پرسش هاي بنيادين در ارتباط با فضا مي•
چگون ه فض ا را م ي فهمي م ؟ و ب ه آ ن مرتب ط شويم ؟ آيا فراي ادراكمان است يا وضعيت اش بسته به ادراك ما شكل مي گيرد ؟ با حس هايمان به آن مرتبط مي شويم يا با خودمان ؟• آيا فضا مجموعه اي است از اشيا و انسان ها ،ظرفي براي آن ها ،يا اين كه آن ها درونش جاي گرفته اند ؟ آيا نشانگر منعطف بودن است ،يا ثبات ؟ •
تعاریف فضا
فضا گستره ای پیوسته ای است که اشیا در آن وجود دارند و حرکت می کنند؛ یا فضا ظرف دربرگیرنده اشیا و یا خود اشیا و روابط میان آن ها است؛
مقداری از یک منطقه که چیز خاصی آن را اشغال می کند یا برای هدف خاصی در اختیار گرفته شده است؛
فاصله میان اشیا و نقاط؛
مفاهیم فضا
حوزه های جغرافیا ،برنامه ریزی و معماری ،رشته هایی .هستند که عمده توجه شان به فضا است فلسفه ،روانشناسی ،جامعه شناسی ،ریاضیات و فیزیک علوم طبیعی متافیزیکی گیدنز و گاتدینر
نظریه های فلسفی
نظریه های مطلق
نظریه های رابطه ای
نیوت ن نظری ه فضای مطل ق را شک ل داد .او فضا را شیء ی واقع ی می دانس ت ؛ یعن ی مکان هایی برای خودشان ،آ ن گونه که برای تمام چیزهای دیگر .فضا و زمان ظرف های ی ب ه گس ترش نامتناه ی بودند .ارسطو قبل از نیوتن ،فضا را به ظرف تمام اشیا توصیف کرده .بود نخس تین بار لیبنیت س ب ا فضای مطل ق مخالفت کرد .او
به طور کلی رابطه گرها معتقد بودند که ظرف به طور منطقی متمایز از اشیایی نیست که گفته می شود آن ها را به خوبی در خود جای می دهد .به گفته بلت استنباط های مطلق گرا از فضا بر می گردد به کلیتی متمایز ، فیزیکی و بسیار واقعی یا تجربه ای و قائم به ذات؛
نظریه ی نسبیت
نظری ه نس بیت خاص م ی گوی د :طول ها و دوره های
زمان ی بس ته ب ه چهارجوب س نجش و رجوع تغیی ر می کنند .بنابراین برخلف تصور نظریه نسبیت عام و خاص در ظاه ر کامل ب ا نظری ه مطل ق گرای فضا – زمان .سازگاری نشان می دهند اینیشت ن فض ا را چنی ن تعری ف م ی کن د :فض ا کیفیت
.جایگاهی اشیا در جهان مادی است مهم ترین تاثیر نظریه نسبیت این بود که مفاهیم مجزای فضا – زمان به پیوستگی چهار بعدی در فضا منجر شد،
زمان
مفهوم بعد چهارم نیز بدین معنا است که هر شی نه تنها . باید طول و عرض داشته باشد ،که باید تداوم زمانی نیز داشته باشد .بنابراین اینیشتن که این مفهوم را در نظریه نسبیت خاص خود بکار گرفت و معتقد بود که بر خلف نظری ه ی نیوت ن جدای ی مطل ق فض ا و زمان از یکدیگر امکان پذی ر نیس ت و وابس ته ب ه انتخاب ی ک دستگاه .مختصات است عال م چهار بعدی فض ا را ب ا تمام رویدادها و اشیااش ،و .زمان را با تغییرات و حرکات اش شامل می شود
فوک و م ی گوی د " :فض ا را محص ولی اجتماع ی دیدن ،که
تجربه فضا
قدرتی که بتواند حرکات کالبدی را در کنترل خود بگیرد و آنها را هدایت ،سانسور ،ممنوع یا تشویق کند ،می تواند بر درک از فضا تاثیر بگذارد و فضاهای شهری به دلیل سیاسی بودن ذاتی خود یعنی حضور همه جانبه و همیشگ ی بازنمودهای قدرت س یاسی در آ ن ه ا چنین خاصیت هدایت کننده و دستکاری کننده ای بر تجربه ی .فضا دارند
تعريف ابتدايي از فضاي شهري تعداد استفاده كنندگان بال 1.
.استفاده از آن نياز به مجوز ندارد 2.
.استفاده از آن مقيد به زمان خاصي نيست3.
تنوع فعالي ت ه ا و رويداده ا در آ ن بس يار بيشتر از4.
.فضاهاي ديگر است
حضور در آن هميشه با قصد خاصي صورت نمي گيرد و5.
.مي تواند غير ارادي يا اتفاقي باشد .آموزش در اين فضاها غيررسمي و بي تكلف است6.
فضای شهری
چومی :در بر گرفتن فضا است که اهمیت دارد تا خود
.فضا
زوی :فض ا را ذات معماری م ی دان د و معتق د است دیوارها بیشتر ظرف اند و مهم مظروف یا همان فضای داخل ی اس ت .زوی از همی ن تعریف برای فضای شهری نیز استفاده می کند ؛ جایی که خیابان ها ،میادین ،پارک ها ،زمین های بازی و باغ ها به گونه ای تعریف شده اند .که فضایی محصور پدید آورند را فضای شهری می داند کریر:فضای شهری را فضای خارجی می داند ،تمام انواع فضای میان س اختمان ه ا در شهره ا و دیگ ر مکان ها .
گيدئن در برداشت و تلقي از فضا در طول تاريخ معماري .سه مرحله مطرح كرد مص ر باس تان ،س ومر و يونان :فضاي معماري با بازي
حجم ها ساخته مي شود و به فضاي داخلي كمترين توجه .مي شد روميان :فضاي معماري مترادف بود با فضاي مجوف
.شده ي داخل ساختمان قرن بيستم:استنباط از فضاي معماري و شهر ،ستايش از كيفي ت هاي س اختمان هاي منفرد و مجزا اس ت كه
راپاپورت برای تحلیل فضا ،پیشنهاد تقسیم فضا به مکان هایی را می دهد که تشکیل دهنده ی صحنه ها و روابط فضا هستند .در حقیقت با این کار مفهوم یک پارچه و عام .فضا را به اجزای آن که مکان ها هستند ،تقسیم می کند راپاپورت ،فضا را در روابط سه گروه با یکدیگر تعریف می کند ،که این سه گروه را به صورت زیر طبقه بندی :می کند انسان ها با یکدیگر؛ انسان ها با اشیا؛ اشیا با یکدیگر؛ راجر ترانسیک بر اساس دیدگاه فیزیکی اش نسبت به فضا ،در نظریه ی شکل زمین فضای شهری را به پنج دسته ی ،فضای خصوصی داخل خانه های مسکونی ،
مدنی پور :شهر را به سلسله مراتبی از فضاهای عمومی و خصوصی تفکیک می کند ،ولی از آن جا که بر خلف ترانسیک و ماتین رویکردی صرفا فیزیکی به فضا ندارد ، طیف گسترده تری را مد نظر قرار می دهد .وی دامنه ی حوزه ی خصوصی و عمومی را از خلوت ذهن و فضای .شخصی بدن تا فضای عمومی جهان گسترده می بیند ماتی ن سه دس ته فضای عمومی برای شهر تعریف می کند :خیابان ،میدان و ساحل رودخانه و دریا .تحت تاثیر .کامیلوسیته The setting for a civic building The principal meeting places Places for great ceremonial occasions Spaces for entertainment around buildings such as theatres, cinemas, restaurants an cafes Spaces for shopping, shopping street, arcades and
کولکوه ن :فضای شهری شام ل فضای
اجتماعی و
مصنوع .فضای اجتماعی تداعی فضایی نهادهای اجتماعی است که مورد مطالعه جامعه شناسان و جغرافی دانان است .تمایل این دیدگاه ،دیدن ویژگی های فیزیکی محیط .مصنوع به عنوان فراپدیده است از س وی دیگ ر ،فضای فیزیک ی ک ه مورد توجه معماران است ،مورفولوژی فضا است .طریقی که فضا بر ادراک ما اثر می گذارد و شیوه ی به کارگیری فضا و معنایی که .از آن استخراج می شود
تقابل فضای فیزیکی و ذهنی
سجا دو مفهوم از فضا شناسایی می کند :نخست فضای فیزیک ی ب ا ماهیت ی مادی و دوم ،فضای ذهنی ادراک و بازنمایی ،که تلش برای کاوش معنای فردی و محتوای نمادین نقشه های ذهنی و تصویر سازی از چشم اندازها در آ ن جای م ی گیرد .او س پس ب ه تبعیت از لوفور ، .مفهوم سومی به نام فضای اجتماعی را طرح می کند
لفور و فضای اجتماعی
راه برقراری ارتباط میان فضای ذهنی و واقعی ابهام میان فضای انتزاع ی و فضای مشخص را .مطرح میکند ابعاد فضا یعنی ذهنی ،فیزیکی ،و اجتماعی را نباید منفک از یکدیگر نگه داشت و بدین ترتیب شروع به ارائه نظریه یکتا گرایانه ی فضا تفک ر هگل ی تولی د فض ا :فضای اجتماع ی محصولی اجتماع ی اس ت .هر جامع ه و شیوه ی تولی د آن ، .تولیدکننده ی فضای خاص خودش است روند تولید اس ت ک ه باید مورد توج ه قرار گیرد ،نه اشیا درون فضا ،هر چند فرایند و محصول هر دو از .هم جدا نشدنی اند
لوفور سه بعد فضاهای دریافتی ،فکری و زیستی را به عنوان س ه لحظ ه ی فضای اجتماع ی که دارای .روابط دیالکتیک است عنوان می کند لحظ ه نخس ت روی ه ی مکان ی اس ت ک ه مربوط به شیوه ی س ازمان یافت ن و ب ه کار رفت ن فض ا است. رویه ی مکانی یا عمل فضایی معرف فضای فیزیکی است .لحظه دوم ،لحظه ی بازنمایی های فضا است که ب ه فضای مفهومی شده ،فضای دانشمندان ، برنام ه ریزان شهرس ازان ،تفکیک کننده های تکنوکرات و مهندس ان اجتماع ی مربوط اس ت .این فضای غالب در جامعه است که تمایل اش به سوی نظامی از نمادهای زبانی است و بدین جهت روی آن
(مفهوم فضا
(
جمع بندي
بحث فضاي واقعي و ذهني يا اجتماعي و فيزيكي به شكاف ميان ح س و تجرب ه ب ا انديشه و انتزاع و تفاوتهاي درك اين دو مي انجامد . فض ا را م ي توان جانشين ي انتزاعي براي جهان اطرافمان دي د ،براي آنچ ه عموما ً محي ط مصنوع و طبيعي مان مي دانيم .بايد تفكر عمل گرايي ،نسبت به فضا را بيابيم ،تفكري كه براي امروز شهرسازی مناسب باشد .اين است كه شايد مجبور باشيم يا از برداشت عملي و بسيار مصنوع از فضا استفاده كنيم و ديگر برداشت ها را به دليل بي ارتباطي با عليق تخصصي شده مان كنار بگذاريم و يا … تلش كني م رويكرد يكس ان تري نس بت ب ه فضا پيدا