Odd Socks

งานศิลปะติดตั้งภายใตชื่อถุงเทาประหลาดที่เทศกาลศิลปะในกรุงเมลเบิรน รายงานเชิงปฏิบัติสําหรับ การใชศิลปะติดตั้งเพื่อการรณรงคดานการสรางเสริมสุขภาพ แปลจาก: Priscilla Robinson, Shane McIver, Jean Rumbold, Beth Rankin, Renee Hawkins, Barbara Colliver and Bruce Rumbold. OddSocks at the melbourne Fringe Festival: A methods paper for using an arts installation in promoting Public Health. Australian and New Zealand Journal of Public Health. 2008: 32: 250-53. ผลงานถุงเทาประหลาด ถือเปนงานศิลปะติดตั้งในงานเทศกาลศิลปะที่จัดขึ้น ณกรุงเมลเบิรน เพื่อ แสดงใหเห็นความสําคัญของการออกกําลังกายและสุขลักษณะของเทา ซึ่งการรณรงคหัวขอการสราง เสริมสุขภาพ ดังกลาวมักจะมีอุปสรรคที่ไมไดรับการบันทึกไว รายงานเชิงปฏิบัติชุดนี้จึงชี้ใหเห็นวา แนวคิดและคําถามทางศิลปะสามารถจัดการกับอุปสรรคเหลานั้นและสงเสริมงานดานการสรางเสริม สุขภาพไดอยางไร ศิลปะหลายแขนง ไมวาจะเปนแนวสรางสรรคเชิงผสมหรือเชิงแสดงออกไดถูกนํามาใชเปนเครื่องมือดานการ สรางเสริมสุขภาพมาหลายทศวรรษแลว ศิลปะติดตั้งเปนอีกแขนงหนึ่งของทัศนศิลปที่สรางสภาพแวดลอมที่ กระตุนการมีสวนรวมของผูชมได ทั้งนี้เนื่องจากมันสามารถลดชองวางระหวางศิลปะและชีวิตจริง จนเกิดการ รวมตัวกันระหวางประสบการณในการบรรยายและประสาทสัมผัสเขาดวยกัน พรอมกับศักยภาพในการสรางองค ความรู เ ชิ ง ลึ ก และสนั บ สนุ น ให เ กิ ด ปฏิ สั ม พั น ธ ส าธารณะได คํ า ถามและมาตรการเชิ ง ศิ ล ปะมี รู ป แบบที่ หลากหลาย รวมไปถึงพัฒนาการระเบียบวิธีในการประเมินผลผานการบําบัด เชน การบําบัดดวยศิลปะ ถึงแมวาโครงการเชิงศิลปจะสามารถสื่อสารและกระตุนใหเกิดความสนใจได แตก็มีอยูเพียงจํานวนนอยที่พุง ประเด็นไปที่การสรางเสริมสุขภาพ ในขณะที่หลายโครงการไมไดแสดงจุดประสงคของตนอยางชัดเจน โครงการถุงเทาประหลาด (OddSocks) เปนศิลปะติดตั้งเพื่อสงเสริมการสรางเสริมสุขภาพ และเปนสวนหนึ่งของ เทศกาลศิ ล ปะ ณ กรุ ง เมลเบิ ร น จุ ด ประสงค ห ลั ก ของผลงานชิ้ น นี้ คื อ การส ง เสริ ม ความเข า ใจว า การดู แ ล สุขลักษณะของเทาสามารถกอใหเกิดประโยชนทางสุขภาพอีกหลายประการ 3 จุ ด ประสงค ห ลั ก ของผลงานชิ้ น นี้ คื อ ก) เพื่ อ สื่ อ สารถึ ง ความสํ า คั ญ ของสุ ข ลั ก ษณะเท า ข) ใหกลยุทธที่สามารถจัดการไดดวยตนเอง และขอมูลเกี่ยวกับการออกกําลังกายและการดูแลสุขลักษณะของ เทา ค)การใหขอมูลอางถึงผูเชี่ยวชาญและการบริการดานการสรางเสริมสุขภาพ จุดประสงคดังกลาวยังนําไปสู จุ ด ประสงค ร องอี ก หลายประการ ได แ ก ง)เพื่ อ สื่ อ สารกั บ มวลชนในรู ป จิ น ตนาการ จ) เพื่ อ ให นั ก ศึ ก ษา วิทยาศาสตรสุขภาพไดมีสวนรวมในกิจกรรมนอกพื้นที่นอกเหนือจากในหองเรียน จ) เพื่อใหผูมีสวนรวมไดมี ปฏิสัมพันธผลงานศิลปะติดตั้งในรูปแบบที่หลากหลาย ไมวาจะเปนการฟงเพลง การเรียนรู และการเลาเรื่อง จุดประสงคหนึ่งของผลงานนี้ก็เพื่อใหขอมูลและหาเงินทุนใหกับโครงการ NGO สองโครงการ นั้นคือโครงการของ

1

Oxfam และโครงการยายทักษะของคณะวิทยาศาสตรสาธารณสุขซึ่งฝกฝนชาวกัมพูชาใหสามารถผลิตรางกาย เทียมใหกับเหยื่อกับระเบิด วิธีการ ชองทางพื้นฐานของโครงการถุงเทาประหลาด คือ ราวตากผาที่ถูกวางไวบนพื้นคอนกรีต โดยมีถุงเทาแขวนอยูบน ที่ตากผาแตละเสน หนีบไวดวยตัวหนีบผาทั่วไป (รูปที่ 1) ถุงเทาประหลาดเปนโครงการที่ไมไดรับทุน โครงการนี้ เปนสวนหนึ่งของเทศกาลงานศิลปะป 2007 โดยจัดขึ้นเปนเวลา 10 วัน (10 วันสําหรับ 10 นิ้วเทา) มีการจัด ตั้งอยูนอกโบสถเซนตพอล เมลเบิรนในจุดที่เปนจุดศูนยกลางและมองเห็นไดชัดเจน (รูปที่ 2)และ เริ่มตั้งแต 10 น. – 19.00 น. งานติดตั้งทั้งหมดประกอบดวยราวตากผาที่เต็มไปดวยถุงเทาแปลกประหลาดที่ไมเขากันเลย ซึ่งก็เปนสิ่งที่ไดรับ บริจาคมา และมีกลุมพนักงานมหาวิทยาลัย อนุศาสนาจารยของมหาวิทยาลัย เชนเดียวกับผูเชี่ยวชาญสุขภาพ เทา นักกายภาพบําบัดเปนผูดูแลผลงาน ดังนั้นหลายๆคนที่นั่นจึงมีความรูที่กวางหรือเฉพาะเจาะจงเกี่ยวกับ ปญหาสุขภาพเทา จึงเปนที่รูกันวาการสื่อสารหรือใหขอมูลทางดานการสรางเสริมสุขภาพ และการมีปฏิสัมพันธ กับผูคนจะสามารถทําไดทันที อยางไรก็ตามพวกเขาก็ไดรับคําแนะนําใหอางถึงผูเชี่ยวชาญหากประสบกับความ ไมแนใจ ผูเชี่ยวชาญทางดานการสรางเสริมสุขภาพเปนผูการกระจายขอมูลทั้งทางเอกสารที่เปนขอเขียนและทางคําพูด แ ล ะ เ พื่ อ ใ ห ส อ ด ค ล อ ง กั บ ใ จ ค ว า ม ห ลั ก ไ ด มี ก า ร แ ส ด ง เ ค รื่ อ ง นั บ ก า ว แ ผ น พั บ แ ล ะ โบรชัวรในตระกราใสที่หนีบเสื้อที่ตั้งไวใกลมือดวย หัวขอตัวอยางไดแก สุขภาพเทาสําหรับเด็ก การออกกําลัง กาย โรคเบาหวาน กายภาพบําบัด การรักษาเทา ขอความสงเสริมการออกกําลังกาย “การเดิน 10,000 กาวตอ วัน” และแผนที่ทางเดิน รูปภาพของถุงเทาเพื่อใหระบายสีและตุกตาหุนที่ทําจากถุงเทาก็ถูกนํามาจัดวางเพื่อ สนับสนุนใหพอแมและเด็กเขามามีสวนรวม นาแปลกใจที่พบวาสิ่งของเหลานี้เปนที่นิยมในหมูของผูใหญและ เด็กดวย นอกจากนั้น ผูคนยังสามารถตั้งคําถามที่เฉพาะเจาะจงกับผูเชี่ยวชาญดานสุขภาพเทาในงานดวย สวนคนที่หยุด ชมก็สามารถเลือกหยิบขอมูล หรือหาคําตอบในสิ่งที่อยากรูได โดยทั่วไปอาจกลาวไดวาคนที่เขาชมงานไดรับการ สนับสนุนใหมีสวนรวมกับงานติดตั้งในรูปแบบที่พวกเขาตองการ วิ ธี ก ารนี้ ไ ด ถู ก พั ฒ นาขึ้ น เพื่ อ ประเมิ น ผลตอบรั บ ที่ ร วมถึ ง การบั น ทึ ก การตอบสนองของผู ค น เช น เดี ย วกั บ ปฏิสัมพันธระหวางคนที่จัดงานติดตั้งและผูคนที่เขาชม สวนหนึ่งของกระบวนการนี้ก็คือ เรามีระบบการนับ จํานวนผูเขาชมและผูที่เดินผานไปมา ทั้งนี้ถือวาผูรวมงานปนสวนหนึ่งของผูคนที่หยุดดูและมีปฏิสัมพันธกับ ผลงานติดตั้งและเอกสารสงเสริมสุขภาพในทางใดก็ได และนับวาผูที่ผานไปมาเปนบุคคลที่เดินผานไมวาจะเปน

2

ใ น ทิ ศ ท า ง ใ ด ที่ อ ยู ฝ ง เ ดี่ ย ว กั บ ถ น น ที่ มี ง า น ติตตั้งอยู ถึงแมวาเราจะรูวามีผูคนพูดถึงงานติดตั้งโดยที่ไมหยุดดู แตเราก็ไมนับวากลุมคนเหลานี้เปนผูเขารวม เพื่อใหเกิดความเขาใจที่ชัดเจนมากขึ้นเกี่ยวกับอิทธิพลของงานติดตั้งครั้งนี้ มีการกระจายเอกสารที่รวบรวมขอ สังเกตุการณประจําวันผานทางอีเมลลใหแกทีมที่จัดทําโครงการเพื่อเปนสวนหนึ่งของกระบวนการประเมินผล มี การกรอกผลตอบรับที่ไดจากผูเขาชมโดยตรงและขอมูลของผูที่สละเวลาเขารวมงานติดตั้ง และคนที่กลับมาอีก เปนครั้งที่สองดวย

การมีปฏิสัมพันธและการสวนรวมอยางงายๆ ของผูรวมงาน

สถานที่จัดงานและมองเห็นไดชัดเจน คือหัวใจของงานศิลปะแบบ ติดตั้ง

การลงมือระบายสีรูปถุงเทาเปนรูปแบบหนึ่งของการมีสวนรวมในศิลปะการติดตั้ง

ผลที่ไดและประเด็นถกเถียง การปฏิสัมพันธระหวางงานติดตั้งมีหลายรูปแบบ เนื่องจากผูชมหลายคนไดรับขาวสารเกี่ยวกับงานนี้ผานทาง อินเตอรเนตและเอกสารแนะนําของเทศกาลศิลปะ จึงอาจกลาวไดวาการทํางานรวมกับงานที่เกี่ยวกับวัฒนธรรม

3

เปนอีกชองทางหนึ่งที่สามารถสรางผลงานศิลปะใหมๆที่เกี่ยวของกับการสรางเสริมสุขภาพได เพราะชวยเพิ่ม จํานวนผูชมและการกระจายขาวสาร ผูชมจํานวนมากเผาสังเกตุการณผลงานอยูหลายวันกอนที่จะตัดสินใจเขา มาดู ซึ่งแสดงใหเห็นวาการสรางความคุนเคยกับผูชมอาจจะตองใชเวลา ผูชมจํานวนหนึ่งกลับมาอีกครั้งพรอม เครื่องวัดที่พวกเขาคิดวาอาจผิดปกติ ทําใหเกิดคําถามวาการเดิน 10,000 กาวนั้นไกลแคไหนกันแน คนเฝางาน ติดตั้งสังเกตุเห็นวาแผนพับที่ถูกแจกไปไมไดถูกทิ้งตามพื้นหรือทําลายภายในบริเวณงาน ซึ่งแสดงใหเห็นวา ผูเขารวมงานมองเห็นประโยชนของขอมูลที่ให ซึ่งก็เปนเปาหมายหนึ่งของงาน รูปแบบการปฏิสัมพันธกับผูเขารวมงานมีหลากหลาย ทั้งในรูปแบบตอบคําถาม การเลือกเอกสารสงเสริมสุขภาพ การใหความคิดเห็น หรือการถกเถียงในประเด็นการเมืองหรือสังคม ซึ่งโดยรวมเปนสิ่งที่คาดคิดไวกอนแลว ผูเขาชมตางก็ถายรูปงานติดตั้งเอาไว แบงปนเรื่องราว จัดถุงเทาใหม หรือเก็บเอาไปเปนของที่ระลึก สิ่งที่สําคัญ คือรูปแบบความสัมพันธที่นาสนใจที่พัฒนาขึ้นระหวางคนจัดงานและผูคนที่อาศัยอยูใกลเคียงและบนถนน ใน เวลานั้น เด็กที่จับกลุมอยูแถวถนนไดชวยใหขอมูลกับคนที่ผานไปมา ซึ่งเปนสิ่งที่ย้ําใหเห็นถึงความสําคัญของ สถานที่ และอิทธิพลของของคนทองถิ่นตอการมีสวนรวมของผูชม บทสรุป คําถามเชิงศิลปะถือเปนวิธีที่มีประโยชนสําหรับการวิจัยที่ตองการการมีสวนรวมและการวิจัยกับกลุมเปาหมายที่ คอนขางเปราะบาง หรือในประเด็นที่ตองระวัง แตขอมูลที่เกี่ยวของกับประโยนชของศิลปะตอดานการสรางเสริม สุขภาพ อาจจะยังมีอยูอยางจํากัด สิ่งที่ควรระลึกไวคือ การใหและอางถึงขอมูลไมไดมีสวนแปรผันโดยอัตโนมัติ กับผลดานการสรางเสริมสุขภาพ กลาวคือ จํานวนแผนพับ หรือรูประบายสีที่แจกไปไมสามารถวัดผลดาน สุขภาพได ซึ่งโครงการที่จะเกิดขึ้นในอนาคตอาจจะตองมีการพิจารณาวาการวัดผลดังกลาวจําเปนหรือไม การจัดงานศิลปะติดตั้ง ถุงเท า ประหลาดถือ เปน จุดเริ่มตน ซึ่ง เราวางแผนที่จะพัฒนาไปถึง จุดที่สามารถวัด ประโยชนดานการสรางเสริมสุขภาพผานกิจกรรมงานศิลปะได สิ่งที่จะมีการศึกษาเพิ่มเติมไดแก การวิเคราะห เชิงอธิบายเกี่ยวกับเรื่องราวของโครงการถุงเทาประหลาด การวิจัยเชิงสังเกตุการณของชวงอายุของงานติดตั้ง และการวิเคราะหเชิงเนื้อหาและหัวขอของรูปถายภายในงาน และจะมีการเขียวิธีการในการทํางานเพื่อเปน เครื่องมือในการสอนดวย แนวความคิดภายใตโครงการถุงเทาประหลาดคอนขางเรียบงายและสามารถปรับแปลงได ในรูปแบบของงาน ศิลปะติดตั้ง โครงการนี้สามารถใชไดดีในการเรียกปฏิสัมพันธกับผูคนในระดับตางๆ และสื่อสารขอมูลทางดาน การสรางเสริมสุขภาพไดอยางมีประสิทธิภาพตามเปาหมายที่วางไว

4