Saeed Saman Khaterat

‫ﺧـﺎﻃـﺮ
!‬

‫ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻣﺎ
‬

‫ﺧﺎﻃﺮات!‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠـﻰ ﺑﮕـﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻴﻠـﻰ ﺑـﻰﺣﻮﺻـﻠﻪ ﻫـﺴﺘﻢ‪ .‬ﻋﻠـﻰاﻟﺨـﺼﻮص از ﻓـﺸﺎر‬ ‫زﻧﺪﮔﻰ ﮔ‪‬ﻠﺔ زﻳﺎدي دارم و ﺷﻤﺎ ﻫـﻢ ﺣﺮﻓـﻰ ﻧﺰﻧﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻧﻤـﻚ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺮ زﺧـﻢ‬ ‫ﻣــﻦ! اﻟﺒﺘــﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧــﻪ ﺗﻬﺪﻳـﺪﻫــﺎ را ﻫــﻢ از دﻳﮕــﺮان ﻳـﺎد ﮔﺮﻓﺘــﻪام‪ ،‬ﭼــﺮا ﻛــﻪ‬ ‫ﻣﺪﺗﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح ﻣﻬـﻢ ﻛـﻪ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻣـﻲﻛـﻨﻢ ﺑﻌـﺪ از آه و‬ ‫ﻧﺎﻟــﻪ از ﮔﺮﻓﺘــﺎريﻫــﺎﻳﺶ ﻳــﻚ ﺗﻬﺪﻳــﺪ رﺿﺎﺷــﺎﻫﻰ ﻫــﻢ ﺗﺤﻮﻳــﻞ ﺑﻨــﺪه داده‪.‬‬ ‫ﻓﻜﺮ ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻣﻬـﻢ ﺟﻠـﻮه ﻛـﺮدن ﻣـﻨﻬﻢ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺣـﺮف را‬ ‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺪﻫﻢ‪ ،‬و اﻳﻨﻜـﺎر را ﻫـﻢ ﻛـﺮدم‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ اﻋﺘـﺮاف ﻛـﻨﻢ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻧــﻮع ﺑﺮﺧﻮردﻫــﺎ ﺑــﺎ دﻧﻴــﺎ ﺷــﻴﻮهاي ﺑﻬﻴﻨــﻪ ﺑــﺮاي ﺗﻮﺟﻴــﻪ ﮔﺬﺷــﺖ ﻋﻤــﺮ و‬ ‫روزﻫﺎي زﻧﺪﮔﻰ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﺧﻴﻠـﻰﻫـﺎ داده‪ .‬ﺑﻨـﺪه ﻫـﻢ ﻛـﻪ ﺟـﺰء اﺳـﺘﺜﻨﺎءﻫـﺎ‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر ﻛﺮدم‪.‬‬ ‫وﻟﻰ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ را ﮔﻔـﺖ و در اﻳـﻦ راه از ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰ ﺣﺘـﻰ رﺿﺎﺷـﺎه ﻫـﻢ‬ ‫ﻧﺘﺮﺳــﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌــﺪ از ﮔﺬﺷــﺖ ﺳــﺎﻟﻴﺎن دراز ﻓﻬﻤﻴــﺪم ﻛــﻪ اﮔــﺮ ﻛــﺴﻰ ﻛــﺎر ﺑــﺎ‬ ‫ارزﺷﻰ ﻧﻤﻰﻛﻨـﺪ دو دﻟﻴـﻞ دارد‪ :‬ﻳـﺎ از ﻋﻬـﺪة آن ﻛـﺎر ﺑـﺮ ﻧﻤـﻰآﻳـﺪ و ﻳـﺎ درِ‬ ‫ﮔﻴ ـﻮهاش آﻧﻘــﺪر ﮔــﺸﺎد اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻃﺒﻴﻌﺘ ـﺎً اﻧﺠــﺎم ﻫــﺮ ﻛــﺎري را ﻏﻴ ـﺮﻣﻤﻜﻦ‬ ‫ﻣــﻰﻛﻨــﺪ‪ .‬داﺳــﺘﺎن زﺧــﻢ و ﻧﻤــﻚ‪ ،‬ﺧﻨﺠــﺮ و ﺧــﺮاش‪ ،‬ﺧﻨﺠــﺮ از ﭘــﺸﺖ و‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻫــﺰار ﻛﻠــﻚ دﻳﮕــﺮ از ﻫﻤــﺎن ﻧــﻮع اﺳــﺖ‪ .‬و ﻣــﻦ ﻳــﺎد ﮔــﺮﻓﺘﻢ ﻛــﻪ از اﻳــﻦ‬ ‫ﺗﻬﺪﻳــﺪﻫﺎ ﻧﻬﺮاﺳــﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘــﻪ ﻳــﻚ ﭼﻴــﺰ دﻳﮕــﺮ را ﻧﻴــﺰ در اﻳــﻦ زﻧــﺪﮔﺎﻧﻰ‬ ‫ﺑــﻰاﻧــﺼﺎف ﻳ ـﺎد ﮔــﺮﻓﺘﻢ‪ .‬آﻧﻬــﻢ اﻧــﺼﺎف اﺳــﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨــﻰ ﺑــﺎ ﭼﻨــﺪ آدم‪ ،‬اﻟﺒﺘــﻪ‬ ‫ﺧﻴﻠﻰ اﻧﮕﺸﺖﺷﻤﺎر‪ ،‬در زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮدهام ﻛﻪ اﻧﺼﺎف داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫و از آﻧﺠــﺎﺋﻰ ﻛــﻪ ﻣﻨــﺼﻒ ﺑــﻮدن را از آنﻫــﺎ ﻳــﺎد ﮔــﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬از ﺷــﻤﺎ اﻳــﻦ‬ ‫واﻗﻌﻴﺖ را ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤـﻰﻛـﻨﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺳﻮءاﺳـﺘﻔﺎده از ﺷـﻴﻮة »ﮔﺮﻓﺘـﺎرم و وﻗـﺖ‬ ‫ﻧــﺪارم«‪ ،‬ﻣــﺪت زﻳ ـﺎدي ﻧﺘﻮاﻧــﺴﺘﻢ ﺑــﻪ ﺧــﻮد دروغ ﺑﮕــﻮﻳﻢ‪ .‬اﻣــﺮوز ﻳﻜﺒــﺎره‬ ‫ﺣﻮﺻﻠﻪام از دﺳﺖ ﺧـﻮدم ﺳـﺮ رﻓـﺖ‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪم‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﻧﻬﻴـﺐ زدم و‬ ‫ﮔﻔــﺘﻢ‪» :‬ﺧﺠﺎﻟــﺖ ﻧﻤــﻰﻛــﺸﻰ؟ ﺻــﺤﻴﺢ ﻧﻴ ـﺴﺖ ﻛــﻪ اﻳ ـﻦ ﻋﻤــﺮ ﭘﺮﺑــﺎر را از‬ ‫ﭼﺸﻢ دوﺳﺖ و دﺷـﻤﻦ ﭘﻨﻬـﺎن ﻧﮕـﺎه داري‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﻮ! ﻣـﺪاد و دﻓﺘـﺮ ﺑـﺮدار‬ ‫و ﻳ ـﻚ ﺧــﺎﻃﺮات ﺑﻨــﻮﻳﺲ!« اﻟﺒﺘــﻪ ﻋﻴ ـﺎل ﻛــﻪ ﺳﺮوﺻــﺪاي ﺑﻨــﺪه را از اﻃــﺎق‬ ‫ﻣﺠــﺎور ﻣــﻰﺷــﻨﻴﺪ ﺳﺮاﺳ ـﻴﻤﻪ وارد ﺷــﺪ و ﮔﻔــﺖ‪» :‬ﺣﺎﻟــﺖ ﺧﻮﺑــﻪ؟« ﮔﻔــﺘﻢ‪:‬‬ ‫»ﺑﻌﻠــﻪ ﺧــﺎﻧﻢ!« از ﺷــﻤﺎ ﭼــﻪ ﭘﻨﻬــﺎن آﻧـﺎً دﻓﺘــﺮ و ﻣــﺪاد را ﺑﺮداﺷــﺘﻢ و ﺷــﺮوع‬ ‫ﻛﺮدم‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺷـﺮوع ﺑـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻛـﻨﻢ ﻛﻤـﻰ ﻫـﻢ ﻓﻜـﺮ ﻛـﺮدم؛ ﻛـﺎري‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ‪ .‬و ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫اﺻ ـﻼً دﻧﻴ ـﺎ را ﭼــﻪ دﻳ ـﺪي؟ ﺷــﺎﻳﺪ روزي از روزﻫــﺎ ﻳﻜــﻰ از ﻣــﺸﺎﻫﻴﺮ ﺟﻬــﺎن‬ ‫ﻫﻨﮕــﺎﻣﻰ ﻛــﻪ در ﻣﺮاﺳــﻢ اﻋﻄــﺎي ﺟــﺎﻳﺰة ﻧﻮﺑــﻞ ﺳــﺨﻨﺮاﻧﻰ ﻣــﻰﻛﻨــﺪ ﻟــﺐ ﺑــﻪ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ و ﺑﮕﻮﻳـﺪ‪ :‬اﻳـﻦ اﻧـﺴﺎنِ ﺑـﻰﻫﻤﺘـﺎ )ﻣﻘـﺼﻮدش ﺑﻨـﺪه ﻫـﺴﺘﻢ( از‬ ‫ﺧــﻮد ﻳـﻚ ﺧــﺎﻃﺮات ﺧــﺸﻚ و ﺧــﺎﻟﻰ ﻫــﻢ ﺑــﺮاي ﻣــﺎ ﺑــﻪ ﻳﺎدﮔــﺎر ﻧﮕﺬاﺷــﺖ و‬ ‫رﻓﺖ! ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧـﺴﺎن اﺳـﺘﺜﻨﺎﺋﻰ )ﺑﻨـﺪه را ﻣـﻰﮔﻮﻳـﺪ ﻫـﺎ!( ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻫـﻴﭻ‬ ‫وﻗﺖ ﻧﮕﻔﺖ ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣـﻰﻛـﺮده و در اﻳـﻦ زﻧـﺪﮔﻰ ﭼـﻪ اﻧﺘﻈـﺎراﺗﻰ داﺷـﺘﻪ‪ .‬او‬ ‫ﻧﮕﻔﺘــﻪ در ﺑــﺎرة آب و ﻧــﺎن‪ ،‬ﺟﻨــﮓ و ﺻــﻠﺢ‪ ،‬اﻳــﺮان و دﻧﻴــﺎ‪ ،‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ‪،‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻣﻴﻜــﻰﻣــﺎوس و ﻣﺎﻳﻜــﻞ ﺟﻜــﺴﻮن ﭼــﻪ ﻧﻈﺮﻳــﺎﺗﻲ داﺷــﺘﻪ! و ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ آدم اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨـﺪ‪ :‬ﺣـﺎﻻ دﻳﮕـﺮ دﻳـﺮ ﺷـﺪه‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ او از اﻳـﻦ ﺟﻬـﺎن‬ ‫رﺧﺖ ﺑﺮ ﺑﺴﺖ! از ﺗﺼﻮر اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﺗﻤـﺎمِ ﺑـﺪﻧﻢ ﺑـﻪ ﻟـﺮزه اﻓﺘـﺎد‪ .‬ﺷـﺎﻳﺪ ﺑـﺎور‬ ‫ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﮔـﺮ اﻳـﻦ ﻓﺎﺟﻌـﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻰ ﻣـﺮگ اﻳـﻦ ﺟﺎﻧـﺐ‪ ،‬ﺑـﻪ وﻗـﻮع ﺑﭙﻴﻮﻧـﺪد‪،‬‬ ‫ﻫــﻢ در اﻳ ـﻦ دﻧﻴ ـﺎ و ﻫــﻢ در آن دﻧﻴ ـﺎ‪ ،‬ﭼﻘــﺪر ﺗــﻦ ﻟــﺮزه اﻳﺠــﺎد ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺧﺎﻃﺮاﺗﻢ را ﺣﺘﻰ ﺷﺮوع ﻧﻜﺮدهام‪.‬‬ ‫از آﺧﺮ و ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻳـﻦ ﻟـﺮزهﻫـﺎ ﺣـﺴﺎﺑﻰ ﺗﺮﺳـﻴﺪم‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن ﻋﺰﻳـﺰ ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺗـﻦﻟـﺮزه‪ ،‬ﺗـﺮس‪ ،‬ﻣـﺼﻴﺒﺖ و ﻫـﺰار ﻣـﺮگ و ﻣـﺮضِ دﻳﮕـﺮ وﻗﺘـﻰ‬ ‫ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل اﻧــﺴﺎن ﺑﻴﺎﻳـﺪ دﻳﮕــﺮ ﺟـﺎﺋﻰ ﺑــﺮاي ﺳﺮﺳـﺮي ﮔــﺮﻓﺘﻦ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺑــﺎﻗﻰ‬ ‫ﻧﻤﻰﮔـﺬارد‪ .‬ﺣﺘـﻰ اﺳـﻜﻨﺪر‪ ،‬ﻣـﺄﻣﻮن‪ ،‬آﺗـﻴﻼ و اﻣﺜـﺎل اﻳـﻦ آﻗﺎﻳـﺎن ﻛـﻪ ﻛـﺎرِ‬ ‫اﺻﻠﻰﺷﺎن ﻟﺮزه اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺗـﻦ و ﺟـﺎن ﻣـﺮدم ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﺑـﻮد از ﻟـﺮزهﻫـﺎي آن‬ ‫دﻧﻴـﺎ‪ ،‬دور از ﺟــﺎن ﺷــﻤﺎ ﻣﺜــﻞ ﺳــﮓ ﻣــﻰﺗﺮﺳـﻴﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟــﻰ دورة ﻣــﺎ ﻣــﺴﺎﺋﻞ‬ ‫ﻣﺨــﺼﻮص ﺑــﻪ ﺧــﻮد را دارد‪ .‬آن دوران ﺧــﻮبِ ﭼﻨﮕﻴــﺰي و ﺗﺎﺗــﺎري دﻳﮕــﺮ‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣـﺎ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﻳـﻮاش ﻳـﻮاش در ﺣـﺎلِ ﺟﻬـﺎﻧﻰ ﺷـﺪن ﻫـﺴﺘﻴﻢ‬ ‫و در اﻳـﻦ دوره و زﻣﺎﻧــﻪ ﻫﻤــﻪ ﭼﻴـﺰ از ﺑـﻴﺦ و ﺑــﻦ ﻛــﻦﻓﻴﻜــﻮن ﺷــﺪه‪ .‬اﻣــﺮوز‬ ‫ﻫـﻴﭽﻜﺲ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛــﻪ در آن دﻧﻴـﺎ ﭼــﻪ ﺑﻼﻫــﺎﺋﻰ ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ ﺑــﻪ‬ ‫ﺳــﺮش ﺑﻴﺎورﻧــﺪ‪ .‬در ﮔﺬﺷــﺘﻪ‪ ،‬ﻫــﻢ در اﻳـﻦ دﻧﻴـﺎ و ﻫــﻢ در آن دﻧﻴـﺎ‪ ،‬ﻣــﺮدم‬ ‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺖﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ دﻧﻴـﺎ ﻣـﻰداﻧـﺴﺘﻨﺪ و ﻣـﻰدﻳﺪﻧـﺪ ﭼـﻪ ﻛـﺴﺎﻧﻰ ﺑـﻼ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮﺷـﺎن ﻣـﻰآورﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺷـﺎه ﻗﺎﺟـﺎر ﭘﺪرﺷـﺎن را در ﻣـﻰآورد از ﻧﺰدﻳـﻚ‬ ‫ﺑــﺎ وي آﺷــﻨﺎ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﻳـﺎ ﺣــﺪاﻗﻞ رﻳﺨــﺖ و ﻗﻴﺎﻓــﻪ ﻧﻜﺒــﺘﺶ را ﺑــﺎ آن رﻳـﺶ و‬ ‫ﭘــﺸﻢ و ﺳــﺒﻴﻞ ﻛﺜﺎﻓــﺖ روي واﻓﻮرﻫــﺎي ﻧﺎﺻــﺮي و ﻣﻈﻔــﺮي ﻫــﺮ ﺷــﺐ ﺑــﻪ‬ ‫ﭼــﺸﻢ ﻣــﻰدﻳﺪﻧــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ اﻫــﻞ دود و دم ﻧﺒﻮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺣــﺪاﻗﻞ ﻣــﻰﺗﻮاﻧــﺴﺘﻨﺪ‬ ‫درون آن ﻧﻌﺒﻠﻜﻰﻫﺎي ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧـﺔ ﻣـﺶﻣﻤـﺪ‪ ،‬ﺳـﺒﻴﻞﻫـﺎي ﺑـﻪ ﺧـﻮن ﻧﺸـﺴﺘﻪ‬ ‫و رﻳﺶﻫﺎي ﺳﻴﺎه و ﺳـﻴﺦ ﺳـﻴﺨﻰ اﻳـﻦ ﮔـﻮر ﺑـﻪ ﮔـﻮر ﺷـﺪهﻫـﺎ را از ﻧﺰدﻳـﻚ‬

‫‪٣‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻧﮕــﺎه ﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬رواﻧــﺸﻨﺎﺳﺎن ﻣــﻰﮔﻮﻳﻨــﺪ آدﻣﻴ ـﺰاد وﻗﺘــﻰ ﺟــﻼد و ﺷــﻜﻨﺠﻪﮔــﺮ‬ ‫ﺧــﻮد را از ﻧﺰدﻳــﻚ ﺑــﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺷــﻜﻨﺠﻪ ﺷــﺪن و ﻣــﺮدن ﺑــﺮاﻳﺶ ﮔــﻮاراﺗﺮ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد! اﻟﺒﺘـﻪ راﺳـﺖ و دروغ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﺑـﻪ ﮔـﺮدن ﻫﻤـﺎن رواﻧـﺸﻨﺎﺳﺎن‬ ‫ﻛﺬا اﺳﺖ و ﺑـﻪ ﺑﻨـﺪه رﺑﻄـﻰ ﻧـﺪارد‪ .‬وﻟـﻰ اﮔـﺮ ﻛﻤـﻰ دﻗﻴـﻖ ﺷـﻮﻳﻢ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻣــﻰرﺳـﻴﻢ ﻛــﻪ ﺷــﺎﻳﺪ ﺑــﺮاي ﻫﻤـﻴﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖﺳــﺎزﺗــﺮﻳﻦ‬ ‫»ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي« ﻗـﺮن اﺗـﻢ آدمﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻨﺎس ﻫـﺴﺘﻨﺪ! آدمﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ ﻫﻤـﺔ‬ ‫ﻋﻤـﺮ ﭘــﺸﺖ ﭘــﺮده ﻣــﻰﻣﺎﻧﻨــﺪ و ﻫـﻴﭻ وﻗـﺖ رﻳﺨــﺖﺷــﺎن را ﺑــﻪ ﻣــﺮدم ﻧــﺸﺎن‬ ‫ﻧﻤﻰدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻰ از ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن ﺣﺘﻤـﺎً در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ از ﻣـﻦ اﻳـﺮاد ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﮔﺮﻓــﺖ و آﻧـﺎً ﻣــﻰﮔﻮﻳـﺪ‪» :‬اﺷــﺘﺒﺎه ﻣــﻰﻛﻨــﻰ! ﻫــﺎوارد ﻫﻴـﻮز‪ ،‬ﺑﻴـﻞ ﮔﻴـﺘﺲ‪،‬‬ ‫ﺟﻮرج ﺑﻮش )ﭘـﺪر و ﭘـﺴﺮ (‪ ،‬اﻳـﻦﻫـﺎ ﻫﻤـﻪ ﻣﻌـﺮوف ﺑﻮدﻧـﺪ و رﻳﺨـﺖﺷـﺎن را‬ ‫ﻫﻢ ﻫﻤﺔ آدم و ﻋﺎﻟﻢ دﻳﺪه«‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪة ﺷـﻤﺎ ﺟـﻮاب اﻳـﻦ ﻣـﺸﻜﻞ را ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ داد؟ ﺗﻨﻬـﺎ ﺟـﻮاب ﻗـﺎﻧﻊ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﺎ ﻋﻠﻢ رواﻧـﺸﻨﺎﺳﻰ اﺷـﺘﺒﺎه ﻣـﻰﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻳـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﻀﺮات‬ ‫آﻧﻄــﻮر ﻛــﻪ ﻣــﺎ ﻓﻜـﺮ ﻣــﻰﻛﻨ ـﻴﻢ‪ ،‬آدمﻫــﺎي ﻣﻬــﻢ و ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ ﺳــﺎز ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳـﺎزﻫﺎ اﻳـﻦﻫـﺎ را ﻋﻠـﻢ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬و ﺑـﺮايﺷـﺎن دﺳـﺖ ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﻛـﻪ ﻋﻠـﻢ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﻫـﻢ ﻣـﻰﮔﻮﻳـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﺟﻤﺎﻋـﺖ و ﺧﻠـﻖاﷲ ﻧـﺸﺎن‬ ‫دﻫﻴﺪ ﻛﻪ رﻫﺒﺮانﺷـﺎن ﺑـﺎ ﺧﻮدﺷـﺎن ﻓـﺮق زﻳـﺎدي ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن‬ ‫درﺟﺔ ﺧﻠﻖاﷲ از ﺑﻼﻫـﺖ و ﺑـﻲﺷـﻌﻮري ﻧـﺼﻴﺐ ﺑـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮ ﻣـﻰﺗـﻮاﻧﻰ‬ ‫از ﮔــﺮدهاﺷــﺎن ﻛــﺎر ﺑﻜــﺸﻰ و ﺗــﻮي ﺳﺮﺷ ـﺎن ﺑﺰﻧــﻰ‪ .‬ﺣــﺎﻻ در اﻳ ـﻦ ﻣﻘﺪﻣ ـﺔ‬ ‫ﻛﻮﺗــﺎﻫﻰ ﻛــﻪ ﺑﻨــﺪه ﺑــﺮاي ﺧــﺎﻃﺮات ﺷــﺨﺺ ﺧــﻮد ﻣــﻰﺧــﻮاﻫﻢ ﺧــﺪﻣﺖﺗــﺎن‬ ‫اراﺋــﻪ دﻫــﻢ آﻳــﺎ ﺟــﺎﻳﺰ اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﻳﻨﻬﻤــﻪ ﻓﻠــﺴﻔﻪ ﺑــﺎﻓﻰ ﻛﻨــﻴﻢ؟ ﺣﺘﻤــﺎً‬ ‫ﻣــﻰﮔﻮﺋﻴــﺪ ﺧﻴــﺮ! ﺑﻨــﺪه ﻫــﻢ ﺑــﺎ ﺷــﻤﺎ ﻫــﻢﻋﻘﻴــﺪه ﻫــﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻬﺘــﺮ اﺳــﺖ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺳﺮ درد و ﺷـﻜﻨﺠﺔ ﺟﻬـﻨﻢ ﺧﻮدﻣـﺎن ﻛـﻪ از ﻓﻠـﺴﻔﻪ دور اﺳـﺖ و ﺑـﻪ‬ ‫اﺣﻮاﻻت ﻣﺎ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ!‬

‫‪٤‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺧﺪﻣﺖﺗﺎن ﻋﺮض ﻣﻰﻛﺮدم ﻛـﻪ اﻣﻜﺎﻧـﺎت در ادوار ﻗـﺪﻳﻢ ﺑـﺴﻴﺎر ﻛـﻢ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣـﺴﺎﺋﻞ دﻧﻴـﺎي ﻣـﺎدي ﻫـﻢ ﺧﻴﻠـﻰ ﻣﺨﺘـﺼﺮ و ﻣﻔﻴـﺪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد؛‬ ‫ﻣﺠــﺎزاتﻫــﺎ از ﻗﺒﻴ ـﻞِ ﭼــﻮب ﻓﻠــﻚ‪ ،‬ﺣﻠﻘ ـﺔ دار‪ ،‬و اﺣﻴﺎﻧ ـﺎً اﮔــﺮ ﺧﻴﻠــﻰ ﻛــﺎر‬ ‫ﺑــﺪي ﻣــﻰﻛﺮدﻳ ـﺪ ﻧﻘــﺮهداغ و اﻳ ـﻦ دﺳــﺖ ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﺑــﻮد‪ .‬اﮔــﺮ ﻫــﻢ ﺑﻌــﺪ از‬ ‫ﻣﺠــﺎزات ﻫﻨــﻮز ﺟــﺎﻧﻰ ﺑــﻪ ﺗــﻦﺗــﺎن ﺑــﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧــﺪه ﺑــﻮد ﺣــﻮاسﺗــﺎن را ﺑــﺮاي‬ ‫دﻓﻌﺎت ﺑﻌﺪي ﺟﻤﻊ ﻣـﻰﻛﺮدﻳـﺪ‪ .‬دﻧﻴـﺎي ﺑـﺎﻗﻰ ﻧﻴـﺰ ﻛـﻪ ﻣـﺜﻼً ﻣـﺎدي ﻧﻴـﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﻫــﺮ ﭼﻨــﺪ ﻛــﻪ در اﻳﻨﻤــﻮرد ﺑ ـﻴﻦ اﻫــﻞ ﻓــﻦ اﺧــﺘﻼف ﻧﻈــﺮ اﺳــﺖ‪ ،‬در واﻗــﻊ‬ ‫رﻳــﺸﻪ در ﺗﺨﻠﻴــﺎت و آﻣــﺎل ﺳــﺮﻛﻮب ﺷــﺪه ﻣﺎزوﺧﻴــﺴﺘﻰ و راﺳﻴــﺴﺘﻰ و‬ ‫ﺳﺎدﻳ ـﺴﺘﻰ و ﻫــﺰار اﻳ ـﺴﺘﻰ و ﻣﻴ ـﺴﺘﻰ و ﻛﻮﻓــﺖ و زﻫﺮﻣــﺎر دﻳﮕــﺮ در ﻫﻤ ـﻴﻦ‬ ‫دﻧﻴـــﺎ دارد‪ ،‬و ﻣﻠﻬـــﻢ از اﻳـــﺪهﻫـــﺎي اﻳـــﻦ ﺟﻬـــﺎن اﺳـــﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـــﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺠﺎزاتﻫـﺎي ﺟﻬـﺎن ﺑـﺎﻗﻲ ﻫـﻢ در ﮔﺬﺷـﺘﻪﻫـﺎ از آﺗـﺶ و آبﺟـﻮش و ﻣـﺎر و‬ ‫ﻋﻘﺮب و اﺣﻴﺎﻧﺎً اژدﻫﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤﻰرﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در دورة ﻓﻌﻠـﻲ واﻗﻌـﺎً ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭘﻨـﺎه ﺑـﺮد‪ .‬اوﻻً آنﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻼ‬ ‫ﺑــﻪ ﺳــﺮﻣﺎن ﻣــﻰآورﻧــﺪ‪ ،‬ﭼــﻪ رواﻧــﺸﻨﺎﺳﺎن ﺑﮕﻮﻳﻨــﺪ و ﭼــﻪ ﻧﮕﻮﻳﻨــﺪ‪ ،‬ﭘــﺸﺖ‬ ‫ﭘــﺮدهﻫــﺎي ﻋﺠﻴﺒــﻰ ﻣﺜــﻞ دﻳﻮارﻫــﺎي ﺑﻠﻨــﺪ ﺳــﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫــﺎي ﺧــﺎرﺟﻰ‪،‬‬ ‫ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎنﻫــﺎي ﺳــﺮ ﺑــﻪ ﻓﻠــﻚ ﻛــﺸﻴﺪه‪ ،‬دﻓــﺎﺗﺮِ ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪﮔﻰ ﺣﻘــﻮق ﺑــﺸﺮ و‬ ‫اﻧﺠﻤــﻦ ﺣﻤﺎﻳــﺖ از آزادي ﻗﻠــﻢ‪ ،‬دﻓﺘــﺮ و دﺳــﺘﻚﻫــﺎﺋﻰ ﺑــﻪ اﺳــﻢ آزادي‬ ‫ﻧ‪‬ــﺴﻮان‪ ،‬ﻛــﻮدك و ﭘﻴــﺮ و ﺟــﻮان‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳــﺖ از ﺣﻴــﻮان‪ ،‬ﺟــﺎﻧﻮر‪ ،‬ﺧﺰﻧــﺪه‪،‬‬ ‫ﺟﻮﻧﺪه و ﻫﺰار دﻧﮓ و ﻓﻨـﮓ دﻳﮕـﺮ ﭘﻨـﺎه ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦﻫـﺎ ﻫـﺮ ﺑﻼﺋـﻰ ﻛـﻪ‬ ‫ﺳــﺮﻣﺎن ﺑﻴﺎورﻧــﺪ رﻳﺨــﺖﺷــﺎن را روي واﻓــﻮر ﻛــﻪ ﺳــﻬﻞ اﺳــﺖ ﺗ ـﻪ ﻧﻌﺒﻠﻜــﻰ‬ ‫اﺳﺘﻜﺎن ﭼﺎﺋﻰ ﻫﻢ ﻧﻤـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ از ﺻـﺪﻗﺔ ﺳـﺮ ﻫﻤـﻴﻦ اﻓـﺮاد ﻧﺎﺷـﻨﺎس‬ ‫ﻳﻜﺒﺎره ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﺗﺮﻳـﺎﻛﻰ ﻣـﻰﺷـﻮد‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺳـﺮﻋﺖ ﻳـﻚ ﻣﻠـﺖ دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﺗﺮورﻳ ـﺴﺖ‪ .‬ﻣﻠــﺖ ﺑﻌــﺪي آزاده‪ ،‬ﺳــﺮﺑﻠﻨﺪ و ﻣﺘﻤــﺪن و آن دﻳﮕــﺮي ﻣﺠﺒــﻮر‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ و ﺳـﺮﻛﻮب و ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﺳـﺮﻧﻴﺰه‪ .‬وﻟـﻰ ﺟﺎﻟـﺐ ﺗﻮﺟـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫‪٥‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮِ واﻓﻮرﻫـﺎ ﻫﻨـﻮز رﺧـﺴﺎر ﻫﻤـﺎن ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴـﺮزاي ﻗـﺪﻳﻤﻰ‬ ‫و ﻋﺰﻳﺰﻣــﺎن را ﻣــﻲﺑﻴﻨﻴــﺪ‪ .‬اﺳــﺘﻜﺎنﻫــﺎي ﻣــﺶﻣﻤــﺪ ﺑــﻰﭘــﺪر ﻫــﻢ اﺻــﻼً‬ ‫ﻳﻜﺪﺳــﺖ ﺳــﻔﻴﺪ ﺷــﺪه‪ .‬اﻳــﻦ اﻓــﺮاد ﻛــﻪ اﺻــﻼً اﺳــﻢﺷــﺎن را ﻧﻤــﻰداﻧــﻴﻢ‬ ‫ﺣﺎﻛﻤﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻬـﺎن ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﻫـﺮ ﻛـﺎري ﻛـﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬وﻟـﻰ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻰ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺣـﺎل ﭼﻨـﻴﻦ ﺑـﻮده‪ ،‬آن‬ ‫ﻛﺎري را ﻛﻪ ادﻋـﺎي اﻧﺠـﺎﻣﺶ را دارﻧـﺪ‪ ،‬اﺻـﻼً اﻧﺠـﺎم ﻧﻤـﻰدﻫﻨـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻏﻴﺮ از ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ ﺑﻐـﺪاد! دﺳـﺘﺶ درد ﻧﻜﻨـﺪ اﻳـﻦ ﺑـﻮش ﺑـﻰﭘـﺪر ﻛـﻪ اﺳـﻢ‬ ‫ﭘــﺪرش را ﻫــﻢ روي ﺧــﻮدش ﮔﺬاﺷــﺘﻪ‪ .‬از اول ﮔﻔــﺖ ﻛــﻪ ﻣــﻰﻛﻨــﺪ و آﺧــﺮ‬ ‫ﻛﺎر ﻫﻢ ﻛـﺮد! و اﻣﻴـﺪوارﻳﻢ ﻛـﻪ ﺗـﺎ دﻧﻴـﺎ دﻧﻴـﺎ اﺳـﺖ ﭘـﺎي اﻳﻨﻜـﺎر را ﺑﺨـﻮرد‪.‬‬ ‫ﺣــﺎل ﻛــﻰ و ﻛﺠــﺎ؟ ﺧــﺪا ﮔــﻮاه اﺳــﺖ ﻧﻤــﻰداﻧ ـﻴﻢ‪ .‬ﭼــﺮا ﻛــﻪ ﺧــﻮدش ﻫــﻢ‬ ‫ﻧﻤﻰداﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﻫﻤـﻴﻦ ﺟﻬـﺎﻧﻰ ﺷـﺪنﻫـﺎي ذﻟﻴـﻞ ﻣـﺮده آن دﻧﻴـﺎ را ﻫـﻢ در‬ ‫ﭘــﺮدهاي از اﺑﻬــﺎم ﻓــﺮو ﺑــﺮده‪ .‬ﺷــﺎﻳﻌﻪﻫــﺎﺋﻰ از ﺷــﻜﻨﺠﻪﻫــﺎي راﻳﺎﻧــﻪاي ﺑــﻪ‬ ‫ﮔــﻮش ﻣــﺎ ﺧــﻮرده‪ .‬ﺑﺮﺧــﻰ ﻛــﺎرﺑﺮان از ﻛﺘــﻚﻫــﺎي اﻳﻨﺘﺮﻧﺘــﻰ ﺻــﺤﺒﺖ‬ ‫ﻣـﻰﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧــﻰ دﻳﮕــﺮ از ﺗﻠﻔــﻦﻫــﺎي ﻫﻤﺮاﻫـﻰ ﻣــﻰﮔﻮﻳﻨــﺪ ﻛــﻪ ﻫــﺮ وﻗــﺖ‬ ‫زﻧﮓ ﻣﻰزﻧﺪ ﻫﺰار اژدﻫـﺎ ﺳـﺮ از ﮔﻮﺷـﻰﻫـﺎﻳﺶ ﺑﻴـﺮون ﻣـﻰآورﻧـﺪ و زﺑﺎﻧـﺸﺎن‬ ‫را ﺗﺎ ﺗﻪ ﻓـﺮو ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ در آدرس دﻳﺠﻴﺘـﺎل ﺷـﻤﺎ‪ .‬اﮔـﺮ ﻫـﻢ اﻳـﻦ ﺗﻠﻔـﻦﻫـﺎ‬ ‫روزي زﻧــﮓ زدﻧــﺪ و ﺟــﻮاب ﻧﺪادﻳـﺪ ﺣــﺴﺎبﺗــﺎن ﭘــﺎك اﺳــﺖ ﭼــﻮن وﻳـﺮوسِ‬ ‫اﻳــﺪز ﺑــﺎ اﻳﻤﻴــﻞ ﻣــﻰﻓﺮﺳــﺘﻨﺪ دم در ﺧﺎﻧــﻪ و ﻣــﻰدﻫﻨــﺪ دﺳــﺖ زن و‬ ‫ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﺘﺎن »ﻛﻠﻴﻚ« ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻛﺠـﺎ و ﺟﻬـﻨﻢ ﺧـﻮب و ﻋﺰﻳـﺰ ﺳـﻨﺘﻰ ﻣـﺎ ﻛﺠـﺎ؟ ﻓـﻦآوريﻫـﺎي‬ ‫ﻋﺠﻴ ـﺐ و ﻏﺮﻳ ـﺐ و ﻣﺘﺨﺼ‪‬ــﺼﻴﻦ ﺑــﻰﻣــﺮوت در اﻳ ـﻦ دوره ﺟﻬــﻨﻢ ﻣــﺎ را ﻫــﻢ‬ ‫ﺧــﺮاب ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬اﺷــﺘﺒﺎه ﻧﻜﻨﻴ ـﺪ‪ ،‬ﺣــﻖ دارﻳ ـﺪ ﺑﺘﺮﺳ ـﻴﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨــﻰ در ﻫﻤ ـﻴﻦ‬

‫‪٦‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻟﺤﻈــﻪ ﺧــﻮد ﺑﻨــﺪه ﻫــﻢ ﺧﻴﻠــﻰ از آﺧــﺮ و ﻋﺎﻗﺒــﺖ ﺧــﻮدم در اﻳــﻦ دﻧﻴ ـﺎ و آن‬ ‫دﻧﻴﺎ ﺗﺮﺳﻴﺪهام‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﻛﻪ ﻛﺎر ﺑـﻪ اﻳﻨﺠـﺎ ﻛـﺸﻴﺪ و از اﻣـﻮاتﻣـﺎن ﺣـﺴﺎﺑﻰ ﺑـﺮايﺗـﺎن ﮔﻔﺘـﻴﻢ و‬ ‫ﺷــﻤﺎ را ﺑــﺎ دﻻﺋ ـﻞ اﺻــﻠﻰ ﻧﻮﺷــﺘﻦِ ﺧــﺎﻃﺮات آﺷــﻨﺎ ﻛــﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻗﺒــﻞ از اﻳﻨﻜــﻪ‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﺟﻤـﻼت را ﺑـﺮ ﻛﺎﻏـﺬ ﺑﻴـﺎورﻳﻢ از ﺷـﻤﺎ ﭘﻨﻬـﺎن ﻧﻤـﻰﻛﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ ﻣـﺸﻜﻞ‬ ‫دﻳﮕــﺮي ﻫــﻢ ﻧﻮﺷــﺘﻦ ﺧــﺎﻃﺮات ﺑﻨــﺪه را ﻣﻌﻄــﻞ ﻛــﺮده ﺑــﻮد‪ .‬و اﻳـﻦ ﻣــﺴﺌﻠﻪ‬ ‫دﺳــﺖ ﻣــﺮا ﺣــﺴﺎﺑﻰ در ﺣﻨــﺎ ﮔﺬاﺷــﺖ‪ .‬راﺳــﺘﺶ را ﺑﺨﻮاﻫﻴــﺪ ﻧﻤــﻰداﻧــﻢ‬ ‫ﭼﻄﻮر اﻳﻦ ﻳﻜـﻰ را ﻣﻄـﺮح ﻛـﻨﻢ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺷﺨـﺼﺎً ﻓﻜـﺮ ﻣـﻰﻛـﻨﻢ ﻛـﻪ ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨــﻮان ﺧﻮاﻧﻨــﺪة ﺑﻨــﺪه ﺣــﻖ دارﻳـﺪ ﻛــﻪ از اﻳـﻦ ﻣﻄﻠــﺐ آﮔــﺎه ﺑﺎﺷـﻴﺪ‪ .‬ﺑﻨــﺪه‬ ‫ﻧﻮﻳــﺴﻨﺪه ﻧﻴــﺴﺘﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨـــﻰ ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ‬راﺳـــﺖ و ﺣـــﺴﻴﻨﻰ را ﻣـــﻰﮔـــﻮﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﻧﻤــﻰداﻧــﻢ ﻫــﺴﺘﻢ ﻳـﺎ ﻧﻴـﺴﺘﻢ‪ .‬ﺣــﺪس و ﮔﻤﺎﻧــﻪﻫــﺎﺋﻲ ﻫــﺴﺖ‪ ،‬وﻟــﻰ ﺗــﺎ ﺑــﻪ‬ ‫ﺣﺎل ﭼﻴﺰي ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ دودﻟـﻰ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ دﻟﻴـﻞ اﺳـﺖ ﺑـﺮ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫»ﻧﻴ ـﺴﺘﻢ«! ﭼــﻮن آنﻫــﺎ ﻛــﻪ »ﻫــﺴﺘﻨﺪ!«‪ ،‬ﺧﻮدﺷــﺎن ﻣﺜــﻞ اﻳﻨﻜــﻪ ﻗﺒــﻞ از‬ ‫دﻳﮕــﺮان ﻣﻄﻤــﺌﻦ ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻄــﻮر؟ ﻧﻤــﻰداﻧــﻢ! ﺟﺎﻟــﺐ اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪاً دﻳﮕﺮان را ﻫﻢ ﻣﺠﺎب ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ را ﻫـﻢ ﺑﻨـﺪه ﻧﻤـﻰداﻧـﻢ ﺑـﻪ ﭼـﻪ‬ ‫ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻣـﻰﮔﻴـﺮد‪ .‬وﻟـﻰ‪ ،‬آﺧﺮاﻻﻣـﺮ ﻛـﺎر ﺑﺠـﺎﺋﻰ ﻣـﻰرﺳـﺪ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ‬ ‫ﻣــﻰﻓﻬﻤﻨــﺪ‪ .‬و ﺣــﺎﻻ ﺑﻴ ـﺎ و درﺳــﺘﺶ ﻛــﻦ‪ .‬آﻧﭽﻨــﺎن داد و ﻓﺮﻳ ـﺎدي ﺑــﻪ راه‬ ‫ﻣﻰاﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻛﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻳﺪ ﻓﻼﻧـﻰ ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪه اﺳـﺖ! ﻣﻠـﺖ ﻫـﻢ ﻛـﻪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺑــﻪ ﺣــﺎل اﺻــﻼً در ﻓﻜــﺮ اﻳــﻦ ﺣــﺮفﻫــﺎ ﻧﺒــﻮده‪ ،‬ﻳــﻚ ﺑــﺎره ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻣــﺸﻰ‬ ‫ﻣﻰدﻫﺪ‪ ،‬و ﻣﺜﻞ ﺷـﻴﺮ ژﻳـﺎن ﺣﻤﻠـﻪ ﻛـﺮده‪ ،‬ﺳـﺒﻴﻞﻫـﺎﻳﺶ را ﺗـﺎب ﻣـﻰدﻫـﺪ‪،‬‬ ‫ﻗﻴﺎﻓﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪآﻣﻴﺰ ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﻣـﻰﮔﻴـﺮد و ﻓﺮﻳـﺎد ﻣـﻰزﻧـﺪ‪» :‬ﭼـﺮا ﻧﻤـﻰﻧﻮﻳـﺴﻰ؟‬ ‫ﻣﮕــﺮ زن و ﺑﭽــﻪ ﻧــﺪاري؟ ﻣﮕــﺮ ﺧــﻮاﻫﺮ و ﻣــﺎدر ﻧــﺪاري؟ ﻣﮕــﺮ از ﺧــﺪا و از‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬـﻨﻢ ﻧﻤـﻰﺗﺮﺳـﻰ؟« ﺧﻼﺻـﻪ ﺑﻨـﺪ دل ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪة ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﻳﻜﺒـﺎره‬ ‫‪٧‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﭘــﺎره ﻣــﻰﺷــﻮد‪ .‬و ﻣﻠــﺖ دوﺑــﺎره ﻓﺮﻳ ـﺎد ﻣــﻰﻛــﺸﻨﺪ‪» :‬اﮔــﺮ ﻧﻨﻮﻳ ـﺴﻰ ﭼﻨــﺎن‬ ‫ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺸﻮد‪ «.‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻫـﻢ ﻛـﻪ از ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎ ﺑـﻰﺧﺒـﺮ در اﻳـﻦ‬ ‫ﻓﻜــﺮ ﺑــﻮده ﻛــﻪ ﭼﻨــﺪ ﻛﻠﻤ ـﺔ ﺑــﻰارزش روي ﻛﺎﻏــﺬ ﺑﮕــﺬارد‪ ،‬از وﺣــﺸﺖ و از‬ ‫ﺗﺮس »ﻣـﺮدم« ﺷـﺮوع ﻣـﻰﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻦ‪ ،‬ﺣـﺎﻻ ﻧﻨـﻮﻳﺲ‪ ،‬ﻛـﻰ ﺑﻨـﻮﻳﺲ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪه ﻣﺤﺒـﻮب ﻣﻠـﺖ! ﻣـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻛـﺎر در‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻫﻤﻪاش ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً زوري اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻛﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ!‬ ‫وﻟﻰ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻨﺪه ﻓﺮق ﻣـﻰﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺧـﻮدم ﻧﻤـﻰداﻧـﻢ ﻛـﻪ ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪه ﻫـﺴﺘﻢ ﻳـﺎ‬ ‫ﻧﻪ‪ .‬اﻃﺮاﻓﻴﺎن را ﻫﻢ ﻧﻤـﻰداﻧـﻢ ﭼﻄـﻮر ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﺠـﺎب ﻛـﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ راﺳـﺘﺶ را‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﻜـﺮ ﻛـﺮدم راﻫـﻰ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﭘﻴـﺪا ﻧـﺸﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴـﺔ ﻣﻠـﺖ‬ ‫ﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪا را ﺷﻜﺮ ﻛـﺎر و زﻧـﺪﮔﻰ دارﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﺑﻨـﺪه ﻛـﺎري ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ‬ ‫اﻳ ـﻦ ﺗﺮﺗﻴ ـﺐ ﭘ ـﻴﺶ ﺑــﺮود ﻣﻠــﺖ ﻫﺮﮔــﺰ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﻓﻬﻤﻴ ـﺪ ﻛــﻪ ﻣــﻦ ﻧﻮﻳ ـﺴﻨﺪه‬ ‫ﻫــﺴﺘﻢ‪ .‬از ﻃــﺮف دﻳﮕــﺮ اﮔــﺮ ﺧــﺎﻃﺮاﺗﻢ را ﺑﻨﻮﻳــﺴﻢ و ﺷــﻤﺎ ﻟﻄــﻒ ﻛــﺮده و‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﻴ ـﺪ ﺧﻮاﻫﻴ ـﺪ دﻳ ـﺪ ﻛــﻪ ﺷ ـﻴﻮهﻫــﺎي ﻧﮕــﺎرش‪ ،‬دﻳﻜﺘــﻪ‪ ،‬اﻣــﻼء و اﻧــﺸﺎء‬ ‫اﺻــﻼً در ﭘــﺮورشِ ﺷﺨــﺼﻴﺖ ﻣــﻦ ﻧﻘــﺸﻰ ﻧﺪاﺷــﺘﻪ‪ .‬ﺷــﺎﻳﺪ ﺑــﺎ ﺧﻮدﺗــﺎن‬ ‫ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ‪» :‬ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﻧﻨﻮﻳـﺴﺪ!« ﺑـﺪون رودرﺑﺎﻳـﺴﺘﻰ ﻣـﻰﮔـﻮﻳﻢ ﺷـﺎﻳﺪ ﺣـﻖ ﺑـﺎ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺑﺮاي ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻫﻤـﻴﻦ ﭼﻨـﺪ ﺧـﻂ ﻧﻤـﻰداﻧﻴـﺪ ﭼﻘـﺪر‬ ‫دﭼﺎر ﺳـﺮﮔﻴﺠﻪ و ﮔﺮﻓﺘـﺎري و دﻟﻬـﺮه و ﺣـﺎل ﺗﻬـﻮع ﺷـﺪم‪ .‬وﻟـﻰ ﭼـﻪ ﺳـﻮد؟‬ ‫اﮔــﺮ از ﻓﻌــﻞ و ﻓﺎﻋــﻞ ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺗــﺎ ﻣــﺼﺪر و ﻗﻴـﺪ ﻫﻴﭽﻜــﺪام را ﻧﻤــﻰﺷﻨﺎﺳــﻢ و‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗـﻮﻟﻰ ﺷـﻜﻤﻰ ﻣـﻰﻧﻮﻳـﺴﻢ و ﭘـﻴﺶ ﻣـﻰﺗـﺎزم‪ ،‬ﻟـﺮزهﻫـﺎي آن دﻧﻴـﺎ را‬ ‫ﻛﻪ اﻣـﺮوز ﺑـﻪ ﺟـﺎﻧﻢ اﻓﺘـﺎده ﺧـﻮب ﻣـﻰﺷﻨﺎﺳـﻢ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻓـﺮار از ﻋـﻮارض آن‬ ‫دﻧﻴﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﻢ ﻣﺜـﻞ ﭘـﺎي ﺑﺎﺑـﺎ ﻃـﺎﻫﺮِ ﻋﺮﻳـﺎنِ ﻫﻤـﺪاﻧﻰ ﻟﻨـﮓ ﻟﻨﮕـﺎن ﺑـﺮ‬ ‫اﻳﻦ ﺻـﻔﺤﻪﻫـﺎ ﻣـﻰدود و ﺳـﺮ ﺑـﻪ ﻫـﺰار در ﻣـﻰﻛﻮﺑـﺪ ﺑـﻪ اﻣﻴـﺪ آن ﻛـﻪ ﻳـﻚ‬ ‫ﻟﻐـ ـﺖ‪ ‬ﻛﻮﭼـــﻚ از ﮔﻨﺠﻴﻨـ ـﺔ ادب ﺷﺨـــﺼﻰ »ﻫﻮﻟـــﻮﭘﻰ« ﺑﻴـ ـﺮون ﭘﺮﻳـ ـﺪه و‬ ‫ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ آﻧﺠﺎﺋﻰ ﻛﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﻨـﺸﻴﻨﺪ‪ .‬از ﺷـﻤﺎ ﭼـﻪ ﭘﻨﻬـﺎن ﺑﻌـﻀﻰ وﻗـﺖﻫـﺎ ﻫـﻢ‬

‫‪٨‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻧﻤــﻰﻧــﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺳــﺮ ﭘــﺎ ﻣــﻲاﻳــﺴﺘﺪ و زل ﻣــﻲزﻧــﺪ ﺑــﻪ ﺑﻨــﺪه‪ .‬آﺧﺮاﻻﻣــﺮ ﺑﺎﻳ ـﺪ‬ ‫اﻋﺘــﺮاف ﻛــﻨﻢ ﻛــﻪ ﻣــﻦ ﻫــﻢ ﻣﺜــﻞ ﺷــﻤﺎ ﻫــﺴﺘﻢ؛ زورﮔــﻮ و ﺑــﻰﻣــﺮوت! ﻣــﻦ‬ ‫ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﻳـﺪ زورﻛـﻰ ﺑﺨﻮاﻧﻴـﺪ‪ .‬ﻓﻜـﺮ ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ زور ﮔﻔـﺘﻦ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺘﺺ ﻣﻴـﺪان ﺟﻨـﮓ اﺳـﺖ؟ ﺧﻴـﺮ‪ ،‬اﺷـﺘﺒﺎه ﻛـﺮدهاﻳـﺪ‪ .‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬ ‫زورﮔــﻮﺋﻰﻫــﺎي ﺗــﺎرﻳﺦ روي ﻛﺎﻏــﺬ اﻧﺠــﺎم ﻣــﻰﺷــﻮد‪ .‬ﻛﺎﻏــﺬﻫﺎي ﺳــﻔﻴﺪ و‬ ‫ﺑــﻰﺧــﻂ‪ ،‬ﮔــﺎﻫﻰ ﻫــﻢ ﻛــﺎﻫﻰ‪ .‬در ﻗــﺪﻳﻢ ﻫــﻢ ﻣــﺼﺮﻳﺎن روي ﭘــﺎﭘﻴﺮوس زور‬ ‫ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳـﺎن اﺻـﻼً ﻣﺘﻔـﻖاﻟﻘـﻮل ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ زﺑـﺎن ﺧـﻮد‬ ‫ﻧﻮﻋﻰ زورﮔﻮﺋﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻠﻪ‪ ،‬واﻗﻌـﺎً ﺣـﻖ دارﻳـﺪ ﭼـﻮن اﻳـﻦ ﺣـﺮفﻫـﺎ اﺻـﻼً ﮔﻔـﺘﻦ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﻛـﺪام‬ ‫ﻧﻮﻳــﺴﻨﺪة ﻣــﺴﺌﻮل و ﻣﺘﻌﻬــﺪي ﻳــﻚ ﭼﻨــﻴﻦ ﻣﻘﺪﻣــﻪاي ﺑــﺮ ﺧــﺎﻃﺮاﺗﺶ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ؟ ﺑﻨﺪه ﺑﺎ ﺑﻰﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻰ ﺗﻤـﺎم ﺷـﻤﺎ را ﺳـﻮار اﻳـﻦ ﺧـﻮدرويِ ﺑـﻰﭼـﺮخ‬ ‫و دﻧــﺪه و ﺑــﻰﻓﺮﻣــﺎن ﻛــﺮدهام و ﺣــﺎﻻ ﻛــﻪ رﺳ ـﻴﺪهاﻳ ـﻢ ﺳــﺮ اوﻟ ـﻴﻦ ﭘ ـﻴﭻ ﺑــﺎ‬ ‫ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻋﺮﺑﺪه ﻣـﻰﻛـﺸﻢ و ﻣـﻰﮔـﻮﻳﻢ راﻧﻨـﺪﮔﻰ ﺑﻠـﺪ ﻧﻴـﺴﺘﻢ‪ .‬اﮔـﺮ اﻳـﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب را ﺧﺮﻳﺪهاﻳﺪ ﻫﺮ ﭼـﻪ زودﺗـﺮ ﭘـﻮلﺗـﺎن را ﭘـﺲ ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻫـﻢ آﻧـﺮا‬ ‫از ﻛﺴﻰ ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ زود ﺑﻪ او ﭘﺲ ﺑﺪﻫﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ از آﻏـﺎز ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨـﺪة ﻋﺰﻳـﺰ ﭼﻨـﻴﻦ رﻓﺘـﺎر ﺑـﺪ و‬ ‫ﺧــﺼﻤﺎﻧﻪاي داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻢ و ﻣﺘﻮﻗــﻊ ﺑﺎﺷــﻢ ﻛــﻪ ﺑــﺮاﻳﻢ دﺳــﺖ ﺑﺰﻧﻴ ـﺪ و اﺑــﺮاز‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﮔﺮم و ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻴـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ درﺳـﺖ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛـﻪ ﺷـﻤﺎ ﭘـﻮل‬ ‫ﻛﺘﺎب ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺮج ﺳـﻔﺮ ﺑـﺮ ﺧـﻮد ﻫﻤـﻮار ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬ﭼـﺸﻤﺎن ﺷـﻬﻼيﺗـﺎن را‬ ‫ﺧـﺴﺘﻪ ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑﻌــﺪ ﭼـﻪ ﺷــﻮد؟ ﺑﻌـﺪ از اﻳـﻦ اﻋﺘﺮاﻓـﺎﺗﻰ ﻛــﻪ ﻣـﻦ ﻛــﺮدم‬ ‫ﺣــﺎلﺗــﺎن ﺑﺎﻳ ـﺪ ﺧﻴﻠــﻰ ﺑــﺪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﺣــﺎل ﻛــﺴﻰ را دارﻳ ـﺪ ﻛــﻪ ﺳــﻮار ﻳ ـﻚ‬ ‫اﺗﻮﺑﻮس ﺷﻬﺮي ﺷﺪه و ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﻤـﺎم ﺑـﻪ اﻳـﺴﺘﮕﺎه ﻧﺰدﻳـﻚ ﻣـﻰﺷـﻮد وﻟـﻰ‬ ‫وﻗﺘﻰ ﻛﻪ اﺗﻮﺑـﻮس ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﺮﻣـﺰ ﻛﻨـﺪ راﻧﻨـﺪه را ﻣـﻰﺑﻴﻨـﺪ ﻛـﻪ زﻳـﺮ ﭘـﺎﻳﺶ ﻫـﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﻣﻰﮔﺮدد ﺗﺮﻣﺰ را ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٩‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫وﻟــﻰ دوﺳــﺖ ﻋﺰﻳـﺰ‪ ،‬ﺑــﺎ ﺷــﻨﺎﺧﺘﻰ ﻛــﻪ از ﺷــﻤﺎ ﻫﻤﻮﻃﻨــﺎن دارم و ﺑــﺎ ﻧﮕــﺎﻫﻰ‬ ‫اﺟﻤﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺘﺮﻛﻰ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﮔﺬراﻧـﺪهاﻳـﻢ‪ ،‬ﺧـﻮب ﻣـﻰداﻧـﻢ ﻛـﻪ در‬ ‫اﻣﺮ ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑـﻪ ﺧـﻮدرويِ ﺑـﻰراﻧﻨـﺪه ﭼـﻪ ﻳـﺪ ﻃـﻮﻻﺋﻰ دارﻳـﺪ‪ .‬در واﻗـﻊ‬ ‫اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ ﻣـﺎ اﻣـﺮى ﺗﻜـﺮاري اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﻳﺎدﺗـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻤﻴـﺸﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻫـﻢ ﺳـﻮار ﺷـﺪهاﻳـﻢ و اﮔـﺮ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﭘﻴـﺎده ﻧـﺸﺪهاﻳـﻢ در ﻓﻮاﺻـﻞ ﻛﻮﺗـﺎه از‬ ‫ﺧــﻮدروي ﻛــﺬاﺋﻰ ﻣــﺎ را ﺑــﻪ زور ﭘــﺎﺋﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺘــﻪاﻧــﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﻴــﺸﻪ در ﭼﻨــﺪ‬ ‫ﻗﺪﻣﻰ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ روي ﺳـﻨﮕﻔﺮشﻫـﺎي ﺟـﺎدة زﻣـﺎن‪ ،‬ﺧـﻮﻧﻴﻦ و زﺧﻤـﻰ دﻳـﮓ‬ ‫و دﻳﮓﺑﺮﻣﺎن را ﺟﻤـﻊ ﻛـﺮدهاﻳـﻢ و در ﮔﻮﺷـﻪاي ﭘﻨـﺎه ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻳـﻢ‪ .‬در ﻣـﻮرد‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺑﻨﺪه ﻫـﻢ ﻣﺜـﻞ دورانِ ﭘـﺮ اﻓﺘﺨـﺎر ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﭼـﺸﻢﻫـﺎيﻣـﺎن را ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﺑــﺎ ﻫــﻢ ﺑﺒﻨــﺪﻳﻢ‪ ،‬دﺳــﺖ ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ را ﺑﮕﻴ ـﺮﻳﻢ و ذ‪‬ﻛﺮﮔﻮﻳ ـﺎن ﺳــﻮار ﺧ ـﻮدرويِ‬ ‫ﻛﺬاﺋﻰ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬راﻧﻨﺪه را ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺣـﺎل ﺧـﻮدش رﻫـﺎ ﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﭼـﻮن در واﻗـﻊ‬ ‫ﻧﺎﺧـﺪاﻳﺎن ﻣـﺎ ﻣﻠـﺖ ﻫﻤﻴـﺸﻪ ﺑـﻪ ﺣـﺎل ﺧﻮدﺷـﺎن رﻫـﺎ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻪ ﻓﺮﻗـﻰ‬ ‫ﻣﻰﻛﻨﺪ؟ ﻣﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺧـﻮدرو اﻧﻘـﻼب ﻧﻜـﺮده ﺑـﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺧـﻮد‪ ‬اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻛـﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺧﻼﺻـﻪ ﻗـﺪم رﻧﺠـﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴـﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﺋﻴـﺪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻛﻤـﺮ ﻫﻤـﺖ‬ ‫ﺑﺒﻨــﺪﻳﻢ؛ ﮔﻴ ـﻮهﻫﺎﻳﻤــﺎن را ور ﺑﻜــﺸﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨــﺪه ﺑﺮاﻳﺘــﺎن ﺧــﺎﻃﺮات ﺑﻨﻮﻳ ـﺴﻢ و‬ ‫ﺷــﻤﺎ ﻫــﻢ ﻳـﻚ ﺧــﺎﻃﺮات ﺧــﻮب ﺑﺨﻮاﻧﻴـﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨــﻰ در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﺑــﺎ ﻗﺒــﻮل‬ ‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻛـﻪ ﺑﻨـﺪه ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪه ﻧﻴـﺴﺘﻢ‪ ،‬از ﺷـﻤﺎ ﺧﻮاﻧﻨـﺪة ارﺟﻤﻨـﺪ اﻧﺘﻈـﺎر دارم‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻛﻨﻴـﺪ و اﺟـﺎزه دﻫﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﺧـﺎﻃﺮات ﺑﻨﻮﻳـﺴﻢ‪ .‬ﺷـﻤﺎ‬ ‫ﻫﻢ ﻛـﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﻧﻴـﺴﺘﻴﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻣـﻰﺑﺨـﺸﻴﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﭘـﺎي ﺑﺮﻫﻨـﻪ ﭘﺮﻳـﺪم‬ ‫وﺳــﻂ ﻣﻴــﺪان و ﻫــﺎرت و ﭘــﻮرت ﻣــﻰﻛــﻨﻢ وﻟــﻰ از آﻧﺠــﺎﺋﻰﻛــﻪ »اﻧــﺼﺎف«‬ ‫ﻣﻌــﺮوف ﺣﻜــﻢ ﻣــﻰﻛﻨــﺪ ﺑﺎﻳــﺪ ﮔﻔــﺖ ﻣﻠﻜــﻰ ﻛــﻪ ﻧﻮﻳــﺴﻨﺪه زﻳــﺎد ﻧــﺪارد‪،‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨــﺪه ﻫــﻢ ﻧﺒﺎﻳـﺪ زﻳــﺎد داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي اﻳﻨﻜــﻪ ﺣــﺮفﻫــﺎﻳﻢ را ﻛــﺎﻣﻼً‬ ‫ﻣﻠﻜﺔ ذﻫﻦ ﺷﻤﺎ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻢ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﻣﻰزﻧﻢ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﮔﺎو ﻛﻪ ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻳﻌﻨـﻰ ﻓﻜـﺮ ﻣـﻰﻛـﻨﻢ ﻛـﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻛﻠﻤـﻪ ﮔـﺎو‬ ‫آﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﻛﻪ در ﻃـﻮل زﻧـﺪﮔﻰ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺣﻴـﻮان ﺷـﻴﺮده و ﻋﻈـﻴﻢاﻟﺠﺜـﻪ از‬ ‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎﺋﻰ داﺷﺘﻪاﻳـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻳـﻚ ﻣﻤﻠﻜﺘـﻰ ﮔـﺎو ﻛـﻢ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫آﻳــﺎ ﻣــﻰﺗﻮاﻧــﺪ ﺷ ـﻴﺮﮔﺎو زﻳ ـﺎد داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ؟ اﻟﺒﺘــﻪ اﻳــﻦ ﻣﺜــﺎل زﻳ ـﺎد ﮔﻮﻳ ـﺎ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ وﻟـﻰ ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺑـﺴﻨﺪه ﻣـﻰﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﭼـﻮن اﺳـﻢ ﮔـﺎو آﻣـﺪ و ﻣﻤﻜـﻦ‬ ‫اﺳــﺖ ﺳﺮوﺻــﺪاﻫﺎﺋﻰ ﺑﻠﻨــﺪ ﺷــﻮد ﻛــﻪ‪» :‬ﭼــﻪ ﮔﻔﺘﻨــﺪ و ﭼــﻪ ﺷــﻨﻴﺪﻧﺪ!« و‬ ‫ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ ﮔﺮﻓﺘــﺎري ﺑــﺮاي ﻣــﺎ درﺳــﺖ ﺷــﻮد‪ .‬وﻟــﻰ ﻓﻜــﺮ ﻣــﻰﻛــﻨﻢ ﻛــﻪ‬ ‫ﻣﻄﻠــﺐ دﺳــﺘﮕﻴﺮﺗﺎن ﺷــﺪه ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨــﻰ ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﺧﻼﺻــﻪ اﮔــﺮ ﻫﻤــﺔ‬ ‫ﻧﻮﻳــﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣــﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎرﻧــﺪ و ﻧﻤــﻰﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﺑﻨﻮﻳــﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨــﺪﮔﺎن ﻧﻴــﺰ‬ ‫ﻧﻤــﻰﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﺑﺨﻮاﻧﻨــﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ ﺟــﺎﺋﻰ ﻣــﻰرﺳــﻴﻢ ﻛــﻪ ﻓﻌــﻼً‬ ‫رﺳ ـﻴﺪهاﻳ ـﻢ‪ :‬ﺳــﻜﻮت ﻣﻄﻠــﻖ! اﻟﺒﺘــﻪ ﺑﺮﺧــﻰ ﻧﻮﻳ ـﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣــﻰﮔﻮﻳﻨــﺪ‪» :‬ﻣــﺎ‬ ‫ﻣــﻰﻧﻮﻳ ـﺴﻴﻢ‪ ،‬ﭼــﺎپ ﻧﻤــﻰﻛﻨﻨــﺪ!« ﺑــﺎ اﻳ ـﻦ ﻣــﺴﺌﻠﻪ ﻣــﻦ ﻣﺨــﺎﻟﻒام ﭼــﻮن‬ ‫ﮔﺎوﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨـﺪ ﻣـﺎ ﺷـﻴﺮ دادﻳـﻢ ﻣﺎﺳـﺖ ﻧﻜﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺳـﺪ ﻛﺮدﻧـﺪ‬ ‫و ﺗﺮش ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻜﺮ ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﺜـﺎل ﮔـﺎو اﺣـﺴﺎﺳﺎت ﻣﻠـﻰ و ﻣﻴﻬﻨـﻰ ﺷـﻤﺎ‬ ‫را ﺑﺨــﻮﺑﻰ ﺗﺤﺮﻳ ـﻚ ﻛــﺮده ﺑﺎﺷ ـﻢ‪ .‬از اﺗﻮﺑــﻮس و ﺗﺎﻛــﺴﻰ و اﻳﻨﺘﺮﻧــﺖ و ﻏﻴ ـﺮه‬ ‫ﻫﻢ ﻛﻪ ﻛﻠﻰ ﺑﺮايﺗـﺎن ﺣـﺮف زدم‪ .‬ﺣـﺎﻻ ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ ﺑﻨـﺪه اﺟـﺎزه ﺑﺪﻫﻴـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﻛﻤﻰ ﻫﻢ از ﺧﻮدم ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ از دﺳﺖ ﻧﻤﻰدﻫﻴﺪ‪.‬‬ ‫وﻟــﻰ اﮔــﺮ ﺑﻨــﺎ ﻛــﺮدن ﻳــﻚ ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن اﺣﺘﻴــﺎج ﺑــﻪ ﻣــﺼﺎﻟﺢ دارد‪ ،‬ﻧﻮﺷــﺘﻦ‬ ‫ﺧــﺎﻃﺮات ﻫــﻢ ﻣــﺼﺎﻟﺢ ﺧــﻮدش را ﻣــﻰﺧﻮاﻫــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي ﺧﺎﻧــﻪ ﺳــﺎﺧﺘﻦ اول از‬ ‫ﻫﻤﻪ ﭘـﻮل ﻛـﺎﻓﻰ ﺑﺎﻳـﺪ داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ ﻳـﻚ زﻣـﻴﻦ ﺧـﻮب اﻧﺘﺨـﺎب ﻣـﻲﻛﻨﻴـﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬و ﻳـﻚ ﺑﻨّـﺎي ﺧـﺪاﺗﺮس ﻛـﻪ دﺳـﺖﺗـﺎن را ﺗـﻮي آب و ﮔـﻞ‬ ‫ﻧﮕﺬارد و ﮔﻢ و ﮔﻮر ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ و ﻋﻠﻰﻏﻴﺮاﻟﻨﻬﺎﻳﻪ ‪...‬‬

‫‪١١‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺑﺮاي ﺷﺮوعِ ﺧﺎﻃﺮات‪ ،‬ﺧﺪا را ﺷـﻜﺮ ﭘـﻮل ﻛـﺎﻓﻰ دارﻳـﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ ﭘـﻮل ﻛـﺎﻓﻰ‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﺗﻜـﻪ ﻧـﺎن ﺧـﺸﻚ ﻛـﻪ ﻃـﻲ ﻣـﺪت زﻣـﺎن ﻗﻠـﻢ ﻓﺮﺳـﺎﺋﻰ ﺑـﻪ‬ ‫ﺳــﻖ ﺑﻜــﺸﻴﻢ و از ﮔﺮﺳــﻨﮕﻰ ﻧﻤﻴ ـﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺗــﺎ ﺑﺘــﻮاﻧﻴﻢ ﻛﺎرﻣــﺎن را ﺗﻤــﺎم ﻛﻨ ـﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻳــﻚ ﻛــﻮزه ﻫــﻢ ﻣــﻰﮔــﺬارﻳﻢ ﭘــﺸﺖﻣــﺎن و از آب ﺟــﻮي ﭘــﺮ ﻣــﻰﻛﻨــﻴﻢ و‬ ‫ﻣــﻰﮔــﺬارﻳﻢ ﻛﻨــﺎر دﺳــﺖ ﻛــﻪ در ﻫﻨﮕــﺎمِ ﻳـﺎدآوريِ دﻗــﺎﻳﻖِ ﺗﻨــﮓ و دردﻧــﺎك‪‬‬ ‫زﻧــﺪﮔﻰ ﮔﻠــﻮيﻣــﺎن را ﺑــﺎ آب ﺻــﺎف آن ﺟــﻼ دﻫــﻴﻢ‪ .‬زﻣــﻴﻦ ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫»ﺧــﺎﻃﺮات« ﻣــﺎ ﻫــﻢ ﭼﻨــﺪ ﺻــﺪ ﺻــﻔﺤﺔ ﻛﺎﻏــﺬ اﺳــﺖ‪ ،‬و ﺑﻨّــﺎﻳﺶ ﺧﻮدﻣــﺎن‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﺗﻴـﺸﺔ ﺗﻴـﺰ و ﺑ‪‬ـﺮا ﻳﻌﻨـﻰ ﭼﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺧﻮدﻛـﺎرِ ﻟﻜﻨﺘـﻰ ﺿـﺮﺑﻪ‬ ‫اول را ﺑــﺮ ﭘﻴﻜــﺮِ ﻛــﻮه ﻣــﻰﻧــﻮازﻳﻢ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈــﻪ ﻣــﻰﻓﺮﻣﺎﺋﻴــﺪ ﻛــﻪ ﺧــﺎﻃﺮات‬ ‫ﻧﻮﺷــﺘﻦ از ﺧﺎﻧــﻪ ﺳــﺎﺧﺘﻦ اﮔــﺮ زﺣﻤــﺖ ﺑﻴــﺸﺘﺮي دارد ﻣﺨــﺎرﺟﺶ ﺣــﺪاﻗﻞ‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻰدﻟﻴـﻞ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛـﻪ در ﺗـﺎرﻳﺦِ ﺑـﺸﺮﻳﺖ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﺧـﺎﻃﺮات را ﻣﺮدﻣـﺎنِ‬ ‫ﺗﻨﮕﺪﺳـﺖ و ﺑﻴﻜـﺎر و ﺑـﻰﺧﺎﻧﻤـﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻨﮕﺪﺳـﺘﺎن ﺧﺎﻧـﻪ ﻧﻤـﻰﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬ ‫ﺑــﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤــﻮﻻً اﮔــﺮ ﺧﺎﻧــﻪ ﺑــﺴﺎزﻧﺪ ﺑــﺮاي ﺛﺮوﺗﻤﻨــﺪان ﻣــﻰﺳــﺎزﻧﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﭘﻮﻟــﺪارﻫﺎﺋﻰ ﻫــﻢ ﻛــﻪ از زورِ ﭘــﻮل و ﮔــﺮدن ﻛﻠﻔﺘــﻰ ﻣﻨّــﻮراﻟﻔﻜﺮ ﻣــﻰﺷــﻮﻧﺪ‬ ‫ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﺳــﺮ ﻛﻴــﺴﻪ را ﺷــﻞ ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ ﺗــﺎ ﻫﻤــﺎن ﺗﻨﮕﺪﺳــﺘﺎن ﺑــﺪﺑﺨﺖ‬ ‫ﺑﺮايﺷﺎن ﺧﺎﻃﺮات ﻫﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ اﺻﻼً دﻟﻴﻞِ اﻳﻨﻜـﻪ ﻓﻘـﺮا ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪه ﻣـﻰﺷـﻮﻧﺪ اﻳـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻗﻠـﻢﺷـﺎن‬ ‫ﺷﻴﺮﻳﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﻗﻠـﻢِ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪان ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را ﻧﺎراﺣـﺖ و ﻋـﺼﺒﺎﻧﻰ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗـﺼﻮر ﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻫـﺰار ﺳـﺎﻋﺖ ﻛـﺎر و ﺑـﺪﺑﺨﺘﻰ در رﺧﺘﺨـﻮاب‬ ‫دراز ﻛﺸﻴﺪهاﻳـﺪ و ﻣـﻰﺧﻮاﻫﻴـﺪ ﻳـﻚ ﻛﺘـﺎب ﺑﺨﻮاﻧﻴـﺪ ﺗـﺎ ﺧـﻮاب ﺷـﻴﺮﻳﻦ ﺑـﻪ‬ ‫ﭼــﺸﻤﺎنﺗــﺎن ﺑﻴﺎﻳــﺪ‪ .‬اﺳــﻢ ﻛﺘ ـﺎب را ﻫــﻢ ﮔﺬاﺷــﺘﻪاﻧــﺪ‪» :‬روزﻫــﺎي ﻗــﺪرت‬ ‫ﻣﻦ!« ﻫﻤﻴﻦ اﺳﻢ ﺣـﺎلﺗـﺎن را ﺑـﺪ ﻣـﻰﻛﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﻣـﻰﮔﻮﺋﻴـﺪ ﻋﺠـﺐ‬ ‫ﻧﻮﻳ ـﺴﻨﺪه ﭘﺮروﺋ ـﻰ! وﻟــﻰ ﭼــﻮن ﻛﺘــﺎب دﻳﮕــﺮي دم دﺳــﺖﺗــﺎن ﻧﻴ ـﺴﺖ ﺑــﻪ‬ ‫‪١٢‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺧﻮاﻧــﺪن ﻫﻤــﻴﻦ ﻛﺘــﺎب رﺿــﺎﻳﺖ ﻣــﻰدﻫﻴــﺪ‪ .‬ﻓــﺼﻞ او‪‬ل ﭼﻨــﻴﻦ ﺷــﺮوع‬ ‫ﻣــﻰﺷــﻮد‪» :‬در ﺗﺎﺑــﺴﺘﺎﻧﻰ ﮔــﺮم زﻳ ـﺮ ﺑــﺎد ﻛﻮﻟﺮﻫــﺎي ﺑﺮﻗــﻰ اﺟــﺪادم ﺑــﺮ روي‬ ‫ﻗﺎﻟﻰِ ﻛﺮﻣﺎن ﻫـﺰار ﻧﻘـﺶِ ﭘـﺪرِ ﺑﺰرﮔـﻮارم ﭼﻠﻮﻛﺒـﺎب ﻣـﻰﺧـﻮردم‪ .‬ﻧﺎﮔﻬـﺎن در‬ ‫ﺑﺎز ﺷـﺪ و ﻧـﻮﻛﺮانﻣـﺎن ﺗﻌﻈـﻴﻢ ﻛﻨـﺎن آﻣﺪﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻗﺮﺑـﺎن ﺷـﺮﺑﺖ ﻣﻴـﻞ‬ ‫دارﻳـﺪ؟« آدم ﺣــﻖ ﻧــﺪارد ﺑــﺎ ﺧﻮاﻧــﺪن ﭼﻨـﻴﻦ ﺟﻤﻠــﻪاي ﻋــﺼﺒﺎﻧﻰ ﺷــﻮد‪ ،‬و‬ ‫روح اﻧﻘﻼب در دﻟـﺶ ﻏﻮﻏـﺎ ﺑـﻪ راه ﺑﻴﺎﻧـﺪازد؟ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﺻـﻼً اﻳـﻦ‬ ‫ﺷﺮﺑﺖ واﻣﺎﻧﺪه را ﺑﻠﻨـﺪ ﻛـﺮده و ﺑﺰﻧـﺪ ﺗـﻮي ﺳـﺮِ ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪه و ﻛـﺎر ﺑـﻪ ﺿـﺮب و‬ ‫ﺟﺮح ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧـﺎﻃﺮات ﺑـﺮاي ﺑﻌـﻀﻰ آدمﻫـﺎ ﺧـﻮب اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺑـﻰاﺧﺘﻴـﺎر ﺑـﻪ‬ ‫ﻳﺎد ﻧﺎﻇﻢاﻟﻤﻠـﻚ ﻳـﺎ ﻣﻬﻨـﺪساﻟﻤﻤﺎﻟـﻚ و ﻛﺎﺷـﻒاﻻﻣـﺮاض درﺑـﺎري ﻣـﻰاﻓﺘﻨـﺪ‬ ‫و ﺗﺎ ﺻـﺒﺢِ ﻋﻠـﻰاﻟﻄﻠـﻮع در رؤﻳـﺎي زﻧـﺪﮔﻰ در درﺑـﺎرِ آﻏﺎﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺎن دﺳـﺖ‬ ‫و ﭘﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ زد‪ .‬وﻟﻰ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم اﻧﻘﻼﺑـﻰاﻧـﺪ‪ ،‬ﻳـﺎ ﻻاﻗـﻞ ﺑـﻪ ﻣـﺎ اﻳﻨﺠـﻮر‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬و از دﻳـﺪن اﻳﻨﻬﻤـﻪ ﺛـﺮوت و ﻓﻘـﺮ در ﻛﻨـﺎر ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﺧـﻮنﺷـﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻮش ﻣﻰآﻳـﺪ! و ﺗـﺎ ﺻـﺒﺢ ﺑـﺮاي ﻛـﺸﺘﻦ و ﺳـﺮ ﺑـﻪ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛـﺮدن اﻳـﻦ‬ ‫ﻣــﺪﻋﻴﺎنِ ﺑــﺸﺮدوﺳﺘﻰ ﻧﻘــﺸﻪ ﺧﻮاﻫﻨــﺪ ﻛــﺸﻴﺪ و وﻗﺘــﻰ ﻓــﺮدا در ﺣــﺎل‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺮﻛــﺸﻰ ﺗــﺼﺎدف ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ و ﺧــﻮدرويﺷــﺎن ﻫــﻢ ﻧــﺎﺑﻮد ﻣــﻰﺷــﻮد‬ ‫ﻣﻰﻓﻬﻤﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮات ﺑﻰدﻟﻴﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﺻﻼً ﻣﻰداﻧﻴـﺪ ﻗﻠـﻢ دادن ﺑـﻪ دﺳـﺖ اﻳـﻦ آدمﻫـﺎي دم ﻛﻠﻔـﺖ ﻛـﺎر درﺳـﺘﻰ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﺪاد ﺑﺪﻫﻴـﺪ ﺗـﺎ ﻫـﻰ ﺑﻨﻮﻳـﺴﻨﺪ و ﻫـﻰ ﭘـﺎك ﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻗﻠـﻢ اﻳـﻦ آﻗﺎﻳـﺎن و ﺑﺮﺧـﻰ ﺑـﺎﻧﻮان »ﺑﺎدﺑـﺎن« دارد؛ ﺑـﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺑﺎد ﻣـﺴﻴﺮِ ﻗﻠـﻢ ﻋـﻮض ﻣـﻲﺷـﻮد؛ ﻫـﻮاﺋﻰ و ﻓﺮاﻣﻮﺷـﻜﺎر ﻣـﻰﺷـﻮد‪ .‬از‬ ‫اﻳﻨﺮو اﻳـﻦ ﺣـﻀﺮات از ﻛـﺎر ﻛـﺮدن ﺑـﺎ ﺟﻮﻫﺮﻫـﺎي ﺑـﺎدوام و ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎر ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫وﻟــﻰ ﻗﻠــﻢ ﺗﻨﮕﺪﺳــﺘﺎن زﻳﺒﺎﺳــﺖ‪ .‬از اول ﺗــﺎ آﺧــﺮ ﻧﻘــﻞِ ﺑــﺪﺑﺨﺘﻰ اﺳــﺖ و‬ ‫ﭼــﻮن ﻧــﺴﻴﻢ ﺑــﺪﺑﺨﺘﻲ و ﺑــﺪﺑﻴﺎري در زﻧــﺪﮔﻲﺷــﺎن ﻫﺮﮔــﺰ ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﺟﻬــﺖ‬ ‫ﻧﻤـــﻰدﻫـــﺪ‪ ،‬ﺧـــﺎﻃﺮاتﺷـــﺎن را ﺑـــﺎ ﺟﻮﻫﺮﻫـــﺎي ﻣﺎﻧـــﺪﮔﺎر و ﺳــﻴﺎه ﻗﻠـــﻢ‬ ‫ﻣﻰﻧﻮﻳـﺴﻨﺪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﻰ ﺣﺘـﻲ ﺑـﺎ ﭼﻜـﺶﻫـﺎي ﺣﻜـﺎﻛﻰ ﺧـﺎﻃﺮات را ﺑـﺮ ﺳـﻴﻨﺔ‬ ‫ﺳﻨﮓ ﻣﺮﻣﺮ ﺣﻚ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﻠﻢ ﺛﺎﺑـﺖ ﻣـﻰﻣﺎﻧـﺪ و ﺑـﺪﺑﺨﺘﻰﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻫـﻢ‬ ‫ﭼﻨــﻴﻦ‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨــﺪهاي ﻛــﻪ ﺑﻌــﺪ از ﻫــﺰار دردﺳــﺮ‪ ،‬آﺧــﺮِ ﺷــﺐ ﻛﺘــﺎب اﻳــﻦ‬ ‫ﺑﺪﺑﺨﺖﻫﺎ را ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣـﻰﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﺑـﺎ ﺧﻮاﻧـﺪن آﺛـﺎر آنﻫـﺎ ﭼـﻪ ﺣـﺎﻟﻰ ﭘﻴـﺪا‬ ‫ﻣﻰﻛﻨﺪ؟ اﺻﻼً ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﺣـﺎﻟﻰ ﻣـﻰﺷـﻮد‪ ،‬ﻣـﺴﺖ ﻣـﻰﺷـﻮد از ﺑـﺎدة ﻧـﻮش!‬ ‫ﺑــﺪﺑﺨﺘﻰ‪ ،‬ﺑﻴﭽــﺎرﮔﻰ‪ ،‬ﺑــﻰﭘﻨــﺎﻫﻰ‪ ،‬در ﺑــﻪ دري‪ ،‬ﻣــﺮض‪ ،‬ﻧــﺪاري ﻫــﺰار‬ ‫ﻛﻮﻓﺖ ﻛﺎري را ﻣﻰﺧﻮاﻧـﺪ و ﺷـﺎﻛﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﻰِ ﺧـﻮد‪ .‬ﺧﻮاﻧـﺪن‬ ‫اﻳﻦﻫﺎ ﺑـﺮاﻳﺶ آراﻣـﺶ و آﺳـﺎﻳﺶ ﺑـﻪ ارﻣﻐـﺎن ﻣـﻰآورد‪ .‬ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﻣـﻰﮔﻮﻳـﺪ‪:‬‬ ‫»ﭼﻘــﺪر ﺧﻮﺷــﺒﺨﺖام!« و ﭼــﺸﻤﺎنِ ﺷــﻬﻼﻳﺶ را ﺑــﺮ ﻫــﻢ ﮔﺬاﺷــﺘﻪ ﺑــﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺑﻰ ﺧﻮش ﻓﺮو ﻣﻰرود‪.‬‬ ‫و در ﻣﻮﻗــﻊ ﻣــﺮگ‪ ،‬ﻳﻌﻨــﻰ آﺧــﺮ ﻛــﺎر‪ ،‬زﻣــﺎﻧﻰ ﻛــﻪ ﻗــﺮار اﺳــﺖ ﻫﻤــﻪ ﭼﻴ ـﺰ‬ ‫ﺑﺨــﻮﺑﻰ ﺑﺮﮔــﺰار ﺷــﻮد و ﺣــﺪاﻗﻞ در اﻳ ـﻦ ﺻــﺤﻨﻪ ﻣــﺴﺎوات ﺑ ـﻴﻦ دارا و ﻧــﺪار‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اوﺿـﺎع ﺑﺨـﻮﺑﻰ ﺑﺮﮔـﺰار ﻧﻤـﻰﺷـﻮد‪ .‬ﮔـﺮدن ﻛﻠﻔـﺖﻫـﺎ‬ ‫در رﺧﺘﺨــﻮابﻫــﺎي رﻧﮕﺎرﻧــﮓ در آﻏــﻮش وراﺛــﻰ ﻛــﻪ ﻫــﺮ ﻟﺤﻈــﻪ ﺗــﺎ ﺷــﺎﻫﻰ‬ ‫آﺧﺮِ ارث ﺧﻮد را در ﻛﻠﻪاﺷـﺎن ﻣـﻰﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﺟـﺎن ﺑـﻪ ﺟـﺎن آﻓـﺮﻳﻦ ﺗـﺴﻠﻴﻢ‬ ‫ﻣﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬وﻟـﻰ ﺗﻨﮕﺪﺳـﺖ در ﻛﻨـﺎر ﺟـﻮي آﺑـﻰ ﺑـﺪﺑﻮ‪ ،‬ﻳـﺎ در ﻗﻠـﺐ ﺑﻴﺎﺑـﺎﻧﻰ‬ ‫ﺧﺸﻚ و ﺑـﻰآب و ﻋﻠـﻒ ﺗﻨﻬـﺎي ﺗﻨﻬـﺎ آﺧـﺮﻳﻦ ﻧﻔـﺲﻫـﺎ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﺑــﺎدي ﻣــﻰدﻫــﺪ ﻛــﻪ در ﺗﻤــﺎم دوران زﻧــﺪﮔﻰ ﻟﺤﻈــﺎﺗﺶ را ﺑــﺎ دﻗــﺖ ﺑــﺴﻴﺎر و‬ ‫در ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ »ﻧﻮازش« ﻛﺮده‪.‬‬ ‫ﻣــﺴﺘﺒﺪان و ﮔــﺮدن ﻛﻠﻔــﺖﻫــﺎي ﺧــﻮش ﻋﺎﻗﺒــﺖ ﺟــﺴﺪﺷﺎن را در ﻳــﻚ‬ ‫آراﻣﮕﺎه‪ ‬ﻣﻜﺶ ﻣﺮﮔﻤﺎ ﭼـﺎل ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻰ از ﻗﺒـﻞ ﺧﻮدﺷـﺎن ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ‬ ‫‪١٤‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻛــﻪ ﺑﺎﻳــﺪ ﺟــﺴﺪﺷﺎن را ﻛﺠــﺎ ﭼــﺎل ﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬و ﻫﻤــﻪ روزه ﻫــﺰاران ﻧﻔــﺮ ﺑــﻪ‬ ‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣـﻰ آﻳﻨـﺪ ﺳـﺮ ﺧـﺎكﺷـﺎن‪ .‬ﭼﻠﻮﻛﺒـﺎب ﻣـﻰ ﺧﻮرﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﺎز‬ ‫ﻣﻰﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﻪ ﮔـﻞ ﻣـﻰﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬دﻋـﺎ ﻣـﻰﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻳـﺎ ﺣﺘـﻰ ﻣﺮاﺳـﻢ‬ ‫ﺳﻼم رﺳـﻤﻰ و رژهﻫـﺎي ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻣـﺴﻠﺢ و ﻧﻴﻤـﻪ ﻣـﺴﻠﺢ‪ ،‬وﺣـﺸﻰ و اﻫﻠـﻰ‬ ‫و ﻏﻴ ـﺮه ﺑــﺮ ﻣﺰارﺷــﺎن ﺑﺮﮔ ـﺰار ﻣــﻰﺷــﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜــﻪ ﺟــﺴﺪ ﻣــﺴﺘﻤﻨﺪان و‬ ‫ﺑــﺪﺑﺨﺘﺎن را درون ﻗﺒﺮﻫــﺎي ﺗﻨــﮓ و ﺗﺎرﻳ ـﻚ ﻣــﻰاﻧﺪازﻧــﺪ‪ ،‬ﺟــﺎﺋﻰ ﻛــﻪ ﺣﺘــﻰ‬ ‫دوﺳﺘﺎن و ﻧﺰدﻳﻜـﺎنﺷـﺎن ﻫـﻢ از ﺗـﺮس ﺳـﮓﻫـﺎي وﺣـﺸﻰ و ﻣـﻮشِ ﺧﺮﻣـﺎ و‬ ‫ﮔــﺮگ و ﻫــﺰار ﺟــﺎﻧﻮر دﻳﮕــﺮ اﺻ ـﻼً ﺟــﺮأت ﻧﻜﻨﻨــﺪ ﺑــﻪ ﺳــﺮاغ آنﻫــﺎ ﺑﻴﺎﻳﻨــﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻠﻮﻛﺒــﺎب در ﻛــﺎر ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬اﮔــﺮ ﺑــﻪ ﺳــﺮاغ اﻳـﻦ ﺗﻨﮕﺪﺳــﺘﺎن ﺑﺮوﻳـﺪ ﻣﻤﻜــﻦ‬ ‫اﺳﺖ رﻧﺪان ﺟﻴﺐﺗﺎن را ﻫﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫و ﺑــﻪ اﻳـﻦ ﺻــﻮرت ﺗﻨﻬــﺎﺋﻰ در آﺧـﺮِ دﻧﻴـﺎ ﻫــﻢ ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﻣــﻰﺷــﻮد ﺑــﻪ ﻳﻜــﻰ از‬ ‫ﻣﻘﺪرات ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﺎن و زﻣﺎﻧﻴﻜـﻪ رﻳـﻖ رﺣﻤـﺖ را ﺳـﺮ ﻣـﻰﻛـﺸﻨﺪ اﻳـﻦ ﺗﻨﻬـﺎﺋﻰ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﻰ آنﻫﺎ در دﻧﻴﺎي ﻓﺎﻧﻰ ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻰ از ﺷﻤﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤـﻰﻛـﻨﻢ ﻛـﻪ ﻫﻤـﺔ اﻳـﻦ ﺗﻌﺮﻳـﻒ و ﺗﻤﺠﻴـﺪﻫﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬ ‫اﻳ ـﻦ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﻛﻤــﻰ ﺑــﺮاي ﺧــﺎﻃﺮاﺗﻰ ﻛــﻪ ﻣــﻰﻧﻮﻳ ـﺴﻢ ﺗﺒﻠﻴ ـﻎ ﻛــﺮده ﺑﺎﺷــﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻰداﻧﻴﻢ ﮔﺮدنﻛﻠﻔـﺖﻫـﺎ و از ﻣـﺎ ﺑﻬﺘـﺮان ﺻـﺮﻓﺎً ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪ ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻴﻠـﻰ‬ ‫ﭼﻴﺰﻫــﺎ دارﻧــﺪ ﻛــﻪ ﺗﻨﮕﺪﺳــﺖ از آنﻫــﺎ ﻛــﺎﻣﻼً ﺑــﻰﺧﺒــﺮ اﺳــﺖ‪ .‬ﻣــﺜﻼً آنﻫــﺎ‬ ‫اﺻـﻼً اﺣﺘﻴـﺎج ﺑــﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐــﺎت ﻧﺪارﻧــﺪ‪ .‬آﮔﻬــﻰﻫــﺎي ﺗﺒﻠﻴﻐــﺎﺗﻰ آنﻫــﺎ در ﻃــﻮل‬ ‫زﻧــﺪﮔﻰ ﺑــﻪ ﻋﻨــﺎوﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠــﻒ‪ :‬ﻣــﺼﺎﺣﺒﻪﻫــﺎي داغ و دوآﺗــﺸﺔ ﺳﻴﺎﺳــﻰ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕــﻰ و اﺣﻴﺎﻧــﺎً ﻣــﺬﻫﺒﻰ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑــﺎت‪ ‬ﻋﻤــﻮﻣﻰ و ﺣﺘــﻰ داﻧــﺸﻨﺎﻣﻪﻫــﺎيِ‬ ‫ﺟﻌﻠﻲ و رﺳﻤﻲ و ﺟـﻮاﻳﺰ ﻧﻮﺑـﻞ و ﻏﻴـﺮه‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از اﻳﻨﻜـﻪ ﺧـﺎﻃﺮات ﺑـﻪ رﺷـﺘﺔ‬ ‫ﺗﺤﺮﻳ ـﺮ در آﻳ ـﺪ ﺑــﻪ ﺧــﻮرد ﺟﻤﺎﻋــﺖ داده ﺷــﺪه‪ .‬از اﻳﻨ ـﺮو وﻗﺘــﻰ ﺧــﺎﻃﺮات‬ ‫»ﻛﺬا« ﺑﻪ زﻳﻮر ﭼﺎپ آراﺳـﺘﻪ ﺷـﺪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن اﺻـﻼً اﺣﺘﻴـﺎج ﺑـﻪ ﻓﻜـﺮ ﻛـﺮدن‬ ‫ﻧﺪارﻧــﺪ‪ .‬ﻗــﺒﻼً دﻳﮕــﺮان ﺑﺮاﻳـﺸﺎن ﻓﻜــﺮ ﻛــﺮدهاﻧــﺪ‪ ،‬و ﻓﻘــﻂ ﻛــﺎﻓﻰ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬ ‫‪١٥‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﻳﻨــﺎن ﻋﻤــﻞ ﻛﻨﻨــﺪ؛ ﻛﺘــﺎبِ ﻛــﺬاﺋﻰ را ﺑــﻪ ﻗﻴﻤــﺖ ﻃــﻼي ﻧــﺎب ﺑﺨﺮﻧــﺪ و‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺳـﻄﺮﻫﺎ و ﺑﺨـﺶﻫـﺎي را ﺑـﺎ وﻟـﻊ ﺗﻤـﺎم ﻣﻴـﻞ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻳﻚ ﺣـﺴﻦِ ﻗﺎﺑـﻞ ذﻛـﺮ دارد؛ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه در ﻃـﻮل ﻣﻄﺎﻟﻌـﺔ ﻛﺘـﺎب‬ ‫اﺣﺘﻴــﺎج ﺑــﻪ ﻓﻜــﺮ ﻛــﺮدن ﻫــﻢ ﻧــﺪارد‪ .‬ﺗﻤــﺎمِ ﻣــﺴﺎﺋﻠﻰ ﻛــﻪ در اﻳــﻦ ﻧــﻮع‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﻣﻄـﺮح ﻣـﻰﺷـﻮد از ﻧﻈـﺮ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﻛـﺎﻣﻼً ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و‬ ‫در ﻣﻮرد آنﻫـﺎ ﻳـﻚ ﻧـﻮع ﭘـﻴﺶداوري و ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﻴـﺮي واﺣـﺪ ﻫـﻢ از ﭘـﻴﺶ‬ ‫در ﻛﻠــﻪ او وﺟــﻮد دارد‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨــﺪة اﻳ ـﻦ ﻧــﻮع ﺧــﺎﻃﺮات در واﻗــﻊ در ﺧﻄــﻮط‬ ‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ دﻧﺒﺎلِ ﺗﺄﺋﻴـﺪ ﺟﺪﻳـﺪي ﺑـﺮ ﭘـﻴﺶداﻧـﺴﺘﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد ﻣـﻰﮔـﺮدد‪.‬‬ ‫ﻧﻮﻳــﺴﻨﺪه ﻫــﻢ دﺳــﺖ او را ﺧــﺎﻟﻰ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﮔﺬاﺷــﺖ‪ .‬ﺑــﻪ ﻗــﻮل ﻣﻌــﺮوف‬ ‫زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﻴـﺰي ﺑﮕـﺮدي ﻳـﺎ ﺑـﺎ او ﺑﺮﺧـﻮرد ﻣـﻰﻛﻨـﻰ‪ ،‬ﻳـﺎ او ﺑـﺎ ﺗـﻮ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻰﻛﻨﺪ! وﻟﻲ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻜﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪان از ﻗـﺪرتﻫـﺎي ﺧـﻮد ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ‪ ،‬و اﻳـﻦ ﺗﻔﻜـﺮ را ﻫـﻢ در‬ ‫ﻗﻠــﺐ و روح ﺧﻮاﻧﻨــﺪه ﺗﺰرﻳ ـﻖ ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ ﻛــﻪ اﻳ ـﻦ ﻗــﺪرتﻫــﺎ ﻳ ـﺎ از آﺳــﻤﺎن‬ ‫ﺑﺮايﺷﺎن ﻫﺪﻳـﻪ آﻣـﺪه ﻳـﺎ اﺻـﻼً ﺣـﻖِ آنﻫـﺎ ﺑـﻮده ﻛـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ زور و زري در‬ ‫ﻃــﻮل زﻧــﺪﮔﻰ در اﺧﺘﻴــﺎر داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨــﺪة اﻳــﻦ ﺧــﺎﻃﺮات از‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن آنﻫـﺎ ﺑـﺴﻴﺎر ﻣﺤﻈـﻮظ ﻣـﻰ ﺷـﻮد ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺧـﻮد را ﺑﺠـﺎي ﻗﻬﺮﻣـﺎن‬ ‫داﺳﺘﺎن ﻣﻰﮔـﺬارد و ﺑـﺮاي ﻣـﺪﺗﻰ ﺗﻤـﺎم ﻛﻤﺒﻮدﻫـﺎي زﻧـﺪﮔﻰ واﻗﻌـﻰ ﺧـﻮد را‬ ‫از ﻳﺎد ﻣﻰﺑﺮد‪ .‬او ﻫﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣـﻰﺷـﻮد ﺑـﻪ ﺣـﻀﺮت رﻳﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮريِ ﻓـﻼن‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻬﻤﺎن ﻛـﺸﻮرِ ﻗﺪرﻗـﺪرت ﺟﻬـﺎن‪ .‬در ﻫﻨﮕـﺎم ﺧﻮاﻧـﺪن ﻛﺘـﺎب زﻳـﺮِ ﻟـﺐ ﺑـﻪ‬ ‫ﻫﻴﺌﺖ وزرا ﭼﻨﺪ ﺗـﺎ ﻓﺤـﺶ آﺑـﺪار ﻫـﻢ ﻧﺜـﺎر ﻣـﻰﻛﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺗﻮﻫﻤـﺎت ﻣﺮﺗﺒـﺎً‬ ‫ﺳ ـﻴﺮ ﺻ ـﻌﻮدي دارد و ﻣــﺜﻼً زﻣــﺎﻧﻰ ﻛــﻪ ﺑــﺮاي ﺗﺨﻠ ـﻰ ﺑــﻪ ﺧﻠﻮﺗﮕــﺎه ﻣــﺸﺮف‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ دﺳـﺘﺔ آﻓﺘﺎﺑـﻪ را ﺳـﺨﺖ در دﺳـﺖ ﻣـﻰﻓـﺸﺎرد زﻳـﺮ ﻟـﺐ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺨـﺴﺖ وزﻳـﺮ دﺳـﺘﻮر ﻣـﻰدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﭘـﺮوژه ﺳـﺪ‪ ‬ﻛـﺮج را ﻫـﺮ ﭼـﻪ زودﺗـﺮ‬ ‫روي ﻣﻴﺰش ﺑﮕﺬارد‪.‬‬

‫‪١٦‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻓﺮﻧﮕــﺴﺘﺎﻧﻰﻫــﺎ ﻛــﻪ از ﻫﻤــﻪ ﻧﻈــﺮ از ﻣــﺎ ﺟﻠــﻮ زدهاﻧــﺪ‪ ،‬اﻳ ـﻦ ﻧــﻮع ﺧــﺎﻃﺮات‬ ‫ﻧﻮﻳــﺴﻰ را ﺧﻴﻠــﻰ راﻳــﺞ و ﻋــﺎدي ﻛــﺮدهاﻧــﺪ‪ .‬وﻗﺘــﻰ از ﺑــﺪ روزﮔــﺎر ﻣﻘــﻴﻢ‬ ‫ﻓﺮﻧﮕﺴﺘﺎن ﻣﻰﺷﻮﻳﺪ ﻳﻚ روز از ﺧـﻮاب ﺑﻴـﺪار ﺷـﺪه و ﻣـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ وزﻳـﺮي ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻣـﺎدرﻳﺶ ﺑـﻪ ﺳـﺨﺘﻰ ﺗﻜﻠـﻢ ﻣـﻰﻛـﺮده‪ ،‬ﻧﺎﻏﺎﻓـﻞ ﻳـﻚ ﻛﺘـﺎب ﻫﻔـﺖ‬ ‫ﺟﻠﺪي از ﺧﺎﻃﺮات و ﺧﻄﺮﻫـﺎ‪ ،‬ﺟﻨـﮓﻫـﺎ و ﻋﻘـﺐﻧـﺸﻴﻨﻰﻫـﺎ ﺑـﻪ زﻳـﻮر ﭼـﺎپ‬ ‫آراﺳــﺘﻪ و در ﺗﻤــﺎم ﺳــﻮراخ ﺳــﻨﺒﻪﻫــﺎي ﻛــﺸﻮر ﻫــﻢ ﺗﺒﻠﻴﻐــﺎت آن از در و‬ ‫دﻳ ـﻮار ﺑــﺎﻻ ﻣــﻰرود‪ .‬ﺷــﻤﺎ اﮔــﺮ ﺗــﺎزه ﺑــﻪ ﻓﺮﻧﮕــﺴﺘﺎن آﻣــﺪه ﺑﺎﺷ ـﻴﺪ آﻧ ـﺎً ﺟــﺎ‬ ‫ﻣﻰﺧﻮرﻳﺪ و ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﻣـﻰﮔﻮﺋﻴـﺪ‪» :‬ﺑـﻪ ﺑـﻪ! اﻳـﻦ را ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ وزﻳـﺮ‪ ،‬ﻫـﻢ‬ ‫وزارت ﻣــﻰﻛﻨــﺪ و ﺳﻴﺎﺳــﺖ دارد‪ ،‬ﻫــﻢ ادﻳ ـﺐ اﺳــﺖ و ادب‪ «.‬وﻟــﻰ ﺑﻌــﺪ از‬ ‫ﻣــﺪﺗﻰ ﻣــﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛــﻪ ﻛﺎرﻫــﺎ اﻳﻨﺠــﻮر ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬آﻗــﺎي وزﻳـﺮ ﺧــﺎﻧﻤﺶ را ﻛــﻪ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻰﻛﺎر و ﺑﻰﻫﻨـﺮ اﺳـﺖ ﻣـﻰﻓﺮﺳـﺘﺪ ﺳـﺮاغ ﻳـﻚ ﺧـﺎﻃﺮات ﻧـﻮﻳﺲ ﻛـﻪ‬ ‫اﺳﻢ ﻫﻢ ﻧﺪارد‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ ﻫـﻢ ﺑـﺮاي ﺧـﺎﻃﺮه ﻧـﻮﻳﺲ ﻛـﻪ اﺳـﻤﺶ »ﻛﺎﻛـﺎ ﺳـﻴﺎه«‬ ‫اﺳﺖ زﻧﺪﮔﻰِ ﺣﻀﺮِت وزﻳـﺮ را در ﻫﻔـﺖ ﻳـﺎ ﻫـﺸﺖ ﺻـﻔﺤﻪ ﺧﻼﺻـﻪ ﻣـﻰﻛﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻘﻴﻪ را ﻫﻢ ﻛﺎﻛﺎﺟﺎن ﺧﻮدش ﺑـﺮاي اﻳـﺸﺎن ﻣـﻰﺳـﺎزﻧﺪ‪ .‬اﺷـﺘﺒﺎه ﻧﻜﻨﻴـﺪ اﻳـﻦ‬ ‫اﻣﺮ از ﻧﻈـﺮ ﻣﺮدﻣـﺎنِ ﻓﺮﻧﮕـﺴﺘﺎن اﺻـﻼً ﻛـﺎر ﺧـﻼف و ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗـﻲ ﺑـﻪ ﺣـﺴﺎب‬ ‫ﻧﻤﻰآﻳـﺪ‪ .‬در اﻓﻜـﺎرِ ﻋﻤـﻮﻣﻰ آنﻫـﺎ اﻳـﻦ ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻰ داﺷـﺘﻦ ﭘـﻮل ﻛـﺎﻓﻰ‬ ‫ﺑــﺮاي ﺳــﻔﺎرش اﻳــﻦ ﻧــﻮع ﻛﺘــﺎب‪ ،‬ﺧــﻮدش »ارزش« اﺳــﺖ! و ﻫــﺮ ﻛــﺲ‬ ‫اﻳﻦﻛـﺎر را ﺑﺘﻮاﻧـﺪ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ ،‬ﻓـﻲﻧﻔـﺴﻪ آدﻣـﻲ اﺳـﺖ ﺑـﺎ ارزش‪ .‬از اﻳﻨـﺮو‬ ‫ﺗﻤــﺎم ﻫﻨﺮﭘﻴـﺸﻪﻫــﺎ‪ ،‬رﻗــﺎصﻫــﺎ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨــﺪهﻫــﺎ‪ ،‬ﻧﻮازﻧــﺪهﻫــﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳــﺖﺑــﺎزان‪،‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻰﻫﺎي ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺧﻼﺻـﻪ ﻫـﺮ ﻛـﻪ از ﻣـﺎدر ﻣﺤﺘﺮﻣـﻪاش ﻳـﻚ روز‬ ‫ﻗﻬﺮ ﻛﺮده‪ ،‬ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ »ﻛﺎﻛـﺎ ﺳـﻴﺎهﻫـﺎ« ﭘﻴـﺪا ﻣـﻰﻛﻨـﺪ و ﻛﺘـﺎﺑﻰ ﺑـﻪ ﺧـﻮرد‬ ‫ﺧﻠﻖاﷲ ﻣﻰدﻫﺪ‪ .‬ﻛـﺎري اﺳـﺖ ﺑـﺴﻴﺎر ﭘﺮﻣﻨﻔﻌـﺖ و ﺿـﺮر و زﻳـﺎﻧﺶ ﻫـﻢ اﮔـﺮ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻴﻠـﻰ ﻛـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬در واﻗـﻊ ﺗﻴـﺮاژ و ﻣﻘـﺪار ﻓـﺮوش آن ﺑـﺴﺘﮕﻰ‬ ‫ﻛﺎﻣــﻞ ﭘﻴ ـﺪا ﻣــﻰﻛﻨــﺪ ﺑ ـﻪ ﺷــﻬﺮت ﻛــﺴﻰ ﻛــﻪ اﻳ ـﻦ ﻛﺘــﺎب »ﺧ ـﺎﻃﺮات« او را‬ ‫اراﺋ ـﻪ ﻣــﻰدﻫــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ رﻗﺎﺻ ـﺔ ﺑــﻰﻧــﺎم و ﻧــﺸﺎﻧﻰ ﺧــﺎﻃﺮات ﺑــﺴﻴﺎر ﺟﺎﻟــﺐ و‬

‫‪١٧‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺧﻮاﻧــﺪﻧﻰ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻓــﺮوش زﻳ ـﺎدي ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد! وﻟــﻰ اﮔــﺮ اﺻ ـﻼً‬ ‫ﺧــﺎﻃﺮه ﻧﺪاﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻴﺪ وﻟــﻰ ﻣــﺪﺗﻰ ﺻــﻮرت ﻣﺒــﺎركﺗــﺎن ﺑــﺮ ﺻــﻔﺤﺔ‬ ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮنﻫـﺎ و ﺟﻠـﺪ اول روزﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﻮرد ﺟﻤﺎﻋـﺖ داده ﺷـﻮد‪ ،‬ﻧﮕـﺮان‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺔ ﻣـﺮدم ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‪ ‬ﺧـﻮد‪ ‬ﺷـﻤﺎ ﺑـﺮاي اﻃـﻼع از ﻣﺤﺘـﻮي ﻛﺘـﺎب‬ ‫آﻧــﺮا ﺧﺮﻳــﺪه و ﻣﻴــﻞ ﺧﻮاﻫﻨــﺪ ﻛــﺮد‪ .‬در ﻫﻤــﻴﻦ راﺳﺘﺎﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺣﺘــﻰ‬ ‫ﺟﻨﺎﻳﺘﻜــﺎران ﺣﺮﻓــﻪاي ﻛــﻪ ﺑــﺮاي ﻛــﺸﺘﻦ و ﻛﺒــﺎب ﻛــﺮدن ﭼﻨــﺪﻳﻦ ﻧﻔــﺮ‬ ‫ﺳﺎلﻫﺎي ﺳـﺎل ﺻـﻔﺤﺎت اول روزﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﺧـﻮد اﺧﺘـﺼﺎص ﻣـﻰدﻫﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﭘــﺲ از ﻣﺤﻜﻮﻣﻴــﺖ در ﮔﻮﺷــﻪ زﻧــﺪان ﻧﻮﻳــﺴﻨﺪهﻫــﺎي ﺻــﺎﺣﺐ ﺳــﺒﻚ و‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﻧﻮﻳﺴﺎنِ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺠﺮﺑﻰ از آب در ﻣﻰآﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﺑــﺎ در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ اﻳــﻦ واﻗﻌﻴــﺖﻫــﺎ ﮔﺮﻓﺘــﺎري ﺑﺰرﮔــﻰ ﺑــﺮاي‬ ‫ﺗﻨﮕﺪﺳــﺘﺎن اﻳﺠــﺎد ﺷــﺪه‪ .‬اﻳـﻦ ﺑﻨــﺪهﻫــﺎي ﺧــﺪا ﻛــﻪ ﻣــﻰﺧﻮاﻫﻨــﺪ ﺧــﺎﻃﺮات‬ ‫ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﭼـﻮن در ﭘـﻴﺶداوريﻫـﺎي ﺗـﻮدهﻫـﺎ از ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﻣﺤﻜﻤـﻰ ﺑﺮﺧـﻮردار‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺎمﺷﺎن‪ ،‬ﻛﻨﻴـﻪاﺷـﺎن‪ ،‬ﻣـﺮامﺷـﺎن‪ ،‬رﻳﺨـﺖ و ﻗﻴﺎﻓـﻪاﺷـﺎن و ﺣﺘـﻰ‬ ‫ﻛﻼمﺷﺎن ﺑﺮاي ﻣﺮدم آﺷـﻨﺎ ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي راﻫـﻰ ﺑـﺮاي ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎت‬ ‫ﺑﺎز ﻛﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺮدم از آن راه ﮔـﺬر ﻛـﺮده ﺑـﻪ اﻓﻜـﺎر آنﻫـﺎ دﺳﺘﺮﺳـﻰ ﻳﺎﺑﻨـﺪ‪.‬‬ ‫اﻳ ـﻦ راه ﻋﻤ ـﻼً از ﻣــﺸﻜﻞﺗــﺮﻳﻦ ﻛﺘــﻞﻫــﺎي ﺗــﺎرﻳﺦ اﺳــﺖ و ﻫ ـﻴﭻ ﻣﻬﻨــﺪسِ‬ ‫ﺧﺪاﺑﻴﺎﻣﺮزي ﻫـﻢ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺣـﺎل ﭘﻴـﺪا ﻧـﺸﺪه ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﺟـﺎدة ﺧـﻮب و ﺷﻮﺳـﻪ‬ ‫ﺗــﻮي اﻳـﻦ ﻛﺘـﻞِ ذﻟﻴـﻞﻣــﺮده ﺑــﺮاي ﺗﻨﮕﺪﺳــﺘﺎﻧﻰ ﻛــﻪ ﺧــﺎﻃﺮات ﻣــﻰﻧﻮﻳـﺴﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺴﺎزد‪.‬‬ ‫از اﻳﻨ ـﺮو ﭼﻨــﺪ ﺻــﻔﺤﺔ اول اﻳ ـﻦ ﺧــﺎﻃﺮات را ﻓــﺪاي اﻳ ـﻦ ﺣــﺮفﻫــﺎ ﻛــﺮدﻳﻢ‬ ‫ﺷــﺎﻳﺪ آنﻫــﺎﺋﻰ ﻛــﻪ ﻫﻨــﻮز ﻣــﻰﺗﻮاﻧﻨــﺪ از ﺧﻮاﻧــﺪن اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب ﺧــﻮدداري‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﻟﺒﺘــﻪ ﺧــﺎﻃﺮاﺗﻰ ﻛــﻪ ﻣــﻰﺧﻮاﻧﻴ ـﺪ از آنِ ﺧــﻮد‪ ‬ﺑﻨــﺪه اﺳــﺖ؛ از ﻃــﺮف ﻛــﺲ‬ ‫دﻳﮕﺮي ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛـﺮد‪ .‬از ﻗـﺪﻳﻢ و ﻧـﺪﻳﻢ ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ ‪» :‬ﺳـﺮت ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬ ‫ﺧــﻮدت ﺑﺎﺷــﺪ‪ «.‬ﺑﻨــﺪه ﻫــﻢ اﻳ ـﻦ ﻣ‪‬ﺜــﻞ را آوﻳ ـﺰه ﮔــﻮش ﻛــﺮدم و از دﻳﮕــﺮان‬ ‫ﭼﻴﺰي ﻧﻤـﻰﮔـﻮﻳﻢ‪ .‬وﻟـﻰ ﺑﻌـﻀﻰ ﻣﻮاﻗـﻊ ﺣـﺮف زدن از ﺧـﻮد ﺑـﺎز ﻣـﻰﮔـﺮدد‬ ‫ﺑــﻪ »ﺣــﺮف زدن از دﻳﮕــﺮان«‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ اﮔــﺮ ﻣﻬــﺮ ﺳــﻜﻮت را ﻣــﻰﺷــﻜﻨﻢ‬ ‫ﻧﻪ ﺑﺮاي اذﻳـﺖ و آزار ﻣـﺮدم اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ از دﻳﮕـﺮان ﻣـﻰﮔـﻮﻳﻢ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺑـﺮاي‬ ‫آن اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﺎز ﻳـﺎﺑﻢ‪ .‬ﻣـﺜﻼً ﻳـﻚ ﻧﻘـﺎش ﻛـﻪ ﭼﻬـﺮهاي را ﺑـﺮ ﺑـﻮم‬ ‫ﻣﻲآورد ﺑﺎﻳﺪ زﻣﻴﻨـﺔ آﻧـﺮا ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﻳﺮ در آورد در ﻏﻴـﺮ اﻳﻨـﺼﻮرت ﻣﻌﻨـﺎي‬ ‫درﺳﺘﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﺧـﻮد ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺪه ﻫـﻢ ﻛـﻪ ﻣـﺜﻼً در ﺣـﺎل ﺧﻠـﻖ‬ ‫ﻳﻚ اﺛﺮ ﻫﻨـﺮي ﻫـﺴﺘﻢ‪ ،‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ ﻧﻴـﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ زﻣﻴﻨـﺔ ﺳﻴﺎﺳـﺖ‪،‬‬ ‫اﻗﺘــﺼﺎد‪ ،‬اﺧــﻼقِ اﺟﺘﻤــﺎﻋﻰ‪ ،‬روﺣﻴــﺎت دوران ﺧــﻮد را ﺑﻨﻮﻳــﺴﻢ ﻛــﻪ ﺷــﻤﺎ‬ ‫ﺑﺪاﻧﻴﺪ اﺻﻼً از ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻰ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻼﺣﻈــﻪ ﻣــﻰﻓﺮﻣﺎﺋﻴ ـﺪ ﻛــﻪ اﻳ ـﻦ اﻧﺘﺨــﺎبﻫــﺎ ﻣــﺸﻜﻞ اﺳــﺖ‪ .‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ‬ ‫ﻣــﻲداﻧــﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳــﺘﻤﺪارانِ ﻣــﺎ ﻫﻤﻴــﺸﻪ ﺳــﺎﻳﺔ ﺧﺪاوﻧﺪاﻧــﺪ‪ ،‬و اﺣﺘﻤــﺎﻻً ﺗــﺎ‬ ‫زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺷـﻤﺎ اﻳـﻦ ﺧﻄـﻮط را ﻣـﻰﺧﻮاﻧﻴـﺪ در ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻘـﺎم ﺑـﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻨــﺎن از اﻳﻨﻜــﻪ در ﻣــﻮرد آنﻫــﺎ اﻇﻬــﺎر ﻧﻈــﺮ ﻛﻨ ـﻴﻢ و اﺣﻴﺎﻧـﺎً اﻧﺘﻘﺎدﻫــﺎﺋﻰ ﺑــﻪ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﻴﺎورﻳﻢ اﺻﻼً ﺧﻮشﺷـﺎن ﻧﻤـﻰآﻳـﺪ‪ .‬از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﻣـﺮدم ﻫـﻢ ﻛـﻪ‬ ‫ﻫﻤﻴــﺸﻪ ﺑــﻪ ﺣﺎﻛﻤــﺎنﺷــﺎن ﺷــﺒﻴﻪ ﻣــﻰﺷــﻮﻧﺪ‪ ،‬روﺣﻴــﺎتﺷــﺎن را ﻣﺜــﻞ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﭽـﺔ اﻗــﺪاﻣﺎت و ﺷـﻴﺮﻳﻦﻛــﺎريﻫــﺎي رﻫﺒــﺮان ﺧــﻮد ﺟﺰﺋــﻲ از ﻣﻘﺪﺳــﺎت‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰآورﻧـﺪ‪ ،‬و اﮔـﺮ ﺧـﻼف اﻋﺘﻘـﺎداتﺷـﺎن ﺣﺮﻓـﻰ ﺑـﺰﻧﻴﻢ آنﻫـﺎ ﻫـﻢ‬ ‫اﺻــﻼً ﺧــﻮشﺷــﺎن ﻧﺨﻮاﻫــﺪ آﻣــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ در ﻣــﻮارد دﻳﮕــﺮ از ﻗﺒﻴــﻞ اﻣــﻮر‬ ‫اﻗﺘــﺼﺎدي و اﺟﺘﻤــﺎﻋﻰ ﺑﺨــﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻨﻮﻳــﺴﻴﻢ‪ ،‬اﻳــﻦ اﻣــﻮر ﻧﻴــﺰ ﺑــﻪ ﻧﺤــﻮي‬ ‫ﻣــﻰﺗﻮاﻧــﺪ ﻣﺮﺑــﻮط ﺷــﻮد ﺑــﻪ ﻫﻤــﺎن ﺧــﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒــﺮ و ﻧﻌﻮذﺑــﺎاﷲ رﻫﺒــﺮان و از‬ ‫ﻫﻤــﻪ ﺑــﺪﺗﺮ ﻣﺮدﻣــﺎن و اﺣــﺴﺎﺳﺎت ﮔــﺮم و ﺻــﻤﻴﻤﺎﻧﻪاﺷــﺎن ﻧــﺴﺒﺖ ﺑــﻪ‬

‫‪١٩‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﭘـﻴﺶداوريﻫــﺎ و اﻋﺘﻘــﺎدات و ﻏﻴـﺮه‪ .‬ﭘــﺲ اﮔــﺮ ﺳــﺮﻣﺎن ﺑــﻮي ﻗﺮﻣــﻪﺳــﺒﺰي‬ ‫ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﭼﺮا اﺻﻼً ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ؟‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﻣﻰﺗـﻮان ﭘﺎﺳـﺦ داد‪ .‬اﻳﻨﭽﻨـﻴﻦ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣـﻰدﻫـﻴﻢ‪ :‬ﻗـﺼﺪ ﻣـﺎ‬ ‫اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ از ﺧــﻮد ﺑﮕــﻮﺋﻴﻢ‪ ،‬اﮔــﺮ از دﻳﮕــﺮان ﻣــﻰﻧﻮﻳــﺴﻴﻢ‪ ،‬دﻟﺨــﻮر‬ ‫ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ در اﻳﻨﺠـﺎ از ﺷـﻤﺎ ﺧﻮاﻧﻨـﺪة ﻣﺤﺘـﺮم ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﻣـﻰﻛﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ اﮔـﺮ‬ ‫دوﺳــﺖ ﻧﺪارﻳ ـﺪ ﻛــﻪ ﻣﻄﻠﺒــﻰ ﺑــﺮ ﺧــﻼف ﻣﻴ ـﻞ و اﻋﺘﻘﺎداﺗــﺎن ﺑﺨﻮاﻧﻴ ـﺪ‪ ،‬اﻳ ـﻦ‬ ‫ﻛﺘــﺎب را ﻛــﻪ از ﻛﺘــﺎبﻓﺮوﺷــﻰ ﻗــﺮض ﮔﺮﻓﺘــﻪاﻳ ـﺪ ﭘــﺲ ﺑﺪﻫﻴ ـﺪ و ﺧــﺼﻮﺻﺎً‬ ‫ﭘـﻮلﺗــﺎن را ﻫـﻢ ﭘــﺲ ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ و اﺻـﻼً ﺑـﻪ دﻧﺒــﺎل اﻳـﻦ ﺧــﺎﻃﺮات ﻧﺒﺎﺷـﻴﺪ‪ .‬و‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﺎً آنﻫﺎﺋﻰ ﻛـﻪ ﻧﺎﻣـﺸﺎن اﻳﻨﺠـﺎ ﻣـﻰآﻳـﺪ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ اﺻـﻼً ﻗـﺼﺪ اﻳﺠـﺎد‬ ‫ﻣﺰاﺣﻤــﺖ ﺑــﺮاي وﺟــﻮد ﻣﺒــﺎركﺷــﺎن در ﻛــﺎر ﻧﻴــﺴﺖ‪ .‬ﭼــﻮن اﮔــﺮ ﻫــﻢ‬ ‫ﻧﺎراﺣــﺖ ﺷــﺪﻧﺪ ﻣــﻰﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﺟﻠــﻮي ﻧــﺸﺮ ﺧــﺎﻃﺮات را ﺑﮕﻴﺮﻧــﺪ‪ .‬ﺳﺎﻧــﺴﻮرِ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣـﺎ ﻧﻴـﺰ از ﻣﻘـﺎم ﺷـﺎﻣﺦِ اﻟﻬـﻰ ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ‪ .‬و از ﻧﻈـﺮ‬ ‫ﺗــﺎرﻳﺨﻰ و ﻋ‪‬ﺮﻓــﻰ ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ اﺻــﻼً ﻋﻴــﺐ و اﻳــﺮادي ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب ﻧﻤــﻰآﻳــﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺧـــﻰ ﻣﻘﺎﻣـــﺎت ﺷـــﺎﻣﺦ ﺑـــﺎ ﭘﻮﺷـ ـﻴﺪنِ رداي ﺧﻴﺮﺧـــﻮاﻫﻰِ ﻋﻤـــﻮﻣﻰ ﺑـــﻪ‬ ‫ﺳﺎﻧـﺴﻮرﭼﻰﮔـﺮي و ﻗﻴﭽـﻰ زدن ﺑـﻪ آﺛـﺎر ﻫﻨـﺮي و ﻏﻴﺮﻫﻨـﺮي ﻣـﺮدم اﻓﺘﺨـﺎر‬ ‫ﻫﻢ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺗﻮﺿـﻴﺤﺎت ﻧﻈـﺮ ﻣـﺮدم را ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ؛‬ ‫ﺣﺎل آﻳﺎ ﻣﻰﺗـﻮان ﺑـﺎ ﺧﻴـﺎل راﺣـﺖ دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻗﻠـﻢ ﺑـﺮده و ﺷـﺮوع ﻛﻨـﻴﻢ ﻳـﺎ‬ ‫ﺧﻴﺮ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﻛـﺴﻰ ﺑـﻰاﺣﺘﺮاﻣـﻰ ﺷـﺪ ﻗـﺼﺪي در ﻛـﺎر ﻧﻴـﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺰرﮔــﺎن و رﻫﺒــﺮان و ﺻــﺎﺣﺐاﺧﺘﻴـﺎران ﻣــﺎ ﻣﻠــﺖ ﻫــﻢ اﮔــﺮ ﺑﺪﺷــﺎن آﻣــﺪ ﻛــﻪ‬ ‫ﺳﺎﻧــﺴﻮر ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ! ﺑﻠــﻪ‪ ،‬ﺧﻴﻠــﻰ ﻛــﺎر ﺧــﻮﺑﻰ ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ‪ ،‬ﺧﻴﺮﺧــﻮاه‪ ‬ﻣــﺮدم‬ ‫ﻫــﺴﺘﻨﺪ و ﭼــﺸﻢ وﮔــﻮش ﺣﻜﻮﻣــﺖاﻧــﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪاﻧــﺪ‪ ،‬دﺳﺘــﺸﺎن درد ﻧﻜﻨــﺪ‬ ‫ﺧــﺴﺘﻪ ﻫــﻢ ﻧﺒﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬اﺻــﻼً از ﺷــﻤﺎ ﭼــﻪ ﭘﻨﻬــﺎن ﻣــﺎ از ﻧﻮﺷــﺘﻦ ﺧــﺎﻃﺮات‬

‫‪٢٠‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻣﻨــﺼﺮف ﺷــﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗــﺎ ﺧــﺪاﺋﻲ ﻧــﺎﻛﺮده ﺑــﺮاي وﺟــﻮد ذﻳﺠــﻮد ﺟﻨﺎﺑﻌــﺎﻟﻲ و‬ ‫دوﺳــﺘﺎن و ﻧﺰدﻳﻜــﺎن و رﻫﺒــﺮان و زﻳﺮدﺳــﺘﺎن و ﺧﺎدﻣــﺎن و ارﺑﺎﺑــﺎن و ﻏﻴــﺮه‬ ‫اﻳﺠــﺎد ﻫــﻴﭻ اﺷــﻜﺎﻟﻲ ﻧﻜﻨــﻴﻢ! ﺑﻠــﻪ ﻗﺮﺑــﺎن! درﺳــﺖ ﻣــﻲﻓﺮﻣﺎﺋﻴــﺪ‪ ،‬از ﻗــﺪﻳﻢ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑـﻪ ﺳـﺮي ﻛـﻪ درد ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ دﺳـﺘﻤﺎل ﻧﻤـﻲﺑﻴﻨﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ ﻫـﻢ اﮔـﺮ‬ ‫ﻛﻼهﻣـﺎن را ﻗـﺒﻼً ﻗﺎﺿـﻲ ﻛـﺮده ﺑـﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣـﻲدﻳـﺪﻳﻢ ﻛـﻪ ﭘﻴـﺸﻴﻨﺎنﻣـﺎن اﮔـﺮ‬ ‫ﻧﻨﻮﺷﺘﻨﺪ ﺣﺘﻤـﺎً ﻋﻘـﻞﺷـﺎن ﻣـﻲرﺳـﻴﺪه! زﺑـﺎنﻣـﺎن ﻻل‪ ،‬اﮔـﺮ در اﻳﻨﺠـﺎ ﻣـﺎ‬ ‫ﺧــﺎﻃﺮات ﺑﻨﻮﻳــﺴﻴﻢ ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﻣﻌﻨــﺎ ﺧﻮاﻫــﺪ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﭘﻴــﺸﻴﻨﻴﺎن ﻛــﺎر ﺑــﺪي‬ ‫ﻛﺮدﻧــﺪ ﻛــﻪ ﻧﻨﻮﺷــﺘﻨﺪ! اﻳــﻦ اﺻــﻼً اﻫﺎﻧــﺖ اﺳــﺖ ﺑــﻪ ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﺳــﻨﺖﻫــﺎ و‬ ‫ﻣﻘﺪﺳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ .‬ﺟﻮاب ﻣﻘﺎﻣﺎت را ﭼﻪ ﺑﺪﻫﻴﻢ؟‬ ‫دﻳﺪﻳﺪ ﭼﻪ ﺷـﺪ؟ ﺣـﺎﻻ ﻣـﺎ را ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻫـﻢ ﻛﺮدﻳـﺪ‪ .‬اﺻـﻼً ﻛـﻲ ﺑـﻮد‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺧـﺎﻃﺮات ﺑﺎﻳـﺪ ﻧﻮﺷـﺖ؟ اﻳﻨﻜـﺎر از ﻧﻈـﺮ ﺷـﺮﻋﻲ درﺳـﺖ اﺳـﺖ؟!‬ ‫ﻣﮕﺮ اﺋﻤﻪ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺎﻃﺮات ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺣـﺎﻻ ﻣـﺎ ﺑﻨﻮﻳـﺴﻴﻢ؟ ﺧـﺎﻧﻢ‪ ،‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻛﺎﻏــﺬ و ﻗﻠــﻢ را ﺑﮕﻴﺮﻳــﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻳــﺪ ﺳــﺮ ﺟــﺎﻳﺶ‪ .‬اﻳــﻦ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳــﻮن را روﺷــﻦ‬ ‫ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺧﻄﺒﺔ ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﭼﻪ ﺑﻮده!‬

‫ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪2005‬‬

‫‪٢١‬‬