Eneprot 08 - Apoplous

ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ Νίκος Δεπούντης Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Σύμβουλος Ποιότητας , εκπρόσωπος των ΜΚΟ στην Τομεακή Επιτροπή Συστημάτων Διαχείρισης του ΕΛΟΤ. Τριαντάφυλλος Κατσαρέλης Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ - ΜΒΑ, Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΜΠ

Περίληψη Τα τελευταία χρόνια πέραν από τους παραδοσιακούς νομείς και διαχειριστές της εξουσίας, δραστηριοποιούνται δυναμικά παγκοσμίως και φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών. Μεταξύ τους οι λεγόμενες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, οι οποίες διεκδικούν ρόλο στα Δημόσια δρώμενα. Οι ΜΚΟ επιδιώκουν να εκπροσωπήσουν το Δημόσιο Συμφέρον, όμως είναι απαραίτητο να δημιουργήσουν, συντηρήσουν και αναπτύξουν μηχανισμούς που θα εγγυώνται την αξιοπιστία τους. Το μακρύ ταξίδι των ΜΚΟ μέσα από τις ατραπούς της τυποποίησης, της προτυποποίησης και της πιστοποίησης, άγνωστες μέχρι τα τώρα στις Ελληνικές τουλάχιστον οργανώσεις, πρέπει να υιοθετηθούν στην καθημερινή λειτουργία τους. Γιατί «η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να φαίνεται τίμια, αλλά θα πρέπει να είναι κιόλας». Η παρούσα εργασία επιχειρεί την ανίχνευση μάλλον, δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει οριστική πρόταση, στα παρακάτω ζητήματα: Είναι επιθυμητό οι ΜΚΟ να υιοθετούν εθελοντικώς την εφαρμογή Προτύπων και να πιστοποιούνται όπως οιοσδήποτε άλλος Οργανισμός; Είναι απαραίτητο οι ΜΚΟ να πιστοποιούνται «ως ΜΚΟ», δηλαδή να υπάρχει «πρότυπο» και διαδικασία με την οποία να «αναγνωρίζονται» ως ΜΚΟ; Ποιες είναι οι ακολουθούμενες πρακτικές στην Ε.Ε. και γενικότερα, ποια προσέγγιση - λύση - κατεύθυνση είναι πλέον ώριμη και αποτελεσματική για την πραγματικότητα των ελληνικών ΜΚΟ. Λέξεις κλειδιά: Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, Πρότυπα, Πιστοποίηση, Καμπάνια ΜΚΟ για το Σύνταγμα, ΑΠΟΠΛΟΥΣ. Abstract During the last years we have seen an increase in public awareness, on the part of NGOs role in the defense of Societal and Environmental issues. NGOs face now the necessity to develop and follow ways and standards that can guarantee their image of integrity, efficiency and transparency. The following study examines the voluntary adoption of existing Standards by the NGOs and the issue of specific Standards for NGOs. World wide cases are considered and their application by Greek NGOs is

1

discussed. Finally we present the proposal of a “Code of Values, Organization, Conduct and Practice” for Greek NGOs. Key words: NGO’s, Standards, Certification, Greece. 1. Εισαγωγή Οι δυσκολίες στην ανάπτυξη του θέματος αρχίζουν από τον τίτλο. Είναι ορθός ο όρος Μη <Κυβερνητικές> Οργανώσεις, ο οποίος έχει επικρατήσει ευρέως; Είναι επιθυμητό οι ΜΚΟ να υιοθετούν εθελοντικώς την εφαρμογή Προτύπων και να πιστοποιούνται όπως οιοσδήποτε άλλος Οργανισμός; Είναι απαραίτητο οι ΜΚΟ να πιστοποιούνται «ως ΜΚΟ», δηλαδή να υπάρχει «πρότυπο» και διαδικασία με την οποία να «αναγνωρίζονται» ως ΜΚΟ; Οι δυσκολίες αυτές και πολλές άλλες τις οποίες θα συναντήσουμε στη συνέχεια της ανάπτυξης, απετέλεσαν και το κίνητρο για να ανιχνεύσουμε το θέμα. 2. Ερευνητική Μεθοδολογία Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί τμήμα της έρευνας την οποία διεξήγαγαν οι συγγραφείς στα πλαίσια της δραστηριοποίησής τους στην «Επιστημονική Επιτροπή Προτυποποίησης» της Καμπάνιας “ΜΚΟ στο ΣΥΝΤΑΓΜΑ». Η επταμελής επιτροπή εθελοντών επιφορτίστηκε προ διετίας με πολλαπλά καθήκοντα  Να φροντίζει για την εκπροσώπηση των ΜΚΟ σε κάθε μορφή προκαταρκτικού σχεδιασμού, ανάπτυξης και δημόσιας διαβούλευσης σχετικής με πρότυπα ή κανονιστικές διατάξεις. Προς τούτο ανέπτυξε μεταξύ άλλων στενή συνεργασία με τον ΕΛ.Ο.Τ., σχετικές υπηρεσίες των Υπουργείων και την Κ.Ε.Δ.Κ.Ε.  Να διερευνήσει και καταγράψει τη διεθνή εμπειρία τη σχετική με τους νόμους, κανονιστικές διατάξεις και τα χρησιμοποιούμενα πρότυπα για και από τις ΜΚΟ.  Να διερευνήσει τη δυνατότητα ανάπτυξης κάποιας μορφής προτύπου για τις ελληνικές ΜΚΟ. Τα παραπάνω επιτεύχθηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό χάρις στη δραστηριοποίηση και βοήθεια από ένα πολλαπλάσιο αριθμό εθελοντών της Καμπάνιας. Αναζήτηση στο Διαδίκτυο, αλληλογραφία με υπεύθυνα στελέχη ΜΚΟ από όλα τα μέρη της γης, καθώς και προσωπικές συνεντεύξεις με εκπροσώπους Πρεσβειών στην Αθήνα κρατών – μελών της Ε.Ε. 3. Non- Governmental Organizations – Μ.Κ.Ο Μία από τις σημαντικότερες εργασίες αναφοράς αποτελεί η Γνώμη Πρωτοβουλίας της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Ελλάδος με τίτλο «Μη Κρατικές Οργανώσεις ΜΚΟ» (Ο.Κ.Ε. 137η Γνώμη 19/09/2005). Από τον τίτλο ήδη φαίνεται ότι η Ο.Κ.Ε. προκρίνει τον όρο Μη «Κρατικές», ως ορθότερη εννοιολογικά και «πολιτικά» απόδοση του Non- Governmental, αντί του Μη «Κυβερνητικές». Οι συγγραφείς συμφωνούν μεν, αλλά η αντικατάσταση όρων, οι οποίοι έχουν καθιερωθεί δεν είναι ευχερής. Είναι ευτυχές ότι οι δύο όροι έχουν το ίδιο αρχικό γράμμα, άρα η χρήση της διαδεδομένης συντομογραφίας Μ.Κ.Ο. παραμένει. Άλλωστε άποψη των 2

συγγραφέων είναι ότι ο πλέον ορθός – επί της ουσίας – όρος είναι: Μη Κρατικά Υποκείμενα, διότι καλύπτει όλο το εύρος των Οργανώσεων, οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Κοινωνία των Πολιτών. Τα σημαντικότερα στοιχεία της παραπάνω εργασίας συνοψίζονται ως εξής :  Η δυνατότητα του Κράτους να ρυθμίζει τις ολοένα και περισσότερες πτυχές και ανάγκες της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής των πολιτών έχει όρια. Η συλλογική δράση των πολιτών μπορεί να φέρει αποτελέσματα σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος  Η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε ζητήματα , τα οποία σε άλλες εποχές δεν είχαν αναδειχθεί στο επίκεντρο της δημόσιας ζωής (πχ. περιβάλλον) αυξάνεται.  Τα μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αρχίζουν να αναδεικνύουν τις παραπάνω δράσεις καθώς και την αποτελεσματικότητά τους.  Η δράσεις τέτοιων οργανώσεων χρηματοδοτούνται πλέον σε σημαντικό βαθμό από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους. Στον Πίνακα 1 συνοψίζονται τα θετικά και τα αρνητικά σημεία των παραπάνω διαπιστώσεων. Πίνακας 1: Ισοζύγιο δραστηριοποίησης των ΜΚΟ στην Ελλάδα ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ Αναβάθμιση ρόλου + αύξηση συμμετοχής πολιτών = αναβάθμιση της δημοκρατικής λειτουργίας της κοινωνίας

Συμμετοχή πολιτών = νέος ,σημαντικός παράγοντας κοινωνικοποίησης του ατόμου, αντίθετα στο ρεύμα αποξένωσης

ΠΑΘΗΤΙΚΟ Ο αυξανόμενος ρυθμός χρηματοδότησης δημιουργεί απαιτήσεις διαφάνειας. Έρχονται στο επίκεντρο της δημόσιας προσοχής προβλήματα με αρνητικά αποτελέσματα για την εικόνα του συνόλου Προβλήματα εσωτερικής οργάνωσης και διοίκησης με κατάληξη ανασταλτική για τη συνοχή και αποτελεσματικότητά τους

Προοπτικές νέων κοινωνικών αναζητήσεων

Δράση κυρίως αποτρεπτική = «τι δεν πρέπει να γίνει» και λιγότερο «τι πρέπει να γίνει και με ποιους θα γίνει αυτό»

Βελτίωση των λειτουργιών αμφίδρομης πληροφόρησης και διαβούλευσης μεταξύ διοίκησης και πολιτών

Σε μεγάλο βαθμό είναι προσανατολισμένες προς το κράτος ως αποδέκτη των αιτημάτων τους

Εγγύτητα ΜΚΟ σε σχέση με τα προβλήματα, σε αντίθεση με την απόσταση, της κεντρικής διοίκησης

Σχέσεις μεταξύ τους συχνά ανταγωνιστικές. Ακόμη, ή μάλλον ιδιαιτέρως, σε περιπτώσεις όπου ο διακηρυσσόμενος σκοπός είναι κοινός

Η Ο.Κ.Ε. απέφυγε να δώσει ένα ορισμό των Μ.Κ.Ο. Κατέγραψε όμως ορισμένα θεμελιώδη χαρακτηριστικά τους:  Ανεξαρτησία από άμεσο κρατικό ή διακρατικό έλεγχο. Η συμμετοχή και ο τρόπος διοίκησης αυτοπροσδιορίζονται. Η κρατική χρηματοδότηση βεβαίως συνιστά ένα κίνδυνο έμμεσου τρόπου επηρεασμού των δραστηριοτήτων.

3

Σκοπός κοινά αποδεκτός από τα μέλη, μη κερδοσκοπικός, ούτε στενά επαγγελματικός.  Επιδίωξη πολιτικών σκοπών (κάθε κοινωνική δράση ενέχει αμέσως ή εμμέσως και πολιτικό στοιχείο), αλλά θεσμική ανεξαρτησία από πολιτικούς φορείς ή παραρτήματά τους. 

Κάποια άλλα χαρακτηριστικά έχουν προκύψει μέσα από το διάλογο και την αναζήτηση στην «Επιστημονική Επιτροπή Προτυποποίησης» της Καμπάνιας “ΜΚΟ στο ΣΥΝΤΑΓΜΑ». Η παράθεση τους αποτελεί έκφραση των συγγραφέων ως ατόμων και δεν αντανακλά τις συλλογικές απόψεις της Επιτροπής ή της Καμπάνιας:  Δεν επιθυμούν την κατάκτηση της εξουσίας, ή την μετατροπή τους σε φορείς διεκδίκησης της όποιας εξουσίας (πχ. συμμετοχή σε εκλογικές διαδικασίες Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ως ΜΚΟ ή μέσω εκπροσώπων τους. Προφανώς αυτό δεν ισχύει για άτομα τα οποία ανήκουν και δραστηριοποιούνται σε ΜΚΟ, αντιθέτως τούτο είναι επιθυμητό).  Επιδιώκουν να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ωφελιμότητα της δράσης τους χωρίς τη χρήση βίας, υπερβαίνοντας όμως σε κάποιες περιπτώσεις τα νομικά και κανονιστικά πλαίσια. Στις περιπτώσεις αυτές οι αρχές και αξίες της οργάνωσης προέχουν της τυπικής τήρησης της νομιμότητας. Οι ευθύνες και συνέπειες της παράβασης αναλαμβάνονται ευθαρσώς συλλογικά και ατομικά.  Εμπεριέχουν αποθέματα πίστης για το σκοπό, εθελοντισμό στις δράσεις, ενθουσιασμό για τη συλλογική δημιουργία, αγάπη για τον κόσμο και τους ανθρώπους και αισιοδοξία για το μέλλον τους.  Λειτουργούν «αμεσοδημοκρατικά» παρά αντιπροσωπευτικά. Σε τούτο διαφέρουν από την κλασσική αντίληψη, η οποία προσλαμβάνει τη «δημοκρατική λειτουργία» ως τυπική τελετουργία και μέσα από διαδικασίες διαδοχικής αντιπροσώπευσης μεταβιβάζει τελικώς εξουσίες μέχρι φυσικού προσώπου.  Ενδιαφέρονται να κάνουν καλά τη δουλειά τους και όχι αναγκαστικώς να είναι μαζικές οι εκδηλώσεις και «ημερίδες» τους. Προκειμένου να επιτύχουν την προτεραιότητα αυτή, χρειάζονται βεβαίως τη συναίνεση των πολιτών, όχι απαραιτήτως τη συμμετοχή τους και πολύ σπανιότερα τη φυσική παρουσία τους. Δεν αξιολογούνται, ούτε κατηγοριοποιούνται με βάση τον αριθμό των μελών τους και μάλιστα με συγκρίσεις μέσα στο πεδίο του διακηρυγμένου σκοπού.  Για αντίστοιχους με τους παραπάνω λόγους δεν είναι δυνατό να υπάρξουν αποκλεισμοί ή κατηγοριοποίηση με βάση πχ, τη νομική μορφή ( Σωματείο – Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρία – Ίδρυμα και Κοινωφελές Ίδρυμα – Επιτροπή Εράνου ή Εράνων) ή και την εντελώς άτυπη δραστηριοποίηση, τους κανόνες λειτουργίας και κριτηρίων αποδοχής μέλους, το γεωγραφικό εύρος δραστηριοποίησης, το εύρος του πεδίου δράσεων το οποίο έχει επιλεγεί. Προφανώς δεν νοείται για τη δημιουργία και δραστηριοποίηση των ΜΚΟ αποκλεισμοί: «κλειστός αριθμός», ούτε καν «βέλτιστος» , ή «επιθυμητός» με κανένα κριτήριο. 4. Το συνεχές της προτυποποίησης για τις ΜΚΟ Μία πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση για το θέμα της προτυποποίησης στο πεδίο της Κοινωνικής Υπευθυνότητας Οργανισμών προτάθηκε από τη D. Leipziger. (D. Leipziger 2003). Οι συγγραφείς υιοθέτησαν την βάση της πρότασης και την προτείνουν τροποποιημένή, ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του δεύτερου ερωτήματος, 4

το οποίο τέθηκε στην Εισαγωγή του κειμένου: <Είναι επιθυμητό οι ΜΚΟ να υιοθετούν εθελοντικώς την εφαρμογή Προτύπων και να πιστοποιούνται όπως οιοσδήποτε άλλος Οργανισμός;> Στο Γράφημα 1 παρουσιάζεται η απεικόνιση του «συνεχούς της προτυποποίησης για ΜΚΟ». Στον Πίνακα 2 περιγράφονται συνοπτικώς τα χαρακτηριστικά των όρων του Γραφήματος 1. Γράφημα 1: Το συνεχές της προτυποποίησης για ΜΚΟ

Αρχές Κώδικες Αξίες

Κανόνες &

Πρότυπα

Μοντέλα

Δεοντολογίας Οδηγίες Πίνακας 2: Ορισμοί και χαρακτηριστικά Προτύπων

ΠΡΟΤΥΠΟ

Αξίες

Αρχές

Κώδικες Δεοντολογίας Κανόνες & Οδηγίες - Πλαίσια

Πρότυπα

ΟΡΙΣΜΟΣ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Οιοσδήποτε στόχος ή αποτέλεσμα, του οποίου η επιδίωξη είναι αυταπόδεικτη. Παράδειγμα: «Κοινωνική ωφελιμότητα των δράσεων». Θεμελιώδης αλήθεια ή κανόνας, οι οποίοι αποτελούν τη βάση διαμόρφωσης της Στρατηγικής και Πολιτικής, καθώς και του σχεδιασμού των Δράσεων. Παράδειγμα: «Ανεξαρτησία έναντι κρατικών, κομματικών ή άλλων εξωγενών παραγόντων». Σύνολο κανόνων ή / και «επίσημη διατύπωση» των Αξιών, Αρχών και Τρόπων Δραστηριοποίησης. Χαρακτηριστικό: Αποδοχή από ένα Σύνολο Οργανώσεων Πρότυπο ευρύτατης αποδοχής, το οποίο όμως δεν οδηγεί σε πιστοποίηση. Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα «Πλαίσια», των οποίων η υιοθέτηση δεν οδηγεί σε πιστοποίηση, αλλά συνιστούν εργαλεία υποστήριξης Προτύπων (τα οποία οδηγούν σε πιστοποίηση ή Μοντέλων ( τα οποία συμπεριλαμβάνουν αξιολόγηση). Παραδείγματα: • ISO 24000 («Κοινωνικής Υπευθυνότητας» – δεν προβλέπεται πιστοποίηση) • ISO 9003 («Υποστηρίζει» το ISO 9001) • Πλαίσιο «Κοινωνικής Υπευθυνότητας» EFQM («Υποστηρίζει» το Μοντέλο Αριστείας EFQM) Εντελώς απλουστευτικά οι συγγραφείς χρησιμοποιούν τον όρο για τα Πρότυπα (ευρύτατης αποδοχής ) τα οποία οδηγούν σε πιστοποίηση ( με όλες τις γνωστές διαδικασίες και απαιτήσεις). Χαρακτηριστικό: Πιστοποίηση «ποιοτική» = Ναι / Όχι Παραδείγματα: ISO 9001 , ISO 14001

5

Μοντέλα

Πρότυπο ευρύτατης αποδοχής, το οποίο οδηγεί σε αξιολόγηση. Χαρακτηριστικό: Πιστοποίηση «ποσοτική» = Βαθμολόγηση Παραδείγματα: Μοντέλα Αριστείας. EFQM, Balridge, Deming

Η πρόταση των συγγραφέων, η οποία εκφράζει και τις συλλογικές απόψεις της Επιτροπής, ενσωματώθηκε στον «ΑΠΟΠΛΟΥ» , (παρουσιάζεται στη συνέχεια) είναι σαφής: «Μέσα από την υιοθέτηση των Αρχών (σημ. του «ΑΠΟΠΛΟΥ») παρακινούνται οι οργανώσεις να χρησιμοποιούν στην πράξη για τη βελτίωση της λειτουργίας τους μεθόδους και εργαλεία πιο σύνθετα και εξελιγμένα, όπως είναι οι δείκτες αξιολόγησης, οι μηχανισμοί εσωτερικών ελέγχων, τα πρότυπα και μοντέλα. Προτείνουμε – προτρέπουμε δηλαδή τις ΜΚΟ να υιοθετούν σε εθελοντική βάση, αναλόγως του βαθμού της οργανωτικής τους ανάπτυξης, όλο το φάσμα του συνεχούς της προτυποποίησης. Ας σημειωθεί ότι, το Ευρωπαϊκό Μοντέλο Αριστείας - EFQM δίνει τη δυνατότητα επιβράβευσης στο ανώτατο επίπεδο (Ευρωπαϊκά Βραβεία) στις ΜΚΟ, το δε Μοντέλο Αριστείας των Η.Π.Α.– Malcolm Balridge δημιούργησε προσφάτως ειδική κατηγορία επιβράβευσης για ΜΚΟ στο ανώτατο επίπεδο. 5. Το συνεχές της προτυποποίησης ως ΜΚΟ Κρίσιμο ζήτημα με πολλές αντιδιαμετρικές προσεγγίσεις διεθνώς παραμένει το τρίτο ερώτημα, το οποίο τέθηκε στην Εισαγωγή του κειμένου: <Είναι απαραίτητο οι ΜΚΟ να πιστοποιούνται «ως ΜΚΟ», δηλαδή να υπάρχει πρότυπο και διαδικασία με την οποία να «αναγνωρίζονται» ως ΜΚΟ;> Το ερώτημα περιλαμβάνει δύο σημαντικά υπό-ερωτήματα:  Ποιος φορέας θα αναπτύξει, (θα συντηρεί και πιστοποιεί) ένα τέτοιο πρότυπο;  Είναι θεμιτό κάποιος ενδιαφερόμενος να συνεργασθεί με ΜΚΟ, να απαιτεί την υιοθέτηση από αυτές κάποιου προτύπου, όπως το παραπάνω ή άλλα; Ως προς το πρώτο, οι συγγραφείς εκφράζοντας και την «Επιστημονική Επιτροπή Προτυποποίησης», αλλά και τη διάχυτη εντύπωση της βούλησης της συντριπτικής πλειοψηφίας των ελληνικών ΜΚΟ, προκρίνουν την «αυτορρύθμιση». Δηλαδή την ανάπτυξη, διαχείριση και υιοθέτηση προτύπου /ων από τις ίδιες τις ΜΚΟ, το οποίο θα έχει αναπτυχθεί με την καθιερωμένη διαδικασία – μέσω ΕΛ.Ο.Τ. Ως προς το δεύτερο, οι συγγραφείς προκρίνουν τη δυνατότητα απαίτησης υποχρέωσης από τα ενδιαφερόμενα μέρη τα οποία συνεργάζονται ή χρηματοδοτούν ΜΚΟ να ακολουθεί οιοδήποτε γενικό ή εξειδικευμένο πρότυπο κρίνουν απαραίτητο. (πχ. Πρότυπα για την Υγεία και ασφάλεια των Εθελοντών, έως Πρότυπα Διαφάνειας και Κοινωνικού Απολογισμού). Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται κάποιες χαρακτηριστικές προσεγγίσεις από όλο τον κόσμο. Ακολουθούνται οι «ορισμοί» του Πίνακα 2, ενώ έχουν παραληφθεί το πρώτο και τελευταίο πεδία του συνεχούς. Επισημαίνονται οι περιπτώσεις «αυτορρύθμισης», με (1), «γενικής επιβολής» με (2), «ειδικών απαιτήσεων» με (3). Είναι χαρακτηριστική η δυσκολία κατάταξης σε κάποιο συγκεκριμένο τμήμα! Πολλές περιπτώσεις τοποθετούνται μεταξύ δύο τμημάτων, αναδεικνύοντας την αξία και ουσιαστική αναγκαιότητα της υιοθέτησης του όρου συνεχές.

6

Πίνακας 3: Παραδείγματα εν χρήσει Προτύπων ΠΡΟΤΥΠΟ

ΟΡΙΣΜΟΣ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Διεθνές: «ISO Code of Ethics» (1) Εφαρμόζεται μόνο από τους

Αρχές

Οργανισμούς – Αντιπροσώπους, άρα αποτελεί «Κώδικα» ενός περιορισμένου συνόλου.

Ελλάδα: «ΑΠΟΠΛΟΥΣ» (1). Στην αναλυτική παρουσίαση στη συνέχεια καταδεικνύεται ότι είναι οιονεί Κώδικας Δεοντολογίας, με δυνατότητα εξέλιξης σε Πλαίσιο. World Association of NGOs: Code of ethics and conduct (1)

Κώδικες Δεοντολογίας

Πακιστάν: Code of ethics for NGOs (2) Κρατικός African Commission on Human and Peoples' Rights: Code of ethics/conduct for NGOs (3) Κρατικού φορέα Διεθνές: «Καταστατικός Χάρτης Λογοδοσίας έντεκα Διεθνών Οργανώσεων» (1). Μεταξύ Πλαισίου και Κώδικα Δεοντολογίας. Εφαρμόζεται και στην Ελλάδα από κάποια τμήματα των 11 ΜΚΟ.

Κανόνες & Οδηγίες - Πλαίσια

Βέλγιο: Οδηγός συνεργασίας ΜΚΟ και Επιχειρήσεων (1) Ηνωμένο Βασίλειο: Οδηγός Λειτουργίας Εθελοντισμού (1) Καναδάς: Code of Ethics (1) Ο τίτλος είναι παραπλανητικός, είναι οιονεί Πρότυπο. Αναπτύχθηκε από την «Ομοσπονδία των ΜΚΟ». Ακολουθείται με αυτό-επιθεώρηση, ο φορέας απλώς παραλαμβάνει τα σχετικά έγγραφα. Ζιμπάμπουε: NGO Code of Ethics (1) Ο τίτλος είναι παραπλανητικός, είναι Πρότυπο. Πιστοποίηση – επιθεώρηση από την «Ομοσπονδία των ΜΚΟ»

Πρότυπα

Ηνωμένο Βασίλειο: Ειδικός Νόμος του Κράτους (2) Ε.Ε. – Ευρωπαϊκή Επιτροπή - Ευρωπαϊκή Βοήθεια: Project Cycle Management Guidelines (3)

6. «ΑΠΟΠΛΟΥΣ» Είναι η πρόταση της Καμπάνιας «ΜΚΟ στο ΣΥΝΤΑΓΜΑ». Μετά από μακρά διαδικασία διαβούλευσης βρίσκεται στο στάδιο αποδοχής του από τις ΜΚΟ, με αποφάσεις των καταστατικών τους οργάνων. Στο βαθμό που θα γίνει αποδεκτός από σημαντικό αριθμό ΜΚΟ, μετατρέπεται ουσιαστικώς από Σύνολο Αρχών σε Κώδικα Δεοντολογίας. Αναπτύχθηκε με τρόπο, ο οποίος έχει θέσει τα θεμέλια, ώστε να υπάρχει η πρόβλεψη εξέλιξης σε Πλαίσιο με την καθιερωμένη διαδικασία – μέσω ΕΛ.Ο.Τ. - βασισμένο στην αυτό-επιθεώρηση. ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΣΗΛΩΣΗΣ ΟΛΩΝ μας στην ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ και ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΥΠΗΡΕΤΩΝΤΑΣ τους ΣΚΟΠΟΥΣ μας ΕΙΣΑΓΩΓΗ

7

Οι παρακάτω γενικές Αρχές οργάνωσης και λειτουργίας έχουν εφαρμογή σε όλες τις ΜΚΟ, που τις ενστερνίζονται και ρητά δεσμεύονται να τις τηρήσουν. Οι Αρχές μας έχουν γενική ισχύ και εφαρμόζονται στο σύνολό τους ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες της κάθε οργάνωσης, όπως είναι ο σκοπός, τα μέσα, το μέγεθος, ο τομέας δράσης, ο τόπος κ.α Οι Αρχές μας δεν αναιρούν τις καταστατικές διατάξεις της κάθε οργάνωσης ούτε αντικαθιστούν τους επιμέρους όρους λειτουργίας ή τις εφαρμοζόμενες πρακτικές της. Αντίθετα τις στηρίζουν και κατά περίπτωση τις συμπληρώνουν. Μέσα από την υιοθέτηση των Αρχών παρακινούνται οι οργανώσεις να χρησιμοποιούν στην πράξη για τη βελτίωση της λειτουργίας τους μεθόδους και εργαλεία πιο σύνθετα και εξελιγμένα, όπως είναι οι δείκτες αξιολόγησης, οι μηχανισμοί εσωτερικών ελέγχων, τα πρότυπα και μοντέλα. Η τήρηση των Αρχών στην πράξη, αποτελεί ευθύνη της ίδιας της οργάνωσης σύμφωνα με το αξίωμα της αυτορρύθμισης αλλά και αυτό της αυτοδέσμευσης. ΟΙ ΚΟΙΝΕΣ ΜΑΣ ΑΡΧΕΣ : Όραμα και Αποστολή Η ύπαρξη της οργάνωσής μας πηγάζει από την ανάγκη οι πολίτες να δρουν πολιτικά στη δημόσια σφαίρα με τρόπο εθελοντικό και άμεσο, χωρίς τη μεσολάβηση τρίτων, με σκοπό την υλοποίηση κοινωνικά ωφέλιμων δράσεων. Η οργάνωσή μας έχει ξεκάθαρη κατεύθυνση, όραμα, αποστολή και δεν επιδιώκει σκοπούς κερδοσκοπικούς. Σεβόμαστε και προασπίζουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές αρχές. Ανεξαρτησία, Διαφάνεια και Λογοδοσία Περιφρουρούμε την πολιτική μας ανεξαρτησία έναντι κρατικών, κομματικών ή άλλων εξωγενών παραγόντων και έναντι προσώπων, επιχειρήσεων ή άλλων οργανισμών, που τυχόν μας επιχορηγούν. Η οργάνωσή μας είναι διαφανής στον τρόπο λειτουργίας, χρηματοδότησης και στις δράσεις της. Λογοδοτούμε στην κοινωνία και στους πολίτες και δεχόμαστε τον έλεγχό τους. Υπεύθυνη Οργάνωση και Λειτουργία. Η οργάνωσή μας λειτουργεί με ένα συγκροτημένο πλέγμα καταστατικών αρχών, κανόνων και διαδικασιών, που διασφαλίζει τη δημοκρατική διακυβέρνηση και την αποτελεσματικότητα της δράσης μας. Δύναμή μας είναι η αφοσίωση και η ανάπτυξη των ανθρώπων μας – μελών, εθελοντών, εργαζομένων – και επιδιώκουμε συνεχώς να τους εξασφαλίζουμε συνθήκες εργασίας και δράσης ευνοϊκότερες από ότι προβλέπει ο νόμος. Προσήλωση στην αποτελεσματικότητα. Επιδιώκουμε με τις δράσεις μας χειροπιαστά και μετρήσιμα αποτελέσματα τα οποία να ικανοποιούν τις προσμονές των ωφελούμενων, των μελών μας και όλων των ενδιαφερομένων μερών. Φιλοδοξούμε να αποτελέσουμε πηγή δημιουργίας και εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών. Συνεχής Βελτίωση και Καινοτομία Αμφισβητούμε κριτικά και δημιουργικά την κατεστημένη τάξη πραγμάτων και αντιλήψεων και ελέγχουμε εποικοδομητικά όσους ασκούν εξουσία. Η οργάνωσή μας

8

μαθαίνει συνεχώς, μέσα από τις δράσεις της αλλά και από την πείρα της δράσης άλλων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Ανάπτυξη Συνεργασιών και Δικτύωση Προωθούμε το διάλογο με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη του χώρου στον οποίο δραστηριοποιούμεθα. Η συνεργασία μας με άλλες οργανώσεις και η δημιουργία δικτύων πολλαπλασιάζει τις δυνατότητές μας και βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της δράσης μας. Σε όλες τις περιπτώσεις οι συνεργασίες βασίζονται σε διαφανείς συμφωνίες με αμοιβαίο όφελος για όλες τις πλευρές. Η βούληση μας για συνεργασίες δεν αποδυναμώνει το δικαίωμά μας για υπεύθυνη κριτική. Γράφημα 2: «ΑΠΟΠΛΟΥΣ»

ΟΡΑΜΑ & ΑΠΟΣΤΟΛΗ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ & ΔΙΚΤΥΩΣΗ

ΣΥΝΕΧΗΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ & ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΠΡΟΣΗΛΩΣΗ στην ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

7. Βιβλιογραφία Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος - Γνώμη Πρωτοβουλίας: «Μη Κρατικές Οργανώσεις - ΜΚΟ» (137η Γνώμη 19/09/2005). http://www.oke.gr/greek/page4.htm Leipziger D. (2003), The Corporate Responsibility Code Book, Sheffield, Greenleaf Publishing Limited. Amnesty International - INGO Charter: http://www.amnesty.org/en/who-we-are/accountability/ingo-charter Καμπάνια «MKO για το Σύνταγμα»: http://www.mkosyntagma.gr/index.php?option=com_frontpage&Itemid=1 ISO Code of Ethics http://www.iso.org/iso/about/iso_strategy_and_policies.htm

9

Μοντέλο Αριστείας EFQM http://www.efqm.org/Default.aspx?tabid=35 Μοντέλο Αριστείας Malcolm Balridge http://www.baldrige.nist.gov/ Code of ethics- Canada World Association of NGOs: Code of ethics and conduct Zimbabwe NGO CODE OF ETHICS African Commission on Human and Peoples' Rights: Code of ethics/conduct for NGOs Πακιστάν: Code of ethics for NGOs Αγγλικό νομοθετικό πλαίσιο περί NGO (Οδηγός Λειτουργίας Εθελοντισμού, Ειδικός Νόμος του Κράτους) Βέλγιο: Οδηγός συνεργασίας ΜΚΟ και Επιχειρήσεων Ethical Management System for NOT-FOR-PROFIT Organization του Antonio Argadona University of Navarra The need for Codes of Conduct in NGOs: the experience of the legal profession του Ramon Mullerat

10