Freezing Stress_salimi

Low temperature stress in plants

Presenter: H.Salimi

Why study temperature stress in plants?

5.Temperature is one of the most important factors that limit the geographical distributions of plants on earth. 2. Temperature stresses usually cause severe loss of crop yields.

Sustainability of crop production and food security: will that still be true tomorrow?

Today

• 2 billion people lack reliable access to food. • 800 million people today are chronically malnourished. (300 million of these are children)

Average yields and record yields of eight major crops Average loses (kg/Ha)

Abiotic loses/ record of yield

Crop

Record yield (kg/Ha)

Average yield (kg/Ha)

Biotic stresses

Abiotic stresses

Corn

19300

4600

1952

12700

65.8

Wheat

14500

1880

726

11900

82.1

Soybean

7390

1610

666

5120

69.3

Sorghum

20100

2830

1051

16200

80.6

Oat

10600

1720

924

7690

75.1

Barley

11400

2050

765

8590

75.4

Potato

94100

28300

17775

50900

54.1

Sugar beat

121000

42600

17100

61300

50.7

(Buchanan et al.,2000)

‫•‬ ‫•‬ ‫•‬

‫•‬

‫طبق آمار‪ ،‬تنها حدود ‪ %10‬کل زمین های‬ ‫قابل کشت دنیا ممکن است بدون تنش باشد‪.‬‬ ‫به دلیل تغییرات فصلی‪ ،‬تقریبا تمام گیاهان‬ ‫به وسیله نوسانات دمایی در چرخه حیاتی‬ ‫شان تحت تاثیر قرار می گیرند‪.‬‬ ‫در زمستان ممکن است سرماهای شدید به‬ ‫گیاه صدمه زده وعلوه بر آن سرماهای‬ ‫دیررس بهاره وزودس پاییزه نیز در اکثر‬ ‫موارد خسارات بسیار شدیدی به گیاهان‬ ‫زراعی وارد می سازند‪.‬‬ ‫دمای داخل بافت های گیاهی‪ ،‬دمای ثابتی‬ ‫نیست و متاثر از دمای محیط است‪ .‬از‬ ‫طرفی رشد گیاهان مختلف مستلزم وجود‬ ‫یک دامنه حرارتی خاص است‪.‬‬

‫انواع تنش سرمایی‪:‬‬ ‫‪ (1‬سرمازدگی ‪ (chilling):‬در دماهای بین‬ ‫صفر تا ‪ 20‬درجه سانتی گراد اتفاق‬ ‫می افتد و در دماهای غیر کشنده‬ ‫اغلب برگشت پذیرند‪.‬‬ ‫‪ (2‬یخ زدگی )‪ freezing):‬موقعی اتفاق می‬ ‫افتد که دمای محیط خارج از گیاه‬ ‫پایینتر از نقطه انجماد آب باشد‪.‬‬ ‫معمول یک واکنش پلستیک است و‬ ‫برخی از گیاهان که به آسیب‬ ‫سرمازدگی حساس هستند با بروز یخ‬

‫گستره تنش سرما‪:‬‬ ‫•‬ ‫•‬ ‫•‬ ‫•‬

‫در اکثر مناطق مخصوصا در نواحی مدیترانه‬ ‫ای دماهای پایین زمستان‪ ،‬میزان رشد‬ ‫گیاهان زراعی را محدود می سازد‪.‬‬ ‫در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری تنش‬ ‫سرما بعنوان مهم ترین عامل محدود کننده‬ ‫گیاهان معرفی شده است‪.‬‬ ‫در ایران بیش از ‪ 2.5‬میلیون هکتار از مزارع‬ ‫در مناطق سرد‪ ،‬در معرض آسیب سرمای‬ ‫زمستانه قرار دارد‪.‬‬ ‫خسارت ناشی از سرما و یخبندان در اغلب‬ ‫سال ها بر روی محصولت حساس باغی‬ ‫کشور بخصوص بادام و پسته و زرد الو و ‪...‬‬

‫طبقه بندی گیاهان از نظر مقاومت به‬ ‫سرما‪:‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫‪.5‬‬

‫گیاهان خیلی حساس به سرما‪:‬به دماهای‬ ‫سرد بالی صفر درجه حساس هستند‪.‬‬ ‫گیاهان حساس‪ :‬به دماهای یخبندان و نزدیک‬ ‫به صفر درجه حساس هستند‪.‬مثل ذرت‪،‬‬ ‫لوبیا‪ ،‬برنج‪ ،‬خیار و ‪....‬‬ ‫کمی مقاوم‪ :‬در دماهای انجماد تا ‪ -5‬درجه‬ ‫زنده می مانند‪.‬‬ ‫نیمه مقاوم‪ :‬در محدوده ‪-5‬تا ‪ -10‬درجه زنده‬ ‫می مانند‪.‬‬ ‫بسیار مقاوم‪:‬در محدوده ‪-10‬تا‪ -20‬درجه‬ ‫زنده می مانند‪.‬‬

‫اثرات سوء تنش سرما‬ ‫‪ ‬خسارت مستقیم‪ :‬در نتیجه قرار‬ ‫گرفتن بافت یا گیاه به مدت چندین‬ ‫ساعت در معرض سرما یا چند دقیقه‬ ‫در سرمای ناگهانی ایجاد می‬ ‫شود‪.‬مثل تلفات آب‪ ،‬تجزیه بافت‪،‬‬ ‫عدم قدرت جوانه زنی بذر و‪....‬‬

‫اثرات سوء تنش سرما‬ ‫‪ .2‬خسارت غیر مستقیم‪ :‬گیاه به کندی به‬ ‫تنش سرما پاسخ می دهد و بعد از قرار‬ ‫گرفتن در تنش سرما علیم خسارت بعد از‬ ‫چند روز یا چند هفته بروز می کند‪.‬که بعد از‬ ‫‪5‬تا‪ 6‬روز نرم و پژمرده می شوند‪ .‬اثراتی‬ ‫مثل کاهش مقدار میوه و دانه‪ ،‬اختلل در‬ ‫زمان رسیدن‪ ،‬کاهش سرعت فتوسنتز و‪ ...‬از‬ ‫اثرات غیر مستقیم سرما هستند‪.‬‬

‫الف( اثرات تنش سرما در سطح‬ ‫‪:‬سلولی‬ ‫• کاهش دما با تاثیر بر غشاهای سلولی‪ ،‬آب‬ ‫درون سلولی‪ ،‬فعالیت آنزیم ها و فرایندهای‬ ‫بیوشیمیایی‪ ،‬فعالیت های فیزیولوژیکی گیاهان‬ ‫را تحت تاثیر قرار می دهد‪.‬‬ ‫• باعث می شود انرژی متابولیکی کمتری در‬ ‫اختیار گیاه قرار بگیرد‪.‬‬ ‫• جذب آب و عناصر غذایی توسط گیاه محدود‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫• بیوسنتز کمتری حادث می شود‪.‬‬ ‫• آسیمیلسیون کاهش می یابد و رشد متوقف‬

‫ب) اثر تنش سرما روی فعالیت های‬ ‫‪:‬فیزیولوژیک گیاه‬ ‫‪‬‬

‫اختلل در فتوسنتز‪:‬‬

‫‪‬‬

‫صدمه به تیلکوئیدهای کلروپلست‪ ،‬باعث کاهش فتوسنتز می‬ ‫شود‪.‬‬ ‫توقف جریان سیتوپلسمی‪ ،‬کاهش انرژی حاصل از تنفس و‬ ‫فراهم نبودن فسفات های غنی از انرژی میزان فتوسنتز را‬ ‫کاهش می دهد‪.‬‬ ‫اختلل در تولید کلروفیل و آسیب های وارده بر عمل‬ ‫کلروپلست در کاهش فتوسنتز نقش دارند‪.‬‬ ‫طیف دمائی که باعث ایجاد اختللت غشایی در گیاهان‬ ‫حساس به تنش سرما می شود بسیار پایینتر از محدوده دمائی‬ ‫سرد برای کاهش فتوسنتز است‪.‬‬ ‫کاهش فعالیت ‪ PEP‬و اختلل در چرخه انتقال الکترون‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫ب) اثر تنش سرما روی فعالیت های‬ ‫‪:‬فیزیولوژیک گیاه‬ ‫‪ .2‬اختلل در تنفس‪:‬‬ ‫• در زمان وقوع تنش سرما‪ ،‬به دلیل‬ ‫تنفس بیشتر گیاه در مقایسه با‬ ‫فتوسنتز در گیاه گرسنگی ایجاد می‬ ‫شود‪.‬‬ ‫• تنفس در میوه خیار در ‪ 5‬درجه سانتی‬ ‫گراد افزایش می یابد و بعد از رسیدن‬ ‫به یک ماکزیمم کاهش می یابد‪.‬‬

‫ب) اثر تنش سرما روی فعالیت های‬ ‫فیزیولوژیک گیاه‪:‬‬ ‫‪ .3‬اختلل در فعالیت آنزیم ها‪:‬‬ ‫• آنزیم ها در محدوده دمایی خاصی قادر‬ ‫به فعالیت هستند‪.‬‬ ‫• کاهش دما موجب تغییر غلظت یا‬ ‫فعالیت آنزیم های تنظیم کننده فرایند‬ ‫های بیوشیمیایی درون سلول می شود‪.‬‬ ‫• کاهش فعالیت آنزیم های غشاء سلولی‬ ‫سبب اختلل در انتقال یون ها و مواد‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫• در دمای پایین فعالیت فسفوانول‬

‫ب) اثر تنش سرما روی فعالیت های‬ ‫‪:‬فیزیولوژیک گیاه‬ ‫‪ .4‬اختلل در سنتز‬

‫‪ATP‬‬

‫• جذب یون ها توسط گیاه بطور مستقیم و یا‬ ‫غیر مستقیم به‪ ATP‬وابسته است و در‬ ‫شرایط سرما که ‪ ATP‬قابل استفاده کم می‬ ‫باشد‪ ،‬فرایند جذب آب خود به خود کاهش‬ ‫پیدا می کند‪.‬‬ ‫• کمبود‪ ATP‬باعث محدود شدن تنفس هوازی‬ ‫در گیاه و کاهش یا توقف جریان‬ ‫سیتوپلسمی سلول می شود‪.‬‬

‫ب) اثر تنش سرما روی فعالیت های‬ ‫فیزیولوژیک گیاه‪:‬‬ ‫‪ .5‬خسارت ناشی از تشکیل سموم‪:‬‬ ‫• در نتیجه اختلل در تعادل فرایندهای‬ ‫بیوشیمیایی گیاه و در اثر عدم هماهنگی‬ ‫فرایندهای متابولیکی و کاهش انرژی به‬ ‫علت تبدیل تنفس هوازی به غیر هوازی‪،‬‬ ‫مواد سمی تجمع می یابند‪.‬‬ ‫• افزایش تنفس بی هوازی باعث ایجاد مواد‬ ‫سمی و کاهش تولید ‪ ATP‬می شود‪.‬‬ ‫• مواد سمی شامل آمونیاک‪ ،‬پلی فنل ها‪،‬‬ ‫استالدئید‪ ،‬اتانول و‪ ..‬می باشد‪.‬‬

‫ج) اثر تنش سرما بر فرایندهای مختلف‬ ‫رشد‬ ‫‪.1‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫‪.4‬‬

‫اثر‬ ‫اثر‬ ‫اثر‬ ‫اثر‬

‫بر‬ ‫بر‬ ‫بر‬ ‫بر‬

‫جوانه زنی‬ ‫فرایندهای مرحله رویشی گیاه‬ ‫فرایندهای مرحله زایشی گیاه‬ ‫عملکرد‬

‫فیزیولوژی مقاومت به تنش سرما‪:‬‬

‫• مقاومت به تنش سرما به دو صورت اجتناب‬ ‫و تحمل انجام می شود‪.‬‬ ‫• در زمان بروز سرما گیاهان قادر به اجتناب‬ ‫از تنش نمی باشند‪.‬‬ ‫• تنها شکل مقاومت‪ ،‬افزایش تحمل به سرما‬ ‫در گیاهان می باشد‪.‬‬

‫‪:‬راه های اجتناب از سرما‬ ‫‪ ‬تغییر تاریخ کاشت‬ ‫‪ ‬استفاده از ارقام مقاوم‬ ‫‪ ‬استفاده از ارقام زودرس‬

‫عوامل افزایش تحمل سرما‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫افزایش غلظت مواد اسمزی‬ ‫کاهش آب بافت های گیاهی‬ ‫افزایش تجمع لیپیدها وافزایش‬ ‫اسیدهای چرب غیر اشباع‬ ‫افزایش پروتئین های محلول‬ ‫افزایش ‪ ABA‬و کاهش جیبرلین‬

Acclimation and adaptation response to low temperatures include an increase in membrane unsaturated fatty acids. Chilling-resistant species have higher unsat’d/sat’d ratio.

Oleic acid is 18:1, Pea shoot is 17.8 not 12.8

‫تنش یخ زدگی‬ ‫‪ ‬بروز یخ زدگی عمدتا در مورد گیاهان‬ ‫مناطق معتدله مطرح بوده و وقوع آن در‬ ‫مناطق گرمسیری نادر می باشد‪.‬‬ ‫‪ ‬سرعت انتشار یا تشکیل یخ درآوندهای‬ ‫چوبی بسیار سریع ودر حدود ‪ 34‬متر در‬ ‫دقیقه است و با کاهش درجه حرارت‬ ‫افزایش می یابد‪.‬‬

‫•‬

‫•‬

‫•‬

‫•‬

‫یخ زدگی گیاهان از نقاطی شروع می‬ ‫شود که شیره خام در آن محل کمترین‬ ‫غلظت را دارد‪.‬‬ ‫شیره خام موجود در آوند چوبی دارای‬ ‫غلظت بسیار کمی است‪ ،‬بنابراین‬ ‫آوندهای چوبی معمول اولین محل‬ ‫شروع یخ زدگی می باشند‪.‬‬ ‫این عمل در گیاهان علفی ممکن است‬ ‫از ساقه یا برگ ودر گیاهان چوبی از‬ ‫سرشاخه ها شروع شود‪.‬‬ ‫بتدریج یخ در داخل آوندها توسعه می‬ ‫یابد و سپس به داخل فضاهای خارج‬ ‫سلولی بافت های دیگر نفوذ می کند‪.‬‬

‫هسته های تشکیل یخ‬ ‫‪ ‬کاتالیزورهایی که آب را تبدیل به یخ می‬ ‫کنند هسته های تشکیل یخ گفته می شوند‪.‬‬ ‫‪ ‬در صورت نبود هسته های مولد یخ آب‬ ‫درون گیاه تا ‪ -38‬درجه یخ نمی زند که البته‬ ‫این حالت در طبیعت نادر است‪.‬‬ ‫‪ ‬منابع تشکیل آن شامل‪:‬‬ ‫‪ ‬باکتری های مولد هسته یخ) جنس های‬ ‫سودوموناس و اروینیا(‬ ‫‪‬مولکول ها و ساختمان های بیولوژیک‬ ‫‪‬بقایای مواد آلی و غیر آلی‬

‫اَشکال بروز یخ زدگی‬ ‫‪ .1‬درون سلولی‬ ‫‪ .2‬برون سلولی‬

‫یخ زدگی برون سلولی‪:‬‬

‫• در شرایط طبیعی‪ ،‬به محض سرد شدن بافت‬ ‫گیاهی ‪ ،‬ابتدا در دیواره سلولی یخ تشکیل‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫• تشکیل چنین یخی معمول مرگ آور نمی باشد‬ ‫و در صورت گرم شدن گیاه بافت گیاهی‬ ‫بطور کامل بهبود می یابد‪.‬‬ ‫• البته در صورت طولنی شدن این شرایط‬ ‫گیاه می میرد‪.‬‬ ‫• بیشترین خسارت ناشی از تنش یخ زدگی‪،‬‬ ‫در نتیجه یخ زدگی برون سلولی بروز می‬

‫یخ زدگی درون‬ ‫سلولی‬ ‫• تشکیل یخ درون سلولی مستلزم تشکیل‬ ‫هسته ای یخ در داخل آب فراسرد موجود‬ ‫در داخل سلول است‪.‬‬ ‫• گیاهان مقاوم به یخ زدگی قادرند‪ ،‬یخ‬ ‫زدگی برون سلولی را بدون پذیرش‬ ‫خسارت تحمل کنند‪ ،‬اما قادر نیستند یخ‬ ‫زدگی درون سلولی را تحمل کنند‪.‬‬ ‫• در طبیعت به ندرت در درون سلول ها یخ‬ ‫تشکیل می شود‪.‬‬

‫‪:‬مکانیسم های پاسخ به یخ زدگی‬ ‫‪‬سوپر کولینگ‪ :‬به پدیده ای که آب را در زیر‬ ‫نقطه انجماد به شکل مایع یا حداقل در‬ ‫وضعیت غیر کریستال حفظ و نگهداری نموده‬ ‫و اجازه می دهد بافت های گیاه تا دمای زیر‬ ‫نقطه انجماد سرد شوند‪ ،‬بدون اینکه یخ زدگی‬ ‫در آنها روی دهد‪ ،‬گفته می شود‪.‬‬ ‫‪‬اقلیمی شدن )سازگار شدن(‪ :‬یک فرایند‬ ‫تدریجی است که طی آن تغییرات ریخت‬ ‫شناسی‪ ،‬فیزیولوژیک وبیوشیمیایی در گیاه‬ ‫رخ می دهد‪.‬‬

Cold acclimation induces changes of many genes in various cellular processes of plants

(Xin and Brose,2000)

Proposed events occurred in plants under low or high Temperature treatment Temperature decline below 15℃ raise above 45 oC GenotypeIndependent events

Membrane Fluidity changes Calcium wave Protein Kinase/Phosphatase cascade

GenotypeDependent events

Induction or repression of TFs Expression, such as CBF, HSF Cold-specific genes response

Development of freezing tolerance Wangxia Wang et al.,

‫اثرات یخ زدگی بر بافت های‬ ‫گیاهی‪:‬‬ ‫الف) آب کشیدگی یا خشکیدگی‪:‬‬ ‫‪ ‬وقتی در خارج سلول‪ ،‬یخ در حال کریستاله شدن‬ ‫است‪ ،‬به واسطه کمتر بودن فشار بخار روی یخ در‬ ‫مقایسه با محلول فراسرد شده نوعی اثر خشکی‬ ‫ظاهر می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬کریستال های یخ خارج سلولی از طریق مکش آب از‬ ‫سلول ها تا وقتی که پتانسیل آب یخ وسلول با هم‬ ‫برابر شود گسترش میابد و در نهایت محتوای آب‬ ‫سلول کشیده می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬سلول گیاهی در اثر یخ زدگی آب خود را از دست‬ ‫داده‪ ،‬باعث وقوع آب کشیدگی در بافت ها می گردد‪.‬‬ ‫‪ ‬حرکت آب )به بیرون ( و فرایند یخ زدگی تا زمانی که‬ ‫بین لیه یخ وشیره سلولی تعادل ترمودینامیک‬ ‫برقرار شود‪ ،‬ادامه دارد‪.‬‬

‫اثرات یخ زدگی بر بافت های‬ ‫گیاهی‪:‬‬ ‫ب( خفگی‬

‫اثرات یخ زدگی بر بافت های‬ ‫گیاهی‪:‬‬

‫‪‬با تشکیل لیه یخ ورود و خروج گازها با‬ ‫مشکل روبرو شده و باعث اختلل شدید‬ ‫در تبادلت گازی گیاه می شود‪.‬‬ ‫‪‬تشکیل لیه های یخ اغلب باعث ایجاد‬ ‫شرایط بی هوازی در گیاهان پوشیده از‬ ‫یخ و کند شدن مسیرهای تنفس می‬ ‫شود‪.‬‬

‫اثرات یخ زدگی بر بافت های‬ ‫‪:‬‬ ‫گیاهی‬ ‫ج) یخ زدگی خاک‬ ‫‪ ‬یخ زدن خاک‪ ،‬میزان اکسیژن خاک را کاهش‬ ‫می دهد و بلفاصله جذب آب توسط ریشه‬ ‫متوقف می شود‪.‬این امر نوعی خشکی در‬ ‫گیاه بوجود می آورد که به خشکی پسابیدگی‬ ‫معروف است‪.‬‬ ‫‪ ‬سستی و از هم گسیختگی خاک که بوسیله‬ ‫تکرار انجماد ایجاد می شود‬ ‫سبب جدا شدن لیه خاک و خسارت به‬ ‫سیستم ریشه می شود‪.‬‬

‫اثرات یخ زدگی بر بافت های گیاهی‪:‬‬ ‫• د) تخریب فیزیکی‬ ‫• در درون سلول یخ تشکیل شده‪ ،‬باعث تخریب‬ ‫فیزیکی غشاء پلسمایی یا تشکیل توده‬ ‫بزرگی از یخ در طول دیواره سلولی می‬ ‫شود‪.‬‬

‫‪Christian ,J and etc. Journal of referegration , 2009‬‬

‫اثرات یخ زدگی بر بافت های گیاهی‪:‬‬ ‫• تشکیل توده های یخ بر ساختمان بافت یا‬ ‫اندام نظیر انسداد در اوند چوبی می شود‪.‬‬ ‫• ایجاد ترک در تنه درختان‪،‬به دلیل یخ زدگی‬ ‫آب خارج از دیواره سلولی و گسترش آن به‬ ‫سلول های مرده چوب و سرد شدن سریعتر‬ ‫لیه چوب خارجی در مقایسه با لیه داخلی‪.‬‬

‫اثرات یخ زدگی بر بافت های گیاهی‪:‬‬ ‫ه( توسعه بیماری‬ ‫پوسیدگی ناشی از فوزاریوم‬ ‫قارچ تیفول که عامل کپک برفی )‪snow‬‬ ‫‪ (mold‬خاکستری رنگ‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫نوعی کپک برفی زرد از جنس ‪Fusarium‬‬ ‫‪ nival‬در نیمکره شمالی‬ ‫بیماری های ناشی از بازیدیومیست ها‪ ،‬که‬ ‫حتی در دماهای ‪ -5‬درجه سانتی گراد فعالیت‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫بیماری سوختگی برفی‪ ،‬که عامل آن قارچ‬ ‫‪ Pythiums‬است وباعث پوسیدگی گیاه مدفون‬ ‫شده در زیر برف می شود‪.‬‬

‫‪:‬مقاومت به یخ زدگی‬ ‫به دو صورت‬ ‫تحمل یخ زدگی‬

‫اجتناب از یخ زدگی‬

‫صفات مربوط به مقاومت به یخ‬ ‫زدگی‬ ‫‪.1‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫‪.5‬‬

‫افزایش غلظت مواد اسمزی‬ ‫کاهش آب بافت های گیاهی‬ ‫افزایش تجمع لیپیدها وافزایش اسیدهای‬ ‫چرب غیر اشباع‬ ‫افزایش پروتئین های محلول‬ ‫افزایش ‪ ABA‬و کاهش جیبرلین‬

‫روش های فیزیکی‬ ‫مقابله با تنش‬ ‫سرما و یخبندان‬

‫استفاده از بخاری ‪1-‬‬

‫‪:‬غرقاب کردن خاک ‪2-‬‬ ‫‪ ‬اساس آن افزایش ظرفیت و هدایت‬ ‫گرمایی خاک و آزادسازی گرمای نهان‬ ‫آب است‪.‬‬ ‫‪ ‬وقتی دمای یک لیتر آب از ‪ 3‬به ‪2‬‬ ‫کاهش یابد‪ 1000 ،‬کالری انرژی‬ ‫گرمایی آزاد می کند‪.‬‬

‫آبیاری بارانی ‪3-‬‬ ‫آبیاری بارانی منجر به تشکیل یخ در اطراف‬ ‫جوانه ها و آزاد شدن‬ ‫انرژی گرمایی می شود‪.‬‬ ‫‪ - 4‬ماشین های مولد باد‪:‬‬ ‫‪ -5‬استفاده از ساختمانهای حفاظتی‬ ‫‪-6‬کپه کردن خاک در اطراف درخت‬ ‫جوان‬ ‫‪ -7‬پوشاندن گیاه با پوشش مخصوص‬ ‫‪-8‬مالچ پاشی‬

‫نتیجه‬ ‫‪‬سرما و یخبندان یکی از مهمترین‬ ‫عوامل خسارت زای محصولت‬ ‫کشاورزی در جهان و ایران است‪ ،‬که‬ ‫همه ساله اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫‪‬از آنجا که بروز سرما جزء عوامل‬ ‫طبیعی است که غیر قابل اجتناب‬ ‫است باید راه های ایجاد مقاومت به آن‬ ‫در گیاهان را توسعه داد و پیش بینی‬ ‫های لزم جهت کاهش صدمات آن را‬ ‫انجام داد‪.‬‬

‫سعي كنيد آن چيزي را كه دوست داريد به‬ ‫دست بياوريد وگرنه مجبور ميشويد آن چيزي را‬ ‫كه به دست مي آوريد دوست داشته باشيد‪.‬‬ ‫” شكسپير”‬

‫موفق‬ ‫باشيد‬