Kregoslup - Badanie Manualne I Mobilizacja Cz.2

Ryć. 11.

Ryć. 12.

Zginanie lub prostowanie

Ryć. 11. Pozycja wyjściowa:

Pozycja wyjściowa:

Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od tyłu pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (palpacja). Pozostała część dłoni leży poniżej aktualnego segmentu stabilizując dolny odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Lewe ramię T spoczywa na ramionach P Dłoń obejmuje prawy bark P

Chwyt i stabilizacja:

T tak pochyla P do przodu, by w aktualnym segmencie spowodować ruch zginania. Test: podczas zginania kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból.

Wykonanie:

Wykonanie:

Komentarz:

Alternatywna pozycja wyjściowa: P splata dłonie na karku. T musi zważać na to, aby zginanie odbywało się w obrębie kręgosłupa lędźwiowego (bez nadmiernych współruchów kręgosłupa piersiowego). Jeśli P właściwie zrozumiał ruch, to może go wykonać czynnie (pod kontrolą T). Ryć. 12. przedstawia test: prostowanie. Lewa dłoń T ułożona jest na klatce piersiowej pod ramionami P chwytając za jego prawy bok. Jeśli wskazane jest leczenie, to wykonuje się je w leżeniu na boku: Ryć. 6. lub 9., strona 191 lub 194.

Rvc. 14.

Zginanie /. rohują w prawo i skłonem boc/nym w prawo lub prostowanie z rotacją w prawo i skłonem boc/nym w lewo

P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej, a dłonie leżą na przeciwległych barkach. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja:

160

Ryć. 13.

P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej, a dłonie leżą na przeciwległych barkach. T stoi przodem do prawego boku P Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni leży poniżej aktualnego segmentu stabilizując dolny odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Prawe ramię T spoczywa na ramionach P Dłoń obejmuje lewy bark P T pochyla P do przodu oraz obraca go jednocześnie i pochyla w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: podczas wykonania ruchu zginania sprzężonego z rotacją oraz skłonem bocznym w tą samą stronę kontroluj ruchomość w aktualnym segmencie. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony.

Komentarz:

Jeśli wskazane jest leczenie, to wykonuje się je w leżeniu na boku: Ryć. 7., strona 192. Ryć. 14. przedstawia test prostowania sprzężony / rotacją w prawo oraz skłonem bocznym w lewo. Prawa ręka T obejmuje pod ramionami P jego lewy bok. Palec badający leży od strony bocznej ( t ut aj lewej) pomiędzy wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu.

161

Ryć. 15.

Ryć. 16 a S.

Rvc. 16 a.

Kręgosłup lędźwiowy — miednica— staw biodrowy: diagnostyka różnicowa górny dobr/.usznie Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi przodem do lewego boku P na wysokości jego nóg. Stabilizacja i wykonanie: Prawa dłoń zgina kończynę dolną w stawie kolanowym. 1. Lewa dłoń stabilizuje miednicę P a) Test mięśnia prostego uda: W przypadku skrócenia mięśnia prostego uda mimo pełnej ruchomości kolana przy zgiętym stawie biodrowym zginanie jest ograniczone. Na przedniej powierzchni uda pojawia się ból. Po wykonaniu izometrycznego skurczu zakres ruchu się powiększa. b) Test nerwu udowego: (patrz również Ryć. 28a, b, c.). W przypadku podrażnienia nerwu udowego ból może się pojawić na przedniej powierzchni uda oraz w obrębie podudzia. Po wykonaniu skurczu izometrycznego zakres ruchu nie ulega zmianie. 2. Lewa dłoń stabilizuje kość krzyżową P Test stawu krzyżowo-biodrowego: Dalsze zginanie stawu kolanowego poprzez rozciąganie mięśnia prostego uda powoduje rotację kości biodrowej w kierunku brzusznym. Objawy sprowokowane tym ruchem mogą być spowodowane zmianami w stawie krzyżowo-biodro wy m. 3. Lewa dłoń stabilizuje dolny odcinek piersiowy kręgosłupa P Test kręgosłupa lędźwiowego: Dalsze zginanie stawu kolanowego może spowodować powiększenie lordozy lędźwiowej. Sprowokowane objawy mogą być spowodowane zmianami w obrębie kręgosłupa lędźwiowego. Komentarz: Techniki opisane powyżej używane są do przeprowadzenia diagnostyki różnicowej, która ma ułatwić odróżnienie uszkodzenia stawu od uszkodzenia mięśnia czy też nerwu. Nieodzowne są dalsze badania. 162

Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi przodem do lewego boku l' Chwyt: Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od strony grzbietowej pomiędzy dwoma wyrostkami kolc/ystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Lewy kłąb kciuka ułożony jest od strony grzbietowej na górnym wyrostku kolczystym aktualnego segmentu. Wykonanie: Lewa dłoń popycha górny kręg w segmencie dobrzusznie. Test: kontroluj ruchomość w segmencie (szczególnie hypermobilność). Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Ryć. 16 b. przedstawia test alternatywny.

163

Ryć. 17 S.

Ryć. 16 b.

Ryć. 16 b S.

Kręg dolny dobrzusznie

Test sprężynowania

Pozycja wyjściowa:

Pozycja wyjściowa:

Chwyt:

Chwyt:

P leży na brzuchu. T stoi przodem do lewego boku P Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Prawy kłąb kciuka ułożony jest od strony grzbietowej na dolnym wyrostku kolczystym aktualnego segmentu.

Wykonanie:

Prawa dłoń popycha dolny kręg w segmencie dobrzusznie.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie (szczególnie hypermobilność). Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Jest to technika alternatywna do przedstawionej na Ryć. 16a.

164

Rvc. 17.

P leży na brzuchu. T stoi przodem do prawego boku P Skierowane doczaszkowo palce wskazujący oraz środkowy lewej ręki (albo klin) ułożone są na obu wyrostkach poprzecznych dolnego kręgu w aktualnym segmencie. Strona łokciowa prawej ręki ułożona jest na dystalnej części obu palców lewej ręki. Gdy używa się klina to lewa ręka spoczywa na klinie. Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest wtedy w wyżłobieniu klina przeznaczonym na wyrostki kolczyste dotykając obu wyrostków kolczystych aktualnego segmentu (wykonuje palpację).

Wykonanie:

T opiera się na punktach kontaktowych popychając kręg dobrzusznie.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Kręg dolny porusza się w stosunku do kręgu górnego w segmencie w kierunku brzusznym (również kość krzyżowa w stosunku do L.). Test zawsze wykonywany jest od dołu kręgosłupa w kierunku głowy. Powierzchnie stawowe górnych wyrostków stawowych kręgu dolnego oddalają się wtedy od powierzchni stawowych dolnych wyrostków stawowych kręgu górnego. Podczas testowania następnego, leżącego wyżej segmentu te same powierzchnie stawowe (znajdujące się tera/, na dole) będą dociskane, natomiast powierzchnie stawowe na górnych wyrostkach stawowych — oddalane. W ten sposób można zlokalizować ewentualne objawy z dokładnością do dwóch segmentów.

Ryć. 18 S.

Ryć. 18.

Rotacja poprzez wyrostek kolczysty: bocznie

Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi przodem do prawego boku P Chwyt i stabilizacja: Kciuk lewej ręki leży od strony bocznej (tutaj od lewej) na wyrostku kolczystym dolnego kręgu w aktualnym segmencie stabilizując go przed ruchem rotacji w prawo. Kciuk prawej ręki leży od strony bocznej (tutaj od prawej) na wyrostku kolczystym górnego kręgu w aktualnym segmencie. Wykonanie: Kciuk prawej ręki popycha wyrostek kolczysty w lewo (bocznie) powodując tym samym rotację kręgu górnego w prawo. Aby wykonać rotację w lewo, kciuk prawej ręki stabilizuje kręg dolny, a kciuk lewej ręki porusza kręgiem górnym. Test: kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Unikaj nacisku w kierunku brzusznym. Jest to test specyficzny dla jednego segmentu. Ustawienie stawów w odcinku lędźwiowym sprawia, że zakres ruchów rotacyjnych jest bardzo mały. Z tego też powodu test ten jest bardziej testem prowokacyjnym. Jeśli T wykonując rotację sprowokuje powstanie bólu to wie, który segment oraz który kierunek ruchu wywołuje objawy bólowe. Należy o tym pamiętać podczas dalszego badania oraz leczenia. 166

Ryć. 19. Gra stawowa

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Aby zmniejszyć skłon boczny kręgosłupa lędźwiowego pod talię P podkłada się poduszkę. Oba stawy biodrowe oraz kolanowe są zgięte. Zakres ugięcia stawów biodrowych (około 60°) jest uzależniony od aktualnej pozycji spoczynkowej badanego segmentu. T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od strony grzbietowej pomiędzy oba wyrostki kolczyste aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest powyżej aktualnego segmentu kręgosłupa lędźwiowego stabilizując go podczas badania. Lewa dłoń T obejmuje od strony grzbietowej kolana P przytrzymując je przy swoim ciele. Wykonanie: T na przemian popycha oraz ciągnie lewą ręką małymi wibrującymi ruchami uda P w ich osi podłużnej. Ruch ten odbywa się wzdłuż płaszczyzny poprzecznej, która ustawiona jest paralelnie do krążka międzykręgowego aktualnego segmentu. Test: kontroluj ruchomość w segmencie (grę stawową). Grę stawową należy sprawdzić u P w leżeniu na prawym oraz lewym boku. Komentarz: Zgięcie stawów biodrowych do kąta 60° wywołuje u wielu pacjentów zgięcie lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Z tego powodu ważne jest kontrolowanie pozycji spoczynkowej kręgosłupa lędźwiowego.

Ryć. 20.

Ryć. 21.

Ryć. 22 S.

Ryć. 22.

Rotacja w prawo od strony czaszkowej w zgięciu Zginanie lub prostowanie

Ryć. 20. Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. Kolana wystają poza krawędź stołu. T stoi przodem do R Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący prawej ręki leży od strony grzbietowej pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni leży powyżej aktualnego segmentu i stabilizuje tą część kręgosłupa lędźwiowego. Lewa dłoń obejmuje od strony grzbietowej podudzia P i przytrzymuje je przy swoim ciele. Wykonanie: Lewe ramię oraz ciało T pociągają kolana P w kierunku doczaszkowym i trochę do siebie powodując tym samym ruch zginania w aktualnym segmencie.

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w zgięciu. T stoi przodem do P

Test: podczas ruchu zginania kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Ryć. 21. przedstawia badanie ruchomości w segmencie podczas prostowania. Tułów P leży teraz pośrodku stołu, a jego miednica oraz nogi przy jego krawędzi. Lewa dłoń T obejmuje od strony brzusznej podudzia P T popycha nogi oraz miednicę w kierunku grzbietowym zważając przy tym na to by kąty ugięcia stawów biodrowych i kolanowych nie uległy zmianie. Prawa dłoń stabilizuje kręgosłup lędźwiowy powyżej aktualnego segmentu. Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 6. lub 9. strona 191 oraz 194.

Test: podczas wykonywania rotacji w zgięciu kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Górny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w lewo (do stołu) dalej niż wyrostek kolczysty dolny. Aby uzyskać największy zakres ruchu rotacji w prawo w zgięciu to kręgosłup lędźwiowy należy dodatkowo ustawić w skłonie w prawo (ruch sprzężony). W tym przypadku nie wolno podkładać żadnej poduszki pod talię P Jeśli wskazana jest terapia to została ona przedstawiona na Ryć. 7., strona 192.

168

Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący lewej dłoni położony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest na prawej grzbietowej powierzchni miednicy P stabilizując ja przy ciele T. Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do prawych dolnych żeber, dłoń obejmuje prawy bok P, a palce ułożone są od strony bocznej (tutaj od prawej) na wyrostku kolczystym górnego kręgu aktualnego segmentu.

Wykonanie: Prawe ramię rotuje dolny odcinek piersiowy oraz odcinek lędźwiowy kręgosłupa w prawo.

169

Ryć. 23 S.

Ryć. 23.

Rotacja w prawo od strony ogonowej w zgięciu

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest wyprostowana. Na niej spoczywa ugięta prawa noga. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w zgięciu. T stoi przodem do E Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący prawej dłoni leży od strony bocznej (tutaj od prawej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest powyżej aktualnego segmentu i stabilizując odcinek lędźwiowy kręgosłupa przy ciele T. Palec wskazujący oraz środkowy lewej dłoni chwytają wyrostek kolczysty dolnego kręgu. Pozostała część dłoni oraz przedramię T spoczywają na prawej grzbietowej powierzchni miednicy. Wykonanie: Lewa ręka rotuje miednicę w lewo co daje relatywną rotację kręgosłupa lędźwiowego w prawo. Test: podczas wykonywania rotacji w zgięciu kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Dolny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w prawo (od stołu) dalej niż wyrostek kolczysty górny. Aby uzyskać największy zakres ruchu rotacji w prawo w zgięciu to kręgosłup lędźwiowy należy dodatkowo ustawić w skłonie w prawo (ruch sprzężony). W tym przypadku nie wolno podkładać żadnej poduszki pod talię P Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 8. strona 193. 170

Ryć. 24 S.

Rvc. 24.

Rotacja w prawo od strony czaszkowej w wyproście

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są ugięte. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Po/ostała część dłoni ułożona jest na prawej grzbietowej powierzchni miednicy stabilizując ją przy ciele T. Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do prawych dolnych żeber, dłoń obejmuje prawy bok P, a kciuk (lub palce) ułożone są od strony bocznej (tutaj od prawej) na wyrostku kolczystym górnego kręgu w aktualnym segmencie. Wykonanie: Prawe ramię rotuje dolny odcinek piersiowy oraz odcinek lędźwiowy kręgosłupa w prawo. Test: podczas wykonywania rotacji w wyproście kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Górny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w lewo (do stołu) dalej niż wyrostek kolczysty dolny. Aby uzyskać większy zakres ruchu rotacji w prawo w wyproście to kręgosłup lędźwiowy należy dodatkowo ustawić w skłonie w lewo (ruch sprzężony). Skłon boczny w lewo można uzyskać podkładając poduszkę pod talię P Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 10. strona 195. 171

Ryć. 25 S.

Ryć. 25.

Ryć. 26.

Rotacja w prawo od strony ogonowej w wyproście Trakcja

Pozycja wyjściowa:

Pozycja wyjściowa:

Chwyt i stabilizacja:

P leży na plecach. Oba stawy biodrowe i kolanowe są /gięte. T stoi przy końcowej części stołu przodem do P Chwyt i stabilizacja: Obie dłonie obejmują proksymalna cześć podudzi P Wykonanie: Aby uzyskać trakcję w odcinku lędźwiowym kręgosłupa T pochyla się do tyłu.

P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest wyprostowana. Na niej spoczywa ugięta prawa noga. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do P Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od prawej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest powyżej aktualnego segmentu stabilizując kręgosłup lędźwiowy przy ciele T. Palce wskazujący i środkowy lewej dłoni chwytają wyrostek kolczysty dolnego kręgu. Pozostała część dłoni oraz przedramię P ułożone są na prawej grzbietowej powierzchni miednicy.

Wykonanie:

Lewa dłoń rotuje miednicę w lewo co daje relatywną rotację kręgosłupa lędźwiowego w prawo.

Test: podczas wykonywania rotacji w wyproście kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Dolny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w prawo (od stołu) dalej niż wyrostek kolczysty górny. Aby uzyskać największy zakres ruchu rotacji w prawo w wyproście to kręgosłup lędźwiowy należy dodatkowo ustawić w skłonie bocznym w lewo (ruch sprzężony). Skłon boczny w lewo można uzyskać podkładając poduszkę pod talię P Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 11. strona 196. 172

Test: zwróć uwagę na zmniejszanie się bólu. Komentarz: Przed wykonaniem testu kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w aktualnej pozycji spoczynkowej tzn. T zmienia ustawienie kręgosłupa lędźwiowego w przestrzeni, aż znajdzie taka pozycję, która jest najmniej bolesna. Jeśli test ten zmniejsza objawy bólowe, to odpowiednie lec/enie zostało przedstawione na Ryć. 3. strona 188.

173

Ryć. 27 a.

Ryć. 27 b. Testowanie nerwu kulszowego: w leżeniu na plecach lub w leżeniu na boku

Ryć. 27a. Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. T stoi przy końcowej części stołu przodem do R Wykonanie: Fotografia przedstawia maksymalne napięcie (z powodu rozciągania) korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego oraz obwodowych dróg nerwowych tworzących nerw kulszowy. Napięcie to uzyskano poprzez zgięcie stawu biodrowego, wyprost stawu kolanowego, zgięcie grzbietowe stopy oraz zgięcie kręgosłupa szyjnego. Test wykonuje się z pozycji zerowej P leżącego na plecach. T unosi wyprostowaną prawą nogę P Przeciętny zakres tego ruchu wynosi w warunkach prawidłowych około 90°. Jeśli ruch ten jest utrudniony z powodu skrócenia oraz/lub bolesności mięśni tylnej powierzchni uda, to po wykonaniu poizometrycznej relaksacji prostowników stawu biodrowego („czynne rozluźnienie") zakres ruchu może się powiększyć. Jeśli zakres ruchu się powiększy to mięśnie te powinny być leczone przy zastosowaniu technik relaksacyjnych oraz/lub rozciągających. Jeśli ruch zostanie zatrzymany, a poizometryczna relaksacja nie wpływa na powiększenie zakresu ruchu to prawdopodobnie mamy do czynienia z podrażnieniem struktur tworzących nerw kulszowy. Przypuszczenie nasze można potwierdzić w następujący sposób: nieznacznie opuszcza się nogę do pozycji bezbolesnej po czym wykonuje się zgięcie grzbietowe stopy oraz/lub zgięcie kręgosłupa szyjnego. (Jeśli to konieczne to głowa P unoszona jest przez asystenta). Jeśli ból pojawi się ponownie lub się powiększy to nasze podejrzenia są potwierdzone. 174

Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu w stosunku do otaczających go tkanek. Komentarz: Wszystkie stawy, które poruszają się podczas wykonywania wymienionego testu powinny być wcześniej sprawdzone (pojedynczo) pod względem ich ruchomości oraz bolesności. Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to aby nie napinać nerwu oraz aby mięśnie otaczające badane stawy nie były rozciągane. Ryć. 27b. przedstawia wykonanie testu w leżeniu na boku. W tej pozycji terapeuta może wykonać wymieniony test samodzielnie, bez pomocy asystenta. Jeśli podczas wykonania tego testu zginanie kręgosłupa lędźwiowego powoduje wystąpienie miejscowego bólu, to nogę P należy cofnąć do pozycji bezbolesnej. Prawa ręka T stabilizuje wtedy kręgosłup lędźwiowy sprawdzając jednocześnie czy podczas wykonania testu nie ulega on poruszeniu. Przed wykonaniem testu należy osobno sprawdzić biorące w nim udział stawy. W przypadku podrażnienia nerwu zupełnie normalna jest wrażliwość tego nerwu na ucisk. Badanie kończy się palpacją nerwu w następujących miejscach: otwór kulszowy większy, dół podkolanowy oraz głowa kości strzałkowej.

175

Przypuszczenie można to potwierdzić w następujący sposób: gdy ból pojawił się przy prostowaniu stawu kolanowego to należy lekko ugiąć podudzie do pozycji bezbolesnej, a gdy ból pojawił się przy zginaniu stawu biodrowego to do pozycji bezbolesnej opuszcza się nogę wyprostowaną w stawie kolanowym; po czym wykonuje się zgięcie grzbietowe stopy oraz/lub zgięcie kręgosłupa. Jeśli ból pojawi się ponownie lub się powiększy to nasze podejrzenia są potwierdzone.

Ryć. 27 c.

Ryć. 27 d.

Testowanie nerwu kulszowego: w pozycji siedzącej lub stojącej

Ryć. 27c. Pozycja wyjściowa: P siedzi na stole terapeutycznym. T stoi przodem do R Wykonanie: Test ten wykonywany jest zasadniczo tak samo jak w leżeniu na plecach. Fotografia przedstawia maksymalne napięcie (z powodu rozciągania) korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego oraz obwodowych dróg nerwowych tworzących nerw kulszowy. Napięcie to uzyskano poprzez zgięcie stawu biodrowego, wyprost stawu kolanowego, zgięcie grzbietowe stopy oraz zgięcie kręgosłupa. Test rozpoczyna się z normalnej pozycji siedzącej. Najpierw wykonuje się prostowanie stawu kolanowego. Jeśli nie pojawiają się żadne objawy to przy wyprostowanym stawie kolanowym zginamy staw biodrowy. Jeśli ruch ten jest utrudniony z powodu skrócenia oraz/lub bole-sności mięśni tylnej powierzchni uda to po wykonaniu poizometrycz-nej relaksacji prostowników stawu biodrowego („czynne rozluźnianie") zakres ruchu może się powiększyć. Gdy utrudnione jest prostowanie stawu kolanowego to relaksację wykonuje się na zginaczach stawu kolanowego. Jeśli zakres ruchu się powiększy to mięśnie te powinny być leczone przy zastosowaniu technik relaksacyjnych oraz/lub rozciągających. Jeśli ruch zostanie zatrzymany, a poizometryczna relaksacja nie wpływa na powiększenie zakresu ruchu to prawdopodobnie mamy do czynienia z podrażnieniem struktur tworzących nerw kulszowy. 176

Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu w stosunku do otaczających go tkanek. Komentarz: Wszystkie stawy, które poruszają się podczas wykonywania wymienionego testu powinny być wcześniej sprawdzone (pojedynczo) pod względem ich ruchomości oraz bolesności. Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to aby nie napinać nerwu oraz aby mięśnie otaczające badane stawy nie były rozciągane. Taką pozycję wyjściową przyjmuje się wtedy, gdy P w wywiadzie twierdzi, że w pozycji leżącej nie odczuwa żadnego bólu (albo tylko mały), natomiast ból ten występuje w pozycji siedzącej. Jeśli ból pojawia się dopiero po długotrwałym siedzeniu, to test również powinien być wykonany po tak długim siedzeniu, które wywoła objawy P Ryć. 27d. przedstawia wykonanie testu w pozycji stojącej. Stosuje się tu takie same zasady jak wcześniej. Taką pozycję wyjściową przyjmuje się wtedy, gdy P najwyraźniej odczuwa swoje objawy w pozycji stojącej. W przypadku podrażnienia nerwu wrażliwość tego nerwu na ucisk jest rzeczą normalną. Badanie kończy się palpacją nerwu w następujących miejscach: otwór kulszowy większy, dół podkolanowy oraz tylna strona głowy kości strzałkowej.

177

Ryć. 28 a.

Ryć. 28 b. Testowanie nerwu udowego: w leżeniu na brzuchu lub w leżeniu na boku

Komentarz: Wszystkie stawy, które poruszają się podczas wykonywania tego testu muszą być wcześniej sprawdzone pod względem ich ruchomości oraz bolesności. Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to, aby nie napinać nerwu oraz aby nie rozciągać mięśni otaczających badane stawy (szczególnie mięśnia biodrowo-lędźwiowego). Ryć. 28b. przedstawia wykonanie testu w leżeniu na boku. W takiej pozycji wyjściowej kręgosłup lędźwiowy może być ustawiony w pozycji zgięciowej. W tym celu lewa (dolna) noga będzie zgięta tak jak to tylko możliwe (bez prowokowania bólu w obrębie kręgosłupa lędźwiowego) i ustabilizowana podczas testu w tej właśnie pozycji (ewentualnie P stabilizuje ją samodzielnie). W przypadku podrażnienia nerwu wrażliwość uciskowa nerwu jest rzeczą normalną. Na końcu badania wykonuje się palpncję nerwu w następującym miejscu: pod więzadłem pachwinowym.

Ryć. 28a. Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. Jego głowa wystaje poza krawędź stołu. T stoi przodem do prawego boku E Wykonanie: Fotografia przedstawia maksymalne napięcie (z powodu rozciągania) korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego oraz obwodowych dróg nerwowych tworzących nerw udowy. Napięcie to uzyskano poprzez wyprost stawu biodrowego, zgięcie stawu kolanowego, zgięcie podeszwo-we stopy oraz zgięcie kręgosłupa szyjnego. Test ten rozpoczyna się z pozycji zerowej w leżeniu na brzuchu. T zgina staw kolanowy aż do zatrzymania ruchu oraz/lub wystąpienia bólu. Jeśli ruch ten jest utrudniony z powodu skrócenia oraz/lub bolesności mięśnia czworogłowego uda, to po wykonaniu poizometrycznej relaksacji tego mięśnia zakres ruchu może się powiększyć („czynne rozluźnienie"). Jeśli zakres ruchu się powiększy to mięsień ten powinien być leczony przy zastosowaniu technik relaksacyjnych oraz/lub rozciągających. Jeśli zakres ruchu po wykonaniu poizometrycznej relaksacji się nie powiększa to prawdopodobnie mamy do czynienia z podrażnieniem struktur tworzących nerw udowy. Przypuszczenie to można potwierdzić w następujący sposób: zmniejsza się zgięcie stawu kolanowego do momentu ustąpienia bólu i w tej pozycji wykonuje się zgięcie podeszwowe stopy (ewentualnie z dodatkowym odwodzeniem oraz pronacją stopy) oraz/lub zgięcie kręgosłupa szyjnego. Jeśli ból pojawi się ponownie lub się powiększy to nasze podejrzenia są potwierdzone. Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu w stosunku do otaczających go tkanek. 178

179

Taką pozycję wyjściową przyjmuje się wtedy, gdy P w wywiadzie twierdzi, że w pozycji leżącej nie odczuwa żadnego bólu (albo tylko mały), natomiast ból ten występuje w pozycji stojącej. W przypadku podrażnienia nerwu wrażliwość uciskowa jest rzeczą zupełnie normalną. Na końcu badania wykonuje się palpację w następującym miejscu: pod więzadłem pachwinowym.

Ryć. 28 c. Testowanie nerwu udowego: w pozycji stojącej

Pozycja wyjściowa: P stoi na lewej nodze przytrzymując się stołu terapeutycznego. T stoi za R Wykonanie: Fotografia przedstawia maksymalne napięcie (z powodu rozciągania) korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego oraz obwodowych dróg nerwowych tworzących nerw udowy. Napięcie to uzyskano poprzez prostowanie stawu biodrowego, zgięcie stawu kolanowego, zgięcie podeszwo we stopy oraz zgięcie kręgosłupa szyjnego. Test ten rozpoczyna się z pozycji stojącej (pozycja zerowa). T zgina prawy staw kolanowy bacząc na to, aby staw biodrowy pozostawał w wyproście. Dolegliwości mięśniowe wyklucza się stosując relaksację poizometryczną („czynne rozluźnienie") oraz odpowiednie leczenie. Jeśli test przemawia za podrażnieniem struktur tworzących nerw udowy, to niniejsze przypuszczenie można potwierdzić nieznacznie prostując staw kolanowy do momentu zniknięcia bólu, a następnie wykonując zgięcie podeszwowe stopy (z ewentualną pronacją oraz odwodzeniem stopy) oraz zgięcie kręgosłupa szyjnego. Jeśli ból pojawi się ponownie lub się spotęguje to nasze przypuszczenie zostało potwierdzone. Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu w stosunku do otaczających go tkanek. Komentarz: Wszystkie stawy, które poruszają się podczas wykonywania wymienionego testu powinny być wcześniej pojedynczo sprawdzone. Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to, aby nie napinać nerwu oraz aby mięśnie otaczające badane stawy nie były rozciągane (szczególnie mięsień biodrowo-lędźwiowy). 180

2.5. KRĘGOSŁUP LĘDŹWIOWY: LECZENIE (SCHEMAT) Przed rozpoczęciem ćwiczenia technik leczniczych zarówno uczniowie jak i uczestnicy kursów powinni wykonać na swym partnerze następujące techniki badania: Ryć. 16a. strona 163 Ryć. 17. strona 165 Ryć. 19. strona 167

Kręg górny: dobrzusznie Test sprężynowania Gra stawowa

W przypadku bólu kończyny dolnej: Ryć. 15. strona 162 Kręgosłup lędźwiowy — miednica — staw biodrowy: diagnostyka różnicowa Ryć. 27. strona 174 Testowanie nerwu kulszowego Ryć. 28. strona 178 Testowanie nerwu udowego Motoryka (siła i odruchy), strona 73 Czucie, strona 73. Mobilizacja tkanek miękkich

Ryć. la. doczaszkowo w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . Ryć. Ib. bocznie w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. l c. bocznie (również stawu) w leżeniu na boku . . . . Ryć. Id, e. przyśrodkowo w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . .

strona

184 184 185 186

Mobilizacja stawów

Ryć. 2. Trakcja w pozycji stojącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Ryć. 3. Trakcja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Ryć. 4. Trakcja w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Ryć. 5. Trakcja L5 w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Ryć. 6. Zginanie w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Ryć. 7. Rotacja w zgięciu od strony czaszkowej w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Ryć. 8. Rotacja w zgięciu od strony ogonowej w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 Ryć. 9. Prostowanie w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . 194 Ryć. 10. Rotacja w wyproście od strony czaszkowej w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Ryć. 11. Rotacja w wyproście od strony ogonowej w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

183

Ryć. l a.

Ryć. l b.

Mobilizacja tkanek miękkich: doczaszkowo lub bocznie

Ryć. la. Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi przodem do prawego boku R Chwyt: Palec wskazujący oraz środkowy lewej dłoni (skierowane doczaszkowo) ułożone są płasko na lewym (lub prawym) mięśniu prostowniku grzbietu P Strona łokciowa prawej dłoni ułożona jest na dystalnej części obu palców. Wykonanie: Dłonie przesuwają się (tak daleko jak na to pozwoli skóra) doczaszkowo, a palce ostrożnie i równocześnie wywierają delikatny nacisk na leżące pod nimi mięśnie. Następnie nacisk należy przerwać, a dłonie cofnąć do pozycji początkowej. Wymienione ruchy powinny być rytmicznie powtarzane. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich. Komentarz: Technikę tą wykonuje się po obu stronach. Ryć. Ib. przedstawia leczenie tkanek miękkich z ułożeniem kciuka prawej dłoni od przyśrodkowej strony prawego mięśnia prostownika grzbietu (na przeciwległej stronie). Nadgarstek lewej ręki ułożony jest na kciuku i przesuwa go razem z mięśniami w stronę boczną. Aby nie powodować przy tym podrażnienia skóry można ją wcześniej nieznacznie przesunąć do środka. Patrz również: Kręgosłup piersiowy: Mobilizacja, Ryć. la oraz Ib, strona 228. 184

Ryć. l c. Mobilizacja tkanek miękkich oraz stawu: bocznie

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. T stoi przodem do II Chwyt: Palce chwytają od strony przyśrodkowej mięsień prostownik grzbietu po stronie prawej P Przedramiona ułożone są na żebrach oraz miednicy P Wykonanie: Palce pociągają w bok mięsień prostownik grzbietu, a przedramiona w tym samym czasie odciągają od siebie klatkę piersiową oraz miednicę P powodując tym samym skłon kręgosłupa lędźwiowego w lewo. Następnie wykonywany rękoma ciąg się redukuje pozwalając na to, by kręgosłup powrócił do pozycji wyjściowej. Wymienione ruchy powinny być rytmicznie powtarzane. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym współruchem kręgosłupa lędźwiowego. Komentarz: Niniejszą technikę często wykonuje się po innych technikach na tkankach miękkich jako wprowadzenie do mobilizacji stawu. Podczas tej mobilizacji występuje mała rotacja kręgów. Jeśli P leży na lewym boku, a kręgosłup lędźwiowy znajduje się w zgięciu to pociąganie kręgów do skłonu bocznego w lewo powoduje ruch rotacji w lewo (ruch sprzężony). Jeśli kręgosłup lędźwiowy znajduje się w wyproście, to wymieniony ruch spowoduje rotację w prawo. T może te rotację wspomagać, a gdy jest ona przeciwwskazana może ją ograniczać.

185

Ryć. l d.

Ryć. l e.

Mobilizacja tkanek miękkich: przyśrodkowo

Ryć. Id. Pozycja wyjściowa:

P leży na lewym boku. T stoi przodem do R Chwyt: Prawy nadgarstek ułożony jest na prawym mięśniu czworobocznym lędźwi oraz prawym mięśniu prostowniku grzbietu E Lewa dłoń leży na miednicy P Wykonanie: Prawa dłoń przesuwa się do środka, natomiast lewa wspomaga ruch prawej połowy miednicy. Gdy przesuwanie się kończy to ręce wracają do pozycji wyjściowej i ponownie rytmicznie powtarzają przedstawione czynności. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym współruchem kręgosłupa lędźwiowego. Komentarz: Ryć. le. przedstawia leczenie tkanek miękkich oraz mobilizację kręgosłupa lędźwiowego po stronie lewej. Palce prawej dłoni ułożone są na lewym mięśniu czworobocznym lędźwi. Prawa dłoń wykonuje pociągnięcie, a lewa wspomaga ruch prawej połowy miednicy.

186

Ryć. 2 a.

Ryć. 2 b.

Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej

Ryć. 2a. Pozycja wyjściowa: P stoi, jego nogi ustawione są w małym rozkroku. T stoi przodem do pleców P Aby ramiona P oraz T znajdowały się na jednakowej wysokości to T może stanąć na małym stołku. Chwyt: Ramiona chwytają poniżej łuków żeber, dłonie są splecione. Wykonanie: Aby wywołać w kręgosłupie lędźwiowym trakcję T pochyla się nieznacznie do tyłu. Mobilizacja oraz działanie przeciwbólowe: trakcja. Komentarz: Ryć. 2b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym w prawo i rotacji w prawo). Pozycję tą ustala się przed wykonaniem trakcji. 187

Ryć. 3 a.

Ryć. 3 b.

Ryć. 4 S.

Ryć. 4.

Trakcja specyficzna w segmentach L,—L„ L,—L. itp. Trakcja

Ryć. 3a. Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. Oba stawy biodrowe oraz kolanowe są lekko ugięte. T stoi w wykroku pomiędzy nogami P przy końcowej części stołu terapeutycznego. Chwyt: Ramiona oraz dłonie chwytają podudzia P i stabilizują je przy ciele T. Tułów P można ustabilizować do stołu terapeutycznego pasem. Wykonanie: T przemieszczając swój ciężar ciała na nogę zakroczną pochyla się do tyłu powodując trakcję kręgosłupa lędźwiowego. Mobilizacja oraz działanie przeciwbólowe: trakcja. Komentarz: Aby przed wykonaniem trakcji kręgosłup lędźwiowy ustawić w aktualnej pozycji spoczynkowej to dla uzyskania skłonu bocznego T może stanąć bardziej z boku, dla powiększenia zgięcia lub wyprostu może bardziej lub mniej ugiąć stawy biodrowe P, a dla uzyskania rotacji nogi P może pochylić w prawo lub w lewo. Ryć. 3b. przedstawia wykonanie trakcji z pomocą pasa trakcyjnego obejmującego proksymalną część ud P oraz miednicę T. Pas ten ułatwia zarówno ustawienie przestrzenne kręgosłupa jak i samo wykonanie trakcji. 188

Pozycja wyjściowa: P leży na prawym boku. Stawy biodrowe są zgięte do kąta 60—90°. Leczony segment znajduje się w aktualnej pozycji spoczynkowej. T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja: Lewe ramię oraz lewa dłoń złożone są na kręgosłupie P, palec wskazujący oraz środkowy przytrzymują górny kręg aktualnego segmentu. Prawe ramię i prawa dłoń ułożone są na kości krzyżowej, palec wskazujący oraz środkowy obejmują dolny kręg aktualnego segmentu. Prawa część ciała T przylega do przedniej powierzchni ud P Wykonanie: T przemieszcza swoje ciało oraz prawe ramie w prawo powodując separację w aktualnym segmencie. Mobilizacja: trakcja. Komentarz: Górny kręg aktualnego segmentu może być ustabilizowany przy pomocy klina. Podczas wykonywania trakcji nie można zmieniać zakrzywień lędźwiowego odcinka kręgosłupa — szczególnie wtedy gdy powoduje to pojawienie się bólu. Technikę tą wykorzystuje się najczęściej w segmentach: L{—L„ L,—Lv L3 —L4 oraz L4—Ls. Trakcję dla segmentu Ls—S, przedstawiono na Ryć. 5. 189

Ryć. 5.

Ryć. 6 S.

Zginanie

Trakcja w segmencie L5—S,

Pozycja wyjściowa:

P leży na prawym boku. Stawy biodrowe są zgięte do kąta 60°. Segment L.—S, znajduje się w aktualnej pozycji spoczynkowej. T stoi przodem do E

Chwyt i stabilizacja:

Lewa dłoń ułożona jest na kręgosłupie lędźwiowym, kciuk lub palec wskazujący i środkowy (patrz Ryć. 6) ułożone są na wyrostku kolczystym Ls i stabilizują kręgosłup w tym miejscu. Przyśrodkowa strona przedramienia oraz łokcia T leży na kości krzyżowej (na podstawie). Prawa część ciała T przylega do brzusznej powierzchni miednicy oraz ud P

Wykonanie:

Poruszając swym ciałem oraz prawym ramieniem w prawo T wywołuje separację w segmencie L5—Sr

Mobilizacja: trakcja. Komentarz: L5 może być również ustabilizowany przy pomocy klina. Podczas wykonywania trakcji nie można zmieniać ustawienia przestrzennego w segmencie — szczególnie wtedy, gdy powoduje to pojawienie się bólu. Technikę tę wykorzystuje się głównie w segmencie Ls—S,. Jeśli nie ma przeciwwskazań do wykonania trakcji w segmencie L 5—S, to wymienioną technikę można także zastosować w segmencie L4—Ls. W tym przypadku stabilizuje się L4. 190

Ryć. 6.

Pozycja wyjściowa:

P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. T stoi przodem do P

Chwyt i stabilizacja:

Prawa dłoń ułożona jest na kręgosłupie lędźwiowym, palce obejmują wyrostki poprzeczne (albo wyrostek kolczysty) górnego kręgu w segmencie stabilizując kręgosłup w tym miejscu. Lewa dłoń ułożona jest na kości krzyżowej, palce obejmują wyrostki poprzeczne (albo wyrostek kolczysty) dolnego kręgu w segmencie.

Wykonanie:

Lewa dłoń pociąga miednicę P doogonowo i do br/usznie co powoduje w aktualnym segmencie ruch zginania.

Mobilizacja: zginanie. Komentarz: Górny kręg aktualnego segmentu może być także ustabilizowany przy pomocy klina.

191

Ryć. 7 S.

Ryć. 7.

Rotacja w prawo od strony czaszkowej w zgięciu

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. Kręgosłup lędźwiowy znajduje się w zgięciu. T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja: Lewa dłoń ułożona jest na prawej grzbietowej powierzchni miednicy. Palce stabilizują od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty dolnego kręgu w segmencie. Lewa część ciała T przylega do brzusznej powierzchni miednicy P wspomagając stabilizację. Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do dolnych żeber prawego boku P, dłoń obejmuje prawy bok P, a kciuk (albo palec wskazujący oraz środkowy) chwyta od strony bocznej (tutaj od prawej) wyrostek kolczysty górnego kręgu w aktualnym segmencie. Wykonanie: Prawe ramię wykonuje rotację dolnego kręgosłupa piersiowego oraz kręgosłupa lędźwiowego w prawo powodując ruch rotacji w prawo w aktualnym segmencie. Mobilizacja: rotacja. Komentarz: Odpowiednie łamanie stołu lub odpowiednio podłożona poduszka może ułatwić ustawienie kręgosłupa lędźwiowego w skłonie w prawo (ruch sprzężony w zgięciu). 192

Ryć. 8 S.

Ryć. 8.

Rotacja w prawo od strony ogonowej w zgięciu

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest wyprostowana, a prawa (górna) ugięta. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w zgięciu. T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja: Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do dolnych żeber prawego boku P, dłoń obejmuje prawy bok P a kciuk (albo palec wskazujący oraz środkowy) stabilizuje od strony bocznej (tutaj od prawej) wyrostek kolczysty górnego kręgu aktualnego segmentu. Prawa część ciała T przylega do brzusznej powierzchni tułowia P wspomagając stabilizację. Lewa dłoń ułożona jest na prawej, grzbietowej powierzchni miednicy. Palce chwytają od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty dolnego kręgu w aktualnym segmencie. Wykonanie: Lewe ramię wykonuje rotację miednicy w lewo i nieznacznie doczaszkowo (aby uzyskać skłon boczny w prawo) powodując tym samym relatywną rotację kręgosłupa lędźwiowego w prawo. Mobilizacja: rotacja. Komentarz: Wyprost lewej nogi ułatwia rotację miednicy. Przy pomocy poduszki lub dolnej części stołu można lekko unieść miednicę P co ustawi kręgosłup lędźwiowy w skłonie w prawo (ruch sprzężony w zgięciu). 193

Ryć. 9 S.

Ryć. 9.

Ryć. 10 S.

Ryć. 10.

Rotacja w prawo od strony czaszkowej w wyproście Prostowanie

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja: Prawa dłoń ułożona jest na kręgosłupie lędźwiowym, palec wskazujący stabilizuje wyrostek kolczysty górnego kręgu w segmencie. Lewa dłoń chwyta od tyłu podudzia P i przytrzymuje je przy swoim ciele. Wykonanie: Nie zmieniając ustawienia kątowego stawów biodrowych T porusza nogi oraz miednicę P w kierunku grzbietowym. Mobilizacja: prostowanie.

194

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest zgięta w stawie biodrowym i kolanowym. Prawa noga jest wyprostowana. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do P .Chwyt i stabilizacja: Lewa dłoń ułożona jest na prawej grzbietowej powierzchni miednicy. Palce stabilizują od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty dolnego kręgu w segmencie. Lewa część ciała T przylega do brzusznej powierzchni miednicy P wspomagając stabilizację. Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do dolnych żeber prawego boku P, dłoń przylega do prawego boku, a kciuk (albo palec wskazujący i środkowy) ułożone są od strony bocznej( tutaj od prawej) na wyrostku kolczystym górnego kręgu w segmencie. Wykonanie: Prawe ramię wykonuje rotację dolnego kręgosłupa piersiowego oraz kręgosłupa lędźwiowego w prawo powodując ruch rotacji w prawo w aktualnym segmencie. Mobilizacja: rotacja. Komentarz: Ugięcie lewej nogi pomaga w stabilizacji miednicy. Wyprostowana prawa noga pociąga prawą połowę miednicy doogonowo powodując skłon kręgosłupa lędźwiowego w lewo (ruch sprzężony w wyproście). Poduszka podłożona pod talię P dodatkowo wspomaga skłon boczny kręgosłupa. 195

Ryć. 11.

3.

KRĘGOSŁUP PIERSIOWY I ŻEBRA

3.1. ANATOMIA

Ryć. 11 S. Rotacja w prawo od strony ogonowej w wyproście Pozycja wyjściowa:

P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest wyprostowana. Ugięta prawa noga spoczywa na lewej. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do P

Powierzchnie stawowe w obrębie kręgosłupa piersiowego (Ryć. P-l) są płaskie, prawie okrągłe i są ustawione prawie w płaszczyźnie czołowej. Powierzchnie stawowe wyrostków stawowych górnych skierowane są w kierunku grzbietowym. Powierzchnie stawowe wyrostków stawowych dolnych skierowane są dobrzusznie (oraz trochę przyśrodkowo i doogonowo). Wynika z tego, że zginanie oraz prostowanie tego odcinka kręgosłupa będzie ograniczone. Możliwość wykonania skłonu bocznego (mimo hamującego wpływu żeber) nie jest tak ograniczona i wzrasta jeszcze w miarę rotowania kręgosłupa w tym samym czasie w tą samą stronę. W dolnym odcinku kręgosłupa piersiowego można wykonać więcej ruchu rotacji niż w każdym innym odcinku kręgosłupa (za wyjątkiem połączenia kręgu szczytowego z kręgiem obrotowym).

Processus spinosus Processus articularis superior Fovea costalis superior

Chwyt i stabilizacja:

Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do dolnych żeber prawego boku P, dłoń obejmuje prawy bok, a kciuk (albo palec wskazujący i środkowy) stabilizuje od strony bocznej (tutaj od prawej), wyrostek kolczysty górnego kręgu w segmencie. Prawa część ciała T przylega do brzusznej powierzchni tułowia P wspomagając stabilizację. Lewa dłoń ułożona jest na prawej grzbietowej powierzchni miednicy R Palce obejmują od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty dolnego kręgu.

1 Fovea costalis inferior '. Incisura vertebralis inferior Processus articularis inferior

Wykonanie:

Lewe ramię wykonuje rotację miednicy w lewo co daje relatywną rotację kręgosłupa lędźwiowego w prawo. Aby uzyskać skłon boczny w lewo T pociąga nieznacznie miednicę P doogonowo.

Mobilizacja: rotacja. Komentarz: Wyprost lewej nogi ułatwia rotację miednicy. Ugięcie prawej nogi wspomaga rotację miednicy w lewo (relatywną rotację kręgosłupa lędźwiowego w prawo). Poduszka podłożona pod talię P wspomaga skłon boczny w lewo (ruch sprzężony w wyproście).

• Processus spinosus Processus transversus

Ryć. P-l. Szósty kręg piersiowy widziany od góry i z boku

Cechą charakterystyczną tego odcinka kręgosłupa są żebra, które od tyłu łączą się z trzonami kręgów i krążkami międzykręgowymi (stawy żebrowokręgowe) oraz wyrostkami poprzecznymi kręgów (stawy żebrowo-poprzeczne), a od przodu (za wyjątkiem dwóch dolnych żeber) połączone są z mostkiem. Najwyższe żebra zawieszone są trochę niżej niż przynależne wyrostki 197

poprzeczne i wykonują ruchy podobne do wahadła pompy (prawie wokół osi czołowej). Najniższe żebra ułożone są prawie na przynależnych wyrostkach poprzecznych i wykonują ruchy podobne do ucha wiadra (wokół osi strzałkowej). Ruchy te powiększają klatkę piersiową w kierunku bocznym. Ponieważ najwyższe żebra zawieszone są pod przynależnymi wyrostkami poprzecznymi to np. zła postawa może często prowadzić do uszkodzeń więzadłowych, które należy odpowiednio leczyć. W przypadku najniższych żeber, które położone są na wyrostkach poprzecznych częściej dochodzi do zmian artrotycznych. W takim przypadku stawy te można mobilizować.

3.2. BIOMECHANIKA Żebra wpływają na każdy ruch kręgów piersiowych (szczególnie ruch prostowania). Zakresy ruchów pojedynczych segmentów są mniejsze od tych, które często podawane są w literaturze (z powodu pomiarów dokonywanych na preparatach kręgosłupa piersiowego bez żeber). Z tego powodu podczas wykonywania testów oraz terapii, aby uzyskać możliwie największy zakres ruchu, żebra powinny być ustawione w możliwie najbardziej rozluźnionej pozycji (wydech). W warunkach prawidłowych w kręgosłupie piersiowym występuje kyfo-za. Powiększa się ona podczas ruchu zginania (kręgosłup piersiowy: test, Ryć. 1). Ruch prostowania prowadzi do zniesienia kyfozy, a czasami nawet do powstania lordozy (Ryć. 2). Oba ruchy odbywają się w oparciu o regułę wklęsłych powierzchni stawowych. Ruch rotacji oraz skłon boczny w przypadku prawidłowej lub zwiększonej kyfozy (zgięcie) są sprzężone w tym samym kierunku. Rotacja w prawo jest zatem sprzężona ze skłonem bocznym w prawo (Ryć. 3). W przypadku braku kyfozy (plecy płaskie) lub w przypadku wystąpienia w tym miejscu lordozy ruch rotacji oraz skłon boczny będą sprzężone w kierunkach przeciwnych, np. rotacja w lewo i skłon boczny w prawo (Ryć. 5). Możliwe jest również samodzielne wykonanie ruchów kombinowanych (odwrotnych do ruchu sprzężonego) np. rotacji oraz skłonu bocznego w kierunkach przeciwnych w przypadku kyfozy prawidłowej bądź pozycji zgięciowej, ewentualnie rotacji i równoczesnego skłonu bocznego w tą samą stronę przy kyfozie zniesionej lub w lordozie (w pozycji wyprostnej, Ryć. 6). Zakresy ruchu będą w tych przypadkach mniejsze, a opór końcowy będzie bardziej twardy.

3.3. BADANIE I LECZENIE Podczas leczenia piersiowego odcinka kręgosłupa należy mieć na uwadze ruchomość pomiędzy żebrami oraz kręgami. W przypadku chorób chronicznych należy kontrolować ruchomość żeber bowiem udana często mobilizacja kręgosłupa piersiowego z powodu ograniczonej ruchomości żeber oraz 198

mocnych połączeń więzadłowych żeber z kręgami piersiowymi tylko chwilowo poprawia stan mobilności między kręgami. Żebro może ulec zablokowaniu w złym położeniu: górnym (w położeniu wdechowym) np. w przypadku astmy albo dolnym (w położeniu wydechowym) np. w przypadku choroby Bechterewa. Leczenie tego złego ustawienia najczęściej odbywa się w ten sposób, że jedno żebro poruszane jest względem sąsiedniego żebra dolnego doczaszkowo. Warunkiem powodzenia leczenia jest właściwa stabilizacja. Poniższe przykłady wyjaśniają to bardziej szczegółowo: Jeśli 5-te żebro zablokowane jest u góry, to można je poruszyć do dołu poprzez stabilizację tego żebra w kierunku ogonowym oraz poruszenie 4-go żebra przez ciąg za uniesione ramię doczaszkowo. W ten sposób 5-te żebro (relatywnie) mobilizowane jest do dołu. jeśli 5-te żebro zablokowane jest na dole, to 6-te żebro należy ustabilizować w kierunku doogonowym, a 5-te żebro mobilizować doczaszkowo. Aby w przypadku ograniczonej ruchomości jednego żebra można było określić, czy jest ono położone za wysoko, czy też za nisko to należy palpacyjnie zbadać odstępy pomiędzy tym żebrem, a żebrami sąsiednimi górnym i dolnym. Jeśli żebro położone jest za wysoko to odstęp między sąsiednim górnym żebrem będzie mniejszy, a między sąsiednim dolnym żebrem większy. W praktyce trudno jest jednak tylko przy pomocy palpacji dokładnie określić złe ustawienie żebra. Występuje tu bowiem duża różnorodność budowy żeber, a czasami zdarzają się „uszkodzenia grupowe" żeber, w których większa liczba żeber zablokowana jest u góry lub na dole. W takim przypadku należy wykonać dodatkowe testy w postaci skłonu bocznego, przy czym bóle zasadniczo pojawiają się po tej stronie klatki piersiowej, po której ma miejsce złe ustawienie żebra. Jeśli bóle pojawiają się po stronie, w którą wykonuje się skłon boczny, to żebra ustawione są za wysoko. Jeśli bóle pojawiają się po stronie przeciwnej do skłonu bocznego to żebra ustawione są za nisko. Jeśli palpacyjnie możemy wyczuć, że odstęp między żebrami w jednym miejscu jest wyraźnie mniejszy, to prowadzimy tam leczenie. Górne żebro będzie wtedy poruszane doczaszkowo, a dolne będzie stabilizowane. Ten sposób działania jest efektywny nie tylko wtedy, gdy górne żebro zablokowane jest na dole, ale również wtedy gdy dolne żebro zablokowane jest u góry. Przy zablokowaniu górnego żebra na dole leczenie prowadzi się poprzez pociąganie uniesionego ramienia w jego osi długiej z wdechem na końcu pociągania. Przy zablokowaniu dolnego żebra u góry na końcu pociągania P wykonuje wydech. Warunkiem stosowania tych technik leczniczych jest wcześniejsze rozeznanie czy żebro ustawione jest za wysoko, czy też za nisko. Mobilizację żeber rozpoczyna się od wykonywania trakcji w stawach żebrowo-poprzecznych (Kręgosłup piersiowy: mobilizacja, Ryć. 11—14). Dopiero potem prowadzi się leczenie żebra zablokowanego względem żebra sąsiedniego (Ryć. 16 oraz 17).

199

3.4. KRĘGOSŁUP PIERSIOWY: BADANIE (SCHEMAT)

W leżeniu na boku Badanie funkcji stawów Ryć. 21. Gra stawowa . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 22. Zginanie i prostowanie . . . . . . . Ryć. 23. Rotacja (od strony czaszkowej) Ryć. 24. Żebra dolne: separacja . . . . . . . .

W pozycji siedzącej Oglądanie (z oddychaniem włącznie) Palpacja (powierzchowna) Badanie funkcji stawów Ryć. 1. Ryć. 2. Ryć. 3. Ryć. 4. Ryć. 5. Ryć. 6. Ryć. 7. Ryć. 8. Ryć. 9. Ryć. 10. Ryć. 11. Ryć. 12. Ryć. 13.

strona Czynne zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Czynne prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . 203 Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . 203 Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny . 204 Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny . 204 Trakcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Kompresja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Gra stawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . . 210 Prostowanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . . . 211

Czucie

.........................................

Ryć. 14. Ryć. 15. Ryć. 16a. Ryć. 16b. Ryć. 17a. Ryć. 17b.

Żebra: test ogólny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Żebra: dobrzusznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Żebra górne: czynne unoszenie . . . . . . . . . . . . Żebra górne: czynne obniżanie . . . . . . . . . . . . Żebra dolne: czynne unoszenie . . . . . . . . . . . . Żebra dolne: czynne obniżanie . . . . . . . . . . . .

W leżeniu na brzuchu: Oglądanie Palpacja Badanie funkcji stawów Ryć. 18. Test sprężynowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 19. Rotacja poprzez wyrostek kolczysty . . . . . . . . Ryć. 20a. Żebra górne: dobrzusznie . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 20b. Żebra dolne: dobrzusznie . . . . . . . . . . . . . . . . . 200

W leżeniu na plecach: Badanie funkcji stawów Ryć. 25. Żebra górne: separacja

221 222 223 224 22 5

62 212 213 214 214 215 215

216 218 219 220

201

Ryć. 1.

Ryć. 2.

Czynne zginanie lub prostowanie

Ryć. 1. Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Wykonanie: P pochyla się do przodu. Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie. Podczas czynnego zginania zwróć uwagę na pojawienie się lub zmniejszenie bólu. Komentarz: Ryć. 2. przedstawia czynne prostowanie. Oba testy w końcowej fazie ruchu czynnego prowadzone są dalej biernie — jako test ilościowy. Oprócz tego testy te będą również wykonywane biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu ze sprawdzeniem oporu końcowego na końcu ruchu (test jakościowy).

202

Ryć. 3.

Ryć. 4.

C/ynne /ginanie /e skłonem boc/nym w prawo i rotacją w prawo lub w lewo

Ryć. 3. Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Wykonanie: P pochyla się nieznacznie do przodu obracając się jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się z obu stron. Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie. Zwróć uwagę na pojawienie się lub zmniejszenie bólu podczas czynnego, sprzężonego ruchu zginania z rotacją i skłonem bocznym w tą samą stronę. Porównaj obie strony. Komentarz: Ryć. 4. przedstawia czynny, kombinowany ruch zginania z rotacją w lewo oraz skłonem bocznym w prawo. Porównaj obie strony. Wszystkie testy na końcu czynnego zakresu ruchu prowadzone są dalej biernie — jako test ilościowy. Oprócz tego testy te będą również wykonywane biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu ze sprawdzeniem oporu końcowego na końcu ruchu (test jakościowy). 203

Ryć. 5.

Ryć. 6.

Czynne prostowanie ze skłonem bocznym w prawo i rotacją w lewo lub w prawo

Ryć. 5. Pozycja wyjściowa: P siedzi na stole terapeutycznym. Wykonanie: P pochyla się nieznacznie do tyłu obracając się jednocześnie w lewo i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie. Zwróć uwagę na pojawienie się lub zmniejszenie bólu podczas czynnego, sprzężonego ruchu prostowania z rotacją w jednym i skłonem bocznym w przeciwnym kierunku. Porównaj obie strony. Komentarz: Ryć. 6. przedstawia czynny, kombinowany ruch prostowania z rotacją oraz skłonem bocznym w prawo. Porównaj obie strony. Wszystkie testy na końcu czynnego zakresu ruchu prowadzone są dalej biernie —jako test ilościowy. Oprócz tego testy te będą również wykonywane biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu łączne ze sprawdzeniem oporu końcowego na końcu ruchu (test jakościowy). 204

Ryć. 7 a.

Ryć. 7 b.

Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej

Ryć. 7a. Pozycja wyjściowa: P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona obejmują klatkę piersiową. T stoi przodem do pleców I' Chwyt: Dłonie obejmują łokcie P Wykonanie: Aby wykonać trakcję kręgosłupa piersiowego T pochyla się nieznacznie do tyłu. Test: zwróć uwagę na zmniejszenie się bólu. Komentarz: Ryć. 7b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym i rotacji w prawo). Pozycję tą ustala się przed wykonaniem trakcji. Jeśli test ten zmniejsza objawy bólowe, to odpowiednie leczenie przedstawiono na Ryć. 2., strona 231. 205

Ryć. 8.

Kompresja

Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. T stoi przodem do pleców P

Chwyt:

Dłonie spoczywają od góry na barkach R

Wykonanie:

T popycha barki P do dołu powodując kompresję kręgosłupa piersiowego.

Test: zwróć uwagę na ból. Komentarz: Krzywizny kręgosłupa podczas wykonywania testu nie mogą ulegać zmianie. Oznacza to, że np. kyfoza kręgosłupa piersiowego albo lordoza kręgosłupa lędźwiowego nie mogą się powiększać. Aby temu zapobiec T może swoim ciałem zabezpieczyć pozycję wyjściową P Badanie uzupełnia się poprzez wykonanie kompresji w różnych przestrzennych ustawieniach kręgosłupa piersiowego.

206

Rvc. 9.

Ryć. 9 S. Cm stawowa

Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są nad klatką piersiową, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od tyłu pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpa-cję). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz dolnych żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tą część ciała. Lewe ramię T obejmuje lekko zgięte ramiona P

Wykonanie:

Lewe ramię T nieznacznie popycha ramiona P dogrzbietowo oraz pociąga je dobrzusznie (na przemian) wykonując małe wibrujące ruchy wzdłuż płaszczyzny poprzecznej, która ustawiona jest paralelnie do krążka międzykręgowego aktualnego segmentu.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie (gra stawowa). Komentarz: Test wykonuje się w normalnym ustawieniu kręgosłupa piersiowego (normalna postawa P) lub w aktualnej pozycji spoczynkowej). 207

ście. Krzesło z podparciem pod plecy lędźwiowego odcinka kręgosłupa ułatwia stabilizację. Jeśli P dobrze zrozumiał jaki ruch ma wykonać to (pod kontrolą T) może go wykonać czynnie. Ryć. 11. przedstawia badanie prostowania. Lewe ramię T leży pod ramionami P Kręgosłup lędźwiowy podczas wykonania testu może być ustawiony w wygięciu odwrotnym do testowanego ruchu — tutaj w zgięciu. Jeśli wskazane jest leczenie to zostało ono przedstawione na Ryć. 4 albo 6, strona 233 lub 236. Ryć. 10.

Ryć. 11.

Zginanie lub prostowanie

Ryć. 10. Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są nad klatką piersiową, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od tyłu pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpa-cję). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz dolnych żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część ciała. Lewe ramię T spoczywa na ramionach P, lewa dłoń obejmuje prawe ramię P Wykonanie: T pochyla P do przodu powodując zginanie w aktualnym segmencie. Test: podczas zginania kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: W alternatywnej pozycji wyjściowej P splata swoje dłonie na karku. Może to jednak ograniczać ruchomość kręgosłupa piersiowego. Podczas wykonania testu kręgosłup lędźwiowy może zostać ustawiony w wygięciu odwrotnym do testowanego ruchu — tutaj w wypro208

14 Knjposlup..

209

Ryć. 12 S.

Ryć. 12.

Ryć. 13 S.

Zginanie z rotacja w prawo oraz skłonem bocznym w prawo

Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są nad klatką piersiową, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi przodem do prawego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Palec wskazujący lewej dłoni położony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest na kręgosłupie piersiowym oraz dolnych żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część ciała. Prawe ramię T spoczywa na ramionach P, a prawa dłoń obejmuje lewy bark P

Wykonanie:

T pochyla P do przodu obracając go jednocześnie oraz pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas wykonania sprzężonego ruchu zginania z rotacją oraz skłonem bocznym w tym samym kierunku. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz: Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 5., strona 235. 210

Rvc. 13.

Prostowanie / rotacj a w prawo i skłonem boc/nym w lewi

Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są nad klatkę piersiową, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi przodem do prawego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część ciała. Prawe ramię T leży pod ramionami P, prawa dłoń spoc/.ywa na lewym barku R

Wykonanie:

T pochyla P do tyłu obracając go jednocześnie w prawo i pochylając w lewo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas wykonania sprzężonego ruchu prostowania z rotacją w jednym oraz skłonem bocznym w przeciwnym kierunku. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz: Jeśli wskazane jest leczenie to zostało ono przedstawione na Ryć. 8., strona 238. 211

Ryć. 14 S.

Ryć. 14.

Ryć. 15 S.

Żebra: test ogólny

Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Kręgosłup piersiowy znajduje się w lekkim zgięciu. T stoi przodem do lewego boku E Chwyt i stabilizacja: Lewa dłoń T leży na klatce piersiowej P stabilizując go przy własnym ciele. Kłąb prawej dłoni spoczywa od góry na kącie górnego żebra prawego boku P Wykonanie:

Prawa dłoń wywołując lekki nacisk ześlizguje się po kątach żeber w kierunku ogonowym. Test: kontroluj ustawienie żeber oraz ich ruchomość. Zwróć uwagę na ból.

Komentarz:

T stara się wyczuć które żebro (albo kilka żeber) jest bardziej wystające, zrotowane, unieruchomione albo bolesne (przy uwzględnieniu prawidłowych odchyleń).

212

Rvc. 15.

Żebra: dobrztisznie

Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona są złączone przed klatką piersiową. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Lewe ramię T leży na klatce piersiowej P T pochyla nieznacznie kręgosłup piersiowy P do przodu, rotuje go w prawo i stabilizuje w tej pozycji przy swoim ciele. Palec wskazujący prawej dłoni stroną promieniowa spoczywa na kącie aktualnego żebra. Staw śródręczno-paliczkowy tego palca ułożony jest bocznie tuż za wyrostkiem poprzecznym.

Wykonanie:

Prawa dłoń popycha żebro do przodu powodując separację stawu żebrowo-poprzecznego.

Test: kontroluj ruchomość żeber. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Poprzez ustawienie i stabilizację kręgosłupa piersiowego w rotacji w prawo zapobiega się rotacji kręgosłupa w lewo, która mogłaby się pojawić podczas badania żeber. Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 11., strona 242. 213

Ryć. 16 a.

Ryć. 16 b.

Żebra górne: czynne unoszenie ora/ obniżanie

Ryć. 16a. Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do P Chwyt: Jeden palec ułożony pomiędzy dwoma (górnymi) żebrami wykonuje palpację. Wykonanie: P unosi ramię do przodu do góry do pełnego zgięcia, pochyla się nieznacznie do tyłu wykonując przy tym wdech. Test: kontroluj ruchomość górnych żeber w kierunku do góry. (Odstęp między żebrami się powiększa). Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Ryć. 16b. przedstawia test wykonywany w kierunku do dołu. P obniża ramię, pochyla się nieznacznie do przodu wykonując przy tym wydech. Test: kontroluj ruchomość górnych żeber w kierunku do dołu. (Odstęp między żebrami się zmniejsza). Zwróć uwagę na ból.

Ryć. 17 a.

Ryć. 17 b.

Żebra dolne: c/,ynne unos/enie tira/ obni/anie

Ryć. 17a. Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do P Chwyt: Jeden palec ułożony pomiędzy dwoma (dolnymi) żebrami wykonuje palpację. Wykonanie: P unosi ramię bokiem do góry, do pełnego odwiedzenia, pochyla się lekko w lewo wykonując przy tym wdech. Test: kontroluj ruchomość dolnych żeber w kierunku do góry. (Odstęp pomiędzy żebrami się zwiększa). Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Ryć. 17 b. przedstawia test wykonywany w kierunku do dołu. P obniża ramię i pochyla się lekko w prawo wykonując przy tym wydech. Test: kontroluj ruchomość dolnych żeber w kierunku do dołu. (Odstęp między żebrami się zmniejsza). Zwróć uwagę na ból. Przy pomocy obu testów P może pokazać, w którym miejscu pojawia się ból. Potem T sprawdza palpacyjnie ten obszar.

Przy pomocy obu testów P może pokazać, w którym miejscu pojawia się ból. Potem T sprawdza palpacyjnie ten obszar. 214

215

Podczas badania następnego, wyższego segmentu te same powierzchnie stawowe (położone teraz bliżej miednicy) będą dociskane, a oddalane będą w segmencie badanym. W przypadku stwierdzenia pewnych objawów można je zlokalizować z dokładnością do dwóch segmentów. Ryć. 18 S.

Test sprężynowania Pozycja wyjściowa:

P leży na brzuchu T stoi przodem do lewego boku R

Chwyt:

Palec wskazujący oraz środkowy prawej dłoni skierowane doczas/,kowo (albo klin) spoczywają na obu wyrostkach poprzecznych dolnego kręgu w aktualnym segmencie. Brzeg łokciowy lewej dłoni ułożony jest na dystalnej części obu palców. Gdy używa się klina to prawa dłoń wykonuje nacisk na klin, a lewy palec wskazujący ułożony w wydrążeniu klina przylega do obu wyrostków kolczystych aktualnego segmentu i wykonuje palpację.

Wykonanie:

T pochyla się nad punktami kontaktowymi i popycha kręg w kierunku brzusznym.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Aby nacisk podczas badania wywierany był prostopadle do płaszczyzny leczniczej stawów między kręgowych, to w przypadku kyfozy T powinien w dolnym odcinku kręgosłupa piersiowego wywierać nacisk w kierunku brzuszno-czaszkowym, a w górnym odcinku kręgosłupa piersiowego — w kierunku brzuszno-ogonowym. Kręg dolny porusza się względem kręgu górnego w kierunku brzusznym. T rozpoczyna badanie zawsze od dołu kręgosłupa poruszając się stopniowo w stronę głowy. Powierzchnie stawowe górnych wyrostków stawowych kręgu dolnego w (aktualnym) segmencie będą wtedy oddalane od powierzchni stawowych dolnych wyrostków stawowych górnego kręgu w tym segmencie. 216

Ryć. 18.

Ryć. 19 S.

Ryć. 19.

Rotacja poprzez wyrostek kolczysty: bocznie

Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu T stoi przodem do prawego boku P Chwyt i stabilizacja: Kciuk lewej dłoni stabilizuje od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty dolnego kręgu w segmencie. Kciuk prawej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od prawej) na wyrostku kolczystym górnego kręgu w segmencie. Wykonanie: Kciuk prawej dłoni popycha wyrostek kolczysty w bok (tutaj w lewo) powodując tym samy rotację kręgu górnego w prawo. Aby wykonać rotację w lewo kciuk prawej dłoni stabilizuje kręg dolny, a kciuk lewej dłoni porusza kręgiem górnym. Test: kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Unikaj nacisku w kierunku brzusznym. Jest to test specyficzny dla jednego segmentu. Aby odróżnić ból okostnowy mogący być wynikiem nacisku na wyrostek kolczysty od bólu wywołanego poprzez ruch rotacji można wcześniej sprawdzić wyrostki kolczyste wykonując palpację miejscową. Jeśli w tym przypadku pojawi się ból, to test rotacyjny wykonuje się poprzez nacisk na odpowiedni wyrostek poprzeczny (w kierunku brzusznym).

218

Ryć. 20 a.

Ryć. 20 a S. Żebra górne: dobrzusznie

Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi na szczycie górnej części stołu przodem do P Chwyt i stabilizacja:

Brzeg łokciowy prawej dłoni (palce skierowane w stronę miednicy) ułożony jest na prawych wyrostkach poprzecznych kręgosłupa piersiowego (kość grochowata na wyrostku poprzecznym aktualnego segmentu) stabilizując je od tej strony. Brzeg łokciowy lewej dłoni kością grochowata przylega do przyśrodkowej części kąta aktualnego lewego żebra (nieznacznie w bok od wyrostka poprzecznego), a mary palec ułożony jest wzdłuż żebra. Wykonanie: Lewa dłoń popycha żebro w kierunku brzusznym i nieznacznie w bok oraz doogonowo. Test: kontroluj ruchomość pojedynczych (górnych) żeber. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Wykonująca ruch lewa ręka T nie może wywierać nacisku na lewy wyrostek poprzeczny. Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 12, strona 243. 219

Ryć. 21.

Ryć. 20 b.

Ryć. 20 b S.

Gra stawowa

Żebra dolne: dobrzusznie

Pozycja wyjściowa:

Pozycja wyjściowa:

Chwyt i stabilizacja:

Chwyt i stabilizacja:

P leży na brzuchu. T stoi przodem do lewego boku P na wysokości jego miednicy.

Brzeg łokciowy prawej dłoni (palce skierowane w stronę głowy) ułożony jest na lewych wyrostkach poprzecznych kręgosłupa piersiowego (kość grochowata na aktualnym wyrostku poprzecznym) stabilizując je od tej strony. Brzeg łokciowy lewej dłoni kością grochowata przylega do przyśrodkowej części kąta aktualnego prawego żebra (nieznacznie w bok od wyrostka poprzecznego), a mały palec ułożony jest wzdłuż żebra.

Wykonanie:

Lewa dłoń popycha żebro w kierunku brzusznym i nieznacznie w bok oraz doczaszkowo.

Test: kontroluj ruchomość pojedynczych (dolnych) żeber. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Wykonująca ruch lewa ręka T nie może wywierać nacisku na prawy wyrostek poprzeczny. Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 13 strona 244. 220

P leży na lewym boku. Jego dłonie splecione są na karku, a łokcie przylegają do ciała T. T stoi przodem do P

Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tą część ciała. Prawa dłoń obejmuje lewe przedramię P

Wykonanie:

T wykonując małe ruchy pulsacyjne popycha swym ciałem ramiona P w kierunku grzbietowym oraz pociąga je swym prawym ramieniem w kierunku brzusznym. Ruchy te wykonywane są wzdłuż płaszczyzny poprzecznej, która ustawiona jest równolegle do krążka międzykręgowego aktualnego segmentu.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie (grę stawową). Grę stawową sprawdza się w leżeniu na boku lewym oraz prawym. Komentarz: Jeśli P nie może spleść dłoni na karku to układając swe dłonie na przeciwległych barkach krzyżuje swe ramiona na klatce piersiowej. T obejmuje wtedy prawą dłonią (oraz ramieniem) głowę, kark oraz lewy bark P 221

Ryć. 23 S.

Ryć. 22.

Rotacja w prawo od strony czaszkowej

Zaginanie i prostowanie

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Jego dłonie splecione są na karku, a łokcie przylegają do ciała T. T stoi przodem do P

Chwyt i stabilizacja:

Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część ciała. Prawa dłoń (oraz ramię) obejmuje głowę oraz szyję (razem z dłońmi) P

Wykonanie:

T porusza się w kierunku miednicy P pociągając za sobą głowę oraz łokcie P pochylając go tym samym do przodu. Aby pochylić P do tyłu T porusza się w kierunku jego głowy.

Test: podczas wykonywania zginania oraz prostowania kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból, Komentarz: Jeśli P nie może spleść dłoni na karku to układając swe dłonie na przeciwległych barkach krzyżuje on swe ramiona na klatce piersiowej. T obejmuje wtedy prawą dłonią (oraz ramieniem) głowę, szyję oraz lewy bark P Podczas prostowania P może być ułożony po przekątnej stołu. Jego ramiona oraz łokcie będą wtedy wystawać poza brzeg stołu, a miednica leżeć będzie na środkowej jego powierzchni.

222

Ryć. 23.

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T sloi przodem do I' Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tą część ciała. Prawa dłoń obejmuje prawy bark (oraz dłoń) P

Wykonanie:

Prawa dłoń rotuje kręgosłup piersiowy w prawo. Test:

podczas wykonywania rotacji kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból.

Komentarz: Podczas badania górnego odcinka kręgosłupa piersiowego ramiona P muszą być skrzyżowane na klatce piersiowej, a dłonie musza być ułożone na przeciwległych barkach. Tym sposobem uzyskuje się zmniejszenie współruchów obręczy barkowej. Górny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w lewo (do stołu) dalej niż dolny wyrostek kolczysty. Ruch w kierunku grzbietowym będzie powodował jednoczesne prostowanie kręgosłupa piersiowego. Aby uzyskać największą ruchomość podczas wykonywania rotacji w prawo w wyproście kręgosłup musi być ustawiony w skłonie bocznym w lewo (ruch sprzężony). W tym przypadku T porusza bark P dogrzbieto-wo oraz trochę w kierunku głowy, leśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Rvc. 9., stro223

Ryć. 24.

Żebra dolne: separacja

Ryć. 25 S.

Ryć. 25.

Żebra górne: separacja

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Prawe ramię znajduje się w odwiedzeniu, oraz rotacji zewnętrznej. T stoi przy górnej części stołu przodem do P Chwyt: Prawy palec wskazujący ułożony jest pomiędzy dwoma żebrami (patrz Ryć. 25 S. na stronie następnej) i wykonuje palpację. Lewe ramię oraz lewa dłoń obejmują prawe ramię P przytrzymując je przy swoim ciele. Wykonanie: Lewa dłoń oraz ciało T pociągają ramię P w jego osi powodując tym samym oddalanie się od siebie żeber po stronie prawej.

Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. Jego prawe ramię znajduje się w zgięciu oraz rotacji zewnętrznej. T stoi przy górnej części stołu przodem do P Chwyt: ' Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest pomiędzy dwoma żebrami i wykonuje palpację. Prawe ramię oraz prawa dłoń T obejmują prawe ramię P przytrzymując je przy swoim ciele. Wykonanie: Prawa dłoń oraz ciało T pociągają ramię P w jego osi powodując tym samym oddalanie się od siebie żeber po stronie prawej.

Test: kontroluj ruchomość podczas oddalenia się od siebie dolnych żeber. Komentarz: Ramię P nie może być doprowadzone do maksymalnego odwiedzenia ponieważ może to powodować ból w stawie barkowym. Aby podczas wykonywania badania uniknąć nieprzyjemnego rozciągania skóry na ramieniu można przed jego wykonaniem przesunąć ją nieznacznie w kierunku proksymalnym. Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 17a. oraz 17b. strona 249 i 250.

Test: kontroluj ruchomość podczas oddalania się od siebie górnych żeber. Komentarz: Ramię P nie może być doprowadzone do pełnego zgięcia ponieważ może to powodować ból w stawie barkowym. Aby podczas wykonywania badania uniknąć nieprzyjemnego rozciągania skóry na ramieniu P można przed jego wykonaniem przesunąć ją nieznacznie w kierunku proksymalnym. Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 16 strona 248. W takiej pozycji wyjściowej poprzez lekki nacisk w kierunku grzbietowym T może sprawdzić połączenie żeber z mostkiem.

224

225

3.5. KRĘGOSŁUP PIERSIOWY: LECZENIE (SCHEMAT) Przed rozpoczęciem nauki technik leczniczych uczniowie oraz uczestnicy kursów powinni na swym partnerze wykonać następujące techniki badania: Ryć. 9. strona 207 Gra stawowa Ryć. 18. strona 216 Test sprężynowania Badanie czucia, strona 62 Mobilizacja tkanek miękkich: Ryć. la. Ryć. l b. Ryć. l c. Ryć. Id. Ryć. l e.

Doczaszkowo w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bocznie w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bocznie (również stawów) w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . Zginanie, rotacja i skłon boczny w leżeniu na boku . . . . . . Prostowanie, rotacja i skłon boczny w leżeniu na boku . . .

228 228 229 230 230

Mobilizacja stawów: Ryć. Ryć. Ryć. Ryć. Ryć. Ryć. Ryć. Ryć.

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Trakcja w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trakcja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zginanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zginanie, rotacja i skłon boczny w pozycji siedzącej . . . . . Prostowanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prostowanie w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prostowanie, rotacja i skłon boczny w pozycji siedzącej . . Rotacja w wyproście od strony czaszkowej

leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 10. Trakcja w stawach międzykręgowych w leżeniu na plecach .

231 232 233 235 236 237 238 w 239 240

Żebra: Ryć. Ryć. Ryć. Ryć. Ryć.

11. 12. 13. 14. 15.

Brzusznie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Żebra górne: brzusznie w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . Żebra dolne: brzusznie w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . Brzusznie w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Masaż poprzeczny mięśni międzyżebrowych w leżeniu na

boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 16. Żebra górne: separacja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . Ryć. 17a. Żebra dolne: separacja w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 17b. Żebra dolne: separacja w leżeniu na boku — drugi wariant .

242 243 244 245 247 248 249 250

227

Ryć. l a.

Ryć. l b.

Mobilizacja tkanek miękkich: doczaszkowo lub bocznie

Ryć. la. Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi przodem do lewego boku I' Chwyt: Palec wskazujący oraz środkowy prawej dłoni (skierowane doczaszkowo) płasko spoczywają na prawym (albo lewym) mięśniu prostowniku grzbietu P Brzeg łokciowy lewej dłoni spoczywa na dystalnej części obu palców. Wykonanie: Dłonie przesuwane są w stronę czaszki (tak daleko jak na to pozwoli skóra), a palce ostrożnie wykonują mały nacisk na leżące pod nimi mięśnie. Potem nacisk się przerywa, dłonie cofa się do pozycji wyjściowej i cały ruch wykonuje się ponownie rytmicznie go powtarzając. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich. Komentarz: Technikę tą wykonuje się po obu stronach. Ryć. Ib. przedstawia terapię tkanek miękkich, podczas której kciuk prawej dłoni ułożony jest od strony przyśrodkowej na prawym (przeciwległym) prostowniku grzbietu. Nadgarstek lewej ręki ułożony jest na kciuku przesuwając go razem z mięśniami w stronę boczną. Aby nie podrażniać skóry można ją wcześniej nieznacznie przesunąć w stronę kręgosłupa. 228

Ryć. l c.

Mobilizacja tkanek miękkich oraz stawów: bocznie

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. T stoi przodem do R Chwyt: Palce obejmują od strony przyśrodkowej prawy mięsień prostownik grzbietu. Przedramiona ułożone są na obręczy barkowej lub talii oraz miednicy P Wykonanie: • Palce pociągają mięsień prostownik grzbietu w stronę boczną, a przedramiona oddalają w tym samym czasie od siebie obręcz barkową oraz miednicę powodując rym samym skłon kręgosłupa piersiowego w lewo. Następnie wywierany ciąg się przerywa doprowadzając kręgosłup ponownie do jego pozycji wyjściowej. Czynność tę rytmicznie się powtarza. Mobilizacja: mobilizacja tkanek miękkich z jednoczesnym wspólruchem kręgów piersiowych. Komentarz: Technikę tą jako wprowadzającą do mobilizacji stawów wykonuje się po innych technikach na tkankach miękkich. Podczas tej mobilizacji ma miejsce również mały ruch rotacyjny kręgu. Jeśli P leży na lewym boku, a kręgosłup piersiowy znajduje się w zgięciu to podczas wykonywania skłonu bocznego w lewo kręgi będą rotowały się też w lewo (ruch sprzężony). Jeśli kręgosłup piersiowy znajduje się w wyproście to kręgi rotowane będą w prawo. T może tę rotację powiększać, a gdy jest przeciwwskazana to może ją ograniczać. 229

Ryć. l d.

Ryć. l e.

Mobilizacja tkanek miękkich i stawów: zginanie, rotacja i skłon boczny w prawo albo prostowanie, rotacja w lewo i skłon boczny w prawo.

Ryć. Id. Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Pod klatką piersiową znajduje się poduszka. T stoi przodem do P Chwyt: Nadgarstek prawej ręki ułożony jest od strony bocznej na lewym mięśniu prostowniku grzbietu. Lewa dłoń ułożona jest na lewym barku P Wykonanie: Lewa dłoń porusza lewy bark P brzusznie/doczaszkowo tak, że górna część ciała P rotowana jest w prawo. Prawy nadgarstek porusza i rozciąga w tym czasie mięśnie w kierunku przyśrodkowym (do stołu). Następnie lewa dłoń cofa nieznacznie tułów P i w małym zakresie ruchu rytmicznie powtarza całą czynność. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym ruchem zginania połączonego ze skłonem bocznym oraz rotacją w tym samym kierunku (ruch sprzężony). Komentarz: Ryć. le. Przedstawia technikę, w której kręgosłup piersiowy jest prostowany w skłonie bocznym w prawo. Lewa dłoń T porusza lewy bark dogrzbietowo/doczaszkowo powodując tym samym rotację tułowia w lewo. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym ruchem prostowania połączonego ze skłonem bocznym w jednym i rotacją w przeciwnym kierunku (ruch sprzężony). W obu przypadkach poduszka podłożona pod klatkę piersiową utrzymuje skłon boczny w prawo. 230

Ryć. 2 a.

Ryć. 2 b.

Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej Ryć. 2a. Pozycja wyjściowa: P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona złączone są przed klatką piersiową. T stoi przodem do pleców P Chwyt: Dłonie T obejmują łokcie P Wykonanie: " T pochyla się do tyłu powodując trakcję kręgosłupa piersiowego. Mobilizacja i łagodzenie bólu: trakcja Komentarz: Jeśli pomiędzy ciałem T, a kręgosłupem P włoży się klin to wykonywana trakcja będzie bardziej specyficzna w jednym segmencie: 1. Klin (końcem szpiczastym doogonowo) ułożony na dolnym kręgu w segmencie ułatwia jego stabilizację. T utrzymuje swoje ciało w nieruchomej pozycji stojącej wykonując jedynie ruch ramionami w kierunku czaszkowym (technika z przytrzymaniem). 2. Klin (końcem spiczastym doczaszkowo) ułożony na górnym kręgu w segmencie będzie ten kręg pociągał za sobą (technika z pociąganiem). Kręg dolny w segmencie nie jest stabilizowany ^technika mniej specyficzna). T poprzez prostowanie ugiętych wcześniej kolan porusza swe ciało w kierunku doczaszkowym. T nie może dotykać ciała P poniżej klina. Ryć. 2b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym i rotacji w prawo). Pozycję tę przyjmuje się przed wykonaniem trakcji. 231

Ryć. 3a.

Ryć. 3b. Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej

Ryć. 3a. Pozycja wyjściowa:

Ryć. 4.

P leży na plecach. Oba stawy biodrowe i kolanowe są ugięte. T stoi w wykroku przy głowowej części stołu terapeutycznego przodem do P Chwyt i stabilizacja: Pas obejmuje stół oraz dystalną część ud P stabilizując tym samym kręgosłup lędźwiowy oraz dolną część ciała P T obejmuje dystalną część ramion P i stabilizuje je przy swoim ciele.

Pozycja wyjściowa:

Wykonanie: T pochyla się nieznacznie do tyłu powodując trakcję kręgosłupa piersiowego.

Chwyt i stabilizacja:

Mobilizacja i łagodzenie bólu: trakcja. Komentarz: Ryć. 3b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym i rotacji w prawo) przy pomocy pasa trakcyjnego obejmującego górny kręg w segmencie. Pas ten ułatwia przestrzenne ustawienie oraz samo wykonanie trakcji.

Zginanie

P siedzi na stole terapeutycznym lub na krześle terapeutycznym. Jego dłonie spoczywają na obręczy barkowej, palce ułożone są na wyrostkach poprzecznych górnego kręgosłupa piersiowego. T stoi przodem do lewego boku P

Krzesło terapeutyczne posiada specjalne podparcie pod plecy służące do stabilizacji dolnego kręgu w segmencie. Oparcie to posiada specjalne wycięcie na palec sprawdzający czy mobilizacja odbywa się we właściwym segmencie. P opiera się na oparciu krzesła stabilizując tym samym dolny kręg w segmencie. Lewe ramię T leży na przedramionach P a dłoń obejmuje jego prawe ramię.

Wykonanie:

T pochyla P do przodu prowadząc jego łokcie doogonowo i nieznacznie dogrzbietowo. Mobilizacja: zginanie. Komentarz: Ważna jest komponenta ruchu „nieznacznie dogrzbietowo", ponieważ utrzymuje ona kontakt dolnego kręgu w segmencie z oparciem krzesła co umożliwia jego stabilizację podczas ruchu.

232

233

Jeśli nie dysponujemy specjalnym krzesłem terapeutycznym to do stabilizacji można użyć klin, który układa się (szpiczastym końcem do dołu) na dolnym kręgu w segmencie. T może dodatkowo wspierać stabilizację swym prawym kolanem. Dolną część kręgosłupa ustawia się w lordozie (krzywizna odwrotna). Ryć. 5 S.

Ryć. 5.

Zginanie /, rotacja w prawo i skłonem bocznym w prawo

Pozycja wyjściowa: P sied/i na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są przed klatką piersiową, dłonie leżą na przeciwległych barkach. Kręgosłup ustawiony jest w zgięciu. T stoi przodem do prawego boku R Chwyt i stabilizacja:

Lewe ramię oraz lewa dłoń ułożone są na kręgosłupie piersiowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu wspierając stabilizację (poprzez odwrotną krzywiznę, tutaj skłon boczny w lewo). Kciuk ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu kontrolując czy mobilizacja odbywa się we właściwym miejscu. Prawe ramię T leży na ramionach P, dłoń obejmuje jego lewy bark.

Wykonanie:

T pochyla P do przodu obracając go równocześnie i pochylając w prawo.

Mobilizacja: ruch sprzężony w zgięciu ^ rotacją i skłonem bocznym w tą samą stronę. Komentarz: Miednica P może być ustabilizowana pasem do stołu lub krzesła. Klin podłożony pod lewy pośladek pochyla kręgosłup lędźwiowy ustawiony w zgięciu w stronę lewą co powoduje sprzężoną rotację w lewo. Kręgi poniżej aktualnego segmentu będą w tym przypadku zabezpieczone przed udziałem w wykonywanej mobilizacji (przed rotacją w prawo). 235

Ryć. 6 a.

Ryć. 6 b.

Ryć. 7 a.

Prostowanie

Ryć. 6a. Pozycja wyjściowa: P siedzi na krześle terapeutycznym. Ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej, dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja: P siedzi. Na oparciu krzesła ustabilizowany jest dolny kręg w segmencie. Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu. Lewe ramię T ułożone jest pod ramionami P, lewa dłoń obejmuje prawy bark P Wykonanie: Lewe ramię pochyla górną część tułowia P do tyłu. Mobilizacja: prostowanie. Komentarz: Palec wskazujący prawej dłoni kontroluje czy mobilizacja odbywa się we właściwym miejscu tzn. czy oparcie krzesła (z wycięciem na palec) ustawione jest na odpowiedniej wysokości. Poprzez maksymalne zgięcie stawów biodrowych P uzyskuje się odwrotną krzywiznę (zgięcie) kręgosłupa lędźwiowego, co zabezpiecza ten odcinek przed ustawieniem lordotycznym podczas prowadzenia mobilizacji. Ryć. 6b. przedstawia mobilizację w wyproście z użyciem małej trakcji. Prawa dłoń ułożona jest na dolnym kręgu w aktualnym segmencie oraz na kręgach leżących poniżej. Lewa noga T stoi na stołku lub krześle. Złączone ramiona P spoczywają na udzie T. Podczas leczenia udo T jest odwodzone co powoduje wyprosi kręgosłupa piersiowego I!

236

Ryć. 7 b.

Prostowanie

Ryć. 7a. Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Jego dłonie splecione są na karku, a łokcie przyl eg aj ą do ciała T. T stoi przodem do P

Chwyt i stabilizacja: Lewa dłoń stabilizuje dolny kręg w segmencie oraz kręgi leżące poniżej niego. Prawa dłoń obejmuje przedramiona R Wykonanie: Prawe ramię oraz ciało T przemieszczają tułów P do tyłu. Mobilizacja: prostowanie. Komentarz: Ryć. 7b. przedstawia technikę z lepszą stabilizacją. Na wyrostkach poprzecznych dolnego kręgu w segmencie układa się klin. Banan przytrzymuje klin przy ciele P Lewy palec wskazujący T sprawdza czy mobilizacja odbywa się we właściwym miejscu.

237

Ryć. 9.

Ryć. 9 S. Rotacja w prawo od strony czaszkowej w wyproście Ryć. 8 S.

Ryć. 8.

Prostowanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w lewo

Pozycja wyjściowa:

P leży na lewym boku. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej, dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. Kręgosłup piersiowy ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do P

Chwyt i stabilizacja: Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Jego ramiona skrzyżowane są przed klatką piersiowa, dłonie leżą na przeciwległych barkach. Kręgosłup ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do prawego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Lewa dłoń spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu wspierając stabilizację (poprzez odwrotną krzywiznę, tutaj skłon boczny w prawo). Kciuk ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu kontrolując czy mobilizacja odbywa się we właściwym miejscu. Prawe ramię T ułożone jest pod ramionami P, dłoń obejmuje lewy bark P

Wykonanie:

Lewe ramię oraz lewa dłoń spoczywają na kręgosłupie piersiowym oraz żebrach P po stronie prawej, palce obejmują od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty dolnego kręgu w segmencie stabilizując go w ustalonej pozycji. Prawa dłoń obejmuje prawy bark (oraz dłoń) P

Wykonanie:

Prawa dłoń rotuje kręgosłup piersiowy w prawo wywołując w aktualnym segmencie rotację w prawo. Mobilizacja: rotacja. Komentarz: , Pod klatkę piersiową podkłada się poduszkę, która utrzymuje skłon boczny w lewo (ruch sprzężony w wyproście).

Prawe ramię oraz ciało T pochylają P do tyłu, obracają go jednocześnie w prawo i pochylają w lewo. Mobilizacja: ruch sprzężony w wyproście z rotacją w jednym i skłonem bocznym w przeciwnym kierunku. Komentarz: Klin podłożony pod prawy pośladek P pochyla znajdujący się w wyproście kręgosłup lędźwiowy w prawo co spowoduje sprzężony ruch rotacji w lewo. W takim przypadku dolne kręgi będą zabezpieczone przed udziałem w wykonywanej mobilizacji (rotacji w prawo). 238

239

Ryć. 10 a S.

Ryć. 10 a.

Trakcja specyficzna: pozycja wyjściowa

Ryć. 10 b S.

Ryć. 10 b.

Trakcja specyficzna: pozycja końcowa

Pozycja wyjściowa:

Chwyt i stabilizacja — pozycja końcowa:

P leży na plecach. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej. T stoi przodem do lewego boku P Chwyt i stabilizacja: T prawą dłonią obejmuje prawy bark P i obraca jego tułów w lewo. Lewy kłąb kciuka (kciuk w przywiedzeniu) ułożony jest na prawym wyrostku poprzecznym dolnego kręgu w aktualnym segmencie. Aby wywołać separację w obu stawach międzykręgowych aktualnego segmentu T układa kłąb kciuka na wyrostku kolczystym lub kłąb kciuka oraz zgięty palec środkowy na obu wyrostkach poprzecznych dolnego kręgu w segmencie. Ciąg dalszy na stronie następnej.

Prawa dłoń ponownie układa P na plecach, a lewa nie zmienia swego położenia. Prawe przedramię oraz dłoń T ułożone są na skrzyżowanych ramionach P, klatka piersiowa T spoczywa na łokciach P Wykonanie: Prawe ramię oraz ciało T przemieszcza tułów P do tyłu. Aby uzyskać separację w stawach międzykręgowych tułów T musi być tak ustawiony by nacisk skierowany był prostopadle do płaszczyzny leczniczej tych stawów.

240

Mobilizacja: specyficzna separacja (trakcja) w stawach międzykręgowych. Komentarz: T zwraca uwagę na to, by mobilizacja odbywała się w fazie wydechu P Jeśli T chce wykonać separację stawów międzykręgowych w ustawieniu kręgosłupa piersiowego w zgięciu to unosi on tułów P Gdy chce to samo wykonać w wyproście to obniża tułów P 241

Ryć. 12 S.

Ryć. 12.

Mobili/acja górnych żeber: brzusznie

Ryć. 11. Mobilizacja żeber: br/usznie

Pozycja wyjściowa:

P leży na brzuchu. T stoi przy głowowej c/eści stołu przodem do P

Chwyt i stabilizacja: Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Jego ramiona złączone są przed klatka piersiową. T stoi przodem do pleców P

Chwyt i stabilizacja:

Lewe ramię T leży na ramionach P, lewa dłoń obejmuje prawe ramię P T nieznacznie pochyla P do przodu, rotuje go w prawo i jednocześnie trochę pochyla w lewo. Taką pozycję P stabilizuje przy swoim ciele. Palec wskazujący prawej dłoni stroną promieniową ułożony jest na aktualnym kącie żebra, staw śródręczno-paliczkowy umieszczony jest bocznie od wyrostka poprzecznego.

Wykonanie:

Prawa dłoń popycha żebro brzusznie co powoduje separację w stawie żebrowo-poprzecznym. (Ustawienie kręgosłupa piersiowego uniemożliwia rotację przynależnego kręgu wraz z jego wyrostkiem poprzecznym w lewo). Mobilizacja: żebra brzusznie.

242

Brzeg łokciowy prawej dłoni (palce skierowane doogonowo) ułożony jest na prawych wyrostkach poprzecznych kręgosłupa piersiowego (kość grochowata na wyrostku poprzecznym aktualnego segmentu) stabilizując je z tej strony. Brzeg łokciowy lewej ręki kością grochowata przylega do przyśrodkowej części lewego aktualnego kąta żebra (bocznie, zaraz za wyrostkiem poprzecznym). Mały palec ułożony jest wzdłuż żebra.

Wykonanie:

Lewa dłoń popycha żebro brzusznie i nieznacznie bocznie/doogonowo.

Mobilizacja górnych stawów żebrowo-poprzecznych: trakcja (separacja). Komentarz: Wykonująca ruch lewa ręka T musi unikać nacisku na lewy wyrostek poprzeczny. Aby mieć możliwie największy kontakt z górnym żebrem T zwiesza lewe ramię P poza krawędzią stołu terapeutycznego. Łopatka przesuwa się wtedy w kierunku boczno-brzusznym. 243

Ryć. 13 S.

Ryć. 13.

Ryc.HaS.

Ryć. 14 a.

Mobilizacja żeber brzusznie: pozycja wyjściowa Mobilizacja dolnych żeber: brzusznie

Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi przodem do lewego boku P na wysokości jego miednicy. Chwyt i stabilizacja:

Brzeg łokciowy prawej dłoni (palce skierowane doczaszkowo) ułożony jest na lewych wyrostkach poprzecznych kręgosłupa piersiowego (kość grochowata na wyrostku poprzecznym aktualnego segmentu) stabilizując je z tej strony. Brzeg łokciowy lewej ręki kością grochowata przylega do przyśrodkowej części prawego aktualnego kąta żebra (bocznie, zaraz za wyrostkiem poprzecznym). Mały palec ułożony jest wzdłuż żebra. Wykonanie: Lewa dłoń popycha żebro brzusznie i nieznacznie bocznie/doczaszkowo.

Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. Jego ramiona skrzyżowane są przed klatką piersiową. T stoi pr/odem do lewego boku P Chwyt i stabilizacja: T prawą dłonią obejmuje prawy bark P i obraca jego tułów w lewo. Kłąb lewej dłoni (kciuk w przywiedzeniu) leży na aktualnym żebrze. Szczyt kciuka ułożony jest nieznacznie w bok od wyrostka poprzecznego. Pozostała część dłoni ułożona jest na klatce piersiowej oraz żebrach poniżej aktualnego żebra. Ciąg dalszy na stronie następnej.

Mobilizacja dolnych stawów żebrowo-poprzecznych: trakcja (separacja). Komentarz: Wykonująca ruch lewa ręka T musi unikać nacisku na prawy wyrostek poprzeczny. 244

245

Ryć. 14 b.

Mobilizacja żeber brzusznie: pozycja końcowa

Chwyt i stabilizacja — pozycja końcowa: Prawą dłonią T ponownie kładzie P na plecach. Prawe przedramię oraz prawa dłoń ułożone są na skrzyżowanych ramionach P Wykonanie: Prawe ramię oraz ciało T obracają tułów P w prawo. Mobilizacja: żebra brzusznie, z trakcją (separacją) w stawach żebrowo-poprzecznych. Komentarz: T musi uważać na to, aby mobilizacja odbywała się podczas wydechu i aby mięśnie międzyżebrowe były jak najbardziej rozluźnione.

Ryć. 15. Masaż poprzeczny mięśni międzyżebrowych

Pozycja wyjściowa: , P leży na lewym boku T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja: Prawa dłoń ułożona jest na prawym barku P stabilizując go w jednakowej pozycji. Palec wskazujący lewej dłoni (wspierany przez palec środkowy) ułożony jest pomiędzy dwoma żebrami. Wykonanie: Lewa dłoń z odpowiednim naciskiem porusza się bez poślizgu na skórze w przestrzeni międzyżebrowej paralelnie do przebiegu żeber w jednym i drugim kierunku. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich.

246

247

Ryć. 16 S.

Ryć. 17 a S.

Ryć. 16.

Mobilizacja górnych żeber: separacja

Pozycja wyjściowa:

P leży na plecach. Prawe ramię znajduje się w pełnym zgięciu oraz pełnej rotacji zewnętrznej. T stoi przy głowowej części stołu przodem do P Chwyt i stabilizacja: Kłąb kciuka oraz kciuk prawej dłoni ułożone są pomiędzy dwoma żebrami stabilizując doogonowo żebro dolne. Lewe ramię oraz dłoń T obejmują prawe ramię P i przytrzymują je przy swoim ciele. Wykonanie: Lewa dłoń oraz ciało T pociągają ramię P (a razem z nim górne żebro) wzdłuż osi kończyny. Mobilizacja: oddalanie (separacja) górnych żeber. Komentarz: Technikę tę można stosować zarówno wtedy gdy żebro dolne mobilizować chcemy doogonowo (ograniczony wydech) jak i wtedy gdy żebro górne chcemy mobilizować doczaszkowo (ograniczony wdech). Jeśli wskazane jest leczenie stawu żebrowo-poprzecznego to wykonuje się je w pierwszej kolejności. Należy też unikać zbyt mocnego pociągania skóry.

Mobilizacja dolnych żeber:' separacja

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. Prawe ramię znajduje się w pełnym zgięciu oraz w pełnej rotacji zewnętrznej. T stoi przy głowowej części stołu przodem do P

Chwyt i stabilizacja:

Prawe przedramię T w pronacji. Wyprostowany kciuk oraz palec wskazujący prawej dłoni ułożone są pomiędzy dwoma aktualnymi żebrami stabilizując doogonowo żebro dolne. Palec wskazujący leży wzdłuż żebra i skierowany jest dobrzusznie. Lewe ramię oraz dłoń T obejmują prawe ramię P i przytrzymują je przy swoim ciele. Wykonanie:

Lewa dłoń oraz ciało T pociągają ramię P (a razem z nim górne żebro) wzdłuż osi kończyny.

Mobilizacja: oddalenie (separacja) dolnych żeber. Komentarz: Technikę tę można stosować zarówno wtedy, gdy żebro dolne mobilizować chcemy doogonowo (ograniczony wydech) jak i wtedy, gdy żebro górne mobilizować chcemy doczaszkowo (ograniczony wdech). Jeśli wskazane jest leczenie stawu żebrowo-poprzecznego to wykonuje się je w pierwszej kolejności. Należy też unikać zbyt mocnego pociągania skóry. Stabilizacja alternatywna: patrz Ryć. 17b.

248

249

4.

KRĘGOSŁUP SZYJNY (C2—TH3)

4.1. ANATOMIA

Ryć. 17 b.

Powierzchnie stawowe w obrębie kręgosłupa szyjnego są duże, okrągłe i płaskie. Z trzonami kręgów tworzą one kat około 45°. Powierzchnie stawowe na wyrostkach stawowych górnych ustawione są doczaszkowo i dogrzbie-towo, a na wyrostkach stawowych dolnych doogonowo i brzusznie. Im wyższy poziom kręgosłupa tym mniejszy kąt zawarty pomiędzy powierzchniami stawowymi, a płaszczyzną horyzontalną. W obrębie całego kręgosłupa największą ruchomość posiada kręgosłup szyjny. Zasadniczo chodzi tu o płaszczyznę strzałkową, a przede wszystkim o ruch prostowania.

Mobilizacja dolnych żeber: separacja

Stabilizacja alternatywna względem techniki przedstawionej na Ryć. 17a. Chwyt i stabilizacja:

Kłąb i wyprostowany kciuk oraz kłębik i wyprostowany mały palec prawej dłoni ułożone są pomiędzy dwoma aktualnymi żebrami stabilizując doogonowo żebro dolne. Mały palec leży na przedłużeniu żebra i skierowany jest dogrzbietowo, natomiast kciuk dobrzusznie.

Ryć. S-l. 4-ty kręg szyjny widziany od góry i z boku

4.2. BIOMECHANIKA W warunkach prawidłowych w obrębie kręgosłupa szyjnego występuje lordoza, która podczas ruchu zginania maleje lub może przejść w kyfozę (Kręgosłup szyjny: test, Ryć. 1), a podczas ruchu prostowania się powiększa. Oba ruchy odbywają się według reguły wklęsłych powierzchni stawowych. Rotacja oraz skłon boczny są sprzężone zawsze w tym samym kierunku — niezależnie od ustawienia w płaszczyźnie strzałkowej. Skłon boczny w prawo jest

więc sprzężony z rotacja w prawo zarówno w zgięciu (Kręgosłup szyjny: test, Ryć. 3) jak i w wyproście (Ryć. 5). 251

Samodzielnie można również wykonać ruchy kombinowane (odwrotne do ruchów sprzężonych) z rotacją i skłonem bocznym w kierunku przeciwnym, zarówno w zgięciu (Kręgosłup szyjny: test, Ryć. 4) ja k i w wyproście (Ryć. 6). Zakresy ruchu będą wtedy mniejsze, a opór końcowy bardziej twardy.

4.3. BADANIE I LECZENIE Warunkiem prawidłowej ruchomości kręgosłupa jest swobodny ruch kręgu obrotowego na trzecim kręgu szyjnym. Najprościej sprawdza się rotację kręgu obrotowego. Jeśli głowę pochyli się w bok (Kręgosłup szyjny: test, Ryć. 9) to kręg obrotowy od razu (z powodu ścisłych połączeń więzadłowych z kością potyliczną) wykona ruch rotacyjny w tą samą stronę. Należy jednak pamiętać, że ograniczenie ruchu rotacyjnego kręgu obrotowego może być spowodowane ograniczoną ruchomością w obrębie dwóch najwyższych segmentów kręgosłupa szyjnego. Aby to wykluczyć należ y wykonać test y z wykorzystaniem rotacji sprzężonej ze skłonem bocznym (w przeciwnych kierunkach) z dobrą stabilizacją dolnego kręgu w segmencie. Gdy P leży na plecach to dla lepszego dostępu do kręgosłupa szyjnego pod potylicę podkłada się małą, słabo uginającą się poduszkę.

4.4. KRĘGOSŁUP SZYJNY: BADANIE (SCHEMAT) W pozycji siedzącej

Oglądanie Palpacja (powierzchowna) Badanie funkcji stawów Ryć. 1. Czynne zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 2. Czynne prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 3. Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . Ryć. 4. Czynne /ginąnie, rotacja i skłon boczny . . . . . . Ryć. 5. Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny . . . Ryć. 6. Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny ... Ryć. 7. Trakcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 8. Kompresja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 9. Skłon boczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 10. Gra stawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 11. Zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 12. Prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 13. Zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . . . . Ryć. 14. Prostowanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . Ryć. 15. C—Th,: czynna rotacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 16. C,.—Th,: zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . Ryć. 17. Pierwsze żebro: brzuszriie/doogonowo . . . . . . . Ryć. 18. Testowanie otworu międzykręgowego . . . . . . . Motoryka (siła i odruchy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czucie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

254 254 Z55 255 256 256 257 258 259 261 262 263 264 265 266 268 269 270 74 74

W leżeniu na plecach

Testowanie nerwów Ryć. 18a. oraz b. Nerw pośrodkowy oraz nerw promieniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 18c. Nerw łokciowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Badanie funkcji stawów Ryć. 19. Trakcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 20. Przesunięcie boczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 21. Przesunięcie boczne z dolną stabilizacją . . . . . . Ryć. 22. Tertowanie tętnicy kręgowej . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 23. Zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ryć. 24. Prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

272 274 276 277 278 279 280 280

W leżeniu na boku

Badanie funkcji stawów Ryć. 25. Gra stawowa C,—Cs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 Ryć. 26. Gra stawowa C~—Th, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 Ryć. 27. Cr—Tht : zginanie i prostowanie . . . . . . . . . . . . . 282 Ryć. 28. Cs--Th,: rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . . . . .

252

282

253

Ryć. 1.

Ryć. 2.

Ryć. 3.

Ryć. 4.

C/.ynne zginanie / rotacja w prawo i skłonem bocznym w prawo albo w lewo Czynne zginanie lub prostowanie

Ryć. 1. Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Wykonanie:

P pochyla głowę do przodu. Test: podczas czynnego zginania kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie. Zwróć uwagę na pojawienie się bólu lub jego zmniejszenie. Komentarz: Ryć. 2. przedstawia czynne prostowanie. Na końcu czynnego zakresu ruchu oba testy kontynuuje się dalej biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu końcowego włącznie (jakość ruchu).

254

Ryć. 3. Pozycja wyjściowa: P siedzi. Wykonanie: P pochyla głowę do przodu obracając ją jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: podczas czynnego sprzężonego ruchu zginania ze skłonem bocznym oraz rotacją w tym samym kierunku kontroluj zakres tego ruchu oraz jego wykonanie. Zwróć uwagę na pojawienie się bólu lub jego zmniejszenie. Porównaj obie strony. Komentarz: Ryć. 4. przedstawia czynny kombinowany ruch zginania połączony z rotacją w prawo i skłonem bocznym w lewo. Porównaj obie strony. Na końcu czynnego zakresu ruchu wszystkie testy kontynuuje się dalej biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu końcowego włącznie (jakość ruchu). 255

Ryć. 7 a.

Ryć. 7 b.

Trakcja w pozycji spoczynkowej lub w aktualnej pozycji spoczynkowej Ryć. 5.

Ryć. 6. Czynne prostowanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo albo w lewo

Ryć. 7a. Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do pleców P

Chwyt:

Ryć. 5. Pozycja wyjściowa: P siedzi. Wykonanie: P pochyla głowę do tyłu obracając ją jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: podczas czynnego sprzężonego ruchu prostowania z rotacją i skłonem bocznym w tym samym kierunku kontroluj zakres tego ruchu oraz jego wykonanie. Zwróć uwagę na pojawienie się bólu lub jego zmniejszenie. Porównaj obie strony. Komentarz: Ryć. 6. przedstawia czynny kombinowany ruch prostowania z rotacją w prawo i skłonem bocznym w lewo. Porównaj obie strony. Na końcu czynnego zakresu ruchu wszystkie testy kontynuuje się dalej biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu końcowego włącznie (jakość ruchu). 256

Dłonie przylegają nadgarstkami do wyrostków sutkowatych u podstawy czaszki. Przedramiona ułożone są na barkach P Wykonanie: Aby wywołać trakcję w obrębie kręgosłupa szyjnego T naciska swymi łokciami doogonowo barki P Test: zwróć uwagę na zmniejszanie się bólu. Komentarz: Barki P stanowią tu pewnego rodzaju oś obrotu. Ryć. 7b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym w prawo i rotacji w prawo). Pozycję tę przyjmuje się przed wykonaniem trakcji. Jeśli ból się zmniejsza, to odpowiednie leczenie przedstawione zostało na Ryć. 2, strona 288.

257

Ryć. 8.

Kompresja

Pozycja wyjściowa:

P siedzi. T stoi przodem do pleców P.

Ryć. 9.

Ryć. 9 S. Skłon boczny

Pozycja wyjściowa: P siedzi. I stoi pr/,odrm do prawego boku P Cli

Chwyt:

wy t:

Wykonanie:

lewej) na wyrostku kolczystym kręgu obrotowego (C.,) z jednoczesnym kontaktem z wyrostkiem kolczystym lub wyrostkiem stawowym Cr Prawa dłoń ułożona jest na głowie P Wykonanie: Prawa dłoń pochyla potylicę P w prawo. Test wykonuje się po obu stronach.

Dłonie ułożone są na głowie P Aby wywołać kompresję w obrębie kręgosłupa szyjnego dłonie T naciskają doogonowo głowę E

Test: zwróć uwagę na ból. Komentarz: Aby uniknąć innych ruchów kręgosłupa szyjnego T przytrzymuje głowę P przy swoim ciele. Bardzo ważne jest unikanie powiększenia lor-dozy. Dla potwierdzenia test ten wykonuje się w różnych przestrzennych ustawieniach kręgosłupa szyjnego.

258

Palec wskazujący lewej dłon i ułożony jest od strony bocznej (tutaj od

Test: kontroluj rotację kręgu obrotowego podczas skłonu bocznego kości potylicznej. Przy zachowaniu prawidłowości anatomicznych zarówno kości, więzadeł jak i mięśni kręg obrotowy podczas skłonu bocznego kości potylicznej będzie się od razu roto wał w tą samą stronę. Komentarz: Aby sprawdzić zaobserwowane objawy wykonuje się test alternatywny: T stoi przodem do lewego boku P (porównaj Ryć. 10, strona 261). Palec wskazujący oraz kciuk prawej dłoni przytrzymują wyrostek kol-czysty kręgu obrotowego. Lewa dłoń T obejmuje od prawej strony głowę P Lewa strona głowy P przylega do ciała T. Lewa dłoń oraz ciało T próbują pochylić kość potyliczną P w prawo. Jeśli przy ustabilizowanym kręgu obrotowym kość potyliczną można pochylić do boku, to można przypuszczać, że prawdopodobnie mamy do czynienia z poważnym uszkodzeniem powiązanym z hypermobilnością górnego 259

kręgosłupa szyjnego. Konieczne są wtedy dalsze badania medyczne, a mobilizacja jest kategorycznie przeciwwskazana. Jeśli natomiast skłon boczny górnego kręgosłupa szyjnego jest ograniczony, to przyczyna tego ograniczenia może tkwić w jednym lub kilku segmentach tego odcinka kręgosłupa. W przypadku ograniczenia skłonu bocznego np. w prawo poszczególne segmenty będą sprawdzone w następujący sposób: 1. T stoi przy prawym boku P: Kość potyliczna, kręg szczytowy i obrotowy jako całość względem C,: skłon boczny i rotacja w prawo (ruch sprzężony) 2. T stoi przy lewym boku P: Kość potyliczna względem kręgu szczytowego: skłon boczny w prawo i rotacja w lewo (ruch sprzężony) 3. T stoi przy lewym boku P: Kręg szczytowy względem kręgu obrotowego: rotacja w lewo przy małym skłonie bocznym kości potylicznej w prawo (ruch sprzężony).

260

Ryć. 10.

Ryć. 10 S. Gra stawowa

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej pomiędzy wyrostkami kolczystymi lub na prawym stawie międzykręgowym aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest na kręgosłupie szyjnym oraz górnym kręgosłupie piersiowym poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część ciała. Lewa dłoń obejmuje od prawej strony głowę i kręgosłup szyjny P Mały palec ułożony jest na górnym kręgu w aktualnym segmencie. Lewa strona głowy P przylega do ciała T dzięki czemu posiada ona stabilną pozycję. Wykonanie: Lewa dłoń i ciało T popychają kręgosłup szyjny oraz głowę P dogrzbietowo oraz pociągają je dobrzusznie. Są to małe ruchy wibracyjne wykonywane wzdłuż płaszczyzny poprzecznej, która ustawiona jest paralelnie do krążka międzykręgowego aktualnego segmentu. Test: kontroluj ruchomość w segmencie (grę stawową). Komentarz: Aby podczas testu uniknąć w segmencie kompresji, to terapeuta lewą dłonią oraz swym ciałem wykonuje małą trakcję (w stopniu 1). 261

Ryć. 12 S.

Ryć. 11.

Ryć. 11 S.

Prostowanie

Zginanie

Pozycja wyjściowa:

P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący prawej ręki ułożony jest na prawym stawie międzykręgowym albo pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup szyjny poniżej aktualnego segmentu. Lewa dłoń położona jest na głowie P Wykonanie:

Lewa dłoń pochyla głowę oraz kręgosłup szyjny P do przodu powodując w aktualnym segmencie ruch zginania. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas ruchu zginania. Zwróć uwagę na ból. Komentarz:

Test wykonuje się po obu stronach. Jeśli podczas testu pojawi się ból to T lewą dłonią obejmuje głowę oraz górne segmenty kręgosłupa szyjnego (patrz Ryć. 10., strona 261) i wykonuje lekką trakcję (w stopniu 1). Jeśli w sąsiednich, niesprawdzonych segmentach (powyżej i poniżej) podczas ruchu zginania pojawi się ból, to w trakcie testu mogą być one ustawione w wyproście. Jeśli wskazane jest leczenie to zostało ono przedstawione na Ryć. 4., strona 291.

262

Ryć. 12.

Pozycja wyjściowa:

P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt:

Pnlec wskazujący prawej d łoni ułożony jest na prawym stawie międzykręgowym lub pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Lewa dłoń położona jest na głowie P Wykonanie:

Lewa dłoń pochyla głowę oraz kręgosłup P do tyłu powodując w aktualnym segmencie ruch prostowania.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas prostowania. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Test wykonuje się po obu stronach. Podczas testowania dolnego kręgosłupa szyjnego należy zwrócić uwagę na to, aby prostowanie odbywało się w aktualnym segmencie, a nie tylko w segmentach górnych. Wykonanie tego testu jest prostsze gdy lewa dłoń T obejmuje głowę oraz górny segment P (patrz Ryć. 10., Gra stawowa, strona 261) i prowadzi ruch z jednoczesną lekką trakcją (w stopniu I). Jeśli w sąsiednich niesprawdzonych segmentach (górnych i dolnych) podczas ruchu prostowania pojawi się ból, to w trakcie testu mogą być one ustawiane w zgięciu, jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 5., strona 292. 263

Ryć. 13 S.

Ryć. 13.

Zginanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do prawego boku P Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest na lewym stawie między-kręgowym aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała cześć dłoni stabilizuje kręgosłup szyjny poniżej aktualnego segmentu. Prawa dłoń położona jest na głowie P Wykonanie: Prawa dłoń pochyla głowę i kręgosłup szyjny P do przodu, obracając jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas sprzężonego ruchu zginania z rotacją oraz skłonem bocznym w tę samą stronę. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz: Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 6., strona 293. 264

Ryć. 14 S.

Ryć. 14.

Prostowanie / rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest na prawym stawie międzykręgowym aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup szyjny poniżej aktualnego segmentu. Lewa dłoń położona jest na głowie P. Wykonanie: Lewa dłoń pochyla głowę oraz kręgosłup szyjny P do tyłu obracając go jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas sprzężonego ruchu prostowania z rotacją oraz skłonem bocznym w tym samym kierunku. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz: Jeśli wskazane jest leczenie to zostało ono przedstawione na Ryć. 7., strona 294. 265

cinka kręgosłupa szyjnego. Palec wskazujący lewej dłoni wykonuje palpację pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu. Test ten jest stosowany także w obrębie górnego odcinka piersiowego aż do Th,. Ryć. 15 S.

Test €5—7113: czynna rotacja

Pozycja wyjściowa:

P siedzi. T stoi przodem go pleców P Chwyt: Kciuk lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) na wyrostku kolczystym dolnego kręgu w segmencie. Kciuk prawej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od prawej) na wyrostku kolczystym górnego kręgu w segmencie. Wykonanie: P obraca głowę oraz kręgosłup szyjny w prawo. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas rotacji. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz: Podczas rotacji kciuki przylegają do wyrostków kolczystych. W warunkach prawidłowych podczas ruchu rotacji w prawo wyrostek kolczysty górnego kręgu w segmencie razem z prawym kciukiem porusza się w lewo dalej niż wyrostek kolczysty dolnego kręgu. T może także ułożyć jeden palec od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy oba wyrostki kolczyste (kontakt z dwoma wyrostkami) i wykonywać nim palpację. W tym przypadku T wyczuwa, że wyrostek kolczysty górnego kręgu w segmencie porusza się w lewo dalej niż dolnego kręgu. T czuje większy nacisk na swój palec od wyrostka kolczystego górnego kręgu w segmencie. Jeśli P np. z powodu bólu w górnym odcinku kręgosłupa szyjnego nie może czynnie poruszać głową, to prawa dłoń T obejmuje górne segmenty (patrz Ryć. 10., strona 261). Teraz unikając ruchu w górnych segmentach kręgosłupa szyjnego l biernie wykonuje rotację dolnego od266

Ryć. 15.

Ryć. 16 S.

Ryć. 16.

Ryć. 17 S.

Test C5—Ths: zginanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo

Testowanie pierws/ego żebra: brzusznie/doogonowo

Pozycja wyjściowa:

Pozycja wyjściowa:

Chwyt i stabilizacja:

Chwyt i stabilizacja:

Wykonanie:

Wykonanie:

P siedzi. T stoi przodem do prawego boku P. Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup piersiowy. Prawa dłoń położona jest na głowie P

Prawa dłoń pochyla głowę oraz kręgosłup szyjny P do przodu obracając jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas sprzężonego ruchu zginania z rotacją oraz skłonem bocznym w tym samym kierunku. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz: Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 9., strona 296.

268

Ryć. 17.

P siedzi. Kręgosłup szyjny łącznie z Th, zrotowany jest w prawo. T stoi przodem do pleców P

Lewe ramię oraz łokieć ułożone są na lewym barku P Przedramię przylega do lewej strony szyi i głowy P Dłoń stabilizuje od góry głowę R Palec wskazujący prawej dłoni brzegiem promieniowym ułożony jest od strony grzbietowej na I żebrze (patrz na rycinie ze szkieletem).

Prawa dłoń popycha I żebro brzusznie i trochę doogonowo.

Test: kontroluj ruchomość I żebra. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Podczas badania brzusznego przesuwania I żebra ustabilizowanie Thj w rotacji w prawo będzie zabezpieczać ten kręg przed podążaniem za tym żebrem (przed rotacją w lewo). W przypadku podejrzenia uszkodzenia T może wykonać ten test w dwojaki sposób: 1. wykonać przesunięcie l żebra brzusznie — aby sprawdzić staw żebrowo-poprzeczny, 2. wykonać przesunięcie l żebra doogonowo — aby /.diagnozować czy I żebro jest unieruchomione u góry. Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 11., strona 298. 269

nownie zniknęły. W tej pozycji należy wykonać od strony bocznej (tu taj od prawej) miejscowy nacisk na wyrostek kolczysty lub nacisk na lewy łuk górnego kręgu w segmencie w kierunku brzusznym (w obu przypadkach nastąpi rotacja w prawo), co sprowokuje dolegliwości w zajętym segmencie prowadząc do powstania tego samego promieniującego bólu. (Patrz również „Testy lokalizujące objawy bólowe" w rozdziale 7, Zasady badania, strona 100.)

Ryć. 18. Testowanie otworu mied/ykręgowego: prostowanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do pleców P Chwyt i stabilizacja: Prawa dłoń ułożona jest na głowie P Lewa dłoń stabilizuje lewy bark R Wykonanie: Prawa dłoń pochyla stopniowo (segment po segmencie) głowę i kręgosłup szyjny P do tyłu, obracając go jednocześnie i pochylając w prawo. Test: kontroluj stosunki przestrzenne w otworze międzykręgowym. Zwróć uwagę na ból, głównie promieniujący. Komentarz: Test ten został po raz pierwszy opisany przez Spurlinga. Wykorzystuje się go do diagnostyki różnicowej w przypadku podejrzenia podrażnienia korzenia nerwowego. W wyniku prostowania, rotacji oraz skłonu bocznego w tą samą stronę światło otworu międzykręgowego ulega zmniejszeniu (zwęża się) co zwiększy ewentualne podrażnienie korzenia nerwowego powodując ból promieniujący cło ramienia. Aby dokładnie zlokalizować uszkodzenie T porusza kręgosłup szyjny P w opisanym kierunku do momentu wystąpienia objawów. Gdy się one pojawią należy nieznacznie cofnąć ten ruch by objawy te po270

Ryć. 18 a.

Ryć. 18 b.

Testowanie nerwu pośrodkowego lub nerwu promieniowego

Ryć. 18a. Pozycja wyjściowa: P leży na plecach lub siedzi. T stoi przodem do przyśrodkowej powierzchni prawego odwiedzonego ramienia P, pomiędzy tym ramieniem, a ciałem P Wykonanie: Rycina przedstawia maksymalne rozciągnięcie (w wyniku ciągu) korzeni nerwowych z rdzeniem kręgowym oraz obwodowych dróg nerwowych tworzących prawy nerw pośrodkowy. Rozciągnięcie to uzyskuje się poprzez odpowiednie ustawienie prawej kończyny górnej P, a mianowicie: refrakcję obręczy barkowej, wyprost oraz rotację zewnętrzną w stawie ramiennym, wyprost w stawie łokciowym, supinację przedramienia, zgięcie grzbietowe nadgarstka, wyprost palców oraz skłon boczny i rotację kręgosłupa szyjnego w lewo. Test rozpoczyna się z pozycji spoczynkowej P w leżeniu na plecach. Jeśli opisana pozycja ramienia wywołuje ból promieniujący do ramienia, do promieniowej powierzchni dłoni oraz/lub do trzech palców po stronie promieniowej, albo gdy z powodu promieniowania bólu nie można przyjąć opisanej pozycji, to prawdopodobnie mamy do czynienia z podrażnieniem struktur tworzących nerw pośrodkowy. Nasze przypuszczenie można potwierdzić cofając ruch w jednym ze stawów do momentu ustąpienia dolegliwości. Teraz głowę i kręgo272

słup szyjny rotuje się i pochyla w lewo. Jeśli ból pojawi się ponownie lub się spotęguje to nasze przypuszczenie jest potwierdzone. Tak jak w wymienionym powyżej przykładzie ustawienie kręgosłupa szyjnego lub ustawienie stawów kończyny górnej wpływało na pojawienie się bólu, to podejrzenie podrażnienia struktur tworzących nerw pośrodkowy może zostać również potwierdzone poprzez łagodzenie bólu w wyniku powrotu kręgosłupa szyjnego lub stawów kończyny górnej do pozycji spoczynkowej. Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu względem otaczających go tkanek. Komentarz: Wszystkie stawy poruszające się podczas tego testu muszą być uprzednio oddzielnie sprowadzone pod względem ich ruchomości oraz bolesności. Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to, aby nie rozciągać nerwu ani mięśni otaczających te stawy. Jeśli mięśnie z powodu ich skrócenia i bolesności utrudniają wykonanie ruchu, to po wykonaniu poizometrycznej relaksacji („czynnym rozluźnieniu") zakres tego ruchu powinien się powiększyć. W takim przypadku leczenia wymagają mięśnie. Wrażliwość na ucisk w przypadku podrażnienia nerwu jest rzeczą zupełnie normalną. Na końcu badania wykonuje się palpację nerwu w następujących miejscach: otwór międzykręgowy, mięśnie pochyłe, obojczyk/I żebro, mięsień piersiowy mniejszy, mięsień nawrotny obły oraz kanał nadgarstka. Ryć. 18b. przedstawia maksymalne rozciągnięcie (w wyniku ciągu) prawego nerwu promieniowego razem z korzeniami nerwowymi oraz rdzeniem kręgowym. T stoi przodem do grzbietowej powierzchni prawego ramienia. Ustawienie ciała od strony proksymalnej zasadniczo się nie różni od testu na nerw pośrodkowy. Od strony dystalnej występują następujące zmiany: pronacja przedramienia, zgięcie dłoniowe oraz odwiedzenie łokciowe nadgarstka i zgięcie palców. Wcześniej należy zbadać poruszane stawy. Palpacja miejscowa: otwór międzykręgowy, mięśnie pochyłe, obojczyk/I żebro, mięsień piersiowy mniejszy, bruzda nerwu promieniowego na kości ramiennej, mięsień odwracacz, tabakierka przy stawie nadgarstkowo-śródręcznym kciuka.

273

Ryć. 18 c. Testowanie nerwu łokciowego

Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu względem otaczających go tkanek. Komentarz: Wszystkie stawy poruszające się podczas tego testu muszą być uprzednio sprawdzone pod względem ich ruchomości oraz bolesności. Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to, aby nie rozciągać nerwu ani mięśni otaczających te stawy. Jeśli mięśnie z powodu ich skrócenia oraz bolesności utrudniają wykonanie ruchu, to po wykonaniu poizometrycznej relaksacji („czynnym rozluźnieniu") zakres tego ruchu powinien się powiększyć. W takim przypadku terapia powinna być nacelowana na mięśnie. Wrażliwość na ucisk w przypadku podrażnienia nerwu jest rzeczą zupełnie normalną. Na końcu badania wykonuje się palpację nerwu w następujących miejscach: otwór międzykręgowy, obojczyk/I żebro, mięsień piersiowy mniejszy, bruzda nerwu łokciowego przy stawie łokciowym oraz Loge de Guyon (kość grochowata).

Pozycja wyjściowa: P leży na plecach lub siedzi. T stoi przodem do przyśrodkowej powierzchni ramienia P Wykonanie: Rycina przedstawia maksymalne rozciągnięcie (w wyniku ciągu) korzeni nerwowych z rdzeniem kręgowym oraz obwodowych dróg nerwowych tworzących nerw łokciowy. Rozciągnięcie to uzyskuje się poprzez odpowiednie ustawienie prawej kończyny górnej P, a mianowicie: refrakcję obręczy barkowej, wyprost oraz rotację zewnętrzną stawu ramiennego, zgięcie stawu łokciowego, supinację przedramienia, zgięcie grzbietowe oraz odwiedzenie promieniowe nadgarstka, wyprost palców oraz skłon boczny i rotację .kręgosłupa szyjnego w lewo. Test rozpoczyna się z pozycji spoczynkowej w ułożeniu P na plecach. Jeśli opisana pozycja ramienia wywołuje ból promieniujący do ramienia, łokciowej części dłoni oraz/lub dwóch palców po stronie łokciowej ręki, albo gdy z powodu promieniowania bólu nie można przyjąć opisanej pozycji, to prawdopodobnie mamy do czynienia z podrażnieniem struktur tworzących nerw łokciowy. Nasze przypuszczenie można potwierdzić cofając ruch w jednym ze stawów do momentu ustąpienia dolegliwości. Teraz głowę i kręgosłup szyjny P rotuje się i pochyla w lewo. Jeśli ból pojawi się ponownie to nasze przypuszczenie jest potwierdzone. Tak jak w powyższym przykładzie ustawienie kręgosłupa szyjnego lub ustawienie stawów kończyny górnej wpływało na pojawienie się bólu, to podejrzenie podrażnienia struktur tworzących nerw łokciowy może zostać również potwierdzone poprzez łagodzenie bólu w wyniku powrotu kręgosłupa szyjnego lub stawów kończyny górnej do pozycji spoczynkowej. 274

275

Ryć. 19.

Trakcja

Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy P. Chwyt: Dłonie obejmują głowę P od strony grzbietowej. Wykonanie: T pochyla się nieznacznie do tyłu powodując trakcję kręgosłupa szyjnego. Test: zwróć uwagę na łagodzenie bólu. Komentarz: Kręgosłup szyjny przed wykonaniem testu należy ustawić w aktualnej pozycji spoczynkowej. Aby maksymalnie jak to możliwe zmniejszyć dolegliwości bólowe T próbuje zmieniać ustawienie kręgosłupa szyjnego P Jeżeli test ten łagodzi ból, to odpowiednie leczenie zostało przedstawione na Ryć. 3, str. 290.

276

Ryć. 20 S.

Rvc. 20.

Pr/esuniecie boczne

Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. T stoi przy głowowej c/.eści stołu przodem do głowy P Chwyt: Lewa dłoń ułożona jest na lewej stronie głowy P Palec wskazujący prawej dłoni stroną promieniowa przylega od strony grzbietowej do prawego łuku aktualnego kręgu (zaraz za wyrostkiem poprzecznym). Wykonanie: Prawa dłoń poprzez lekki nacisk porusza kręg w kierunku bocznym (tutaj w lewo). Test: kontroluj ruchomość kręgu. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Unikaj nacisku na wyrostek poprzeczny, który może być wrażliwy. Niniejszy test jest chyba najczęściej stosowanym testem lokalizującym ból oraz ograniczenie ruchomości. W wyniku nacisku na jeden kręg bez stosowania stabilizacji kręgu sąsiedniego testowane są dwa segmenty: segment górny i dolny. Jeśli występują jakieś objawy (ból lub zmieniona ruchomość) każdy z tych segmentów sprawdza się osobno (patrz Ryć. 21. na stronie następnej). Aby ustalić kierunek ograniczenia lub prowokowania bólu konieczne jest przeprowadzenie testów dodatkowych. .277

Ryć. 21 S.

Ryć. 21.

Ryć. 22.

Testowanie tętnicy kręgowej: prostowanie z rotacją oraz skłonem bocznym w prawo Przesunięcie boczne z dolną stabilizacją

Pozycja wyjściowa:

P leży na plecach. T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy P Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący lewej dłoni stroną promieniową stabilizuje od strony grzbietowej lewy łuk dolnego kręgu w aktualnym segmencie (tuż za wyrostkiem poprzecznym). Palec wskazujący prawej dłoni stroną promieniową przylega od strony grzbietowej do prawego łuku górnego kręgu w aktualnym segmencie (tuż za wyrostkiem poprzecznym). Wykonanie: Prawa dłoń porusza górny kręg w segmencie w kierunku bocznym (tutaj w lewo). Test: kontroluj ruchomość. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Jest to test specyficzny dla jednego segmentu. Służy on również do wykrywania hypermobilności. Test ten można zakończyć sprowadzając ślizg doczaszkowy i doogonowy (paralelnie do płaszczyzny leczniczej prawego stawu międzykręgowego). Ustala się wtedy upośledzony kierunek ruchu. Test ten wykonuje się po obu stronach (z odpowiednio zmienionym chwytem).

Pozycja wyjściowa:

P leży na plecach. Jego głowa wystaje poza krawędź stołu. T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy R

Chwyt: Dłonie obejmują głowę P

Wykonanie:

T powoli pochyla głowę i kręgosłup szyjny P do tyłu obracając go jednocześnie i pochylając w prawo. Pozycję krańcową tego ruchu należy utrzymać dłużej. Test: kontroluj występowanie objawów podrażnienia (przewężenia) tętnicy kręgowej. Komentarz: Test ten został najpierw opisany przez De Kleijna i Nieuwenhuyse (Holandia). Podczas prostowania, rotacji i skłonu bocznego w prawo rozciągana będzie oraz zaciskana (pętla wokół kręgu szczytowego) lewa tętnica kręgowa. Sprawdzana jest więc czynność prawej tętnicy kręgowej. Jeśli u P nie pojawiają się w trakcie testu takie objawy jak: oczopląs, zawroty głowy, zaburzenia widzenia oraz/lub słyszenia, zmiana powonienia, smaku, zaburzenia mowy itp., to T może przyjąć, że dopływ krwi do mózgu poprzez prawą tętnicę kręgowa jest zapewniony. W zmodyfikowanej formie test ten może także wykazać podrażnienie tętnicy kręgowej np. wskutek artrozy „stawów uncovertebralnych" (stawów Luschki) środkowego i dolnego odcinka kręgosłupa szyjnego. T stara się wtedy, by opisane powyżej ustawienie obejmowało nie tylko górny odcinek kręgosłupa szyjnego, ale także odcinek środkowy oraz dolny. W tym przypadku upośledzony przepływ występuje po tej stronie, w którą wykonywana jest rotacja i skłon boczny. Test ten można również wykonać w pozycji siedzącej.

278

279

Ryć. 23.

Ryć. 24.

Ryć. 25. C2—C5.

Zginanie lub prostowanie

Ryć. 23. Pozycja wyjściowa:

P leży na plecach. T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy P

Chwyt:

Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest na prawym stawie międzykręgowym lub pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Obie dłonie przytrzymują głowę od dołu.

Wykonanie:

T pochyla obiema dłońmi kręgosłup szyjny P do przodu powodując w aktualnym segmencie ruch zginania. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas zginania. Zwróć

Komentarz:

uwagę na ból.

Ryć. 24. przy pomocy takiego samego chwytu przedstawia badanie prostowania kręgosłupa szyjnego P Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 4. lub 5. strona 291 lub 292.

280

Ryć. 26. Ci—

Gra stawowa

Ryć. 25. Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest na prawym stawie między-kręgowym lub pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup szyjny oraz górny piersiowy poniżej aktualnego segmentu. Prawe przedramię oraz prawa dłoń ułożone są pod głowa oraz kręgosłupem szyjnym R Mary palec obejmuje górny kręg aktualnego segmentu. Czoło P przylega do ramienia T. Wykonanie: Prawa dłoń oraz ciało T małymi wibracyjnymi ruchami popychają kręgosłup szyjny oraz głowę P dogrzbietowo oraz pociągają je brzusznie. Ruchy te wykonywane są wzdłuż płaszczyzny poprzecznej, która ustawiona jest paralelnie do krążka międzykręgowego aktualnego segmentu. Test: kontroluj ruchomość w segmencie (grę stawową). Grę stawowa sprawdza się w leżeniu na lewym oraz prawym boku. Komentarz: Ryć. 26. przedstawia badanie gry stawowej w obrębie dolnego kręgosłupa szyjnego. Uważaj aby gra stawowa była sprawdzana przy pomocy ruchów Unijnych, a nie zgięciowych (zginanie i prostowanie). 281

4.5. KRĘGOSŁUP SZYJNY: LECZENIE (SCHEMAT)

Ryć. 27.

Przed przystąpieniem do ćwiczenia technik leczniczych uczniowie oraz uczestnicy kursów powinni najpierw wykonać na partnerze następujące techniki badania: Ryć. 10. strona 261. Ryć. 25., 26. Ryć. 20. strona 277. Ryć. 22. strona 279.

Gra stawowa w pozycji siedzącej lub w leżeniu na boku, strona 281 Przesunięcie boczne Testowanie tętnicy kręgowej

W przypadku dolegliwości bólowych kończyny górnej: Ryć. 28. Test C$—Thy. zginanie i prostowanie lub rotacja w prawo i skłon boczny w prawo

Ryć. 27.

Pozycja wyjściowa:

P leży ria lewym boku. T stoi przodem do P.

Chwyt i stabilizacja:

Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup piersiowy poniżej aktualnego segmentu. Prawe przedramię oraz prawa dłoń ułożone są pod głową oraz kręgosłupem szyjnym P. Mały palec obejmuje górny kręg aktualnego segmentu. Czoło P przylega do ramienia T.

Wykonanie:

Prawe ramię oraz dłoń pochylają kręgosłup szyjny P do przodu lub do tyłu powodując tym samym ruch zginania lub prostowania w aktualnym segmencie. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas ruchu zginania i prostowania. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Ryć. 28. Przedstawia sprzężony ruch rotacji w prawo ze skłonem bocznym w prawo. Porównaj obie strony. W tej pozycji wyjściowej można zbadać również inne kombinacje ruchu i to niezależnie od tego czy kręgosłup szyjny znajduje się w zgięciu, czy też w wyproście. Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 8. lub 9. na stronie 295 lub 296. 282

Ryć. 18., strona 270. Testowanie otworu międzykręgowego Ryć. 18a, b, c., strona 272 i 274. Testowanie nerwu: pośrodkowego, promieniowego i łokciowego Motoryka (siła i odruchy), strona 74 Czucie, strona 74 Mobilizacja tkanek miękkich:

Ryć. la. oraz b. dogrzbietowo w leżeniu na brzuchu . . . . . 284 Ryć. l c. dobrzusznie (również stawów) w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Ryć. Id. dobrzusznie (również stawów) w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Ryć. l e. oraz f. dobrzusznie i dogrzbietowo w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 Mobilizacja stawów: Ryć. Ryć. Ryć. Ryć. Ryć. Ryć.

2a. 2c. 3. 4. 5. 6.

oraz b. Trakcja w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . Wariant w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trakcja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zginanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prostowanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . Zginanie, rotacja i skłon boczny w pozycji

288 289 290 291 292

siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prostowanie, rotacja i skłon boczny w pozycji

293

Ryć. 7. Ryć. Ryć. Ryć. Ryć.

siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C.—Th,: zginanie i prostowanie w leżeniu bokiem C.—Th.,: skłon boczny i rotacja w leżeniu bokiem oraz b. Trakcja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . I żebro: dobrzusznie/doogonowo . . . . . . . . . . . . . .

294 295 296 297 298

8. 9. lOa. 11.

283

Ryć. l a.

Ryć. l b.

Mobilizacja tkanek miękkich: dogrzbietowo

Ryć. la. Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi przodem do P Chwyt: Prawa dłoń delikatnie spoczywa na głowie P Lewa dłoń chwyta tkanki miękkie w okolicy karku. Wykonanie: Lewa dłoń pociąga tkanki miękkie dogrzbietowo. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich. Komentarz: Palce (za wyjątkiem stawów śródręczno-paliczkowych) są wyprostowane by nie szczypać pacjenta. Ryć. Ib. przedstawia wykonanie leczenia przy jednoczesnym lub naprzemiennym użyciu obu dłoni.

284

Ryć. l c S.

Rvc. l c.

Mobilizacja tkanek miękkich i stawów: dobrzusznie

Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. T stoi przodem do lewego boku P Chwyt i stabilizacja: Prawa dłoń ułożona jest na lewej powierzchni głowy i kręgosłupa szyjnego. Mały palec stabilizuje górny kręg aktualnego segmentu. Lewa dłoń chwyta tkanki miękkie po prawej stronie karku. Palec środkowy spoczywa na dolnym kręgu aktualnego segmentu. Wykonanie: Lewa dłoń pociąga tkanki miękkie oraz prawa stronę dolnego kręgu w kierunku brzuszno-ogonowym prostopadle do płaszczyzny leczniczej aktualnego stawu międzykręgowego. Potem ciąg się przerywa i cała czynność od początku rytmicznie powtarza. Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym współruchem kręgu szyjnego (trakcja w aktualnym stawie między kręgowym). Komentarz: W powyższym przykładzie stabilizowana jest głowa oraz kręg górny, a poruszany do nieznacznej rotacji w lewo kręg dolny w segmencie. W takim przypadku powstanie relatywna rotacja górnego kręgu w prawo. Aby uzyskać możliwie największy zakres ruchu rotacji w prawo to kręgosłup szyjny należy pochylić nieznacznie w prawo (ruch sprzężony). 285

Ryć. l d S.

Ryć. l d.

Mobilizacja tkanek miękkich i stawów: dobrzusznie

Pozycja wyjściowa:

P leży na plecach. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Lewa dłoń ułożona jest na prawej stronie obręczy barkowej P Poprzez jej stabilizację stabilizowany jest również pierwszy kręg piersiowy. Prawa dłoń chwyta tkanki miękkie karku po stronie prawej. Palec środowy (lub strona promieniowa palca wskazującego) ułożony jest na górnym kręgu aktualnego segmentu.

Wykonanie:

Prawa dłoń pociąga tkanki miękkie oraz prawą stronę górnego kręgu w segmencie w kierunku brzuszno-czaszkowym — paralelnie do płaszczyzny leczniczej aktualnego stawu między kręgowego. Następnie ciąg ten się przerywa i całą czynność rytmicznie powtarza od początku.

Mobilizacja: mobilizacja tkanek miękkich z jednoczesnym współru-chem górnego kręgu w segmencie (ślizg w stawie między-kręgowym). Komentarz: W powyższym przykładzie stabilizowany jest kręg dolny, a kręg górny rotowany jest w lewo. Aby uzyskać największy zakres rotacji w lewo kręgosłup szyjny pochylany jest jednocześnie nieznacznie w lewo (ruch sprzężony).

286

Ryć. l e.

Ryć. l f.

Mobilizacja tkanek miękkich: dobrzusznie oraz dogrzbietowo

Pozycja wyjściowa: P leży na brzuchu. T stoi przodem do lewego boku R Chwyt:

Dłonie chwytają tkanki miękkie po prawej stronie karku. Kciuki ułożone są na brzuśćcu mięśnia od strony grzbietowej, a palce wskazujący, środkowy i ewentualnie serdeczny od strony brzusznej.

Wykonanie: Ryć. l e.

Kciuki popychają tkanki miękkie w kierunku brzusznym, pozostałe palce przeciwstawiają się temu ruchowi lub pociągają w kierunku grzbietowym. W tym samym czasie ramiona są przywodzone a dłonie wykonują odwiedzenie łokciowe. Ryć. l f. Palce pociągają w kierunku grzbietowym, natomiast kciuki (ułożone teraz bardziej bocznie) przeciwstawiają się temu ruchowi lub popychają w kierunku brzusznym. W tym samym czasie ramiona są odwodzone, a dłonie wykonują odwiedzenie promieniowe.

Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich. Komentarz: Technika ta w sposób powolny i rytmiczny wykonywana jest od górnego kręgosłupa szyjnego aż po obręcz barkową. Aby nie szczypać pacjenta palce są przez cały czas wyprostowane albo lekko ugięte w stawach śródręczno-paliczkowych. 287

Ryć. 2 a.

Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej

Ryć. 2a. Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do pleców P Chwyt: ' Dłonie przylegają nadgarstkami do podstawy czaszki oraz do wyrostków sutkowatych kości skroniowej. Przedramiona spoczywają na barkach P Wykonanie: T naciska łokciami w kierunku doogonowym powodując trakcję szyjnego odcinka kręgosłupa. Mobilizacja lub łagodzenie bólu: trakcja. Komentarz: Barki P stanowią w tym przypadku pewnego rodzaju oś obrotu. Ryć. 2b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj zgięcie, skłon boczny w prawo i rotacja w prawo). Pozycję tę należy przyjąć przed wykonaniem trakcji. 288

Ryć. 2 c.

Ryć. 2 b.

Trakcja

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem cło P Chwyt i stabilizacja: Dłonie obejmują od strony grzbietowej głowę P Mały palec oraz kłę-bik palca małego prawej i lewej dłoni ułożone są na podstawie czaszki oraz na wyrostkach sutkowatych kości skroniowej. Czoło P stabilizowane jest przy ciele T. Wykonanie: T pochyla się nieznacznie do tyłu. Mobilizacja i łagodzenie bólu: trakcja. Komentarz: Przed wykonaniem trakcji kręgosłup szyjny należy ustawić przestrzennie w aktualnej pozycji spoczynkowej.

289

Ryć. 3 a.

Rvc. 4.

Ryć. 3 b.

Trakcja w pozycji wpoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej Zginanie

Ryć. 3a. Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy R Chwyt: Dłonie obejmują od strony grzbietowej głowę oraz kręgosłup szyjny R Pas trakcyjny oplata ciało oraz dłonie T. Wykonanie: T pochyla się nieznacznie do tyłu powodując trakcję kręgosłupa szyjnego. Mobilizacja oraz łagodzenie bólu: trakcja. Komentarz: Pas trakcyjny napięty jest na dłoniach T, które przylegają do głowy i szyi P ułatwiając chwyt. Dłonie spełniają funkcję pewnego rodzaju plastra, który zapobiega ześlizgiwaniu się pasa. Dodatkowo mogą one jeszcze wyczuwać napięcie mięśni. Właściwa trakcja wykonana jest przy pomocy pasa poprzez pochylenie się T do tyłu. W razie potrzeby T może pasem ustabilizować do stołu całą obręcz barkową R Ryć. 3b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym w prawo i rotacji w prawo). W przypadku promieniowania bólu do ramienia wymienioną trakcję stosuje się w stopniu I i II jako trakcję przeciwbólową. 290

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do lewego boku R Chwyt i stabilizacja: Prawa dłoń obejmuje kręgosłup szyjny R Kciuk i palec wskazujący stabilizują dolny kręg w aktualnym segmencie. Lewa dłoń obejmuje prawą stronę głowy oraz kręgosłupa szyjnego. Mały palec ułożony jest na górnym kręgu aktualnego segmentu. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia kręgosłupa szyjnego. Wykonanie: Lewa dłoń oraz ciało T pochylają kręgosłup P do przodu powodując zgięcie w aktualnym segmencie. Mobilizacja: zginanie. Komentarz: Leczenie może okazać się niezbędne po obu stronach. Aby ułatwić stabilizację technika ta może być także wykonana z rotacją oraz skłonem bocznym (patrz Ryć. 6., strona 293). Jeśli w sąsiednich nieleczonych segmentach (górnym i dolnym) zginanie powoduje powstanie bólu to segmenty te mogą być ustawione w wyproście. Leczenie może być również wykonywane w leżeniu na plecach.

291

Ryć. 5 S.

Ryć. 5.

Ryć. 6 S.

Ryć. 6.

Zginanie z rotacji] w prawo i skłonem bocznym w prawo

Prostowanie

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P. Chwyt i stabilizacja: Prawa dłoń obejmuje kręgosłup szyjny P Kciuk oraz palec wskazujący stabilizują dolny kręg aktualnego segmentu. Lewa dłoń obejmuje prawą stronę głowy oraz kręgosłupa szyjnego P Mały palec ułożony jest na górnym kręgu aktualnego segmentu. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia kręgosłupa szyjnego. Wykonanie: Lewa dłoń oraz ciało T pochylają kręgosłup P do tyłu powodując w aktualnym segmencie ruch prostowania. Mobilizacja: prostowanie. Komentarz: Leczenie może okazać się niezbędne po obu stronach. Technika ta może być także wykonywana razem z rotacją oraz skłonem bocznym (patrz Ryć. 7 strona 294). Jeśli w segmentach nieleczonych (górnym i dolnym) prostowanie powoduje powstanie bólu to segmenty te mogą być ustawione w zgięciu. Leczenie może być również wykonywane w leżeniu na plecach. 292

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do prawego boku P Chwyt i stabilizacja: Lewa dłoń obejmuje kręgosłup szyjny P Kciuk i palec wskazujący stabilizują dolny kręg aktualnego segmentu. Prawa dłoń obejmuje lewą stronę głowy oraz kręgosłupa szyjnego P Mały palec ułożony jest na górnym kręgu (lewym łuku kręgu) w aktualnym segmencie. Ciało T przylega do prawej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia kręgosłupa szyjnego.

Wykonanie:

Prawa dłoń oraz ciało T pochylają kręgosłup szyjny P do przodu i w prawo obracając go jednocześnie również w prawo. Mobilizacja: sprzężony ruch zginania z rotacją i skłonem bocznym w tą samą stronę. Komentarz: T musi uważać na to, aby kciukiem lewej (stabilizującej) ręki nie utrudniać ruchu kręgu górnego po stronie prawej w kierunku grzbietowoogonowym.

Ryć. 7 S.

Ryć. 7.

Rvc. 8.

Prostowanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo C 5—Tir}: zginanie lub prostowanie

Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do lewego boku R Chwyt i stabilizacja: Prawa dłoń obejmuje kręgosłup szyjny R Kciuk oraz palec wskazujący ułożone są na dolnym kręgu aktualnego segmentu utrzymując go w stabilnej pozycji. Lewa dłoń obejmuje prawą stronę głowy oraz kręgosłupa szyjnego R Mały palec ułożony jest na górnym kręgu (prawym łuku kręgu) aktualnego segmentu. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia kręgosłupa szyjnego. Wykonanie: Lewa dłoń oraz ciało T pochylają kręgosłup szyjny P do tyłu obracając go jednocześnie i pochylając w prawo.

Pozycja wyjściowa: P leży na lewym boku. T stoi przodem do R Chwyt i stabilizacja: Palec wskazujący oraz środkowy lewej ręki ułożone są na dolnym kręgu aktualnego segmentu utrzymując go w stabilnej pozycji. Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup piersiowy poniżej aktualnego segmentu. Prawe przedramię oraz prawa dłoń ułożone są pod głową oraz kręgosłupem szyjnym P. Mały palec obejmuje górny kręg aktualnego segmentu. Czoło P przylega do ramienia T. Wykonanie: Prawe ramię oraz prawa dłoń pochylają kręgosłup szyjny P w kierunku brzusznym albo grzbietowym. Mobilizacja: zginanie lub prostowanie.

Mobilizacja: sprzężony ruch prostowania z rotacją oraz skłonem bocznym" w tym samym kierunku. Komentarz: T musi uważać na to, aby palcem wskazującym prawej (stabilizującej) ręki nie utrudniać ruchu kręgu górnego po stronie prawej w kierunku grzbietowo-ogonowym. 294

295

Ryć. 9. S—Th3'. rotacja w prawo i skłon boczny w prawo

Pozycja wyjściowa:

P leży na lewym boku. T stoi przodem do R

Chwyt i stabilizacja:

Kciuk lewej dłoni stabilizuje od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty dolnego kręgu aktualnego segmentu. Prawe przedramię oraz prawa dłoń ułożone są pod głową oraz kręgosłupem szyjnym R Mały palec leży na górnym kręgu (lewym łuku kręgu) aktualnego segmentu. Czoło P przylega do ramienia T.

Wykonanie:

Prawe ramię oraz prawa dłoń pochylają kręgosłup szyjny P w prawo rotując go jednocześnie również w prawo. Mobilizacja: ruch sprzężony składający się ze skłonu bocznego i rotacji w tym samym kierunku w zgięciu lub wyproście.

296

Ryć. 10 a. C6—C7

Ryć. 10 b. Th]—Th3

Trakcja (separacja) w stawach międzykręgowych

Ryć. lOa. Pozycja wyjściowa:

P leży na plecach. T stoi przodem do lewego boku R

Chwyt i stabilizacja:

Pod dolny kręg w aktualnym segmencie (wyrostki poprzeczne) podłożony jest klin. Daje on dobrą stabilizację. Prawa dłoń obejmuje od strony grzbietowej głowę oraz kręgosłup szyjny R Palec wskazujący prawej dłoni (ułożony w wydrążeniu klina) ułożony jest pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu sprawdzając czy mobilizacja odbywa się we właściwym segmencie. Lewa dłoń obejmuje żuchwę P (szczęki zaciśnięte). Jeśli występują jakieś problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi to f obejmuje szczękę górną. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia kręgosłupa szyjnego. Wykonanie: Aby wykonać ruch głowy oraz górnego kręgosłupa szyjnego P w kierunku grzbietowym i trochę doczaszkowym (prostopadle do płaszczyzny leczniczej stawów międzykręgowych aktualnego segmentu) T ugina swe nogi w kolanach. Mobilizacja: trakcja (separacja) w stawach międzykręgowych dolnego kręgosłupa szyjnego. Komentarz: Ryć. lOb. przedstawia zastosowanie tej techniki dla górnego kręgosłupa piersiowego. Dłonie P splecione są na jego karku, a mobilizacja odbywa się w kierunku grzbietowym (patrz strzałki) przez łokcie R Jeśli P ma powiększoną kyfozę to głowowa część stołu musi być nieznacznie uniesiona. 297

5.

KRĘGOSŁUP SZYJNY GÓRNY (POTYLICA — KRĘG SZCZYTOWY — KRĘG OBROTOWY)

5.1. ANATOMIA

Ryć. 11 S.

Ryć. 11.

Kręgosłup szyjny górny (Ryć. KS-G-1 oraz KS-G-2) składa się z dwóch segmentów: C()—C, oraz C,—C,. Brak tu krążków międzykręgowych. Cn—C, (staw szczytowo-potyliczny) składa się z dwóch stawów międzykręgowych. G! —C, (staw szczytowo-obrotowy) składa się z dwóch stawów7 międzykręgowych oraz dwóch połączeń stawowych z zębem kręgu obrotowego: od przodu połączenie zęba z przednim łukiem kręgu szczytowego, od tyłu z w 7ięzadłem poprzecznym zęba. I żebro: dobrzusznie/doogonowo

Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. Głowa i szyja P zrotowane są w prawo. T stoi przy głowowej części stołu przodem do P Chwyt i stabilizacja: Lewe przedramię T stabilizuje od lewej strony głowę oraz szyję P Dłoń T leży na mostku P Palec wskazujący prawej dłoni T stroną promieniową przylega do I-go żebra P Łokieć T przylega do jego miednicy. Wykonanie: Prawa dłoń oraz miednica popychają I żebro dobrzusznie i trochę doogonowo. Mobilizacja: trakcja (separacja) I-go stawu żebrowo-kręgowego. Komentarz: Głowa i kręgosłup szyjny P są w pozycji spoczynkowej tak daleko zrotowane w prawo, aż Th] będzie w pełni zrolowany w prawo. Prawa dłoń T kontroluje tę czynność palpacyjnie. Poprzez takie ustawienie i ustabilizowanie Th1 w rotacji w prawo kręg ten jest zabezpieczony przed podążaniem za I żebrem w kierunku brzusznym podczas wykonywanej mobilizacji. Jeśli żebro jest unieruchomione za wysoko to mobilizację wykonuje się w kierunku doogonowym.

Dei 1. Tuberculum posterius 2. Sulcus es arteriae articularis vertebralis Fac 3. Foramen -•u s costotransYersariiini Coi 4. Processus •a artiailaris tr
Ryć. KS-G-2 Kręg obrotowy z prawej strony

Ryć. KS-G-1 Kręg szczytowy od góry

299

5.2. BIOMECHANIKA

5.3. BADANIE I LECZENIE

Kość potyliczna - kręg szczytowy (C0—Ca)

Więzadła odgrywają bardzo duża rolę w stabilności górnego kręgosłupa szyjnego. Dotyczy to szczególnie więzadeł skrzydłowatych (ligg. allaria), które łączą ząb kręgu obrotowego z kością potyliczną i między innymi odpowiedzialne są za ruchy sprzężone górnego kręgosłupa szyjnego. Ważne jest również więzadło poprzeczne, które przytrzymuje ząb kręgu obrotowego przy przednim łuku kręgu szczytowego sprawiając, że ruchy pomiędzy C, oraz C, możliwe są zasadniczo w płaszczyźnie poprzecznej. Zawsze należy sprawdzać stabilność tego więzadła (zerwanie, rozciągnięcie wskutek urazu, schorzenia reumatyczne). Bardzo ważne jest wykonanie tego badania przed rozpoczęciem leczenia przy pomocy silniejszej trakcji, rotacji lub innych technik mobilizacyjnych (Kręgosłup szyjny górny: test, Ryć. 9.). Jeśli jakieś testy wskazują na obecność patologii to w różnych ustawieniach kręgosłupa należy także zbadać nerwy czaszkowe oraz stan ukrwienia.

Zginanie oraz prostowanie odbywa się wg reguły wypukłych powierzchni stawowych, tzn. że kłykcie kości potylicznej podczas zginania ślizgają się w kierunku grzbietowym (Kręgosłup szyjny górny: test, Ryć. 1.), a podczas prostowania w kierunku brzusznym (Ryć. 2.). W obu przypadkach kłykcie kości potylicznej ślizgają się w kierunku przeciwnym do ruchu czaszki dzięki czemu powierzchnie stawowe zawsze centrują w stawach. Rotacja oraz skłon boczny są sprzężone zawsze w kierunkach przeciwnych. Rotacja w prawo będzie więc sprzężona ze skłonem bocznym w lewo i to niezależnie od tego czy kręgosłup ustawiony jest w zgięciu (Kręgosłup szyjny górny: test, Ryć. 3), czy też w wyproście (Ryć. 5.). Samodzielnie można również wykonać ruchy kombinowane (odwrotnie do ruchów sprzężonych) np. rotacji i skłonu bocznego w tą samą stronę. Ruchy te mogą być wykonywane niezależnie od tego czy kręgosłup jest ustawiony w zgięciu (Kręgosłup szyjny górny: test, Ryć. 4.) czy też w wyproście (Ryć. 6.). Zakres ruchu będzie wtedy mniejszy, a opór końcowy bardziej twardy. Kręg szczytowy — kręg obrotowy (Cl—C2)

Z powodu ścisłego połączenia pomiędzy zębem oraz przednim łukiem kręgu szczytowego oś ruchu przechodzi przez ząb. Podczas zginania tylny łuk kręgu szczytowego oddala się od tylnego łuku kręgu obrotowego. Podczas prostowania tylny łuk kręgu szczytowego zbliża się do tylnego łuku kręgu obrotowego. Z powodu ścisłych połączeń więzadłowych jak również ustawienia i kształtu powierzchni stawowych wykonanie skłonu bocznego nie jest możliwe. Za to rotacja jest tutaj bardzo duża (około 45° w każdą stronę). Stanowi ona około połowy ruchu rotacyjnego całego kręgosłupa szyjnego. Skłon boczny głowy w kierunku przeciwnym do ruchu rotacji powoduje rozluźnienie więzadeł po tej stronie, w którą odbywa się skłon boczny. Powoduje to zwiększenie zakresu ruchu rotacji (zasada ruchu sprzężonego). Gdy skłon boczny głowy wykonywany jest w tą samą stronę co ruch rotacji to powoduje on zwiększenie napięcia struktur więzadłowych i ogranicza tym samym zakres ruchu (odpowiednik ruchu kombinowanego). 300

301

5.4. KRĘGOSŁUP SZYJNY GÓRNY: BADANIE (SCHEMAT) W pozycji siedzącej: Oglądanie Palpacja (powierzchowna) Badanie funkcji stawów Ryć. 1. Ryć. 2. Ryć. 3. Ryć. 4. Ryć. 5. Ryć. 6. Ryć. 7. Ryć. 8a. Ryć. 8b.

Czynne zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czynne prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny . . . Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny ... C(l—C,: zginanie i prostowanie . . . . . . . . . . . . . . C(,—C^ rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . . . . . . C(1—C,: inny wariant 8a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

303 303 304 304 305 305 306 307 308

Motoryka (siła i odruchy), ewentualnie także nerwy czaszkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Czucie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 W leżeniu na plecach Oglądanie Palpacja Badanie funkcji stawów Ryć. 9. Przesunięcie boczne z dolną stabilizacją . . . . . .

309

W pozycji siedzącej Badanie funkcji stawów Ryć. 10. C,—C,: zginanie i prostowanie . . . . . . . . . . . . . . 310 Ryć. 11. C,— Q: rotacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

302

Rvc. 2.

Ryć. 1. Czynne zginanie lub prostowanie

Ryć. 1. Pozycja wyjściowa: P siedzi. Wykonanie: P wciąga podbródek pochylając tym samym górna część szyi do przodu. Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie podczas ruchu zginania. Zwróć uwagę na pojawienie się bólu lub jego zmniejszenie. Komentarz: Ryć. 2. przedstawia czynne prostowanie górnego kręgosłupa szyjnego, przy czym podbródek jest unoszony. Na końcu czynnego zakresu ruchu oba testy prowadzi się dalej biernie (test ilościowy). Oprócz tego testy te wykonuje się także biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu końcowego włącznie (jakość ruchu). 303

Ryć. 3.

Ryć. 4.

Czynne zginanie z rotacją w prawo oraz skłonem bocznym w lewo lub w prawo

Ryć. 3. Pozycja wyjściowa: P siedzi. Wykonanie: P wciąga podbródek obracając jednocześnie głowę w prawo i pochylając ją w lewo. Test wykonuje się po obu stronach. Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie podczas czynnego sprzężonego ruchu zginania z rotacją w jednym i skłonem bocznym w przeciwnym kierunku. Zwróć uwagę na pojawienie się lub zmniejszenie bólu. Porównaj obie strony. Komentarz: Ryć. 4. przedstawia czynny kombinowany ruch zginania z rotacją i skłonem bocznym w prawo. Porównaj obie strony. Na końcu czynnego zakresu ruchu wszystkie testy kontynuuje się dalej biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu końcowego włącznie (jakość ruchu).

304

Ryć. 5.

Rvc. 6.

Czynne prostowanie / rotacją w prawo oraz skłonem bocznym w lewo albo w prawo

Ryć. 5. Pozycja wyjściowa: P siedzi. Wykonanie: P unosi podbródek obracając jednocześnie głowę w prawo i pochylając ją w lewo. Wszystkie ruchy odbywają się tylko w obrębie górnego kręgosłupa szyjnego. Test wykonuje się po obu stronach. Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie podczas czynnego, sprzężonego ruchu prostowania z rotacją w jednym i skłonem bocznym w przeciwnym kierunku. Zwróć uwagę na pojawienie się lub zmniejszenie bólu. Porównaj obie strony. Komentarz: Ryć. 6. przedstawia czynny, kombinowany ruch prostowania z rotacją oraz skłonem bocznym w prawo. Porównaj obie strony Na końcu czynnego zakresu ruchu wszystkie testy kontynuuje się dalej biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu końcowego włącznie (jakość ruchu). 305

Ryć. 7 S.

Ryć. 7.

Rvc. 8 a.

Test GO—C\: rotacja w lewo i skłon boczny w prawo Test CQ—Cj: zginanie i prostowanie

Pozycja wyjściowa:

P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest pomiędzy prawym wyrostkiem sutkowatym kości skroniowej, a prawym wyrostkiem poprzecznym kręgu szczytowego (wykonuje palpację). Lewa dłoń ułożona jest na głowie P

Wykonanie:

Lewa dłoń pochyla głowę P do przodu lub do tyłu. Pomiędzy kością potyliczną, a kręgiem szczytowym odbywa się wtedy ruch zginania lub prostowania. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas zginania i prostowania. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Test ten wykonuje się po obu stronach. W przypadku ewentualnego bólu T może lewą ręką objąć głowę P (patrz Ryć. 8b.) i podczas testu wykonać lekką trakcję. Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 3. lub 4. na stronie 317 lub 318.

306

Pozycja wyjściowa:

P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt:

Palec wskazujący prawej dłoni T ułożony jest pomiędzy prawym wyrostkiem sutkowatym kości skroniowej, a prawym wyrostkiem poprzecznym kręgu szczytowego (wykonuje palpację). Lewa dłoń ułożona jest na głowie P Wykonanie:

Lewa dłoń obraca głowę P w lewo i pochyla ją jednocześnie w prawo.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas skłonu bocznego w jednym i rotacji w przeciwnym kierunku. Sprawdź ten ruch zarówno w zgięciu jak i w wyproście. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Test wykonuje się po obu stronach. T musi zwracać uwagę na to, aby zachować jednakowy stosunek skłonu bocznego i rotacji. Jeśli T za bardzo rotuje głowę P to skłon boczny pomiędzy kością potyliczną oraz kręgiem szczytowym staje się bardziej ograniczony i utrudniony. Jeśli T za bardzo pochyla głowę w bok, to zmniejszy się ruch rotacji. Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 2., strona 316. Ryć. 8b. przedstawia tą samą technikę z trochę zmienionym chwytem dającym lepszą stabilizację kręgu szczytowego. 307

Ryć. 8 b S.

Ryć. 8 b.

Ryć. 9 S.

Test C{)—Ci', rotacja w lewo i skłon boczny w prawo

Test C|—C"S: przesunięcie boczne z dolną stabilizacją

Pozycja wyjściowa:

Pozycja wyjściowa:

Chwyt i stabilizacja:

Chwyt i stabilizacja:

P siedzi. T stoi przodem do lewego boku R Palec wskazujący prawej dłoni stabilizuje od strony brzusznej prawy wyrostek poprzeczny kręgu szczytowego. Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup szyjny poniżej kręgu szczytowego. Lewa dłoń T obejmuje prawą stronę głowy P Mały palec przylega do prawego wyrostka sutkowatego kości skroniowej. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym pozycji głowy i górnego kręgosłupa szyjnego.

Wykonanie:

Lewa dłoń oraz ciało T obracają głowę P w lewo pochylając ją jednocześnie w prawo. Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas rotacji w jednym i skłonu bocznego w przeciwnym kierunku. Sprawdź ten ruch zarówno w zgięciu jak i w wyproście kręgosłupa szyjnego. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Test wykonuje się po obu stronach. W tej technice kręg szczytowy jest stabilizowany lepiej niż na Ryć. 8a. Chwytu tego używa się przede wszystkim wtedy, gdy kręg szczytowy wykazuje zbyt dużą ruchomość względem kręgu obrotowego.

308

Rvc. 9.

P leży na plecach. T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy P Palec wskazujący lewej dłoni stroną promieniową ułożony jest na lewym łuku kręgu obrotowego (na grzbietowej stronie tuż za wyrostkiem poprzecznym) utrzymując go w stabilnej pozycji. Palec wskazujący prawej dłoni T stroną promieniową ułożony jest na prawym łuku kręgu szczytowego (na grzbietowej stronie tuż za wyrostkiem poprzecznym).

Wykonanie:

Prawa dłoń lekko popycha kręg szczytowy w kierunku bocznym (tutaj w lewo).

Test: kontroluj w segmencie ruchomość kręgu szczytowego względem kręgu obrotowego (szczególnie w przypadku hypermobil-ności). Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Unikaj nacisku na wyrostek poprzeczny, który może być wrażliwy na ucisk. Technika alternatywna: stabilizuj kręg szczytowy i popychaj kręg obrotowy. Test wykonuje się po obu stronach. Test ten jest niezmiernie ważny i wymaga dużej dokładności by wykluczyć ewentualną hypermobilność lub niestabilność pomiędzy kręgiem szczytowym i kręgiem obrotowym. Hypermobilność lub niestabilność stanowi przeciwwskazanie do jakiejkolwiek mobilizacji w tej okolicy. Test ten w przypadku podejrzenia hypomobilności można też zastosować w segmencie C()—C . 309

X"

,#•' •. £

Ryć. 10.

Test Ci—C^. zginanie i prostowanie Pozycja wyjściowa:

P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt:

Palec wskazujący prawej dłoni T ułożony jest po prawej stronie pomiędzy łukiem kręgu szczytowego, a łukiem kręgu obrotowego. Lewa dłoń T spoczywa na głowie P

Wykonanie:

Lewa dłoń pochyla głowę oraz górny kręgosłup szyjny P do przodu lub do tyłu. Pomiędzy kręgiem szczytowym, a kręgiem obrotowym odbywa się ruch zginania lub prostowania.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas zginania i prostowania. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Test wykonuje się po obu stronach. W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych T może lewą ręką objąć głowę oraz kręg szczytowy P (patrz Ryć. 8b.) i podczas testu wykonać małą trakcję. Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 3 lub 4 na stronie 317 lub 318. 310

Rvc. 11.

Ryć. 11S. Test C i—C?- rotacja Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P Chwyt:

Palec wskazujący prawej dłoni T ułożony jest po stronie prawej pomiędzy łukiem kręgu szczytowego, a łukiem kręgu obrotowego. Lewa dłoń T obejmuje prawą stronę głowy P Mały palec przylega do prawego łuku kręgu szczytowego. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia głowy i kręgosłupa szyjnego.

Wykonanie:

Lewa dłoń oraz ciało T obracają głowę oraz kręg szczytowy P w lewo. Test wykonuje się po obu stronach.

Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas rotacji. Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Aby uzyskać największy zakres rotacji T może na końcu ruchu nieznacznie pochylić głowę P w kierunku przeciwnym (tutaj w prawo) co zmniejszy napięcie więzadeł.

311

5.5. KRĘGOSŁUP SZYJNY GÓRNY: LECZENIE (SCHEMAT) Przed rozpoczęciem ćwiczenia technik leczniczych uczniowie oraz uczestnicy kursów powinni w pierwszej kolejności wykonać na partnerze następujące techniki badania: Ryć. 22,. strona 279. Testowanie tętnicy kręgowej Ryć. 9., strona 309 Przesunięcie boczne (test na hypermobilność) Motoryka z nerwami czaszkowymi Mobilizacja tkanek miękkich (oraz mobilizacja stawów)

Ryć. la. oraz b. Masaż poprzeczny i podłużny w leżeniu plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Ryć. Ic. C(1—C,: dobrzusznie w leżeniuna plecach . . . . . . . 314 Ryć. Id. C,—C,: dobrzusznie w leżeniu plecach . . . . . . . . . 315 Mobilizacja stawów:

Ryć. 2. Ryć. 3. Ryć. 4.

Trakcja w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zginanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prostowanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . .

Rotacja i skłon boczny jak w teście na Ryć. 8b. . . . . . . . . . . C—C v_,

-C2 Rotacja jak w teście na Ryć. 11. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 v-

316 317 318 308

Ryć. l a.

R\c. 1 b. Mobilizacja tkanek miękkich

Ryć. la. Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. Głowa P jest nieznacznie /rolowana w lewo. T sloi przy głowowej części stołu przodem do głowy P Chwyt:

Lewa dłoń T stabilizuje od lewej strony głowę P Palec wskazujący prawej dłoni (wspierany przez palec środkowy) ułożony jest na przyczepie mięśni na kresie karkowej kości potylicznej po stronie prawej.

Wykonanie:

Prawa dłoń wykonując dostosowany do bólu nacisk przesuwa się paralelnie do kresy karkowej tam i z powrotem bez poślizgu po skórze.

Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich. Komentarz: Aby leczyć przyczepy mięśni po stronie lewej głowa T zrotowana jest w prawo. Ryć. Ib. przedstawia leczenie głębokiej warstwy mięśni. Głowa ustawiona jest w pozycji pośredniej. Dłonie T obejmują głowę P od strony grzbietowej. Palce (lekko ugięte) lekko przyciskają głęboką warstwę mięśni pomiędzy dwoma kręgami. Utrzymując ten chwyt T nieznacznie przesuwa się do tyłu (tak daleko na ile pozwoli tkanka podskórna — ale bez poślizgu palców po skórze). Podczas ciągu w kierunku doczaszkowym w segmencie odbywa się trakcja. Może być ona utrzymywana przez kilka sekund. Technikę tę rytmicznie się powtarza. Leczenie można stopniowo wykonywać wzdłuż całego kręgosłupa szyjnego. 312

313

Ryć. l c S.

CQ—C\:

Ryć. l c.

Ryć. l d S.

mobilizacja tkanek miękkich i stawów

Rvc. l d.

C i—C2: mobilizacja tkanek miękkich i stawów

Pozycja wyjściowa: P leży na plecach. T stoi przodem do lewego boku P Chwyt i stabilizacja: Prawa dłoń T stabilizuje od lewej strony głowę P Lewa dłoń T obejmuje tkanki miękkie po prawej stronie szyi P Palec środkowy ułożony jest na prawym łuku kręgu szczytowego. Wykonanie: Lewa dłoń pociąga tkanki miękkie oraz prawą stronę kręgu szczytowego w kierunku brzusznym (paralelnie do płaszczyzny leczniczej prawego stawu międzykręgowego pomiędzy C0—C,). Następnie ciąg ten się przerywa i cały ruch rytmicznie powtarza.

Pozycja wyjściowa:

Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesną rotacją kręgu szczytowego w lewo. Komentarz: T musi uważać aby podczas leczenia unikać prostowania kręgosłupa szyjnego. W powyższym przykładzie kość potyliczna jest stabilizowana, a kręg szczytowy rotowany w lewo. Odbywa się więc relatywna rotacja kości potylicznej w prawo. Aby uzyskać największy zakres ruchu rotacji w prawo kość potyliczną należy pochylić w lewo (ruch sprzężony). W praktyce T nieznacznie pochyla głowę P w swoim kierunku.

Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesna rotacją kręgu obrotowego w lewo. Komentarz: T musi uważać aby podczas leczenia unikać prostowania kręgosłupa szyjnego. W powyższym przykładzie kość potyliczna oraz kręg szczytowy są stabilizowane, a kręg obrotowy rotowany jest w lewo. Kręg szczytowy wykonuje zatem relatywną rotację w prawo. Aby uzyskać największy zakres rotacji w prawo z powodu połączeń włęzadłowych kość potyliczną oraz kręg szczytowy należy pochylić w lewo. W praktyce T nieznacznie pochyla głowę P w swoim kierunku.

314

P leży na plecach. T stoi przodem do lewego boku P

Chwyt i stabilizacja:

Prawa dłoń T stabilizuje od lewej strony głowę oraz kręg szczytowy P Lewa dłoń T obejmuje tkanki miękkie po prawej stronie szyi P Palec środkowy ułożony jest na prawym luku kręgu obrotowego.

Wykonanie:

Lewa dłoń pociąga tkanki miękkie oraz prawą stronę kręgu obrotowego w kierunku brzusznym (paralelnie do płaszczyzny leczniczej prawego stawu międzykręgowego pomiędzy C,—C,). Następnie ciąg ten się przerywa i cały ruch rytmicznie powtarza.

315

Ryć. 2.

Ryć. 2 S.

Co—C]: /giruinie (kłykci*.1 dogr/.bieto\vo)

CQ—Cj: trakcja

Pozycja wyjściowa:

Pozycja wyjściowa:

T stoi przodem do lewego boku P. Oba kolana T są lekko ugięte. Chwyt i stabilizacja:

T stoi przodem do lewego boku P Chwyt i stabilizacja:

P siedzi.

P sied/i.

Prawa dłoń T obejmuje od strony grzbietowej szyję P Kciuk oraz palec wskazujący stabilizują kręg szczytowy doogonowo. Lewa dłoń obejmuje prawą stronę głowy P. Mały palec ułożony jest na kości potylicznej od dołu. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym położenia głowy i szyi P Wykonanie: T prostuje swoje nogi w kolanach powodując trakcję pomiędzy kością potyliczną i kręgiem szczytowym.

Prawa dłoń T obejmuje szyję P Kciuk oraz palec wskazujący stabilizują od strony grzbietowej kręg szczytowy. Lewa dłoń T obejmuje prawą stronę głowy P. Mały palec ułożony na dolnej części kości potylicznej. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia głowy i górnego kręgosłupa szyjnego. Wykonanie: Aby uzyskać zginanie głowy lewa dłoń oraz ciało T poruszają kłykcie kości potylicznej w kierunku grzbietowym (reguła wypukłych powierzchni stawowych).

Mobilizacja oraz łagodzenie bólu: trakcja. Komentarz: Alternatywnie T może podłożyć zgięcie łokciowe lewego ramienia pod podbródek P Ułatwi to wykonanie techniki z utrzymaniem trakcji w dłuższym okresie czasu. Prowadzenie leczenia może być konieczne po obu stronach. Technikę tę można stosować także w przypadku ograniczenia ruchomości pomiędzy kręgiem szczytowym i obrotowym oraz stopniowo w ten sam sposób pozostałej części kręgosłupa szyjnego. Ręka stabilizująca układana jest na dolnym kręgu aktualnego segmentu, a mały palec ręki mobilizującej na górnym kręgu tego segmentu.

Mobilizacja: zginanie (skinienie głowy lub wciągnięcie podbródka). Komentarz: Prowadzenie leczenia może być konieczne po obu stronach. Technikę tą można stosować także w przypadku ograniczenia ruchomości pomiędzy kręgiem szczytowym i obrotowym. Ręka stabilizująca ułożona jest wtedy na kręgu obrotowym, a mały palec ręki mobilizującej na kręgu szczytowym. Leczenie może być także wykonane w leżeniu na plecach.

316

31;

BIBLIOGRAFIA: Brodin, Harald, et. AL Miuiifuilntjon nv n/^raden, Univeritetsforlaget, Oslo 1966 Cyriax, James: Tc\tlwk i \ f Ortoyiiedic Medicine, Vol. I, Bailliere Tindall, London 1982 Hvjenlh, Olaf und Hamberg, Jern: Mulcie Stretchiiig in Mninial Tlicrafi/, Vol. II, Alfta Rehab, Aifta (Schweden) 1984 Evjenth, Olaf und Hamberg, Jern: Anto*tretclun$, Alfta Rehab, Alfta (Schweden) 1989 Ryć. 4 S.

Ryć. 4. CQ—Cj:

prostowanie (kłykcie dobrzusznie)

Frisch, Herbert: Progniiinnierte Unter*uchun$ de* Bewcgitn^afiparatc*, Springer-Yerlag, Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo 1983 Kapandji, I. A.: Tlić Pln/tioloyt of the Joints, Vol. III, Churchill Livingstone, Edinburgh 1978

Pozycja wyjściowa:

Kaltenborn, Freddy: Marnieli Mobiliscrint av Ri/^radcn, Olaf Norlis Bokhandel, Oslo 1989

Chwyt i stabilizacja:

Kaltenborn, Freddy: „Miwiicllc Mcibiliwtion der Extrcmitiitcn(;cleiike". Olav Norlis Bokhandel, Oslo 1992.

P siedzi. T stoi przodem do lewego boku P. Prawa dłoń obejmuje szyję P Palec wskazujący ułożony jest od strony brzusznej na wyrostku poprzecznym kręgu szczytowego utrzymując go w stabilnej pozycji. Lewa dłoń T obejmuje prawą stronę głowy P Mały palec ułożony jest na dolnej części kości potylicznej. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia głowy i górnego kręgosłupa szyjnego.

Wykonanie;

Aby uzyskać prostowanie głowy lewa dłoń oraz ciało T poruszają kłykcie kości potylicznej w kierunku brzusznym (reguła wypukłych powierzchni stawowych).

Mennell, James B.: Tlw Science und Art of Joint Manifiilnticiii, Vol. II, Churchill, London 1952 Stoddard, Alan: Mninml ofOsteoi>ntliic Pmctice, Hutchinson, London 1983 Stoddard, Alan: Manunl oj Ostcopathic Tech)iiqne, Hutchinson, London 1980 White, A. und Panjabi, M.: Chlinicnl Biomechanics of the Spine, Lippincott, Philadelphia 1978 Wskazówki anatomiczne: Spalteholz-Spanner, Hamlatlas der Anatomie des Menschen, Bohn, Scheltema & Holkema, NL-Utrecht, 1976

Mobilizacja: prostowanie (uniesienie podbródka). Komentarz: Prowadzenie leczenia może być konieczne po obu stronach. • Leczenie może być prowadzone również w leżeniu na plecach. 318

319