Ses

‘ ‘ Adı soyadı:««««««««««««««. ‘ OSMANİYE ÖZEL BİLİM İLKÖĞRETİM OKULU ‘ 2008 ± 2009 EĞİTİM YILI FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ ‘ IŞIK VE SES ÜNİTESİ ETKİNLİĞİ ‘ ‘ ‘ ‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘ SES Maddelerin ( varlıkların ) titreşerek bulunduğu ortama yaydığı enerjiye Ses denir. Ses veren her madde ses kaynağıdır. İletişim kurmak için sese ihtiyacımız vardır. Canlı ve cansız varlıkların çıkardığı sesleri işitiriz. Konuşma ses ile gerçekleşir. ‘ Ses kaynakları doğal ve yapay olarak iki guruba ayrılır. 1-Doğal ses kaynakları: Kendiliğinden ses çıkaran ses kaynaklarına doğal ses kaynakları denir. Bunlar; İnsan, hayvan, su, rüzgar gibi örnekler doğal ses gurubuna girer. 2-Yapay ses kaynakları: Kendiliğinden ses çıkarmayan, ancak bazı etkilerle ses çıkarabilen ses kaynaklarına yapay ses kaynakları denir. Bunlar; Müzik aletleri, radyo, kapı zili, mikrofon gi bi örnekler yapay ses kaynaklarıdır. ‘ ‘ SES HER YÖNDE YAYILIR Ses katı, sıvı ve gaz ortamda yayılır. Bu yayılma suya atılan bir taşın oluşturduğu gittikçe genişleyen halkaların yayılışına benzer. Ancak sesin yayılışı sudaki gibi düzlem üzerinde değildir. Ses boşlukta yayılmaz. Yayılma hızı ortama göre değişir. ‘ Ses dalgaları havada 1 saniyede 340 m hızla yayılır. ‘ Ses dalgaları suda 1 saniyede 1435 m hızla yayılır. ‘ Ses dalgaları katılarda, örneğin demirde saniyede 5000 m hızla ‘ yayılır. ‘ Ses en hızlı katılarda, en az havada yayılır. TİTREŞİM SONUCU SES DALGALARI Cisimler ses üretebilmeleri için mutlaka titreşmeleri gerekir. Titreşmeyen cisimler ses çıkaramazlar. Sazın teline dokunduğumuzda teller titreşir ve ses çıkarır. Titreşim bir enerjidir. Hareket enerjisine sahiptir. Ses bir enerji türü olarak ortaya çıkar. Gök gürültüsü duyduğumuzda camların titrediğini görürüz. Bu titreşim sesin sahip olduğu enerjiden kaynaklanır. ‘ İnsan sesi de akciğerlerdeki havanın gırtlaktaki ses tellerini titreştirmesiyle oluşur. Oluşan ses, ağız, dil, diş ve dudaklar yardımıyla konuşmaya dönüşür. Ancak ses çıkaran her maddenin titreşimini gözle göremeyebiliriz veya titreştiğini gördüğümüz her şeyin sesini duyamayabiliriz.‘ ‘ ‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘SESİN İŞİTMEDEKİ ÖNEMİ ‘ Kar tanelerinin yere düşerken çıkardığı duyamadığımız gibi balıkların kendi aralar kendi aralarındaki konuşmalarını da duyamayız. Sesi kısılmış bir televizyonu da duyamayız. SESİN ŞİDDETİ Sesleri duymamızı sağlayan, hafi f sesleri kuvvetli seslerden ayıran özelliğe Sesin şiddeti denir. İşitme cihazları da sesin şiddetini değiştirebilme özelliğinden yararlanarak yapılmıştır. Bazen sesin şiddetini arttırmak için, toplantılarda, kalabalık ‘ alanlarda megafon ve mikrofon kullanılır. Sesin daha iyi duyulmasını sağlar. Sesin şiddeti ³desibel ( d B ) ile belirtilir. İşitilebilen en hafif ses 0 (sıfır) desibeldir. Buna işitme ışığı denir. Normal konuşma sesi 30 ± 60 desibeldir. 60 desibelden yüksek sesler rahatsız eder. ‘

SESİN YÜKSEKLİĞİ Sesin ince veya kalın olmasına sesin yüksekliği denir. Ses kaynakları çok hızlı titreşince ince ses çıkarır. Buna tiz ses denir. Titreşim yavaş olursa kalın ses çıkarır. Buna da pes ses denir. Sesin yüksekliği titreşim sayısına bağlıdır. SESİN TINISI Aynı sesin çeşitli müzik aletlerinden çıktığı zaman gösterdiği farklılığa sesin tınısı denir. Bu fark sesi veren çalgının yapısından gelir. İki arkadaşımız bir sözcüğü aynı şiddette ve yükseklikte söylese bile, arkadaşlarımızı kolayca seslerinden tanırız. Bunun nedeni seslerinin tını özelliklerindeki farklılıktır. SES ÇEVREYİ KİRLETİR Düzensiz ve şiddeti yüksek, kulağa hoş gelmeyen seslere gürültü veya ses Kirliliği denir. Teneffüste okul koridoru, kantin veya açık alanlar, Pazar yeri, ses kirliliğinin yoğun olduğu yerlere örnektir. Ses kirliliği, insan sağlığı üzerinde olumsuz etki yapar. Gürültülü ortamlar dikkatin dağılması, sinirlilik ve uykusuz gibi sorunlara yol açar. Bu durum öğrenmeyi azaltarak başarıyı azaltabilir. ‘ ‘

‘

Ses kirliliğini azaltabilmek için; ‘ ‘ ‘ ‘ ‘ ‘

İnsanların toplu olarak bulunduğu yerlerde alçak sesle konuşmak tercih edilebilir. Fabrika, otogar, hava alanları gibi gürültülü mekanlar şehirlerin dışında kurulmalıdır. Okul, hastane, eğlence merkezi, fabrika gibi binalarda ses yalıtımı iyi yapılmalıdır. Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin sesini duyabildiğimiz kadar açmalıyız. Bakım ve onarım işlemlerini uygun saatlerde yamalıyız. Okul, sinema, tiyatro ve otobüs gibi toplu mekanlarda başkalarını rahatsız edecek şekilde yksek sesle konuşmamalıyız. ‘ Gürültülerden etkilenmemek için binalara ses yalıtımı yapılır. Plastik, köpük, elyaf, yün, keçe, halı gibi maddeler ses yalıtımında kullanılır. ‘ Sesin bulunduğu ortamdan geçişini engellemek amacıyla mekanın yalıtım maddeleriyle kaplanmasına ses yalıtımı denir. İŞİTME NASIL GERÇEKLEŞİR Ses dalgaları kulak zarını ‘ titreştirir. ‘ ‘ ‘ ‘ Dalga hareketleri işitme ‘ sinirlerini uyarır. ‘ ‘ ‘ Uyarılar beyne iletilir ve ‘ ses duyulur. ‘ ‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘ Kulak sağlığımızı korumak için; ‘ ‘ ‘ ‘ ‘

Kuvvetli şekilde kulağa bağırmamalıyız. Kulağa şiddetli vurmamalıyız. Sivri uçlu cisimlerle kulağımızı karıştırmamalıyız. Çok gürültülü ortamlarda bulunmamalıyız. İltihap durumlarda doktora başvurmalıyız.

Titreşimler çekiç, örs, üzengi kemikleri ile iç kulağa iltilir.

Salyangozdaki sıvı dalgalanır

OSMAN YAMAN OSMANİYE ÖZEL BİLİM KOLEJİ [email protected]