Hyrje Ne Sistemet Politike Austria, Kapacitet Qeverisese2

Hyrje ne sistemet politike nacionale(Austria, kapacitet qeverisese lokale Ligjerata e II-te (Njohuritë historike; zhvillimet

politike, ekonomike dhe shoqërore te Austrisë)

Prof.Dr.ass.Bekim Baliqi

Përmbajtja

•

Zhvillimi politik

•

Zhvillimi ekonomik

•

Zhvillimi shoqëror

Zhvillimi Politik: Monarkia 





Dinastia e Habsburgeve: Perandoria Austro-Hungareze. Shteti austriak ishte multinacional, identiteti kombetar vs. shteteror. Kushtetuta e vitit 1867 • Parlamenti me dy dhoma • Drejta e rezervuar e votimit • E drejta e votimit e pergjithshme per burra (1907) dhe gra (1919)

Grupimet politike Nacional- katoliksocialistegjerman konzervativ sozialdemokratik antiklerik

katolik

Antiantiliberal parlamentar Borgjezia

antiklerik Për barazi dhe drejta te votimit

Fshataret Punëtorët Ndermaresit e mesëm

Republika e Pare 1918: Shpallja e Republikës Gjermano-Austriake„Deutsch-Österreich" 1919: Konferenca e St. Germain:Ndalesa e bashkimit me Gjermaninë 1919/20: Koalicioni i „madh“ SocialdemokrateveKonservativeve 1920: Kushtetuta Federale (B-VG) 1920-33: Qeverisja e partive te djathtë (Sozialdemokratet ne Opozite)  Konflikt 1927: Djeget ndërtesa e Ministrisë se Drejtësisë  Tensionohet gjendje politike dhe Polarizohet (Grupet e armatosura te dy taboreve „Heimwehren“ vs. „Republikanischer Schutzbund“)

Republika e Pare 1929Reforma kushtetuese (Forcimi i ekzekutives dhe zgjedhje me votim te Kryetarit)

1932Partite nacionaliste forceohen ne zgjedhjet lokale. 1933Shperberja e ParlamentitKryeministri Dollfuss qeverise me masa te jashtezakonshme (gjendje lufte).

1934Lufte qytetare: Partia Socialiste ndalohet. Tentativa per grusht-shtet

1938Bashkim me apo Aneksim nga Gjermania

Republika e dyte 1945 :

Forcat ushtarake qe kontrollonin Austrine lejuan (ÖVP, SPÖ, KPÖ)  Qeverisje e perkohshme(deri 1947) Kushtetuta e 1920/29 hyne prape ne fuqi 1947-66: Koalicioni qeverises mes ÖVP-SPÖ 1949 : Suksese ne zgjedhje te kandidateve te Pavarur (11,7%) me vone formojne partine  1956: FPÖ 1955 : „Shpallja e Pavaresise“ ne gjerm. „Staatsvertrag“ Ligji per Neutralitet ushtarak e ideologjik.

Koalicionet qeverisese 1966:

Qeverisja nga Partia Popullore (Kryeminister: Klaus) 1970-83: Qeverisja nga Partia Socialdemokrate (Kryeminister: Kreisky) 1983-86: Koalicioni i „vogel“ SPÖ-FPÖ 1987-2000: Koalicioni i „madh“ SPÖ-ÖVP 2000-2007: Koalicioni i ri: ÖVP-FPÖ-(BZÖ) 2007: SPÖ-ÖVP-Koalition: Reformstau

Zhvillimi ekonomik 1918-21:Probleme te pasluftes, faza e rindertimit 1929: Kriza e madhe boterore, Bankat e medha ne Austri si CreditAnstalt falimentuan. Ritja e papunesise etj. 1939: Ekonomia e Luftes

Zhvillimi ekonomik:Republike e dyte 1945: Rindertimi, infrastrures, industrise dhe ekonomise. 1948: Plani Marshall (rreth 1 Mrd. US-$ per Austrine) 1950> Integrimi ne tregun perendimor 1960- EFTA (tregu i brendeshem europian) 1970>: Austrokeynesianizmi (Orientimi ne kerkesa (deficit spending). Politikat e punesimit, politikat fiskale etj.Deficite buxhetore : 1975 14,8% te GDP  2003 60,9% Prej 1986/87 Konsolidimi Buxhetor 1.1.1995: Hyrja ne EU. Raporti i OECD-se (2003) konstaton per ekonomine e Austrise "well-performing economy", por kritikon disa fusha si administraten, sistemin pensional, politiken e punesimit etj.

Zhvillimi shoqëror  







Deri 1973 rritja konstante e popullsise. Vitet 1950 dhe 1960 “kohet e arta” te “baby boom” vitet. Imigracioni nga punetoret te, ashtuquajturit "Gastarbeiter„ 1973-88: Stagnimi i natalitetit. 1963 2,82 Femije per Grua, 1976 vetem 1,69 1980> Vala e re e Imigrimeve

Sfidat politiko-shoqerore Plakja e shoqerise: si shkak I Jetegjatesise dhe numrit te ulet te lindjeve Probleme financimi te sistemit shendetesor dhe pensional Viteve 1960-ta 339 Penzionist per 1.000 te siguruar pensional  1999 ne 617 Perqindja e mbi 60-vjeqareve nga: 15% (2001) do te rritet ne 25% (2031)

Strukturat shoqeror dhe punesimi Vitet

Bujqesi dhe Blegtori 32,6

Industri dhe Prodhimtari 37,6

23,0

41,4

29,8 35,6

1971

13,9

43,2

42,9

1981

8,5

41,0

50,5

1991

7,2

37,0

54,7

2003

5,4

29,6

65,0

1951 1961

Sherbime

Ndryshimet socio-politike Krijimi I nje shtrese me te gjere te “mesme” qe eshte politikisht me I papercaktuar= Votuesit jane fluid e dinamik Deri viteve 1980/ta shumica e ligjeve miratoheshin me shumice absolute (90%) votash ne Parlament. Punesimi I grave dhe roli I tyre ne politike Familjet pa ndonje prind shume I perhapur (¼ krejt Familjeve ne A) si dhe familje pa femije (35%) Transformimet sociale e ekonomike rezultojne ne ndryshime strukturore ne politike. P.sh Partite dhe programet e tyre.

Diskutim 





Cfare jane ngjajshmerite dhe dallimet mes Austrise dhe Kosoves? Si jane trendet kohore ne sistemet politike ne Kosove? Cekini disa ndryshime shoqerore ne Rajon dhe si korrespondojne me rastin tone studimor?