i Phó Thä cña t¸c gi¶ Lª Toµn vµo n¨m 2002 sau khi líp tËp huÊn kÕt thóc cho thÊy: ë mét vµi huyÖn ®−îc tiÕn hµnh ®iÒu tra t¹i tØnh Phó Thä, sau khi ®−îc tËp huÊn ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt n¨ng suÊt ®· t¨ng lªn lµ 54% vµ thu nhËp còng t¨ng 54%. Bªn c¹nh ®ã, trong cïng mét giai ®o¹n nh− vËy th× nh÷ng hé n«ng d©n kh«ng tham gia vµo líp tËp huÊn th× n¨ng suÊt t¨ng 36% vµ thu nhËp t¨ng lªn 17%. (Le Toan, 2002) [26]. Trong b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña líp tËp huÊn kü thuËt IPM ë chÌ t¹i Th¸i Nguyªn cña t¸c gi¶ L−¬ng V¨n V−îng n¨m 2002 còng cho thÊy: ®· cã sù gi¶m n¨ng suÊt c©y trång cña nh÷ng hé n«ng d©n trong n¨m sau khi

29

tham gia vµo líp tËp huÊn. Tuy nhiªn lµ viÖc sö dông thuèc trõ s©u ®· gi¶m xuèng lµm t¨ng thu nhËp cho c¸c hé n«ng d©n 13%. (Luong Van Vuong, 2002) [27]. Nh− vËy viÖc n¾m b¾t t¸c ®éng cña ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn sau khi kÕt thóc ®Õn víi ng−êi n«ng d©n sÏ gióp ta cã c¸i nh×n kh¸c, söa ®æi, bæ sung trong nh÷ng khãa tiÕp theo nh»m t¨ng hiÖu qu¶ h¬n n÷a.

30

PhÇn 3. §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 3.1.1. §èi t−îng nghiªn cøu §éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp vµ n«ng d©n ë mét sè ®Þa ph−¬ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn. 3.1.2. Ph¹m vi nghiªn cøu §Ò tµi ®−îc triÓn khai trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn. 3.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian tiÕn hµnh 3.2.1. §Þa ®iÓm Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn Phó B×nh. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn §ång Hû. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn §Þnh Ho¸. Mét sè x· - n¬i n«ng d©n ®· tham gia tËp huÊn t¹i 3 huyÖn: Phó B×nh, §ång Hû, §Þnh Ho¸. 3.2.2. Thêi gian tiÕn hµnh §Ò tµi thùc hiÖn tõ ngµy 18 th¸ng 02 ®Õn ngµy 18 th¸ng 06 n¨m 2008. 3.3. Néi dung nghiªn cøu vµ c¸c chØ tiªu nghiªn cøu 3.3.1. Kh¸i qu¸t vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi cña tØnh Th¸i Nguyªn 3.3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý 3.3.1.2. §iÒu kiÖn tù nhiªn §Æc ®iÓm ®Þa h×nh §Æc ®iÓm khÝ hËu §Æc ®iÓm vÒ thuû v¨n vµ nguån n−íc Tµi nguyªn kho¸ng s¶n 3.3.1.3. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi D©n sè vµ lao ®éng D©n téc V¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ C¬ së h¹ tÇng

31

3.3.1.4. NhËn xÐt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña tØnh Th¸i Nguyªn ThuËn lîi Khã kh¨n 3.3.2. Thùc tr¹ng cña c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn ®èi víi c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007 Sè l−îng c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007. Sè l−ît c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia vµo c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007. C¸c néi dung ®µo t¹o, tËp huÊn do Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh tæ chøc n¨m 2005. C¸c néi dung ®µo t¹o, tËp huÊn do Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh tæ chøc n¨m 2006. C¸c néi dung ®µo t¹o, tËp huÊn do Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh tæ chøc n¨m 2007. Kinh phÝ ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007. 3.3.3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c kiÕn thøc ®· ®−îc tËp huÊn cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n vµo thùc tÕ s¶n xuÊt. §¸nh gi¸ møc ®é ¸p dông c¸c kiÕn thøc ®· ®−îc tËp huÊn cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n vµo thùc tÕ s¶n xuÊt ë ®Þa ph−¬ng. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n. §¸nh gi¸ tÝnh phï hîp cña c¸c néi dung ®µo t¹o, tËp huÊn. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn kiÕn thøc cña c¸n bé khuyÕn n«ng ®Õn viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn kiÕn thøc cña n«ng d©n ®Õn viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng. ¶nh h−ëng cña viÖc ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn n¨ng suÊt mét sè c©y trång

32

chÝnh ë ®Þa ph−¬ng. ¶nh h−ëng cña viÖc ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn n¨ng suÊt mét sè vËt nu«i chÝnh ë ®Þa ph−¬ng. 3.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.4.1. Ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin thø cÊp Ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin thø cÊp lµ ph−¬ng ph¸p thu thËp c¸c th«ng tin, sè liÖu cã s½n th−êng cã trong c¸c b¸o c¸o khuyÕn n«ng hoÆc c¸c tµi liÖu ®· c«ng bè. C¸c th«ng tin nµy th−êng ®−îc thu thËp tõ c¸c c¬ quan, tæ chøc, v¨n phßng dù ¸n… Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy, ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin thø cÊp sö dông ®Ó cã ®−îc c¸c sè liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi cña tØnh Th¸i nguyªn, sè l−îng c¸c líp tËp huÊn ë c¸c ®Þa ph−¬ng trªn ®Þa bµn tØnh, sè l−ît c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia tËp huÊn qua 3 n¨m, c¸c néi dung ®µo t¹o, tËp huÊn do Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh tæ chøc vµ kinh phÝ ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng... 3.4.2. Ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin s¬ cÊp Ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin s¬ cÊp lµ ph−¬ng ph¸p thu thËp c¸c th«ng tin, sè liÖu ch−a tõng ®−îc c«ng bè ë bÊt kú tµi liÖu nµo, ng−êi thu thËp cã ®−îc th«ng qua tiÕp xóc trùc tiÕp víi ®èi t−îng nghiªn cøu b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau nh−: t×m hiÓu, quan s¸t thùc tÕ, ®¸nh gi¸ n«ng th«n… Sau khi bé c©u hái ®−îc hoµn thµnh, ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng cña Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh, c¸c Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn Phó B×nh, huyÖn §ång Hû, huyÖn §Þnh Ho¸ vµ n«ng d©n ë mét sè x· ®· tham gia vµo c¸c líp tËp huÊn ®−îc tæ chøc t¹i 3 huyÖn: Phó B×nh, §ång Hû, §Þnh Ho¸ ®· ®−îc pháng vÊn trùc tiÕp. Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy ®Ó thu thËp ®−îc c¸c th«ng tin s¬ cÊp phôc vô cho kÕt qu¶ nghiªn cøu, hai bé c©u hái ®iÒu tra ®· ®−îc x©y dùng: mét bé c©u hái pháng vÊn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp vµ mét bé c©u hái pháng vÊn n«ng d©n. Víi hai bé c©u hái nµy, sè liÖu thu thËp ®−îc trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra cã thÓ tæng hîp vµo c¸c b¶ng biÓu, tõ ®ã ®−a ra nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ t¸c ®éng cña ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp vµ n«ng d©n...

33

3.4.3. Ph−¬ng ph¸p PRA PRA lµ viÕt t¾t cña côm tõ TiÕng Anh Participatory Rural Appraisal §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia cña ng−êi d©n. PRA bao gåm mét lo¹t c¸ch tiÕp cËn giao l−u vµ ph−¬ng ph¸p khuyÕn khÝch, l«i cuèn ng−êi d©n cïng tham gia ®iÒu tra, trao ®æi, chia sÎ, th¶o luËn, ph©n tÝch nh÷ng khã kh¨n, thuËn lîi cña céng ®ång, nh÷ng kiÕn thøc kinh nghiÖm trong ®êi sèng vµ ®iÒu kiÖn trong n«ng th«n ®Ó hä x©y dùng kÕ ho¹ch, thùc hiÖn trong hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai (NguyÔn H÷u Hång, Ng« Xu©n Hoµng, 1999) [3]. §Ò tµi sö dông ph−¬ng ph¸p PRA ®Ó pháng vÊn chÝnh thøc c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn c¬ së bé c©u hái ®· ®−îc x©y dùng s½n ®Ó thu thËp th«ng tin. 3.4.4. C¸ch chän mÉu ®iÒu tra MÉu ®−îc chän ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra lµ 130 ng−êi, trong ®ã cã 40 ng−êi lµ c¸n bé khuyÕn n«ng ®ang c«ng t¸c t¹i Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh, c¸c Tr¹m KhuyÕn n«ng cña 3 huyÖn: Phó B×nh, §ång Hû, §Þnh Ho¸. Cßn l¹i 90 ng−êi lµ n«ng d©n ®· tham gia tËp huÊn t¹i mét sè x· cña 3 huyÖn: Phó B×nh, §ång Hû, §Þnh Ho¸. Mçi huyÖn tiÕn hµnh ®iÒu tra kho¶ng 30 ng−êi. MÉu ®iÒu tra nµy ®−îc xem nh− lµ mét ®iÓn h×nh cho toµn tØnh bëi Phó B×nh lµ huyÖn vïng thÊp, ®ång b»ng thuéc phÝa Nam, §ång Hû lµ huyÖn thuéc vïng trung, cßn §Þnh Ho¸ lµ huyÖn vïng cao thuéc phÝa B¾c. Tõ ®©y c¸c kÕt qu¶ thu thËp ®−îc cã thÓ ®−a ra sù so s¸nh vÒ c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn cho ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n ph©n theo vïng. C¸ch chän n«ng d©n ®−îc ®iÒu tra, pháng vÊn t¹i c¸c huyÖn lµ hoµn toµn ngÉu nhiªn dùa trªn danh s¸ch cña c¸c kho¸ tËp huÊn ®· tiÕn hµnh. 3.4.5. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu C¸c sè liÖu thu thËp trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra ®−îc tæng hîp, xö lý vµ tÝnh to¸n trªn phÇn mÒn Microsoft Excel.

34

PhÇn 4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 4.1. Kh¸i qu¸t vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi cña tØnh Th¸i Nguyªn 4.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh miÒn nói vµ trung du, n»m ë khu vùc §«ng B¾c ViÖt Nam, cã giíi h¹n tõ 20020’ ®Õn 22003’ vÜ tuyÕn B¾c, tõ 105028’ ®Õn 106014’ kinh tuyÕn §«ng. Nh− vËy, tõ B¾c xuèng Nam cã chiÒu dµi 43’ vÜ ®é (b»ng 80km). Tõ T©y sang §«ng cã chiÒu réng 46’ kinh ®é (b»ng 85km). Cùc B¾c cña tØnh lµ th−îng nguån suèi Khuæi T¸t thuéc x· Linh Th«ng - §Þnh Hãa. Cùc Nam cña tØnh lµ cÇu §a Phóc thuéc huyÖn Phæ Yªn, gi¸p víi huyÖn Sãc S¬n - Hµ Néi. Cùc T©y cña tØnh lµ vïng nói phÝa B¾c §Ìo KhÕ thuéc x· Yªn L·ng - §¹i Tõ. Cùc §«ng cña tØnh lµ vïng nói ®¸ v«i thuéc x· Ph−¬ng Giao - Vâ Nhai. Th¸i Nguyªn cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn 3.546,5525km2. - PhÝa B¾c gi¸p víi tØnh B¾c K¹n. - PhÝa T©y vµ T©y - Nam gi¸p víi tØnh Tuyªn Quang vµ VÜnh Phóc. - PhÝa Nam gi¸p víi thµnh phè Hµ Néi. - PhÝa §«ng vµ §«ng - B¾c gi¸p víi tØnh B¾c Giang vµ L¹ng S¬n. Thµnh phè Th¸i Nguyªn c¸ch trung t©m thñ ®« Hµ Néi 80km, c¸ch bê biÓn Qu¶ng Ninh 200km vµ c¸ch biªn giíi ViÖt - Trung t¹i tØnh Cao B»ng 300km. 4.1.2. §iÒu kiÖn tù nhiªn 4.1.2.1. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh §Þa h×nh Th¸i Nguyªn phÇn lín lµ ®åi nói thÊp, trªn hai phÇn ba diÖn tÝch ®åi nói cã ®é cao h¬n 100m so víi mùc n−íc biÓn, diÖn tÝch cßn l¹i lµ vïng phï sa däc hai bªn s«ng CÇu vµ s«ng C«ng. Nói ë Th¸i Nguyªn kh«ng cao l¾m, ®Òu n»m ë phÝa nam cña c¸nh cung §«ng B¾c. PhÝa B¾c huyÖn §¹i Tõ, huyÖn §Þnh Hãa vµ huyÖn Phó L−¬ng thuéc phÇn cuèi cña c¸nh cung d·y Ng©n S¬n; nói ë hai huyÖn §ång Hû vµ Vâ Nhai lµ phÇn cuèi cña d·y B¾c S¬n. S−ên nói phÝa §«ng cña d·y Tam §¶o (thuéc c¸c x· phÝa T©y huyÖn §¹i Tõ), ®é cao trªn 1000m, gi¶m nhanh xuèng thung lòng s«ng C«ng h×nh

35

thµnh hå Nói Cèc nh©n t¹o - mét c¶nh quan hïng vÜ, tr÷ t×nh. Nói ë c¸c vïng kh¸c cña huyÖn Phó L−¬ng, huyÖn §Þnh Hãa chØ cao kho¶ng 300m ®Õn 600m, nh− nói Lôc R· cao 656m, nói Mao Len cao 299m. PhÝa §«ng - B¾c cña tØnh chñ yÕu lµ nói ®¸ v«i cã ®é cao nh− nhau (500 - 600m). Cao nhÊt cã nói Khau Mao 886m. C¸c huyÖn phÝa nam cña tØnh thuéc vïng trung du, thÊp h¬n c¸c huyÖn phÝa B¾c, cã nhiÒu nói nh« lªn v−ît khái vïng ®åi thÊp, nh− nói Hå LÖnh 124m, nói §ãt 121m, cßn l¹i lµ vïng ®åi trung du vµ ®ång b»ng ven s«ng CÇu, s«ng C«ng cã ®é cao d−íi 100m so víi mùc n−íc biÓn. §Þa h×nh tù nhiªn dèc theo h−íng B¾c - Nam, phï hîp víi h−íng ch¶y cña s«ng CÇu vµ s«ng C«ng. S«ng CÇu gÇn nh− lµ trôc ®èi xøng c¶ vÒ l·nh thæ (gi÷a phÝa T©y vµ phÝa §«ng) vµ c¶ vÒ h−íng dèc cña ®Þa h×nh. Tãm l¹i, cÊu t¹o ®Þa h×nh tù nhiªn cña tØnh Th¸i Nguyªn gåm 3 vïng ¶nh h−ëng râ rÖt tíi thêi tiÕt vµ khÝ hËu: Vïng nói phÝa T©y vµ T©y - B¾c (gåm c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, c¸c x· phÝa T©y huyÖn Phó L−¬ng) lµ khu vùc h−íng ®Þa h×nh theo T©y B¾c §«ng Nam, phï hîp víi dßng ch¶y cña c¸c con s«ng. Vïng nµy chÞu ¶nh h−ëng nhiÒu cña giã mïa §«ng B¾c kÕt hîp víi ®Þa h×nh cao nªn m−a nhiÒu, l−îng m−a b×nh qu©n hµng n¨m trªn 1.600mm, ven s−ên d·y Tam §¶o l−îng m−a trªn 2.000mm. Vïng nµy cã c¸c thung lòng réng, giao th«ng thuËn lîi, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó khai th¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Vïng nói phÝa §«ng gåm hai huyÖn §ång Hû vµ Vâ Nhai, tuy ®Þa h×nh kh«ng cao l¾m nh−ng phøc t¹p, hiÓm trë cã nhiÒu nói ®¸ v«i; cã thung lòng, s«ng, suèi hÑp vµ s©u, mËt ®é s«ng hå th−a thít. §Þa h×nh cã h−íng T©y - Nam. D·y nói ®¸ v«i ®å sé tõ La Hiªn qua L©u Th−îng, §×nh C¶ ®Õn B¾c S¬n. NhiÒu khèi nói ®¸ v«i réng lín hµng tr¨m km2 nh− ë ThÇn Sa, Th−îng Nung, Nghinh T−êng, ®Æc biÖt lµ khèi nói ®¸ v«i Ph−¬ng Giao ë §«ng - Nam huyÖn Vâ Nhai. Vïng nµy khÝ hËu l¹nh, Ýt m−a nhÊt, l−îng m−a d−íi 1.800mm. §©y lµ vïng cã nhiÒu nói ®¸, giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n, g©y trë ng¹i lín ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ. Vïng cã ®Þa h×nh thÊp d−íi 100m gåm phÝa Nam huyÖn Phó L−¬ng, phÝa T©y huyÖn §ång Hû, thµnh phè Th¸i Nguyªn, huyÖn Phó B×nh, huyÖn

36

Phæ Yªn, thÞ x· S«ng C«ng. Vïng ®åi trung du n»m xen víi ®ång b»ng phï sa s«ng CÇu, s«ng C«ng. §©y lµ vïng cã mËt ®é d©n c− ®«ng ®óc, giao th«ng thuËn lîi c¶ ®−êng bé, ®−êng s¾t vµ ®−êng s«ng. 4.1.2.2. §Æc ®iÓm khÝ hËu Th¸i Nguyªn n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi, nãng Èm vµ giã mïa, h×nh thµnh hai mïa: mïa m−a tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10 vµ mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau. Theo ®Þa h×nh, khÝ hËu ®−îc ph©n thµnh ba vïng râ rÖt: phÝa T©y nãng vµ m−a nhiÒu, phÝa §«ng l¹nh vµ Ýt m−a, phÝa Nam khÝ hËu cã tÝnh trung gian. Gi÷a hai vïng §«ng vµ T©y lµ vïng chuyÓn tiÕp tõ trung du sang ®ång b»ng. C¸c yÕu tè khÝ hËu ë tØnh Th¸i Nguyªn cô thÓ nh− sau: Giã: chÞu ¶nh h−ëng kh¸ m¹nh cña giã mïa §«ng B¾c, mïa ®«ng ®Õn sím vµ kÕt thóc muén h¬n c¸c tØnh ®ång b»ng. Do c¸ch bê biÓn xa h¬n 200km, nªn Ýt chÞu ¶nh h−ëng m¹nh cña b·o tõ ngoµi biÓn vµo. VÒ mïa hÌ cã giã §«ng Nam. Do v−íng c¸c d·y nói nªn giã cã tèc ®é thÊp, so víi Hµ Néi tèc ®é giã ë Th¸i Nguyªn chËm h¬n 0,5 ®Õn 1m/s. NhiÖt ®é: nhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m cña toµn tØnh trªn 200C: huyÖn §Þnh Hãa 22,80C, huyÖn Vâ Nhai 22,30C, huyÖn §¹i Tõ 22,90C, thµnh phè Th¸i Nguyªn 230C. NhiÖt ®é trung b×nh chªnh lÖch gi÷a th¸ng nãng nhÊt (th¸ng 6: 28,90C) víi th¸ng l¹nh nhÊt (th¸ng 1: 15,20C) lµ 13,70C. VÒ mïa hÌ nhiÖt ®é Ýt biÕn ®éng, tuy nhiªn còng cã nh÷ng ngµy nãng kÌm theo giã T©y, kh«ng khÝ nãng Èm rÊt cã h¹i cho c©y trång, vËt nu«i vµ søc kháe cña con ng−êi. Vµo c¸c th¸ng 5, 6, 7 cã nh÷ng ngµy nhiÖt ®é cao xÊp xØ 400C. M−a: Th¸i Nguyªn cã l−îng m−a trung b×nh 1.500 - 2.000mm. So víi c¸c tØnh miÒn nói, Th¸i Nguyªn cã l−îng m−a thuéc lo¹i trung b×nh. Còng nh− chÕ ®é nhiÖt, chÕ ®é m−a phô thuéc vµo hoµn l−u giã mïa. C¸c yÕu tè ®Þa lý chØ gãp phÇn t¹o nªn sù ph©n hãa chÕ ®é m−a: lµm t¨ng lªn, suy yÕu hoÆc kÐo dµi mïa m−a. ChÕ ®é m−a chia thµnh hai mïa râ rÖt. Mïa m−a trïng víi mïa nãng. Mïa l¹nh Ýt m−a, l−îng m−a chØ b»ng 10 - 15% cña mïa nãng. Do ¶nh h−ëng cña ®Þa h×nh, l−îng m−a ë Th¸i Nguyªn kh«ng ®Òu: phÝa T©y cña tØnh do ¶nh h−ëng cña d·y Tam §¶o, l−îng m−a lín h¬n; phÝa §«ng tØnh Ýt m−a h¬n phÝa

37

T©y mét c¸ch râ rÖt. Nöa phÝa T©y l−îng m−a trªn 1.600 mm/n¨m; ë phÝa B¾c tØnh, l−îng m−a gi¶m dÇn tõ T©y sang §«ng mét c¸ch tõ tõ; ë phÝa Nam tØnh, møc gi¶m l−îng m−a tõ T©y sang §«ng - Nam diÔn ra nhanh h¬n. ë phÝa §«ng - Nam c¸c huyÖn Phæ Yªn vµ Phó B×nh, l−îng m−a c¶ n¨m d−íi 500mm, sè ngµy m−a trung b×nh trong n¨m kh«ng qu¸ 40 ngµy/n¨m. §é Èm: trõ th¸ng 1, c¸c th¸ng cßn l¹i ®é Èm t−¬ng ®èi cao, trªn 80%. C¸c thang 3, 4 vµ 8 cã ®é Èm t−¬ng ®èi cao vµ cã m−a phïn, m−a ng©u. Mïa kh« r¸o b¾t ®Çu tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 1 n¨m sau. §é Èm t−¬ng ®èi tû lÖ thuËn víi nhiÖt ®é: ®é Èm thÊp vµo th¸ng 1, lín nhÊt vµo th¸ng 7. Thêi tiÕt nãng Èm ¶nh h−ëng ®Õn sinh ho¹t, lao ®éng cña con ng−êi. Nh÷ng ngµy nãng Èm, oi nång khiÕn ng−êi lao ®éng mÖt mái, hµng hãa trong kho dÔ mèc, ph¸t sinh nhiÒu bÖnh tËt víi c¶ c©y trång vµ vËt nu«i... Thêi tiÕt ®Æc biÖt Giã mïa §«ng B¾c: mçi n¨m tØnh Th¸i Nguyªn cã trung b×nh 21 - 22 ®ît giã mïa §«ng B¾c trµn qua. Thêi gian cã giã mïa §«ng B¾c lµ tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 5 n¨m sau. Mçi lÇn giã mïa §«ng B¾c trµn vÒ nhiÖt ®é h¹ xuèng ®ét ngét, g©y nhiÔu lo¹n thêi tiÕt, t¹o gi«ng tè, xo¸y lèc rÊt cã h¹i cho søc kháe con ng−êi vµ c©y trång, vËt nu«i. Thêi tiÕt nåm: trong mïa l¹nh, xen gi÷a c¸c ®ît l¹nh cã nh÷ng ngµy rÊt nãng, nhÊt lµ mét sè ngµy cña mïa xu©n nhiÖt ®é lªn cao trªn 200C, ®é Èm 90%, g©y ra thêi tiÕt nåm. Mçi n¨m cã tíi 25 - 30 ngµy nåm, nhiÒu nhÊt lµ vµo th¸ng 3 hµng n¨m. Thêi tiÕt nåm lµ ®iÒu kiÖn cho s©u bÖnh ph¸t triÓn, nÊm mèc, han rØ ph¸ ho¹i m¹nh n«ng s¶n, n«ng cô vµ hµng hãa kh¸c. Thêi tiÕt nãng kh«: ë Th¸i Nguyªn tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 7 cã giã T©y kh« nãng, ®é Èm t−¬ng ®èi thÊp, d−íi 40%, nhiÖt ®é lªn cao 37 - 380C. Thêi tiÕt nµy cã h¹i cho søc kháe con ng−êi, lµm cho lóa chiªm ®ang trç b«ng bÞ lÐp. Thêi tiÕt s−¬ng muèi: thêi tiÕt s−¬ng muèi xuÊt hiÖn tõ cuèi th¸ng 12 ®Õn th¸ng 1 n¨m sau. Khu vùc hay xuÊt hiÖn s−¬ng muèi lµ Vâ Nhai vµ Phó B×nh. Vµo mïa nµy, sau cac ®ît giã mïa §«ng B¾c kh« l¹nh, nhiÖt ®é kh«ng khÝ xuèng d−íi 80C. NÕu ban ®ªm cã giã nhÑ, trêi quang m©y, bøc x¹ mÆt ®Êt m¹nh, mÆt ®Êt l¹nh xuèng d−íi 00C, n−íc ë tÇng kh«ng khÝ gi¸p mÆt ®Êt

38

ng−ng tô l¹i nh− tinh thÓ muèi. S−¬ng muèi rÊt cã h¹i cho c©y trång, thËm chÝ lµm cho c©y trång chÕt hµng lo¹t. B·o: Tuy ë xa biÓn nh−ng hµng n¨m Th¸i Nguyªn vÉn bÞ ¶nh h−ëng cña b·o. B·o ë Th¸i Nguyªn kh«ng m¹nh l¾m, nh−ng th−êng g©y m−a lín. M−a b·o kÐo dµi 2 - 3 ngµy, cã khi 5 - 7 ngµy g©y nªn lò lôt. 4.1.2.3. §Æc ®iÓm vÒ thuû v¨n vµ nguån n−íc Th¸i Nguyªn cã m¹ng l−íi s«ng ngßi dµy ®Æc. ë ®¹i bé phËn l·nh thæ thuéc hÖ thèng s«ng CÇu, trung b×nh cø 1km2 cã 0,93km s«ng. S«ng CÇu lµ dßng ch¶y chÝnh cña hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh. Nã b¾t nguån tõ Chî §ån B¾c K¹n ch¶y qua thÞ x· B¾c K¹n, thµnh phè Th¸i Nguyªn, thÞ x· B¾c Ninh, thÞ trÊn Ph¶ L¹i råi ch¶y vµo hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh. C¸c phô l−u cña s«ng CÇu gåm: - H÷u ng¹n cã s«ng Chî Chu, s«ng §u, s«ng C«ng. - T¶ ng¹n cã s«ng Nghinh T−êng, s«ng Khe Mo. S«ng ngßi ë Th¸i Nguyªn hµng n¨m cung cÊp l−îng lín phï sa mµu mì, n−íc t−íi cho c©y c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn còng g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá do lò lôt. Th¸i Nguyªn kh«ng cã hå tù nhiªn, nh−ng l¹i cã nhiÒu hå nh©n t¹o do ®¾p ®Ëp ng¨n dßng ch¶y lÊy n−íc lµm thñy lîi, bao gåm nhiÒu hå lín nhá ph©n bè kh¸ ®Òu ë c¸c khu vùc trong tØnh, hµng n¨m chñ ®éng cung cÊp n−íc cho phÇn lín diÖn tÝch c©y c«ng nghiÖp, c©y n«ng nghiÖp. C¸c hå n−íc lín lµ: - Hå Nói Cèc trªn s«ng C«ng cã diÖn tÝch mÆt n−íc 25km2, chøa ®−îc 210 triÖu m3 n−íc. N−íc hå ®ñ t−íi cho 12 ngh×n ha ®Êt trång lóa ë c¸c huyÖn phÝa nam cña tØnh (huyÖn Phó B×nh, huyÖn Phæ Yªn) vµ mét sè x· phÝa T©y thµnh phè Th¸i Nguyªn; c¸c huyÖn HiÖp Hßa, T©n Yªn tØnh B¾c Giang. Hå Nói Cèc cßn lµ khu du lÞch næi tiÕng cña tØnh Th¸i Nguyªn; hµng n¨m cung cÊp hµng tr¨m tÊn t«m c¸, ®ång thêi ®©y lµ mét hå cung cÊp n−íc c«ng nghiÖp vµ n−íc sinh ho¹t cho thµnh phè Th¸i Nguyªn, thÞ x· S«ng C«ng vµ huyÖn Phæ Yªn. - C¸c hå nh− hå B¶o Linh, hå Qu¸n ChÏ, hå Phó Xuyªn vµ nhiÒu hå nhá kh¸c.

39

4.1.2.4. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n Th¸i Nguyªn n»m trong vïng kho¸ng s¶n §«ng - B¾c ViÖt Nam, cã 34 lo¹i kho¸ng s¶n, ph©n bè tËp trung thµnh c¸c vïng lín ë §¹i Tõ, Phó L−¬ng, §ång Hû, Vâ Nhai... Cã thÓ chia kho¸ng s¶n cña tØnh Th¸i Nguyªn thµnh bèn nhãm: - Nhãm kho¸ng s¶n nhiªn liÖu gåm than mì, than ®¸ ph©n bè tËp trung ë vïng §¹i Tõ, Phó L−¬ng. Than mì cã tr÷ l−îng trªn 15 triÖu tÊn, chÊt l−îng t−¬ng ®èi tèt, phôc vô ngµnh luyÖn kim trong ®ã tr÷ l−îng th¨m dß x¸c ®Þnh ë má PhÊn MÔ (Phó L−¬ng) lµ 2,1 triÖu tÊn; má ¢m Hån (§¹i Tõ) 3,6 triÖu tÊn. Than ®¸ cã tæng tr÷ l−îng th¨m dß kho¶ng 90 triÖu tÊn, tËp trung ë c¸c má B¸ S¬n; má Kh¸nh Hßa (Phó L−¬ng), tr÷ l−îng 73,1 triÖu tÊn, má Nói Hång tr÷ l−îng 15 triÖu tÊn, má Quang Vinh (thµnh phè Th¸i Nguyªn) tr÷ l−îng 1,9 triÖu tÊn. Than ®¸ phôc vô s¶n xuÊt nhiÖt ®iÖn vµ c¸c nhu cÇu kh¸c. Tr÷ l−îng than ®¸ ë Th¸i Nguyªn lín thø hai so víi c¶ n−íc (sau tØnh Qu¶ng Ninh). - Nhãm kho¸ng s¶n kim lo¹i gåm kim lo¹i ®en vµ kim lo¹i mµu, ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng thÕ m¹nh ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña tØnh, cã ý nghÜa ®èi víi nÒn c«ng nghiÖp trong vïng vµ c¶ n−íc. Kim lo¹i ®en cã s¾t, titan vµ mangan. + S¾t: cã tr÷ l−îng trªn 50 triÖu tÊn, ph©n bè ë 47 má vµ ®iÓm quÆng (14 má nhá, 2 má võa vµ 31 ®iÓm quÆng). Tr÷ l−îng lín nhÊt lµ côm má s¾t Tr¹i Cau (§ång Hû) cã tr÷ l−îng 20 triÖu tÊn. + Titan: cã tr÷ l−îng 18 triÖu tÊn, ph©n bè ë 18 má vµ ®iÓm quÆng, n»m r¶i r¸c ë phÝa B¾c huyÖn §¹i Tõ vµ Phó L−¬ng. + Mangan: cã tr÷ l−îng th¨m dß kho¶ng 5 triÖu tÊn, ph©n bè r¶i r¸c ë nhiÒu n¬i, trong ®ã cã x· Phó TiÕn - §Þnh Hãa. Kim lo¹i mµu cã ch×, kÏm, ®ång, niken, thiÕc, nh«m, vonfram, antimoan, thñy ng©n, vµng... + §ång: ®· ph¸t hiÖn ë b¶n Riu - x· Béc Nhiªu - huyÖn §Þnh Hãa. + Ch× vµ kÏm: cã 32 ®iÓm quÆng, r¶i r¸c ë nhiÒu n¬i. + Nh«m: ®· ph¸t hiÖn 3 ®iÓm quÆng ë huyÖn Vâ Nhai.

40

+ ThiÕc: ®· ph¸t hiÖn 8 ®iÓm quÆng ë huyÖn §¹i Tõ. + Vonfram, thñy ng©n, antimoan: tËp trung nhiÒu ë huyÖn §¹i Tõ, trong ®ã cã 3 má lµ Phôc Linh, Nói Ph¸o vµ §¸ LiÒn. + Vµng: ®· ph¸t hiÖn 18 ®iÓm cã vµng, nh−ng chñ yÕu lµ vµng sa kho¸ng, cã mét sè ®iÓm tËp trung nh− ThÇn Sa (Vâ Nhai), Tr¹i Cau (§ång Hû). - Nhãm kho¸ng s¶n phi kim lo¹i gåm pyrit, barit, phootsphoric ®−îc ph¸t hiÖn ë b¶n Huèng (§Þnh Hãa), Huy Ng¹c, Lôc Ba, Lµng Míi, Nói V¨n (§¹i Tõ). - Nhãm kho¸ng s¶n vËt liÖu x©y dùng: cã nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n vËt liÖu x©y dùng - mét trong nh÷ng thÕ m¹nh cña tØnh vµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, x©y dùng c¬ b¶n. Kho¸ng s¶n vËt liÖu x©y dùng ë Th¸i Nguyªn cã ®¸ x©y dùng, ®Êt sÐt, c¸t sái... Trong ®ã, ®Êt sÐt xi m¨ng cã tr÷ l−îng 84,6 triÖu tÊn, cßn cã ®Êt sÐt lµm g¹ch ngãi, c¸t dïng s¶n xuÊt thñy tinh th«ng th−êng vµ c¸t dïng trong x©y dùng c¬ b¶n. §¸ng chó ý nhÊt trong kho¸ng s¶n vËt liÖu x©y dùng lµ ®¸ cacbonnat bao gåm ®¸ v«i x©y dùng, ®¸ v«i xi m¨ng, ë nhiÒu n¬i trong tØnh. Riªng ®¸ v«i x©y dùng cã tr÷ l−îng 100 tû m3, cã nh÷ng má lín nh− Nói Voi, La Giang, La Hiªn. 4.1.3. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi 4.1.3.1. D©n sè vµ lao ®éng (Côc thèng kª tØnh Th¸i Nguyªn, 2008) [2]. Theo Niªn gi¸m thèng kª tØnh Th¸i Nguyªn n¨m 2007, tæng sè d©n cña tØnh Th¸i Nguyªn lµ 1.137.671 ng−êi. Trong ®ã: Nam: 569.452 ng−êi, chiÕm 50,05% tæng d©n sè. N÷: 568.219 ng−êi, chiÕm 49,95% tæng d©n sè. Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng gÇn 633.681 ng−êi/ d©n sè toµn tØnh. Trong ®ã, lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ 412.438 ng−êi chiÕm 65,09%/ tæng sè lao ®éng trong ®é tuæi. MËt ®é d©n c− trung b×nh 321 ng−êi/km2. Tuy nhiªn ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu. Thµnh phè Th¸i Nguyªn: 1.378 ng−êi/km2, Vâ Nhai: 76 ng−êi/km2, Phó B×nh: 584 ng−êi/km2. Tû lÖ d©n c− thµnh thÞ vµ n«ng th«n: thµnh thÞ lµ 272.112 ng−êi (chiÕm 23,92%), n«ng th«n lµ 865.559 ng−êi (chiÕm 76,08%).

41

4.1.3.2. D©n téc Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh cã nhiÒu d©n téc sinh sèng, trong ®ã cã 8 d©n téc cã tõ 2.500 ng−êi trë lªn vµ æn ®Þnh l©u ®êi lµ: Kinh, Tµy, Nïng, Dao, S¸n D×u, Cao Lan, M«ng, Hoa. C¸c d©n téc sèng xen kÏ vµ r¶i r¸c kh¾p ®Þa bµn tØnh; ®oµn kÕt g¾n bã víi nhau, hßa nhËp thµnh mét céng ®ång thèng nhÊt, víi nÒn v¨n hãa võa phong phó, ®a d¹ng cña mçi d©n téc, võa mang ®Æc ®iÓm chung trong mét tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö, v¨n hãa, ý thøc, t©m lý... KÕt cÊu d©n téc: Ng−êi Kinh chiÕm 75,4% d©n sè; ng−êi Tµy chiÕm 10,68% d©n sè; ng−êi Nïng, Dao, M«ng, S¸n D×u, Cao Lan, Hoa vµ mét sè d©n téc kh¸c chiÕm 13,92% d©n sè toµn tØnh. §Æc ®iÓm kÕt cÊu d©n téc: T×nh h×nh kÕt cÊu d©n téc gi÷a c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh trong tØnh cã sù kh¸c nhau: Ng−êi Kinh cã tû lÖ trªn 90% ë c¸c huyÖn phÝa nam nh−: Phó B×nh, Phæ Yªn, thÞ x· S«ng C«ng vµ thµnh phè Th¸i Nguyªn, nh−ng l¹i cã tû lÖ Ýt h¬n ë §Þnh Hãa (37,92%), Vâ Nhai (39,13%). Ng−êi Tµy ë huyÖn §Þnh Hãa chiÕm gÇn nöa d©n sè trong huyÖn (46,63%) vµ Phó L−¬ng (25,06%), nh−ng chØ cã 1,88% ë Phó B×nh, ë thÞ x· S«ng C«ng vµ huyÖn Phæ Yªn cßn Ýt h¬n. Ng−êi Nïng sèng tËp trung ë c¸c huyÖn §ång Hû, Vâ Nhai, §¹i Tõ. Ng−êi Dao cã tû lÖ cao ë c¸c huyÖn Vâ Nhai, §ång Hû. Ng−êi S¸n D×u sèng tËp trung chñ yÕu ë huyÖn §ång Hû. 4.1.3.3. V¨n hãa, gi¸o dôc, y tÕ Th¸i Nguyªn lµ mét vïng ®Êt v¨n hãa cña nhiÒu d©n téc, v× lµ tØnh n»m ë trung t©m cña khu vùc miÒn nói §«ng - B¾c, lµ cöa ngâ nèi liÒn c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c víi vïng ®ång b»ng réng lín vïng B¾c Bé. Th¸i Nguyªn võa lµ ®iÓm héi tô b¶n s¾c v¨n hãa cña c¸c d©n téc thiÓu sè c− tró trong vïng, võa lµ n¬i giao l−u, héi nhËp víi nÒn v¨n hãa cña céng ®ång d©n téc miÒn xu«i, t¹o nªn mét nÒn v¨n hãa phong phó, ®a d¹ng vµ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Th¸i Nguyªn ®· vµ ®ang trë thµnh mét trung t©m gi¸o dôc - ®µo t¹o lín cña c¶ n−íc. HiÖn nay, trªn ®Þa bµn tØnh cã kho¶ng h¬n 20 tr−êng bao gåm

42

®¹i häc, cao ®¼ng, trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ, ®µo t¹o kh¸ ®a d¹ng vÒ ngµnh nghÒ, l−u l−îng gÇn 3 v¹n sinh viªn ®¹i häc vµ cao ®¼ng, gÇn 2 v¹n häc sinh trung häc vµ c«ng nh©n kü thuËt. Lùc l−îng gÇn 2.000 gi¸o viªn c¸c tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng vµ hµng chôc v¹n sinh viªn, häc sinh ®· vµ ®ang trë thµnh mét nguån nh©n lùc khoa häc, c«ng nghÖ lín cña tØnh vµ cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c trong c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. HiÖn nay c¸c huyÖn, thÞ ®Òu cã tr−êng tiÓu häc, trung häc c¬ së vµ tr−êng mÇn non. M¹ng l−íi c¬ së y tÕ vµ c¬ së vËt chÊt cña ngµnh ®−îc t¨ng c−êng ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. HiÖn nay toµn tØnh cã kho¶ng h¬n 250 c¬ së y tÕ bao gåm c¸c bÖnh viÖn thuéc tØnh, bÖnh viÖn §a khoa Trung −¬ng Th¸i Nguyªn, phßng kh¸m ®a khoa khu vùc, tr¹m y tÕ, nhµ hé sinh x·, ph−êng... 4.1.3.4. C¬ së h¹ tÇng [30]. Giao th«ng vËn t¶i: Tæng chiÒu dµi ®−êng bé cña tØnh lµ 2.753km trong ®ã: Quèc lé lµ 183km, tØnh lé lµ 105,5km, huyÖn lé lµ 659km, ®−êng liªn x· lµ 1.764km. HÖ thèng quèc lé vµ tØnh lé ph©n bè kh¸ hîp lý trªn ®Þa bµn tØnh, phÇn lín c¸c ®−êng ®Òu xuÊt ph¸t tõ trôc däc quèc lé 3 ®i trung t©m c¸c huyÖn lþ, thÞ x·, c¸c khu kinh tÕ, vïng má, khu du lÞch vµ th«ng víi c¸c tØnh l©n cËn. Quèc lé 3 tõ Hµ Néi lªn B¾c K¹n, Cao B»ng c¾t däc toµn bé tØnh Th¸i Nguyªn, ch¹y qua thµnh phè Th¸i Nguyªn, nèi Th¸i Nguyªn víi Hµ Néi vµ c¸c tØnh ®ång b»ng S«ng Hång. C¸c quèc lé 37, 18, 259 cïng víi hÖ thèng tØnh lé, huyÖn lé lµ m¹ch m¸u giao th«ng quan träng vµ thuËn lîi nèi Th¸i Nguyªn víi c¸c tØnh xung quanh. HÖ thèng ®−êng s¾t tõ Th¸i Nguyªn ®i c¸c tØnh kh¸ thuËn tiÖn, ®¶m b¶o phôc vô vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ hµng hãa víi c¸c tØnh trong c¶ n−íc. Th¸i Nguyªn cã 2 tuyÕn ®−êng s«ng chÝnh lµ: §a Phóc - H¶i Phßng dµi 161km, §a Phóc - Hßn Gai dµi 211km. HÖ thèng ®iÖn: n»m trong hÖ thèng l−íi ®iÖn miÒn B¾c, Th¸i Nguyªn lµ tØnh cã l−íi ®iÖn t−¬ng ®èi hoµn chØnh. Toµn bé c¸c huyÖn trong tØnh ®Òu cã l−íi ®iÖn quèc gia, trong ®ã thµnh phè Th¸i Nguyªn, thÞ x· S«ng C«ng vµ c¸c thÞ trÊn, huyÖn cã l−íi ®iÖn hoµn chØnh, ®¸p øng tèt cho nhu cÇu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. HÖ thèng b−u chÝnh viÔn th«ng: Th¸i Nguyªn cã hÖ thèng th«ng tin viÔn th«ng kÕt nèi víi toµn quèc vµ quèc tÕ víi m¹ng truyÒn dÉn v÷ng ch¾c

43

b»ng thiÕt bÞ vi ba vµ tæng ®µi ®iÖn tö - kü thuËt sè. Víi tæng ®µi 27.000 sè hiÖn nay ®· ®¹t dung l−îng 18.000 thuª bao. 4.1.4. NhËn xÐt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi cña tØnh Th¸i Nguyªn 4.1.4.1. ThuËn lîi Th¸i Nguyªn cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, quanh n¨m m−a thuËn, giã hßa. NhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m t−¬ng ®èi cao (kho¶ng trªn 200C) gióp c©y trång sinh tr−ëng, ph¸t triÓn tèt. H¬n n÷a Th¸i Nguyªn cßn cã hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc kh«ng nh÷ng cung cÊp ®ñ n−íc t−íi mµ cßn cung cÊp mét l−îng phï sa mµu mì bæ sung thªm dinh d−ìng cho c©y trång. Th¸i Nguyªn cã tµi nguyªn kho¸ng s¶n phong phó vµ ®a d¹ng víi 34 lo¹i kho¸ng s¶n ph©n bè tËp trung thµnh c¸c vïng lín nh− ë: §¹i Tõ, Phó L−¬ng, §ång Hû, Vâ Nhai... thuËn lîi cho qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, khai th¸c vµ chÕ biÕn. C¬ së h¹ tÇng, giao th«ng ë Th¸i Nguyªn rÊt thuËn lîi, trung t©m c¸c huyÖn, thÞ x· n»m xung quanh trung t©m thµnh phè Th¸i Nguyªn (trong vßng b¸n kÝnh 50km). Th¸i Nguyªn c¸ch thñ ®« Hµ Néi 80km, l¹i gi¸p víi tØnh L¹ng S¬n - n¬i cã cöa khÈu quèc tÕ ViÖt - Trung cho nªn viÖc giao l−u, trao ®æi, bu«n b¸n hµng hãa ®−îc dÔ dµng. Th¸i Nguyªn cã nguån lao ®éng dåi dµo chiÕm kho¶ng 55,70%/tæng d©n sè toµn tØnh, ®¸p øng cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: c«ng nghiÖp, x©y dùng; n«ng nghiÖp vµ dÞch vô. 4.1.4.2. Khã kh¨n Th¸i Nguyªn chÞu ¶nh h−ëng kh«ng nhá khi dÞch bÖnh xuÊt hiÖn lµm ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong toµn tØnh, ¶nh h−ëng ®Õn viÖc t¨ng thu nhËp cña ng−êi n«ng d©n. Th¸i Nguyªn cã ®é Èm t−¬ng ®èi cao lµm cho hµng hãa trong kho dÔ Èm, mèc, ph¸t sinh nhiÒu bÖnh tËt víi c¶ c©y trång vµ vËt nu«i t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong n¨m. Th¸i nguyªn còng chÞu ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¾c nghiÖt: m−a b·o, lò lôt... ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, giã mïa §«ng b¾c ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång, vËt nu«i, ho¹t ®éng cña nhµ n«ng.

44

4.2. Thùc tr¹ng cña c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn ®èi víi c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007 Nh− ë phÇn tæng quan cña ®Ò tµi ®· ®Ò cËp ®Õn, hiÖn nay kinh phÝ ph©n bæ cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng trong n−íc qua c¸c n¨m kh«ng ngõng t¨ng lªn, ®iÒu ®ã lý gi¶i cho tÇm quan träng cña ho¹t ®éng nµy ®èi víi c«ng t¸c khuyÕn n«ng trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp, thñy s¶n. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc - kü thuËt, nÒn n«ng nghiÖp n−íc ta ®ang ngµy cµng hiÖn ®¹i hãa víi c¸c c«ng cô lµm viÖc hoµn toµn b»ng thiÕt bÞ, m¸y mãc hiÖn ®¹i, gi¶m bít ®−îc g¸nh nÆng vµ c«ng søc cña con ng−êi, th× h¬n bao giê hÕt c«ng t¸c chuyªn giao tiÕn bé khoa häc - kü thuËt míi mµ cô thÓ lµ ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Quy m« vµ chÊt l−îng cña ho¹t ®éng ®−îc thÓ hiÖn ë sè líp tæ chøc hµng n¨m, sè l−ît ng−êi tham gia, néi dung tËp huÊn, kinh phÝ ph©n bæ hµng n¨m vµ nh÷ng kÕt qu¶ thu ®−îc cña häc viªn sau mçi khãa häc khi ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng. Thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ë Th¸i Nguyªn ®−îc thÓ hiÖn ®Çu tiªn th«ng qua b¶ng 4.1. B¶ng 4.1: Sè l−îng c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®−îc tæ chøc trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007 Sè l−îng (líp) Tæng Tû lÖ t¨ng STT §Þa ph−¬ng céng (lÇn) 2006 2007 2005 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Tp. Th¸i Nguyªn 105 54 61 220 0,7622 ThÞ x· S«ng C«ng 30 50 52 132 1,3166 §ång Hû 200 173 185 558 0,9618 Vâ Nhai 62 61 70 193 1,0626 Phó L−¬ng 156 163 181 500 1,0772 §Þnh Ho¸ 72 97 69 238 0,9789 Phó B×nh 390 450 540 1.380 1,1767 Phæ Yªn 311 208 356 875 1,0699 §¹i Tõ 750 800 805 2.355 1,0360 Tæng céng 2.076 2.056 2.319 6.451 1,0569 (Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cña c¸c Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn, thÞ n¨m 2005, 2006, 2007)

45

B¶ng 4.1 cho thÊy sè l−îng c¸c líp tËp huÊn ®−îc tæ chøc qua 3 n¨m vµ tØ lÖ t¨ng trong giai ®o¹n 2005 - 2007 (lÊy n¨m 2005 lµm n¨m gèc), nh×n chung c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn ®−îc tæ chøc t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng trong toµn tØnh qua c¸c n¨m cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n t−¬ng ®èi nhiÒu vµ t¨ng dÇn. Nh− vËy, qua 3 n¨m Th¸i Nguyªn ®· tæ chøc ®−îc kho¶ng 6.451 líp tËp huÊn (t¨ng 1,0569 lÇn) víi c¸c néi dung kü thuËt nh−: kü thuËt trång trät, kü thuËt ch¨n nu«i, trång rõng, thñy s¶n... phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn sè líp tæ chøc ë c¸c ®Þa ph−¬ng trong toµn tØnh cã sù chªnh lÖch rÊt lín, cã ®Þa ph−¬ng hµng n¨m tæ chøc ®−îc rÊt nhiÒu líp tËp huÊn ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n. Cô thÓ: ®Þa ph−¬ng tæ chøc tËp huÊn nhiÒu nhÊt lµ huyÖn §¹i Tõ víi tæng sè 2.355 líp (t¨ng 1,0360 lÇn), sau ®ã lµ c¸c huyÖn Phó B×nh víi 1.380 líp (t¨ng 1,1767 lÇn), huyÖn Phæ Yªn víi 875 líp (t¨ng 1,0699 lÇn), Phó L−¬ng víi 500 líp (t¨ng 1,0772 lÇn), Vâ Nhai víi 193 líp (t¨ng 1,0626 lÇn) vµ thÊp nhÊt lµ thÞ x· S«ng C«ng víi 132 líp (t¨ng 1,3166 lÇn). Bªn c¹nh ®ã, ë mét vµi ®Þa ph−¬ng sè líp tËp huÊn tæ chøc hµng n¨m l¹i cã chiÒu h−íng gi¶m ®i vµo n¨m 2007 nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ nh−: §Þnh Hãa 72 líp (n¨m 2005), 97 líp (n¨m 2006) vµ 69 líp (n¨m 2007). Thµnh phè Th¸i Nguyªn 105 líp (n¨m 2005), 54 líp (n¨m 2006) vµ 61 líp (n¨m 2007). §ång Hû 200 líp (n¨m 2005), 173 líp (n¨m 2006) vµ 185 líp (n¨m 2007). §iÒu nµy mét phÇn cho thÊy n¨ng lùc khuyÕn n«ng c¬ së ë c¸c ®Þa ph−¬ng trong tØnh Th¸i Nguyªn cã sù kh¸c nhau râ rÖt. Ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn ®−îc chó ý, coi träng còng ph¶n ¸nh mét phÇn cho c«ng t¸c khuyÕn n«ng ë ®Þa ph−¬ng cã ph¸t triÓn m¹nh hay kh«ng? Qua ®iÒu tra còng cho thÊy, ë c¸c ®Þa ph−¬ng tæ chøc ®−îc Ýt c¸c líp tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n thÊy r»ng sè c¸n bé hiÖn ®ang c«ng t¸c t¹i c¸c Tr¹m KhuyÕn n«ng hay c¸c tr¹m c¬ së kh¸c lµ rÊt Ýt, th−êng chØ cã trªn d−íi 10 ng−êi, trong khi ®ã ®Þa bµn ho¹t ®éng rÊt réng, ®iÒu kiÖn ®i l¹i còng rÊt khã kh¨n nªn trong mét n¨m chØ tæ chøc ®−îc sè líp rÊt khiªm tèn. §èi t−îng lµ nh÷ng ng−êi ë vïng s©u, vïng xa Ýt cã ®iÒu kiÖn ®−îc tham gia, hoÆc cã tham gia th× kh¶ n¨ng tiÕp thu kiÕn thøc cña hä còng cßn nhiÒu h¹n chÕ do tr×nh ®é nhËn thøc cña b¶n th©n. Ngoµi sè líp tËp huÊn ®−îc tæ chøc th× quy m« cña ho¹t ®éng ®µo t¹o,

46

tËp huÊn khuyÕn n«ng cßn thÓ hiÖn ë sè l−ît ng−êi tham gia hµng n¨m th«ng qua b¶ng 4.2. B¶ng 4.2 cho thÊy sè l−ît ng−êi tham gia vµo c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn trong 3 n¨m (tõ 2005 ®Õn 2007) vµ tû lÖ t¨ng lªn trong giai ®o¹n nµy (lÊy n¨m 2005 lµm n¨m gèc) ë c¸c ®Þa ph−¬ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn. B¶ng 4.2: Sè l−ît c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia vµo c¸c kho¸ ®µo t¹o, tËp huÊn trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007 Tæng Tû lÖ t¨ng Sè l−îng (ng−êi) STT §Þa ph−¬ng céng (lÇn) 2005 2006 2007 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Tp. Th¸i Nguyªn 3.600 2.300 3.000 8.900 0,9128 ThÞ x· S«ng C«ng 1.650 2.750 2.860 7.260 1,3166 §ång Hû 7.500 5.500 7.000 20.000 0,9661 Vâ Nhai 2.624 2.554 2.614 7.792 0,9980 Phó L−¬ng 7.800 8.150 8.620 24.570 1,0513 §Þnh Ho¸ 3.600 4.168 2.549 10.317 0,8415 Phó B×nh 19.500 22.500 27.000 69.000 1,1767 Phæ Yªn 16.621 10.628 18.156 45.405 1,0452 §¹i Tõ 26.000 23.500 33.300 82.800 1,1317 Tæng céng 88.895 82.050 105.099 276.044 1,0873 (Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cña c¸c Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn, thÞ n¨m 2005, 2006, 2007) Theo nh− ph©n tÝch ë b¶ng 4.1, b¶ng 4.2 còng cho thÊy sè l−ît c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia tËp huÊn ë c¸c ®Þa ph−¬ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn qua c¸c n¨m (tõ n¨m 2005 ®Õn n¨m 2007) nh×n chung còng cã sù t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Qua 3 n¨m tØnh Th¸i Nguyªn ®· tæ chøc ®−îc cho kho¶ng 276.044 l−ît c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia tËp huÊn (t¨ng 1,0873 lÇn). Trong ®ã nhiÒu nhÊt lµ huyÖn §¹i Tõ víi tæng sè l−ît ng−êi tham gia kho¶ng 82.800 l−ît ng−êi (t¨ng 1,1317 lÇn). Sau ®ã lµ huyÖn Phó B×nh víi 69.000 l−ît ng−êi tham gia (t¨ng 1,1767 lÇn), Phæ Yªn lµ 45.405 l−ît ng−êi (t¨ng 1,0452 lÇn), Phó L−¬ng víi 24.570 l−ît ng−êi (t¨ng 1,0513 lÇn) vµ ®Þa ph−¬ng cã sè ng−êi tham gia Ýt nhÊt lµ thÞ x· S«ng C«ng víi 7.260 l−ît ng−êi (t¨ng 1,3166 lÇn). Cßn c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c hµng n¨m cã sù t¨ng lªn vµ gi¶m ®i, tuy nhiªn còng kh«ng ®¸ng kÓ nh−: Thµnh phè Th¸i Nguyªn 3.600 l−ît

47

ng−êi (n¨m 2005), 2.300 l−ît ng−êi (n¨m 2006) vµ 3.000 l−ît ng−êi (n¨m 2007). §ång Hû 7.500 l−ît ng−êi (n¨m 2005), 5.500 l−ît ng−êi (n¨m 2006) vµ 7.000 l−ît ng−êi (n¨m 2007). Vâ Nhai 2.624 l−ît ng−êi (n¨m 2005), 2.554 l−ît ng−êi (n¨m 2006) vµ 2.614 l−ît ng−êi (n¨m 2007). Víi sù t¨ng lªn cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia vµo c¸c líp tËp huÊn hµng n¨m, cho thÊy nhËn thøc, c¸i nh×n cña hä ®· cã sù thay ®æi, hä cÇn cã thªm hiÓu biÕt, kiÕn thøc kü thuËt míi, ®Ó bæ sung cho nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ cña m×nh ®· vèn cã s½n tõ l©u nhê ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ®¸p øng ®−îc víi yªu cÇu ngµy cµng cao cña khoa häc - kü thuËt, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng nh÷ng cho thÞ tr−êng trong n−íc mµ c¶ thÞ tr−êng trªn thÕ giíi nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Bªn c¹nh ®ã th× còng cã nhiÒu n«ng d©n kh«ng thÓ tham gia tËp huÊn, tham gia vµo c«ng t¸c chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc - kü thuËt v× nhiÒu lý do cã thÓ lµ: ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kh«ng cho phÐp ®i l¹i, qua xa n¬i tËp huÊn, ®iÒu kiÖn gia ®×nh hay ®iÒu kiÖn cña b¶n th©n (tr×nh ®é, nhËn thøc, t©m lý...). C¸c nhµ tæ chøc, nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng cÇn xem xÐt, suy nghÜ vµ cã kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ cho nh÷ng ®èi t−îng ®Æc biÖt Ýt ®−îc tham gia vµo tËp huÊn. Tõ ®ã t¹o nªn sù ®ång ®Òu gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng trªn ®Þa bµn tØnh. Ngoµi viÖc tæ chøc tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n cña c¸c tr¹m huyÖn, thÞ x· t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng trong tØnh th× hµng n¨m Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn vÉn th−êng xuyªn tæ chøc ®µo t¹o, tËp huÊn cho ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp vµ n«ng d©n ®Çu mèi ®Ó t¨ng c−êng n¨ng lùc chuyªn m«n còng nh− kü n¨ng lµm viÖc, ®Ó ®¸p øng ®−îc víi yªu cÇu ngµy cµng cao cña c«ng t¸c khuyÕn n«ng trong tØnh nãi riªng vµ c«ng t¸c khuyÕn n«ng trong n−íc nãi chung. Nh×n chung mçi n¨m Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh còng tæ chøc ®−îc kho¶ng h¬n 20 líp tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n, mçi líp cã kho¶ng 50 ng−êi tham gia. Néi dung tËp huÊn th−êng tËp trung vµo c¸c kiÕn thøc vÒ kü thuËt (trång trät, ch¨n nu«i, trång rõng, thñy s¶n...), vÒ x· héi còng nh− kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p lµm viÖc. B¶ng 4.3 cho biÕt n«i dung th−êng xuyªn tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp vµ n«ng d©n ®Çu mèi cña Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh.

48

B¶ng 4.3: C¸c néi dung ®µo t¹o, tËp huÊn cho c¸n bé vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007 do TTKN tæ chøc Néi dung tËp huÊn §Þa ®iÓm N¨m STT 1. Kü thuËt gieo m¹ trªn khay nhùa TTKN 2. Ph−¬ng ph¸p viÕt tin, viÕt bµi TTKN §¸nh gi¸ lËp kÕ ho¹ch, kiÓm tra gi¸m s¸t khuyÕn 3. TTKN n«ng §µo t¹o ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng cã sù tham 4. TTKN gia 5. Thö nghiÖm tµi liÖu khuyÕn n«ng TTKN 2005 6. Ph−¬ng ph¸p ®µo t¹o ng−êi lín TTKN Gia Sµng 7. Kü thuËt sö dông b· th¶i khÝ sinh häc - TPTN 8. Kü n¨ng truyÒn th«ng c¬ b¶n TTKN 9. §µo t¹o céng t¸c viªn truyÒn th«ng khuyÕn n«ng TTKN 10. Ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt rau an toµn TTKN 11. N©ng cao n¨ng lùc khuyÕn n«ng TTKN 12. Ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt chÌ an toµn TTKN Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, x©y dùng kÕ ho¹ch, ®¸nh 13. TTKN gi¸ khuyÕn n«ng 14. Kü n¨ng tæ chøc ho¹t ®éng céng ®ång TTKN Ph−¬ng ph¸p chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt cã sù 2006 15. TTKN tham gia Ph−¬ng ph¸p truyÒn th«ng trong c«ng t¸c 16. TTKN khuyÕn n«ng 17. §µo t¹o tiÓu gi¸o viªn TTKN 18. N©ng cao n¨ng lùc sö dông m¸y vi tÝnh TTKN 19. Héi nhËp WTO vµ t− duy kinh tÕ hé TTKN 2007 20. Kü thuËt s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ an toµn TTKN 21. Ph¸t triÓn kü thuËt cã sù tham gia cña ng−êi d©n TTKN (Nguån: B¸o c¸o tæng hîp danh s¸ch c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng t¹i TTKN tØnh qua c¸c n¨m 2005, 2006, 2007)

49

Nh− vËy qua b¶ng 4.3 cho thÊy néi dung mµ Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn th−êng xuyªn tæ chøc ®µo t¹o, tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp vµ n«ng d©n ®Çu mèi tËp trung chñ yÕu vµo c¸c kü n¨ng, thùc hµnh ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng vµ mét sè Ýt lµ kiÕn thøc vÒ mÆt x· héi, kü thuËt vÒ c¸c lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i nh−: th«ng tin tuyªn truyÒn; ph−¬ng ph¸p, lËp kÕ ho¹ch, kiÓm tra, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ khuyÕn n«ng; kü thuËt gieo m¹ trªn khay nhùa; kü thuËt sö dông b· th¶i khÝ sinh häc; ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt rau an toµn; kü thuËt s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ an toµn... Tuy nhiªn qua b¶ng còng cho thÊy néi dung tËp huÊn cßn nghÌo nµn, Ýt nh÷ng néi dung tËp huÊn míi. Qua ba n¨m néi dung tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n vÉn t−¬ng tù nh− nhau, ch−a cã sù ®æi míi néi dung vµ sè l−îng c¸c líp tËp huÊn Ýt, cã thÓ ch−a ®¸p øng ®ñ sè ng−êi mong muèn tham gia. Thªm mét vÊn ®Ò n÷a lµ c¸c líp tËp huÊn th−êng ®−îc tæ chøc t¹i Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh, thêi gian tËp huÊn kÐo dµi trong vµi ngµy hoÆc cã thÓ ®Õn mét tuÇn cho nªn vÊn ®Ò ¨n, ë, ®i l¹i cho nh÷ng c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n ë c¸c ®Þa ph−¬ng xa còng cßn nhiÒu h¹n chÕ trong khi ®ã kinh phÝ hµng n¨m cho c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng lµ kh«ng ®¸ng kÓ. B¶ng 4.4 ph¶n ¸nh kinh phÝ ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn trong 3 n¨m (tõ n¨m 2005 ®Õn n¨m 2007), trong ®ã cã ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng. Tõ ®ã cã thÓ so s¸nh sù ph©n bæ kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn. Qua b¶ng 4.4 cho thÊy kinh phÝ ph©n bæ hµng n¨m cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cã sù chªnh lÖch rÊt lín. TËp trung kinh phÝ nhiÒu nhÊt vµo c¸c ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ lÜnh vùc trång trät víi kho¶ng 1.788.414.109 ®ång, sau ®ã lµ c¸c ch−¬ng tr×nh trång c©y nh©n d©n (1.525.878.585 ®ång) vµ ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ ch¨n nu«i (867.313.800 ®ång). Trong khi ®ã qua 3 n¨m kinh phÝ cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng chØ vµo kho¶ng 299.645.000 ®ång; th«ng tin, tuyªn truyÒn khuyÕn n«ng chØ lµ 191.471.543 ®ång. Nh− vËy qua 3 n¨m kinh phÝ cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng cã sù t¨ng lªn nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ: n¨m 2005 lµ 90.000.000 ®ång, n¨m 2006 lµ 97.960.000 ®ång, n¨m 2007 lµ 111.685.000 ®ång, so víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c th× cßn rÊt h¹n chÕ.

50

B¶ng 4.4: Kinh phÝ ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 – 2007

STT

C¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ trång

1.

trät. Trong ®ã: §µo t¹o, tËp huÊn Th«ng tin, tuyªn truyÒn Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ ch¨n

2.

nu«i. Trong ®ã: §µo t¹o, tËp huÊn Th«ng tin, tuyªn truyÒn

Kinh phÝ (®ång) 2005

2006

2007

Tæng céng

516.393.600

582.305.890

689.714.619

1.788.414.109

95.277.000

70.222.000

80.133.000

245.632.000

1.200.000

4.000.000

2.220.000

7.420.000

237.317.000

252.782.800

377.214.000

867.313.800

34.186.000

36.505.800

52.844.200

123.536.000

0

0

2.836.200

2.836.200

3.

§µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng

90.000.000

97.960.000

111.685.000

299.645.000

4.

Th«ng tin, tuyªn truyÒn khuyÕn n«ng

15.000.000

84.600.904

91.870.639

191.471.543

5.

Ch−¬ng tr×nh trång c©y nh©n d©n

542.128.375

638.000.000

345.750.210

1.525.878.585

6.

Kh¸c

0

178.630.000

234.280.000

412.910.000

(Nguån: B¸o c¸o quyÕt to¸n kinh phÝ hµng n¨m cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007)

51

Qua b¶ng 4.4 còng cho thÊy kinh phÝ ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng vµ th«ng tin, tuyªn truyÒn trong c¸c ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ trång trät vµ ch¨n nu«i. Nh− vËy, trong tæng sè 1.788.414.109 ®ång cho c¸c ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ trång trät th× cã 245.632.000 ®ång (chiÕm 13,73%) cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng vµ 7.420.000 ®ång (chiÕm 0,41%) cho ho¹t ®éng th«ng tin, tuyªn truyÒn. Trong tæng sè 867.313.800 ®ång cho c¸c ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ ch¨n nu«i th× cã 123.536.000 ®ång (chiÕm 14,24%) cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng vµ 2.836.200 ®ång (chiÕm 0,33%) cho ho¹t ®éng th«ng tin, tuyªn truyÒn. Do ®ã qua ®©y còng cho thÊy ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng vÉn ch−a ®−îc chó träng nhiÒu, ch−a nhËn thÊy tÇm quan träng cña ho¹t ®éng nµy. Ta sÏ thÊy râ nhÊt sù chªnh lÖch vÒ ph©n bæ kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng khi b¶ng 4.4 ®−îc cô thÓ hãa b»ng biÓu ®å h×nh trßn sau:

BiÓu ®å ph©n bæ kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007 Ch−¬ng tr×nh trång c©y nh©n d©n (30%)

Th«ng tin, tuyªn truyÒn (3,76%)

Kh¸c (8,12%)

§µo t¹o, tËp huÊn (5,89%)

Trång trät (35,17%)

Ch¨n nu«i (17,05%)

H×nh 4.1: BiÓu ®å ph©n bæ kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn giai ®o¹n 2005 - 2007

52

Nh− vËy qua biÓu ®å cho thÊy kinh phÝ ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng chØ chiÕm kho¶ng 5,89%/ tæng kinh phÝ ph©n bæ cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng kh¸c. Trong khi ®ã kinh phÝ cho c¸c ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ trång trät th× lªn tíi 35,17%, ch−¬ng tr×nh trång c©y nh©n d©n lµ 30% vµ ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vÒ ch¨n nu«i lµ 17,05%. Râ rµng ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng míi chØ dõng l¹i ë h×nh thøc chø ch−a ®−îc chó träng nh− c¸c ho¹t ®éng kh¸c, mÆc dï biÕt r»ng: trång trät, ch¨n nu«i... lµ nh÷ng ho¹t ®éng chñ ®¹o, cã tõ l©u ®êi vµ lµ ®èi t−îng chÝnh cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nh−ng bæ trî vµ g¾n liÒn theo ®ã th× c«ng t¸c chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mµ cô thÓ lµ ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ngµy cµng quan träng h¬n trong giai ®o¹n hiÖn nay bëi nhu cÇu ngµy cµng cao trong viÖc tiÕp nhËn nh÷ng kiÕn thøc khoa häc - kü thuËt míi ®Ó ¸p dông vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi môc tiªu chÝnh: t¨ng nhanh n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i hµng n¨m, gi¶m søc lao ®éng cho ng−êi n«ng d©n. Nh− vËy trong 3 n¨m võa qua ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn cã sù ph¸t triÓn ë mét sè ®Þa ph−¬ng, t¨ng lªn nh−ng kh«ng râ rÖt vµ cã sù chªnh lÖch lín vÒ sè l−îng líp tËp huÊn, sè l−ît ng−êi tham gia tËp huÊn. Kinh phÝ ph©n bæ cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng cßn h¹n chÕ. Néi dung tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n cßn Ýt, nghÌo nµn, ch−a cã sù ®æi míi qua c¸c n¨m. 4.3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n Thùc tr¹ng cña c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ph¶n ¸nh quy m« cña ho¹t ®éng nµy, cßn t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n nh− thÕ nµo l¹i ph¶n ¸nh chÊt l−îng cña ®µo t¹o, tËp huÊn. Sau tËp huÊn häc viªn tiÕp thu, häc hái ®−îc nh÷ng g×? KÕt qu¶ sau mçi khãa häc cã ®¸p øng ®−îc nhu cÇu mong muèn cña häc viªn hay kh«ng? Lµm thÕ nµo ®Ó ®¸nh gi¸ ®−îc chÊt l−îng cña c¸c khãa tËp huÊn tõ ®ã rót kinh nghiÖm cho c¸c khãa tËp huÊn tiÕp theo? ChØ tiªu dïng ®Ó ®¸nh gi¸ lµ g×? §Ò tµi xin ®−a ra mét sè chØ tiªu ®Ó thÊy ®−îc mét phÇn t¸c ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n.

53

B¶ng 4.5: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c kiÕn thøc ®· ®−îc ®µo t¹o, tËp huÊn cña c¸n bé vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn (n = 130) Sè l−îng Tû lÖ (%) STT Néi dung tËp huÊn (PhiÕu) 56,15 1. Kü thuËt vÒ lÜnh vùc trång trät 73 32,31 2. Kü thuËt vÒ lÜnh vùc ch¨n nu«i 42 30,77 3. B¶o vÖ thùc vËt, thó y 40 23,08 4. KiÕn thøc x· héi 30 Kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p 26,92 35 khuyÕn n«ng 12,31 6. Ph©n tÝch kinh tÕ, thÞ tr−êng 16 8,46 7. Kh¸c 11 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra, 2008) B¶ng 4.5 ®−a ra néi dung tËp huÊn vÒ c¸c lÜnh vùc nh−: kü thuËt trång trät; ch¨n nu«i; b¶o vÖ thùc vËt, thó y; kiÕn thøc x· héi; kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng; ph©n tÝch kinh tÕ, thÞ tr−êng... vµ kh¶ n¨ng ¸p dông cña ng−êi tham gia tËp huÊn vµo thùc tÕ s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng. Qua b¶ng cho thÊy kh¶ n¨ng ¸p dông kiÕn thøc ®−îc häc qua c¸c líp tËp huÊn vµo s¶n xuÊt cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n. KÕt qu¶ tæng hîp ®−îc cho biÕt trong tæng sè 130 phiÕu ®iÒu tra c¸c häc viªn thÊy ¸p dông ®−îc nhiÒu nhÊt lµ néi dung tËp huÊn vÒ kü thuËt trång trät víi 73 phiÕu ®iÒu tra (chiÕm 56,15%), cßn c¸c néi dung kh¸c t−¬ng ®èi ®ång ®Òu: Ch¨n nu«i víi 42 phiÕu (chiÕm 32,31%); b¶o vÖ thùc vËt, thó y víi 40 phiÕu (chiÕm 30,77%); kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng víi 35 phiÕu (chiÕm 26,92%)... Nh− vËy, ®èi víi ng−êi tham gia tËp huÊn th× néi dung dÔ ¸p dông vµ ¸p dông ®−îc nhiÒu h¬n c¶ lµ néi dung tËp huÊn vÒ lÜnh vùc trång trät. Cã thÓ nãi trång trät vÉn lµ ngµnh chñ ®¹o trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®èi víi tØnh Th¸i Nguyªn. V× vËy cÇn coi träng h¬n ®Õn viÖc chuyÓn giao nh÷ng tiÕn bé khoa häc - kü thuËt míi vÒ trång trät. Bªn c¹nh ®ã c¸c lÜnh vùc kh¸c nh−: ch¨n nu«i, l©m nghiÖp, thñy s¶n... còng cÇn ph¶i xem xÐt ®Õn vµ th−êng xuyªn tËp huÊn ®Ó t¹o ra sù c©n ®èi gi÷a c¸c lÜnh vùc, tr¸nh g©y mÊt c©n b»ng t¹o ra sù d− thõa vµ thiÕu hôt trong s¶n xuÊt ¶nh h−ëng ®Õn thu nhËp cña ng−êi n«ng d©n. Qua ®©y còng 5.

54

cÇn ph¶i tr¶ lêi c©u hái: T¹i sao c¸c néi dung kh¸c mÆc dï ®−îc tËp huÊn nh−ng kh¶ n¨ng ¸p dông l¹i Ýt nh− vËy? Ph¶i ch¨ng tËp huÊn chØ lµ h×nh thøc, häc chØ lµ ®Ó häc? Cã thÓ néi dung tËp huÊn kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ t¹i ®Þa ph−¬ng? Kü thuËt ®ßi hái qu¸ cao ng−êi d©n kh«ng thÓ chi phÝ hÕt cho tÊt c¶ c¸c kho¶n?. Kh¶ n¨ng tiÕp nhËn kiÕn thøc cña ng−êi d©n thÊp trong khi ®ã gi¶ng viªn lµ nh÷ng ng−êi cã chuyªn m«n, tr×nh ®é cao l¹i sö dông nh÷ng tõ ng÷ khoa häc, trõu t−îng khã hiÓu lµm h¹n chÕ qu¸ tr×nh tiÕp thu kiÕn thøc. Ng−êi d©n vèn s½n tÝnh b¶o thñ vµ dÌ dÆt víi tr×nh ®é cña b¶n th©n nªn gi¶ng viªn cÇn ph¶i ®éng viªn vµ khuyÕn khÝch hä ®−a ra ý kiÕn vµ lµ ng−êi ®ãng vai trß trung t©m trong líp häc. Khi hiÓu ®−îc b¶n chÊt cña vÊn ®Ò th× kh¶ n¨ng ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng cña ng−êi tham gia vµo khãa häc sÏ nhiÒu h¬n, lµm gi¶m nguy c¬ rñi ro trong s¶n xuÊt. ViÖc ¸p dông nhiÒu hay Ýt c¸c néi dung ®· ®−îc tËp huÊn vµo s¶n xuÊt th× vÉn ®−îc coi chung lµ ¸p dông. V× vËy ®Ó lµm râ kh¶ n¨ng ¸p dông cña c¸c häc viªn sau khi kÕt thóc khãa häc. B¶ng 4.5 ®· ®−îc cô thÓ hãa qua b¶ng 4.6. B¶ng cho biÕt møc ®é ¸p dông cña c¸c néi dung mµ c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n ®· ®−îc tËp huÊn vµo s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng. B¶ng 4.6: Møc ®é ¸p dông c¸c kiÕn thøc ®· ®−îc tËp huÊn vµo s¶n xuÊt ë ®Þa ph−¬ng (n = 130) Møc ®é ¸p dông (phiÕu) STT Néi dung tËp huÊn Mét RÊt NhiÒu Ýt Kh«ng nhiÒu phÇn 1. Kü thuËt trång trät 15 35 3 17 3 2. Kü thuËt ch¨n nu«i 6 20 6 8 2 3. B¶o vÖ thùc vËt, thó y 8 14 9 8 1 4. KiÕn thøc x· héi 3 13 4 7 3 Kü n¨ng thùc hµnh, 7 5. 13 14 1 0 ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng Ph©n tÝch kinh tÕ, thÞ 0 6. 4 7 3 2 tr−êng 7. Kh¸c 0 3 8 0 0 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra, 2008)

55

ChØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ trong b¶ng 4.6 ®−îc chia lµm 5 møc ®é, cô thÓ lµ: rÊt nhiÒu (>=80%/ kiÕn thøc tËp huÊn), nhiÒu (40% - 80%/ kiÕn thøc tËp huÊn), mét phÇn (20% - 40%/ kiÕn thøc tËp huÊn), Ýt (5% - 20%/ kiÕn thøc tËp huÊn), kh«ng (0% - 5%). Nh×n chung c¸c kiÕn thøc sau khi ®−îc tËp huÊn th× ®Òu ®−îc ng−êi d©n tiÕp nhËn vµ ¸p dông vµo s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng vµ ¸p dông t−¬ng ®èi nhiÒu. Trong 130 phiÕu ®iÒu tra c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n sau khi ®−îc tæng hîp cho thÊy c¸c kiÕn thøc kü thuËt vÒ trång trät sau khi tËp huÊn th× ®−îc ng−êi häc ¸p dông nhiÒu nhÊt so víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc víi tæng sè 73 phiÕu th× cã 15 phiÕu (chiÕm 20,55%) ¸p dông rÊt nhiÒu, cã tíi 35 phiÕu (chiÕm 47,95%) ¸p dông nhiÒu. Trong tæng sè 42 phiÕu vÒ kü thuËt ch¨n nu«i cã 6 phiÕu (chiÕm 14,29%) ¸p dông rÊt nhiÒu, 20 phiÕu (chiÕm 47,62%) ¸p dông nhiÒu, cßn l¹i 16 phiÕu (chiÕm 38,10%) ¸p dông ®−îc mét phÇn, Ýt vµ kh«ng. Bªn c¹nh ®ã c¸c néi dung tËp huÊn kh¸c thuéc c¸c lÜnh vùc nh−: B¶o vÖ thùc vËt, thó y; kiÕn thøc x· héi; kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng; ph©n tÝch kinh tÕ, thÞ tr−êng... còng ®−îc c¸c häc viªn tiÕp nhËn vµ ¸p dông t−¬ng ®èi nhiÒu. Cã thÓ nãi r»ng kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c kiÕn thøc ®· ®−îc tËp huÊn vµo s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng cña ng−êi tham gia lµ t−¬ng ®èi nhiÒu. Cã nghÜa r»ng nhËn thøc cña ng−êi d©n còng ®· cã sù thay ®æi, ®· biÕt tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc míi, nh÷ng kü thuËt míi ¸p dông vµo trong s¶n xuÊt gia ®×nh m×nh, dÇn dÇn tõ bá lèi canh t¸c cò, l¹c hËu. MÆc dï kh«ng ¸p dông ®−îc tÊt c¶ nh÷ng néi dung ®· ®−îc tËp huÊn, nh−ng ng−êi d©n ®· rÊt linh ho¹t vµ chñ ®éng trong viÖc ¸p dông mét phÇn nµo ®ã cña c¸c kiÕn thøc thu ®−îc phï hîp víi kh¶ n¨ng thùc tÕ t¹i ®Þa ph−¬ng vµ t¹i gia ®×nh. MÆc dï møc ®é ¸p dông c¸c kiÕn thøc ®· ®−îc tËp huÊn cña ng−êi häc vµo s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng t−¬ng ®èi nhiÒu, nh−ng liÖu r»ng c¸c néi dung ®· tËp huÊn cã phï hîp, ®· ®¸p øng ®−îc víi nhu cÇu hay mong mái cña ng−êi tham gia hay ch−a? Cßn nh÷ng g× mµ ng−êi häc mong chê h¬n thÕ n÷a? VÊn ®Ò nµy l¹i ®ßi hái l·nh ®¹o ngµnh, c¸c nhµ nghiªn cøu, nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng, phô tr¸ch n«ng nghiÖp cÇn suy nghÜ, xem xÐt ®iÒu tra vµ cã kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ cho tõng ch−¬ng tr×nh tr−íc khi b¾t ®Çu hay tæ chøc mét ho¹t ®éng nµo ®ã ®Õn víi ng−êi n«ng d©n. Qua ®©y ®Ò tµi còng ®−a

56

ra mét vµi tiªu chÝ nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh phï hîp cña c¸c n«i dung ®· tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n nh−: Néi dung tËp huÊn cã phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña ®Þa ph−¬ng hay kh«ng? Kü thuËt tËp huÊn cã ®¸p øng ®−îc ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng còng nh− cña tõng hé gia ®×nh? Thêi gian tæ chøc tËp huÊn cã ®¸p øng kÞp thêi víi t×nh h×nh s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng, cã ¶nh h−ëng ®Õn c«ng viÖc cña ng−êi n«ng d©n? Tõ ®ã cã nh÷ng hµnh ®éng cho nh÷ng lÇn tæ chøc tiÕp theo. B¶ng 4.7: §¸nh gi¸ tÝnh phï hîp cña c¸c néi dung ®· ®µo t¹o, tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n (n = 130) Sè Tû lÖ STT Néi dung tËp huÊn l−îng (%) (phiÕu) 51,54 1. Kü thuËt vÒ lÜnh vùc trång trät 67 33,08 2. Kü thuËt vÒ lÜnh vùc ch¨n nu«i 43 17,69 3. B¶o vÖ thùc vËt, thó y 23 12,31 4. KiÕn thøc x· héi 16 15,38 5. Kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng 20 7,69 6. Ph©n tÝch kinh tÕ, thÞ tr−êng 10 3,08 7. Kh¸c 4 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra, 2008) Víi tæng sè 130 phiÕu ®iÒu tra, b¶ng 4.7 cho thÊy møc ®é phï hîp cña c¸c néi dung mµ c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia tËp huÊn nhËn ®Þnh sau khi c¸c khãa tËp huÊn kÕt thóc. Nh×n chung theo c¸c häc viªn th× møc ®é phï hîp cña c¸c néi dung ®−îc tËp huÊn h¬n c¶ lµ kü thuËt vÒ lÜnh vùc trång trät víi 67 phiÕu (chiÕm 51,54%). Sau ®ã lµ ch¨n nu«i víi 43 phiÕu (chiÕm 33,08%); b¶o vÖ thùc vËt, thó y víi 23 phiÕu (chiÕm 17,69%); kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng víi 20 phiÕu (chiÕm 15,38%); kiÕn thøc x· héi víi 16 phiÕu (chiÕm 12,31%) vµ thÊp h¬n c¶ lµ néi dung ph©n tÝch kinh tÕ, thÞ tr−êng víi 10 phiÕu (chiÕm 7,69%). Mét sè Ýt néi dung tËp huÊn thuéc c¸c lÜnh vùc nh−: Thñy s¶n, l©m nghiÖp, b¶o qu¶n chÕ biÕn n«ng s¶n, kü thuËt sö dông ph©n vi sinh, c¸ch sö dông c¸c chÕ phÈm... chiÕm 3,08%. Trång trät mang tÝnh phï hîp h¬n c¶ còng lµ ®iÒu tÊt nhiªn, bëi tr−íc hÕt Th¸i Nguyªn

57

cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu rÊt thuËn lîi cho c©y trång ph¸t triÓn, kÌm theo ®ã lµ m¹ng l−íi s«ng ngßi dµy ®Æc cung cÊp n−íc t−íi cho c©y trång th−êng xuyªn. Nhµ n−íc còng cã c¸c chÝnh s¸ch −u ®·i cho ngµnh trång trät. NhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay th× bÖnh dÞch ®éng vËt nu«i ®ang diÔn ra hÕt søc phøc t¹p trªn kh¾p c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc còng nh− trªn thÕ giíi lµm ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ thu nhËp cña ng−êi n«ng d©n. Thªm mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng cÇn nghiªn cøu mµ ®Ò tµi muèn ®Ò cËp ®Õn ë ®©y lµ chÊt l−îng cña khãa ®¹o t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng cßn thÓ hiÖn ë chç: Ho¹t ®éng nµy t¸c ®éng nh− thÕ nµo ®Õn c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia vµo c¸c líp tËp huÊn? Lµm thay ®æi ®−îc nh÷ng g× cho c¸c häc viªn sau khi khãa tËp huÊn kÕt thóc? §èi t−îng tham gia tËp huÊn thay ®æi theo h−íng tÝch cùc lµ bao nhiªu? B¶ng 4.8 tæng kÕt nh÷ng thay ®æi cña ®èi t−îng tham gia sau khi khãa tËp huÊn kÕt thóc. B¶ng 4.8: §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n (n = 130) Sè Tû lÖ STT Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ l−îng (%) (phiÕu) 78,46 1. Thay ®æi vÒ hµnh vi th¸i ®é 102 96,15 2. KiÕn thøc chuyªn m«n 125 74,62 3. KiÕn thøc x· héi 97 43,08 4. Kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng 56 0,77 5. Kh¸c 1 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra, 2008) C¸c tiªu chÝ ®−a ra ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng thay ®æi cho c¸c ®èi t−îng tham gia tËp huÊn sau khi khãa tËp huÊn kÕt thóc trong b¶ng 4.8 lµ: thay ®æi vÒ hµnh vi th¸i ®é; thay ®æi vÒ kiÕn thøc chuyªn m«n; thay ®æi kiÕn thøc x· héi; thay ®æi vÒ kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng... Khi ®−îc tham gia vµo tËp huÊn, cã nghÜa lµ ®èi t−îng tham gia ®−îc tiÕp xóc víi ®iÒu kiÖn míi, víi nh÷ng con ng−êi míi, víi m«i tr−êng míi, víi nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. Hä ®−îc trao ®æi, chia sÎ, th¶o luËn th«ng qua c¸c cuéc tiÕp xóc. Sau mçi mét khãa häc nh− vËy th× hµnh vi, th¸i

58

®é, kiÕn thøc, kü n¨ng cña m×nh ®· thay ®æi nh÷ng g× vµ thay ®æi nh− thÕ nµo? Trong tæng sè 130 phiÕu ®iÒu tra c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n th× cã tíi 125 phiÕu (chiÕm 96,15%) nhËn ®Þnh sau khi tham gia vµo c¸c khãa tËp huÊn m×nh thay ®æi ®−îc Ýt nhÊt phÇn nµo vÒ kiÕn thøc chuyªn m«n; 102 phiÕu (chiÕm 78,46%) nhËn ®Þnh c¸ch c− xö, hµnh vi, th¸i ®é cña m×nh tèt h¬n so víi tr−íc khi tham gia vµo c¸c líp tËp huÊn; 97 phiÕu (chiÕm 74,62%) cho r»ng m×nh trau dåi thªm ®−îc vÒ kiÕn thøc x· héi vµ 56 phiÕu (chiÕm 43,08%) cã kü n¨ng lµm viÖc, ph−¬ng ph¸p thùc hµnh tèt h¬n, chuyªn nghiÖp h¬n. Ng−êi n«ng d©n lµ ng−êi Ýt ®−îc häc hµnh, hä sèng trªn thùc tÕ vµ kinh nghiÖm nhiÒu h¬n so víi lý thuyÕt, s¸ch vë nÕu nh− tËp huÊn chØ lµ nh÷ng bµi thuyÕt tr×nh, ®éc tho¹i cña gi¶ng viªn, h¬n n÷a l¹i sö dông nh÷ng tõ ng÷ khoa häc trõu t−îng, khã hiÓu th× ®èi víi ng−êi n«ng d©n l¹i lµ c¶ mét qu¸ tr×nh tiÕp thu hÕt søc vÊt v¶. Do ®ã viÖc tiÕp thu kiÕn thøc cµng trë nªn khã kh¨n h¬n vµ hä c¶m thÊy sù nhµm ch¸n. V× vËy trong tËp huÊn c¸c nhµ tæ chøc, gi¶ng viªn, cÇn nhËn biÕt ®−îc ®Æc ®iÓm t©m lý, tÝnh c¸ch cña ng−êi n«ng d©n tham gia, ®Ó tõ ®ã cã ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y hîp lý vµ ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao, gióp cho ng−êi n«ng d©n n¾m b¾t ®−îc kiÕn thøc chuyªn m«n nhiÒu nhÊt, ¸p dông ®−îc víi ®iÒu kiÖn t¹i ®Þa ph−¬ng. Bªn c¹nh ®ã còng kh«ng ngõng nªu lªn c¸c tÊm g−¬ng ®iÓn h×nh, c¸c hé s¶n xuÊt giái ®Ó ng−êi n«ng d©n tham gia tËp huÊn cã thÓ häc hái vµ cã thªm hiÓu biÕt ngoµi x· héi. Thay ®æi vÒ c¸ch c− xö, hµnh vi th¸i ®é, quan ®iÓm khi ®øng tr−íc mét vÊn ®Ò nµo ®ã cÇn ph¶i gi¶i quyÕt còng lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ ®¸nh gi¸ quan träng ®Ó thÊy ®−îc t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn ®èi t−îng tham gia. Ng−êi x−a cã c©u: “§i mét ngµy ®µng, häc mét sµng kh«n”, ng−êi n«ng d©n ®−îc tham gia tËp huÊn cã nghÜa lµ hä ®−îc b−íc ra khái “c¨n nhµ chËt hÑp”, ®Õn mét n¬i réng r·i h¬n, ®−îc thÊy mét m«i tr−êng kh¸c cã thÓ v¨n minh, tèt h¬n phÇn nµo ®ã so víi “c¨n nhµ” cña m×nh, ë ®ã hä ®−îc tiÕp xóc víi nh÷ng ®iÒu míi l¹ qua nh×n nhËn, trao ®æi, th× c¸i nh×n cña hä ®èi víi mét vÊn ®Ò nµo ®ã còng sÏ thay ®æi theo h−íng tÝch cùc so víi tr−íc ®©y. Ngoµi ra cßn mét sè tiªu chÝ ®¸nh gi¸ nh−: kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng, tËp trung chñ yÕu vµo ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ mét sè Ýt lµ n«ng d©n. Theo ph©n tÝch ë trªn, qua 3 n¨m c¸n bé khuyÕn n«ng ®−îc

59

tËp huÊn chñ yÕu vÒ kü n¨ng, thùc hµnh ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng, ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao kü n¨ng trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng, lµm viÖc cã hiÖu qu¶ h¬n. Mét sè Ýt n«ng d©n giái ®· biÕt thay ®æi, tiÕp thu nhanh nh÷ng kü n¨ng, ph−¬ng ph¸p míi ¸p dông cho s¶n xuÊt t¹i gia ®×nh m×nh, lµm t¨ng hiÖu qu¶ nhanh h¬n vµ gi¶m bít ®−îc c«ng søc. KiÕn thøc x· héi còng kh«ng thÓ bá qua trong c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn. Mäi ng−êi tiÕp xóc, nãi chuyÖn víi nhau vÒ t×nh h×nh thùc tÕ t¹i ®Þa ph−¬ng cña m×nh, trao ®æi víi nhau t×nh h×nh s¶n xuÊt trong n−íc vµ th«ng qua häc tËp c¸c néi dung, chñ ®Ò ®Ó bæ sung kiÕn thøc. Hä cã thªm nh÷ng hiÓu biÕt vÒ mÆt x· héi, vÒ t×nh h×nh trong n−íc, vµ lµm râ ®−îc vÊn ®Ò ®ang th¾c m¾c cÇn ®−îc th¸o gì. Mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng n÷a cÇn ph¶i xem xÐt, mµ ®Ò tµi ®Ò cËp ®Õn ë ®©y lµ: LiÖu r»ng ®µo t¹o, tËp huÊn ®· ph¶i lµ gi¶i ph¸p tèi −u khi chuyÓn giao khoa häc - kü thuËt ®Õn ng−êi d©n hay ch−a? Vµ liÖu r»ng cßn gi¶i ph¸p nµo lµ hay h¬n c¶? §Ò tµi xin ®−a ra kh¶ n¨ng tiÕp nhËn th«ng tin hiÖn t¹i cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n th«ng qua 2 b¶ng sè liÖu. Tr−íc tiªn lµ b¶ng 4.9 ®−a ra mét lo¹t kªnh th«ng tin vµ møc ®é tiÕp nhËn th«ng tin cña c¸n bé khuyÕn n«ng chñ yÕu qua kªnh nµo? B¶ng 4.9: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn kiÕn thøc qua c¸c kªnh th«ng tin cña c¸n bé khuyÕn n«ng ®Õn viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng (n = 40) Sè Tû lÖ ¦u STT Kªnh th«ng tin l−îng (%) tiªn (phiÕu) 1. §µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng 22 55,00 1 2. TruyÒn thanh, truyÒn h×nh 28 70,00 4 3. S¸ch, b¸o, t¹p chÝ, tê tin, tê gÊp kü thuËt 40 100,00 3 4. Tham quan, triÓn l·m, héi chî, diÔn ®µn 19 47,50 2 5. Trao ®æi víi b¹n bÌ, ®ång nghiÖp 29 72,50 5 6. Kh¸c 6 15,00 6 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra, 2008) Th«ng qua b¶ng 4.9 cho thÊy møc ®é tiÕp nhËn c¸c th«ng tin, kiÕn thøc qua c¸c kªnh th«ng tin cña c¸n bé khuyÕn n«ng lµ kh¸c nhau. Trong ®ã

60

nhiÒu nhÊt lµ c¸n bé th−êng tiÕp nhËn kiÕn thøc th«ng qua s¸ch b¸o, t¹p chÝ, tê tin, tê gÊp kü thuËt víi 40 phiÕu (chiÕm 100,00%). Sau ®ã lµ trao ®æi víi b¹n bÌ, ®ång nghiÖp víi 29 phiÕu (chiÕm 72,50%); qua ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng víi 22 phiÕu (chiÕm 55,00%) vµ truyÒn thanh, truyÒn h×nh víi 28 phiÕu (chiÕm 70,00%). Cuèi cïng lµ tham quan, triÓn l·m, héi chî, diÔn ®µn víi 19 phiÕu (chiÕm 47,50%). Nh− vËy viÖc tiÕp nhËn kiÕn thøc, kü thuËt míi cña c¸n bé khuyÕn n«ng chñ yÕu th«ng qua s¸ch, b¸o, t¹p chÝ, tê gÊp kü thuËt. ViÖc tiÕp nhËn nµy ®¬n gi¶n vµ dÔ dµng h¬n bëi hä lµ nh÷ng ng−êi cã hiÓu biÕt, chuyªn m«n, tr×nh ®é cao trong khi ®ã s¸ch b¸o, t¹p chÝ, tê tin, tê gÊp kü thuËt th× rÊt nhiÒu, cã thÓ ®äc ë mäi lóc, mäi n¬i. Tuy nhiªn, ®Ó hiÓu s©u vÊn ®Ò th× ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng vµ tham quan, triÓn l·m, héi chî, diÔn ®µn lµ gi¶i ph¸p hay h¬n c¶, bëi lÏ ë ®ã hä ®−îc tËn m¾t nh×n thÊy thùc tÕ, nh×n thÊy ph−¬ng ph¸p còng nh− c¸ch lµm. Qua c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn hä ®−îc trao ®æi, chia sÎ, tiÕp xóc víi nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao h¬n, gi¶i ®¸p ®−îc nh÷ng th¾c m¾c mµ m×nh cßn b¨n kho¨n ngay trong khãa häc. §ã còng lµ lÝ do v× sao viÖc s¾p xÕp thø tù −u tiªn, c¸n bé khuyÕn n«ng ®· ®Æt ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn lªn vÞ trÝ thø nhÊt, sau ®ã lµ ho¹t ®éng tham quan, triÓn l·m, héi chî, diÔn ®µn vµ s¸ch, b¸o, t¹p chÝ, tê tin, tê gÊp kü thuËt lµ lùa chon thø 3 cho m×nh. Cßn truyÒn thanh, truyÒn h×nh ngoµi viÖc n¾m b¾t c¸c th«ng tin x· héi, mét sè Ýt kiÕn thøc, kü thuËt th× dµnh cho gi¶i trÝ, th− gi·n lµ nhiÒu h¬n c¶. Víi viÖc tiÕp nhËn kiÕn thøc, c¸c kü thuËt míi th«ng qua m¹ng internet còng lµ mét h×nh thøc rÊt tèt, bëi viÖc cËp nhËt th«ng tin qua m¹ng internet rÊt nhanh chãng vµ th−êng xuyªn, h¬n n÷a hiÖn nay m¹ng internet còng kh¸ phæ biÕn vµ c¸ch truy cËp th× ®¬n gi¶n. Nh−ng qua ®©y thÊy r»ng viÖc tiÕp nhËn kiÕn thøc, kü thuËt th«ng qua kªnh truyÒn nµy cßn kh¸ míi mÎ vµ Ýt ®−îc sö dông. N¨m 2007 Trung t©m KhuyÕn n«ng cã tæ chøc mét líp tËp huÊn vÒ néi dung: N©ng cao n¨ng lùc sö dông m¸y vi tÝnh víi mong muèn r»ng trong thêi gian tíi viÖc sö dông m¹ng internet ®èi víi c¸n bé khuyÕn n«ng sÏ ®¬n gi¶n h¬n vµ nhiÒu h¬n n÷a. Víi c¸n bé khuyÕn n«ng th× s¸ch b¸o, t¹p chÝ, tê tin, tê gÊp kü thuËt lµ

61

lùa chän cho m×nh ®Ó tiÕp nhËn chñ yÕu c¸c th«ng tin, kiÕn thøc vµ kü thuËt. VËy n«ng d©n th−êng tiÕp nhËn kiÕn thøc th«ng qua kªnh th«ng tin nµo? Cã gièng víi c¸n bé khuyÕn n«ng? B¶ng 4.10 cho biÕt kh¶ n¨ng tiÕp nhËn kiÕn thøc qua c¸c kªnh th«ng tin cña n«ng d©n. B¶ng 4.10: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn kiÕn thøc qua c¸c kªnh th«ng tin cña n«ng d©n ®Õn viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng (n = 90) Sè Tû lÖ ¦u STT Kªnh th«ng tin l−îng (%) tiªn (phiÕu) 1. §µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng 24 26.67 1 2. TruyÒn thanh, truyÒn h×nh 37 41.11 4 3. S¸ch, b¸o, t¹p chÝ, tê tin, tê gÊp kü thuËt 11 12.22 5 2.22 4. Tham quan, triÓn l·m, héi chî, diÔn ®µn 2 2 5. Trao ®æi víi b¹n bÌ 45 50.00 3 1.11 6. Kh¸c 1 6 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra, 2008) Nh− vËy, qua b¶ng 4.10 cho thÊy kh¸c víi c¸n bé khuyÕn n«ng th× ng−êi n«ng d©n chñ yÕu tiÕp nhËn th«ng tin, kiÕn thøc qua trao ®æi víi b¹n bÌ víi 45 phiÕu (chiÕm 50,00%), tiÕp theo lµ truyÒn thanh, truyÒn h×nh víi 37 phiÕu (chiÕm 41,11%), ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng víi 24 phiÕu (chiÕm 26,67%). Cßn qua s¸ch, b¸o, t¹p chÝ, tê tin, tê gÊp kü thuËt chØ cã 11 phiÕu (chiÕm 12,22%) vµ Ýt nhÊt lµ tham quan, triÓn l·m, héi chî, diÔn ®µn chØ víi 2 phiÕu (chiÕm 2,22%). Ng−êi n«ng d©n hoµn toµn kh¸c víi c¸n bé khuyÕn n«ng, kh¸c ë ®Þa vÞ, ë tr×nh ®é, ë nhËn thøc, ë ®iÒu kiÖn... Cho nªn viÖc tiÕp nhËn kiÕn thøc cña hä sÏ kh¸c víi c¸n bé khuyÕn n«ng. Trong khi c¸n bé khuyÕn n«ng th−êng xuyªn ®−îc tiÕp xóc víi s¸ch vë, b¸o chÝ, th× ng−êi n«ng d©n hµng ngµy ph¶i bËn rén víi c«ng viÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Hä gÆp gì nhau ngoµi ®ång, trao ®æi víi nhau nh÷ng th«ng tin, kü thuËt mµ m×nh biÕt, truyÒn ®¹t cho nhau nh÷ng kiÕn thøc, kinh nghiÖm. Trong lóc ®ã hä l¹i cã thÓ ®−îc n¾m b¾t th«ng tin qua truyÒn thanh t¹i ®Þa ph−¬ng, qua kªnh khoa häc vµ gi¸o dôc cña ®µi truyÒn h×nh vµo nh÷ng thêi gian dçi ng¾n ngñi.

62

“Häc ®i ®«i víi hµnh”, “Lý luËn g¾n liÒn víi thùc tiÔn”, viÖc lång ghÐp thùc hµnh trong c¸c bµi häc sÏ lµm cho ng−êi tham gia tËp huÊn n¾m b¾t ®−îc nh÷ng g× m×nh häc nhiÒu h¬n, tr¸nh t¹o ra sù nhµm ch¸n ®èi víi hä vµ hiÓu s©u ®−îc vÊn ®Ò. Tuy nhiªn khuyÕn n«ng Th¸i Nguyªn vÉn ch−a lµm ®−îc th«ng qua ho¹t ®éng tham quan, triÓn l·m, héi chî, diÔn ®µn cßn rÊt Ýt. §iÒu ®ã còng dÔ dµng gi¶i thÝch bëi kinh phÝ hµng n¨m ph©n bæ cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn cßn h¹n chÕ. Còng gièng víi c¸n bé khuyÕn n«ng, ng−êi n«ng d©n còng ®· ®−a ra nh÷ng quan ®iÓm cho m×nh vÒ viÖc tiÕp nhËn kiÕn thøc cã hiÖu qu¶ h¬n c¶ lµ ®−îc tham gia vµo ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn hµng n¨m, ®−îc tham quan, triÓn l·m, héi chî, diÔn ®µn, ®−îc häc hái tõ nh÷ng ®iÓn h×nh s¶n xuÊt giái ë c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c. Qua ®©y hä kh«ng nh÷ng cã thªm ®−îc nhiÒu kiÕn thøc chuyªn m«n míi mµ cßn ®−îc c¸c chuyªn gia gióp th¸o gì nh÷ng th¾c m¾c, bøc xóc bÊy l©u ch−a t×m ®−îc h−íng gi¶i quyÕt. Cuèi cïng qua ®Ò tµi còng xem xÐt ¶nh h−ëng (hay t¸c ®éng) cña ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn n¨ng suÊt mét sè c©y trång, vËt nu«i chÝnh ë ®Þa ph−¬ng. T¸c ®éng cña ho¹t ®éng tíi n¨ng suÊt ®−îc chia ra 5 tr−êng hîp: t¨ng lªn, gi¶m ®i, kh«ng ®æi, kh«ng biÕt, kh«ng liªn quan. Tr−íc tiªn ®Ò tµi xem xÐt ¶nh h−ëng cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn n¨ng suÊt mét sè c©y trång chÝnh ë ®Þa ph−¬ng th«ng qua b¶ng 4.11. B¶ng 4.11: ¶nh h−ëng cña ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn n¨ng suÊt mét sè c©y trång chÝnh ë ®Þa ph−¬ng (n = 90) N¨ng suÊt c©y trång STT C©y trång T¨ng Gi¶m Kh«ng Kh«ng Kh«ng lªn ®i ®æi biÕt liªn quan 1. Lóa 34 0 5 2 12 2. Ng« 17 1 2 2 20 3. §Ëu, ®ç, l¹c, khoai 4 0 0 1 10 4. Rau 7 1 2 1 8 5. Hoa 3 0 0 0 2 6. ChÌ 20 0 1 3 4 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra, 2008)

63

§Ò tµi tiÕn hµnh nghiªn cøu ¶nh h−ëng (hay t¸c ®éng) cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®Õn n¨ng suÊt cña 6 lo¹i c©y trång chÝnh: lóa; ng«; ®Ëu, ®ç, l¹c, khoai; rau; hoa; chÌ. KÕt qu¶ ®iÒu tra ë b¶ng 4.11 cho thÊy trong sè 90 phiÕu ®iÒu tra n«ng d©n th× ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn lµ mét trong rÊt nhiÒu nguyªn nh©n lµm t¨ng n¨ng suÊt cña hÇu hÕt c¸c lo¹i c©y trång vµ cña lóa lµ t¨ng lªn râ rÖt nhÊt víi 34 phiÕu ®iÒu tra; sau ®ã lµ chÌ víi 20 phiÕu ®iÒu tra; ng« víi 17 phiÕu ®iÒu tra; rau víi 7 phiÕu vµ cuèi cïng lµ ®Ëu, ®ç, l¹c, khoai víi 4 phiÕu; hoa víi 3 phiÕu. Bªn c¹nh ®ã ho¹t ®éng còng mét phÇn lµ nguyªn nh©n lµm gi¶m n¨ng suÊt c©y trång víi tæng sè 2 phiÕu ë ng« vµ rau, kh«ng ®æi víi 10 phiÕu, kh«ng biÕt 8 phiÕu vµ kh«ng liªn quan lµ 56 phiÕu. §µo t¹o, tËp huÊn hay c«ng t¸c chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc - kü thuËt nh»m môc ®Ých ®−a nh÷ng gièng míi, kü thuËt míi, kiÕn thøc míi tíi bµ con n«ng d©n, ®Ó bµ con n«ng d©n ¸p dông lµm t¨ng n¨ng suÊt, s¶n l−îng c©y trång, t¨ng thu nhËp cho gia ®×nh m×nh. V× vËy n¨ng suÊt c©y trång t¨ng lªn do ¶nh h−ëng cña mét phÇn ho¹t ®éng nµy lµ ®iÒu tÊt yÕu. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ë ®©y lµ cã 2 phiÕu cho r»ng ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn còng lµ mét nguyªn nh©n lµm gi¶m n¨ng suÊt c©y trång. Cã thÓ kü thuËt míi kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ë ®Þa ph−¬ng vµ nhÊt lµ ®iÒu kiÖn gia ®×nh cña hé n«ng d©n. Ta biÕt r»ng mçi n¬i cã mét ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸c nhau tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn gia ®×nh, trong khi ®ã tËp huÊn mang tÝnh chÊt phæ biÕn ®¹i trµ, chung chung nªn kü thuËt cã thÓ phï hîp víi ®iÒu kiÖn gia ®×nh nµy, nh−ng ch−a phï hîp víi ®iÒu kiÖn gia ®×nh kh¸c. H¬n n÷a viÖc ®−a nh÷ng gièng míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt ch¼ng h¹n sÏ ®ßi hái nhiÒu h¬n cho viÖc ch¨m sãc, qu¶n lý hay lµ c¸c chi phÝ kh¸c. Nh−ng ng−êi n«ng d©n l¹i kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông mµ chØ ¸p dông ®−îc mét phÇn nµo ®ã, ®©y còng cã thÓ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm gi¶m n¨ng suÊt c©y trång. Víi 56 phiÕu ®iÒu tra thu ®−îc cho r»ng ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn kh«ng hÒ liªn quan g× tíi n¨ng suÊt c©y trång ë ®Þa ph−¬ng, gia ®×nh. Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra c¸c hé n«ng d©n ®−îc biÕt: phÇn lín n¨ng suÊt c©y trång gia ®×nh m×nh hÇu nh− kh«ng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®µo t¹o, t©p huÊn t¹i ®Þa ph−¬ng lµ do hµng n¨m hä vÉn th−êng xuyªn ®−îc tËp huÊn nh−ng néi dung tËp huÊn l¹i kh«ng liªn quan tíi c©y trång hay vËt nu«i hiÖn cã cña gia ®×nh.

64

VÊn ®Ò cÇn ®−îc c¸c nhµ tæ chøc, c¸n bé khuyÕn n«ng, c¸n bé phô tr¸ch n«ng nghiÖp xem xÐt. Cã 2 lý do ®−îc ®−a ra: Néi dung tËp huÊn cho n«ng d©n kh«ng n»m trong nh÷ng lo¹i c©y trång mµ hé gia ®×nh ®ang s¶n xuÊt, kinh doanh. Néi dung tËp huÊn kh«ng ®−îc ®èi t−îng tham gia ¸p dông vµo s¶n xuÊt t¹i gia ®×nh. VÊn ®Ò cuèi cïng ®Ò tµi ®Ò cËp ®Õn lµ ¶nh h−ëng cña ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn n¨ng suÊt mét sè vËt nu«i chÝnh ë ®Þa ph−¬ng th«ng qua b¶ng 4.12. B¶ng 4.12: ¶nh h−ëng cña ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn n¨ng suÊt mét sè vËt nu«i chÝnh ë ®Þa ph−¬ng (n = 90) N¨ng suÊt STT VËt nu«i T¨ng Gi¶m Kh«ng Kh«ng Kh«ng lªn ®i ®æi biÕt liªn quan 1. Gia cÇm 6 0 1 4 25 2. Lîn 14 1 1 8 25 3. Tr©u, bß 1 0 1 0 16 (Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra, 2008) Còng theo nh− ph©n tÝch ë b¶ng 4.11, b¶ng 4.12 ®−a ra mét sè lo¹i vËt nu«i ®iÒu tra ¶nh h−ëng cña tËp huÊn ®Õn n¨ng suÊt nh−: gia cÇm (gµ, vÞt, ngan); lîn; tr©u, bß. Còng víi 5 tr−êng hîp lµ: T¨ng lªn, gi¶m ®i, kh«ng ®æi, kh«ng biÕt, kh«ng liªn quan. Qua b¶ng cho thÊy trong tæng sè 90 phiÕu ®iÒu tra n«ng d©n, cã 21 phiÕu ®iÒu tra cho r»ng n¨ng suÊt vËt nu«i ë ®Þa ph−¬ng, gia ®×nh t¨ng lªn còng mét phÇn do ®−îc tËp huÊn. Ngoµi ra gi¶m ®i còng cã 1 phiÕu, kh«ng ®æi 3 phiÕu vµ kh«ng biÕt lµ 12 phiÕu. Trong khi ®ã kh«ng liªn quan cã tíi 66 phiÕu. Cã thÓ nãi r»ng c«ng t¸c khuyÕn n«ng vÉn ch−a chó träng nhiÒu ®Õn tËp huÊn cho n«ng d©n nh÷ng néi dung, kiÕn thøc vÒ lÜnh vùc ch¨n nu«i, ph¸t triÓn ch¨n nu«i còng rÊt quan träng, bæ trî cho trång trät cïng ph¸t triÓn theo vµ ng−îc l¹i. Trong c«ng t¸c tËp huÊn, nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c tæ chøc, c¸n bé khuyÕn n«ng còng cÇn t×m hiÓu râ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng tæ chøc tËp huÊn, cÇn ®Æc biÖt chó ý h¬n n÷a nh÷ng ®èi t−îng ®Æc biÖt, ®Ó cã biÖn ph¸p gióp ®ì nhiÒu h¬n, h−íng dÉn kü h¬n tõ ®ã cã thÓ gióp hä ¸p dông vµo s¶n xuÊt.

65

Nh− vËy, qua viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®Õn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n cho thÊy ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn ®· phÇn nµo thay ®æi ®−îc hµnh vi, th¸i ®é, c¸ch c− xö; kü n¨ng, ph−¬ng ph¸p lµm viÖc; kiÕn thøc vÒ mÆt chuyªn m«n còng nh− kiÕn thøc vÒ mÆt x· héi cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n. KÕt qu¶ cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®em l¹i ®· phÇn nµo lµm thay ®æi n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i t¹i ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn vÉn ch−a ph¶i lµ kªnh th«ng tin chñ yÕu gióp ng−êi c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tiÕp nhËn kiÕn thøc, th«ng tin, kü thuËt míi.

66

PhÇn 5. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 5.1. KÕt luËn Th¸i Nguyªn cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi gióp c©y trång sinh tr−ëng, ph¸t triÓn tèt, cã hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc kh«ng nh÷ng cung cÊp ®ñ n−íc t−íi mµ cßn cung cÊp mét l−îng phï sa mµu mì bæ sung thªm dinh d−ìng cho c©y trång. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n phong phó ph©n bè tËp trung thµnh c¸c vïng lín thuËn lîi cho qu¸ tr×nh khai th¸c, chÕ biÕn. C¬ së h¹ tÇng, giao th«ng ë Th¸i Nguyªn rÊt thuËn lîi, trung t©m c¸c huyÖn, thÞ x· n»m xung quanh trung t©m thµnh phè Th¸i Nguyªn (trong vßng b¸n kÝnh 50km). H¬n n÷a c¸ch thñ ®« Hµ Néi 80km, gi¸p víi tØnh L¹ng S¬n - n¬i cã cöa khÈu quèc tÕ ViÖt - Trung cho nªn viÖc giao l−u, trao ®æi, bu«n b¸n hµng hãa ®−îc dÔ dµng. Nguån lao ®éng dåi dµo cung cÊp cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: c«ng nghiÖp, x©y dùng; n«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Bªn c¹nh ®ã, Th¸i Nguyªn còng chÞu ¶nh h−ëng kh«ng nhá khi dÞch bÖnh xuÊt hiÖn lµm ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong toµn tØnh. §é Èm t−¬ng ®èi cao lµm cho hµng hãa trong kho dÔ Èm, mèc, ph¸t sinh nhiÒu bÖnh tËt víi c¶ c©y trång vµ vËt nu«i, t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong n¨m. Th¸i nguyªn còng chÞu ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¾c nghiÖt: m−a b·o, lò lôt... ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, giã mïa §«ng B¾c ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång, vËt nu«i, ho¹t ®éng cña nhµ n«ng. Ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn trong nh÷ng n¨m võa qua còng ®· ®−îc chó träng nhiÒu vµ ®−îc tæ chøc th−êng xuyªn, nhÊt lµ t¹i mét sè ®Þa ph−¬ng nh−: §¹i Tõ, Phó B×nh, Phæ Yªn, Phó L−¬ng... Tuy nhiªn ch−a t¹o ra sù ®ång ®Òu gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c. Mét vµi ®Þa ph−¬ng trong 3 n¨m chØ tæ chøc ®−îc trªn d−íi 200 líp tËp huÊn. Cã thÓ sÏ ch−a ®¸p øng ®−îc mong muèn cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia. Sè l−ît ng−êi tham gia vµo tËp huÊn khuyÕn n«ng hµng n¨m còng ®· cã sù t¨ng lªn ®¸ng kÓ nh−ng ch−a nhiÒu. ViÖc tæ chøc tËp huÊn nh»m n©ng cao n¨ng lùc, kü n¨ng lµm viÖc cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n ®Çu mèi trªn ®Þa bµn tØnh cßn Ýt. Néi dung tËp huÊn hµng n¨m cho c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n ®Çu mèi th−êng tËp trung vµo kü n¨ng, ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng, mét sè kiÕn thøc chuyªn m«n còng nh− kiÕn thøc x· héi, tuy nhiªn cßn nghÌo nµn ch−a cã sù ®æi míi, bæ sung thªm

67

nh÷ng kiÕn thøc, kü thuËt míi. CËp nhËt c¸c kiÕn thøc, th«ng tin, chÝnh s¸ch quan träng th«ng qua tËp huÊn còng rÊt cÇn thiÕt nh−ng khuyÕn n«ng Th¸i Nguyªn vÉn ch−a lµm ®−îc ®iÒu ®ã. Ngoµi ra, kinh phÝ ph©n bæ hµng n¨m cho ho¹t ®éng ®µo t¹o, tËp huÊn ®· t¨ng lªn nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ so víi c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng kh¸c ®−îc tæ chøc trªn ®Þa bµn tØnh. §µo t¹o, tËp huÊn ®· phÇn nµo ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña c¸c häc viªn tham gia, Ýt nhiÒu ®· thay ®æi ®−îc nhËn thøc, hµnh vi, th¸i ®é, c¸ch c− xö trong c«ng viÖc, kiÕn thøc chuyªn m«n, kiÕn thøc x· héi, kü n¨ng thùc hµnh, ph−¬ng ph¸p lµm viÖc cña ®èi t−îng tham gia. Tuy nhiªn ch−a ph¶i lµ kªnh th«ng tin chñ yÕu gióp ng−êi c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tiÕp nhËn kiÕn thøc, th«ng tin, kü thuËt míi. ViÖc s¾p xÕp thø tù −u tiªn cho c¸c kªnh tiÕp nhËn th«ng tin cña c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n còng rÊt quan träng. Tõ ®ã sÏ gióp cho c¸c nhµ tæ chøc, ng−êi lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng n¾m b¾t ®−îc hiÖn nay hä ®ang cÇn tiÕp nhËn kiÕn thøc th«ng qua kªnh th«ng tin nµo. §¸p øng ®−îc nhu cÇu cña con ng−êi th× sÏ cho hiÖu qu¶ cao h¬n. Vµ kÕt qu¶ cña ®µo t¹o, tËp huÊn ®em l¹i lµ n¨ng suÊt, s¶n l−îng c©y trång vËt nu«i ®· cã sù t¨ng lªn. Nh− vËy ®µo t¹o, tËp huÊn khuyÕn n«ng ®ang ngµy cµng trë nªn quan träng h¬n trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®Ó nhanh chãng ®−a tíi c¸c kü thuËt míi cho ng−êi n«ng d©n ¸p dông. 5.2. KiÕn nghÞ Néi dung ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, tËp huÊn: Bªn c¹nh viÖc chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc - kü thuËt mét chiÒu tõ trªn xuèng th× tr−íc khi cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o, tËp huÊn c¸c nhµ tæ chøc, c¸n bé khuyÕn n«ng cÇn lu«n ®æi míi kiÕn thøc, néi dung tËp huÊn. T×m hiÓu nhu cÇu cña ®èi t−îng tham gia tËp huÊn khuyÕn n«ng. Cã nh− vËy th× ng−êi tham gia sÏ høng thó h¬n víi néi dung mµ m×nh ®ang häc. Néi dung tËp huÊn ph¶i mang tÝnh kh¶ thi, cã thÓ ¸p dông ®−îc t¹i ®Þa ph−¬ng cho nh÷ng ng−êi tham gia. H¬n n÷a néi dung còng cÇn ph¶i ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, lý thuyÕt kÕt hîp víi thùc hµnh, tr×nh diÔn, tham quan, héi th¶o, diÔn ®µn vÒ n«ng nghiÖp. Tõ ng÷ sö dông kh«ng qu¸ nhiÒu, qu¸ trõu t−îng, khoa häc, nªn kÕt hîp sö dông tiÕng b¶n ®Þa gióp cho viÖc tiÕp thu cña n«ng d©n mét c¸ch dÔ dµng h¬n. Sau khi kÕt thóc khãa tËp huÊn cÇn cã thªm tµi liÖu bªn ngoµi ph¸t cho ®èi t−îng tham gia tËp huÊn tham kh¶o thªm. Tµi

68

liÖu cÇn sö dông Ýt tõ ng÷ thay vµo ®ã nªn kÕt hîp víi c¸c h×nh ¶nh minh häa. Tæ chøc tËp huÊn: C«ng t¸c tæ chøc tËp huÊn, còng nh− h×nh thøc tËp huÊn cÇn ®−îc xem xÐt mét c¸ch cô thÓ víi tõng ®èi t−îng, tõng ®Þa ph−¬ng tham gia tËp huÊn. Cã thÓ trong cïng mét ®Þa ph−¬ng ta nªn ph©n vïng ®Ó tËp huÊn tËp trung cho c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau. CÇn ®Æc biÖt quan t©m h¬n, khÝch lÖ vµ ®éng viªn nh÷ng ®èi t−îng ®Æc biÖt nh−: phô n÷, ng−êi nghÌo, nh÷ng ng−êi ë vïng s©u, vïng xa ®iÒu kiÖn ®i l¹i khã kh¨n. Ph−¬ng ph¸p tËp huÊn: Thay v× tr−íc ®©y lÊy gi¶ng viªn lµm trung t©m truyÒn ®¹t kiÕn thøc, gióp ®ì trong qu¸ tr×nh tËp huÊn, th× nay cÇn lÊy ng−êi häc lµm trung t©m, quyÕt ®Þnh mäi viÖc trong qu¸ tr×nh tËp huÊn. Gi¶ng viªn chØ víi t− c¸ch lµ ng−êi hç trî, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®Ó häc viªn cã ®iÒu kiÖn ®−a ra nh÷ng vÊn ®Ò hä ®ang gÆp ph¶i vµ tù hä th¶o luËn ®Ó t×m ra c¸c gi¶i ph¸p. Kinh phÝ: CÇn t¨ng c−êng kinh phÝ ph©n bæ hµng n¨m cho c«ng t¸c ®µo t¹o, tËp huÊn kh«ng chØ riªng víi khuyÕn n«ng Th¸i Nguyªn mµ víi c¶ khuyÕn n«ng quèc gia.

69

Tµi liÖu tham kh¶o I. tiÕng viÖt 1. Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n (2005), Tæng kÕt ho¹t ®éng khuyÕn n«ng giai ®o¹n 1993 - 2005, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 2. Côc thèng kª tØnh Th¸i Nguyªn (2008), Niªn gi¸m thèng kª tØnh Th¸i Nguyªn n¨m 2007, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. 3. NguyÔn H÷u Hång, Ng« Xu©n Hoµng (1999), Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cã sù tham gia cña n«ng d©n, Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn. 4. Tèng Khiªm (2008), “KÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng n¨m 2007 vµ ®Þnh h−íng n¨m 2008”, B¶n tin khuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn, (sè 01/2008), trang 2-5. 5. Phïng §øc Lîi (2005, 2006, 2007), Tæng hîp danh s¸ch c¸c líp tËp huÊn t¹i Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn n¨m 2005, 2006, 2007. 6. NguyÔn H÷u Thä, NguyÔn M¹nh Th¾ng (2007), Bµi gi¶ng ®µo t¹o, huÊn luyÖn khuyÕn n«ng, Tr−êng §¹i häc N«ng L©m Th¸i Nguyªn. 7. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn §¹i Tõ (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng huyÖn §¹i Tõ n¨m 2005, 2006, 2007. 8. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn §Þnh Ho¸ (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng huyÖn §Þnh Ho¸ n¨m 2005, 2006, 2007. 9. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn §ång Hû (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng huyÖn §ång Hû n¨m 2005, 2006, 2007. 10. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn Phæ Yªn (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng huyÖn Phæ Yªn n¨m 2005, 2006, 2007. 11. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn Phó B×nh (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng huyÖn Phó B×nh n¨m 2005, 2006, 2007. 12. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn Phó L−¬ng (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng huyÖn Phó L−¬ng n¨m 2005, 2006, 2007. 13. Tr¹m KhuyÕn n«ng S«ng C«ng (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng S«ng C«ng n¨m 2005, 2006, 2007. 14. Tr¹m KhuyÕn n«ng thµnh phè Th¸i Nguyªn (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o

70

kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng thµnh phè Th¸i Nguyªn n¨m 2005, 2006, 2007. 15. Tr¹m KhuyÕn n«ng huyÖn Vâ Nhai (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng huyÖn Vâ Nhai n¨m 2005, 2006, 2007. 16. Trung t©m KhuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn (2005, 2006, 2007), B¸o c¸o quyÕt to¸n kinh phÝ hµng n¨m cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn n¨m 2005, 2006, 2007. 17. Tr−êng chÝnh trÞ (2005), Gi¸o tr×nh trung cÊp lý luËn chÝnh trÞ: T×nh h×nh vµ nhiÖm vô cña tØnh Th¸i Nguyªn, Nxb lý luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi. II. DÞch tõ tiÕng n−íc ngoµi 18. Chanoch Jacobsen (1996), Nguyªn lý vµ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 19. A.W.Van den Ban & H.S.Hanwkins (1998), KhuyÕn n«ng, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi. iii. tiÕng anh 20. Agricultural Development Denmark Asia (ADDA) (2002), IPM Farmer Training 2nd Phase, Participatory Farmer Training in Vegetable Production in Hanoi Based on the IPM Concept. 21. E.W. Larsen, M.L. Haider, M. Roy & F. Ahamed (2002), Impact, sustainability and lateral spread of integrated pest management in rice in Bangladesh, Document SPPS 73, Department of Agricultural Extension and DANIDA. See also SPPS documents nr 17, 32, 54, 55, 66, 71, and 77. 22. FAO Technical Assistance Team (1998), Community IPM: Six cases from Indonesia, 260 pp. 23. K.S. Godrick & W.K. Richard (2003), Farmer field school feedback: a case of IPPM FFS programme in Kenya, Draft project report. 24. Monitoring and Evaluation Team (1993), The impact of IPM training on farmers behavior: A summary of results from the second field school cycle, IPM National Program, Indonesia 25. Praneetvatakul, S. & H. Waibel (2003), A socio-economic analysis of farmer field schools (FFS) implemented by the National Program on

71

Integrated Pest Management of Thailand, Paper presented at the CYMMIT impact assessment conference, 4-7 February 2002, San Jose, Costa Rica (in preparation) 26. Le Toan (2002), IPM impact evaluation of Training and Development of IPM in Tea V204, Phu Tho Plant Protection Sub-Department (in Vietnamese). 27. Luong Van Vuong (2002), IPM impact evaluation in tea, 2001. Thai Nguyen Plant Protection Sub-Department (in Vietnamese). iv. internet sourse 28. Http://www.ico.org/asp/display2.asp 29. Http://xttm.agroviet.gov.vn/loadasp/hang/hatdieu-specdetail.asp?tn=tn&id=1782373 30. Http://www.thainguyen.gov.vn/vn/index.asp?c=73&KT=2