Medsos Epper Thessaloniki Marouli

Δίκησο Μεζζόγειος SOS Ημερίδα για ηην κλιμαηική αλλαγή

H Πξάζηλε Υεκεία ζηελ ππεξεζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πξνζηαζίαο ηνπ θιίκαηνο Κ. Υαηδεαλησλίνπ Δπηθ. Καζεγήηξηα Σκήκαηνο Υεκείαο ηνπ Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη 2008

Ζ Πξάζηλε Υεκεία, ε Βησζηκόηεηα, ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ θιίκαηνο είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλα

Ζ Υεκεία θαη ν Ρόινο ηεο Η ρεκεία είλαη παληνύ θαη απνηειεί αλαπόζπαζην θνκκάηη ηεο ηερλνινγηθήο καο θνπιηνύξαο

Μεξηθέο Πηθξέο Αιήζεηεο • Σα δάζε καο θαηαζηξέθνληαη • Σα εδάθε δηαβξώλνληαη ή αρξεζηεύνληαη από ζπζζώξεπζε αιάησλ • Σα πνηάκηα ζηεξεύνπλ • Σνμηθέο νπζίεο ππεηζέξρνληαη ζηελ ηξνθηθή αιπζίδα • Σν πόζηκν λεξό ζπλερώο ξππαίλεηαη • Οη αζζέλεηεο καο θαηαθιύδνπλ • Σν θιίκα αιιάδεη ζπλερώο

Ζ Πξάζηλε Υεκεία θαη ε Πξάζηλε Αληίιεςε • Πξάζηλε Υεκεία είλαη ε ρεκεία πνπ παξάγεη κε ηνμηθά πξντόληα θαη κε δηαδηθαζίεο πνπ δελ θαηαζηξέθνπλ ην πεξηβάιινλ θαη δελ βιάπηνπλ ηελ πγεία ηνπ αλζξώπνπ • Η Πξάζηλε Υεκεία είλαη ηξόπνο ζθέςεο αιιά θαη δξάζεο • Η Πξάζηλε Αληίιεςε αληηκεησπίδεη όια ηα πξνβιήκαηα ηνπ θόζκνπ καο κε γλώκνλα ηελ απνηξνπή ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ

Πεξηβαιινληηθή Υεκεία Αζρνιείηαη (από ην 1970) κε ηηο ρεκηθέο αληηδξάζεηο πνπ ζπληεινύληαη ζηελ βηόζθαηξα-πδξόζθαηξα θαη γεώζθαηξα θαζώο θαη κε ηηο επηδξάζεηο ηνπο ζηελ αλζξώπηλε δσή θαη ζην πεξηβάιινλ.

Πξάζηλε Υεκεία Αζρνιείηαη (από ην 1990) κε ηνλ ζρεδηαζκό ζύλζεζεο ρεκηθώλ νπζηώλ θαη δηεξγαζηώλ πνπ δελ βιάπηνπλ ηελ πγεία ηνπ αλζξώπνπ θαη δελ θαηαζηξέθνπλ ην πεξηβάιινλ.

Ζ Πνιηηηθή ηνπ Γξαθείνπ Πεξηβαιινληηθήο Πξνζηαζίαο ησλ Ζ.Π.Α. (ΔΡΑ) Διέγρσ θαη επηβάιισ θπξώζεηο (1970-1995) Πξόιεςε ηεο Ρύπαλζεο (1995 έσο ζήκεξα)

Προεδρικά Βραβεία Πράζινης Χημείας (Πρόεδρος Clinton, Μάρηιος 1995, EPA)  Δλαιιαθηηθή ΢ύλζεζε (Bristol-Mayer, taxus bacata, Viagra, Zoloft, Carbaryl, Ibuprophen, 2003)

 Δλαιιαθηηθνί Γηαιύηεο (λεξό, ππεξθξίζηκν CO2, ηνληθνί

δηαιύηεο, Bayer 2002, βεξλίθηα πνιπνπξεζάλεο δπν ζπζηαηηθώλ ζε λεξό)

 Δλαιιαθηηθέο ΢πλζήθεο Αληηδξάζεσλ (Du Pont 2002, Βηνθαηάιπζε ζηελ Παξαζθεπή 1,3 πξνπαλνδηόιεο)

 ΢ρεδηαζκόο Αζθαιέζηεξσλ Οπζηώλ (Engelhard 2003,

ζύλζεζε νξγαληθώλ βεξληθηώλ, όπνπ ην Cd, Pb, Cr αληηθαζίζηαληαη από Ca, Na, Sr. Υξήζε Y αληί Pb ζε ειεθηξνζηαηηθέο βαθέο)

Ζ Πξάζηλε Υεκεία Δπηζηξαηεύεη: • Σελ Φσηνρεκεία

• Σελ Καηαιπηηθή Υεκεία • Σελ Μηθξνθπκαηηθή Υεκεία

• Σελ Τπεξκνξηαθή Υεκεία • Σελ Ναλνρεκεία

• Σελ Ηρνρεκεία • Σελ Δλδπκηθή Υεκεία Γει. ό,ηη βξίζθεηαη ζηελ αηρκή ηνπ δόξαηνο ηεο ρεκείαο νπόηε δελ είλαη ππεξβνιή λα πνύκε όηη ε πξάζηλε ρεκεία απνηειεί ην hi-tech ηεο ρεκείαο.

Ζ Πξάζηλε Υεκεία είλαη Υεκεία Μείσζεο

Κόζηορ Κίνδςνορ και Επικινδςνόηηηα Απόβληηα

Μείωζη

Υλικά

Ενέπγεια Μη ανανεώζιμερ πηγέρ

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο Κάζε πνιίηεο πξέπεη λα γλσξίδεη ηελ

έλλνηα ηεο Βησζηκόηεηαο θαζώο θαη ηηο 12 Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 1. Πξόιεςε Δίλαη πξνηηκόηεξν λα πξνιακβάλεηο ηε δεκηνπξγία απνβιήησλ από ην λα πξνζπαζείο λα επεμεξγαζηείο ή λα θαζαξίζεηο ηα απόβιεηα (no waste)

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 2. Οηθνλνκία Αηόκνπ Οη κέζνδνη ζπλζέζεσο ησλ ρεκηθώλ νπζηώλ πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη ώζηε όια ηα άηνκα ησλ νπζηώλ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη λα ελζσκαηώλνληαη ζην ηειηθό πξντόλ H2 + Cl2  2 HCl,

θαιή νηθνλνκία αηόκνπ

2 Εn + 4 HCl  2 H2 + 2 ZnCl2, θαθή νηθνλνκία αηόκνπ

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 3. Ληγόηεξεο θαη Ληγόηεξν Δπηθίλδπλεο Υεκηθέο Δλώζεηο Θα πξέπεη νη ζπλζεηηθέο κεζνδνινγίεο λα ζρεδηάδνληαη έηζη ώζηε νη ρεκηθέο νπζίεο πνπ παξάγνληαη ζαλ ελδηάκεζα ή ηειηθά πξντόληα λα είλαη ειάρηζηα ή θαζόινπ ηνμηθέο γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηελ αλζξώπηλε δσή.

Pieta. Αζζέλεηα Minamata

Pieta, Capella Sixtina

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο •

΢ρεδηαζκόο Αζθαιέζηεξσλ Υεκηθώλ Πξντόλησλ

Οη ρεκηθέο νπζίεο πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη έηζη ώζηε λα επηηεινύλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο αιιά ηαπηόρξνλα λα ειαηηώλεηαη ε ηνμηθόηεηά ηνπο Sevin: νξγαλνθσζθνξηθό εληνκνθηόλν γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ δάθνπ ηεο ειηάο (ηνμηθό πξντόλ) Φεξνξκόλε ηνπ δάθνπ: ζεμνπαιηθή Οξκόλε ηνπ Γάθνπ (αζθαιέο πξντόλ) Gramoxon: δηδαληνθηόλν επαθήο (αγξηάδα θιπ) Orange Yellow: πόιεκνο ηνπ Vietnam, πξόζκημε: δηνμίλε

Οη Γηνμίλεο Οη δηνμίλεο είλαη νη πην θνβεξέο ελώζεηο πνπ έρνπλ εκθαληζηεί ζηε γε θαη παξάγνληαη θαηά ηελ θαύζε νξγαληθώλ ελώζεσλ πνπ πεξηέρνπλ ριώξην. Γελ ππάξρνπλ ζηε θύζε

Κύξηεο πεγέο εθπνκπήο δηνμηλώλ: • Καύζε ζθνππηδηώλ, μύινπ, πξντόλησλ πεηξειαίνπ • Υισξίσζε ηνπ ραξηνπνιηνύ θαηά ηελ θαηεξγαζία ηνπ πξνο παξαγσγή αλαθπθισκέλνπ ραξηηνύ • Γαζηθέο Ππξθαγηέο

Βιάβεο πνπ πξνθαινύλ: • Αλσκαιίεο ηνπ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο • Καξθίλν ηνπ ζπξενεηδνύο θαη γεληθά όια ηα είδε θαξθίλνπ

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 5. Αζθαιέζηεξνη Γηαιύηεο θαη Βνεζεηηθά Μέζα Θα πξέπεη ηα βνεζεηηθά κέζα ησλ ρεκηθώλ αληηδξάζεσλ (δηαιύηεο, πιηθά ρξσκαηνγξαθίαο θ.α.) λα απνθεύγνληαη λα ειαρηζηνπνηνύληαη ή λα αληηθαζίζηαληαη από πξάζηλνπο δηαιύηεο, δει. κε ξππνγόλνπο.

Πξάζηλνη Γηαιύηεο • • • •

Γηαιύηεο από βηνκάδα (δύκσζε ζαθράξσλ, θπηηθά έιαηα) Τπεξθξίζηκνη δηαιύηεο (ηξόθηκα θάξκαθα, ζηεγλό θαζάξηζκα ησλ ξνύρσλ) Ηνληθνί δηαιύηεο (πγξά άιαηα) Τπέξζεξκνο αηκόο (εθρύιηζε θπζηθώλ πξντόλησλ, π.ρ. ρακνκήιη, ξίγαλε, αιόε θ.α).

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 6. ΢ρεδηαζκόο γηα Δλεξγεηαθή Απνηειεζκαηηθόηεηα Θα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππ’ όςηλ νη ελεξγεηαθέο απαηηήζεηο θαη λα ππάξρεη κέξηκλα γηα ηελ ειάηησζε ηνπ θόζηνπο θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο επίδξαζεο. Οη αληηδξάζεηο θαη νη δηεξγαζίεο ζα πξέπεη λα εθηεινύληαη θαηά ην δπλαηόλ ζε ζεξκνθξαζία θαη πίεζε πεξηβάιινληνο.



Φσηνρεκεία: π.ρ. απνρξσκαηηζκόο ηλώλ κε ην θσο ηνπ ειίνπ αληί κε ρισξίλε ή ππεξνμείδην ηνπ πδξνγόλνπ.



Αληίδξαζε Diels-Alder κε κηθξνθπκαηηθή αθηηλνβνιία

Αληίδξαζε Diels-Alder (Βξαβείν Nobel 1950)

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 7. Υξήζε Αλαλεσζίκσλ Πξώησλ Τιώλ  Δπηβάιιεηαη όπνπ είλαη ηερληθώο θαη νηθνλνκηθώο πξαθηηθό.



Όρη ζηελ αλεμειεγθηε ρξήζε πεηξειαίνπ, πνπ ζα εμαληιεζεί ζύληνκα θαη απνηειεί πεγή παξαγσγήο πνιύηηκσλ πξώησλ πιώλ γηα ηε ρεκηθή βηνκεραλία θαη ηε θαξκαθνβηνκεραλία.

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο Παξαγσγή Υεκηθώλ Οπζηώλ από Αλαλεώζηκεο Πεγέο Πλεονεκηήμαηα Γηαηήξεζε νξπθηώλ πεγώλ (πεηξέιαην, ιηγλίηεο) Οη αλαλεώζηκεο πεγέο δελ ζπλεηζθέξνπλ ζε CO2 Οη πξώηεο ύιεο είλαη κε ηνμηθέο Σν πξντόληα είλαη βηναπνηθνδνκήζηκα

Μειονεκηήμαηα Οη αλαλεώζηκεο πξώηεο ύιεο έρνπλ κεγάιν θόζηνο Απαηηείηαη λέα ηερλνινγία ΢ηηο βηνκεραλίεο δελ ππάξρεη δηαδηθαζία εθνδηαζκνύ θαη ηξνθνδνζίαο κε αλαλεώζηκεο πξώηεο ύιεο

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 8. Μείσζε ησλ Δλδηάκεζσλ Πξντόλησλ Γει. ησλ παξαγώγσλ θαη ησλ παξαπξντόλησλ

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 9. Καηάιπζε Σα θαηαιπηηθά αληηδξαζηήξηα είλαη πξνηηκόηεξα από ηα ζηνηρεηνκεηξηθά. Η θαηάιπζε είλαη πνιύ ζεκαληηθό εξγαιείν ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο γηα ηα ηεξάζηηα πιενλεθηήκαηα ηεο, όπσο π.ρ. ε επηηάρπλζε ησλ αληηδξάζεσλ, ε εθιεθηηθόηεηα θ.α.

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 10. ΢ρεδηαζκόο Απνηθνδνκεζίκσλ Πξντόλησλ Σα ρεκηθά πξντόληα πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη έηζη ώζηε κεηά ηε ρξήζε ηνπο λα απνηθνδνκνύληαη ζε πξντόληα πνπ δελ επηβαξύλνπλ ην πεξηβάιινλ.

Πολςγαλακηικό Οξύ για Παπαγωγή Πλαζηικών Καλαμ πόκι

Άμςλο

Μη παθιναπιζμένη δεσηπόζη Φιλμ

Ζύμωζη

Γαλακηικό Οξύ

Ενδςαμζία

Παπαγωγή Μονομεπούρ

Βαθμός πολσμερισμού Ίνες

Λακηίδιο

Φιλμ Θερμοπλαστικοποίηση Μποσκάλι Υυάνσιμη Μη Υυάνσιμη κλπ.

Μοπθοποίηζη Πολςμεπούρ

PLA

Παπαγωγή Πολςμεπούρ

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 11. Αλάιπζε Πξαγκαηηθνύ Υξόλνπ γηα ηελ Πξόιεςε ηεο Ρύπαλζεο Οη αλαιπηηθέο κεζνδνινγίεο πξέπεη λα αλαπηπρζνύλ έηζη ώζηε λα παξαθνινπζείηαη θαη λα ειέγρεηαη ε ηπρόλ δεκηνπξγία επηθίλδπλσλ ρεκηθώλ νπζηώλ θαζ’ όιε ηε δηάξθεηα ηεο ρεκηθήο επεμεξγαζίαο.

Οη Γώδεθα Αξρέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο 12. Πξόιεςε Υεκηθνύ Αηπρήκαηνο Οη Υεκηθέο νπζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη θαηά ηελ ζύλζεζε ελόο πξντόληνο ε θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο ρεκηθήο δηεξγαζίαο πξέπεη λα επηιέγνληαη έηζη ώζηε θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηεξγαζίαο λα ειαρηζηνπνηείηαη ν θίλδπλνο ρεκηθνύ αηπρήκαηνο ν θίλδπλνο εθπνκπώλ, εθξήμεσλ θαη ππξθατώλ.

Bhopal, Κεληξηθή Ιλδία. Δξγνζηάζην εληνκνθηόλσλ (Carbaryl), 1984. Union Carbide, 3000 λεθξνί, 500000 ηξαπκαηίεο

Seveso, Ιηαιία, 1976. Δξγνζηάζην παξαζθεπήο θπηνθαξκάθσλ. 37000 άλζξσπνη εμεηέζεζαλ ζηε δηνμίλε. 80000 δώα ζαλαηώζεθαλ.

Texas, 1947. Ππξθαηά ζε tanker πνπ κεηέθεξε ληηξηθή ακκσλία

Δπηιεγκέλεο Δθαξκνγέο ηεο Πξάζηλεο Υεκείαο • Βηνληίδει, Βηναηζαλόιε • Βηναπνηθνδνκνύκελα πνιπκεξή, πιαζηηθά ακύινπ • Πξάζηλεο ηερλνινγίεο αληηξύπαλζεο (Σζεξλνκπηι) • Υξώκαηα, βαθέο πδαηνδηαιπηέο

• Φάξκαθα • Φπηνθάξκαθα

• Σξόθηκα (επεμεξγαζία ηξνθίκσλ)

Δγθαηαζηάζεηο Παξαγσγήο Βηναηζαλόιεο από Βηνκάδα

Mr. Stavros Dimas, Commissioner for Environment, European Commission, visits Iogen facility, fuels up with cellulose ethanol - September 22, 2005

Όινη καο θαζεκεξηλά ζπλεηζθέξνπκε ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο Ζιεθηξηζκόο Πεηξνρεκηθή βηνκεραλία (θάξκαθα, ρξώκαηα, πιαζηηθά θ.α.) Ορήκαηα (Ι.Υ. απηνθίλεηα, ιεσθνξεία, αεξνπιάλα, πινία, αγξνηηθά κεραλήκαηα θ.α.) Μεγάιε θαηαλάισζε ραξηηνύ

Αύμεζε ηνπ παγθνζκίνπ πιεζπζκνύ (αλάγθε γηα πεξηζζόηεξα ηξόθηκα, αύμεζε ησλ εθηξνθώλ δώσλ θαη εληαηηθέο θαιιηέξγεηεο κε ιηπάζκαηα)

Μεγάιεο πνζόηεηεο ζθνππηδηώλ

Ζ Πξάζηλε Υεκεία κπνξεί λα παξεκπνδίζεη ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο Μεηάβαζε ζε θαύζηκα πνπ δελ παξάγνπλ αέξηα ζεξκνθεπίνπ (ελαιιαθηηθά θαύζηκα) Καηάιπζε

Διαρηζηνπνίεζε ηνπ ξόινπ ηεο αληηξξύπαλζεο (no waste, EPA) Έξεπλα πξνο ηελ θαηεύζπλζε ηεο κείσζεο (κηθξνζπζθεπέο, νζόλεο TFT) Δλαιιαθηηθνί δηαιύηεο Δκπέδσζε ηεο θηινζνθίαο πνπ ζηνρεύεη ζε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο

΢πκπέξαζκα

Τπάξρεη κηα Υεκεία, ε Πξάζηλε Υεκεία, πνπ ραξαθηεξίδεηαη θαη σο ππεύζπλε Υεκεία θαη βνεζά ζην λα απνθεπρζεί ε θιηκαηηθή αιιαγή

Δξώηεκα… Μήπσο ε Πξάζηλε Υεκεία είλαη έλα κηθξό ζεκαδάθη ζηνλ νξίδνληα γηα αλάθακςε από ηελ ζεκεξηλή ζε πνιιαπιά επίπεδα παξαθκή, όπνπ θπξηαξρεί ε πξόηαμε ησλ πξνζσπηθώλ ζπκθεξόλησλ θαη ε αύμεζε ηεο θαηαλαισηηθήο ηθαλόηεηαο;

Πξνθεηηθά ιόγηα… «Κάπνηα κέξα ε Γε ζα δαθξύζεη, ζα εθιηπαξήζεη γηα ηε δωή ηεο, ζα θιάψεη κε δάθξπα αίκαηνο, ηόηε εζύ ζα πξέπεη λα δηαιέμεηο αλ ζα ηε βνεζήζεηο ή ζα ηελ αθήζεηο λα πεζάλεη θαη όηαλ απηή πεζάλεη, ζα πεζάλεηο θαη εζύ επίζεο» John Hollow Horn, Oglala Lakota 1932

΢αο επραξηζηώ γηα ηελ πξνζνρή ζαο