Communicatie- En Jongerenkaravaan, Deel 3

25

E DI W

Door Zoé Maus

E

HE M

To e n d e Communicatie- en Jongerenkaravaan in januari 2009 uit verschillende steden van het Noordoosten vertrok, was het om de stemmen en de eisen van de jongeren van het Noordoosten aan de “wereld” bekend te maken. Na verschillende stops in de deelstaten voegden de drie karavanen zich in Teresina samen en trokken dan naar het Wereld Sociaal Forum in Belém (Pará). Het sterke punt van de Karavaan was de diversiteit in strijd en manieren om de politieke en sociale eisen van de jongeren van het Noordoosten uit te drukken. Aan boord van de Karavaan 200 jongeren met heel verschillende horizonten en diverse achtergronden, ervaringen en politieke praktijken. Zowel de boodschap die men wilde bekend maken aan de wereld als de manier waarop men die boodschap wou overbrengen, was erg divers. Hoewel die verscheidenheid soms moeilijkheden meebracht, was het steeds een leerproces. Het belangrijkste hier was enerzijds het erkennen van de jongeren als onafhankelijke personen, met eigen taalgebruik en interactiemanieren, en anderzijds het erkennen dat zij niet in één enkele categorie kunnen ondergebracht worden. Alle jongeren wilden hun bestaan, hun mening en hun realiteit kenbaar maken aan de wereld, maar de manier waarop ze dat deden, was telkens anders. Vandinha, uit Crateús (Ceará), stelt dat de Karavaan mogelijk gemaakt heeft voor jongeren “ te zien hoezeer de jeugd zich bewust moet zijn van de verveemding die we vandaag beleven” en dat “het nodig was om met onze schreeuw opnieuw op straat te komen, zodat de mensen weten wat we willen, en wie we zijn.” De bezetting van de openbare ruimte was een van de grote overwinningen van de Karavaan, of het nu was door de optochten die de steden innamen (maar ook het WSF), de graffiti die de jongeren achterlieten in de straten van Belém of de radiogolven die de Rádio Livre-se bezette in Soinho (Maranhão). Zoals Ricardo, uit Fortaleza (Ceará), de dichter herinnert: “Wat we hier hebben, is geen nieuwe weg, maar een nieuwe manier om de weg te bewandelen”. Deze bezetting van de openbare ruimte is de nieuwe manier waarop de jongeren op weg gaan. Deze jongeren, met hun eigen wil en eisen, aan wie vaak de conditie van politieke actor wordt geweigerd. Maar bezetten is niet voldoende. Ook communiceren is noodzakelijk. En dat hebben de jongeren gedaan: ze drukten zich uit via kunst of via alternatieve media: graffiti, theater, fotografie, muziek, circus, fanzini, vrije radio of zelfs video's of blogs. Naast het verschil in de manier om zich uit te drukken, was het gemeenschappelijke lemma “de bezetting van de ruimten, van de kleuren, van de geslachten, van het alles, van het niets, van de liefdes, van de knuffels, van de tijden, de stiltes, de schreeuwen” .(Micinete, Fortaleza-Ceará)

SC HIL DE REN

26

Toen de jongeren in de straten van de Caxias (Maranhão) of in Ouricuri (Pernambuco) liepen om het volk tegemoet te gaan, hebben ze de openbare ruimte opnieuw als ruimte voor sociaal en politiek protest gebruikt. Zoals Loro, uit Fortaleza (Ceará), het zegt: “Bezetten! De straat is van jullie!”. Het was niet toevallig dat de Karavaan verschillende optochten heeft georganiseerd. De wereld van de media heeft de neiging om de politieke strijd te concentreren in besloten ruimten, met moeilijke toegang: parlement, stadhuis, instituties etc. Het beeld van de politiek dat meestal verspreid wordt, is dat je een groot expert moet zijn en dat het geen onderwerp is voor om het even wie. Er wordt een gesloten model naar voor geschoven, waar weinig mogelijkheden bestaan om zich uit te drukken buiten de officiële kanalen. Door de optochten die de Karavaan organiseerde, slaagde ze erin het volk uit te nodigen om de aandacht te vestigen op het feit dat de politieke ruimte iedereen toebehoort en dat het volk dringend de politieke ruimte opnieuw moet innemen. Een feestelijke optocht organiseren is tonen dat het mogelijk is de collectieve openbare ruimten, de groepen en de nieuwe maatschappij opnieuw te construeren, maar ook tonen dat je niet moet wachten om een politiek optreden te realiseren tot je wordt opgeroepen. En zoals Lucineide, uit Fortaleza (Ceará), het stelt: “Neen, we willen niet dat het zo is, we willen dat de dingen veranderen, we willen een stem hebben en meetellen.” Dat is ook wat de jongeren die zich uitdrukten met graffiti, wilden. Naast het schilderen van hun modellen, gaven de jongeren ook workshops over de technieken en de betekenis van het beschilderen van de muren van de stad. Graffiti is een perfect voorbeeld van een artistiek-politieke uitdrukking. Graffiti communiceert via aangepaste territoria waar mensen die geen stem hebben en met wie geen rekening gehouden wordt, zich uitdrukken en aantonen dat ze deel uitmaken van de maatschappij, zelfs als ze hun ontevredenheid uitdrukken. Maar graffiti kan ook gezien worden als pure kunst van diegenen die aan de “rand” van de maatschappij leven. Als we ervan uit gaan dat iedereen in staat is om zich uit te drukken via kunst, dan onthullen de tekeningen onder andere enigmatische betekenissen en de macht van de weerstand tegen de overheersing en de sociale ongelijkheid waarin in het algemeen de taggers en graffitiartiesten leven.1 Niet alle jongeren van de Karavaan zetten graffiti met een direct politieke inhoud, maar alle jongeren gaan ervan uit dat graffiti op zich een politieke daad is. Voor hen is het erg belangrijk om de muren, de straten opnieuw te gebruiken als levensruimte, maar ook als creatieve ruimte. 1.Symbolische territoria en territoria van weerstand in de stad: Grafiën van tags en van graffiti in Revista Terra Plural, vol.2 num. 2 (2008)

27

Bij het gebruik van alternatieve communicatiemiddelen stuurden de jongeren een duidelijke boodschap naar de grote media: ze hebben er genoeg van om onzichtbaar te zijn en geen stem te hebben. Naast het feit dat ze zich willen uitdrukken en hun wantrouwen willen tonen tegenover de traditionele media, toonden de jongeren veel creativiteit. Wanneer ze jongeren en kinderen uitlegden hoe ze een blog of een fanzine konden maken, bewezen de deelnemers van de Karavaan dat het mogelijk is om zich op een alternatieve manier uit te drukken, met weinig financiële middelen. Het gebruik van het internet om de voor hen belangrijke informatie over te brengen duidt ook op de bezetting van een politieke ruimte, die van het internet, een ruimte zonder begin of einde, die een groot aantal personen bereikt, waarbij een vrije inhoud op een vrij medium wordt geplaatst. Op dezelfde manier toonde de Radio Livre-se, toen die zich installeerde in Ouricuri-PE of in Soinho-MA, of in het Alternatieve Dorp op het Wereld Sociaal Forum, dat de ether niet enkel eigendom is van de grote medianetwerken, maar dat iedereen recht heeft om deze golven te gebruiken om een kwaliteitsinhoud te verspreiden, dichtbij de burger, en zonder commercieel doel. Door de bezetting van de straten, de muren en de communicatiemiddelen om de stem van de jongeren van het Noordoosten te laten horen, heeft de Karavaan aangetoond dat het collectieve leven en de diversiteit een nieuwe manier van handelen aanduiden. We kunnen stellen dat de verscheidenheid, zowel op het vlak van het profiel van de jongeren als in hun optreden, de Karavaan het concept dat 'Deleuze rizoom' 2 heet, benaderde. Rizoom is een plant die horizontaal groeit, die vanuit het midden groeit en zich uitbreidt, zonder hiërarchisch centrum en vooral met verschillende begin- en eindpunten, zonder dat een punt belangrijker is dan een ander. Zonder begin of einde, met vertakkingen die het mogelijk maken om na een verbreking verder te bestaan. De Karavaan was niet enkel een actie, maar een meervoudig kennisproces, (...), een proces met veel vormingsacties en politieke optredens voor veranderingen naar een nieuwe wereld. De wereld is en zal de kleur hebben die de jongeren hem schilderen. 2. Gilles Deleuze, Félix Guattari, Mille plateaux. Capitalisme et schizophrénie 2, Paris, Éd. de Minuit, 1985.

28

Een verschillende achtergrond, veel energie, vrolijkheid, ruzies, weerstand, liefde, manifestaties, collectieve constructie van jongeren uit de deelstaten Ceará, Bahia en Pernambuco. Dit was en zal altijd het gezicht zijn van de Communicatieen Jongerenkaravaan. Wij maken deel uit van collectieven, om de beste dingen te doen voor onze naaste. Het is misschien niet altijd zo, maar we kunnen het wel! Dat gebeurde in de vorm van dialoog, communicatie, audio-visueel materiaal, graffiti, instrumenten die de Communicatie- en Jongerenkaravaan gebruikt heeft om aan te tonen dat we kunnen veranderen. Enkel willen, dromen, doet ons geloven dat het mogelijk is een andere wereld te bouwen, waar respect en liefde altijd eerst komen, hand in hand. Als elementen die zoeken naar een droom die moeilijk, maar niet onmogelijk te verwezenlijken is. Gebaseerd op wat we opgebouwd hebben tijdens het WSF, kunnen we een andere wereld zien naast ons en die we niet zagen! Of niet wilden zien! (José Cleiton – Carbonel – Collectief Manguecrew/CCJ)

... we werden met nieuwsgierige blikken bekeken door ongeveer vijftien jongeren, bereid om te veranderen via provocaties gemaakt tijdens de workshop in Salvador over “De Jeugd in de XXIste eeuw”. Tijdens deze workshop werden de jongeren gestimuleerd, door contextualisering over de politieke en culturele bewegingen, om de strijd aan te gaan en verandering te bekomen in een gemeenschap die erg weinig informatie heeft. De tocht door de stad Timon was een van de ongelooflijkste momenten van het hele traject van de Karavaan. (Suemys Luize Pansani Tavares)

29

(Arlene Freitas, Bart Vetsuypens, David Junior)

Traditioneel reflecteren de kennis en de informatie door een volk geproduceerd, de visie van de elite van de maatschappij, aangezien de toegang tot de communicatiemiddelen gecontroleerd wordt door de kracht van het grote kapitaal. Het gebruik van technologieën is het grote wapen om concepten te bevestigen en politieke gedragingen te determineren. Terzelfdertijd is het kamp van de communicatie de grote ruimte om ideeën en betekenissen op te bouwen. De sociale bewegingen en de volksklassen moeten dan ook de omstandigheden creëren om deze ruimten en instrumenten te bezetten zodat ze de belangen van de meerderheid van de uitgesloten bevolking kunnen verdedigen, diens reële noodzaken bespreken, wegen aanduiden in de richting van de democratisering van de communicatiemiddelen en de instrumenten aanreiken om beleidsmaatregelen op te bouwen. Met dit karakter haalde de Communicatie- en Jongerenkaravaan de gemeenschappen van het Noordoosten over om over weinig frequente thema's te debatteren, door alternatieve en toegankelijker vormen aan te bieden die de hele populaire intellectuele productie aan de menigte kunnen verspreiden rond deze thema's, en dat vanuit het standpunt van de jongeren. Als een springplank tot transformatie, heeft de communicatie een belangrijke plaats gehad tijdens heel het proces van de Karavaan, vanaf het idee tot op het Wereld Sociaal Forum, ervan uitgaande dat de verschillende communicatiemiddelen en –instrumenten geconcentreerd zijn in de grote steden en in de handen zijn van de middenklasse, zonder te spreken van de toegang tot en de productie van internetinhoud die nog steeds in handen is van de bedrijfswereld. In de Karavaan was het gebruik van communicatie-instrumenten en populaire communicatievormen erg divers en creatief, met onder andere optochten, muziek, dans, het gebruik van de sociale communicatietechnologieën zoals blogs, video's, radionovela, radiospots, gemeenschapsradio, fanzine, sites en webtechnologie 2.0. De jongeren wisselden ervaring en kennis uit via deze instrumenten. Hun 'schreeuwen' echoden in de vier windstreken van de steden. Daarnaast hebben de jongeren tijdens de Karavaan met enkele werkgroepen een communicatieplan opgesteld, om de interne communicatie, de persvoorlichting en de publiciteit te verzorgen. Hierbij was de technische en logistieke steun van het Centrum voor Communicatie en Jeugd (CCJ) uit Recife (Pernambuco), dat het gebruik van alternatieve instrumenten in de gemeenschappen verspreidt, fundamenteel. Het verschil in de communicatiepraktijk van de Karavaan was dat de Karavaan de wonden van het volk van het Noordoosten aanklaagde en dat ze de boodschap van “een andere wereld is mogelijk” verkondigde, zonder nog maar te spreken van de verspreiding van de acties en mobiliseringen rond een andere logica van de maatschappij. De Karavaan maakte het mogelijk om de communicatie te zien in de verschillende uitdrukkingen en producties van de jongeren. Het was mogelijk op te merken dat ze deel uitmaakt van ons dagelijks leven en dat de communicatie gebruikt kan worden om te protesteren, rechten op te eisen, als groep te reflecteren, meningen voor te stellen en de betekenissen in de maatschappij te betwisten. Het toonde aan dat de grote media onze strijd niet waarderen en dat ze zich vandaag vooral bezighouden met het exploiteren van de degradatie van de sociale structuren (geweld, dood), ook door het verlangen van de personen naar een kapitalistische wereld uit te buiten. Daarnaast verduidelijkte de Karavaan ook dat de volksgroepen en de sociale bewegingen moeten werken aan de productie van openbare en alternatieve communicatie, door te strijden voor meer financiële middelen en de acties die de democratisering van de communicatie in Brazilië, en vooral in het Noordoosten, kunnen versterken.

30

Hieronder vindt u een overzicht van alle workshops van de Communicatie- en Jongerenkaravaan die gerealiseerd werden op weg naar het WSF. Alle lesgevers waren jongeren die deelnamen aan de Karavaan. De workshops zijn een staal van de rijkdom in de benaderingen die gestimuleerd werden door de Karavaan, samen met de organisaties van de volksmiddens waar de Karavaan is langsgegaan.

O nderwijs: wie bepaalt de kwaliteit? Doelstelling: nadenken over de situatie van de openbare scholen in Brazilië en de kwaliteit van het onderwijs, en de waarde van de sociale organisaties in het opvoedingsproces van de leerling.

Strategisch Gebruik van het Internet Doelstelling: inleiding tot het gebruik van de instrumenten Web 2.0 via een demonstratie en gebruik van content management system Joomla en de Wiki-technologie.

Dialogen over Vrije Communicatie en Gemeenschapscommunicatie Doelstelling: een staal van ervaringen in alternatieve communicatie en debat over conventionele en alternatieve communicatiemiddelen

Vo o r b e r e i d i n g v a n S o c i a l e Communicators Doelstelling: kennis maken met ervaringen van de gemeenschapsradio's, communicatieagenten en het potentieel van de gemeenschapsradio.

Algemeen Seminarie van de Communicatie- en Jongerenkaravaan Doelstelling: de ervaring van de verschillende staten socialiseren en evalueren via materiaal geproduceerd door de Karavaan onderweg.

Duurzame Ontwikkeling via Mobiliseringstheater Doelstelling: het gebruik van theater als sensibiliseringsmedium aantonen in thema's rond duurzame ontwikkeling. identiteit en protagonisme van de jeugd. oelstelling: het gebruik van theater als sensibiliseringsmedium aantonen in thema's rond duurzame ontwikkeling. identiteit en protagonisme van de jeugd. Doelstelling: de realiteit van de Braziliaanse jeugd leren kennen en de deelname van de jongeren in sociale projecten, in jeugdgroepen, via teksten en audiovisueel materiaal.

Radio-Novela Doelstelling: aanleren van de technieken voor de montage van een radio-novela. Een radio-novela over een van de thema's van de Karavaan.

Fotografie als Transformatiemiddel Doelstelling: fotografie gebruiken als instrument voor verandering. Een blik over de stad als focus in de beelden over wat goed isen wat we willen veranderen.