Chuyende Dung

1

PhÇn 1 Më ®Çu 1.1. Më ®Çu C©y chÌ lµ mét c©y c«ng nghiÖp cã nguån gèc nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi. C©y sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn tèt trong ®iÒu kiÖn nãng vµ Èm, th−êng ®−îc trång ë nh÷ng vïng ®åi nói. Do vËy lo¹i c©y nµy ®Æc biÖt phï hîp víi ®Êt n−íc cã ®Õn 3/ 4 diÖn tÝch lµ trung du vµ miÒn nói, cã khÝ hËu nhiÖt ®íi nh− n−íc ta. C©y chÌ ë ViÖt Nam ®−îc trång tËp trung chñ yÕu ë khu vùc trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y Nguyªn nh−: Yªn B¸i, Hµ Giang, Phó Thä, L©m §ång… ®Æc biÖt lµ Th¸i Nguyªn - vïng chÌ næi tiÕng tõ l©u ®êi c¶ trong vµ ngoµi n−íc bëi chÊt l−îng vµ h−¬ng vi ®Ëm ®µ ®Æc biÖt cña chÌ. Sù −u ®·i cña thiªn nhiªn, khÝ hËu, thæ nh−ìng cïng víi kinh nghiÖm l©u ®êi ®· trë thµnh lîi thÕ cña ng−êi d©n trång chÌ, gãp phÇn n©ng cao vÞ thÕ cña c©y chÌ trong nÒn kinh tÕ. C©y chÌ lµ mét lo¹i c©y trång −a Èm l¹i ®−îc trång trªn nh÷ng vïng ®Êt cao. Yªu cÇu vÒ ®é Èm ®Êt lµ 70 - 80%, ®é Èm kh«ng khÝ thÝch hîp nhÊt lµ 80 - 85 %, l−îng m−a trung b×nh n¨m lµ 1500 - 2000mm, do ®ã n−íc t−íi trë thµnh mét vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n ®èi víi ng−êi d©n trång chÌ,[8]. Ngµy nay cïng víi sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, nhiÒu lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lÇn l−ît ra ®êi. Phôc vô cho c«ng t¸c t−íi tiªu, hµng lo¹t c¸c lo¹i m¸y b¬m ®· ®−îc nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt víi nh÷ng chñng lo¹i, mÉu m· vµ chøc n¨ng kh¸c nhau, chóng ngµy cµng ®−îc hoµn thiÖn ®Ó phï hîp h¬n víi nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau vÒ n−íc t−íi. §iÒu ®ã ®· phÇn nµo gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng khã kh¨n trong viÖc cung cÊp n−íc t−íi cho chÌ cña ng−êi d©n. Bªn c¹nh viÖc cung cÊp n−íc t−íi mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt, tiÖn lîi nhÊt th× vÊn ®Ò tiÕt kiÖm nguån n−íc vÉn lu«n ®−îc xem träng v× nguån n−íc thiªn nhiªn th× cã h¹n mµ nhu cÇu cña con ng−êi l¹i lµ v« h¹n. Kh«ng nh÷ng lµ vïng s¶n xuÊt chÌ chñ lùc cña tØnh Th¸i Nguyªn mµ Phóc Tr×u cßn ®−îc biÕt ®Õn lµ n¬i s¶n xuÊt chÌ ngon næi tiÕng trong c¶ n−íc. ChÝnh v× vËy, ®−îc sù gióp ®ì cña Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn, Uû ban nh©n d©n thµnh phè Th¸i Nguyªn, tr¹m khuyÕn n«ng Thµnh Phè Th¸i Nguyªn, Phóc Tr×u lµ mét trong hai x· triÓn khai thùc hiÖn m« h×nh t−íi n−íc tiÕt kiÖm cho chÌ b»ng ph−¬ng ph¸p phun m−a b¾t ®Çu tõ n¨m 2006 víi môc

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

2

tiªu chung lµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông n−íc t−íi bao gåm nh÷ng môc tiªu cô thÓ sau: - Thay ®æi ph−¬ng ph¸p t−íi, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cho c¸c hé lµm chÌ. - N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông n−íc t−íi cho chÌ, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt chÌ ®«ng. - Chèng röa tr«i lµm b¹c mµu ®Êt. - T¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ n©ng cao ®êi sèng ng−êi lµm chÌ,[2]. Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn t«i ®· quyÕt ®Þnh thùc hiÖn nghiªn cøu chuyªn ®Ò: “T×m hiÓu ph−¬ng ph¸p t−íi tiÕt kiÖm n−íc vµ m« h×nh t−íi n−íc tiÕt kiÖm cho chÌ b»ng ph−¬ng ph¸p phun m−a t¹i x· Phóc Tr×u - Thµnh phè Th¸i Nguyªn” víi môc ®Ých tæng kÕt hiÖu qu¶ m« h×nh vµ lµm c¬ së cho viÖc nh©n réng m« h×nh ra c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c. 1.2. Sù cÇn thiÕt tiÕn hµnh nghiªn cøu chuyªn ®Ò T−íi n−íc lµ mét kh©u kü thuËt v« cïng quan träng trong viÖc trång vµ ch¨m sãc c©y chÌ. Trong mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m×nh, con ng−êi lu«n t×m ra nh÷ng ph−¬ng ph¸p míi ®Ó lµm gi¶m søc lao ®éng vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. Do vËy viÖc thùc hiÖn m« h×nh t−íi nµy lµ rÊt phï hîp víi ng−êi d©n trång chÌ trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ chuyªn ®Ò nµy ®−îc thùc hiÖn víi môc ®Ých lµm râ h¬n nh÷ng hiÖu qu¶ do ph−¬ng ph¸p t−íi n−íc nµy ®em l¹i, lµm c¬ së cho ng−êi d©n cã thÓ t×m hiÓu, so s¸nh vµ thùc ¸p dông vµo thùc tÕ. Ph−¬ng ph¸p t−íi tiÕt kiÖm n−íc vµ ®Æc biÖt lµ ph−¬ng ph¸p t−íi phun lµ mét ph−¬ng ph¸p míi trong kü thuËt t−íi chÌ, kh«ng nh÷ng nã cã thÓ tiÕt kiÖm chi phÝ lao ®éng mµ cßn gióp ng−êi d©n tiÕt kiÖm nguån n−íc, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cho ng−êi lµm chÌ. Nãi chung ph−¬ng ph¸p t−íi míi nµy cã nhiÒu −u ®iÓm nh−ng l¹i ch−a ®−îc nhiÒu ng−êi biÕt ®Õn vµ hiÓu râ, do vËy qua chuyªn ®Ò nµy nh÷ng ai quan t©m tíi vÊn ®Ò ¸p dông kü thuËt t−íi míi nµy còng sÏ cã thªm mét l−îng th«ng tin cÇn thiÕt. Thùc hiÖn chuyªn ®Ò nµy lµ c¬ héi tèt cho b¶n th©n t«i cã thÓ thùc tÕ ho¸ mét sè m«n häc vµ kiÕn thøc ®· ®−îc häc tõ trong nhµ tr−êng, rÌn luyÖn mét sè kü n¨ng mµ mét c¸n bé khuyÕn n«ng cÇn ph¶i cã. 1.3. §iÒu kiÖn thùc hiÖn chuyªn ®Ò 1.3.1. §iÒu kiÖn b¶n th©n

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

3

Do mét phÇn ®· ®−îc häc m«n trång trät vÒ c©y chÌ nªn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu còng cã rÊt nhiÒu thuËn lîi. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu nh÷ng kiÕn thøc ®−îc c¸c thÇy c« trang bÞ trong nh÷ng m«n häc kh¸c còng ®· gióp t«i rÊt nhiÒu khi thùc hiÖn chuyªn ®Ò. Tuy nhiªn do thiÕu kinh nghiÖm thùc tÕ nªn nªn t«i ®· gÆp rÊt nhiÒu nh÷ng khã kh¨n. Vµ ®Ó thùc hiÖn ®−îc chuyªn ®Ò nµy t«i còng ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì cña c¸c c¸n bé vµ nh÷ng ng−êi d©n n¬i t«i thùc tËp vµ ®Æc biÖt lµ sù h−íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o, TiÕn sÜ NguyÔn M¹nh Hµ. 1.3.2. §iÒu kiÖn c¬ së, ®Þa ph−¬ng n¬i triÓn khai thùc hiÖn chuyªn ®Ò,[3]. + §iÒu kiÖn tù nhiªn Phóc Tr×u lµ mét x· miÒn T©y thµnh phè Th¸i Nguyªn, ®−îc thiªn nhiªn −u ®·i vÒ mÆt ®Êt ®ai vµ khÝ hËu, rÊt phï hîp víi s¶n xuÊt chÌ, do vËy c©y trång chÝnh ë ®©y vÉn lµ c©y chÌ. C¶ x· cã tæng diÖn tÝch lµ 21km2 trong ®ã diÖn tÝch chÌ kinh doanh lµ 400ha. Phóc Tr×u n»m ë vïng §«ng B¾c ViÖt Nam vµ cã khÝ hËu ®Æc tr−ng cña vïng, thêi tiÕt n¬i ®©y cã ¶nh h−ëng rÊt lín tíi sù sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y chÌ + §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi Phóc Tr×u lµ x· cã møc sèng cña ng−êi d©n kh¸ cao do kho¶n thu nhËp lín tõ chÌ: Tæng hé giµu 270 hé (20,82%) Kh¸ 413 hé (31,84%) Trung b×nh 574 hé (44,26%) NghÌo 40 hé (3,08%) C¶ x· ®−îc chia lµm 15 xãm, bao gåm 5300 nh©n khÈu (1297 hé) - (theo kÕt qu¶ b¸o c¸o th¸ng 04 n¨m 2008).Trong ®ã cã 1221 hé, chiÕm 94,14% sè hé lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c¶ 100% sè hé nµy ®Òu cã s¶n xuÊt chÌ. Ng−êi d©n ë ®©y ngoµi d©n téc Kinh cßn cã 5 d©n téc kh¸c (chiÕm 30,5%) chñ yÕu lµ Tµy, Nïng, S¸n D×u, ngoµi ra cßn cã Cao Lan, Dao. VÒ lÜnh vùc t«n gi¸o, ng−êi d©n ë ®©y chñ yÕu theo ®¹o PhËt vµ ®¹o Thiªn chóa (chiÕm 30% tæng sè d©n). + §iÒu kiÖn vÒ t×nh h×nh trång trät, c¬ së vËt chÊt, cë së h¹ tÇng: DiÖn tÝch s¶n xuÊt chÌ kinh doanh: 400 ha víi n¨ng suÊt ®¹t 100 t¹ chÌ t−¬i/ ha/ n¨m DiÖn tÝch lóa: 249,41 ha (46 t¹/ ha/ vô)

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

4

DiÖn tÝch hoa mµu: 37 ha (35 t¹/ ha/ n¨m) X· ®· cã ®−êng bª t«ng; kªnh m−¬ng còng ®−îc bª t«ng ho¸ tõ n¨m 2002 ®Õn nay. Tæng céng cã 15 km ®−êng bª t«ng, 17 km kªnh m−¬ng ®−îc bª t«ng ho¸. VÒ diÖn tÝch ao hå cña x·, tæng céng cã 69,36 ha. C¶ x· cã 1 tr−êng mÇm non, 1 tr−êng tiÓu häc, 1 tr−êng cÊp 2 vµ mét tr¹m y tÕ, ®iÖn th¾p s¸ng cã tõ n¨m 1991 1.4. Tæng quan tµi liÖu vµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc cã liªn quan ®Õn néi dung cña chuyªn ®Ò: 1.4.1. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y chÌ ChÌ lµ c©y l©u n¨m cã 2 chu kú ph¸t triÓn: chu kú lín vµ chu kú nhá. 1.4.1.1. Chu kú ph¸t triÓn lín §©y lµ chu kú bao gåm c¶ ®êi sèng cña c©y chÌ, kÓ tõ khi tÕ bµo trøng ®−îc thô tinh b¾t ®Çu ph©n chia cho ®Õn khi c©y giµ cçi vµ chÕt. C©y chÌ lµ c©y l©u n¨m cã chu kú sinh tr−ëng rÊt dµi cã thÓ ®¹t 50 - 60 n¨m. ChÌ lµ c©y cã kh¶ n¨ng ra hoa, kÕt qu¶ nhiÒu lÇn trong chu kú sèng cña m×nh. Theo tµi liÖu cña Trung Quèc chu kú lín cña chÌ ®−îc chia lµm 5 giai ®o¹n * Giai ®o¹n ph«i thai Lµ giai ®o¹n ph«i h¹t vµ ph«i cña mÇm dinh d−ìng. Giai ®o¹n nµy th−êng kÐo dµi 15 th¸ng. Vá qu¶ bªn ngoµi cã t¸c dông gi÷ ®é Èm cña h¹t chÌ kh«ng gi¶m xuèng d−íi 30%. Khi h¹t chÝn, muèn b¶o ®¶m sù n¶y mÇm cña h¹t chÌ, ta cÇn b¶o qu¶n ®Ó h¹t chÌ cã hµm l−îng n−íc kho¶ng 30 - 40%. Giai ®o¹n ph«i mÇm dinh d−ìng th−êng kÐo dµi 60 - 80 ngµy. * Giai ®o¹n c©y con §−îc tÝnh tõ khi h¹t chÌ b¾t ®Çu n¶y mÇm cho ®Õn khi c©y chÌ ra hoa, kÕt qu¶ lÇn ®Çu. Giai ®o¹n nµy th−êng kÐo dµi tõ 1 - 2 n¨m. ë giai ®o¹n c©y con, c©y chÌ chñ yÕu dùa vµ c¸c chÊt dinh d−ìng trong l¸ mÇm khi c©y chÌ míi mäc, ch−a cã l¸ thËt, cßn khi c©y chÌ ®· cã l¸ thËt th× dùa vµo c¸c s¶n phÈm quang hîp. C©y sinh tr−ëng m¹nh vµ chñ yÕu ph¸t triÓn theo chiÒu cao, chiÒu s©u h¬n lµ chiÒu ngang. * Giai ®o¹n c©y non TÝnh tõ khi c©y chÌ ra hoa, kÕt qu¶ lÇn ®Çu tiªn ®Õn khi c©y chÌ ®Þnh h×nh (cã bé khung t¸n æn ®Þnh). Thêi gian nµy th−êng kÐo dµi tõ 2 - 3 n¨m.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

5

* Gai ®o¹n chÌ lín Giai ®o¹n nµy th−êng kÐo dµi tõ 20 - 30 n¨m tÝnh tõ giai ®o¹n c©y non. Giai ®o¹n nµy qu¸ tr×nh sinh tr−ëng sinh d−ìng vµ qu¸ tr×nh sinh tr−ëng sinh thùc diÔn ra song song. Trong giai ®o¹n nµy c¸c ®Æc ®iÓm cña gièng ®−îc thÓ hiÖn râ rÖt nhÊt. * Giai ®o¹n giµ cçi Giai ®o¹n nµy tÝnh tõ khi n−¬ng chÌ cã biÓu hiÖn thay t¸n ®Õn khi c©y chÌ giµ vµ chÕt. ë giai ®o¹n nµy c©y suy yÕu dÇn, ra hoa kÕt qu¶ nhiÒu, cµnh tµn h−¬ng nhiÒu, mÇm chÌ mäc lªn nhanh chãng bÞ mï xoÌ, l¸ chÌ nhá, d−íi gèc xuÊt hiÖn nhiÒu cµnh v−ît. 1.4.1.2. Chu kú ph¸t triÓn nhá Cßn ®−îc gäi lµ chu kú ph¸t triÓn hµng n¨m ®−îc tÝnh tõ khi c©y chÌ b¾t ®Çu ph©n ho¸ sau ®èn cho ®Õn khi c©y chÌ ngõng sinh tr−ëng vµo thêi kú cuèi n¨m. ë ViÖt Nam, thêi kú nµy th−êng kÐo dµi 1 n¨m, tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 12 hµng n¨m. Chu kú ph¸t triÓn hµng n¨m cña c©y chÌ gåm 2 qu¸ tr×nh ph¸t triÓn song song: Sinh tr−ëng sinh d−ìng vµ sinh tr−ëng sinh thùc. * Qu¸ tr×nh sinh tr−ëng sinh d−ìng Bao gåm sinh tr−ëng bóp, sinh tr−ëng cµnh vµ sinh tr−ëng rÔ. Bóp chÌ ho¹t ®éng sinh tr−ëng theo mét quy tr×nh nhÊt ®Þnh vµ h×nh thµnh trªn c¸c ®ît sinh tr−ëng theo thø tù thêi gian. Thêi gian h×nh thµnh nªn mét ®ît sinh tr−ëng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ chÕ ®é canh t¸c. Trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn c©y chÌ cã tõ 3 - 5 ®ît sinh tr−ëng. Trong ®iÒu kiÖn ®èn vµ h¸i bóp, 1 n¨m c©y chÌ cã tõ 6 - 8 ®ît sinh tr−ëng. * Sinh tr−ëng sinh thùc cña c©y chÌ Bao gåm c¸c qu¸ tr×nh h×nh thµnh chåi hoa, në hoa, thô phÊn vµ kÕt qu¶. ChÌ lµ c©y th©n gç ra hoa hµng n¨m. ë c¸c n−íc thuéc Liªn X« cò, Trung Quèc c©y chÌ 3 - 4 n¨m tuæi ra hoa, kÕt qu¶ lÇn ®Çu, cßn ë ViÖt Nam thêi kú nµy ng¾n h¬n vµ th−êng lµ 1 ®Õn 3 n¨m. Tõ khi mÇm hoa b¾t ®Çu ph©n ho¸ ®Õn khi qu¶ chÝn lµ 15 th¸ng. ë ViÖt Nam sù ph©n ho¸ mÇm hoa b¾t ®Çu tõ th¸ng 6, 7 qu¶ chÝn vµo th¸ng 10, th¸ng 11. Nh− vËy trªn c©y lu«n tån t¹i hai qu¸ tr×nh sinh tr−ëng sinh d−ìng vµ sinh tr−ëng sinh thùc. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm riªng cña c©y chÌ,[8].

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

6

1.4.2.Nhu cÇu vÒ n−íc t−íi ®èi víi sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y chÌ. Nhu cÇu vÒ n−íc t−íi cña chÌ trong c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng ¶nh h−ëng cña viÖc t−íi n−íc tíi ®Êt, tíi n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ. Trong mét n¨m s¶n l−îng chÌ thu ho¹ch mçi th¸ng còng biÕn ®éng theo l−îng m−a mçi th¸ng. C©y chÌ sinh tr−ëng ë nh÷ng vïng cã l−îng m−a hµng n¨m tõ 1000 4000mm vµ trung b×nh lµ 1500 - 2000mm. L−îng m−a trung b×nh trong mét n¨m cña mét sè n−íc trång chÌ chñ yÕu trªn thÕ giíi nh− sau: ViÖt Nam (Phó Hé) 1750mm Trung Quèc (ChiÕt Giang) 1500mm Gruzia (Batumi) 2404mm Srilanca (Talaoakele) 1595mm Ên §é (Tocklai) 2050mm Kªnia (Keriso) 1800mm T¹i c¸c th¸ng trong n¨m, nh÷ng th¸ng cã l−îng m−a trªn 100mm th× thu ho¹ch chÌ ®¹t trªn 10% s¶n l−îng chÌ c¶ n¨m (ë n−íc ta lµ tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10). C¸c th¸ng cã l−îng m−a tõ 50 - 100mm th× thu ho¹ch chÌ ®¹t tõ 5 10% s¶n l−îng chÌ c¶ n¨m (th¸ng3, 4). C¸c th¸ng cã l−îng m−a d−íi 50mm th× thu ho¹ch chÌ chØ ®¹t d−íi 5% s¶n l−îng chÌ c¶ n¨m (th¸ng 12, th¸ng 1). Trong ®iÒu kiÖn l−îng m−a trªn 100mm/ th¸ng, chÌ sinh tr−ëng tèt, l¸ to mÒm, bóp nhiÒu, tû lÖ bóp cã t«m cao. Trong ®iÒu kiÖn l−îng m−a d−íi 50mm/ th¸ng chÌ mäc c»n cçi, bóp nhá, cøng, Ýt bóp, tû lÖ mï xoµ cao, nhÖn ®á ph¸ ho¹i nÆng. B¶ng1.1. B¶ng biÓu thÞ mèi liªn hÖ gi÷a l−îng m−a vµ s¶n l−îng chÌ Th¸ng

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

C¶ n¨m

L−îng 31 46 53 186 186 228 333 334 237 128 36 35 1747 m−a (mm) S¶n l−îng - 0.39 7.20 10.35 10.35 14.74 16.66 13.22 16.50 10.60 4.06 0.95 100 chÌ (%)

(Nguån: LÊy tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c©y chÌ ë Phó Hé, Phó Thä),[8]. ViÖt Nam lµ n−íc n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, cã l−îng m−a trong n¨m tõ 1500 - 3000mm, phï hîp víi yªu cÇu sinh tr−ëng cña c©y chÌ. Tuy nhiªn l−îng m−a ph©n bè kh«ng ®Òu chñ yÕu tËp trung vµo mïa hÌ vµ mïa

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

7

thu. Vµo mïa ®«ng vµ mïa xu©n do l−îng m−a Ýt, c©y chÌ sinh tr−ëng chËm, s¶n l−îng chÌ chØ chiÕm kho¶ng 30% tæng s¶n l−îng c¶ n¨m. T−íi n−íc cho chÌ trong c¸c th¸ng kh« h¹n (mïa ®«ng vµ mïa xu©n) ®· thóc ®Èy sinh tr−ëng bóp cña c©y chÌ. V−ên chÌ ®−îc t−íi n−íc sinh truëng bóp m¹nh, bóp chÌ non, tû lÖ bóp t«m cao, thêi gian thu ho¹ch bóp cña n−¬ng chÌ trong n¨m kÐo dµi h¬n, n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ ®Òu t¨ng,[8]. T−íi n−íc cho chÌ trong ®iÒu kiÖn kh« h¹n kÕt hîp víi thay ®æi thêi vô ®èn cã t¸c dông r¶i vô thu ho¹ch chÌ, t¹o viÖc lµm cho ng−êi lµm chÌ, cung cÊp nguyªn liÖu chÕ biÕn cho c¸c nhµ m¸y trong vô ®«ng, vô xu©n, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cao ®Çu n¨m (dÞp TÕt nguyªn ®¸n), tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña s¶n xuÊt chÌ. - C¸c ph−¬ng ph¸p t−íi truyÒn thèng vµ ph−¬ng ph¸p t−íi hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam cho nh÷ng lo¹i c©y trång kh¸c nhau: T−íi n−íc cho chÌ ®−îc øng dông ë nhiÒu n−íc cã ®iÒu kiÖn kh« h¹n, Ýt m−a. Theo M.K.Daraselia - 1989 th× t−íi n−íc cho chÌ lÇn ®Çu tiªn ®−îc nghiªn cøu ë viÖn nghiªn cøu chÌ vµ c©y trång ¸ nhiÖt ®íi Gruzia n¨m 1934. Còng theo M.K.Draselia th× diÖn tÝch chÌ ®−îc t−íi n−íc ë Gruzia lµ >10%, Azebaizan >50% vµ ë Kraxnoda lµ >50%. ë Iran t−íi n−íc cho chÌ trong ®iÒu kiÖn Ýt m−a (350 - 650mm/ n¨m) ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n c¶ bãn ph©n (M.Tamang - 1978). Nh÷ng nghiªn cøu ë Ên §é ®Òu cho thÊy t−íi n−íc cho chÌ ®Æc biÖt hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn kh« h¹n [8]. ë ViÖt Nam: T−íi n−íc cho chÌ lÇn ®Çu tiªn ®−îc nghiªn cøu vµo n¨m 1960, 1961 t¹i tr¹i thÝ nghiÖm chÌ Phó Hé, Phó Thä. KÕt qu¶ ngiªn cøu cho thÊy t−íi n−íc lµm t¨ng n¨ng suÊt chÌ tõ 13 - 38% vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao vµo c¸c th¸ng vô ®«ng. T−íi n−íc trong ®iÒu kiÖn kh« h¹n ®· lµm t¨ng n¨ng suÊt chÌ lªn ®Õn 100%. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ t−íi n−íc cho chÌ ë Th¸i Nguyªn (Lª TÊt Kh−¬ng - 1997)[8] ®Òu cho thÊy: t−íi n−íc cho chÌ vµo vô ®«ng vµ vô xu©n ®· lµm t¨ng n¨ng suÊt chÌ trong c¸c th¸ng vô ®«ng, vô xu©n tõ 88,2 - 162,1%. Trong ®iÒu kiÖn cã n−íc t−íi, ®èn chÌ hîp lý ®· kÐo dµi thêi gian cho thu ho¹ch bóp chÌ trung b×nh tõ 10 - 42 ngµy/ n¨m, n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ ®Òu t¨ng, s¶n xuÊt chÌ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao (do trong thêi gian vô ®«ng vµ vô xu©n b¸n gi¸ cao, chi phÝ Ýt).

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

8

MÆc dÇu c¸c ph−¬ng ph¸p t−íi vµ c¸c dông cô t−íi hiÖn ®¹i ®· ®−îc nghiªn cøu tõ rÊt l©u ë n−íc ta song trªn thùc tÕ ng−êi d©n l¹i chñ yÕu dïng ®éng c¬ ®iÖn, ®éng c¬ ®iªzen c«ng suÊt nhá do tÝnh tiÖn lîi vµ chi phÝ thÊp cña nã. GÇn ®©y do cã ®iÒu kiÖn h¬n vÒ kinh tÕ vµ thÊy ®−îc hiÖu qu¶ cña c¸c ph−¬ng ph¸p t−íi hiÖn ®¹i nªn ng−êi n«ng d©n ®· chÞu khã ®Çu t− nhiÒu h¬n vµo c«ng t¸c t−íi n−íc cho nhiÒu lo¹i c©y n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c©y cµ phª vµ c©y chÌ. * C¸c lo¹i ®Çu phun m−a phæ biÕn hiÖn nay: Lµ c¸c lo¹i ®Çu phun cì lín vµ cì võa, cßn ®−îc gäi lµ sóng b¾n m−a th−êng ®−îc dïng cho c¸c c©y n«ng nghiÖp trªn diÖn réng. Cã rÊt nhiÒu lo¹i sóng phun m−a víi c¸c kÝch th−íc chñng lo¹i vµ c«ng suÊt kh¸c nhau, phï hîp víi c¸c vïng trång cµ phª, chÌ, mÝa, c©y b«ng v¶i, tiªu vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp kh¸c. §Ó gi¶m nhÑ c«ng viÖc vµ tiÕt kiÖm nh©n c«ng h¬n n÷a cã thÓ dïng kÌm víi xe cuén èng, bé ®−êng èng th¸o r¸p nhanh, rÊt an toµn, tiÕt kiÖm, chi phÝ thÊp, ®é bÒn cao, hiÖu qu¶ sö dông lín. - NDRA: sóng phun m−a cì lín, gän nhÑ, dÔ ®iÒu chØnh, l−îng n−íc æn ®Þnh, h¹t m−a nhá ®Òu, ¸p suÊt tõ 2 - 5atm, b¸n kÝnh phun tõ 22 - 41m, l−îng n−íc phun tõ 159 - 617 lit/ phót. - PR24: dïng cho t−íi c«ng nghiÖp, ®ån ®iÒn, v−ên −¬m, ho¹t ®éng tèt ë ¸p suÊt tèt tõ 0,7atm, ®−êng kÝnh phun tõ 14 - 33m, l−îng n−íc phun tõ 8 51lÝt/ phót. §©y lµ lo¹i vßi phun kinh tÕ nhÊt. - ZM22: ®©y lµ lo¹i vßi phun phæ biÕn nhÊt cho c¸c ®ån ®iÒn, ®−êng kÝnh phun tõ 46 - 65m, ¸p suÊt phun tõ 3 - 3,5atm, l−îng n−íc tõ 105 - 414lÝt/ phót. Cã hai lo¹i mét lç phun vµ hai lç phun. - ZN023: bao trïm mét diÖn tÝch lín, t−íi nhanh víi Ýt nh©n c«ng nhÊt, nh÷ng ®Çu phun ho¹t ®éng ®Æc biÖt ë ¸p suÊt thÊp cho ra nh÷ng h¹t n−íc mÞn, r¶i ®Òu. ¸p suÊt ho¹t ®éng tõ 3 - 6atm, ®−êng kÝnh phun tõ 56,4 - 112,8m, l−îng phun tõ 0,2 - 1,3 m3/ phót,[1].

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

9

1.4.3. C«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm cho nh÷ng vïng khan hiÕm n−íc 1.4.3.1. Kh¸i niÖm vÒ c«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm n−íc T−íi n−íc tiÕt kiÖm lµ ph−¬ng ph¸p t−íi n−íc dùa trªn c¬ së vÒ nhu cÇu n−íc t−íi cña tõng lo¹i c©y trång cô thÓ, t−íi n−íc theo chiÒu s©u, võa ®óng, võa ®ñ, kh«ng cã l−îng n−íc thõa hoÆc tæn thÊt trong qu¸ tr×nh t−íi n−íc. Kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc - tªn quèc tÕ cßn ®−îc gäi lµ hÖ thèng t−íi côc bé (Locolized Irrigation System) hoÆc hÖ thèng lµ t−íi Ýt n−íc (Low Volume Irrigation System) ®−îc ®Æc tr−ng bëi sù cung cÊp th−êng xuyªn mét khèi l−îng n−íc h¹n chÕ ®−îc kiÓm so¸t cho mét bé phËn tÇng ®Êt canh t¸c - vïng ho¹t ®éng h÷u hiÖu cña bé rÔ c©y - nh»m sö dông tèi −u l−îng n−íc t−íi. Tõ tr−íc ®Õn nay, ph−¬ng ph¸p t−íi cæ truyÒn vÉn lu«n cã mét nh−îc ®iÓm lµ l·ng phÝ n−íc, g©y ®ãng v¸ng, xãi mßn ®Êt, do t−íi mét lóc qu¸ nhiÒu n−íc, hoÆc lµ n−íc ngÊm kh«ng kÞp t¹o thµnh dßng ch¶y mÆt, hoÆc lµ ®Êt ngÊm qu¸ lín, ®−a n−íc vµ chÊt h÷u c¬ thÊm s©u khái tÇng rÔ c©y, l·ng phÝ. Sau 20 n¨m nghiªn cøu vµ cè g¾ng c¶i tiÕn, hoµn thiÖn ng−êi ta ®· kÕt luËn r»ng, nã hoµn toµn cã thÓ thay thÕ ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p t−íi cæ truyÒn. Khi ®−îc thiÕt kÕ qu¶n lý thÝch hîp, kü thuËt t−íi n−íc tiÕt kiÖm sÏ ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ rÊt to lín vÒ ph−¬ng diÖn cÊp n−íc, ph©n phèi n−íc vµ rÊt lý t−ëng trong viÖc cung cÊp c¸c chÊt dinh d−ìng cho c©y trång còng nh− viÖc c¬ giíi ho¸, tù ®éng ho¸ c¸c kh©u n−íc t−íi vµ ch¨m sãc. ChÝnh v× nh÷ng −u ®iÓm trªn mµ c¸c ph−¬ng ph¸p vµ m« h×nh t−íi n−íc tiÕt kiÖm ®· ®−îc thÝ ®iÓm vµ ¸p dông ë nhiÒu vïng trong c¶ n−íc nh− L©m §ång, Thanh Hãa, Phó Thä, B¾c K¹n, Yªn B¸i… vµ ¸p dông ®èi víi nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c nhau nh−: cam, døa, chÌ, cafª, lóa… Ph−¬ng ph¸p t−íi lµ cung cÊp n−íc cho c©y trång tõ mét hÖ thèng ®−êng èng qua c¸c thiÕt bÞ t−íi vµ chØ lµm −ít tõng kho¶ng nhá ë gèc c©y trång (phÇn ho¹t ®éng cña bé rÔ). C¸c thiÕt bÞ t−íi lµ thµnh phÇn ®Æc tr−ng nhÊt cña hÖ thèng t−íi. Do vËy, c¨n cø vµo ®Æc tÝnh cña thiÕt bÞ t−íi mµ kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc cã thÓ chia ra lµm 3 lo¹i: t−íi nhá giät, t−íi phun m−a côc bé, t−íi ngÇm côc bé.[4] + T−íi nhá giät lµ kü thuËt t−íi cung cÊp n−íc vµo ®Êt d−íi d¹ng c¸c giät n−íc nhá ra tõ thiÕt bÞ t¹o giät ®Æt trªn mÆt ®Êt gÇn gèc c©y.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

10

+ T−íi phun m−a côc bé lµ kü thuËt t−íi cung cÊp n−íc cho c©y trång d−íi d¹ng c¸c h¹t m−a hoÆc h¹t s−¬ng r¬i trªn mét diÖn tÝch nhá xung quanh gèc c©y trång. + T−íi ngÇm côc bé lµ kü thuËt t−íi ®−a n−íc vµo ®Êt d−íi d¹ng c¸c giät n−íc ra th−êng xuyªn tõ thiÕt bÞ t−íi ®Æt d−íi mÆt ®Êt ë vïng rÔ c©y ho¹t ®éng. 1.4.3.2. CÊu t¹o, nguyªn lý ho¹t ®éng cña hÖ thèng t−íi tiÕt kiÖm n−íc * CÊu t¹o cña hÖ thèng t−íi tiÕt kiÖm n−íc Mét hÖ thèng t−íi tiÕt kiÖm n−íc th−êng cã 4 bé phËn chÝnh: - C«ng tr×nh ®Çu mèi: Gåm m¸y b¬m dïng ®Ó hót n−íc ë ao, s«ng, suèi, kªnh hoÆc bÓ chøa hay giÕng ®µo. M¸y b¬m th−êng dïng lµ c¸c lo¹i m¸y ly t©m cã l−u l−îng nhá vµ ¸p lùc b¬m tõ thÊp ®Õn trung b×nh. - C¸c thiÕt bÞ xö lý vµ ®iÒu khiÓn: + Van kiÓm tra dïng ®Ó ®iÒu chØnh ¸p lùc b¶o vÖ an toµn cho ®−êng èng + Van ®iÒu chØnh dïng chØnh ¸p lùc vµ l−u l−îng trªn hÖ thèng. Th−êng cã 1 van tæng ë ®Çu hÖ thèng vµ mét sè van ®Æt t¹i ®Çu c¸c ®−êng èng nh¸nh hoÆc ®Çu c¸c èng cÊp n−íc d−íi. + Thïng chøa ®Ó hoµ tan chÊt dinh d−ìng hoÆc ho¸ chÊt nh− ph©n bãn, thuèc trõ s©u. Thïng nµy cã ¸p lùc nhá víi mét ®Çu vµo vµ mét ®Çu ra. + ThiÕt bÞ läc s¹ch n−íc cã thÓ lµ mét tÊm l−íi hay èng läc cã ®−êng kÝnh m¾t l−íi tuú theo yªu cÇu cña thiÕt bÞ, còng cã thÓ lµ mét bÓ läc ng−îc. ThiÕt bÞ läc n−íc lµ mét bé phËn quan träng vµ ®Æc tr−ng cña hÖ thèng t−íi tiÕt kiÖm n−íc. - §−êng èng ¸p lùc: èng ¸p lùc gåm èng chÝnh, èng nh¸nh c¸c cÊp. §−êng èng chÝnh nèi c¸c ®−êng èng nh¸nh víi c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi. §−êng èng t−íi nèi víi ®−êng èng nh¸nh cÊp cuèi cïng. VËt liÖu lµm èng cã thÓ lµ thÐp, nhùa PVC, xi m¨ng… - ThiÕt bÞ t−íi: ThiÕt bÞ t−íi rÊt ®a d¹ng vµ kh«ng ngõng ®−îc hoµn thiÖn. ThiÕt bÞ t−íi cã thÓ lµ c¸c ®o¹n èng nhá, chïm èng nhá, èng cã ®ôc lç (v¸ch ®¬n hoÆc v¸ch kÐp), t¹o thiÕt bÞ giät, thiÕt bÞ phun m−a, phun s−¬ng ®Ó lé thiªn hoÆc ngÇm d−íi ®Êt. * Nguyªn lý ho¹t ®éng cña kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc Khi ®−îc cung cÊp n−íc, ¸p lùc n−íc sÏ ch¶y qua van kiÓm tra, van ®iÒu chØnh råi vµo thïng chøa vµ hoµ tan chÊt dinh d−ìng d−íi mét ¸p lùc thÝch

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

11

hîp. Mét phÇn dßng ch¶y h−íng xuyªn qua thïng. NÕu trong thïng cã chøa ph©n bãn hoÆc thuèc trõ s©u hoµ tan th× dßng ch¶y sÏ hoµ lÉn vµ mang theo chÊt ®ã ra khái thïng vµ ch¶y vµo ®−êng èng chÝnh. N−íc ®−îc läc s¹ch khi qua thiÕt bÞ läc. Tuú theo nhu cÇu sö dông n−íc mµ ng−êi qu¶n lý hÖ thèng ®iÒu chØnh l−u l−îng, ¸p lùc th«ng qua van khèng chÕ t¹i ®Çu c¸c ®−êng èng. N−íc cã ¸p lùc chuyÓn ®éng trong c¸c ®−êng èng ®Õn c¸c thiÕt bÞ t−íi ®Ó cung cÊp cho c©y trång. Tuú theo cÊu t¹o vµ chøc n¨ng kh¸c nhau cña tõng thiÕt bÞ t−íi mµ n−íc ®−îc cung cÊp, ph©n phèi cho c©y trång theo h×nh thøc vµ ph¹m vi kh¸c nhau. C¸c èng t−íi nhá, chïm èng nhá, èng ®ôc lç, thiÕt bÞ t¹o giät n−íc hay rØ ra víi l−u l−îng nhá kh«ng ®æi d−íi ¸p lùc kh«ng khÝ hoÆc gÇn víi ¸p lùc kh«ng khÝ. ThiÕt bÞ t−íi phun m−a khi cã dßng n−íc ¸p lùc ®i ®Õn ®Ëp vµo mÆt ch¾n hay c¸nh quay sÏ ph©n xÐ dßng n−íc phun ra kh«ng khÝ ë d¹ng c¸c h¹t m−a nhá. Tãm l¹i, nguyªn lý c¬ b¶n cña kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc lµ ®−a l−îng n−íc rÊt h¹n chÕ tËp trung vµo vïng rÔ c©y th«ng qua nh÷ng thiÕt bÞ tinh vi ®−îc ®Æt trªn hoÆc d−íi mÆt ®Êt nh− c¸c lç, vßi phun hoÆc thiÕt bÞ t¹o giät. 1.4.3.3. C¸c ph−¬ng ph¸p, kü thuËt t−íi n−íc th«ng dông * T−íi nhá giät T−íi nhá giät (Drip Irrigation/ Strickle Irrigation) lµ mét d¹ng c¬ b¶n cña t−íi tiÕt kiÖm n−íc (hay vi t−íi micro irrigation). §©y lµ h×nh thøc ®−a n−íc trùc tiÕp lªn mÆt ®Êt ®Õn vïng gèc c©y trång mét c¸ch liªn tôc d−íi d¹ng tõng giät nhê c¸c thiÕt bÞ ®Æc tr−ng c¸c vßi t¹o giät (®ù¬c cÊp n−íc bëi hÖ thèng ®−êng èng dÉn cÊp n−íc ¸p lùc).[4] - ¦u ®iÓm: + T−íi nhá giät ®¶m b¶o ph©n bè ®é Èm ®Òu trong tÇng ®Êt canh t¸c (phÇn cã bé rÔ c©y trång) t¹o nªn ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ chÕ ®é kh«ng khÝ, nhiÖt ®é, ®é Èm, chÕ ®é tiªu ho¸ thøc ¨n vµ quang hîp cho c©y trång. + Cung cÊp n−íc t−íi mét c¸ch ®Òu ®Æn nh−ng tr¸nh ®−îc hiÖn t−îng tËp trung muèi trong n−íc vµ trong ®Êt, kh¾c phôc ®−îc hiÖn t−îng b¹c mµu vµ röa tr«i trªn ®ång ruéng

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

12

+ T−íi nhá giät tiÕt kiÖm n−íc ®Õn møc tèi ®a v× nã tr¸nh triÖt tiªu ®Õn møc tèi thiÓu c¸c lo¹i tæn thÊt n−íc (do thÊm vµ bèc h¬i), ë hÖ thèng t−íi nhá giät diÖn tÝch ®Êt t−íi còng ®−îc tiÕt kiÖm tèi ®a. + Kh«ng g©y ra xãi mßn ®Êt, kh«ng t¹o nªn v¸ng ®Êt ®äng trªn bÒ mÆt vµ kh«ng ph¸ vì cÊu t−îng ®Êt do t−íi nhá giät ®−îc thùc hiÖn liªn tôc víi møc t−íi rÊt nhá d−íi d¹ng tõng giät. + §¶m b¶o n¨ng suÊt t−íi, n¨ng suÊt lao ®éng ®−îc n©ng cao kh«ng ngõng v× cã kh¶ n¨ng c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ cao ®é kh©u n−íc t−íi. T¹o ®iÒu kiÖn c¬ giíi, tù ®éng ho¸ thùc hiÖn tèt mét sè kh©u kh¸c nh−: phun thuèc trõ s©u, bãn ph©n ho¸ häc kÕt hîp t−íi n−íc. + ViÖc thùc hiÖn t−íi nhá giät thùc tÕ ®· rÊt Ýt phô thuéc vµo c¸c yÕu tè thiªn nhiªn: ®é dèc ®Þa h×nh, thµnh phÇn vµ cÊu tróc ®Êt t−íi, mùc n−íc ngÇm ë n«ng hay s©u, ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ kh«ng bÞ chi phèi bëi ¶nh h−ëng cña giã nh− lµ t−íi phun m−a vµ cã thÓ thùc hiÖn t−íi liªn tôc suèt ngµy ®ªm. + Kü thuËt t−íi n−íc nhá giät sö dông cét n−íc ¸p lùc lµm viÖc thÊp vµ l−u l−îng nhá nªn tiÕt kiÖm n¨ng l−îng gi¶m chi phÝ qu¶n lý vËn hµnh. Nãi chung ¸p lùc t−íi nhá giät chØ b»ng 10% - 15% ë t−íi phun m−a vµ l−îng n−íc b¬m l¹i Ýt h¬n 70 - 80%. + T−íi nhá giät ®· gãp phÇn ng¨n chÆn ®−îc sù ph¸t triÓn cña cá d¹i quanh gèc c©y vµ s©u bÖnh, v× n−íc t−íi chØ lµm Èm quanh gèc c©y. + Kü thuËt t−íi n−íc tiÕt kiÖm cho phÐp cung cÊp trùc tiÕp ®Õn tËn rÔ c©y vµ khèng chÕ ph©n bè ®é Èm vïng ho¹t ®éng cña vïng rÔ c©y nªn rÊt tiÕt kiÖm n−íc t−íi. Thùc tÕ kü thuËt t−íi nµy dïng n−íc Ýt hao tõ 20 - 30% so víi t−íi phun m−a toµn bé, thËm chÝ cã thÓ tiÕt kiÖm tõ 50 - 80% so víi kü thuËt t−íi th«ng th−êng. + Cung cÊp n−íc th−êng xuyªn, t¹o ra m«i tr−êng Èm trong ®Êt gÇn ®é Èm tèi ®a ®ång ruéng. L−îng n−íc t−íi cã thÓ khèng chÕ vµ ®iÒu khiÓn dÔ dµng b¶o ®¶m n−íc t−íi ®−îc ph©n bè ®Òu trong vïng ®Êt cã bé rÔ ho¹t ®éng, duy tr× ®é Èm thÝch hîp theo nhu cÇu sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång. Nhê kh¶ n¨ng cung cÊp n−íc vµ chÊt dinh d−ìng trùc tiÕp tíi rÔ c©y nªn c©y trång sinh tr−ëng, ph¸t triÓn nhanh, ®¹t n¨ng suÊt cao.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

13

- Nh−îc ®iÓm: + Nh−îc ®iÓm chñ yÕu lµ g©y ra sù t¾c bÝ t¹i c¸c vßi t¹o giät vµ èng nhá giät, c¸c ®−êng èng dÉn trong c¸c thiÕt bÞ t¹o giät dÔ bÞ t¾c do bïn, c¸t, rong t¶o, t¹p chÊt h÷u c¬, c¸c chÊt dinh d−ìng kh«ng hoµ tan, c¸c chÊ keo vµ cacbonnatcanxi kÕt tña. Sù bÝ t¾c nµy g©y tèn c«ng søc xö lý kh¾c phôc vµ yªu cÇu ph¶i xö lý n−íc trong s¹ch qua hÖ thèng läc. + Kh¸c víi kü thuËt t−íi phun m−a, kü thuËt t−íi nhá giät kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm m¸t c©y, c¶i t¹o vi khÝ hËu, kh«ng cã kh¶ n¨ng röa l¸ c©y. T¸c dông c¶i t¹o tiÓu khÝ hËu ®ång ruéng bÞ h¹n chÕ. + Vèn ®Çu t− trong x©y dùng t−¬ng ®èi cao vµ ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é trong x©y dùng vµ qu¶n lý. + Trong mét sè tr−êng hîp, sù ph©n bè ®é Èm t−íi bÞ thiÕu vµ kh«ng ®ång ®Òu ë khèi ®Êt canh t¸c chøa bé rÔ. + NÕu viÖc t−íi nhá giät bÞ gi¸n ®o¹n, ch÷ng l¹i th× c©y trång sÏ xÊu ®i nhiÒu h¬n so víi ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng. * T−íi phun m−a Kü thuËt t−íi phun m−a lµ kü thuËt ®−a n−íc tíi c©y trång vµo mÆt ruéng d−íi d¹ng m−a nh©n t¹o nhê c¸c thiÕt bÞ t¹o dßng phun m−a thÝch hîp. Ph−¬ng ph¸p nµy ngµy cµng ®−îc phæ biÕn vµ ¸p dông réng r·i, nhÊt lµ t¹i c¸c n−íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.[10] - ¦u ®iÓm: + HiÖu qu¶ sö dông rÊt cao v× h¹n chÕ cao ®é tæn thÊt n−íc do bèc h¬i v× tia phun ng¾n, c−êng ®é phun m−a vµ diÖn tÝch - kho¶ng kh«ng gian lµm −ít - cã thÓ ®iÒu chØnh cho phï hîp sù t¨ng tr−ëng cña c©y trång, kh«ng t¹o nªn dßng ch¶y mÆt ®Êt, kh«ng ph¸ vì cÊu t−îng ®Êt do h¹t m−a nhá. + Do toµn bé hÖ thèng ®−êng èng ®Æt ngÇm nªn tiÕt kiÖm ®Êt, thuËn tiÖn viªc ch¨m sãc, canh t¸c trªn ®ång ruéng. MÆt kh¸c còng dÔ dµng tù ®éng ho¸ thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn, thiÕt bÞ t−íi mÆt ruéng hoÆc ®iÒu khiÓn toµn bé hÖ thèng tõ xa theo ch−¬ng tr×nh lËp tr×nh s½n nªn tiÕt kiÖm søc lao ®éng vµ n©ng cao n¨ng suÊt t−íi. + N©ng cao n¨ng suÊt t−íi vµ n¨ng suÊt c¸c kh©u canh t¸c n«ng nghiÖp kh¸c. + Sö dông ¸p lùc lµm viÖc lo¹i trung b×nh vµ thÊp, l−u l−îng yªu cÇu nhá nªn tiÕt kiÖm n¨ng l−îng vµ nguån n−íc.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

14

+ Cã t¸c dông c¶i t¹o vi khÝ hËu khu t−íi. + H¹n chÕ s©u bÖnh, cá d¹i ph¸t triÓn. + KÕt hîp ®−îc t−íi n−íc víi phun thuèc trõ s©u, bãn ph©n ho¸ häc. + RÊt phï hîp víi c¸c c©y trång mÒm yÕu (v−ên hoa, v−ên −¬m, c©y ®ang ra hoa, thô phÊn) vµ c¸c c©y trång cao cÊp trong nhµ kÝnh … - Nh−îc ®iÓm: + Vßi phun dÔ bÞ t¾c nghÏn (khi n−íc t−íi cã nhiÒu t¹p chÊt), nhÊt lµ ®èi víi c¸c vßi phun s−¬ng mï (Mist Sprayer) cã c¸c lç phun m−a rÊt nhá. + Yªu cÇu tr×nh ®é nhÊt ®Þnh trong thiÕt kÕ x©y dùng vµ qu¶n lý. + Vèn ®Çu t− ban ®Çu cao h¬n so víi c¸c kü thuËt t−íi cæ ®iÓn. + C¸c ®−êng èng vµ thiÕt bÞ hay h− háng, dÔ mÊt m¸t, ph¸ ho¹i do con ng−êi vµ c«n trïng t¹i mÆt ruéng ( ®iÒu nµy rÊt dÔ x¶y ra t¹i ViÖt Nam). * T−íi ngÇm T−íi ngÇm lµ ph−¬ng ph¸p t−íi cho c©y qua hÖ thèng thiÕ bÞ m¸y b¬m kÌm theo hÖ thèng c¸c èng dÉn n−íc ®Æc biÖt n»m ë d−íi lßng ®Êt hoÆc cã sù chªnh lÖch mùc n−íc cña nguån cung cÊp n−íc,[4]. - ¦u ®iÓm: T−íi ngÇm tiÕt kiÖm n−íc, ®Êt kh«ng bÞ gÝ chÆt, gi÷ nguyªn hiÖn tr¹ng kÕt cÊu ®Êt, ®Êt kh«ng bÞ bµo mßn, ph©n bãn kh«ng bÞ röa tr«i. - Nh−îc ®iÓm: Chi phÝ ®Çu t− cho ph−¬ng ph¸p nµy kh¸ lín, chØ ¸p dông ®−îc ®èi víi c¸c lo¹i ®Êt cã ®é xèp cÇn thiÕt cho n−íc ngÊm qua dÔ dµng. * T−íi r·nh Lµ ph−¬ng ph¸p t−íi ®Ó n−íc ch¶y theo c¸c r·nh ®−îc thiÕt kÕ gi÷a c¸c hµng c©y. N−íc ®−îc thÊm dÇn vµo ®Êt vµ cung cÊp cho c©y trång. C¸ch t−íi nµy tiÕt kiÖm vµ chñ ®éng ®−îc n−íc t−íi cho v−ên c©y, líp ®Êt mÆt vÉn t¬i xèp, kh«ng bÞ gÝ chÆt, kÕt cÊu ®Êt vÉn gi÷ v÷ng, ®Êt kh«ng bÞ bµo mßn, chÊt dinh d−ìng kh«ng bÞ röa tr«i. §©y lµ ph−¬ng ph¸p t−íi th«ng dông ®−îc bµ con t−íi cho nhiÒu v−ên c©y ¨n qu¶ trong c¶ n−íc. Nh−ng chØ ¸p dông ®−îc víi n¬i cã ®Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng (®é dèc<500). BiÖn ph¸p t−íi nµy còng cã mét sè h¹n chÕ nh−: L·ng phÝ mét phÇn n−íc ë cuèi r·nh t−íi; gÆp khã kh¨n trong viÖc vËn chuyÓn c«ng cô s¶n xuÊt qua r·nh, ph¶i chi phÝ kh¸ lín vÒ nh©n c«ng vµ thêi gian cho viÖc c¶i t¹o r·nh n−íc.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

15

* T−íi ngËp T−íi ngËp lµ ph−¬ng ph¸p cho n−íc vµo v−ên c©y mét líp n−íc nhÊt ®Þnh trong mét thêi gian x¸c ®Þnh ®Ó cung cÊp n−íc cho c©y. Ph−¬ng ph¸p nµy kÕt hîp ®ù¬c viÖc t−íi n−íc víi tiªu diÖt mét sè loµi s©u h¹i c− tró trong lßng ®Êt (dÕ c¾n rÔ c©y, nhéng, c¸c loµi ruåi, s©u ®ôc h¹t qu¶ xoµi vµ qu¶ c¸c lo¹i c©y kh¸c). Ph−¬ng ph¸p t−íi nµy tèn nhiÒu n−íc, chØ ¸p dông ®−îc víi ®Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, tho¸t n−íc tèt. §Êt bÞ gÝ chÆt, dinh d−ìng bÞ röa tr«i theo dßng n−íc tiªu, kÕt cÊu ®Êt bÞ ph¸ vì. [9] 1.4.3.4. HiÖu qu¶ cña ph−¬ng ph¸p t−íi tiÕt kiÖm n−íc ®em l¹i Theo sè liÖu cña uû ban t−íi tiªu quèc tÕ (ICID)[5], ®Õn n¨m 2000 trªn thÕ giíi ®· t−íi ®−îc 270 triÖu ha trong tæng diÖn tÝch 1510 triÖu ha ®Êt canh t¸c, chiÕm tû lÖ 17,93%. Ch©u ¸ ®¹t tû lÖ t−íi n−íc lµ 33,7%, ch©u Mü ®¹t 10,6%, ch©u ¢u 9,2%, ch©u Phi 6,9%, ch©u §¹i D−¬ng 4,8%. Tû lÖ nµy cho thÊy ch©u ¸ gieo trång nhiÒu c©y l−¬ng thùc −a n−íc, c¸c ch©u kh¸c gieo trång nhiÒu c©y l−¬ng thùc c¹n nh− lóa m×, ng« … dùa vµo n−íc trêi lµ chñ yÕu. C¸c lo¹i c©y trång chÞu h¹n lµ c©y trång chñ lùc trªn hµnh tinh. Cã 11 n−íc ®−îc coi lµ dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ diÖn tÝch n«ng nghiÖp ®−îc t−íi, tõ 14 - 57 triÖu ha phÇn lín t−íi cho mét vô c©y trång riªng. Riªng ë ViÖt Nam, c¸c c«ng tr×nh thuû lîi th−êng thiÕt kÕ t−íi cho hai vô lóa, cã n¬i thªm mét vô mµu nªn trong hai thËp niªn qua, diÖn tÝch gieo trång ®¹t 6,7 ®Õn 6,8 triÖu ha. Nh− vËy, ViÖt Nam ®· ®øng vµo hµng ngò c¸c quèc gia cã diÖn tÝch t−íi n−íc lín nhÊt thÕ giíi. Trong thËp niªn qua (tõ n¨m 2000 trë vÒ tr−íc), tû lÖ t−íi 17,93% ®· cung cÊp ®−îc 40% s¶n l−îng ngò cèc theo nhu cÇu cña nh©n lo¹i, ®ñ thÊy gi¸ trÞ cña viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi trong n«ng nghiÖp. DiÖn tÝch ®−îc t¨ng nhanh: N¨m 1950 trªn toµn thÕ giíi míi cã 50 triÖu ha ®−îc t−íi n−íc, ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng gÊp 5,4 lÇn. Do d©n sè t¨ng nhanh, yªu cÇu n−íc t−íi cña c¸c gièng c©y trång th©m canh n¨ng suÊt cao t¨ng lªn so víi c¸c gièng cò. T¹i ch©u ¸, tõ n¨m 1981 ®Õn 1991, tèc ®é t¨ng tr−ëng vÒ s¶n xuÊt l−¬ng thùc lµ 1,45% trong khi tèc ®é t¨ng tr−ëng vÒ d©n sè lµ 1,2%. TÝnh ®Õn n¨m 2000, bªn c¹nh hÖ thèng thuû n«ng t−íi cho 270 triÖu ha, trªn thÕ giíi cßn cã hÖ thèng t−íi tiªu n−íc cho 160 triÖu ha, trong sè diÖn tÝch canh t¸c dùa vµo n−íc trêi còng cã 130 triÖu ha cã hÖ thèng t−íi n−íc.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

16

N«ng nghiÖp trªn thÕ giíi còng nh− n−íc ta ®Òu h−íng tíi viÖc t−íi tiªu n−íc ®óng thêi vô ®èi víi c©y trång, ®ång thêi øng dông c¸c c«ng nghÖ t−íi tiªu hiÖn ®¹i nh− t−íi phun, t−íi nhá giät nh»m tiÕt kiÖm n−íc. Víi trªn 644000ha ®Êt canh t¸c, trong ®ã chñ yÕu lµ c©y lóa, l−îng n−íc tiªu tèn hµng n¨m cho c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång lªn tíi hµng tû m3 n−íc, do kh«ng sö dông hîp lý nªn cã Ýt nhÊt 30 - 50% l−îng n−íc sö dông trong canh t¸c lóa hiÖn nay ®ang bÞ l·ng phÝ mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt. T−íi tiÕt kiÖm n−íc lµ mét trong nh÷ng c«ng nghÖ ®· ®−îc nghiªn cøu tõ nhiÒu n¨m nay ë n−íc ta víi c¸c c«ng nghÖ t−íi hiÖn ®¹i nh− t−íi phun s−¬ng, t−íi nhá giät. T−íi phun m−a vµ phun s−¬ng ngµy cµng tá ra quan träng trong ®iÒu kiÖn n−íc ngµy cµng khan hiÕm nh− hiÖn nay. V× dïng ph−¬ng ph¸p t−íi nµy ng−êi n«ng d©n cã thÓ khèng chÕ l−îng n−íc t−íi phï hîp víi c−êng ®é mong muèn, ®ång thêi gi¶m ®−îc hÖ thèng kªnh m−¬ng, tiÕt kiÖm diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, chèng ®−îc s−¬ng gi¸ vµ s©u bÖnh cho c©y ¨n qu¶. HiÖn t¹i ViÖn khoa häc thuû lîi ®· chÕ t¹o thµnh c«ng 2 lo¹i vßi phun m−a lµ PM - 97 vµ PS - 97. T−íi b»ng m¸y phun ¸p lùc cao, cã thÓ ®¹t tÇm xa 20 - 40m, trong khi kü thuËt phun ¸p lùc thÊp: 5 - 10m. VÊn ®Ò quan träng trong viÖc sö dông n−íc tiÕt kiÖm hiÖn nay kh«ng chØ n»m ë kh©u ®Çu t− c¸c c«ng nghÖ t−íi hiÖn ®¹i mµ cÇn ®Çu t− l¹i hÖ thèng thuû lîi c¸ch hoµn chØnh, ®ång bé. Theo nhËn ®Þnh, mçi ha lóa cã thÓ gi¶m ®−îc 1500 - 2000m3 n−íc/ vô, tÝnh riªng c¸c tØnh miÒn B¾c, mçi vô cã thÓ tiÕt kiÖm ®−îc 1,2 tû m3 n−íc t−¬ng ®−¬ng tæng l−îng n−íc mµ hai nhµ m¸y thuû ®iÖn Hoµ B×nh vµ Th¸c Bµ ph¶i x¶ trong thêi gian võa qua ®Ó chèng h¹n cho miÒn B¾c. Gi¶i ph¸p t−íi khoa häc, tiÕt kiÖm n−íc lµ tèi −u cho c¸c vïng khan hiÕm n−íc, tuy nhiªn hiÖn nay nhiÒu n¬i cßn ch−a cã ®iÒu kiÖn ¸p dông réng r·i ®¹i trµ, lý do chÝnh lµ vÊn ®Ò kinh tÕ, thªm vµo ®ã cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan nh− vÊn ®Ò x©y dùng c¸c vïng c©y trång chuyªn canh, gi¶i quyÕt tèt kh©u tiªu thô s¶n phÈm, chÝnh s¸ch hç trî n«ng d©n, t×m ®Çu ra cho s¶n phÈm … lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng m¹nh ®Õn kh¶ n¨ng ¸p dông kü thuËt t−íi kinh tÕ nµy. Khi chóng ta tiÕt kiÖm ®−îc nguån n−íc t−íi (h¹n chÕ thÊt tho¸t, kh«ng t−íi thõa, t−íi hîp lý) chÝnh lµ chóng ta ®· ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho mét ®¬n vÞ n−íc t−íi, do ®ã gi¶i ph¸p t−íi tiÕt kiÖm n−íc kh«ng chØ phï hîp

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

17

cho vïng khan hiÕm n−íc mµ cßn cho tÊt c¶ nh÷ng n¬i cÇn thiÕt n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån n−íc t−íi. §−a kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc vµo thùc tÕ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngoµi viÖc tiÕt kiÖm n−íc t−íi, c«ng søc, n¨ng l−îng, nguyªn vËt liÖu, t¨ng n¨ng suÊt vµ n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, c«ng nghÖ t−íi nµy sÏ gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ v−ên, kinh tÕ trang tr¹i, lµm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n miÒn nói, vïng kh« h¹n, n©ng cao dÇn tr×nh ®é d©n trÝ, ®−a khoa häc kü thuËt tiÕp cËn víi ®êi sèng ng−êi d©n, thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n gi÷a miÒn nói vµ miÒn xu«i. B¶ng 1.2 Mét sè chØ tiªu t−íi nhá giät cho c©y chÌ - §Þa ®iÓm: ph−êng 3 - thÞ x· B¶o Léc - DiÖn tÝch: quy ®æi 1 ha Ph−¬ng ph¸p t−íi

Thêi gian t−íi (Giê)

L−îng n−íc t−íi (m3)

C«ng t−íi (c«ng)

§é Èm ®¹t ®−îc (%)

T−íi tiÕt kiÖm

24

24.5

0.0

14 - 16

T−íi cæ truyÒn

30

340

5

20 - 22

(Nguån: B¸o Khoa häc c«ng nghÖ ra ngµy 25/ 06/ 2008)[5] B¶ng 1.3. Mét sè chØ tiªu t−íi phun m−a cho c©y cµ phª - §Þa ®iÓm: ThÞ trÊn Di Linh - DiÖn tÝch: quy ®æi 1 ha Ph−¬ng ph¸p Thêi gian t−íi L−îng n−íc C«ng t−íi §é Èm ®¹t 3 t−íi (Giê) t−íi (m ) (c«ng) ®−îc (%) T−íi tiÕt kiÖm 2.2 45 0.37 14 – 15 T−íi cæ truyÒn 36 360 6 17 - 20 (Nguån: B¸o Khoa häc c«ng nghÖ ra ngµy 25/ 06/ 2008)[5]

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

18

B¶ng 1.4. Mét sè chØ tiªu t−íi nhá giät cho c©y cµ phª - §Þa ®iÓm: ThÞ trÊn Di Linh - DiÖn tÝch: quy ®æi 1 ha Thêi gian L−îng n−íc Ph−¬ng ph¸p C«ng t−íi §é Èm ®¹t t−íi 3 t−íi (m ) t−íi (c«ng) ®−îc (%) (Giê) T−íi tiÕt kiÖm 17 19 0.0 15 - 16 T−íi cæ truyÒn 31 310 5.0 18 - 20 (Nguån: B¸o Khoa häc c«ng nghÖ ra ngµy 25/ 06/ 2008)[5] C«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm n−íc lµ tiÕt kiÖm n−íc, t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm vµ c¶i t¹o ®Êt, tiÕt kiÖm ®Êt canh t¸c, gi¶m søc lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt t−íi, thuËn lîi cho c¬ giíi ho¸ vµ tù ®éng ho¸, dÔ thÝch øng víi nhiÒu lo¹i c©y trång. Lµ c«ng cô gióp ®Þnhh h−íng, qu¶n lý tèt vµ kiÓm so¸t ®−îc tæng l−îng n−íc dïng. §iÒu nµy cho phÐp t−¬ng lai c¶i tiÕn ®−îc chÝnh s¸ch thuû lîi phÝ lµ ®iÒu quyÕt ®Þnh cho viÖc t¨ng hiÖu qu¶ sö dông n−íc t−íi. Khèi l−îng n−íc sö dông sÏ tèi −u, c¸c t¸c ®éng xÊu ®Õn m«i tr−êng cã liªn quan sÏ gi¶m thiÓu. Kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc mÆc dï cã tiÒm n¨ng rÊt lín nh−ng cÇn ®−îc nghiªn cøu ¸p dông cÈn thËn. §Çu t− vèn vµ chi phÝ n¨ng l−îng lµ nh÷ng yÕu tè quan träng cÇn ®−îc xem xÐt, t¸c ®éng x· héi vµ kh¶ n¨ng cña ng−êi n«ng d©n sÏ lµ nh©n tè chÝnh trong qu¸ tr×nh triÓn khai. §Ó ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña kÕt qu¶ nghiªn cøu, ®iÒu quan träng lµ kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc ph¶i ®−îc tiÕn hµnh phï hîp vµ song song víi sù c¶i tiÕn tËp qu¸n n«ng häc, sù hîp t¸c chÆt chÏ cña ng−êi n«ng d©n. §Ých cuèi cïng cña s¶n phÈm nghiªn cøu lµ øng dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt vµ ®−îc s¶n xuÊt chÊp nhËn. 1.4.4. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ øng dông t−íi tiÕt kiÖm n−íc trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. 1.4.4.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi C«ng nghÖ, kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc lÇn ®Çu tiªn ®−îc sö dông trong c¸c nhµ kÝnh ë n−íc Anh vµo cuèi n¨m 1940,[6]. Trong nh÷ng n¨m cña thËp kû 50, nhiÒu hÖ thèng t−íi tiÕt kiÖm n−íc ®· ®−îc ¸p dông réng r·i trªn c¸c

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

19

c¸nh ®ång ë Israel. TiÕp theo cïng víi c«ng cuéc nghiªn cøu ph¸t triÓn kü thuËt t−íi nhá giät ë Mü vµ Israel trong nh÷ng n¨m 60 lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn øng dông vµ thay thÕ c¸c kü thuËt truyÒn thèng b»ng c¸c kü thuËt c«ng nghÖ t−íi hiÖn ®¹i, tiÕt kiÖm n−íc. ViÖc nghiªn cøu øng dông thµnh c«ng c¸c ®−êng èng vµ thiÕt bÞ t−íi b»ng nhùa cña Israel ®· më ra mét giai ®o¹n míi cho c«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm n−íc trªn toµn cÇu. DiÖn tÝch canh t¸c ®−îc t−íi b»ng kü thËt, c«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm n−íc trªn thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng lªn. Mü, Israel, óc, ý, ¸o, T©y Ban Nha, Hungary, §øc… lµ nh÷ng n−íc trªn thÕ giíi cã nhiÒu kinh nghiÖm vµ thµnh tùu trong lÜnh vùc nghiªn cøu, ¸p dông c«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm n−íc.[5] 1.4.4.2. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ sö dông ë ViÖt Nam §èi víi ViÖt Nam, c«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm n−íc ®−îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1993 vµ chñ yÕu lµ thùc nghiÖm t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt. HÖ thèng t−íi tiÕt kiÖm n−íc ë møc thÊp, ®¬n gi¶n h¬n lµ t−íi trùc tiÕp vµo tËn gèc c©y trång (nhê ®−êng èng dÉn ¸p lùc thÊp - vßi n−íc mÒm do c«ng nh©n ®iÒu khiÓn) ®· ®−îc tr−êng §¹i häc Thuû Lîi thiÕt kÕ, x©y dùng ¸p dông thö nghiÖm trªn quy m« kh¸ réng (h¬n 200 ha) vµo c¸c n¨m 1993 ®Õn n¨m 1995 t¹i khu dù ¸n khoa häc c«ng nghÖ “Ph¸t triÓn hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp Phñ Quú - NghÖ An” trªn ®åi nói canh t¸c c©y ¨n qu¶ (cam, quýt) rÊt khã kh¨n vÒ nguån n−íc, ®Êt ®ai, ho¸ chÊt, øng dông vµ ph¸t triÓn kÕt qu¶ tõ hÖ thèng t−íi gèc dù ¸n Phñ Quú NghÖ An. Mét sè c¬ së vµ nghiªn cøu kh¸c ®· x©y dùng tiÕp hÖ thèng t−íi lo¹i nµy ®Ó t−íi cho c¸c c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp nh− Trung t©m nghiªn cøu c©y ¨n qu¶ Phñ Quú - NghÖ An, mét sè n«ng tr¹i canh t¸c cµ phª §¨k L¨k, L©m §ång, S¬n La … vµ mét sè t−íi gèc cho c¸c v−ên −¬m c©y rõng ë VÜnh Phó, L©m §ång, §¨k L¨k, Gia Lai… hÖ thèng cã h¹n chÕ lµ ®é bÒn, tuæi thä ch−a cao do thiÕt bÞ ®−êng èng kh«ng ®−îc s¶n xuÊt chuyªn dïng. ViÖn khoa häc Thuû lîi MiÒn Nam lµ ®¬n vÞ khoa häc c«ng nghÖ cña ngµnh ë phÝa Nam ®· x©y dùng vµ thùc hiÖn thµnh c«ng, chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ ¸p dông thùc nghiÖm t−íi n−íc tiÕt kiÖm t¹i c¸c v−ên c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, c¸c v−ên trång hoa, v−ên −¬m c©y gièng, rau mµu xuÊt khÈu t¹i c¸c tØnh L©m §ång, Qu¶n TrÞ, NghÖ An… ViÖn còng ®· nghiªn cøu chÕ t¹o thµnh c«ng 9 lo¹i vßi (7 lo¹i phun m−a, 1 lo¹i phun s−¬ng, 1 lo¹i nhá giät) vµ bé läc n−íc ®Ó phôc vô cho c«ng nghÖ, kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

20

n−íc,[7]. C¸c lo¹i vßi nµy ®· ®−îc sö dông, l¾p ®Æt vµo c¸c m« h×nh t−íi tiÕt kiÖm n−íc t¹i c¸c tØnh Ninh ThuËn, B×nh ThuËn, L©m §ång, NghÖ An, Qu¶ng TrÞ, Yªn B¸i, L¹ng S¬n, TP. Hå ChÝ Minh… ®−îc bµ con rÊt hoan nghªnh vµ ®¸nh gi¸ tèt.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

21

PhÇn 2 §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - C¸c c«ng nghÖ t−íi n−íc tiÕt kiÖm cho c©y trång - C¸c ph−¬ng ph¸p t−íi n−íc tiÕt kiÖm - Vïng s¶n xuÊt chÌ cña x· Phóc Tr×u - C¸c hé n«ng d©n tham gia m« h×nh vµ mét sè hé n«ng d©n kh¸c trong vïng 2.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian tiÕn hµnh - §Þa ®iÓm nghiªn cøu: Chuyªn ®Ò ®−îc thùc hiÖn t¹i x· Phóc Tr×u vµ tr¹m khuyÕn n«ng Thµnh phè Th¸i Nguyªn. - Thêi gian nghiªn cøu cña chuyªn ®Ò ®−îc tiÕn hµnh tõ ngµy 18/ 02/ 2008 ®Õn ngµy 20/ 05/ 2008. 2.3. Néi dung vµ c¸c chØ tiªu theo dâi - §Æc ®iÓm vÒ hÖ thèng cung cÊp n−íc t−íi cho chÌ cña x· Phóc Tr×u - Quy m« vµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn m« h×nh - Kü thuËt x©y dùng vµ l¾p ®Æt hÖ thèng t−íi phun m−a - C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña ng−êi d©n khi thùc hiÖn m« h×nh. + N¨ng suÊt chÌ ®¹t ®−îc + HiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ vµ lao ®éng do m« h×nh ®em l¹i + Nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n vµ trë ng¹i 2.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - Ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin s¬ cÊp: Sö dông b¶ng hái dïng cho hé n«ng d©n, pháng vÊn b¸n cÊu tróc. - Ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin thø cÊp: LÊy th«ng tin tõ tr¹m KhuyÕn n«ng, x· Phóc Tr×u Thu thËp tµi liÖu trªn m¹ng, s¸ch tham kh¶o, t¹p chÝ n«ng nghiÖp.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

22

PhÇn 3 KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. §Æc ®iÓm hÖ thèng cung cÊp n−íc t−íi cho chÌ t¹i x· Phóc Tr×u – thµnh phè Th¸i Nguyªn: VÊn ®Ò n−íc t−íi t¹i x· Phóc Tr×u lµ t−¬ng ®èi thuËn lîi: C¶ x· cã 15 17km kªnh m−¬ng vµ diÖn tÝch ao hå cã tíi 69,36 ha. L−îng n−íc ë ®©y cã thÓ nãi lµ kh¸ ®Çy ®ñ cho c«ng t¸c phôc vô t−íi tiªu cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt chÌ. Ph−¬ng ph¸p t−íi n−íc cho chÌ cña ng−êi d©n phæ biÕn vÉn lµ t−íi theo ph−¬ng ph¸p cò ®ã lµ t−íi b»ng vßi cÇm tay, nguån n−íc t−íi chñ yÕu ®−îc lÊy tõ ao nhµ hoÆc trùc tiÕp tõ kªnh m−¬ng. ViÖc t−íi n−íc cho chÌ nh− vËy rÊt tèn thêi gian vµ c«ng søc, h¬n thÕ n÷a l¹i g©y ra t×nh tr¹ng l·ng phÝ n−íc… Tõ n¨m 2006, do cã sù hç trî cña Trung t©m khuyÕn n«ng quèc gia, Trung t©m khuyÕn n«ng TØnh Th¸i Nguyªn, tr¹m khuyÕn n«ng Thµnh phè Th¸i Nguyªn ®· triÓn khai thùc hiÖn m« h×nh t−íi n−íc tiÕt kiÖm cho chÌ b»ng ph−¬ng ph¸p phun m−a t¹i hai x· lµ x· Phóc Tr×u vµ X· T©n C−¬ng víi môc ®Ých lµ t¨ng hiÖu qu¶ sö dông nguån n−íc, gi¶m søc lao ®éng cho ng−êi d©n, t¨ng n¨ng suÊt vµ thu nhËp cho ng−êi d©n trång chÌ. - Kh¸i qu¸t thiÕt kÕ hÖ thèng t−íi cho chÌ b»ng ph−¬ng ph¸p t−íi phun m−a: HÖ thèng t−íi phun m−a gåm: Mét bÓ chøa n−íc; hÖ thèng giµn t−íi ®−îc bè trÝ ®Òu kh¾p trªn toµn bé v−ên chÌ; m¸y b¬m n−íc ®Ó t¹o nguån n−íc vµ ¸p lùc cho giµn t−íi. + BÓ chøa n−íc t−íi ®−îc bè trÝ t¹i ®åi chÌ, vÞ trÝ tèt nhÊt lµ ë ®iÓm cao nhÊt cña ®åi chÌ, thÓ tÝch tèi thiÓu lµ 30m3. VËt liÖu x©y bÓ gåm g¹ch chØ ®á, c¸t s¹ch, sái ®æ ®¸y cèt s¾t phi 8, xi m¨ng. + HÖ thèng giµn t−íi lµm b»ng èng nhùa C1 TiÒn Phong, ®−îc l¾p ®Æt cè ®Þnh trong v−ên chÌ b¾t ®Çu tõ bÓ chøa n−íc, èng ®−êng trôc cã ®−êng kÝnh phi 42, c¸c nh¸nh giµn t−íi cã thÓ dïng èng cã ®−êng kÝnh thu nhá dÇn tuú theo l−îng vßi phun g¾n trªn ®ã, c¸c nh¸nh ®−îc bè trÝ c¸ch nhau 8 - 10m. trªn c¸c nh¸nh g¾n c¸c vßi phun m−a b»ng ®ång g¾ng víi èng m¹ kÏm cã ®é

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

23

cao 1,2m so víi mÆt b»ng ngän cña v−ên chÌ cÇn t−íi, kho¶ng c¸ch c¸c vßi c¸ch nhau 8 - 10m vµ so le víi nhau theo hµng ®Ó ®¶m b¶o t−íi kÝn diÖn tÝch cÇn t−íi. Vßi phun m−a cã thÓ dïng ®Ó t−íi cho v−ên chÌ nhiÒu l−ît ®Ó gi¶m chi phÝ ®Çu t− vµ b¶o qu¶n kh«ng bÞ mÊt nªn ®−îc thiÕt kÕ th¸o l¾p dÔ dµng v× vËy mçi ®iÓm g¾n vßi phun trªn nh¸nh giµn t−íi ®−îc thiÕt kÕ mét trô chê ®−îc x©y g¹ch ch¾c ch¾n. + M¸y b¬m n−íc t¹o nguån n−íc vµ t¹o ¸p lùc cho giµn t−íi ®−îc dïng b»ng m¸y b¬m ®iÖn 750W, lµ lo¹i m¸y ®· ®−îc c¸c hé n«ng d©n vïng s¶n xuÊt chÌ sö dông phæ biÕn, lµ lo¹i m¸y dÔ sö dông vµ söa ch÷a,[12] 3.2. Quy m« vµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn m« h×nh Quy m« cña m« h×nh: - §iÒu kiÖn thùc hiÖn m« h×nh: §©y lµ ®iÒu kiÖn cho hé n«ng d©n tham gia m« h×nh. §Ó ®−îc tham gia m« h×nh th× c¸c hé n«ng d©n ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: + Lµ hé gia ®×nh cã nhu cÇu tham gia m« h×nh mang tÝnh tù nguyÖn, do ®ã gia ®×nh ph¶i cã ®¬n xin tham gia m« h×nh. + §Ó ®¶m b¶o cho m« h×nh cã quy m« ®ñ lín theo yªu cÇu cña ch−¬ng tr×nh, hé gia ®×nh ph¶i cã diÖn tÝch chÌ kinh doanh ®ñ lín, Ýt nhÊt lµ 2000m2. + Cã nguån n−íc t−íi æn ®Þnh ®¶m b¶o cung cÊp n−íc cho giµn t−íi ho¹t ®éng ®¹t hiÖu qu¶ cao (s«ng, suèi, ao, hå, giÕng… ) + Hé gia ®×nh ph¶i cam kÕt thùc hiÖn c¸c yªu cÇu cña m« h×nh khuyÕn n«ng. Tu©n thñ c¸c yªu cÇu kü thuËt do c¸n bé chØ ®¹o h−íng dÉn. Cã ý thøc khuyÕn c¸o c¸c hé kh¸c nh©n réng m« h×nh khuyÕn n«ng.[2] 3.3. Kü thuËt x©y dùng vµ l¾p ®Æt hÖ thèng t−íi phun m−a 3.3.1. Kü thuËt x©y bÓ chøa n−íc VËt liÖu x©y bÓ gåm: G¹ch lo¹i 1, c¸t vµng h¹t nhá s¹ch, sái 1-3 ®æ bª t«ng ®¸y, s¾t phi 8 lµm cèt bª t«ng ®¸y bÓ.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

24

BÓ ®−îc ®µo ch×m trong ®Êt hoÆc nöa ch×m, nöa næi, söa thµnh bÓ vµ ®¸y, sau ®ã tiÕn hµnh ®æ ®¸y bÓ. §¸y bÓ ®−îc ®æ bª t«ng sái m¸c 200 theo tû lÖ 1:2:3 xi m¨ng: c¸t: sái. §é dµy bª t«ng ®¸y tõ 12 - 15cm, cèt s¾t phi 8 ®an vu«ng 30 x 30 cm. Ngay sau khi ®æ xong bª t«ng ®¸y bÓ ph¶i tiÕn hµnh x©y ngay 1 2 hµng g¹ch ch©n thµnh bÓ ®Ó ®¶m b¶o ®é liªn kÕt gi÷a ®¸y vµ thµnh bÓ sau nµy, hµng ngµy b¶o d−ìng bª t«ng ®¸y. §îi cho ®¸y bÓ ®«ng cøng kho¶ng 7 10 ngµy b¾t ®Çu x©y thµnh bÓ. Thµnh bÓ ®−îc x©y b»ng g¹ch x©y s¹ch ®ñ Èm ®Ó n©ng cao ®é kÕt dÝnh. Sau khi ®· x©y ®ñ ®é cao cña thµnh bÓ tiÕn hµnh tr¸t bÓ. Tr¸t bÓ lµ c«ng ®o¹n cuèi cïng cña kü thuËt x©y bÓ, ®ång thêi còng lµ c«ng ®o¹n cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn ®é kÝn cña bÓ, v× vËy cÇn tu©n thñ quy tr×nh tr¸t sau ®©y: + Lµm s¹ch mÆt tr¸t thµnh bÓ, röa vµ lµm Èm thµnh bÓ ®Ó lµm t¨ng ®é kÕt dÝnh. + Hoµ n−íc xi m¨ng quÐt toµn bé mét l−ît lªn mÆt cÇn tr¸t. + TiÕn hµnh tr¸t 3 l−ît, mçi l−ît kh«ng qu¸ 0,5cm, v÷a tr¸t lµ v÷a xi m¨ng c¸t theo tû lÖ 1: 3. Sau cïng ®¸nh bãng b»ng v÷a xi m¨ng. Chó ý b¶o d−ìng mÆt tr¸t thµnh bÓ 15 - 20 ngµy sau khi tr¸t cã thÓ ®−a bÓ vµo sö dông, [12]. 3.3.2. L¾p ®Æt hÖ thèng giµn t−íi. §Ó l¾p ®Æt hÖ thèng giµn t−íi ®¶m b¶o kho¶ng c¸ch, cÇn kh¶o s¸t, ®o ®¹c toµn bé v−ên chÌ. TÝnh to¸n x¸c ®Þnh ®−êng trôc chÝnh cña giµn t−íi, tõ ®ã x¸c ®Þnh c¸c ®−êng nh¸nh, c¸c nh¸nh c¸ch nhau theo mét kho¶ng c¸ch thèng nhÊt tõ 8 10m. Sau ®ã tiÕn hµnh ®µo ®Êt theo ®−êng trôc vµ c¸c nh¸nh ®Ó ch«n s©u giµn t−íi, giµn t−íi ®−îc ch«n s©u kho¶ng 40 - 50cm ®¶m b¶o kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ch¨m sãc chÌ sau nµy. Sau khi ®µo ®Êt song tiÕn hµnh l¾p giµn t−íi. TiÕn hµnh l¾p ®−êng trôc tr−íc b»ng èng nhùa TP phi 42, lµm s¹ch ®iÓm g¾n keo tr−íc khi g¾n c¸c èng víi nhau. Sau ®ã l¾p c¸c nh¸nh víi trôc chÝnh, trªn c¸c nh¸nh g¾n c¸c èng chê c¸ch nhau theo kho¶ng c¸ch c¸c nh¸nh vµ so le nhau gi÷a c¸c hµng ®Ó ®¶m b¶o t−íi kÝn diÖn tÝch. èng chê cã ®é cao kho¶ng 60 - 70cm sao cho khi lÊp ®Êt cßn cao h¬n mÆt ®Êt kho¶ng 20cm. Khi

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

25

®· g¾n song c¸c nh¸nh vµo trôc chÝnh tiÒn hµnh lÊp ®Êt. C¸c ®iÓm èng chê ®−îc x©y trô g¹ch 22x22cm ®Ó gi÷ cho ch¾c ch¾n.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

26

3.3.3. L¾p ®Æt m¸y b¬m n−íc. M¸y b¬m cã thÓ cè ®Þnh hoÆc di ®éng, nÕu ®Ó cè ®Þnh ph¶i x©y bÓ ®Ëy cã n¾p ®Ó tr¸nh n¾ng m−a, nÕu c¬ ®éng th× chç ®Æt m¸y ph¶i cè ®Þnh, ch¾c ch¾n. Nguån ®iÖn: Ph¶i an toµn, cã cÇu giao ®ãng më, d©y ®iÖn ph¶i dïng d©y cã vá bäc, ®Æt b¶ng ®iÖn sao cho thuËn tiÖn víi viÖc sö dông. * HÖ thèng l¾p ®Æt (cã s¬ ®ß kÌm theo) Khi toµn bé hÖ thèng t−íi ®· chuÈn bÞ song, tiÕn hµnh vËn hµnh giµn t−íi. 3.3.4. H−íng dÉn kü thuËt t−íi. NÕu sö dông mét m¸y 750W cã thÓ dïng ®−îc 12 - 15 vßi phun, phun cho kho¶ng 2 sµo, tuú theo bÓ chøa n−íc ë ®é cao hay thÊp so víi n−¬ng chÌ, nÕu bÓ cao h¬n n−¬ng chÌ th× sè vßi phun ®−îc nhiÒu h¬n, cã thÓ tíi 20 vßi phun (do ¸p lùc lín h¬n). ChuÈn bÞ vßi phun: VÆn chÆt, cè ®Þnh vßi phun víi èng m¹ kÏm, ®iÒu chØnh ®Òu èc phun m−a sau ®ã th¸o nót nhùa t¹i trô chê vµ vÆn cÇn phun m−a m¹ kÏm vµo. L¾p m¸y b¬m vµo hÖ thèng giµn t−íi: Do t−íi b»ng ph−¬ng ph¸p phun m−a (qua vßi phun). Do ®ã cÇn l−u ý khi b¬m n−íc tõ nguån vµo bÓ chøa vµ b¬m n−íc tõ bÓ chøa vµo giµn t−íi cÇn l−u ý, châ m¸y b¬m ph¶i ®−îc bäc b»ng l−íi m¾t nhá ®Ó läc r¸c, cÆn tr¸nh lµm t¾c vßi phun. Sau khi ®· l¾p m¸y song, kiÓm tra nguån ®iÖn vµ b¾t ®Çu cho m¸y ho¹t ®éng. Quan s¸t toµn bé giµn t−íi nÕu c¸c vßi phun quay ®Òu l−îng n−íc phun æn ®Þnh lµ ®−îc. - Thêi gian t−íi: Tõ 1 - 2 giê cho mét lÇn t−íi - L−îng n−íc t−íi/sµo lÇn: 6 - 8m3, mét tuÇn t−íi mét lÇn. * HiÖn nay trong c¸c vïng chÌ cña thµnh phè, c«ng tr×nh hÇm ñ khÝ sinh häc ®· ®−îc ph¸t triÓn m¹nh, s¶n phÈm chÊt th¶i tõ hÇm ñ khÝ sinh häc còng lµ lo¹i s¶n phÈm cã nhiÒu dinh d−ìng phôc vô cho ngµnh trång trät, ®Æc biÖt trong s¶n xuÊt chÌ h÷u c¬. B· th¶i khÝ sinh häc gåm b· th¶i ®Æc vµ b· th¶i láng. B· th¶i láng dïng ®Ó t−íi cho chÌ cÇn ®−îc pha theo tû lÖ 1:3 vµ ph¶i ®−îc ®−a qua bÓ läc (tr¸nh bÞ t¾c vßi). Sau khi t−íi n−íc th¶i cÇn t−íi b»ng n−íc s¹ch ®Ó röa vßi phun vµ c©y trång.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

27

3.3.5.Chi phÝ ®Çu t− thiÕt bÞ B¶ng3.1: Chi phÝ ®Çu t− thiÕt bÞ, c¬ së h¹ tÇng cho diÖn tÝch chÌ trong m« h×nh n¨m 2006 §VT: 1000® STT Tªn thiÕt bÞ

§VT

Sè l−îng

§¬n

Thµnh

gi¸

tiÒn

1

M¸y b¬m 750W Trung Quèc

C¸i

15

750

11250

2

D©y ®iÖn m¸y b¬m

m

500

5

2500

3

èng nhùa TP C1 phi 42

m

1745

12

20940

4

Cót T TiÒn Phong phi 42

C¸i

23

3,8

87,4

5

Cót 42-21 ch©n vßi phun

C¸i

140

2,7

378

6

èng nhùa TPC1 phi21 ch©n vßi P140

M

74

4,5

333

7

Cót ren d−¬ng TP phi 21 ch©n vßi

C¸i

140

1,5

210

8

Cót nèi ren ©m m¹ kÏm phi 15

C¸i

260

2,5

650

9

èng m¹ kÏm phi 15 vßi phun

M

180

19

3420

10

Vßi phun m−a b»ng ®ång

C¸i

120

160

19200

11

Cót L TiÒn Phong phi 42 cuèi èng

C¸i

38

2,7

102,6

12

Kho¸ nhùa phi 42 T¨iwan

C¸i

54

30

1620

13

Keo nèi TP 48 tõ nguån vµo

Tuýp

34

5

170

14

èng nhùa TP phi 48 tõ nguån vµo

M

15

Khèi x©y g¹ch v÷a XM

500

15,5

7750

M

3

35

437,9

15326,5

3

12,5

709

8862,5

16

Khèi bª t«ng sái ®¸y bÓ

M

17

S¾t phi 8

Kg

250

7,5

1875

18

DT tr¸t v÷a XM trong bÓ

M2

160

26,2

4192

19

DT tr¸ng v÷a XM trong bÓ

M2

20

Khèi ®µo ®Êt x©y bÓ

80

26,2

2096

M

3

160

59,1

9456

3

262

59,1

15484,2

262

41,9

10977,8

21

Khèi ®µo ®Êt ch«n èng dµn t−íi

M

22

Khèi ®¾p ®Êt ch«n èng giµn t−íi

M3

136881000

( Nguån: Tr¹m KhuyÕn n«ng Thµnh phè Th¸i Nguyªn),[2]. Víi tæng diÖn tÝch cña m« h×nh lµ 14000m2 tiªu tèn hÕt 136.881.000® vÒ chi phÝ x©y dùng, l¾p ®Æt hÖ thèng giµn t−íi, tÝnh trung b×nh 1 sµo cÇn ph¶i

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

28

®Çu t− 3.519.797®. Víi møc gi¸ ®Çu t− ban ®Çu t−¬ng ®èi cao, cho nªn ph−¬ng ph¸p t−íi nµy còng nh− nh÷ng ph−¬ng ph¸p t−íi n−íc tiÕt kiÖm kh¸c còng gÆp mét sè khã kh¨n trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn cña bµ con n«ng d©n. Khi thùc hiÖn m« h×nh nµy, c¸c hé n«ng d©n ®· ®−îc hç trî rÊt nhiÒu tõ nhµ n−íc (n¨m ®Çu lµ 50%, ®Õn khi lµm m« h×nh ®ît 2 lµ 40% tæng kinh phÝ ®Çu t−), do vËy bµ con n«ng d©n ®· cã nhiÒu c¬ héi khi tiÕp cËn, thùc hiÖn m« h×nh t−íi n−íc theo ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i nµy ®Ó tõ ®ã lµm c¬ së cho c¸c hé kh¸c vµ ®Þa ph−¬ng kh¸c tham quan häc tËp vµ ngµy cµng ¸p dông nhiÒu vµo trong thùc tÕ s¶n xuÊt. 3.4. KÕt qu¶ thùc hiÖn m« h×nh 3.4.1. KÕt qu¶ ®Çu t− lao ®éng phôc vô n−íc t−íi Qua thêi gian sö dông giµn t−íi phun m−a, c¸c hé ®−îc tham gia m« h×nh còng nh− c¸c hé kh¸c ®· thÊy ®−îc hiÖu qu¶ mµ m« h×nh ®· ®em l¹i. ChÝnh v× vËy, ®a sè nh÷ng hé tham gia m« h×nh sau vµi lÇn sö dông ®· tù më réng hÕt diÖn tÝch chÌ cña gia ®×nh nh− gia ®×nh «ng HiÒn, gia ®×nh «ng Quúnh. N¨m 2006, khëi ®Çu cã 5 hé tham gia m« h×nh víi diÖn tÝch 14000m2, ®Õn n¨m 2007, ®−îc sù gióp ®ì cña tr¹m khuyÕn n«ng thµnh phè, c¶ x· ®· cã thªm 8 hé tham gia vµo m« h×nh t−íi phun ®ît 2. §Æc biÖt m« h×nh ®· ®−îc mét sè tØnh b¹n tham quan häc tËp nh− Qu¶ng Ninh, Qu¶ng B×nh, B¾c K¹n. B¶ng 3.2: Mét sè chØ tiªu vÒ t−íi phun m−a cho chÌ (tÝnh trªn diÖn tÝch 1ha) Ph−¬ng ph¸p Thêi gian t−íi L−îng n−íc C«ng t−íi §é Èm ®¹t t−íi (giê) t−íi (m3) (c«ng) ®uîc (%) T−íi phun m−a 1,5 30 0,25 14 - 15 T−íi truyÒn 30 340 5 16 - 19 thèng (Nguån: B¸o Khoa häc c«ng nghÖ ra ngµy 25/ 06/ 2008),[5]. B¶ng trªn cho ta thÊy t−íi b»ng ph−¬ng ph¸p phun m−a rÊt tiÕt kiÖm thêi gian, l−îng n−íc vµ c«ng søc.Víi ®é Èm ®¹t ®−îc gÇn t−¬ng ®−¬ng nhau nh−ng thêi gian t−íi cho chÌ gi¶m 20 lÇn dÉn ®Õn c«ng lao ®éng còng gi¶m 20 lÇn. Së dÜ nh− vËy v× t−íi theo ph−¬ng ph¸p phun m−a giät n−íc rÊt nhá vµ nhÑ cho nªn h¬i n−íc hoµ lÉn vµo trong kh«ng khÝ còng cao h¬n, n−íc ngÊm vµo trong ®Êt còng s©u h¬n chø kh«ng bÞ tr«i tuét ®i. N−íc ®−îc tiÕt kiÖm mét

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

29

c¸ch tèi ®a khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p t−íi nµy, l−îng n−íc l·ng phÝ còng bÞ gi¶m thiÓu rÊt nhiÒu vµ chÝnh ®iÒu ®ã còng lµm cho c¸c chÊt dinh d−ìng kh«ng bÞ mÊt ®i. ViÖc t¨ng ®é Èm kh«ng khÝ, ®é Èm ®Êt vµ lµm gi¶m l−îng n−íc t−íi ®· lµm gi¶m c«ng lao ®éng cho ng−êi d©n vµ hä sÏ thÊy nhÑ nhµng h¬n trong vÊn ®Ò ch¨m sãc chÌ, tõ ®ã cã nh÷ng thêi gian lµm viÖc kh¸c, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Trong kho¶ng thêi gian vô ®«ng, c«ng t−íi chÌ gi¶m ®−îc sÏ ®−îc tÝnh theo b¶ng sau: B¶ng 3.3. B¶ng ®¸nh gi¸ sè c«ng lao ®éng cho c«ng t¸c t−íi chÌ vô ®«ng cho 1ha t¹i x· Phóc Tr×u C«ng t−íi

Ph−¬ng ph¸p t−íi

1 lÇn/ ha

Kho¶ng c¸ch

Sè lÇn t−íi

gi÷a 2 lÇn

tõ th¸ng 11 -

t−íi

th¸ng 2

Tæng sè c«ng t−íi tõ th¸ng 11 th¸ng 2

T−íi phun

0,25

10

12

3

T−íi truyÒn thèng

5

7

17

85

V× t−íi theo ph−¬ng ph¸p phun m−a ®é Èm kh«ng khÝ cao h¬n, ®é Èm ®Êt æn ®Þnh l©u h¬n nªn l©u ph¶i t−íi h¬n ph−¬ng ph¸p t−íi truyÒn thèng. Theo ph−¬ng ph¸p t−íi truyÒn thèng th× kho¶ng 1 tuÇn lµ ph¶i t−íi 1 lÇn trong khi nÕu sö dông ph−¬ng ph¸p t−íi phun th× 10 ngµy míi ph¶i t−íi 1 lÇn. Trong khi t−íi b»ng ph−¬ng ph¸p phun m−a, ng−êi d©n cã thÓ tranh thñ lµm nh÷ng c«ng viÖc kh¸c, kh«ng ph¶i ë l¹i tr«ng hoÆc cÇm vßi b¬m di chuyÓn nh− ph−¬ng ph¸p cò lµ t−íi b»ng vßi cÇm tay, chÝnh nhê ®iÒu ®ã ®· gãp phÇn lµm gi¶m c«ng søc cña ng−êi n«ng d©n ®Çu t− cho c«ng viÖc t−íi n−íc. Ng−êi trång chÌ chñ yÕu vÉn sö dông nguån lao ®éng trong gia ®×nh mµ kh«ng thuª ngoµi, tuy gi¶m ®−îc c«ng t−íi nh−ng do cã thÓ rót ng¾n kho¶ng thêi gian gi÷a c¸c ®ît h¸i chÌ cho nªn sè c«ng lao ®éng ®Çu t− vµo h¸i chÌ l¹i cao h¬n sè c«ng sö dông trong ph−¬ng ph¸p t−íi cò. Dùa vµo tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu trªn, ta cã thÓ bá qua tÝnh to¸n vÒ c«ng lao ®éng trong bµi to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ do

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

30

m« h×nh nµy ®em l¹i vµ chØ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ ®ã dùa trªn n¨ng suÊt chÌ thu ®−îc trong mét n¨m. 3.4.2. T¸c ®éng cña t−íi tiÕt kiÖm tíi n¨ng suÊt chÌ t¹i c¸c hé n«ng d©n t¹i x· Phóc Tr×u B¶ng 3.4. T¸c ®éng cña m« h×nh tíi n¨ng suÊt chÌ t¹i c¸c hé n«ng d©n x· Phóc Tr×u Tªn hé gia ®×nh Ph¹m V¨n HiÒn

Ph−¬ng ph¸p cò Sè NS/ S¶n løa løa l−îng h¸i/ (kg)/ n¨m n¨m 8,8 26 228,8

Ph−¬ng ph¸p míi Sè løa NS/ S¶n h¸i/ løa l−îng n¨m (kg)/ n¨m 10 26 260

So s¸nh s¶n l−îng víi ph−¬ng ph¸p cò (%) 113,64

§inh V¨n Dinh

8,6

27

232,2

10

27

270

116,28

Lª V¨n Dòng

8,9

25

222,5

10,2

25

255

114.61

Vò V¨n Quúnh

8,8

26

228,8

10,3

26

267,8

117,05

NguyÔn V¨n LuyÖn

8,7

28

243,6

9,9

28

277,2

113,79

Tõ c¸c sè liÖu thu ®−îc ta cã thÓ thÊy c©y chÌ ®−îc t−íi phun cho n¨ng suÊt cao h¬n rÊt nhiÒu so víi t−íi b»ng vßi cÇm tay.Trung b×nh 1 n¨m khèi l−îng chÌ thu ®−îc t¨ng thªm lµ 34,8 kg.Tuy r»ng n¨ng suÊt thu ®−îc trªn mét løa thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ nh−ng ph−¬ng ph¸p t−íi míi nµy l¹i cã thÓ cung cÊp ®ñ n−íc cho c©y chÌ ph¸t triÓn trong vô ®«ng vµ còng v× vËy mµ kho¶ng thêi gian gi÷a 2 løa liªn tiÕp còng ®−îc rót ng¾n l¹i rÊt nhiÒu. Khi kh«ng dïng ph−¬ng ph¸p t−íi nµy th× n−íc t−íi trong khu vùc sÏ kh«ng ®ñ cho viÖc cung cÊp n−íc t−íi cho chÌ trong thêi vô khan hiÕm n−íc, cã khi c¶ vô ®«ng ng−êi d©n còng chØ thu ®−îc mét løa mµ còng cã thÓ lµ kh«ng ®−îc løa nµo. Do vËy sÏ lµm ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu ®Õn n¨ng suÊt vµ thu nhËp cña ng−êi d©n. Theo b¶ng trªn th× s¶n l−îng chÌ thu ®−îc khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p t−íi phun t¨ng lªn rÊt nhiÒu so víi khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p t−íi cò, cô thÓ t¨ng tõ 13,64% ®Õn 17,05%, sè liÖu nµy cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi ng−êi lµm chÌ, lµm cho thu nhËp cña ng−êi d©n t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng kÓ.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

31

B¶ng 3.5. Møc t¨ng thu nhËp nhê ¸p dông t−íi phun cho chÌ cña c¸c hé d©n x· Phóc Tr×u tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 2 Sè løa nhiÒu h¬n pp cò

N¨ng suÊt chÌ (kg/ sµo/ løa)

Tæng s¶n l−îng chÌ (kg/ sµo)

§¬n gi¸ trung b×nh (1000 §)

Thµnh tiÒn (1000 §)

1. Ph¹m V¨n HiÒn

1,2

26

31,2

80

2496

2. §inh V¨n Dinh

1,4

27

37,8

80

3024

3. Lª V¨n Dòng

1,3

25

32,5

120

3900

4. Vò V¨n Quúnh

1,5

26

39

95

3705

5. NguyÔn V¨n LuyÖn

1,2

28

33,6

80

2688

Tªn hé gia ®×nh

VÒ t×nh h×nh thu h¸i chÌ: do ®iÒu kiÖn vÒ n−íc t−íi nªn trong vô ®«ng, nÕu vÉn ¸p dông ph−¬ng ph¸p t−íi cò th× chØ cã thÓ thu h¸i ®−îc 1 løa lµ tèi ®a, cã nh÷ng hé gia ®×nh cßn kh«ng thu ho¹ch ®−îc trong vô ®«ng. Nh÷ng hé gia ®×nh khi ®· ¸p dông m« h×nh t−íi phun cã thÓ rót ng¾n kho¶ng thêi gian gi÷a c¸c løa víi nhau, th−êng lµ tõ 50 - 65 nµy. Cßn vµo c¸c thêi ®iÓm kh¸c trong n¨m, do l−îng m−a vµ ®é Èm ®· cao nªn sè løa thu ho¹ch theo 2 ph−¬ng ph¸p còng t−¬ng ®−¬ng nhau. HiÖu qu¶ kinh tÕ mµ c©y chÌ ®−îc t−íi phun ®em l¹i chØ thÓ hiÖn râ rµng nhÊt trong vô ®«ng. Sè tiÒn b×nh qu©n t¨ng thªm mét sµo chÌ thu ®−îc lµ 2.558.000®/ n¨m. §©y lµ mét kÕt qu¶ ®¸ng kÓ ®èi víi ng−êi lµm chÌ. Tuy r»ng viÖc ®Çu t− thiÕt bÞ c¬ b¶n vµ c¬ së h¹ tÇng t−¬ng ®èi cao nh−ng so víi hiÖu qu¶ mµ ph−¬ng ph¸p t−íi nµy ®em l¹i th× viÖc ®Çu t− ®ã lµ cã thÓ chÊp nhËn ®−îc. H¬n n÷a mét hÖ thèng t−íi phun nµy cã thÓ sö dông ®−îc trong kho¶ng thêi gian tõ 20 - 30 n¨m vµ nã kh«ng nh÷ng cã kh¶ n¨ng sím bï l¹i vèn ban ®Çu mµ cßn lµm cho ng−êi d©n cã thu nhËp cao h¬n rÊt nhiÒu trong kho¶ng thêi gian dµi tiÕp theo,[11]. 3.4.3. HiÖu qu¶ kinh tÕ tõ ¸p dông t−íi phun Ngoµi ra khi t−íi b»ng ph−¬ng ph¸p t−íi nµy th× ng−êi d©n cßn cã thÓ kÕt hîp c¶ víi viÖc phun thuèc trõ s©u vµ bãn ph©n (n−íc th¶i bioga) cïng mét l−ît, nh− vËy tiÕt kiÖm ®−îc rÊt nhiÒu thêi gian, ng−êi d©n còng kh«ng ph¶i ®µo r·nh bãn ph©n råi l¹i mÊt c«ng lÊp l¹i nh− tr−íc n÷a.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

32

§−îc sù hç trî cña tr¹m khuyÕn n«ng Thµnh phè (40%), ®· cã nh÷ng hé tÝch cùc tham gia vµo m« h×nh vµ ®· thÊy ®−îc nh÷ng lîi Ých mµ ph−¬ng ph¸p nµy ®em l¹i. Ngoµi lîi Ých vÒ kinh tÕ vµ gi¶m c«ng t−íi, ph−¬ng ph¸p t−íi nµy cßn kh«ng lµm cho ®Êt bÞ b¹c mµu do röa tr«i gièng nh− ph−¬ng ph¸p t−íi bÇng vßi cÇm tay ®em l¹i. Nã còng gióp h¹n chÕ mét sè loµi s©u bÖnh nh− nhÖn ®á (lµ lo¹i sinh vËt g©y h¹i chñ yÕu cña chÌ, lµm ¶nh h−ëng xÊu ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng chÌ). XÐt vÒ mÆt hiÖu qu¶ kinh tÕ th× ph−¬ng ph¸p t−íi míi nµy còng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ ®¸ng kÓ cho ng−êi trång chÌ. ChÝnh v× ®−îc cung cÊp n−íc t−íi ®Çy ®ñ, th−êng xuyªn, ®é Èm kh«ng khÝ vµ ®é Èm ®Êt cao kÝch thÝch sù sinh tr−ëng cña bóp, tû lÖ bóp t«m cao dÉn ®Õn rót ng¾n ®−îc thêi gian thu h¸i/ løa, lµm cho n¨ng suÊt chÌ ®¹t cao h¬n. B¶ng 3.6. Chi phÝ lao ®éng b×nh qu©n cho 1 sµo chÌ trong 1 n¨m cña ng−êi d©n x· Phóc Tr×u Néi dung theo dâi

§VT

§¬n gi¸ (1000§)

PP t−íi cò

PP t−íi phun

Sè

Chi phÝ

Sè

Chi phÝ

l−îng

(1000§)

l−îng

(1000§)

1. C«ng t−íi

LÇn

20

33

660

28

560

2. C«ng thu h¸i

C«ng

30

43,8

1314

51,4

1542

3. C«ng sao chÌ

C«ng

30

13,14

394,2

15,42

462,6

Tæng CP lao ®éng

2368,2

2564,6

Theo dâi b¶ng trªn ®©y ta thÊy ®−îc tæng chi phÝ cho c«ng lao ®éng theo hai ph−¬ng ph¸p t−íi kh¸c nhau còng kh¸c nhau. Tæng chi phÝ lao ®éng theo ph−¬ng ph¸p cò lµ 2.368.200® vµ tæng chi phÝ lao ®éng theo ph−¬ng ph¸p t−íi phun lµ 2.564.600®. Do vËy chi phÝ lao ®éng tæng thÓ cho mét sµo chÌ t−íi theo ph−¬ng ph¸p míi l¹i cao h¬n chi phÝ còng cho mét sµo chÌ ¸p dông theo ph−¬ng ph¸p t−íi cò lµ 196.400®.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

33

B¶ng 3.7. So s¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ trong hai ph−¬ng ph¸p t−íi kh¸c nhau Tæng Ph−¬ng ph¸p t−íi

khèi

§¬n gi¸

l−îng

TB/

chÌ (kg)/

n¨m

Thµnh tiÒn (1000§)

CP lao ®éng/ sµo/ n¨m

sµo/ n¨m

Tæng tiÒn thu ®−îc cã trõ CP lao ®éng

Ph−¬ng ph¸p cò

231

40

9240

2368,2

6871,8

T−íi phun

266

46,7

12422,2

2564,6

9857,6

So s¸nh

35

6,7

3182,2

196,4

2985,5

Tõ b¶ng trªn ®©y ta thÊy ®−îc trong 1 n¨m tæng khèi l−îng chÌ thu ®−îc tõ 1 sµo chÌ cã ¸p dông ph−¬ng ph¸p t−íi phun m−a cao h¬n ph−¬ng ph¸p t−íi cò lµ 35kg. S¶n l−îng chÌ thu ®−îc t¨ng thªm l¹i chñ yÕu tËp trung vµo vô ®«ng, trong dÞp TÕt nguyªn ®¸n dÉn ®Õn gi¸ chÌ trung b×nh còng t¨ng vµ cô thÓ lµ t¨ng trung b×nh 6.700®/kg. MÆc dï chi phÝ ®Çu t− cho lao ®éng cao h¬n do ph¶i ®Çu t− vµo h¸i chÌ vµ sao chÌ nh−ng kho¶n chi phÝ nµy kh«ng ®¸ng kÓ, chØ kho¶ng 196.000®/ sµo/ n¨m. NÕu tÝnh chung tæng thÓ th× ph−¬ng ph¸p t−íi phun m−a nµy vÉn ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao cho ng−êi lµm chÌ, sÊp sØ 3 triÖu ®ång/sµo/ n¨m. Tõ hiÖu qu¶ trªn ta thÊy ph−¬ng ph¸p t−íi phun nµy lµ mét ph−¬ng ph¸p cã tÝnh kh¶ thi, ch¾c ch¾n trong t−¬ng lai nã sÏ lµ mét ph−¬ng ph¸p phæ biÕn cho ng−êi trång chÌ nãi riªng vµ cho ng−êi n«ng d©n ViÖt Nam nãi chung. 3.5.Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi thùc hiÖn m« h×nh - ThuËn lîi: + §−îc sù hç trî cña trung t©m khuyÕn n«ng quèc gia, tr¹m khuyÕn n«ng thµnh phè vÒ kü thuËt, kinh phÝ (®−îc hç trî 40%). + §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ cña ng−êi d©n x· Phóc Tr×u lµ t−¬ng ®èi cao, kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån th«ng tin còng t−¬ng ®èi tèt. + §iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng, nguån n−íc t−íi rÊt thuËn lîi. - Khã kh¨n: + Còng cã nhiÒu hé n«ng d©n ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ ®Ó ®Çu t−, cã mét sè hé th× kh«ng ®ñ diÖn tÝch chÌ ®Ó tham gia m« h×nh. + Lµ ph−¬ng ph¸p míi cho nªn ng−êi d©n kh«ng d¸m m¹o hiÓm. + Chi phÝ ®Çu t− ban ®Çu kh¸ tèn kÐm cho nªn ng−êi d©n còng kh«ng muèn ®Çu t−.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

34

PhÇn 4 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 4.1. KÕt luËn: §©y lµ m« h×nh míi mang tÝnh thùc tiÔn vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Nã kh«ng nh÷ng lµm gi¶m ®−îc c«ng lao ®éng mµ cßn ®em l¹i cho ng−êi d©n lîi Ých vÒ nhiÒu mÆt: T¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ, c¶i t¹o vi khÝ hËu cña khu vùc trång chÌ, h¹n chÕ lµm b¹c mµu ®Êt do röa tr«i, gi¶m thiÓu s©u bÖnh… tõ ®ã n©ng cao ®êi sèng cho ng−êi lµm chÌ. Cung cÊp nguyªn liÖu cho c¸c c¬ së chÕ biÕn chÌ, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho c«ng nh©n nhµ m¸y chÌ trong vô ®«ng. Kh«ng nh÷ng thÕ nã cßn cung cÊp, phôc vô tèt cho nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng trong vµ ngoµi n−íc. 4.2. KiÕn nghÞ §èi víi ®Þa ph−¬ng: ®Ò nghÞ UBND, c¸c ®oµn thÓ ë ®Þa ph−¬ng quan t©m tuyªn truyÒn, khuyÕn c¸o tiÕn bé kü thuËt t−íi phun m−a trong s¶n xuÊt chÌ ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, tõng b−íc c¶i thiÖn ®êi sèng ng−êi lµm chÌ. §èi víi c¸c hé lµm chÌ: TÝch cùc tham quan häc hái nh÷ng m« h×nh t¹i ®Þa ph−¬ng, m¹nh d¹n ®Çu t− ¸p dông tiÕn bé kü thuËt míi nµy vµo ch¨m sãc s¶n xuÊt chÌ cña gia ®×nh m×nh. §Ò nghÞ trung t©m khuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn, UBND thµnh phè Th¸i Nguyªn t¹o ®iÒu kiÖn hç trî kinh phÝ hoÆc cã c¬ chÕ cho vay víi l·i suÊt −u ®·i ®Ó n«ng d©n cã ®iÒu kiÖn t−íi n−íc cho c©y chÌ vµ c¸c lo¹i c©y trång kh¸c b»ng ph−¬ng ph¸p phun m−a.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

35

Tµi liÖu tham kh¶o 1. AnhThang.Co, Giíi thiÖu c¸c lo¹i phun m−a dïng trong trång trät, 06/04/2007. 2. B¸o c¸o m« h×nh t−íi phun n¨m 2007, 2008 cña tr¹m KhuyÕn n«ng thµnh phè Th¸i Nguyªn. 3. §iÒu tra c¬ b¶n cña UBND x· Phóc Tr×u n¨m 2008. 4. Fao, Methodes d’irrigation. Rom - C¸c ph−¬ng ph¸p t−íi hiÖn ®¹i (t−íi nhá giät, t−íi phun m−a, t−íi ngÇm), 1990, L® 114/1991. 5. GS.TS Lª S©m, Th.S. NguyÔn V¨n L©n, KS. NguyÔn §×nh V−îng, C«ng nghÖ, kü thuËt t−íi tiÕt kiÖm n−íc cho nh÷ng vïng khan hiÕm n−íc ë ViÖt Nam. B¸o Khoa häc c«ng nghÖ (11/ 09/ 2007). 6. KiÒu Anh , C«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm n−íc: n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ c©y trång. B¸o khoa häc vµ ph¸t triÓn (ngµy 12/06/2008). 7. Lª S©m, NguyÔn V¨n L©n, Ph¹m Xu©n Thao - Nghiªn cøu chÕ t¹o vßi t−íi tiÕt kiÖm n−íc - TuyÓn tËp nghiªn cøu kÕt qu¶ khoa häc c«ng nghÖ viÖn khoa häc thuû lîi MiÒn Nam. NXB N«ng nghiÖp 2000. 8. PGS.TS TrÇn Ngäc Ngo¹n, PGS.TS NguyÔn ThÞ LÉm, PGS.TS §µo Thanh V©n, TH.S Phan ThÞ V©n, TH.S Bïi B¶o Hoµn, TH.S Hoµng V¨n Chung, TH.S TRÇn V¨n §iÒn - Gi¸o tr×nh trång trät chuyªn khoa. NXB N«ng nghiÖp 2004. 9. Rauhoaquavn.vn - Mét sè ph−¬ng ph¸p t−íi n−íc tiÕt kiÖm cho vïng c©y ¨n tr¸i, (18/ 05/ 2007). 10. Sivanappan RK, Sprinkler irrigation - Kü thuËt t−íi phun m−a, 1987,New Delhi. Oxf & IBT Publ Co, 1987. Lv 3318/1990 M 0623. 11. Song An, øng dông m« h×nh t−íi n−íc tiÕt kiÖm - lîi c¶ ®«i ®−êng, Netcenter. N«ng nghiÖp.htm (13/2/2007). 12. Tµi liÖu tËp huÊn, x©y dùng, l¾p ®Æt hÖ thèng giµn t−íi cña Tr¹m KhuyÕn n«ng Thµnh phè Th¸i Nguyªn.

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

36

môc lôc PhÇn 1: Më ®Çu .............................................................................................1 1.1. Më ®Çu ....................................................................................................1 1.2. Sù cÇn thiÕt tiÕn hµnh nghiªn cøu chuyªn ®Ò ..........................................2 1.3. §iÒu kiÖn thùc hiÖn chuyªn ®Ò................................................................2 1.3.1. §iÒu kiÖn b¶n th©n ...............................................................................2 1.3.2. §iÒu kiÖn c¬ së, ®Þa ph−¬ng n¬i triÓn khai thùc hiÖn chuyªn ®Ò.........3 1.4. Tæng quan tµi liÖu vµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc cã liªn quan ®Õn néi dung cña chuyªn ®Ò:..........................................................4 1.4.1. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y chÌ ..................................4 1.4.1.1. Chu kú ph¸t triÓn lín.........................................................................4 1.4.1.2. Chu kú ph¸t triÓn nhá........................................................................5 1.4.2.Nhu cÇu vÒ n−íc t−íi ®èi víi sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y chÌ. ...6 1.4.3. C«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm cho nh÷ng vïng khan hiÕm n−íc ................9 1.4.3.1. Kh¸i niÖm vÒ c«ng nghÖ t−íi tiÕt kiÖm n−íc ....................................9 1.4.3.2. CÊu t¹o, nguyªn lý ho¹t ®éng cña hÖ thèng t−íi tiÕt kiÖm n−íc.....10 1.4.3.3. C¸c ph−¬ng ph¸p, kü thuËt t−íi n−íc th«ng dông...........................11 1.4.3.4. HiÖu qu¶ cña ph−¬ng ph¸p t−íi tiÕt kiÖm n−íc ®em l¹i..................15 1.4.4. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ øng dông t−íi tiÕt kiÖm n−íc trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. ..................................................................................................18 1.4.4.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi..................................................18 1.4.4.2. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ sö dông ë ViÖt Nam ................................19 PhÇn 2:§èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu.....21 2.1. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu .........................................................21 2.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian tiÕn hµnh ............................................................21 2.3. Néi dung vµ c¸c chØ tiªu theo dâi..........................................................21 2.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .......................................................................21 PhÇn 3: KÕt qu¶ vµ th¶o luËn ...........................................................22 3.1. §Æc ®iÓm hÖ thèng cung cÊp n−íc t−íi cho chÌ t¹i x· Phóc Tr×u – thµnh phè Th¸i Nguyªn:...............................................................................22 3.2. Quy m« vµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn m« h×nh ...............................................23 3.3. Kü thuËt x©y dùng vµ l¾p ®Æt hÖ thèng t−íi phun m−a .........................23

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

37

3.3.1. Kü thuËt x©y bÓ chøa n−íc.................................................................23 3.3.2. L¾p ®Æt hÖ thèng giµn t−íi.................................................................24 3.3.3. L¾p ®Æt m¸y b¬m n−íc.......................................................................26 3.3.4. H−íng dÉn kü thuËt t−íi.....................................................................26 3.3.5.Chi phÝ ®Çu t− thiÕt bÞ..........................................................................27 3.4. KÕt qu¶ thùc hiÖn m« h×nh ....................................................................28 3.4.1. KÕt qu¶ ®Çu t− lao ®éng phôc vô n−íc t−íi........................................28 3.4.2. T¸c ®éng cña t−íi tiÕt kiÖm tíi n¨ng suÊt chÌ t¹i c¸c hé n«ng d©n t¹i x· Phóc Tr×u .................................................................................................30 3.4.3. HiÖu qu¶ kinh tÕ tõ ¸p dông t−íi phun...............................................31 3.5.Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi thùc hiÖn m« h×nh.............................33 PhÇn 4: KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ ............................................................34 4.1. KÕt luËn: ................................................................................................34 4.2. KiÕn nghÞ...............................................................................................34

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info

38

Danh môc c¸c b¶ng B¶ng1.1. B¶ng biÓu thÞ mèi liªn hÖ gi÷a l−îng m−a vµ s¶n l−îng chÌ..............6 B¶ng 1.2 Mét sè chØ tiªu t−íi nhá giät cho c©y chÌ ........................................17 B¶ng 1.3. Mét sè chØ tiªu t−íi phun m−a cho c©y cµ phª................................17 B¶ng 1.4. Mét sè chØ tiªu t−íi nhá giät cho c©y cµ phª..................................18 B¶ng3.1: Chi phÝ ®Çu t− thiÕt bÞ, c¬ së h¹ tÇng cho diÖn tÝch chÌ .........................27 B¶ng 3.2: Mét sè chØ tiªu vÒ t−íi phun m−a cho chÌ (tÝnh trªn diÖn tÝch 1ha)28 B¶ng 3.3. B¶ng ®¸nh gi¸ sè c«ng lao ®éng cho c«ng t¸c t−íi chÌ vô ®«ng.....29 B¶ng 3.4. T¸c ®éng cña m« h×nh tíi n¨ng suÊt chÌ t¹i c¸c hé n«ng d©n x· Phóc Tr×u..........................................................................................................30 B¶ng 3.5. Møc t¨ng thu nhËp nhê ¸p dông t−íi phun cho chÌ...............................31 B¶ng 3.6. Chi phÝ lao ®éng b×nh qu©n cho 1 sµo chÌ trong 1 n¨m ..................32 B¶ng 3.7. So s¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ trong hai ph−¬ng ph¸p t−íi kh¸c nhau ....33

Tµi liÖu ®−îc ph¸t tõ Website: Http://36Kn.Info