Ca Dao - Tuc Ngu

CA DAO - TUÏC NGÖÕ VIEÄT NAM

A

1. Ai buồn, ai khóc thiết tha Tui vui, tui cũng chan hòa giọt châu 2. Ai cũng tưởng bậu hiền Cắn cơm không bể, cắn tiền bể hai 3. Ai đem con sáo sang sông Ðể cho con sáo sổ lồng bay cao 4. Ai đi đâu ấy hỡi ai Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm Tìm ai như thể tìm chim Chim bay biển Bắc, đi tìm biển Ðông 5. Ai kêu là rạch, em gọi là sông Phù sa theo nước chảy mênh mông Sông ơi, thấm mát đời con gái Chẳng muốn lìa sông, chẳng muốn lấy chồng 6. Ai làm Nam Bắc phân kỳ Cho hai giòng lệ đầm đìa nhớ thương 7. Ai mà hảo ngọt thì ăn bánh cam Ai mà nhát gan thì sợ bánh tét Ai ham trồng kiểng thì mê bánh bông lan Còn như bánh tráng thì để hàng trai tơ Chỉ mấy ả giang hồ, bánh bèo đớp sạch 8. Ai mà nói dối cùng ai Thì trời giáng hạ cây khoai giữa đồng Ai mà nói dối cùng chồng Thì trời giáng hạ cây hồng bờ ao 9. Ai nhứt thì tôi đứng nhì Ai mà hơn nữa, tôi thì thứ ba

2

10. Ai ơi bưng bát cơm đầy Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần 11. Ai ơi, chơi lấy kẻo già Măng mọc có lứa, người ta có thì Chơi Xuân kẻo hết Xuân đi Cái già sòng sọc nó thì theo sau 12. Ai ơi, chớ lấy chồng chung Chồng chung hai vợ, một mùng Day qua con vợ nọ, chọc khùng con vợ kia 13. Ai ơi chớ lấy học trò Dài lưng tốn vải ăn no lại nằm Hay nằm thời có võng đào Dài lưng thời có áo chào nhà vua Hay ăn thời có gạo kho Việc gì mà chẳng ăn no lại nằm 14. Ai ơi, chớ nghĩ mình hèn Nước kia dù đục lóng phèn cũng trong 15. Ai ơi chớ vội cười nhau Cười người hôm trước hôm sau người cười 16. Ai ơi chớ vội cười nhau Nhìn mình cho tỏ trước sau hãy cười 17. Ai ơi chẳng chóng thì chầy Có công mài sắt, có ngày nên kim 18. Ai ơi đã quyết thì hành Ðã đốn thì vác cả cành lẫn cây 19. Ai ơi ở chí cho bền Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai 20. Ai phụ tôi có đất trời chứng giám Phận tôi nghèo, tôi không dám phụ ai Tưởng giếng sâu, tôi nối sợi dây dài Ai dè giếng cạn, tiếc hoài sợi dây

3

21. Ai về ai ở mặc ai Áo dà ở lại, đến mai hãy về 22. Ai về ai ở mặc ai Thiếp như sầu đượm thắp hoài năm canh 23. Ai về Bình Ðịnh mà coi Ðàn bà cũng biết múa roi, đi quờn (quyền) 24. Ai về cho thiếp theo cùng Ðói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam. 25. Ai về em gởi bức thơ Hỏi người bạn cũ bây giờ nơi nao Non kia ai đắp mà cao Sông kia, biển nọ ai đào mà sâu 26. Ai về tôi gửi buồng cau Buồng trước kính mẹ, buồng sau kính thầy 27. Ăn 28. Ăn 29. Ăn 30. Ăn 31. Ăn 32. Ăn 33. Ăn nhạc 34. Ăn 35. Ăn 36. Ăn 37. Ăn

cháo, đá bát một buổi giỗ, chạy ba cánh đồng bữa giỗ, lỗ bữa cày cá nhả xương, ăn đường nuốt chậm cây nào, rào cây nấy chưa no, lo chưa tới cơm không rau như nhà giàu chết không cơm có canh như tu hành có bạn cơm mới, nói chuyện cũ dầm, nằm dề đi giỗ trước, lội nước theo sau

38. Ăn được, ngủ được là tiên Không ăn không ngủ, mất tiền thêm lo 39. Ầu ợ.. Ví dầu ví dẫu ví dâu Ví qua ví lại ví trâu vô chuồng 40. Ăn gửi, nằm nhờ 41. Ăn hết đánh đòn, ăn còn mất vợ

4

42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51.

Ăn Ăn Ăn Ăn Ăn Ăn Ăn Ăn Ăn Ăn

kỹ no lâu, cày sâu tốt lúa mày quen ngõ miếng chả, trả miếng nem ngay, nói thẳng ngay ở thật, mọi tật mọi lành nhai, nói nghĩ như xáng xúc, làm như lục bình trôi no, ngủ kỹ no tức bụng, làm lắm cực thân ốc, nói mò

52. Ăn sao cho được mà mời Thương sao cho được vợ người mà thương 53. Ăn sung ngồi gốc cây sung Lấy anh thì lấy, nằm chung không nằm 54. Ăn tàn ăn mạt, ăn nát cửa nhà Con gà nuốt trộng, cá bống nuốt tươi 55. Ăn, thì ăn những miếng ngon, Làm thì chọn việc cỏn con mà làm. 56. Ăn thì vùa, thua thì chạy 57. Ăn trái nhớ kẻ trồng cây Uống nước nhớ người đào giếng 58. Ăn trông nồi, ngồi trông hướng 59. Anh buồn có chỗ thở than Em buồn như ngọn nhang tàn nửa khuya 60. Anh đánh thì em chịu đòn Tánh em hoa nguyệt, mười con chẳng chừa 61. Anh đâu phải mê bông quế mà bỏ phế cái bông lài Quế thơm ban ngày, lài ngát ban đêm

5

62. Anh đi đường ấy xa xa Ðể em ôm bóng trăng tà năm canh Nước non một gánh chung tình Nhớ ai ai có nhớ mình hay chăng 63. Anh đi em một ngó chừng Ngó sông sông rộng, ngó rừng rừng sâu 64. Anh đi em một ngó chừng Ngó trăng trăng lặn, ngó rừng rừng sâu 65. Anh đi, em ở lại nhà Hai vai gánh vác mẹ già, con thơ Lầm than bao quản muối dưa Anh đi, anh liệu ganh đua với đời 66. Anh đi kiệu lộng ba bông Bỏ em cấy lúa đồng không một mình 67. Anh em như thể tay chân. 68. Anh gặp em hồi đứng bóng đang trưa Trách trời sao vội tối, anh chưa phân cạn lời 69. Anh Hai, anh tính đi "mô"? Tôi đi chợ Tết, mua khô cá thiều 70. Anh hít cái bông bưởi, anh còn hửi cái bông cam Anh thích nấm tràm, anh lại ham nấm mối 71. Anh lấy được em bỏ công ao ước Em lấy được anh thỏa dạ ước ao 72. Anh mau thức dậy học bài Mong cho anh sớm thành tài Trước làm đẹp mặt nở mày mẹ cha Sau là không phụ tình ta bao ngày 73. Anh này rõ khéo làm ăn Ði cày chẳng biết, chít khăn mượn người

6

74. Anh nói với em nhiều tiếng thâm trầm Nằm đêm nghĩ lại nát bằm lá gan 75. Anh ơi, anh giận em chi Anh muốn vợ bé, em thì lấy cho 76. Anh ơi, anh ở lại nhà Thôi đừng vui thú nguyệt hoa chơi bời Còn tiền kẻ rước, người mời Hết tiền, chẳng thấy một người nào ưa 77. Anh ơi đã có vợ chưa? Mà anh ăn nói gió đưa ngọt ngào Mẹ già anh ở nơi nao Ðể em tìm vào hầu hạ thay anh 78. Anh ơi em chẳng lấy đâu Anh đừng cạo mặt, nhổ râu tốn tiền 79. Anh ơi nơm cá xong chưa Xuồng em neo đợi chờ trưa anh về 80. Anh thương em, thương quấn thương quít Anh bồng ra gốc mít, anh bồng khít gốc chanh Anh bồng quanh đám sậy, anh bồng bậy vô mui Anh bồng lui sau lái, anh bồng ngoáy trước mũi 81. Anh thương em trầu hết lá lươn Cau hết nửa vườn, cha mẹ nào hay Dầu mà cha mẹ có hay Nhứt đánh nhì đày, hai lẽ mà thôi Gươm vàng để đó em ôi Chết thì chịu chết, lìa đôi anh không lìa 82. Anh về đô thị hôm nao Gió lay cây choại, lệ trào mi em 83. Anh về em chẳng dám đưa Hai hàng nước mắt như mưa tháng Mười

7

84. Anh về làm rể ăn cơm với cá Em về làm dâu ăn rau má với rạm đồng 85. Anh với em mà tựa vai kề Nay dù em có lạc Sở sang Tề Thì em cũng nên gởi thơ về một lá đặng anh hay 86. Ao có bờ, sông có bến 87. Ao sâu thì lắm ốc nhồi, Chồng mình lịch sự nửa người nửa ta Ghen lắm thì đứt ruột ra, Chồng mình sẽ tới tay ta phen này 88. Áo dài, chớ tưởng là sang, Bởi không áo ngắn, mới mang áo dài 89. Áo mặc sao qua khỏi đầu 90. Ầu ợ.. Anh về bán đất cây da Ðể khuya em đắp gió Tây lạnh lùng 91. Ầu ợ.. Bồng bống bồng bồng Lớn lên con phải cố công học hành Thứ nhất học đạo làm người Con đừng lêu lổng kẻ cười người chê 92. Ầu ợ.. Cháu ơi cháu ngủ cho lâu Mẹ cháu đi cấy đồng sâu chưa về Bắt được con trắm con trê Tròng cổ mang về bà cháu mình ăn 93. Ầu ợ.. Chim quyên lẻ bạn, than thở một mình Bây giờ mình lẻ bạn (ơ) một mình, mình thở than 94. Ầu ợ.. Em tôi khát sữa bú tay Ai cho bú thép ngày rày mang ơn 95. Ầu ợ.. Gió đưa gió đẩy, Về rẫy ăn còng Về sông ăn cá, về đồng ăn cua

8

96. Ầu ợ.. Má ơi đừng đánh con đau Ðể con hát bội làm đào má coi 97. Ầu ợ.. Má ơi đừng đánh con đau Ðể con bắt cá hái rau má dùng Bắt cá, cá lội trên đàng Hái rau, rau héo. Hỏi sao má dùng hả con?... 98. Ầu ợ.. Mười hai giờ kiểng đổ nhà thờ Sao anh không học đặng nhờ tấm thân? 99. Ầu ợ.. Quạ kêu nam đáo nữ phòng Người dưng khác họ đem lòng nhớ thương Liệu bề đát được thì đương Ðừng gầy rồi bỏ thói thường cười chê 100. Ầu ợ.. Ví dầu cá bống đánh đu Tôm càng hát bội, cá thu cầm chầu 101. Ầu ợ.. Ví dầu cá lóc nấu canh Bỏ tiêu cho ngọt, bỏ hành cho thơm 102. Ầu ợ.. Ví dầu tình bậu muốn thôi Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra Bậu ra bậu lấy ông câu Bậu câu cá bống chặt đầu kho tiêu Kho tiêu kho ớt kho hành Kho ba lượng thịt để dành mẹ ăn

B 1. Ba cô đội gạo lên chùa Một cô yếm thắm bỏ bùa cho sư Sư về, sư ốm tương tư Ốm lăn ốm lốc nên sư trọc đầu Ai làm cho dạ sư sầu Cho ruột sư héo như bầu đứt dây 2. Ba đồng một mớ đàn ông Ðem về mà bỏ vào lồng cho kiến nó tha

9

Ba trăm một mụ đàn bà Ðem về mà trải chiếu hoa mời ngồi 3. Ba đồng một mớ trầu cay Sao anh không hỏi những ngày còn không? Bây giờ em đã có chồng Như chim trong lồng, như cá mắc câu Cá cắn câu biết đâu mà gỡ Chim vào lồng biết thuở nào ra? 4. Ba năm ở với người đần Chẳng bằng một lúc ghé gần người khôn 5. Ba năm trấn thủ lưu đồn Ngày thì canh điếm, tối dồn việc quan 6. Bãi bể, nương dâu 7. Bao giờ cạn rạch Ðồng Nai Nát chùa Thiên Mụ mới phai lời nguyền 8. Bao giờ cho chuối có cành, Cho sung có nụ, cho hành có hoa, Bao giờ chạch đẻ ngọn đa, Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình Bao giờ rau diếp làm đình, Gỗ lim thái ghém thì mình lấy ta 9. Bao giờ nước ngọt đường cay, Gánh vừa lon gạo thì thằng Tây ở tù 10. Bao giờ sen mọc biển đông Cha con nhà Nguyễn bế bồng nhau đi 11. Bao phen lên ngựa ra về Cầm cương níu lại, xin đề vần thơ Một bào ba bốn câu thơ Câu đợi, câu chờ, câu nhớ, câu mong 12. Bao phen quạ nói với diều Cù lao Ông Chưởng có nhiều cá tôm

10

13. Bao phen quạ nói với diều Sau nhà cô Huệ có nhiều gà con 14. Ban ngày quan lớn như cha Ban đêm quan lớn rầy rà hơn con 15. 16. 17. 18.

Bán Bán Bán Bán

anh em xa, mua láng giềng gần trời không mời thiên lôi trời không văn tự vợ, đợ con

19. Bánh cả mâm, sao em kêu rằng bánh ít? Trầu cả chợ, sao em gọi là trầu không? Trai nam nhi không đối đặng Gái má hồng xin thử đối xem! 20. Bà còng đi chợ mua rau Con tôm con tép đi sau theo hầu Con cua lẽo đẽo đi sau Cái chầy rơi xuống vỡ đầu con cua 21. Bà còng đi chợ trời mưa Cái tôm cái tép đi đưa bà còng 22. Bà chúa đứt tay còn hơn ăn mày đổ ruột 23. Bà con khó xin đừng bỏ Kẻ lạ dầu sang cũng chớ đua 24. Bà già đã tám mươi tư Ngồi trong cửa sổ gởi thư lấy chồng 25. Bà già đeo bị hạt tiêu Sống bao nhiêu tuổi nhiều điều đắng cay Ðời người được mấy gang tay Ai hay ngủ ngày chỉ được nửa gang 26. Bà già đi chợ Cầu Bông Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng? Xem xong thầy bói phán rằng: Lợi thì có lợi, nhưng răng chẳng còn

11

27. Bạc Liêu nước chảy lờ đờ Dưới sông cá chốt, trên bờ Triều Châu 28. Bắc thang lên hái hoa vàng Vì ai cho thiếp biết chàng từ đây 29. Bắc thang lên hỏi ông trời Ðem tiền cho gái có đòi được chăng! 30. Bắc thang lên hỏi ông Trăng Hỏi rằng chị Nguyệt đã chừng mấy con 31. Bàn tay trắng, bàn tay đen Chè đậu đen nước dừa cát trắng Bỏ con rắn vô nồi nước sôi Ðánh tùng tùng, tùng tùng 32. Bảo một đường, làm một nẻo 33. Bắp non mà nướng lửa lò Ðố ai ve được con đò Thủ Thiêm 34. Bảo sôi ừ sôi, bảo thịt ừ thịt 35. Bắt con ngựa ngựa ô, ngựa ô tra khớp Lục lạc đồng đen, em mang hài tốt Ngấy ngây muôn dặm đường dài Cá rô róc rách ruộng cày Ai ghẹo gì mày hỡi cá rô con? 36. Bảy với ba tính ra một chục Còm tam tứ lục tính lại cửu chương Liệu bề dát được thì thương Ðừng gầy rồi bỏ, thế thường cười chê 37. Bây giờ mận mới hỏi đào Vườn hồng đã có ai vào hay chưa? Mận hỏi thời đào xin thưa Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào! 38. Bây giờ tui biết phận tui Chỉ là cơm nguội phòng khi đói lòng

12

39. Bấy lâu vắng mặt khát khao Bây giờ thấy mặt muốn cào mặt ra 40. Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn 41. Bậu buồn, qua dễ chẳng buồn Cá dưới sông biếng lội, chim trên nguồn biếng bay 42. Bé nhưng mà bé hạt tiêu Bé cay, bé đắng, bé xiêu lòng người 43. Bé xé ra to 44. Bên kia sông, ai lập kiểng chùa Tân Thiện Bên này sông, qua lập cái huyện Hà Ðông Cái huyện Hà Ðông để cho ông Bao Công xử kiện Cái chuà Tân Thiện nhiều kẻ tu hành Chim kêu dưới suối trên cành Qua không bỏ bậu, sao bậu đành bỏ qua? 45. Bên này sông em bắc cây cầu mười tấm ván Bên kia sông em lập cái quán mười hai từng Bán buôn nuôi mẹ cầm chừng đợi anh 46. Bến em có gốc dừa tơ Ðêm trăng em đứng em chờ đợi aỉ 47. Biết bao gái đẹp như hoa Vỡ trâm, gãy xuyến, chìm thoa, rơi vàng 48. Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng. 49. Biết một mà chẳng biết hai 50. Biết nhau từ thuở buông thừng Trăm chắp nghìn nối, xin đừng quên nhau 51. Biết thì thưa thốt, Không biết dựa cột mà nghe

13

52. Biển sâu, con cá lớn vẫy vùng Trời cao muôn trượng, cánh chim hồng bay cao 53. Biển trời đua sắc vẫy vùng Nữ nhi sánh với anh hùng được nao! 54. Biểu về nói với ông câu Cá ăn thì giựt, để lâu hết mồi 55. Bì phấn so với bì vôi Bì con ông lái với tôi chân sào 56. Bìm bịp kêu nước lớn anh ơi Buôn bán không lời, chèo chống mỏi mê 57. Bịnh quỉ có thuốc tiên 58. Bói ra ma, quét nhà ra rác 59. Bỏ thì thương, vương thì tội 60. Bồ câu bồ các Tha rác lên cây, Gió đánh lung lay Là vua Cao Tổ, Những người mặt rổ Là chú Tiêu Hà, Tính toán chẳng ra Là dượng Tào Tháo Ðánh bạc cầm áo Là anh Trần Bình 61. Bồng bồng mẹ bế con sang Ðò dọc quan cấm, đò ngang không chèo Muốn sang thì bắc phù kiều Muốn con hay chữ thời yêu kính thầy 62. Bốn ông mà ngồi một bàn Cùng uống một chén, cùng than một lời 63. Bới đất, nhặt cỏ 64. Bới lông, tìm vết

14

65. Bờ sông lại lở xuống sông Ðàn bà mà lấy đàn ông, thiệt gì 66. Bởi anh đành đoạn Ðốn ngọn cây bần Không cho ghe cá đậu gần ghe tôm Thương anh em phải sớm hôm 67. Bởi anh trăm việc canh nông Cho nên mới có bồ trong bịch ngoài 68. Bởi ham mới mắc, bởi mê mới lầm 69. Buôn gặp thời, câu gặp chỗ 70. Buồn ngủ lại gặp chiếu manh Hay ăn, làm biếng gặp anh đứng đường 71. Buồn về một nỗi tháng Giêng Con chim, cái cú, nằm nghiêng thở dài Buồn về một nỗi tháng Hai Ðêm ngắn, ngày dài, thua thiệt người ta Buồn về một nỗi tháng Ba Mưa rầu, nắng lửa, người ta lừ đừ Buồn về một nỗi tháng Tư Con mắt lừ đừ cơm chẳng muốn ăn Buồn về một nỗi tháng Năm Chửa đặt mình nằm gà gáy, chim kêu 72. Buổi chợ đông, con cá hồng, chê lạt Buổi chợ tàn, con tép bạc cũng mua 73. Bút sa gà chết 74. Bùn xa bèo, bùn khô, bèo héo Lựu xa đào, lựu xéo, đào xiên Vàng cầm trên tay rớt xuống không phiền Chỉ phiền một nỗi nợ duyên không tròn 75. Bụng đói, đầu gối phải bò 76. Bụng đói, tai điếc

15

77. Bụng làm dạ chịu 78. Bụt nhà không thiêng 79. Bươm bướm mà đậu cành bông Ðã dê con chị, lại bồng con em 80. Bước lên xe kiếng đi viếng mả chồng Mả chưa cỏ mọc trong lòng đậu thai 81. Bước sang canh một, anh thắp ngọn đèn vàng Chờ con bạn ngọc thở than đôi lời Canh hai vật đổi sao dời Tính sao nàng tính trọn đời thủy chung. Canh ba cờ phất trống rung Mặc ai ai thẳng ai dùn mặc ai Canh tư hạc đậu cành mai Sương sa lác đác khói bay mịt mờ Canh chầy tơ tưởng tưởng tơ Chiêm bao thấy bậu dậy rờ chiếu không 82. Bước vô trường án, vỗ ván cái rầm Bủa xua ông Tham biện, bạc tiền ông để đâủ 83. Bước xuống ruộng sâu, em mảng sầu tấc dạ Tay em ôm bó mạ, lụy ứa hai hàng Ai làm lỡ chuyến đò ngang Cho loan với phượng đôi hàng biệt ly 84. Bực mình chẳng muốn nói ra Muốn đi ăn giỗ chẳng ma nào mời

C

1. Cá bống còn ở trong hang Lá rau tập tàng còn ở ruộng dâu Ta về, ta sắm cần câu Câu lấy cá bống, nấu rau tập tàng 2. Cá buồn cá lội tung tăng Em buồn em biết đãi đằng cùng ai?

16

3. Cá kèo mà gặp mắm tươi Như nơi đất khách gặp người cố tri 4. Cá không ăn muối cá ươn Con cãi cha mẹ, trăm đường con hư 5. Cá nục nấu với dưa hồng Lơ mơ có kẻ mất chồng như chơi 6. Cá tươi xem lấy đôi mang, Người khôn xem lấy đôi hàng tóc mai Tóc mai sợi vắn sợi dài Có đâu mặt rỗ đá mài không trơn 7. Cà Mau hãy đến mà coi Muỗi kêu như sáo thổi Ðỉa lội lềnh như bánh canh 8. Cả vú lấp miệng em 9. Cách sông mới phải luỵ thuyền Còn như đường liền ai phải luỵ ai 10. Cái ách giữa đàng, mang vào cổ 11. Cái cò lặn lội bờ sông Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non 12. Cái cò lặn lội bờ sông Muốn lấy vợ đẹp, nhưng không có tiền 13. Cái cò mày đi ăn đêm Ðậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao Ông ơi, ông vớt tôi nao Tôi có lòng nào, ông hãy sáo măng Có sáo, thì sáo nước trong Ðừng sáo nước đục, đau lòng cò con 14. Cái kiến mày kiện củ khoai Chê em tao khó, lấy ai cho giàu Nhà tao chín đụn, mười trâu

17

Lại thêm ao cá bắc cầu rửa chân Cầu này là cầu ái ân Một trăm con gái rửa chân cầu này Có rửa thì rửa chân tay Chớ rửa chân mày, chết cá ao anh 15. Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Phong Ðiền Anh thương em cho bạc cho tiền Ðừng cho lúa gạo, xóm giềng họ hay! 16. Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Xà No Anh có thương em, xin sắm một con đò Ðể em qua lại mua cò gởi thơ 17. Cái khó bó cái khôn 18. Cái nết đánh chết cái đẹp 19. Cái ngủ mày ngủ cho lâu Mẹ mày đi cấy ruộng sâu chưa về Cái ngủ mày ngủ cho say Mẹ mày vất vả chân tay suốt ngày 20. Cái ngủ mày ngủ cho lâu Mẹ mày đi cấy ruộng sâu chưa về Bắt được con trắm, con trê Xách cổ mang về cho cái ngủ ăn Cái ngủ ăn chẳng hết Ðể dành đến Tết mồng Ba Mèo già ăn vụng Mèo ốm phải đòn Mèo con phải vạ Con quạ có lông Nồi đồng có nắp 21. Cái răng cái tóc là gốc con người 22. Câm hay ngóng, ngọng hay nói 23. Câm như hến 24. Cầm tay em như ăn bì nem gỏi cuốn Dựa lưng nàng như uống chén rượu ngon 25. Cần tái, cải nhừ

18

26. Cầm vàng mà lội qua sông Vàng rơi không tiếc, tiếc công cầm vàng 27. Cần Thơ là tỉnh Cao Lãnh là quê Anh đi lục tỉnh bốn bề Mảng lo buôn bán không về thăm em 28. Canh khuya gà gáy ó o Quân tử thức dậy còn mò đi đâu? 29. Canh khuya thắp chút dầu dư Tim loan cháy lụn, trầm tư một mình 30. Cao su đi dễ khó về Khi đi trai tráng khi về bủng beo 31. Cao su đi dễ khó về Trai đi mất vợ gái về thêm con 32. Cáo chết ba năm quay đầu về núi 33. Cát bay, vàng lại ra vàng Những người quân tử dạ càng đinh ninh Ðinh ninh ta để dạ này Có công mài sắt, có ngày nên kim 34. Cau già, dao bén thì ngon Người già trang điểm phấn son cũng già 35. Cây cao bóng mát không ngồi Ra ngồi chỗ nắng, trách trời không mây 36. Cây đa Chợ Ðũi Nay nó trụi lủi, trốc gốc, mất tàng Tình xưa còn đó, ngỡ ngàng nan phân! 37. Cây khô không có lộc Người độc không có con

19

38. Cây khô không thể mọc chồi Mẹ già không dễ sống đời với con 39. Cây khô không trái, gái độc không con 40. Cây không trồng nên lòng không tiếc Con không đẻ nên mẹ ghẻ không thương 41. Cây muốn lặng, gió chẳng muốn ngừng 42. Cây trên rừng hoá kiểng Cá dưới biển hoá long Con cá lòng tong ẩn bóng ăn rong Anh đi lục tỉnh giáp vòng Ðến đây trời khiến đem lòng thương em 43. Cây vông đồng không không trồng mà mọc Con gái xóm này chẳng chọc mà theo 44. Cây xanh thời lá cũng xanh Cha mẹ hiền lành để đức cho con Mừng cây rồi lại mừng cành Cây tốt lắm chồi, người đức lắm con Ba vuông sánh với bảy tròn Ðời cha vinh hiển, đời con sang giàu 45. Cậu cai buông áo em ra Ðể em đi chợ kẻo mà chợ trưa Chợ trưa dưa nó héo đi Lấy chi nuôi mẹ, lấy gì nuôi em? 46. Cha chung chẳng ai khóc 47. Cha đời cái áo rách này Mất chúng, mất bạn vì mày áo ơi! 48. Cha mẹ anh có đánh quằn đánh quại Bắt anh ra treo tại nhành dương Biểu từ ai, anh từ đặng Chớ biểu anh từ người thương, anh không từ

20

49. Cha mẹ nuôi con bằng trời bằng biển Con nuôi chạ mẹ, con tính từng ngày 50. Cha mẹ nuôi con biển hồ lai láng Con nuôi cha mẹ tính tháng tính ngày 51. Cha nào con nấy, rau nào sâu nấy 52. Chanh chua thì khế cũng chua Chanh bán có muà, khế bán quanh năm 53. Cháo nóng, liếm quanh 54. Cháu ơi, cháu ngủ cho ngon Của dì, dì giữ ai bò mặc ai 55. Chàng về cho thiếp theo cùng Ðói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam 56. Chàng ôi, giận thiếp mà chi Thiếp như cơm nguội đỡ khi đói lòng 57. Chàng về để áo lại đây Ðể khuya em đắp gió khuya lạnh lùng 58. Chàng về để áo lại đây Phòng khi em nhớ cầm tay đỡ buồn 59. Cháy nhà ra mặt chuột 60. Chặt không đứt, bứt không rời Phơi không khô, chụm không cháy (Ðố là con gì? Con sam) 61. Chẳng ai giàu ba họ, chẳng ai khó ba đời 62. Chẳng ốm, chẳng đau làm giàu mấy chốc 63. Chẳng tham ruộng cả, ao tiền Chỉ tham cái bút, cái nghiên anh đồ 64. Chân cứng, đá mềm

21

65. Chân đi ba bước lại dừng Tuổi em còn bé chưa từng đi buôn Ði buôn cho đáng đi buôn Ði buôn cau héo có buồn hay không 66. Chân trời, góc biển 67. Chập chập rồi lại cheng cheng Con gà sống thiến để riêng cho thầy Ðơm sôi thì đơm cho đầy Ðơm mà vơi đĩa thì thầy không ưng 68. Chén tình là chén say sưa Nón tình anh đội nắng mưa trên đầu 69. Chẻ tre bện sáo cho dầy Chận ngang sông Mỹ có ngày gặp em 70. Chê đắng chê hôi Ðã chê xôi không dẻo Lại chê kẹo không ngọt 71. Chê đây, lấy đấy sao đành Em chê cam sành, lấy phải quít hôi Quít hôi bán một đồng mười Cam ba đồng một, quít ngồi trơ trơ 72. Chết trước được mồ, được mả Chết sau nằm ngả, nằm nghiêng 73. Chì khoe chì nặng hơn đồng Sao chì chẳng đúc nên cồng, nên chuông 74. Chị em dâu như bầu nước lã 75. Chị kia bới tóc đuôi gà Nắm đuôi chị lại hỏi nhà chị đâu? Nhà tui ở dưới đám dâu Ở trên đám đậu đầu cầu ngó qua

22

76. Chị lấy chồng, em gặm giò heo Giò heo chị để chị treo Em lấy giò mèo, em gặm em chơi 77. Chị ngã, em nâng 78. Chỉ đâu mà buộc ngang trời Thuốc đâu mà chữa con người lẳng lơ 79. Chỉ đâu mà buộc ngang trời Tay đâu mà bụm miệng người thế gian 80. Chiếc khăn cô đội trên đầu Gió xuân đưa đẩy rơi vào tay tôi Bâng khuâng tôi chẳng muốn rời Trao cô thì tiếc, giữ thời không yên 81. Chiếc tàu lặn chạy mau đường gió Cái xe hơi chạy lẹ như dông 82. Chiếu bông mà trải góc đền Muốn vô làm bé biết có bền hay không? 83. Chiều chiều, buồn miệng nhai trầu Nhớ người quân tử bên cầu ngẩn ngơ 84. Chiều chiều chim vịt kêu chiều Bâng khuâng nhớ bạn chín chiều ruột đau 85. Chiều chiều lại nhớ chiều chiều Nhớ người aó trắng khăn điều vắt vai 86. Chiều chiều lại nhớ chiều chiều Trông về quê mẹ chín chiều ruột đau 87. Chiều chiều, ông chánh về Tây Cô Ba ở lại lấy thầy Thông Ngôn Thông ngôn, ký lục, bạc chục không màng Lấy chồng thợ bạc đeo vàng đỏ tay

23

88. Chiều chiều ông Lã Ðông Tân Vai mang bầu rượu, tay cầm chiếc nem 89. Chiều chiều ra đứng ngõ sau Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều 90. Chiều chiều tui buồn tui ra sông cái, tự ải cho rồi Sống làm chi mà chia ly thục nữ Thác cho rồi đặng chữ thủy chung 91. Chiều chiều trước bến Văn Lâu Ai ngồi, ai câu, ai sầu, ai thảm Ai thương, ai cảm, ai nhớ, ai trông Thuyền ai thấp thoáng bên sông Ðưa câu mái đẩy chạnh lòng nước non 92. Chiều chiều vịt lội, cò bay Ông voi bẻ mía chạy ngay vô rừng Vô rừng bứt một sợi mây Ðem về thắt gióng cho nàng đi buôn 93. Chim chìa vôi bay ngang đám thuốc Cá bãi trầu lội tuốt mương cau 94. Chim đa đa đậu nhánh đa đa Chồng gần không lấy, đi lấy chồng xa Một mai cha yếu mẹ già Chén cơm, đôi đũa, tách trà ai dâng 95. Chim khỏi lồng không mong trở lại 96. Chim khôn kêu tiếng rảnh rang Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe 97. Chim khôn lựa cành mà đậu 98. Chim khôn mắc phải lưới hồng Hễ ai gỡ được, đền công bạc vàng Anh rằng anh chẳng lấy vàng Hễ anh gỡ được, thì nàng lấy anh

24

99. Chim quyên ăn trái nhãn lồng Lia thia quen chậu, vợ chồng quen hơi 100. Chim quyên xuống đất ăn trùn Anh hùng lỡ vận, lên rừng đốt than 101. Chim trời ai dễ đếm lông Nuôi con ai dễ kể công tháng ngày 102. Chim trời cá nước, ai bắt được nấy ăn 103. Chim lìa cành còn thương nhớ cội Người xa người tội lắm người ơi! Chẳng thà không gặp thì thôi Gặp rồi mỗi đứa một nơi sao đành 104. Chính chuyên chết cũng ra ma Lẳng lơ chết cũng đem ra ngoài đồng 105. Cho em trở lại đường xưa Ðể em tìm lại gốc dừa cạnh ao Lời anh âu yếm chiều nào Thoảng vang trong gió rì rào chớm thu 106. Chó ăn đá, gà ăn muối 107. Chó cậy gần nhà, gà cậy cần chuồng 108. Chó treo, mèo đậy 109. Chồi thược dược mơ mòng thụy vũ Ðóa hải đường thức ngủ xuân tiêu 110. Chồng chài, vợ lưới, con câu Thằng rể đóng đáy, con dâu đi nò 111. Chồng chung chồng chạ Ai khéo hầu hạ thì được chồng riêng 112. Chồng chung, vợ chạ 113. Chồng em áo rách em thương Chồng người áo gấm, xông hương mặc người

25

114. Chồng em vốn kẻ đa tình Già không bỏ, nhỏ không tha Xấu như ma hắn cũng hú hí Xấu như quỉ hắn cũng ăn nằm 115. Chồng già vợ trẻ là duyên Vợ già, chồng trẻ là tiên ba đời 116. Chồng già vợ trẻ là tiên Vợ già, chồng trẻ là duyên trên đời 117. Chồng già vợ trẻ là tiên Vợ già chồng trẻ là duyên nợ trần 118. Chồng giận thì vợ làm lành Miệng cười chúm chím: Thưa anh giận gì? Thưa anh, anh giận em chi Muốn lấy vợ bé em thì lấy cho 119. Chồng nóng thì vợ bớt lời Cơm sôi bớt lửa chẳng rơi hột nào 120. Chồng thấp mà lấy vợ cao Nồi tròn, vung méo úp sao cho vừa 121. Chồng thấp mà lấy vợ cao Như đôi đũa lệch so sao cho bằng 122. Chơi hoa cho biết mùi hoa Cầm cân cho biết cân già, cân non 123. Chuối non giú ép, chát ngầm Trai tơ đòi vợ khóc thầm thâu đêm 124. Chuồn chuồn bay thấp thì mưa Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm 125. Chuồn chuồn có cánh thì bay Có thằng bé tí thò tay bắt mày

26

126. Chuột kêu chút chít trong rương Em đi cho kheó đụng giường mẹ hay 127. Chuột sa chĩnh gạo 128. Chuyện đời chẳng ít thì nhiều Không dưng, ai dễ đặt điều cho ai 129. Chuyện đời, vợ vợ chồng chồng Thương nhau cũng vội, dứt lòng cũng mau 130. Chuyện người mặc kệ người lo Hơi đâu đáy nước, mình mò bóng trăng 131. Chữ trinh đáng giá ngàn vàng Từ anh chồng cũ đến chàng là năm Còn như yêu vụng nhớ thầm Họp chợ trên bụng hàng trăm sá gì 132. Chưa đỗ ông Nghè đã đe hàng tổng 133. Chưa học bò, đã lo học chạy 134. Chưa làm giàu, đã lo ăn cướp 135. Chừng nào đá nổi rong chìm Muối chua, chanh mặn anh tìm được em 136. Chửa đui, chửa què, đừng khoe rằng tốt 137. Có bột mới gột nên hồ 138. Có bún nào ngon hơn bún Chợ Gạo Có đứa nào xạo bằng thằng út Gò Công 139. Có cây mới có dây leo Có cột có kèo, mới có đòn tay 140. Có công mài sắt, có ngày nên kim 141. Có cha, có mẹ thì hơn Không cha, không mẹ như đờn đứt dây

27

142. Có chí làm quan, có gan làm giàu 143. Có chí thì nên 144. Có chồng ghiền như ông tiên nho nhỏ Ngó vô nhà đèn đỏ đèn xanh Có chồng say như trong chay ngoài hội Ngó vô nhà như hội tầm vu 145. Có chồng nghiền như ông tiên nho nhỏ Thắp ngọn đèn sáng tỏ như sao Tay cầm tiêm như phò mã múa đao Chân vắt chéo như Khổng Minh xem sách 146. Có chồng mà chẳng có con Khác gì hoa nở trên non một mình 147. Có chum cá mới ở đìa Có em anh mới sớm khuya chốn này 148. Có con mà gả chồng gần Nửa đêm đốt đuốc đem phần cho cha Có con mà gả chồng xa Ba phần ruộng rẻo chẳng ma nào cày 149. Có con phải khổ vì con Có chồng phải gánh giang sơn nhà chồng 150. Có con phải khổ vì con Có chồng phải ngậm bồ hòn đắng cay 151. Có công mài sắt có ngày nên kim 152. Có của thì có mẹ nàng Có bạc có vàng thì có kẻ ưa Chị là con gái nhà giầu Ăn mặc tốt đẹp vào chầu tòa sen Em là con gái nhà hèn Ăn mặc rách rưới mon men ngoài hè 153. Có duyên không phận

28

154. Có duyên lấy được chồng già Ăn xôi bỏ cháy, ăn gà bỏ xương 155. Có đâu sen ấu một bồn? Có đâu chanh khế sánh phần lựu lê? 156. Có đỏ mà chẳng có thơm Như hoa dâm bụt nên cơm cháo gì! 157. Có gió giông hung mới biết tùng bá cứng Nhờ ngọn lửa hồng mới rõ thức vàng cao Thuyền quyên sánh với anh hào Vốn không thả lý, gieo đào như ai! 158. Có học phải có hạnh 159. Có làm mới có ăn Ngồi không ai dễ đem phần tới cho 160. Có lòng xin tạ ơn lòng Xin đừng đi lại mà chồng em ghen 161. Có mặt thì mắng, vắng mặt thì thương 162. Có mợ thì chợ cũng đông Mợ đi lấy chồng thì chợ vẫn vui 163. Có mới thì nới cũ ra Mới để trong nhà, cũ để ngoài sân 164. Có nghén thì đẻ, có ghẻ đâu mà lây 165. Có phước, đẻ con biết lội Có tội, đẻ con hay trèo 166. Có phước lấy được vợ già Sạch cửa sạch nhà, lại ngọt canh cơm Vô phước, lấy phải trẻ ranh Nó ăn, nó phá tan tành nó đi

29

167. 168. 169. 170. 171. 172. 173.

Có Có Có Có Có Có Có

qua có lại mới toại lòng nhau tật, giật mình thực mới vực được đạo tích mới dịch nên tuồng tiếng, không có miếng tiếng mà chẳng có miếng tiền mua tiên cũng được

174. Có yêu thời nói rằng yêu Chẳng yêu, thì nói một điều cho xong Làm chi dở đục, dở trong Lờ đờ như nước cho lòng chẳng an 175. Cỏ mọc bờ giếng cheo leo Lâm chung có bậu, hiểm nghèo có qua 176. Cô ấy mà lấy anh này Chẳng phải đi cấy đi cày nữa đâu Ngồi trong cửa sổ têm trầu Có hai con nhỏ đứng hầu hai bên 177. Cô kia bỏ tóc đuôi gà Nắm đuôi kéo lại, hỏi nhà ở đâu? Nhà tôi ở trước đám dâu Ở sau đám cải đầu cầu ngó qua 178. Cô kia bỏ tóc đuôi gà Nắm đuôi cô lại, hỏi nhà cô đâu? "Nhà em ở dưới đám dâu Ở bên đám dậu đầu cầu ngó qua Ngó qua dám bắp trổ cờ Ðám dưa trổ nụ đám cà trổ bông 179. Cô kia cắt cỏ một mình Cho anh cắt với chung tình làm đôi Cô kia cắt nữa hay thôi Cho anh cắt với làm đôi vợ chồng! 180. Cô kia má đỏ hồng hồng Cô chưa lấy chồng, còn chờ đợi ai Buồng không lần lữa hôm mai Ðầu xanh mấy chốc, da mồi tóc sương

30

181. Cố đấm ăn xôi 182. Cổ tay em trắng lại tròn Ðể cho ai gối nó mòn một bên 183. Cờ bạc là bác thằng bần Áo quần bán hết ngồi trần tô hô 184. Cờ bạc là bác thằng bần Cửa nhà bán hết, tra chân vào cùm 185. Con ai đem bỏ chùa này A di đà Phật, con thầy thầy nuôi 186. Con cá buôi quạt đuôi ra biển Bắc Bơi dọc lội ngang không chắc trở về 187. Con cá đối nằm trên cối đá Chim đa đa đậu nhánh đa đa Chồng gần không lấy, bậu lấy chồng xa Mai sau cha yếu, mẹ già Chén cơm, đôi đũa, chén trà ai dưng? 188. Con cá sẩy là con cá lớn 189. Con cá trong lờ đỏ hoe con mắt, Con cá ngoài lờ ngúc ngoắc muốn vô 190. Con chim chết dưới cội hoa Tiếng kêu rụng giữa giang hà xanh xao Mai anh chết dưới cội đào Khóc anh xin nhỏ lệ vào thiên thu 191. Con chim chích choè Nó đậu cành chanh Tôi ném hòn sành Nó quay lông lốc Tôi làm một chốc Ðược ba mâm đầy Ông thầy ăn một Bà cốt ăn hai

31

Cái thủ, cái tai Tôi đem biếu chúa Chúa hỏi chim gì Con chim chích choè... 192. Con chim mày ở trên cây Tao đứng dưới gốc mày bay đường nào Con cá mày ở dưới ao Tao tát nước vào mày sống được chăng 193. Con chim nho nhỏ Ðỏ mỏ, xanh lông Ðỏ mồng xanh kiếng Nó kêu xao xuyến Nhiều tiếng lạ lùng Kêu sao cho quân tử nghe cùng Phải duyên thì kết, phải lòng thì thương 194. Con có cha mẹ đẻ Không ai ở lỗ nẻ chui lên 195. Con cóc là cậu ông trời Ai mà đánh nó thì trời đánh cho Con cóc là cậu thầy nho Hễ ai đánh chết, trời cho quan tiền 196. Cơm kể ngày, cày kể buổi 197. Cơm khô là cơm chảo Cơm nhão là cơm hà tiện 198. Con công hay múa Nó múa làm sao Nó rụt cổ vào Nó xoè cánh ra Nó đậu cành đa Nó kêu ríu rít Nó đậu cành mít Nó kêu vịt chè Nó đậu cành tre Kêu bè rau muống Nó đậu dưới ruộng

32

Nó kêu tầm vông Con công hay múạ.. 199. Con dại, cái mang 200. Con đỉa đeo bà Con gà cục tác Mỏ nhác cầm chèo Con mèo cầm lái Con rái chạy buồm Con tôm tát nước... 201. Con gà cục tác lá chanh Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi Con chó khóc đứng khóc ngồi Bà ơi đi chợ mua tôi đồng giềng 202. Con gái giống cha, giàu ba họ Con trai giống mẹ, khó ba đời 203. Con gái mà gả chồng xa Một là mất giỗ, hai là mất con Con gái mà gả chồng gần Có chén canh cần, nó cũng đem cho 204. Con gái mười bảy bẻ gẫy sừng trâu 205. Con gái mười bảy chớ ngủ cùng cha Con trai mười ba đừng nằm cùng mẹ 206. Con gái ông Bang che dù che lọng Con gái bà bống thổi lửa tắt đèn, cà rùm tùm xèng... 207. Con hát, mẹ khen hay 208. Con hơn cha, nhà có phúc 209. Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà 210. Con kiến mày ở trong nhà Tao đóng cửa lại mày ra đường nào?

33

Con cá mày ở dưới ao Tao tát nước vào mày sống được chăng 211. Con không cha như nhà không nóc Con không mẹ, con khóc tối ngày 212. Con không chê cha mẹ khó Chó không chê chủ nhà nghèo 213. Con lên ba, cả nhà học nói 214. Con mèo mà trèo cây cau Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà Chú chuột đi chợ đường xa Mua mắm, mua muối giỗ cha con mèo 215. Con mèo, con chuột có lông Cây tre có mắt, nồi đồng có quai 216. Con nhà lính, tính nhà quan 217. Con nhà quan đứt tay hơn con nhà nghèo đổ ruột 218. Con nhà tông, chẳng giống lông cũng giống cánh 219. Con quốc kêu réo rắt trên ngàn Gà rừng táo tác gọi con tha mồi Lạnh lùng thay láng giềng ôi Láng giềng lạnh ít, sao tôi lạnh nhiều 220. Con người có tổ có tông Như cây cội, như sông có nguồn 221. Con ngựa đau cả tàu không ăn cỏ 222. Con ơi, học lấy nghề bà Trầu xin thì lấy, trầu mua thì đừng 223. Con ơi học lấy nghề cha Một đêm ăn trộm bằng ba năm làm

34

224. Con ơi, mẹ bảo con này Học buôn, học bán cho tày người ta Chứ đừng học thói chua ngoa Họ hàng ghét bỏ, người ta chê người 225. Con ơi nhớ lấy câu này Cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan 226. Con rồng, cháu tiên 227. Con sâu làm rầu nồi canh Một người làm xấu, nhơ danh cả nhà 228. Con sông bên lở, bên bồi Bên lở thì đục, bên bồi thì trong Sông kia nước chảy đôi dòng Biết rằng bên đục, bên trong bên nào! 229. Con thợ cấy khó lấy con ông chủ điền Con bán chuối chiên xứng duyên anh giò cháo quảy 230. Con út, con ít như mít chín cây Gái cũng như trai, ai ai cũng chuộng 231. Con vua thì lại làm vua Con sãi ở chùa lại quét lá đa Bao giờ dân nổi can qua Con vua thất thế lại ra quét chùa 232. Còn ăn còn ngủ còn gân Không ăn không ngủ có mần được chi 233. Còn cha gót đỏ như son Ðến khi cha thác, gót con đen xì 234. Còn cha gót đỏ như son Ðến khi cha chết gót con như bùn 235. Còn duyên, kẻ đón người đưa Hết duyên, đi sớm về trưa một mình

35

236. Còn duyên kén những trai tơ Hết duyên ông lão cũng quơ làm chồng 237. Còn duyên như tượng tô vàng Hết duyên như ổ ong tàn ngày mưa Còn duyên kẻ đón người đưa Hết duyên đi sớm về trưa một mình 238. Còn đêm nay nữa mai đi Lạng vàng không tiếc, tiếc chi ngồi kề Còn đêm nay nữa, mai về Lạng vàng không tiếc, tiếc kề má son 239. Còn nước, còn tát 240. Còn sống, con chẳng chịu nuôi Linh đình làm giỗ cho ruồi nó bâu 241. Còn trời còn nước còn non Còn cô bán rượu, anh còn say sưa 242. Cơn đàng Ðông, vừa trông vừa chạy Cơn đàng Nam, vừa làm vừa chơi Cơn đàng Tây, chẳng mưa dây cũng bão giật 243. Cong môi hay hót Mỏng môi hay hờn, dầy môi ăn vụng 244. Còng số 8 như vàng mười tám Anh vào tù như hoàng tử nhập cung Coi đấm đá như bài ca vọng cổ 245. Cõng rắn cắn gà nhà Rước voi dày mả tổ 246. Công anh chẻ nứa đan bồ Con chị đi mất, anh vồ con em Công anh rọc lá gói nem Con chị đi mất, con em trốn chồng

36

247. Công anh xúc tép nuôi cò Cò ăn, cò lớn cò dò đi đâu? 248. Công cha như núi Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra Một lòng thờ mẹ kính cha Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con 249. Cu kêu ba tiếng cu kêu Kêu mau đến Tết, dựng nêu ăn chè 250. Cu kêu từng cặp trên cây Tào khương nghĩa nặng, sao mầy bỏ tao 251. Cúc mọc dưới sông anh kêu là cúc thủy Sàigòn xa, chợ Mỹ cũng xa Gởi thơ thăm hết nội nhà Trước thăm phụ mẫu, sau là thăm em 252. Cùng nhau tớ trước, thầy sau Chim kêu, vượn hú thêm đau đớn lòng 253. Của chồng, công vợ 254. Của chua ai nấy cũng thèm Em cho chị mượn chồng em vài ngày Chồng em đâu phải trâu cày Mà cho chị mượn cả ngày lẫn đêm 255. Của kho, không lo cũng hết 256. Của không ngon, đông con cũng hết 257. Của làm ra để trên gác Của cờ bạc để ngoài sân Của phù vân để ngoài ngõ 258. Của mình, mình giữ bo bo Của người thì thả cho bò nó ăn 259. Của một đồng, công một lượng Công thì thưởng, tội thì trừng

37

Ðặng không mừng, mất không lo Ăn chưa no, lo chưa tới Ăn cơm mới, nói chuyện cũ Cha mẹ cú, đẻ con tiên Cha mẹ hiền, sinh con thảo 260. Của phù vân không chân hay chạy 261. Của thiên, trả địa 262. Của vào nhà quan như than đổ lò Của vào nhà khó như gió vào nhà trống 263. Củi khô dễ nấu, chồng xấu dễ xài 264. Cũ người thì lại mới ta Người chê rách rưới, ta cho là gấm nhung 265. Cũng trũng, cũng gò, cũng rẫy, đồng Một bề biển lớn, ba bề sông Bèo theo nước cuốn qua Vàm Láng Nắng mở đường lên họp Chợ Giồng Thế sự nếu dồn cơn nước nổi Tình quê xin thắp bóng đèn chong Ruộng biền, muối mặn đời thanh đạm Dấu giữa phù hoa, há lạt lòng 266. Cười người chớ vội cười lâu Cười người hôm trước hôm sau người cười 267. Cứu vật, vật ơn Cứu nhân, nhân oán

D

1. Da mồi tóc bạc 2. Dao cau rọc lá trầu vàng Mắt anh anh liếc, mắt nàng nàng đưa 3. Day qua bên trái gặp bảy mũi dùi Day qua bên mặt gặp mười mũi giáo

38

4. Dạy con từ thủa còn thơ Dạy vợ từ thủa ban sơ mới về 5. Dạy con từ thuở còn thơ Dạy vợ dạy thuở bơ vơ mới về 6. Dã tràng xe cát biển Ðông Nhọc nhằn mà chẳng nên công cán gì 7. Dâu ông nọ ném tằm bà kia 8. Dầu bông bưởi, dầu bông lài Xức vô tới Tết còn hoài mùi cứt trâu 9. Dầu bông quế, dầu bông hường Hải đường, thơm thiệt là thơm Tóc em như lông con chó xồm Xức dầu thì xức, ai thèm dòm, bớ em Hai 10. Dầu bông sứ, dầu bông ngâu Xức tóc con Thị Mầu Nó đứng đầu cầu Nắng dãi mưa dầu, hôi hãy còn hôi 11. Dầu cù là hiệu Ông Tiên Xức vô chót mũi, nổi điên tức thời 12. Dẫu xây chín bậc phù đồ Không bằng làm phước cứu cho một người 13. Dốc một lòng lấy chồng hay chữ Ðể ra vào kinh sử lắng nghe 14. Dốt đặc cán mai 15. Duyên phải duyên kim cải Ngãi phải ngãi giao hòa Rồi mai mốt đây con bạn nói dìa nhà Cho qua nhắn kỉnh thăm cô bác với ông bà đặng bình an

39

16. Dù ai buôn bán nơi đâu Mồng Mười, tháng Tám chọi trâu thì về 17. Dù ai cho bạc cho vàng Chẳng bằng trông thấy mặt chàng hôm nay 18. Dù ai nói ngã nói nghiêng Thì ta vẫn vững như kiềng ba chân 19. Dương Ðông gió lạnh không tình sưởi Rượu đã say mèm vẫn nhớ thương 20. Ðà Lạt có thác Camly Ai muốn sầu bi về hồ Than Thở 21. Ðàn bà nói có là không Nói yêu là ghét, nói buồn là vui 22. Ðàn bà tốt tóc thì sang Ðàn ông tốt tóc thì mang nặng đầu 23. Ðàn đâu mà gảy tai trâu Ðạn đâu bắn sẻ, gươm đâu chém ruồi 24. Ðàn kêu tích tịch tình tang Ai đem công chúa lên thang mà về 25. Ðàn ông đi biển có đôi Ðàn bà đi biển mồ côi một mình 26. Ðàn ông không râu bất nghì Ðàn bà không vú lấy gì nuôi con 27. Ðàn ông năm bảy lá gan Lá ở cùng vợ, lá toan cùng người 28. Ðàn ông nông nổi giếng khơi Ðàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu

40

29. Ðánh bạc quen tay Ngủ ngày quen mắt Ăn vặt quen mồm 30. Ðánh chết cái tật chẳng chừa Ðến mai ra chợ, bánh dừa lại ăn 31. Ðánh chó phải nể mặt chủ nhà 32. Ðánh trống qua cửa nhà sấm 33. Ðầu voi, đuôi chuột 34. Ðẻ con chẳng dạy chẳng răn Thà rằng nuôi lợn cho ăn lấy lòng 35. Ðem chuông đi đánh xứ người Không kêu cũng đánh ba hồi cho kêu 36. Ðêm khuya gà gáy ó o Quân tử thức dậy còn mò đi đâu?? 37. Ðêm tháng Năm chưa nằm đã sáng Ngày tháng Mười chưa cười đã tối 38. Ðèn Sài Gòn ngọn xanh, ngọn đỏ Ðèn Mỹ Tho ngọn tỏ, ngọn lu Anh về học lấy chữ nhu Chín trăng em cũng đợi, mười thu em cũng chờ 39. Ðèn cầu tàu ngọn lu, ngọn tỏ Anh trông không rõ, anh ngỡ đèn màu Rút gươm đâm họng, máu trào Ðể em ở lại, em kiếm thằng nào hơn anh 40. Ðèn nhà lầu hết dầu, đèn tắt Lửa nhà máy hết cháy thành than Nhang chùa Ông hết mạt, nhang tàn Kể từ khi em biết được chàng Ðêm về em lăn lộn như con chim phượng hoàng bị tên

41

41. Ðèo nào cao bằng đèo Châu Ðốc Xứ nào dốc bằng xứ Nam Vang Một tiếng anh than ba bốn đôi vàng em không tiếc Anh lấy đặng em rồi anh trốn biệt lánh thân 42. Ðèn nào sáng bằng đèn Sa Ðéc Gái nào đảm bằng gái Nha Mân Anh thả ghe câu lên xuống mấy lần Thương em đứt ruột, nhưng tới gần lại run 43. Ðèn treo ngang quán Tỏ rạng bờ kinh Em có thương anh thì ăn nói cho thiệt tình Ðừng để cho anh lên xuống một mình bơ vơ 44. Ðêm khuya nguyệt lặn sao tàn Ðồng hồ điểm nhặt nhớ chàng không quên 45. Ðêm khuya thắp chút dầu dư Tim loan cháy lụn, sầu tư một mình 46. Ðêm khuya thiếp mới hỏi chàng Cau xanh ăn với trầu vàng xứng chăng? 47. Ðêm khuya, trăng dọi lầu son Vào ra thương bạn, héo hon ruột vàng Bển qua đây đàng đã xa đàng Dầu tui có lâm nguy thất thế Hỏi con bạn vàng nó cứu không? Chiều rồi kẻ Bắc, người Ðông Trách lòng người nghĩa, nói không thiệt lời 48. Ðêm nằm tàu chuối có đôi Hơn nằm chiếu tốt lẻ loi một mình 49. Ðêm qua, đêm lạnh, đêm lùng Ðêm đắp áo ngắn, đêm chung áo dài Bây giờ chàng đã nghe ai Aó ngắn chẳng đắp, aó dài không chung Bây giờ sự đã nhạt nhùng Giấm thanh đổ biển mấy thùng cho chua

42

Cá lên mặt nước, cá khô Vì anh, em phải giang hồ tiếng tăm 50. Ðêm qua nguyệt lặn về Tây Sự tình kẻ ấy, người đây còn dài Trúc với mai, mai về trúc nhớ Trúc trở về, mai nhớ trúc không Bây giờ kẻ Bắc, người Ðông Kể sao cho xiết tấm lòng tương tư 51. Ðêm qua ra đứng bờ ao Trông cá, cá lặn trông sao sao mờ Buồn trông con nhện giăng tơ Nhện ơi, nhện hỡi nhện chờ mối ai? Buồn trông chênh chếch sao mai Sao ơi, sao hỡi nhớ ai sao mờ Ðêm đêm nhìn dải Ngân Hà Ngôi sao Tinh đẩu đã ba năm tròn Ðá mòn, nhưng dạ chẳng mòn Ngàn năm nước chảy, dạ còn trơ trơ 52. Ðêm thanh cảnh vắng Thức trắng năm canh Một duyên, hai nợ, ba tình Ðường kia,nỗi nọ, phận mình ra sao? 53. Ðến đây đất nước lạ lùng Con chim kêu cũng sợ, con cá vẫy vùng cũng lo 54. Ðến ta mới biết của ta Trăm nghìn năm trước biết là của ai 55. Ðề huề chồng vợ Như bí rợ nấu kiểm với khoai lang Như tép rang ăn cặp với canh khoai mỡ 56. Ði chùa lạy Phật cầu chồng Hộ pháp liền bảo đờn ông hết rồi 57. Ði đâu cho thiếp theo cùng Ðói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam

43

58. Ði đâu mà chẳng biết ta Ta con ông Sấm, cháu bà Thiên Lôi Xưa kia ta ở trên trời Ðứt dây rơi xuống làm người thế gian 59. Ði đâu mà vội mà vàng Mà vấp phải đá mà quàng phải dây Thủng thỉnh như chúng anh đây Thì đá nào vấp, thì dây nào quàng 60. Ði một ngày đàng, học một sàng khôn 61. Ði cho biết đó biết đây Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn 62. Ði qua nhà nhỏ Thấy đôi liễn đỏ có bốn chữ vàng Thạnh suy anh chưa biết chớ thấy nàng anh vội thương 63. Ði với bụt mặc áo cà sa Ði với ma mặc áo giấy 64. Ðiểu tận, cung tàn 65. Ðò từ Ðông Ba, đò qua Ðập Ðá Ðò từ Vỹ Dạ, thẳng ngã Ba Sình Lờ đờ bóng ngã, trăng chênh Tiếng hò xa vọng nghĩa tình nước non 66. Ðó đây trước lạ sau quen Chẳng gần, qua lại đôi phen cũng gần 67. Ðói ăn rau, đau uống thuốc 68. Ðói lòng, ăn đọt chà là Ðể cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng 69. Ðói lòng, ăn nắm lá sung Chồng một thì lấy, chồng chung thì đừng

44

70. Ðói lòng, ăn nửa trái sim Uống lưng bát nước đi tìm người thương 71. Ðói lòng, nuốt trái khổ qua Nuốt vô sợ đắng, nhả ra con bạn cười 72. Ðón cửa trước, rước cửa sau 73. Ðòn xóc hai đầu 74. Ðôi ta chẳng được sum vầy Khác nào cánh nhạn lạc bầy kêu sương Vì sương nên núi bạc đầu Cành lay bởi gió hoa sầu vì mưa 75. Ðôi ta đã trót lời thề Con dao lá trúc đã kề tóc mai Dặn rằng: Ai chớ quên ai! 76. Ðôi ta như loan với phượng Nỡ lòng nào để phượng lià cây Muốn cho có đó, có đây Ai làm nên nỗi nước này chàng ôi Thà rằng chẳng biết thì thôi Biết rồi gối chiếc lẻ loi thêm phiền 77. Ðôi ta như thể con tằm Cùng ăn một lá, cùng nằm một nong Ðôi ta như thể con ong Con quấn con quít, con trong con ngoài Ðôi ta như thể con bài Chồng đánh, vợ kết chẳng sai con nào 78. Ðồn rằng quan tướng có oai Cưỡi ngựa một mình, chẳng phải vịn ai Vua khen rằng: "Ấy, mới tài" Ban cho cái áo, với hai quan tiền Ðánh giặc thì chạy trước tiên Xông vào trận tiền, cởi khố giặc ra Giặc sợ giặc chạy Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân

45

79. Ðông sao thời nắng, vắng sao thời mưa 80. Ðông tay hơn hay làm 81. Ðố ai biết lúa mấy cây Biết sông mấy khúc, biết mây mấy từng Ðố ai quét sạch lá rừng Ðể ta khuyên gió, gió đừng rung cây Rung cây, rung cỗi, rung cành Rung sao cho chuyển lòng anh với nàng 82. Ðố ai lặn xuống vực sâu Ru con không hát, em chừa nguyệt hoa 83. Ðố anh con rít mấy chưn Cầu Ô mấy nhịp, chợ Ðinh mấy người Mấy người bán áo con trai Chợ trong bán chỉ, chợ ngoài bán kim 84. Ðổ lửa than nên vàng lộn trấu Anh mảng thương thầm chưa thấu dạ em 85. Ðời vua Thái Tổ, Thái Tông Lúa rụng đầy đồng, gà chẳng cần ăn 86. Ðồng Ðăng có phố Kỳ Lừa Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh Ai lên xứ Lạng cùng anh Bõ công bác mẹ sinh thành ra em Tay cầm bầu rượu nắm nem Mải vui quên hết lời em dặn dò Gánh vàng đi đổ sông Ngô Ðêm nằm mơ tưởng đi mò sông Thương Vào chùa thắp một nén hương Tay khấn, miệng vái, bốn phương chùa này 87. Ðồng Tháp Mười cò bay thẳng cánh Nước Tháp Mười lóng lánh cá tôm Muốn ăn bông súng mắm kho Thì vô Ðồng Tháp ăn no đã thèm

46

88. Ðồng tiền Vạn lịch Thích bốn chữ vàng Anh tiếc công anh gắn bó với nàng bấy lâu Bây giờ nàng lấy chồng đâu? Ðể anh giúp đỡ trăm cau nghìn vàng 89. Ðồng vợ đồng chồng, Tát biển Ðông cũng cạn 90. Ðổng Kim Lân hồi còn nhỏ, đi bán giỏ nuôi mẹ Anh gặp em đây không cửa không nhà Muốn vô gá nghĩa, biết là đặng chăng? 91. Ðốt than nướng cá cho vàng Lấy tiền mua rượu cho chàng uống chơi 92. Ðờn cò lên trục kêu vang Qua còn thương bậu, bậu khoan có chồng Muốn cho nhơn nghĩa đạo đồng Qua đây thương bậu hơn chồng bậu thương Chiều nay qua phản bạn hồi hương Nghe bậu ở lại vầy vương nơi nào Ghe tui tới chỗ cắm sào Nghe bậu có chốn muốn nhào xuống sông 93. Ðu đủ tía, bạc hà cũng tía Ngọn lang đâm, ngọn mía cũng đâm Anh thấy em tốt mã anh lầm Bây giờ anh biết rõ, vàng cầm anh cũng buông 94. Ðưa nhau đổ chén rượu hồng Mai sau em có theo chồng đất xa Qua đò gõ nhịp chèo ca Nước xuôi làm rượu quan hà chuốc say 95. 96. 97. 98. 99.

Ðục nước, béo cò Ðủng đỉnh như ông Từ vào đền Ðược làm vua, thua làm giặc Ðược voi, đòi tiên Ðứng mũi, chịu sào

47

100. Ðường trơn trợt gượng đi kẻo té Áo còn nguyên ai nỡ xé vá quàng Hồi sớm mai, gặp em sao anh không hỏi Hay dạ của chàng nay đã hết thương? 101. Ðường vô xứ Nghệ quanh quanh Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ 102. Ðứt tay một chút còn đau Huống chi nhân nghĩa, lìa sao cho đành

E

1. Em có chồng sao em không nói? Ðể anh theo anh chọc em hoài Chắc có ngày anh sẽ bị ăn dao phay! 2. Em đeo chiếc kim hườn Em còn chờn vờn chiếc kim xuyến Hườn xuyến vuột tay rồi, buồn nghiến, ai thương! 3. Em liều một cái bánh bò Con nào chót chét, cặp giò em chặt hai 4. Em liều một chén dầu chanh Con nào hỗn dữ, vuốt nanh em bẻ liền 5. Em liều một trái sầu riêng Con nào độc hiểm, em nghiền ra tro 6. Em là con gái đồng trinh Em đi qua đình, ông Nghè cho lính ra ve Trăm lạy ông Nghè, tôi đã có con Có con thì mặc có con Thắt lưng cho ròn đặng lấy chồng quan 7. Em nghĩ thân em, như kiếng lấm lem cát bụi Ai đó lau chùi, biết tới buổi nào xong? 8. Em như hoa gạo trên cây Anh như một đám cỏ may bên đường

48

Lạy trời cho cả gió sương Hoa gạo rụng xuống, lại luồn cỏ may 9. Em như một cái sập vàng Anh như manh chiếu bên đàng bỏ quên Lạy trời cho gió nổi lên Cho manh chiếu rách lên trên sập vàng 10. Em nhớ thương ai mà mặt mày ngơ ngác Nhớ tên hốt rác hay thương thằng vét đường mương? 11. Em ơi, anh bảo em này Sông sâu chớ lội, đò đầy chớ đi 12. Em ơi, em có thương anh Em ra canh lính cho anh leo tường! 13. Em ơi, em ở lại nhà Vườn dâu em hái mẹ già em thương Mẹ già một nắng hai sương Chị đi một bước trăm đường xót xa Cậy em em ở lại nhà 14. Em thấy anh em cũng muốn chào Sợ anh chồng cũ, nó đứng bờ rào nó trông 15. Em thấy anh em cũng muốn chào Sợ rằng chị ả dắt dao trong mình Dao trong mình, gươm anh cặp nách Thuận nhơn tình khoét vách sang chơi 16. Em thương nhớ ai ngơ ngẩn bên đầu cầu Lược thưa biếng chải, gương Tàu biếng soi Cái sập đá bỏ vắng em không ngồi Vườn hoa hoang lạnh mặc người vào ra 17. Em về hỏi mẹ cùng cha Có cho em lấy chồng xa hay đừng

49

18. Én bay thấp, mưa ngập bờ ao Én bay cao, mưa rào lại tạnh

G 1. Gà đẻ, cục tác 2. Gà đen chân trắng, mẹ mắng cũng mua Gà trắng chân chì, mua chi giống ấy 3. Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh Gái nào bảnh bằng gái Nha Mân 4. Gà què ăn quẩn cối xay Ăn đi, ăn lại cối tày một bên 5. Gan teo mấy đoạn, ruột thắt mấy từng Mình bảy buôi lỗ miệng đặng cầm chừng xa tui 6. Gái có chồng như gông đeo cổ Gái không chồng như phản gỗ long đanh 7. Gái có chồng như gông đeo cổ Trai có vợ như rợ buộc chân 8. Gái không chồng như thuyền không lái Trai không vợ như ngựa không cương 9. Gái lấy trai, đúng là gái dại Trai lấy rồi, trai lại bán rao Gái đâu có thứ hỗn hào Trai chưa làm rể, gái vào làm dâu 10. Gái một con, trông mòn con mắt 11. Gái Tầm Vu đồng xu ba đứa Con trai Thủ Thừa cỡi ngựa xuống mua 12. Gái Thới Bình lòng ngay dạ thẳng Trai bạc tình một cẳng về quê

50

13. Gạo Ba Thắt trắng như bông bưởi Nước phông-tên tiền rưỡi một đôi Saigon vui lắm em ơi Lấy chồng về đó, một đời sướng thân 14. Gạo chợ, nước sông, củi đồng, nồi đất 15. Gạo ngon nấu cháo chưa nhừ Mặt chị có thẹo, ảnh chừa đôi bông 16. Gẫm xem sự thế nực cười Một con cá lội, mấy người buông câu 17. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng 18. Gập ghềnh nước chảy qua đèo Bà già tập tễnh mua heo cưới chồng 19. Ghe anh đỏ mũi xanh lườn Ở trên Gia Ðịnh xuống vườn thăm em 20. Ghe anh mỏng ván, bóng láng nhẹ chèo Xin anh bớt mái, nương lèo đợi em 21. Ghe em rẽ vô ngọn, anh chẳng đón chẳng chờ Ghe anh tách bến tách bờ, em buồn cho trăng mờ sao lặn Mình lấy nhau chẳng đặng bởi bà mai lưỡi vắn ít lời Mật đường dù chẳng đi đôi Chút hương rớt lại, một đời chưa quên 22. Ghe lên ghe xuống dầm dề Sao anh không gởi thơ về thăm em? 23. Ghét con xẩm lai mê trai, mi lai nhãn khứ Ôm bụng trống chầu, bỏ xứ ra đi 24. Ghét của nào trời trao của đó! 25. Già kén, kẹn hom

51

26. Già thì đặc bí bì bì Con gái đương thì rỗng toác toàng toang Ngoài xanh trong trắng như ngà Ðàn ông cũng chuộng, đàn bà cũng yêu (Ðố là quả gì? - quả cau dầy) 27. Giàu ba mươi tuổi chớ mừng Khó ba mươi tuổi em đừng vội lo 28. Giàu cha, giàu mẹ thì ham Giàu cô giàu bác, ai làm nấy ăn 29. Giàu đâu đến kẻ ngủ trưa Sang đâu đến kẻ say sưa rượu chè 30. 31. 32. 33.

Giàu Giàu Giàu Giàu

đổi bạn, sang đổi vợ từ trong trứng giàu ra út ăn, khó út chịu vì bạn, sang vì vơ.

34. Giả đò mua khế bán chanh Giả đi đòi nợ thăm anh kẻo buồn 35. Giặc Tây đánh tới Cần Giờ Bậu đừng thương nhớ đợi chờ uổng công 36. Giặc đến nhà, đàn bà phải đánh 37. Giận cá, chém thớt 38. Giận chồng xách gói ra đi Chồng theo năn nỉ, khoái tù ti trở về 39. Giấy hồng đơn bán mấy Cho anh mua lấy một tờ Viết thơ quốc ngữ Dán trên trái bưởi Thả xuống giang hà Bớ cô gánh nước bên bờ Xuống sông vớt bưởi để mà xem thơ 40. Gieo gió gặt bão

52

41. Gió đưa bụi chuối sau hè Anh mê vợ bé bỏ bè con thơ Con thơ tay ẵm, tay bồng Tay dắt mẹ chồng, đầu đội thúng bông 42. Gió đưa bụi trúc ngã quỳ Ba năm trực tiết còn gì là xuân 43. Gió đưa cây cải về trời Rau răm ở lại, chịu lời đắng cay 44. Gió đưa gió đẩy bông trang Bông búp về nàng, bông nở về anh 45. Gió đưa gió đẩy Về rẫy ăn cua, về đồng ăn cá 46. Gió đưa liễu yếu, mai quằn Liễu yếu mặc liễu, mai quằn mặc mai 47. Gió đưa mụ đội lên dinh Ông đội buồn tình, xách nón chạy theo Ông đội đòi cưới ba heo Mụ đội đòi cưới con mèo cụt đuôi 48. Gió đưa cành trúc la đà Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thọ Xương 49. Gió đưa tàu chuối la đà Tiếng chuông Xá Lợi, canh gà Thủ Thiêm 50. Gió đưa trăng thì trăng đưa gió Con trăng lặn rồi gió biết đưa ai? 51. Gió mùa Thu, mẹ đưa con ngủ Năm canh dài thức đủ năm canh 52. Gió Nam non thổi lòn hang dế Con bạn xa rồi để nhớ, để thương

53

53. Gió Nam non thổi lòn hang dế Em đi lấy chồng nâng túi sửa khăn 54. Gió thổi một ngày năm bảy trận giông Anh đi nằm bãi sao không thấy về 55. Gió vàng hiu hắt đêm thanh Ðường xa, dặm vắng xin anh đừng về Mảnh trăng đã trót lời thề Sao anh để gánh nặng nề riêng em 56. Giọt máu đào hơn ao nước lã 57. Gò Công giáp biển, nổi tiếng mắm tôm chà Mắm tôm chua ai ai cũng chắt lưỡi hít hà Saigon, chợ Mỹ ai mà không hay 58. Gối rơm theo phận gối rơm Có đâu dưới thấp mà chồm lên cao 59. Gỗ cẩm lai cậy cứng Gỗ huỳnh đàn cậy thơm Rác nọ chê rơm Như cá cơm ghét cá rói

G

1. Gà đẻ, cục tác 2. Gà đen chân trắng, mẹ mắng cũng mua Gà trắng chân chì, mua chi giống ấy 3. Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh Gái nào bảnh bằng gái Nha Mân 4. Gà què ăn quẩn cối xay Ăn đi, ăn lại cối tày một bên

54

5. Gan teo mấy đoạn, ruột thắt mấy từng Mình bảy buôi lỗ miệng đặng cầm chừng xa tui 6. Gái có chồng như gông đeo cổ Gái không chồng như phản gỗ long đanh 7. Gái có chồng như gông đeo cổ Trai có vợ như rợ buộc chân 8. Gái không chồng như thuyền không lái Trai không vợ như ngựa không cương 9. Gái lấy trai, đúng là gái dại Trai lấy rồi, trai lại bán rao Gái đâu có thứ hỗn hào Trai chưa làm rể, gái vào làm dâu 10. Gái một con, trông mòn con mắt 11. Gái Tầm Vu đồng xu ba đứa Con trai Thủ Thừa cỡi ngựa xuống mua 12. Gái Thới Bình lòng ngay dạ thẳng Trai bạc tình một cẳng về quê 13. Gạo Ba Thắt trắng như bông bưởi Nước phông-tên tiền rưỡi một đôi Saigon vui lắm em ơi Lấy chồng về đó, một đời sướng thân 14. Gạo chợ, nước sông, củi đồng, nồi đất 15. Gạo ngon nấu cháo chưa nhừ Mặt chị có thẹo, ảnh chừa đôi bông 16. Gẫm xem sự thế nực cười Một con cá lội, mấy người buông câu 17. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng

55

18. Gập ghềnh nước chảy qua đèo Bà già tập tễnh mua heo cưới chồng 19. Ghe anh đỏ mũi xanh lườn Ở trên Gia Ðịnh xuống vườn thăm em 20. Ghe anh mỏng ván, bóng láng nhẹ chèo Xin anh bớt mái, nương lèo đợi em 21. Ghe em rẽ vô ngọn, anh chẳng đón chẳng chờ Ghe anh tách bến tách bờ, em buồn cho trăng mờ sao lặn Mình lấy nhau chẳng đặng bởi bà mai lưỡi vắn ít lời Mật đường dù chẳng đi đôi Chút hương rớt lại, một đời chưa quên 22. Ghe lên ghe xuống dầm dề Sao anh không gởi thơ về thăm em? 23. Ghét con xẩm lai mê trai, mi lai nhãn khứ Ôm bụng trống chầu, bỏ xứ ra đi 24. Ghét của nào trời trao của đó! 25. Già kén, kẹn hom 26. Già thì đặc bí bì bì Con gái đương thì rỗng toác toàng toang Ngoài xanh trong trắng như ngà Ðàn ông cũng chuộng, đàn bà cũng yêu (Ðố là quả gì? - quả cau dầy) 27. Giàu ba mươi tuổi chớ mừng Khó ba mươi tuổi em đừng vội lo 28. Giàu cha, giàu mẹ thì ham Giàu cô giàu bác, ai làm nấy ăn 29. Giàu đâu đến kẻ ngủ trưa Sang đâu đến kẻ say sưa rượu chè

56

30. 31. 32. 33.

Giàu Giàu Giàu Giàu

đổi bạn, sang đổi vợ từ trong trứng giàu ra út ăn, khó út chịu vì bạn, sang vì vơ.

34. Giả đò mua khế bán chanh Giả đi đòi nợ thăm anh kẻo buồn 35. Giặc Tây đánh tới Cần Giờ Bậu đừng thương nhớ đợi chờ uổng công 36. Giặc đến nhà, đàn bà phải đánh 37. Giận cá, chém thớt 38. Giận chồng xách gói ra đi Chồng theo năn nỉ, khoái tù ti trở về 39. Giấy hồng đơn bán mấy Cho anh mua lấy một tờ Viết thơ quốc ngữ Dán trên trái bưởi Thả xuống giang hà Bớ cô gánh nước bên bờ Xuống sông vớt bưởi để mà xem thơ 40. Gieo gió gặt bão 41. Gió đưa bụi chuối sau hè Anh mê vợ bé bỏ bè con thơ Con thơ tay ẵm, tay bồng Tay dắt mẹ chồng, đầu đội thúng bông 42. Gió đưa bụi trúc ngã quỳ Ba năm trực tiết còn gì là xuân 43. Gió đưa cây cải về trời Rau răm ở lại, chịu lời đắng cay 44. Gió đưa gió đẩy bông trang Bông búp về nàng, bông nở về anh

57

45. Gió đưa gió đẩy Về rẫy ăn cua, về đồng ăn cá 46. Gió đưa liễu yếu, mai quằn Liễu yếu mặc liễu, mai quằn mặc mai 47. Gió đưa mụ đội lên dinh Ông đội buồn tình, xách nón chạy theo Ông đội đòi cưới ba heo Mụ đội đòi cưới con mèo cụt đuôi 48. Gió đưa cành trúc la đà Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thọ Xương 49. Gió đưa tàu chuối la đà Tiếng chuông Xá Lợi, canh gà Thủ Thiêm 50. Gió đưa trăng thì trăng đưa gió Con trăng lặn rồi gió biết đưa ai? 51. Gió mùa Thu, mẹ đưa con ngủ Năm canh dài thức đủ năm canh 52. Gió Nam non thổi lòn hang dế Con bạn xa rồi để nhớ, để thương 53. Gió Nam non thổi lòn hang dế Em đi lấy chồng nâng túi sửa khăn 54. Gió thổi một ngày năm bảy trận giông Anh đi nằm bãi sao không thấy về 55. Gió vàng hiu hắt đêm thanh Ðường xa, dặm vắng xin anh đừng về Mảnh trăng đã trót lời thề Sao anh để gánh nặng nề riêng em 56. Giọt máu đào hơn ao nước lã

58

57. Gò Công giáp biển, nổi tiếng mắm tôm chà Mắm tôm chua ai ai cũng chắt lưỡi hít hà Saigon, chợ Mỹ ai mà không hay 58. Gối rơm theo phận gối rơm Có đâu dưới thấp mà chồm lên cao 59. Gỗ cẩm lai cậy cứng Gỗ huỳnh đàn cậy thơm Rác nọ chê rơm Như cá cơm ghét cá rói

H 1. Hà Nội, ba sáu phố phường Hàng mật, hàng đường, hàng muối trắng tinh Từ ngày ta phải lòng mình Bác mẹ đi rình đã mấy mươi phen 2. Hàm chó, vó ngựa 3. Hát bội làm tội người ta Ðàn ông bỏ vợ, đàn bà bỏ con 4. Hát hay không bằng hay hát 5. Hèn lâu mới gặp thầy Hai Thuận tay điếu hút, điếu vấn, điếu vắt lỗ tai 6. Hèn mà làm bạn với sang Kẻ ngồi người đứng có ngang nhau bao giờ 7. Hổ phụ sanh hổ tử, lân mẫu xuất lân nhi 8. Hổ xuống bình nguyên bị chó lờn 9. Hoa thơm, ai chẳng muốn đeo Người khôn, ai nỡ cứ theo nặng lời

59

10. Hoa thơm ai chẳng nâng niu Người khôn ai chẳng mến yêu mọi bề 11. Hoành hoạch, hoành hoạch Giặt áo chồng tao Giặt áo phải giặt cho sạch Phơi áo thì phơi trên sào Ðừng phơi hàng rào rách áo chồng tao 12. Họa hổ họa bì, nan họa cốt Tri nhân tri diện, bất tri tâm 13. Hoạ vô đơn chí, phúc bất trùng lai 14. Học ăn, học nói, học gói, học mở 15. Học đi đôi với hành 16. Học hành thi cử mà chi Sáng sáng ăn no, tối ngủ khì 17. Học thầy không tầy học bạn 18. Học trò đi mò cơm nguội Lỡ trượt vỏ dưa, té cái đụi, la trời 19. Học trò thò lò mũi xanh Cầm miếng bánh đúc, chạy quanh nhà thầy 20. Hỏi vợ thì cưới liền tay Chớ để lâu ngày lắm kẻ dèm pha 21. Hôm nay có đám giỗ gần Trong bụng bần thần, chẳng muốn nấu cơm 22. Hôm qua anh đến chơi nhà Thấy mẹ nằm võng, thấy cha nằm giường Thấy em nằm đất. anh thương Anh đi mua gỗ đóng giường tám thang Bốn góc thì anh bịt vàng Bốn chân bịt bạc, tám thang chạm rồng

60

23. Hôm qua tát nước đầu đình Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen Em bắt được thì cho anh xin Hay là em để làm tin trong nhà Áo anh sứt chỉ đường tà Vợ anh chưa có, Mẹ già chưa khâu Áo anh sứt chỉ đã lâu Mai mượn cô ấy sang khâu cho dùm Khâu rồi anh sẽ trả công Mai mốt lấy chồng anh sẽ giúp cho Giúp em một thúng xôi vò Một con lợn béo, một vò rượu tăm Giúp em đôi chiếu em nằm Ðôi chăn em đắp, đôi tằm em đeo Giúp em quan tám tiền cheo Quan hai tiền cưới, lại đèo buồng cau 24. Hòn đất mà biết nói năng Thì thầy địa lý hàm răng không còn 25. Hỗn như gấu 26. Hơn nhau manh aó, tấm quần Cởi ra mình trần, ai cũng như ai 27. Hỡi cô tát nước bên đàng Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi 28. Hỡi người kẻ đóng then gài Có hay, có biết kẻ ngoài trùng dương 29. Huệ nhớ thương Lan, héo vàng xác Huệ Anh quá thương nàng, trối kệ thị phi 30. Hút sách là chuyện chẳng lành Trâu bò vườn ruộng hoá thành khói mây 31. Hùm dữ chẳng ăn thịt con

I

1. Ích kỷ hại nhơn

61

2. 3. 4. 5. 6.

Im Im Im Im Im

hơi, lặng tiếng lặng là vàng như thóc thin thít miệng mình thin thít như thịt nấu đông

K 1. Kẻ bằm chả, người gói nem Kẻ dệt trướng, người thêu rèm, ngang nhau 2. Kết cỏ, ngậm vành 3. Khác nào quạ mượn lông công Ngoài hình xinh đẹp, trong lòng xấu xa 4. Khách đến nhà, chẳng gà cũng vịt 5. Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm 6. Khi vui miếng thuốc, miếng trầu Khi buồn đi mất, biết đâu mà tìm 7. Khi vui, non nước cũng vui Khi buồn, sáo thổi, kèn đôi cũng buồn 8. Khi xưa ai cấm duyên bà Bây giờ bà già, bà cấm duyên con 9. Khôn ba năm, dại một giờ 10. Khôn cho người ta vái Dại cho người ta thương Dở dở ương ương, chỉ tổ cho người ta ghét 11. Khôn cũng chết, dại cũng chết, biết thì sống 12. Khôn dại tại tâm Hay giận âm thầm là người ích kỷ 13. Khôn ngoan chẳng lọ là nhiều Người khôn mới nói nửa điều đã khôn

62

14. Khôn ngoan cũng thể đàn bà Dẫu rằng vụng dại cũng là đàn ông 15. Khôn ngoan đối đáp người ngoài Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau 16. Khôn ngoan hiện ra mặt Què quặt hiện ra chưn tay 17. Khôn nhờ, dại chịu 18. Khôn thì trong trí lượng ra Dạy thì học lóm người ta bề ngoài 19. Khôn từ trong trứng khôn ra Dại dẫu đến già cũng dại 20. Không ai giàu ba họ Không ai khó ba đời 21. Không chồng ăn bữa nồi năm Ăn đói ăn khát mà cầm lấy hơi Có chồng ăn bữa nồi mười Ăn đói ăn khát mà nuôi lấy chồng 22. Không chồng mà chửa mới ngoan Có chồng mà chửa, thế gian sự thường 23. Không chùi để vậy lu li Chùi ra tỏ rạng khác gì trăng thu 24. Không thầy, đố mầy làm nên 25. Khuyên chàng đọc sách ngâm thơ Dầu cạn thiếp rót, đèn mờ thiếp khêu 26. Khuyên em chớ giận anh chi Thoa son, giồi phấn rồi đi chụp hình 27. Kiến tha lâu cũng đầy tổ

63

28. Kiềng ba chân vững như bàn thạch Bỏ chuyện người tọc mạch ngoài tai Sông sâu thì có sào dài Ai cầm bị gậy ăn mày nên thân 29. Kiểng vật còn đây, em đành đi mất Bạn ngọc xa rồi, gia thất ai coi? 30. Kiểng vật còn đây, người đà đâu mất Con bạn xa rồi, trời đất quạnh hiu 31. Kim đâm vô thịt thì đau Thịt đâm vô thịt nhớ nhau suốt đời 32. Kim vàng ai nỡ uốn câu Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời 33. Kỳ nhông là ông kỳ đà, Kỳ đà là cha cắc ké Cắc ké là mẹ kỳ nhông

L 1. Lá khô lủng lẳng treo cành Giận thì nói vậy, sao đành bỏ nhau 2. Lá lành đùm lá rách 3. Lá rụng về cội 4. Lác khô đi trước Lác ướt đi sau Mầy cùng với tao, hè, gãi! 5. Lạc làng theo chân chó, Lạc ngõ nắm đuôi trâu 6. Làm anh ăn trước bước đầu Dạy dỗ em út ngõ hầu thay cha 7. Làm dâu khó lắm em ơi Nhịn ăn nhịn mặc nhịn lời mẹ cha

64

Nhịn cho nên cửa, nên nhà Nên kèo, nên cột, nên xà tầm vông Nhịn cho nên vợ nên chồng Rồi em coi sóc lấy trong cửa nhà 8. Làm dâu khổ lắm ai ơi Vui chẳng dám cười, buồn chẳng dám than 9. Làm hoa cho người ta hái Làm gái cho người ta trêu 10. Làm khách sạch ruột 11. Làm quan, sang cả họ 12. Làm người ai muốn cùi đui Phải sao chịu vậy, không vui chẳng buồn 13. Làm rể chớ nấu thịt trâu Làm dâu chớ đồ xôi lại 14. Làm thì chẳng sánh bằng ai Ăn thì thứ nhất, thứ hai trong làng 15. Làm trai chí ở cho bền Ðừng lo muộn vợ, đừng phiền muộn con 16. Làm trai cho đáng nên trai Phú Xuân cũng trải, Ðồng Nai cũng từng 17. Làm trai cho đáng nên trai Xuống Ðông, Ðông tĩnh. Lên Ðoài, Ðoài an 18. Làm trai lấy được vợ hiền Như cầm đồng tiền mua được của ngon 19. Làm trai quyết chí tang bồng Sao cho tỏ mặt anh hùng mới cam 20. Làm trai quyết trí tu thân Công danh chớ vội, nợ nần chớ lo

65

21. Lá vàng còn ở trên cây Lá xanh rụng xuống trời hay chăng trời 22. Lan Huệ sầu ai, Lan Huệ héo Lan Huệ sầu tình, trong héo ngoài tươi 23. Lanh như cắt 24. Lạnh như tiền 25. Lạy trời cho thổi gió Nồm Ðể cho chúa Nguyễn thuận buồm về kinh 26. Lạy trời mưa xuống Lấy nước tôi uống Lấy ruộng tôi cày Lấy bát cơm đầy Lấy khứa cá to 27. Lắm con lắm nợ, lắm vợ lắm cái oan gia 28. Lắm mối, tối nằm không 29. Lắm sãi không ai đóng cửa chùa 30. Lẳng lơ thì cũng chẳng mòn Chính chuyên cũng chẳng sơn son để thờ 31. Lẳng lơ vầng quế soi thềm Hương đưa bát ngát càng thêm bận lòng Gió thu thổi ngọn phù dung Dạ nàng sắt đá anh rung cũng mềm 32. Lấy chàng từ thuở mười ba Ðến năm mười tám thiếp đà năm con Ra đường thiếp hãy còn son Về nhà thiếp đã năm con cùng chàng 33. Lấy chồng cho đáng tấm chồng Bõ công trang điểm, má hồng răng đen 34. Lấy chồng cờ bạc là tiên Lấy chồng say rượu là duyên nợ nần

66

35. Lấy chồng làm lẽ khỏi lo Cơm nguội đầy rá, cá kho đầy nồi 36. Lấy chồng làm lẽ khổ thay Ði cấy, đi cày chị chẳng kể công Ðến tối chị giữ lấy chồng Chị cho manh chiếu nằm không nhà ngoài Canh Tư chị gọi: Bớ Hai Thức dậy nấu cám, thái khoai, đâm bèo 37. Lấy chồng phải biết mặt chồng Ðêm nằm tư tưởng nghĩ ông láng giềng 38. Lấy chồng sang như chiếc vòng vàng Lấy chồng thất học như gặp thằng mọi vọc phẩm tiên 39. Lấy chồng từ thuở mười lăm Chồng chê tôi bé chẳng nằm cùng tôi Ðến năm mười tám, đôi mươi Tôi nằm dưới đất, chồng lôi lên giường Một rằng thương, hai rằng thương Có bốn chân giường gãy một còn ba Ai về nhắn mẹ cùng cha Chồng tôi nay đã giao hoà với tôi 40. Lấy thúng úp voi 41. Lấy vợ kiêng tuổi đàn bà Làm nhà kiêng tuổi đàn ông 42. Lận đận lao đao phải sao chịu vậy Bởi số ăn mày bị gậy phải mang 43. Lập vườn thời phải khai mương Làm trai hai vợ phải thương cho đồng 44. Lên non mới biết non cao Nuôi con mới biết công lao mẹ hiền

67

45. Lênh đênh chiếc lá giữa dòng Thương thân góa bụa phòng không lỡ thì Gió đưa trúc ngã mai quì Ba năm trực tiết còn gì là xuân 46. Lênh đênh một chiếc thuyền tình Mười hai bến nước biết gửi mình về đâu 47. Lêu lâu mặt thớt Lỡ trợt té dài Kêu con xẩm lai Ðem vài cục mỡ Thoa mặt thoa mày Cho hết mắc cở 48. Liếc dọc thằng trọc rụng rời Liếc ngang ông hoàng bủn rủn Liếc ngay thằng nài chết héo Liếc xéo thằng vẹo chết khô 49. Liệu cơm, gắp mắm Liệu con gả chồng 50. Liệu mà thờ kính mẹ cha Ðừng tiếng nặng nhẹ người ta chê cười 51. Lòng anh như gió giữa đàng Lòng em như ngọn nhang tàn giữa khuya 52. Lọng vàng che nải chuối xanh Tiếc cho con chim phượng hoàng đậu cành tre khô 53. Lộc còn ẩn bóng cây tùng Thuyền quyên đợi khách anh hùng sánh vai 54. Lộn con toán, bán con trâu 55. Lỗ miệng thì nói Nam mô Trong lòng thì đựng ba bồ dao găm

68

56. Lỗ mũi em thì tám gánh lông Chồng yêu, chồng bảo râu rồng trời cho Ðêm nằm thì ngáy o o Chồng yêụ chồng bảo ngáy cho vui nhà Ði chợ thì hay ăn quà Chồng yêu, chồng bảo về nhà đỡ cơm Trên đầu những rác cùng rơm Chồng yêu, chồng bảo hoa thơm giắt đầu 57. Lời đường thốt nốt đưa qua Lời đường cát mỡ gà đưa lại 58. Lời nói chẳng mất tiền mua Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau 59. Lù đù vác lu mà chạy 60. Lúa tháng Năm trông trăng rằm tháng Tám Lúa tháng Mười trông mùng tám tháng Tư 61. Lúc nghèo thì chẳng ai nhìn Ðến khi đỗ trạng chín nghìn bà con 62. Lục bình bông trắng, điên điển bông vàng Ðiên điển mọc ở đất làng Lục bình trôi nổi như chàng hát rong... 63. Lục tỉnh có hạt Ba Xuyên Bạc Liêu chữ đặt, bình yên dân rày Mậu Thìn vốn thiệt năm nay Một ngàn hai tám, tiếng rày nổi vang Phong Thạnh vốn thiệt tên làng Giá Rai là quận, chợ làng kêu chung Anh em Mười Chức công khùng Bị tranh điền thổ, rùng rùng thác oan... 64. Lụy nhỏ lúc biệt ly, anh đi em ở Cái mảnh tình chung ai nỡ xé đôi 65. Lưu ly nửa nước nửa dầu Nửa thương cha mẹ nửa sầu căn duyên

69

66. Lười như hủi 67. Lưỡi không xương nhiều điều lắt léo Miệng không vành mó méo tứ tung 68. Lửa gần rơm lâu ngày cũng bén 69. Lửng lơ con cá vàng

M 1. Má hồng hồng, muốn chồng thành dịch 2. Má ơi, con má hư rồi Còn đâu má gả, má đòi bạc trăm 3. Má ơi, con má hư rồi Má đừng trang điểm phấn giồi uổng công 4. Má ơi, con má luông tuồng Có ngày thiên hạ lột truồng ô danh 5. Má ôi, con má phá thai Nước da tái mét, trong ngoài đều hay 6. Má ôi, con má thất tình Ăn khay trầu quế, uống chình rượu hương 7. Má ơi, đừng gả con xa Chim kêu, vượn hú biết nhà má đâủ 8. Mai thích Huế, xế thích Quảng 9. Mâm thau chùi sáng Ðể nằm trên ván Bóng lộn thấy hình Cháo đậu xanh kia, đường cát nọ Nhớ mình quên ăn 10. Màn hoa lại trải chiếu hoa Bát ngọc thì phải đũa ngà, mâm son

70

11. Mày thì cong tợ trăng non Mặt thuôn trứng ngỗng, ngó mòn lông nheo 12. Mạch trong nước chảy ra trong Thế nào đi nữa, con dòng vẫn hơn 13. Măng non nấu với gà đồng Chơi nhau một trận, xem chồng về ai 14. Mắng mèo, chửi chó 15. Mắt long lanh vốn kẻ đa tình Tướng ngoe nguẩy là người dâm đãng Mình xà uốn khúc Trường túc bất chi lao Hồng diện, đa dâm đa thủy 16. Mặt em rỗ có ngày lì Tay anh cán vá, ông nội em trì cũng không ra 17. Mặt má bầu, ngó lâu muốn chửi Mặt chữ điền, tiền rưỡi cũng mua 18. Mặt trời vừa lặn, mặt trăng vừa ló Nè em Hai ôi, lại đây cho anh tỏ một đôi lời Nước bèo gặp gỡ vậy thôi Mai anh ra cửa biển, em sống đời biệt ly 19. Mặt trời vừa lặn, mặt trăng vừa ló Quới nương em ơi, anh xin tỏ với nàng Con gái ông Bang, con gái ông Phủ Qua cũng không màng Chỉ chuộng con bạn ngọc biết đá vàng, thủy chung 20. Mật lắm, ruồi nhiều 21. Mật ngọt, chết ruồi 22. Mất lòng trước đặng lòng sau 23. Mất trâu mất ruộng không màng Mất cây cuốc mục ra làng kiện thưa

71

24. Máu chảy ruột mềm Môi hở răng lạnh 25. Mây xanh thì nắng, mây trắng thì mưa 26. Mây xưa cũng bỏ non về Em xưa cũng giả câu thề đó đây Nhớ đành biết mấy tầm tay Chim bay biển Bắc, hoa gầy bãi Ðông! 27. Mấy đời bánh đúc có xương Mấy đời dì ghẻ mà thương con chồng 28. Mẫu đơn nở cạnh bờ ao Ðôi ta trinh tiết đợi nhau suốt đời 29. Mèo đến nhà thì khó, Chó đến nhà thì sang 30. Mẹ cha trượng quá khuôn vàng Ðền bồi sao xiết muôn vàn công ơn 31. Mẹ cú con tiên, mẹ hiền con thảo 32. Mẹ gà con vịt chắt chiu Mấy đời dì ghẻ mà yêu con chồng 33. Mẹ già lo bảy lo ba Lo cau trổ muộn, lo già hết duyên 34. Mẹ già như chuối ba hương Như xôi nếp mật, như đường mía lau 35. Mẹ già ở túp lều tranh Sớm khuya tối viếng mới đành dạ con 36. Mẹ mong gả thiếp về vườn Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh 37. Mẹ nuôi con bằng trời bằng bể Con nuôi mẹ, con kể từng ngày

72

38. Mèo khen mèo dài đuôi Chuột khoe chuột nhỏ dễ chui, dễ trèo 39. Mèo mù vớ cá rán 40. Minh mông nổi nước Su đước rườm rà Ở đây anh tính sao rả Sắm bông hột lựu đặng mà cưới em! 41. Miếng ngon là miếng dữ Miếng cử là miếng lành 42. Miếng trầu giải phá cơn sầu Ăn cơm chẳng đặng, ăn trầu giải khuây 43. Miếng trầu là đầu câu chuyện Con trâu là đầu cơ nghiệp 44. Mía sâu có đốt, nhà dột có nơi 45. Mình có thương, mình cắt tóc mình thề Chỉ trời, vạch đất chớ hề bỏ nhau 46. Mình đành, cha mẹ chẳng đành Cũng như gáo nước tưới hành không tươi 47. Mình nói dối ta mình chửa có chồng Ta đi qua ngõ, mình bồng con ra Con mình kheó giống con ta Con mình bảy rưỡi, con ta ba phần 48. Mình nói dối ta mình hãy còn son Ta đi qua ngõ thấy con mình bò Con mình những trấu cùng tro Ta đi xách nước rửa cho con mình 49. Mình về em chẳng cho về Em nắm vạt áo em đề câu thơ

73

50. Mình về em chẳng cho về Em nắm vạt áo em đề câu thơ Câu thơ ba chữ đành rành Chữ trung, chữ hiếu, chữ tình là ba Chữ trung thì để phần cha Chữ hiếu phần mẹ, đôi ta chữ tình 51. Mỏi gối chồn chân 52. Mồ côi cha ăn cơm với cá Mồ côi mẹ liếm lá đầu đường 53. Môn đăng hộ đối 54. Mồng chín tháng chín có mưa Thì con sắm sửa cày bừa làm ăn Mồng chín tháng chín không mưa Thì con bán cả cày bừa đi buôn 55. Mồng năm, mười bốn, hăm ba Ði chơi cũng thiệt, lọ là đi buôn 56. Một câu nhịn chín câu lành 57. Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao 58. Một con ngư.a đau, cả tàu bỏ cỏ ! 59. Một con sâu làm rầu nồi canh 60. Một chờ, hai đợi, ba trông Bốn thương, năm nhớ Bảy tám chín mong, mười tìm 61. Một duyên, hai nợ, ba tình Chiêm bao lẩn quất bên mình năm canh Ðêm nằm lại nghĩ một mình Ngọn đèn khêu tỏ bóng quỳnh bay cao Trông ra nào thấy đâu nào Ðám mây vơ vẩn ngôi sao mập mờ Mong người, lòng những ngẩn ngơ

74

62. Một đàn cò trắng bay quanh Cho loan nhớ phượng, cho mình nhớ ta Mình nhớ ta như cà nhớ muối Ta nhớ mình như cuội nhớ trăng Mình về mình nhớ ta chăng Ta về ta nhớ hàm răng mình cười 63. Một đêm tựa mạn thuyền rồng Còn hơn chín kiếp ngồi trong thuyền chài 64. Một điều nói dối, sám hối bảy ngày 65. Một lần cho tởn tới già Ðừng đi nước mặn cho hà ăn chân 66. Một liều ba bảy cũng liều Cầm bằng như trẻ chơi diều đứt dây 67. Một lo đứng cửa trông ra Hai lo đi lấy chồng xa nước người Ba lo sợ chị em cười Bốn lo đi ngược, về xuôi sao đành Năm lo lúc tử, lúc sinh Sáu lo con gái một mình đường xa Bảy lo nhớ cửa nhớ nhà Tám lo còn chút mẹ già ai nuôi Chín lo em thiệt cả mười Ðể em kiếm lối tìm nơi đi về 68. Một ly nhâm nhi tình bạn Hai ly uống cạn lòng sầu Ba ly mũi chảy tới râu Bốn ly ngồi đâu gục đó Năm ly cho chó ăn chè Sáu ly vợ đè cạo gió 69. Một mai trống lủng khó hàn Dây dùn khó dứt, bạn lang khó tìm 70. Một miếng giữa đàng bằng một sàng xó bếp 71. Một miếng khi đói bằng một gói khi no

75

72. Một mình thong thả mần ăn Khỏe quơ chài kéo, mệt quăng câu dầm 73. Một năm là mấy tháng xuân Một đời người được mấy lần vinh hoa 74. Một năm một tuổi một già Ba năm một mối gắng mà đợi anh 75. Một nhà hai chủ không hòa Hai vua một nước ắt là không yên 76. Một nong tằm bằng năm nong kén Một nong kén bằng chín nén tơ Em thương anh tháng đợi năm chờ Lòng nào dứt mối lià tơ cho đành 77. Một ông sao sáng, Hai ông sáng sao Tôi đố anh chị nào đếm sao cho được 78. Một giọt máu đào hơn ao nước lã 79. Một thương hai nhớ ba sầu Cơm ăn chẳng được, ăn trầu cầm hơi Thương chàng lắm lắm chàng ơi Biết đâu thanh vắng mà ngồi thở than 80. Một thuyền một lái chẳng xong Một chĩnh hai gáo còn nong tay vào Em xót thương anh phất ngọn cờ đào Còn thò tay bẻ mận em dạ nào dám ưng Một thương tóc bỏ đuôi gà Hai thương ăn nói mặn mà có duyên Ba thương má lúm đồng tiền Bốn thương ăn nói dịu hiền dễ nghẹ.. 81. Một tiếng chào cao hơn mâm cỗ 82. Một trăm con gái Thủ Một lũ con gái chợ

76

Anh cũng không màng Anh chỉ thương con gái ruộng cơ hàn nắng mưa 83. Một trăm người bán, một vạn người mua 84. Một vợ ngủ giường lèo Hai vợ nằm chèo queo Ba vợ ngủ chuồng heo 85. Một xị rượu, ba bốn xị dầu 86. Mới chuộng, cũ vong 87. Mua bộ bà ba Ðôi ba cặp vịt Cam quít bưởi hồng Vài gói Ô Long Vài phong Bổn Lập Cây dù mái sập Ðôi võng thêu cườm Khăn lụa vàng lườm Dầu chanh thơm ngát... 88. Mua cau chọn những buồng sai Mua trầu chọn những trăm hai lá vàng Cau tiện ngang, trầu vàng ngắt ngọn Thời buổi này kén chọn làm chi Sao em chẳng lấy chồng đi! 89. Mua cá thì phải xem mang Mua bầu xem cuống mới toan không lầm 90. Mua trâu, cưới vợ, làm nhà Cả ba việc ấy đều là khó thay 91. Muốn ăn cơm trắng cá kho Trốn cha, trốn mẹ xuống đò thăm anh 92. Muốn ăn bánh ít lá gai Lấy chồng Bình Ðịnh ngại dài đường đi

77

93. Muốn ăn phải lăn vào bếp Muốn chết phải lết vô hòm 94. Muốn cho êm ấm cửa nhà Vợ kêu chồng dạ bẩm bà, con đây! 95. Muốn sang thì bắc cầu kiều Muốn yêu cô chị phải chiều cậu em 96. Múa gậy vườn hoang 97. Múa rìu qua mắt thợ 98. Mùa hè đang nắng, cỏ gà mọc trắng trời mưa Tháng Bảy heo may, chuồn chuồn bay thì bão 99. Mũi dại, lái chịu đòn 100. Mười giờ tàu chạy Bến Thành Xúp lê vội thổi bộ hành xôn xao 101. Mười năm cắp sách theo thầy Năm thứ mười một vác cày theo trâu 102. Mười năm lưu lạc giang hồ Một ngày tu tỉnh, cơ đồ lại nên 103. Mực văng vô giấy khó chùi Vào vòng chồng vợ, đui cùi cũng phải theo

N 1. Nam Hà đi dễ khó về Trai đi có vợ, gái về có con 2. Nam mô Bồ Tát Chẻ lạt, đứt tay Ði cày, trâu húc Ði súc, phải cọc Ði học, thày đánh Ði gánh, đau vai Nằm dài, nhịn đói

78

3. Nàng Bân may áo cho chồng May ba tháng ròng, mới được cổ tay 4. Nay em còn cha còn mẹ, còn cô còn bác Nên em không dám tự tung tự tác một mình Anh có thương em cậy mai dong đến nói Cha mẹ đành em cũng sẽ ưng 5. Nát gỗ hãy còn bờ tre 6. Nàng dâu khôn lanh, nấu canh cho ngọt Canh sôi hớt bọt, thêm ớt rắc tiêu Mẹ chồng cay đắng đủ điều Mẹ ghét cứ ghét, chồng chiều cũng vui 7. Nàng ơi anh quyết với mình Công anh dan díu chẳng thành thời thôi Con sông bên lở, bên bồi Bên lở thì đục, bên bồi thì trong Sông kia nước chảy hai dòng Biết rằng bên đục, bên trong bên nào 8. Năm canh thì ngủ lấy ba Hai canh coi sóc cửa nhà làm ăn 9. Năm hết, Tết đến 10. Nắng đổ chang chang Thấy mặt con bán khoai lang Tui bàng hoàng muốn làm cử rét Trời mưa sấm sét Thấy mặt con bán bánh tét Tui muốn hét rụng rờị.. 11. Nắng hổng ưa, mưa hổng chịu 12. Nắng lên cho héo lá lan Cho đáng kiếp chàng, phụ rẫy tình xưa Nắng lên cho héo ngọn dừa Ðánh chết chẳng chừa cái thói đổi thay

79

Nắn lên cho héo nhánh mai Tui rủa tối ngày kẻ chẳng thủy chung 13. Nắng mưa là bệnh của trời Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng 14. Nắng tốt dưa, mưa tốt lúa 15. Nằm giường lèo lại đòi trèo trướng phụng Dẫu ai trề nhún, nó cũng làm ngang Một khi bị đạp xuống sàn Ngủ chung với chó, còn than nỗi gì 16. Nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa 17. Nè em Tiên Bửu ôi Nhớ em chưa ăn xôi mà anh như gặp hồi no bụng Chưa ăn bún mà anh cũng no hơi Thương em quên đứng, quên ngồi Ngứa đầu quên gãi, đứt ruột rồi quên đau 18. Nếm muỗng đường om (nồi đất), mùi thơm vị ngọt Qua thương nhớ bậu thức trót canh gà Phận bậu như hạt mưa sa Phận qua như gió thổi tuốt ra vàm ngoài 19. Nếu anh ác gian, đem dạ phụ phàng Cho con kiến hôi bò dưới đất Con kiến vàng bò trên nhánh cây Nếu anh mê đó, bỏ đây Cho con cá lội dưới nước Con chim bay trên trời 20. Nếu làm hoa làm hoa hướng dương Nếu làm đá làm đá hoa cương 21. Ngày đi, trúc chửa mọc răng Ngày về, trúc đã cao bằng ngọn tre Ngày đi, lúa chửa có vè Ngày về, lúa đã đỏ hoe ngoài đồng

80

Ngày đi, em chửa có chồng Ngày về, em đã con quấn, con quít, con bồng, con mang 22. Ngày nào, anh nói em đành Bụi tre trước ngõ để dành đan nôi Bây giờ, anh nói em thôi Bụi tre trước ngõ đan nôi ai nằm? 23. Ngày nào anh nói em đành Cuốc đất trồng hành, gieo cải, vãi kê Bây giờ, anh nói em chê Ðể cải anh héo, cho kê anh tàn 24. Ngày nào ra đứng bờ sông Sông xa, xa tít cho lòng em đau 25. Ngày qua tháng lại Vật đổi sao dời Nòng nọc đứt đuôi Nhảy lên mặt đất Rõ ràng cóc thật Chẳng phải trê nào! Cả xóm xôn xao Ðồn đi khắp huyện Cóc cho nghe chuyện Tìm đến thử coi Nhận rõ con rồi Lại xin lỗi vợ Trăm nghìn lạy mợ Vì trót quá ghen Ở không trọn nghĩạ.. 26. Ngày rằm, mùng một ăn chay Ghét con mỏ nhọn tưởng hoài chả nem 27. Ngày xưa anh bủng anh beo Tay bưng chén thuốc tay đèo múi chanh Bây giờ anh khỏi anh lành Anh theo duyên mới anh đành phụ em

81

28. Ngày xưa quả báo thì chầy Ngày nay quả báo trước ngay nhãn tiền 29. Nghe vẻ nghe ve Nghe vè nói ngược Ngựa đua dưới nước Tàu chạy lên bờ Lên núi đặt lờ Xuống sông đốn củị.. 30. Ngó lên nhang tắt đèn mờ Mẫu thân đâu vắng bàn thờ lạnh tanh 31. Ngó lên tàng cây thấy cặp cu trốn nắng Ngó ra ngoài ruộng thấy đôi cò trắng bay xa Ði về lập miễu thờ cha Cất chùa thờ mẹ, lập trang thờ bà 32. Ngó qua bên bến Tô Châu Thấy em gánh nước trên đầu giắt trâm 33. Ngọc hoàng ngồi tựa ngai vàng Thấy con uống rượu hai hàng lệ rơi 34. Ngồi buồn gởi bức thư sang Có con rồng bạch chắn ngang giữa trời Vậy nên thư chẳng tới nơi Trong thư ai biết những lời làm sao 35. Ngồi buồn vuốt bụng thở dài Nhớ chồng thì ít, nhớ trai thì nhiều 36. Ngày đêm trông bóng trăng tàn Muốn riêng với nguyệt mà than một lời Nguyệt rằng: Vật đổi sao dời Thân này vẫn để cho người soi chung 37. Người ta tuổi Ngọ, tuổi Mùi Còn em thì chịu bùi ngùi tuổi (tủi) Thân

82

38. Người trên ở chẳng chính ngôi Khiến cho kẻ dưới chúng tôi hỗn hào Người trên ở chẳng được cao Khiến cho kẻ dưới lộn nhào lên trên 39. Người trồng cây hạnh người chơi Ta trồng cây đức để đời về sau 40. Nhà ai chồng quỉ vợ ma Hễ ông ăn chả thì bà ăn nem Ðói cơm khát nước tèm lem No cơm ấm áo lại thèm nọ kia 41. Nhà Bè nước chảy chia hia Ai về Gia Ðịnh, Ðồng Nai thì về 42. Nhà có ngạch, vách có lỗ tai 43. Nhà em cao, hàng rào em kín Nhà em tám, chín, mười từng Con ong bay vô không lọt Biểu con bướm đừng xôn xao Anh về sắm lễ cho cao Cậy mai dong cho giỏi Mới bước vào nhà em 44. Nhà giàu tham việc, thất nghiệp tham ăn 45. Nhà hát bóng chào rào chộn rộn Sở chụp hình ngồi đứng chỉnh tề Thăm em một chút anh về Chơi khuya lính bắt khó bề phân bua 46. Nhà không chủ như tủ không khóa 47. Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm 48. Nhà sạch thì mát, bát sạch thì ngon 49. Nhà ta ba bốn chị em Mẹ ta còn thèm một chút rể xa

83

Ta về ta bảo mẹ ta Rể gần cho ruộng, rể xa cho tiền 50. Nhà tôi có dãy vườn hoa Có ba dãy nhãn, có ba dãy dừa Dù anh đi sớm, về trưa Sao anh chẳng nghĩ dãy dừa nhà tôi Sao anh chẳng đứng, chẳng ngồi Hay là anh phải duyên tôi anh buồn Anh buồn, anh lại đi buôn Có tiền lấy vợ, thôi buồn làm chi 51. 52. 53. 54.

Nhất Nhất Nhất Nhất

cận thị, nhị cận giang, tam cận lộ con, nhì cháu, thứ sáu người dưng quỉ, nhì ma, thứ ba học trò mẹ, nhì cha, thứ ba bà ngoại

55. Nhất sĩ nhì nông Hết gạo chạy rông, nhất nông nhì sĩ 56. Nhất thân, nhì thế, tam ngân, tứ chế 57. Nhất thì bộ lại, bộ binh Nhì thì bộ hộ, bộ hình cũng xong Thứ ba thì đến bộ công Nhược bằng bộ lễ, lạy ông xin về 58. Nhất tự vi sư, bán tự vi sư 59. Nhập giang tùy khúc, nhập gia tuỳ tục 60. Nhện sa xuống nước nổi phình Kiếu huynh kiếu đệ kiếu người tình tôi lui 61. Nhiễu điều phủ lấy giá gương Người trong một nước phải thương nhau cùng Phu thê trong nghĩa tương phùng Chăn loan, gối quế, chữ tùng cùng ai Tấm đá hoa ghi tạc để đời 62. Nhìn nhau lệ ứa đôi hàng Tàu lui ốc thổi, tui chàng rẽ phân

84

63. Nhìn ra sậy xám, lau vàng Ngày lu, nắng úa, bóng chàng nơi đâủ 64. Nhịn đói nằm co còn hơn ăn no vác nặng 65. Nhỏ thì nhờ mẹ nhờ cha Lớn lên nhờ vợ, về già nhờ con 66. Nhớ ai bổi hổi bồi hồi Như đứng đống lửa, như ngồi đống than 67. Nhớ ai con mắt lim dim Chân đi thất thểu như chim tha mồi Nhớ ai hết đứng lại ngồi Ngày đêm tơ tưởng một người ở xa 68. Nhớ ai nhớ mãi thế này Nhớ đêm quên ngủ, nhớ ngày quên ăn 69. Nhờ cô nhờ bác giúp lời Chị em giúp của, ông trời định đôi 70. Nhứt nước, nhì phân, tam cần, tứ giống 71. Nhứt thích ăn trái chua Hai ưa mua áo tốt Ba tìm lột quần trai 72. Những người chước độc mưu thâm Tai kia vạ nọ ngấm ngầm đến ngay 73. Những người thắt đáy lưng ong Vừa khéo chiều chồng, vừa khéo nuôi con Những người béo trục béo tròn Ăn vụng như chớp, đánh con cả ngày 74. Những người ti hí mắt lươn Trai thì trộm cắp, gái buôn chồng người 75. No bụng, đói con mắt 76. No mất ngon, giận mất khôn

85

77. Non cao cũng có đường trèo Bệnh dẫu hiểm nghèo cũng có thuốc tiên 78. Non cao cũng có đường trèo Ðường có hiểm nghèo cũng có lối đi 79. Non kia ai đắp lên cao Sông kia biển nọ ai đào chi sâu 80. Nói bóng nói gió 81. Nói chín thì làm nên mười Nói mười làm chín kẻ cười người chê 82. Nói đẩy đưa cho vừa lòng bạn Con sông Giang Hà chỗ cạn chỗ sâu 83. Nói gần, nói xa, chẳng qua nói thật 84. Nói lời thì giữ lấy lời Ðừng như con bướm đậu rồi lại bay 85. Nói người chẳng nghĩ đến ta Thử sờ lên gáy xem xa hay gần 86. Nói như dùi đục chấm nước mắm 87. Nói như nước đổ đầu vịt 88. Nói ra thì nhớ lấy lời Ðừng như ong bướm đậu rồi lại bay 89. Nói toạc móng heo 90. Nói với người say như vay không trả 91. Nồi đồng mà úp vung đồng Con gái xứ Bắc lấy chồng Ðồng Nai Giậm chân xuống đất than dài Chồng tôi vô Quảng biết ngày nào ra 92. Nội trong lục tỉnh Nam Kỳ Thấy em ăn nói nhu mì anh thương

86

Có mặt tui mình nói mình thương Tui về chốn cũ mình vấn vương nơi nào? 93. Nửa đêm, giờ Tý, canh Ba Vợ tôi, con gái đàn bà, nữ nhi 94. Núi cao chi lắm núi ơi Núi che mặt trời, chẳng thấy người thương 95. Nước chanh giấy rưới vô mắm mực Rau mũi viết trộn lẫn giấm son Bốn mùi họp lại càng ngon Cũng như qua gần bậu, chẳng còn chờ trông 96. Nước chảy đá mòn 97. Nước đến chân mới nhảy 98. Nước giữa dòng chê trong, chê đục Vũng trâu đầm hì hục khen ngon 99. Nước không ra nước Dầu không ra dầu Lỡ quan, lỡ lính lỡ làng Lỡ lòng dân giả, lỡ hàng công khanh 100. Nước lã mà vã nên hồ Tay không mà nổi cơ đồ mới hay 101. Nước lên, cuốn sáo nhổ đăng Trong tay em có ngọc cũng không bằng có anh 102. Nước lên rồi nước lại ròng Ðố ai bắt được con còng trong hang 103. Nước mắm ngon dầm con cá liệt Em có chồng nói thiệt anh hay 104. Nước mắt nhỏ sa lấy khăn mu xoa nàng chặm Quyến luyến nhau rồi ngàn dặm khó quên 105. Nước sông, gạo chợ

87

106. Nước trong khe suối chảy ra Mình chê ta đục, mình đà trong chưa? 107. Nửa đời sương gió ngang tàng Trái tim lụy chỉ vì nàng đấy thôi 108. Nửa về, nửa muốn ở đây Về nhà nhớ bạn, ở đây nhớ nhà 109. Nực cười châu chấu đá xe Tưởng rằng chấu ngã, ai dè xe nghiêng

O

1. Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài 2. Ở đâu cũng có anh hùng Ở đâu cũng có thằng khùng thằng điên 3. Ở đâu mà chẳng biết ta Ta con ông Sấm, cháu bà Thiên Lôi Xưa kia ta ở trên trời Ðứt dây rơi xuống làm người thế gian 4. Ở đời có bốn cái ngu Làm mai, lãnh nợ, gác cu, cầm chầu 5. Ở đời muôn sự của chung Hơn nhau một tiếng anh hùng mà thôi 6. Ở hiền gặp lành 7. Ở sao cho vừa lòng người Ở rộng người cười, ở hẹp người chê Cao chê ngổng, thấp chê lùn Béo chê béo trục béo tròn Gầy chê xương sống, xương sườn phơi ra 8. Ở xa anh tưởng là tiên Lại gần mới biết em chẳng hiền hơn ai

88

9. Ở xa mỏi chân, ở gần mỏi miệng 10. Ốc tưởng rằng ốc vắn Dè đâu ruột ốc trường Lươn chê lịch, lịch chê lươn nhớt! 11. Ôi, ba bảy lá gan, lá tươi lá héo Ruột chín chiều, chiều nở chiều teo 12. Ơn dưỡng dục chưa thỏa tình báo bổ Nghĩa minh linh nguyện gắng sức tài bồi 13. Ơn trời mưa nắng phải thì Nơi thì cày ruộng nơi thì bừa sâu Công ơn chẳng quản bao lâu Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu 14. Ông chết, thì thiệt thân ông Bà tôi sắp sửa lấy chồng nay mai Bà chết, thì thiệt thân bà Ông tôi sắp sửa lấy ba nàng hầu 15. Ông nói gà, bà nói vịt Ông bảo làm thịt, bà bảo để nuôi 16. Gái Vôi Gái

Ớt nào là ớt chẳng cay nào là gái chẳng hay ghen chồng nào là vôi không nồng nào là gái có chồng chẳng ghen

P

1. Phải duyên phải kiếp thì theo Cám còn ăn được, nữa bèo như anh 2. Phấn son tô điểm sơn hà Làm cho rỡ mặt đàn bà nước Nam

89

3. Phong lưu là cạm ở đời Hồng nhan là bẫy những người tài hoa 4. Phượng hoàng đậu nhánh vông nem Phải dè năm ngoái cưới em cho rồi Ngã tư Chợ Gạo nước hồi Tui chồng, mình vợ còn chờ đợi ai 5. Phượng hoàng đậu nhánh sa kê Ông thần ổng hổng vật mấy thằng dê cho rồi 6. Phượng hoàng ở chốn cheo leo Sa cơ lỡ vận phải theo đàn gà Bao giờ gió thuận mưa hòa Thay lông đổi cánh lại ra phượng hoàng

Q

1. Qua đình ngã nón trông đình Ðình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu! 2. Quan văn mất một đồng tiền Xem bằng quan võ mất quyền quận công 3. Quả cau nho nhỏ, cái vỏ vân vân Nay anh học gần, mai anh học xa Lấy anh từ thuở mười ba Ðến năm mười tám thiếp đà năm con Ra đường thiếp hãy còn son Về nhà thiếp đã năm con với chàng 4. Quả cau nho nhỏ, cái vỏ vân vân Nay anh học gần, mai anh học xa Tiền gạo thì của mẹ cha Cái nghiên, cái bút thật là của em 5. Quân tử là quân tử Tàu Ăn cơm thì ít, ăn rau thì nhiều 6. Quân tử nhất ngôn là quân tử dại Quân tử nói đi, nói lại là quân tử khôn

90

7. Quít làm, cam chịu

R 1. Ra đi là sự đã liều Nắng mai phố lạ, mưa chiều thôn xưa 2. Ra đi ngó trước ngó sau Ngó nhà thấy cột, ngó nhau thấy buồng 3. Ra đường bà nọ bà kia Về nhà không khỏi cái nia cái sàng Ra đường võng lộng nghêng ngang Về nhà hỏi vợ cơm rang đâu rồi 4. Ra sông mới biết cạn sâu Ở trong lạch hói, biết đâu mà dò 5. Ra về bụng nhớ người thương Tay vỗ thanh giường chép miệng thở than! 6. Ra về ruột nọ quặn đau Nhơn sâm sắc uống mấy tàu cho nguôi? 7. Rau muống bắt cuống rau răm Làm chi đến nỗi chàng cầm cổ tay 8. Rau răm đất cứng dễ bứng khó trồng Dù thương cho lắm cũng chồng người ta 9. Rau răm hái ngọn còn tươi Lạng nghe anh nói mấy lời mà cay Kể chi những chuyện trước đây Lòng em tưởng những núi này, non kia 10. Râu tôm nấu với ruột bầu Chồng chan, vợ húp gật đầu khen ngon 11. Rèm xưa ba bức mành manh Mắt cô thế ấy tu hành được đâu

91

12. Rồng chầu ngoài Huế, ngựa tế Ðồng Nai Nước sông trong chảy lộn sông ngoài Thương người quân tử lạc loài tới đây 13. Rồng nằm bể cạn phơi râu Mấy lời anh nói giấu đầu hở đuôi 14. Rồng vàng tắm nước ao tù Người khôn ở với người ngu bực mình 15. Ru con con ngủ cho rồi Mẹ ra chỗ vắng, mẹ ngồi than thân 16. Ruộng ai thì nấy đắp bờ Duyên ai nấy gặp, đừng chờ uổng công 17. Rủ nhau đi cấy đi cày Bây giờ khó nhọc, có ngày phong lưu Trên đồng cạn, dưới đồng sâu Chồng cày vợ cấy, con trâu đi bừa 18. Rủ nhau xuống bể mò cua Ðem về nấu quả me chua trên rừng Em ơi chua, ngọt đã từng Non xanh, nước bạc ta đừng quên nhau 19. Ruộng đồng mặc sức chim bay Nước sông lai láng cá bầy đua bơi 20. Rượu lạt uống lắm cũng say Người khôn nói lắm, dẫu hay cũng nhàm 21. Rượu nằm trong nhạo chờ nem Qua nằm thuyền vắng chờ em một mình 22. Rừng có mạch, vách có tai Người trong chưa tỏ, người ngoài đã hay 23. Rừng như biển thánh khôn dò Nhỏ mà không học, lớn mò sao rả

92

S

1. Sa chân bước xuống ruộng dưa Dẫu ngay cho chết cũng ngờ người gian 2. Sa cơ lỡ bước 3. Sá gì một nải chuối xanh Năm bảy người giành cho mủ dính tay 4. Sai một ly, đi một dặm 5. Sáng ngày cắp nón ra đi Gặp thằng nhỏ hỏi rằng: Dì đi đâu Dì rằng: Mang giỏ hái dâu Gặp dượng thằng nhỏ ngồi câu bên đường Thấy dì, dượng nó cũng thương 6. Sáng trăng giã gạo ngoài trời Cám bay phảng phất nhớ lời em than 7. Sáng trăng trải chiếu hai hàng Bên anh đọc sách, bên nàng quay tơ 8. Sáng về con Hai nó cắt Con Ba nó dột Con Tư nó lược Con Năm nó viền Con Sáu kết nút Con Bảy nó đơm khuy Sáng ngày anh cất bước ra đi Con Tám nó kéo Con Chín nó trì Mười ơi để vậy còn gì áo anh 9. Sanh nghề tử nghiệp 10. Sao Vua chín cái nằm kề Thương em từ thưở mẹ về cùng cha

93

11. Sao vắng thì mưa, sao thưa thì nắng 12. Sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì 13. Số giàu đem đến dửng dưng Lọ là con mắt tráo trưng mới giàu 14. Số giàu tay trắng cũng giàu Số nghèo chín đụm mười trân cũng nghèo 15. Sông Cửu Long chín cửa hai dòng Người thương anh vô số, Nhưng anh chỉ một lòng với em 16. Sông Mơ, sông Mận, sông Ðào Ba ngọn sông ấy chảy vào sông Ri Em yêu anh bụng đã phát phì Thuốc thang đâu khỏi anh thì chữa thôi Yêu anh dễ đứng khó ngồi 17. Sông có khúc, người có lúc 18. Sông cạn, đá mòn 19. Sông dài cá lội biệt tăm Phải duyên chồng vợ trăm năm cũng chờ 20. Sông kia rày đã nên đồng Chỗ làm ruộng lúa, chỗ trồng ngô khoai Ðêm nghe tiếng ếch bên tai Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò 21. Sông sâu cá lặn biệt tăm Chín trăng cũng đợi, mười năm cũng chờ Sông sâu cá lặn vào bờ Lấy ai thì lấy, đợi chờ nhau chi 22. Sông sâu có thể bắc cầu Lòng người nham hiểm biết đâu mà mò 23. Sông sâu còn có thể dò Nào ai lấy thước mà đo lòng người

94

24. Sông sâu nước chảy ngập kiều Dù anh phụ bạc còn nhiều nơi thương 25. Sông sâu sào cắm khôn dò Người khôn ít nói, khó đo tấc lòng 26. Sông sâu sào vắn khó dò Nào ai lấy thước mà đo lòng người 27. Sông trào cho chiếc lá nhồi Căn duyên trắc trở đứng ngồi sao yên? 28. Sống thời con chẳng nên ăn Chết thời xôi, thịt làm văn tế ruồi 29. Súp lê một còn than còn thở Súp lê hai nửa ở nửa về Súp lê ba tàu ra biển Bắc Tay vịn song sắt miệng chắc lưỡi kêu trời Chồng Nam vợ Bắc sống đời đặng sao

T 1. Ta về ta tắm ao ta Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn 2. Tai em nghe anh đau đầu chưa khá Em băng đồng chi sá, đi bẻ nạm lá về xông Ở làm sao đây cho trọn nghĩa vợ chồng Ðổ mồ hôi em chặm, ngọn gió lồng em che 3. Tam sao thất bản 4. Tấn thối lưỡng nan, cực khổ trăm bề Ở đây khó ở, ra về khó ra! 5. Tập tàng đem nấu với suông Lấy chàng, thiếp quyết đổi buồn làm vui 6. Tập tầm vông Chị lấy chồng, em ở giá

95

Chị Chị Chị Chị Chị Chị Chị Chị Chị Chị Chị Chị Chị

ăn cá, em mút xương nằm giường, em nằm đất hút mật, em liếm ve ăn chè, em liếm bát coi hát, em vỗ tay ăn mày, em xách bị làm đĩ, em xỏ tiền đi thuyền, em đi bộ kéo gỗ, em lợp nhà trồng cà, em trồng bí tuổi tí, em tuổi thân tuổi Dần em tuổi Mẹo ăn kẹo, em mút câỵ..

7. Tàu súp lê một còn trông còn đợi Tàu súp lê hai còn đợi còn chờ Tàu súp lê ba, tàu ra biển Bắc... Hai tay tôi vịn song sắt, nước mắt chảy ròng ròng Miệng kêu bớ chú tài cồng... khoan khoan, chậm chậm Vợ chồng tôi thôi đành ngàn dặm cách phân... 8. Tay bưng dĩa muối chấm gừng Gừng cay muối mặn xin đừng bỏ em 9. Tay mang khăn gói sang sông Mẹ kêu mặc mẹ, thương chồng cứ đi 10. Tay mang túi bạc kè kè Nói bậy nói bạ thiên hạ nghe rầm rầm 11. Tay tiên rót chén rượu đào Ðổ đi thời tiếc, uống vào thời say 12. Thà rằng chẳng biết cho xong Biết ra như xúc, như đong lấy sầu 13. Thà rằng ăn nửa quả hồng Còn hơn ăn cả chùm sung chát lè

96

14. Thà thua xuống láng, xuống bưng Bỏ ra đầu giặc, lỗi chưn quân thần 15. Tham thì thâm 16. Than rằng gối gấm không êm Gối lụa không mềm bằng gối tay em 17. Thân em như giếng giữa đường Người khôn rửa mặt, người thường rửa chân 18. Thân em như hạt mưa sa Hạt rơi xuống giếng, hạt sa cánh đồng 19. Thân em như hạt mưa rào Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa Thân em như hạt mưa sa Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày 20. Thân em như tấm lụa đào Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai? 21. Thân em như thể trái chanh Lắt lẻo trên cành nhiều kẻ ước mơ 22. Thân tui thui thủi một mình Ðêm đêm lạnh lẽo buồn tình lang thang Nếu ai nghĩ chuyện đá vàng Tôi xin được dạo cung đàn tình chung 23. Tháng Ba cơm gói ra hòn Muốn ăn trứng nhạn phải lòn Hang Mai (Hang Khỉ) 24. Tháng Giêng là tháng ăn chơi Tháng Hai trồng đậu, trồng khoai, trồng cà Tháng Ba thì đậu đã già Ta đi, ta hái về nhà phơi khô Tháng Tư đi tậu trâu bò Ðể cho ta lại làm mùa tháng Năm Sớm ngày đem lúc ra ngâm Bao giờ mọc mầm ta sẽ vớt ra

97

Gánh đi ta ném ruộng ta Ðến khi lên mạ, thì ta nhổ về Lấy tiền mượn kẻ cấy thuê Cấy xong rồi mới trở về nghỉ ngơi Cỏ lúa dọn đã sạch rồi Nước ruộng vơi mười, còn độ một hai Ruộng thấp đóng một gầu giai Ruộng cao thì phải đóng hai gầu sòng Chờ cho lúa trổ đòng đòng Bấy giờ ta sẽ trả công cho người Bao giờ cho đến tháng mười Ta đem liềm hái ra ngoài ruộng ta Gặt hái ta đem về nhà Phơi khô, quạt sạch ấy là xong công 25. Tháng Tám có lệnh vua ra Cấm quần không đáy, người ta hãi hùng Không đi thì chợ không đông Mà đi thì lấy quần chồng sao đang 26. Thằng Bờm có cái quạt mo Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu Bờm rằng Bờm chẳng lấy trâu Phú ông xin đổi ao sâu cá mè Bờm rằng Bờm chẳng lấy mè Phú ông xin đổi một bè gỗ lim Bờm rằng Bờm chẳng lấy lim Phú ông xin đổi con chim đồi mồi Bờm rằng Bờm chẳng lấy mồi Phú ông xin đổi nắm xôi, Bờm cười Cười lên ba tiếng Bờm ơi Cười lên ba tiếng cho đời đắng cay 27. Thành thị chỗ nào cũng xí xô xí xào khách trú Em ăn cơm bảy phủ, dạo đủ khắp nơi Bán buôn một vốn ba bốn tiền lời Chê anh dân ruộng, chơn mốc cời quanh năm 28. Thất là mất Tồn là còn Tử là con Tôn là cháu

98

Lục là sáu Tam là ba Gia là nhà Quốc là nước Tiền là trước Hậu là sau Ngưu là trâu Mã là ngựa 29. Thấy bạn mà chẳng thấy chàng Bâng khuâng như mất lạng vàng trong tay 30. Thấy mặt đặt tên 31. Thật thà là cha ăn cướp 32. Thẩn thơ tựa gốc mai già Hỏi thăm bà Nguyệt có nhà hay không 33. Thế gian chuộng của, chuộng công Nào ai có chuộng người không bao giờ 34. Thế gian được vợ, mất chồng Ðâu phải như rồng mà được cả đôi 35. Thói thường gần mực thì đen Anh em bạn hữu phải nên chọn người 36. Thò tay mà ngắt cọng ngò Thương em đứt ruột giả đò ngó lơ 37. Thôi em xanh mắt bồ câu Vàng tơ sợi nhỏ xin hầu kiếp sau 38. Thôi thà đừng biết cho xong Biết bao nhiêu lại đau lòng bấy nhiêu 39. Thứ nhứt Thế Ðức gan gà Thứ hai Lưu Bội, thứ ba Mạnh Thần 40. Thứ nhứt đom đóm vô nhà Thứ nhì chuột rúc, thứ ba hoa đèn

99

41. Thứ nhứt là tu tạ.i gia Thứ nhì ở chợ, thứ ba tại chùa 42. Thứ nhứt rượu đã ngà ngà Thứ nhì chàng ở phương xa mới về 43. Thua trời một vạn không bằng thua bạn một ly 44. Thuận vợ, thuận chồng tát biển Ðông cũng cạn 45. Thuốc đắng giã tật, lời thật mất lòng 46. Thương ai ví bằng thương chồng Vì chồng cờ bạc nên lòng chẳng thương 47. Thương cho roi, cho vọt Ghét cho ngọt, cho bùi 48. Thương em anh biết để đâu Ðể vào tay áo, lâu lâu lại dòm 49. Thương em anh để trong lòng Việc quan anh cứ phép công anh làm 50. Thương em không dám vô nhà Ði qua đi lại hỏi có gà bán không? 51. Thương em thương cái hang dài Súng anh chực sẵn tối nay lảy còi 52. Thương người như thể thương thân Nhường cơm sẻ áo lòng nhân mới là 53. Thương nhau, cau sáu bổ ba Ghét nhau, cau sáu bổ ra làm mười 54. Thương nhau cởi áo cho nhau Về nhà mẹ hỏi qua cầu gió bay Thương nhau cởi nhẫn cho nhau Về nhà mẹ hỏi qua cầu đánh rơi 55. Thương nhau đứng đợi ngồi trông Ðêm khuya hiu quạnh loan phòng thì thôi

100

Mình nay đã có vợ rồi Còn theo đón hỏi chi tôi thế nàỷ 56. Thương nhau mấy núi cũng trèo Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua 57. Thương nhau nên phải đi tìm Nhớ nhau một lúc như chim lạc đàn 58. Thương nhau, thương cả tông chi Ghét nhau, ghét cả đường đi lối về 59. Thương nhau trái ấu cũng tròn Ghét nhau trái bồ hòn cũng méo 60. Thương sao thương quá bất nhơn Bữa nay gặp mặt, thương hơn bữa nào 61. Thương thì quả ấu cũng tròn Không thương thì quả bồ hòn cũng méo! 62. Thượng điền tích thủy, hạ điền khan Ruộng trên đầy nước, ruộng dưới khô khan 63. Thực lộc chi thê, là con cá trê ăn cứt Tề Thiên Ðại Thánh Ðánh với Hồng Hải Ðại chiến cả ngày Bất phân thắng bại ...Là con số 7 Tào thua Xích Bích Tào đương bôn tẩu Gặp Quan Công Hầu Tào lại kể ơn ...Con 60 trơn Dẹp tan gian tặc Non nước thái bình Bổng lộc thân vinh Ðịch gia đoàn tụ Thoại Ba Công Chúa Liền được rước về

101

Má dựa vai kề Muôn dân cung kính ...Là con 89 Bon bon nước chảy bon bon Con vượn bồng con Lên non hái trái Tôi cảm thương nàng Phận gái mồ côi ...Là con số 1 ôi! Nhắm tây Liêu Quốc Ðình Quí dẫn đường Ðến Hỏa Xa Cang Thầy trò đi lạc Lộn qua Ðông Bắc Tới trước Thôn Trào Gặp thời Thiên Long Là quan giữ đi ...Là con số 7 chi Ra quân chống lại Ngũ tướng ra oai Một phen trổ tài Thiên Long khiếp đảm ...Là con số 8 Tài hèn sức kém Long bị chặt đầu Tin đến Thôn Trào Chúa tôi bàn tính ...Là con số 9 64. Thuyền đây nhớ bến vô cùng Ngặt vì đồn bót ngại ngùng khó qua 65. Thuyền đây ý cũng muốn qua Thuế má đóng đủ, gãy chạ.. cái cột buồm 66. Thuyền ơi có nhớ bến chăng Bến thì một dạ khăng khăng nhớ thuyền 67. Thuyền phải theo lái, gái phải theo chồng Chồng đi hang rắn hang rồng vợ cũng phải theo

102

68. Thuyền tôm kia nói có Ghe cá nọ nói không Phải chi miễu ở gần sông Em chỉ tay thề lại kẻo lòng anh nghi 69. Tiên học lễ, hậu học văn 70. Tiếc công xúc tép nuôi cò Cò ăn, cò béo, cò dò lên cây 71. Tiếc thay hột gạo trắng ngần Ðã vo nước đục, lại vần than rơm 72. Tiếc thay cây quế giữa rừng Ðể cho thằng Mán, thằng Mường nó leo 73. Tiếng chào cao hơn cỗ 74. Tiền trao cháo múc Không tiền cháo trút trở ra 75. Tin nhau buôn bán cùng nhau Thiệt hơn, hơn thiệt, trước sau như lời Thay gì lừa đảo kiếm lời Một nhà ăn uống, tội trời riêng mang Theo chi những thói gian tham Pha phôi thực giả tìm đường dối nhau Của phi nghĩa có giàu đâu Ở cho ngay thật giàu sau mới bền 76. Tính rằng đêm bảy ngày ba Mỗi đêm có sáu, gà đà sang canh Chém cha con gà trống nó đậu trên cành Giá biết như vậy bà đã làm gỏi, nấu canh ăn rồi 77. Tìm em như thể tìm chim Chim bay biển Bắc, anh tìm biển Nam 78. Tình cờ bắt gặp nàng đây Hỏi rằng duyên ấy tình này ra sao

103

Cái gì là mận, là đào Cái gì là ngãi tương giao với nàng 79. Tình ta như quế với gừng Mai kia cách trở, xin đừng quên nhau 80. Tóc em dài em cài hoa thiên lý Miệng em cười có ý anh thương 81. Tóc mai sợi vắn sợi dài Lấy nhau chẳng đặng thương hoài ngàn năm 82. Tóc quăn chải lược đồi mồi Chải đứng chải ngồi, quăn vẫn hoàn quăn 83. Tốt gỗ hơn tốt nước son Xấu người đẹp nết, còn hơn đẹp người 84. Tới đây dầu đói giả no Dầu khôn giả dại đặng dò ý em 85. Tới đây không hát thì hò Không hò không hát chớ mò tới đây 86. Tới đây mướp lại gặp dưa Bầu kia gặp bí sao chưa chung giàn? 87. Tới đây thì ở lại đây Chừng nào bén rễ quen cây hãy về 88. Tờ thơ đo đỏ Anh dán con cò đen Gởi về thăm bạn có tên em trong nầy 89. Trai anh hùng năm thê bảy thiếp Gái trung trinh trăm tuổi một chồng 90. Trai ba mươi tuổi còn xinh Gái ba mươi tuổi như bình mắm nêm

104

91. Trai ba mươi tuổi còn xoan Gái ba mươi tuổi đã toan về chiều 92. Trai khôn tìm vợ chợ đông Gái khôn tìm chồng giữa chốn ba quân 93. Trai lỡ thời như trái chín cây Trái chín cây người ta làm mứt Gái lỡ thời như cứt trôi sông Cứt trôi sông không ai thèm ngó 94. Trai tân, gái góa thì chơi Ðừng chơi có vợ, đừng chơi có chồng 95. Trai thấy gái lạ như quạ thấy gà con 96. Trai thời năm thê, bảy thiếp Gái chính chuyên chỉ lấy một chồng 97. Trai thì cày ruộng khiển trâu Gái thì phải biết bổ cau têm trầu 98. Trai tơ lấy gái góa chồng Như mua nồi đồng đem nấu cám heo 99. Trai tơ lấy gái góa chồng Như vũng nước trong, quậy bùn nổi đục 100. Trách ai chẳng khéo lường cân Ðào tiên không bẻ, bẻ trái bần làm chi 101. Trách ai đào mận luông tuồng Khi vui giỡn sóng, khi buồn giỡn trăng 102. Trách ai rẽ khế, chia chanh Cãi nhau mấy tiếng giận anh sao đành 103. Trách ai tham đó bỏ đăng Bần khinh phú trọng nên chăng bạn tình

105

104. Trách ai tham giấy bỏ bìa Khi thương thương vội, khi lìa lìa xa 105. Trách ai tính chuyện đa đoan Ðã hái được mận lại toan bẻ đào 106. Trách cha, trách mẹ nhà chàng Cầm cân chẳng biết rằng vàng hay thau Thực vàng chẳng phải thau đâu Ðừng đem thử lửa mà đau lòng nàng 107. Trách người quân tử vô danh Chơi hoa xong lại bẻ cành bán rao 108. Trai, cò mổ nhau, Ngư ông đắc lợi 109. Trái cau lửa, sao mà anh gọi là cau không nóng Tóc dợn sóng, sao mà sóng không trào Trai nam nhi mà đối đặng gái má đào xin theo 110. Trái gần anh hái, chẳng hái trái xa Dễ kiếm thịt gà tìm đâu ra thịt phụng 111. Trăm bề ruột nọ quặn đau Nhơn sâm sắc uống mấy tàu cho nguôi 112. Trăm năm bia đá còn mòn Ngàn năm bia miệng hãy còn trơ trơ 113. Trăm năm còn có gì đâu Miếng trầu liền với con trâu một vần 114. Trăm năm lòng gắn dạ ghi Nào ai thay nút, đổi khuy cũng đừng 115. Trăm năm se sợi chỉ hồng Bắt người tài sắc buộc trong khuôn trời Bao giờ tài sắc có lời Thì ta lại cởi khuôn trời cho ra

106

116. Trăng bao nhiêu tuổi trăng già Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi non Trăng bao nhiêu tuổi trăng tròn Núi bao nhiêu tuổi núi còn trơ trơ 117. Trăng khuyết rồi trăng lại tròn Mẹ già kén rể con còn góa lâu 118. Trâu bò được ngày phá đỗ Con cháu được ngày giỗ ông 119. Trâu bò húc nhau, ruồi muỗi chết 120. Trâu đồng ta ăn cỏ đồng ta Tuy rằng cỏ cụt nhưng mà cỏ thơm 121. Trâu kia kén cỏ bờ ao Anh kia không vợ đời nào có con Người ta con trước, con sau Thân anh không vợ như cau không buồng Cau không buồng như tuồng cau đực Trai không vợ cực lắm anh ơi Người ta đi đón, về đôi Thân anh đi lẻ, về loi một mình 122. Trầu Bà Ðiểm xé ra nửa lá Thuốc Gò Vấp hút đã một hơi Buồn tình gá nghĩa mà chơi Hay là anh quyết ở đời với em? 123. Trầu không ăn sao ngon, sao béo Nghĩa nhơn cho khéo để kẻo lòng phiền Chờ chàng bóng ngả trăng nghiêng Nỗi vui có bạn, ưu phiền riêng em 124. Trầu này trầu nghĩa trầu tình Trầu nhơn trầu ngãi trầu mình với ta 125. Trầu vàng nhá lẫn cau xanh Duyên em sánh với tình anh tuyệt vời

107

126. Trèo lên cây bưởi hái hoa Bước xuống vườn cà, hái nụ tầm xuân Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc Em lấy chồng, anh tiếc lắm thay Ba đồng một mớ trầu cay Sao anh không hỏi từ ngày còn không Bây giờ em đã có chồng Như chim vào lồng, như cá cắn câu Cá cắn câu biết đâu mà gỡ Chim vào lồng biết thuở nào ra

U

1. Ước gì anh hoá ra hoa Ðể em nâng lấy rồi mà cài khăn Ước gì anh hoá ra chăn Ðể cho em đắp em lăn cùng giường 2. Ước gì anh hoá ra gương Ðể cho em cứ vấn vương soi mình 3. Ước gì sông hẹp một gang Bắc cầu trải gấm cho chàng sang chơi 4. Uốn tre uốn thuở còn măng Dạy vợ dạy thuở băn khoăn mới về 5. Uống nước, nhớ nguồn 6. Uống rượu ăn nói cù cưa Chuyện có một chút Mà hết cả buổi trưa cằn nhằn

V 1. 2. 3. 4.

Vạn sự khởi đầu nan Vải thưa, che mắt thánh Văn hay chẳng lọ dài dòng Văn hay, chữ tốt

5. Văn thi phú lục chẳng hay Trở về làng cũ, học cày cho xong

108

Ngày ngày vác cuốc thăm đồng Hết nước thì lấy gàu sòng tát lên Hết mạ ta lại quảy thêm Hết lúa ta lại mang tiền đi đong Nữa mai lúa chín đầy đồng Gặt về đập sảy bỏ công cấy cày 6. Vắng chủ nhà gà mọc đuôi tôm 7. Vắng chủ nhà, gà vọc niêu tôm 8. Vắng đàn ông quạnh nhà Vắng đàn bà quạnh bếp 9. Vắng sao hôm có sao mai Vắng chàng thiếp đã có trai trong nhà 10. Vân Tiên cõng mẹ chạy ra Ðụng phải cột nhà, cõng mẹ chạy vô Vân Tiên cõng mẹ chạy vô Ðụng phải cái bồ, cõng mẹ chạy ra 11. Vân Tiên cõng mẹ trở ra Ðụng phải Chà Và cõng mẹ trở vô Vân Tiên cõng mẹ trở vô Ðụng phải ông Tây cồ cõng mẹ trở ra 12. Vầng trăng ai xẻ làm đôi Ðường trần ai vẽ ngược xuôi hỡi chàng Ðưa nhau một bước, một đàng Cỏ xanh hai dãy mấy hàng châu sa 13. Vất vả có lúc thanh nhàn Không dưng ai dễ cầm tàn che cho 14. Vật đổi, sao dời 15. Việc người thì sáng, việc mình thì quáng 16. Ví dầu cá bống hai mang Cá trê hai ngạnh, tôm càng sáu râu Sáu râu lột vỏ bỏ đuôi Giã gạo cho trắng đặng nuôi mẹ già

109

17. Ví dầu cầu ván đóng đinh Cầu tre vắt vẻo, ghập ghềnh khó đi Khó đi mượn chén ăn cơm Mượn ly uống rượu, mượn đờn kéo chơi Kéo chơi ba tiếng đờn cò Ðứt dây đứt nhợ quên hò sự xang 18. Ví dầu thiếp chẳng yêu chàng Xin đưa thiếp xuống đò ngang thiếp về 19. Ví dầu lịch vắn lươn dài Quạ đen, cò trắng, thằng chài xanh lông 20. Vì chưng bác mẹ em nghèo Cho nên em phải băm bèo, thái khoai 21. Vì mây nên núi lên trời Vì cơn gió thổi, hoa cười với trăng 22. Vì sông nên phải lụy thuyền Chớ như đường liền, ai phải lụy ai! 23. Vì tình em phải tới nơi Trăm năm duyên phải một ngày mà nên 24. Vị gì một giải Sông Ngân Làm cho Chức Nữ chẳng gần Ngưu Lang 25. Vô chùa lạy Phật cầu chồng Ông Phật ổng nói đờn ông hết rồi 26. Vỗ tay, vỗ tay Bà cho ăn bánh Không vỗ tay Bà đánh trên tay 27. Vui từ trong cửa vui ra Buồn từ ngã bảy, ngã ba buồn về 28. Vườn rộng đừng trồng tre ngà Nhà rộng chớ chứa người ta

110

29. Vừa ăn cướp vừa la làng 30. Vừa đi, vừa đợi, vừa chờ Nhanh chân thì kịp, lờ đờ thì thôi

X 1. Xa mỏi chân, gần mỏi miệng 2. Xa xôi, em chớ ngại ngùng Xa người, xa tiếng nhưng lòng không xa 3. Xa xôi, xích lại cho gần Làm thân con nhện mấy lần giăng tơ 4. Xay lúa thì khỏi bồng em 5. Xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ 6. Xấu xa cũng thể chồng ta Dù cho tốt đẹp cũng ra chồng người 7. Xẩm lai ăn chay sình bụng Ăn vụng rụng răng Ăn măng rách lưỡi Ăn bưởi the thẹ.. 8. Xẩm lai đái góc xoài Bị phạt đồng hai Kêu chú cai phạt đồng chín Kêu chú lính phạt hai đồng... 9. Xe ngựa lướt bụi tuôn bờ Bánh niền sắt cứ khua rột rột Tui ra chợ mua đường thốt nốt Tui mua cân bột cùng gói đậu xanh Tui về nấu chè trôi nước đặt lại tên anh Ðể cho trong trào ngoài quận Biết tiếng thằng Sở Khanh điếm đàng

111

10. Xỉa cá mè, đè cá chép Tay nào đẹp thì đi buôn nem Tay nào đen thì ở nhà sờ tí mẹ 11. Xin ai chớ tính thiệt hơn Mận nhà dù lạt, còn hơn đào người 12. Xin anh chớ nói yêu thương Mỡ nạc anh ăn hết, cái xương anh chẳng chừa 13. Xin đừng ra dạ Bắc Nam Ðừng chê lươn ngắn, chớ tham trạch giàu 14. Xin em đừng giận đừng hờn Anh lỡ đạp cứt, chặt chơn sao đành? 15. Xỏ lá ba que 16. Xuân hạ thu đông đủ bốn mùa Thuốc thì hay hút, chẳng hay mua Thấy ai mở gói xề xề lại Miệng hỏi, tay rứt đùa 17. Xưa kia ăn đâu ở đâu Bây giờ có bí, chê bầu rằng hôi 18. Xưa kia có thế này đâu Bởi vì sợ vợ, nên râu quặp vào 19. Xưa kia ngọc ở tay ta Bởi ta chểnh mảng ngọc qua tay người 20. Xưa kia ngọc ở tay ta Vì ta thiếu đức, ngọc qua tay người

Y

1. Yêu em anh cũng muốn vô Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang

112

2. Yêu con cho roi, cho vọt Ghét con cho ngọt, cho bùi 3. Yêu nhau chín bỏ làm mười 4. Yêu nhau lắm, cắn nhau đau 5. Yêu nhau chữ vị là vì Chữ dục là muốn, chữ tùy là theo 6. Yêu nhau cởi áo cho nhau Về nhà mẹ hỏi qua cầu gió bay Yêu nhau cởi nhẫn cho nhau Về nhà mẹ hỏi qua cầu đánh rơi Yêu nhau cởi nón trao nhau Về nhà mẹ hỏi qua cầu gió bay 7. Yêu nhau đắp điếm mọi bề Một trăm chỗ lệch cũng kê cho bằng 8. Yêu nhau sinh tử cùng liều Thương nhau lội suối qua đèo có nhau 9. Yêu nhau tam, tứ núi cũng trèo Thất, bát sông cũng lội Tam thập lục đèo cũng qua 10. Yêu nhau thời ném miếng trầu Ghét nhau ném đá vỡ đầu nhau ra Yêu nhau cau sáu bổ ba Ghét nhau cau sáu bổ ra làm mười 11. Yêu nhau yêu cả đường đi Ghét nhau ghét cả tông chi họ hàng

CA DAO NHI ĐỒNG VIỆT NAM I. LUÂN LÝ 1. DẠY CON TỪ THUỞ TIỂU SINH

113

( Tiếp Theo )

Dạy con từ thuở tiểu sinh, Gần thầy gần bạn tập tành lễ nghi. Học hành cách vật chí tri, Văn chương chữ nghĩa nghĩ gì cũng thông. 2. CÔNG ĐỨC SINH THÀNH Mẹ cha công đức sinh thành, Ra trường thầy dạy, học hành cho hay. Muốn khôn thì phải có thầy, Không thầy dạy dỗ đố mày làm nên. Mười năm luyện tập sách đèn, Công danh gặp bước chớ quên ơn thầy. Yêu kính thầy mới làm thầy, Những phường bội-bạc sau này ra chi. 3. CÂY XANH THÌ LÁ CŨNG XANH Cây xanh thì lá cũng xanh, Cha mẹ hiền lành để đức cho con. Mừng cây rồi lại mừng cành, Cây đức lắm chồi, người đức lắm con. Ba vuông sánh với bảy tròn, Đời cha vinh hiển, đời con sang giàu. 4. CÂY KHÔ CHƯA DỄ MỌC CHỒI Cây khô chưa dễ mọc chồi, Bác mẹ chưa dễ ở đời với ta. Non xanh bao tuổi mà già, Bởi vì sương tuyết hoá ra bạc đầu. 5. CÔNG CHA NGHĨA MẸ Công cha như núi Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. Một lòng thờ mẹ kính cha, Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con. 6. NGÀY NÀO EM BÉ CỎN CON Ngày nào em bé cỏn con Bây giờ em đã lớn khôn thế này. Cơm cha áo mẹ công thầy, Lo sao cho đáng những ngày ước mong. 7. THỜ CHA MẸ Ở HẾT LÒNG Thờ cha mẹ ở hết lòng,

114

Aáy là chữ hiếu ở trong luân thường. Chữ đễ nghĩa là nhường, Nhường anh, nhường chị, lại nhường người trên. Ghi lòng tạc dạ chớ quên, Con em phải giữ lấy nền con em. 8. EM THỜI ĐI CẤY RUỘNG BÔNG Em thời đi cấy ruộng bông, Anh đi cắt lúa để chung một nhà Đem về phụng dưỡng mẹ cha, Muôn đời tiếng hiếu người ta còn truyền. 9. CÔNG CHA NHƯ NÚI NGẤT TRỜI Ru ơi ru hỡi ru hời, Công cha như núi ngất trời, Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông. Núi cao, biển rộng mênh mông, Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi. 10. ANH EM NÀO PHẢI NGƯỜI XA Anh em nào phải người xa, Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân. Yêu nhau như thể tay chân, Anh em hoà thuận hai thân vui vầy. 11. CON ƠI MUỐN NÊN THÂN NGƯỜI Con ơi muốn nên thân người, Lắng tai nghe lấy những lời mẹ cha. Gái thời chăm chỉ trong nhà, Khi vào canh củi, khi ra thêu thùa. Trai thì đọc sách ngâm thơ, Dùi mài kinh sử để chờ kịp khoa. Nữa mai nối được nghiệp nhà, Trước là đẹp mặt, sau là hiển thân. 12. LÀM TRAI QUYẾT CHÍ TU THÂN Làm trai quyết chí tu thân, Công danh chớ vội, nợ nần chớ lo. Khi nên trời giúp công cho, Làm trai năm liệu, bảy lo mới hào. Trời sinh, trời chẳng phụ nào. Công danh gặp hội, anh hào ra tay. Trí khôn sắp để dạ này,

115

Có công mài sắc, có ngày nên kim. 13. LÀM TRAI NẾT ĐỦ TRĂM ĐƯỜNG Làm trai nết đủ trăm đường, Trước tiên điều hiếu, đạo thường xưa nay. Công cha, đức mẹ cao dày, Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ. Nuôi con khó nhọc đến giờ, Trưởng thành con phải biết thờ hai thân. Thức khuya, dậy sớm cho cần, Quạt nồng, ấp lạnh giữ phần đạo con. 14. CON ƠI MẸ BẢO ĐÂY NÀY Con ơi mẹ bảo đây này, Học buôn học bán cho tày người ta. Con đừng học thói chua ngoa, Họ hàng ghét bỏ người ta chê cười. Dù no dù đói cho tươi, Khoan ăn, bớt ngủ, liệu bài lo toan. Phòng khi đóng góp việc làng, Đồng tiền bát gạo lo toan cho chồng. Trước là đắc nghĩa cùng chồng, Sau là họ mạc cũng không chê cười. Con ơi, nhớ bấy nhiêu lời ! 15. LÀM NGƯỜI CHO BIẾT TIỆN TẦN Làm người cho biết tiện tần, Đồ ăn thức mặc có ngần thì thôi. Những người đói rách rạc rời, Bởi phụ của trời làm chẳng nên ăn. 16. TRỨNG RỒNG LẠI NỞ RA RỒNG Trứng rồng lại nở ra rồng, Hạt thông lại nở cây thông rườm rà. Có cha sinh mới ra ta, Làm nên thời bởi mẹ cha vun trồng. Khôn ngoan nhờ ấm cha ông, Làm nên phải đoái tổ tông phụng thờ. Đạo làm con, chớ hững hờ, Phải đem hiếu kính mà thờ từ nghiêm. 17. TRẮNG NHƯ THUỶ TINH Trắng như thủy tinh

116

Trong như giá lọc, Nhún mình như đồng đen. Ai ơi chớ nghĩ rằng hèn, Kìa như nước đục đánh phèn lại trong. 18. TRỜI SINH RA ĐÃ LÀM NGƯỜI Trời sinh ra đã làm người Hay ăn, hay nói, hay cười hay chơi. Khi ăn thời phải lựa mùi, Khi nói, thì phải lựa lời chớ sai. Cả vui chớ có vội cười, Nơi không lễ phép chớ chơi làm gì. 19. BỒNG BỐNG BỒNG BÔNG. Bồng bống bồng bông. Giai ơn vua chầu chực sân rồng, Gái ơn chồng ngồi võng ru con. Ơn vua xem nặng bằng non, Ơn chồng đội đức tổ tôn giõi chuyền. Làm trai lấy được vợ hiền, Như cầm đồng tiền lấy được của ngon. Phận gái lấy được chồng khôn, Xem bằng cá vượt Vũ-môn hoá rồng. Bồng bống bồng bông. 20. BỒNG BỒNG MẸ BẾ CON SANG Bồng bồng mẹ bế con sang, Đò dọc quan cấm đò ngang không chèo. Muốn sang thì bắc cầu Kiều, Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy. II. NHỮNG BÀI HÁT VUI 21. CHÈ LA, CHÈ LÍT Chè la, chè lít, Bà cho ăn quýt, Bà đánh đau tay, Chắp tay lạy bà. 22. KÉO CƯA LỪA XẺ Kéo cưa lừa xẻ, Thợ khoẻ cơm vua,

117

Thợ thua cơm làng, Thợ nào dẻo dang, Về nhà bú tí. 23. KÉO CƯA KÉO KÍT Kéo cưa kéo kít, Làm ít ăn nhiều, Nằm đâu ngủ đấy, Nó lấy mất cưa, Lấy gì mà kéo ?! 24. XU XOA XU XUÝT Xu-xoa xu-xuýt Bán quýt chợ đông, Bán hồng chợ tây, Ba đồng một quả, Mua vậy thì mua. 25. VUÔN VẢI VUÔN VAI Vuôn vải vuôn vai Chóng lớn chóng dài, Đi chơi với trẻ, Sức khoẻ sống lâu Bạc đầu cồi cội. 26. NAM MÔ BỒ TÁT Nam mô bồ tát, Chẻ lạt đứt tay, Đi cày trâu húc, Đi xúc phải cọc, Đi học thầy đánh, Đi gánh đau vai, Nằm dài nhịn đói. 27. CHIỀU CHIỀU CON QUẠ LỢP NHÀ Chiều chiều con quạ lợp nhà, Con cu chẻ lạt, con gà đưa tranh * Chèo-bẻo nấu cơm nấu canh, Chìa vôi đi chợ mua hành về nêm (*) Đưa tranh đây tức là đưa gianh (cỏ) lên để lợp nhà

28. CÁI BỐNG LÀ CÁI BỐNG BANG (I)

118

Cái bống là cái bống bang. Mẹ bống yêu bống, bống càng làm thơ. Ngày sau bống đỗ ông đồ, Đi võng lá sắn, đi dù lá khoai. 29. CÁI BỐNG LÀ CÁI BỐNG BANG (II) Cái bống là cái bống bang, Cơm ăn bằng sàn, bốc muối bằng vung. Mẹ giận mẹ giẩy xuống sông, Con ra đường biển lấy chồng lái buôn. Khát nước thì uống nước nguồn, Lạc đường thì bảo lái buôn đưa về. 30. CÁI BỐNG LÀ CÁI BỐNG BÌNH Cái bống là cái bống bình, Thổi cơm nấu, nướng một mình mồ hôi. Sáng ngày có khách đến chơi, Cơm ăn, rượu uống cho vui lòng chồng. Rạng ngày ăn uống vừa xong, Tay nhắc mâm đồng, tay giải chiếu hoa. Nhịn miệng đãi khách đằng xa, Aáy là của gửi chồng ta ăn đàng * (*) Ý nói nhịn miệng đãi khách như vậy cũng như chuẩn bị gửi của cho chồng đi xa vào những dịp sau này. Ý nghĩ thật thực tế!

31. CÁI BỐNG ĐI CHỢ CẦU CANH Cái Bống đi chợ Cầu Canh, Con tôm đi trước củ hành theo sau. Con cua lạch đạch theo hầu, Cái chày rơi xuống vỡ đầu con cua. 32. CÁI BỐNG CÒN Ở TRONG HANG Cái bống còn ở trong hang, Cái rau tập tàng* còn ở ruộng dâu. Ta về ta sắm cần câu, Câu lấy cá bống nấu rau tập-tàng. (*) Người ta giải thích rau tập-tàng là láo nháo nhiều thứ rau hái về để nấu canh cá bống.

33. BỒ CU BỒ CÁC Bồ-cu, bồ các, Tha rác lên cây.

119

Gió đánh lung lay, Là vua Cao-tổ. Những người mặt rổ, Là ông Tiêu-Hà. Nước chảy qua đường, Là giượng Tào Tháo. Đánh bạc cố áo, Là anh Trần Bình. 34. CÓC CHẾT BỎ NHÁI MỒ CÔI Cóc chết bỏ nhái mồ côi, Chẩu ngồi, chẩu khóc :”Chàng ôi là chàng!” ỄÂÂnh ương đánh lệnh đã vang, Tiền đâu mà trả, nợ làng ngoé ơi! 35. CON CÓC LÀ CẬU ÔNG TRỜI Con cóc là cậu ông trời Hễ ai đánh nó thì trời đánh cho. Con cóc là cậu thầy nho, Hễ ai đánh chết trời cho quan tiền. 36. TÌNH TÍNH TANG TANG TÌNH TANG Tình tính tang, tang tình tang, Súng vác vai, hoả mai tọng nạp, Gươm tuốt trần, giáo cắp, mộc mang. Tang tình tang. Giương cung mà bắn con cò, Con cốc nó lội con cò nó bay. Tính tình tang, tang tình tang. 37. CON GÀ CỤC TÁC LÁ CHANH Con gà cục tác lá chanh Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi. Con chó khóc đứng khóc ngồi, Bà ơi đi chợ mua tôi đồng riềng. 38. CON KIẾN MÀY KIỆN CỦ KHOAI Con kiến mày kiện củ khoai, Mày chê tao khó lấy ai cho giầu. Nhà tao chín đụn mười trâu, Lại thêm ao cá bắt cầu rửa chân. 39. SAO HÔM LÓNG LÁNH

120

Sao hôm lóng lánh, Sao mai lóng lánh, Cuốc đã sang canh, Gà kia gáy rúc, Chích choè lìa tổ, Trời đã rạng đông. 40. HỒ KHOAN, HỒ UẨY Hồ khoan, hồ uẩy! Hồ khoan, hồ uẩy! Aên đã vậy, Múa gậy làm sao? Chân thấp chân cao, Cho mau cho chóng, Năng khiếp, năng dũng, Hữu khuất hữu thân* Cao-tổ thời nhân, Hạng-vương thời bạo Nhân hiền tại mạỉo Trắng gạo ngon cơm. Hồ khoan, hồ uẩy! Hồ khoan, hồ uẩy! (*) Khiếp : nhát gan, trái với dũng là mạnh mẽ, can đảm. Khuất : co lại, cúi xuống, trái với thân là duỗi ra.

41. CON CHÓ CHÊ KHỈ LẮM LÔNG Con chó chê khỉ lắm lông, Khỉ lại chê chó ăn dông ăn dài, Lươn ngắn lại chê trạch dài, Thờn-bơn méo miệng chê chai lệch mồm. 42. RÉT NÀNG BÂN Tháng giêng rét đài, Tháng hai rét lộc. Tháng ba rét nàng Bân. Nàng Bân may áo cho chồng, May ba tháng ròng mới được cửa tay. CHÚ THÍCH : toàn bài ý nói tháng giêng có những ngày rét để cây nảy đài, tháng hai có những ngày rét để cây nảy lộc, tháng ba đã chuẩn bị sang đầu hạ rồi, rất hiếm có rét. Thảng hoặc có được một ngày rét vớt-vát thì đó là cái rét có tính cách khôi hài của Hoá-công để riễu cô nàng lười – nàng Bân – may áo cho chồng. (Đây là nói khí hậu miền Bắc)

121

43. THẰNG CUỘI NGỒI GỐC CÂY ĐA Thằng cuội ngồi gốc cây đa, Để trâu ăn lúa gọi cha lời ời. Cha còn cắt cỏ trên trời, Mẹ còn cưỡi ngựa đi chơi cầu vồng. 44. THẰNG BỜM CÓ CÁI QUẠT MO Thằng Bờm có cái quạt mo, Phú ông xin đổi ba bò chín trâu. Bờm rằng : Bờm chẳng lấy trâu! Phú ông xin đổi ao sâu cá mè. Bờm rằng : Bờm chẳng lấy mè ! Phú ông xin đổi một bè gỗ lim. Bờm rằng : Bờm chẳng lấy lim! Phú ông xin đổi con chim đồi mồi. Bờm rằng : Bờm chẳng lấy mồi ! Phú ông xin đổi nắm xôi, Bờm cười. 45. TAY CẦM CON DAO Tay cầm con dao, Làm sao cho sắc. Để mà dễ cắt, Để mà dễ chặt. Chặt lấy củi cành, Trèo lên rừng xanh, Chạy quanh sườn núi. Một mình thui thủi, Chặt cây chặt củi. Tìm chốn mà ngồi, Ngồi mát thảnh thơi. Kìa một đàn chim, Ở đâu bay đến, Ở đâu bay lại. Con đang cắn trái, Con đang tha mồi, Qua lối nọ nó ăn. Cái con hươu kia, Mày đang ăn lộc, Lộc vả lộc sung. Mày trông thấy tớ, Tớ không đuổi mày, Mày qua lối nọ làm chi?

122

46. ÔNG TRĂNG MÀ LẤY BÀ TRỜI Ông Trăng mà lấy bà Trời, Tháng năm đi cưới, tháng mười nộp cheo. Sỏ lợn lớn hơn sỏ mèo, Làng ăn chẳng hết đem treo cột đình. Ông Xã đánh trống thình-thình, Quan viên mũ áo ra đình xem cheo. CHÚ THÍCH : Tục lệ xưa của ta sau khi hai người làm lễ cưới thì phải nộp cheo (chữ Hán gọi là Lan Nhai) cho làng. Theo ông Nguyễn-Văn-Tố thì bài trên nầy do trẻ em tại Thái-bình hát để riễu những người không được sòng phẳng trong lệ nộp cheo. (Xin đọc : Nguyễn-Văn-Tố, “A Propos de Chants et de Jeux d’Enfans” IIEH 1943, Tome VI Hanoi, 1943, p.175.)

47. ÔNG GIĂNG MÀ LẤY BÀ SAO Ông Giăng mà lấy bà Sao, Đến mai có cưới cho tao miếng giầu. Có cưới thì cưới con trâu, Chớ cưới con nghé nàng dâu không về. 48. CON NHỆN Ở TRÊN MÁI NHÀ Con nhện ở trên mái nhà, Nó đương làm cỗ cúng bà nó mai. Nó rằng nó chẳng mời ai, Mời một ông chú với hai bà dì. 49. THÌA LA THÌA LẢY Thìa-la thìa lảy! Con gái bảy nghề * Ngồi lê là một, Dựa cột là hai, Theo trai là ba, Ăn quà là bốn, Trốn việc là năm, Hay nằm là sáu, Láu táu là bảy. * Bảy nghề : đây tức là bảy tật xấu.

50. XẤU HỔ Xấu hổ, Lấy rổ mà che Lấy nong mà đè,

123

Lấy đấu mà đong, Lấy chầy đâm bong. CHÚ THÍCH : Bài hát riễu em hay xấu hổ này thường được nghe thấy ở các vùng Hàđông và Bắc-ninh.

51. GIÓ ĐẬP CÀNH ĐA Gió đập cành đa, Gió đánh cành đa, Thầy nghĩ là ma, Thầy ù thầy chạy. Ba thằng ba gậy, Đi đón thầy về. CHÚ THÍCH : Bài nầy hát riễu thầy phù-thủy nhát ma. Cũng như hai bài tiếp đây riễu thầy bói dốt.

52. SỐ CÔ CHẲNG GIÀU THÌ NGHÈO Số cô chẳng giàu thì nghèo, Ba mươi tết có thịt treo trong nhà. Số cô có mẹ có cha, Mẹ cô đàn bà, bố cô đàn ông. Số cô có vợ có chồng, Sinh con đầu lòng chẳng gái thì trai. 53. NHẤT HÀO NHỊ HÀO TAM HÀO Nhất hào, nhị hào, tam hào … Chó chạy bờ ao. Chuột chạy bờ rào. Quẻ này có động. Nhà này có quái trong nhà, Có con chó đực cắn ra đằng mồm. 54. CON CHIM SÁO SẬU Con chim sáo-sậu Ăn cơm nhà cậu Uống nước nhà cô Đánh vỡ bát ngô Bà cô phải đền. 55. LÚC NGÔ LÀ CÔ ĐẬU NÀNH Lúa ngô là cô đậu nành, Đậu nành là anh dưa chuột. Dưa chuột là ruột dưa gang.

124

Dưa gang là nàng dưa hấu. Dưa hấu là cậu lúa ngô. Lúa ngô là cô đậu nành … CHÚ THÍCH : Bài này cũng như một số bài kế tiếp thuộc loại “bài hát bất tận” như đi theo một vòng tròn, lúc nào muốn ngừng thì ngừng.

56. CON CHIM MANH MANH Con chim manh manh, Nó đậu cành chanh, Tôi ném hòn sành, Nó quay lông-lốc. Tôi làm một chốc, Được ba mâm đầy, Ông thầy ăn một, Bà cốt ăn hai. Còn cái thủ, cái tai, Tôi đem biếu chúa. Chúa hỏi chim gì? Con chim chích chòe. 57. CON CÔNG HAY MÚA Con công hay múa, Nó múa làm sao? Nó rụt cổ vào. Nó xòe cánh ra. Nó đậu cành đa, Nó kêu ríu-rít. Nó đậu cành mít, Nó kêu vịt chè. Nó đậu cành tre, Nó kêu bè muống. Nó đáp xuống ruộng, Nó kêu tầm vông. Con công hay múa … 58. CÁI KIẾN MÀY ĐẬU CÀNH ĐÀO Cái kiến mày đậu cành đào Leo phải cành cộc leo vào leo ra. Con kiến mày đậu cành đa Leo phải cành cộc, leo ra leo vào… 59. BA BÀ ĐI BÁN LỢN CON

125

Ba bà đi bán lợn con, Bán đi chẳng được lon-xon chạy về. Ba bà đi bán lợn sề, Bán đi chẳng được chạy về lon-xon. 60. MẸ EM ĐI CHỢ ĐƯỜNG NGOÀI Mẹ em đi chợ đường ngoài, Mua em cây mía vừa dài vừa cong. Mẹ em đi chợ đường trong, Mua em cây mía vừa cong vừa dài… 61. GIÃ ƠN CÁI CỐI CÁI CHÀY Giã ơn cái cối cái chày, Nửa đêm gà gáy có mày có tao. Giã ơn cái cọc cầu ao, Nửa đêm gà gáy có tao có mày … 62. CON VỎI CON VOI Con vỏi con voi ! Cái vòi đi trước, Hai chân trước đi trước, Hai chân sau đi sau, Cái đuôi đi sau rốt, Tôi xin kể nốt, Cái chuyện con voi … 63. ÔNG NỈNH ÔNG NINH Ông Nỉnh ông Ninh, Ông ra đầu đình gặp ông Nảng ông Nang. Ông Nảng ông Nang, Ông ra đầu làng ông gặp ông Nỉnh ông Ninh. 64. CÁI NGỦ MÀY NGỦ CHO LÂU Cái ngủ mày ngủ cho lâu, Mẹ mày đi cấy đồng sâu chưa về. Bắt được mười tám mười chín con trê, Cầm cổ lối về cho cái ngủ ăn. Cái ngủ ăn chẳng hết Để dành đến tết mùng ba. Mèo già ăn trộm, Mèo ốm phải đòn, Mèo con phải vạ, Con quạ đứt đuôi,

126

Con ruồi đứt cánh, Đòn gánh có mấu, Củ ấu có sừng, Bánh chưng có lá, Con cá có vây, Ông thầy có sách, Thợ ngạch có dao, Thợ rào có búa, Sảy lúa có sàng, Việc làng có mõ, Cắt cỏ có liềm, Câu liêm có lưỡi, Cây bưởi có hoa, Cây cà có trái, Con gái có chồng, Đàn ông có vợ, Kẻ chợ có vua, Trên chùa có bụt, Cái bút có ngòi, Con voi có quản. CHÚ THÍCH : bài này và một số bài kế tiếp thuộc loại vô nghĩa, chỉ cần có vần có điệu, tương đương với lọai của Anh Mỹ gọi là “Nonsense”.

65. CÁI CÁO MẶC ÁO EM TAO Cái cáo mặc áo em tao, Làm tổ cây cà, Làm nhà cây chanh, Đọc canh bờ giếng, Mỏi miệng tiếng kèn. Hỡi cô trồng sen ! Cho anh hái lá. Hỡi cô trồng bưởi ! Cho anh hái hoa. Cứ một cụm ca,ụ Là ba cụm lý. Con nhà ông lý, Mặc áo tía-tô. Con nhà thằng Ngô, Mặc áo lang khách. Hai con chim khách, Đánh nhau trên cây. Hai cái bánh giày,

127

Đánh nhau mâm cỗ. Có hai hạt đỗ, Đánh nổ nồi rang. Hai con kiến càng, Đánh nhau lọ mật. Có hai hòn đất, Đánh vật bờ ao. Mày tát chuôm tao, Tao tát ao mày. Mày đầy rổ cá, Tao đầy rổ tôm. Mày đi chợ Cầu-nôm, Tao đi chợ Cầu-rền. Mày bán cửa đền, Tao bán cửa vua. Mày làm mắm chua, Tao làm mắm thính. Mày con ông Chính, Tao con ông Xã. Mày là cái cả, Tao là thằng hai. Mày đội bồ đài.* Tao đội nón méo, Mày cầm cái kéo, Tao cầm con dao. Mày làm sao, Tao làm vậy. Mày đi buôn cậy,** Tao đi buôn hồng. Mày đi lấy chồng, Tao đi lấy vợ. Mày lên kẻ chợ *** Tao về nhà quê. (*) : Bồ đài : cái mo cau gập lại dùng để múc nước. (**): Cậy : một thứ cây như cây hồng, quả nhỏ, có nhựa dùng để phất quạt. (***): Kẻ chợ : chỗ đô hội.

66. ÔNG TIỂN ÔNG TIÊN Ông tiển ông tiên, Ông có đồng tiền, Ông gài mái tai, Ông cài lưng khố,

128

Ông ra hàng phố, Ông mua miếng trầu, Ông nhai tóp tép, Ông mua con tép, Về nhà ăn cơm, Ông mua mớ rơm, Về nhà ông thổi, Ông mua cái chổi, Về ông quét nhà, Ông mua con gà, Về cho ăn thóc, Ông mua con cóc, Về thả gậm giường, Ông mua nén hương, Về nhà cúng cụ. 67. ÔNG GIẲNG ÔNG GIĂNG (I) Ông giẳng ông giăng, Xuống chơi với tôi, Có bầu có bạn, Có ván cơm xôi, Có nồi cơm nếp, Có nệp bánh chưng, Có lưng hũ rượu, Có chiếu bám đu, Thằng cu xí-xóa, Bắt trai bỏ giỏ, Cái đỏ ẵm em, Đi xem đánh cá, Có rá vo gạo, Có gáo múc nước, Có lược chải đầu, Có trâu cày ruộng, Có muống thả ao, Ông sao trên trời. 68. ÔNG GIẲNG ÔNG GIĂNG (II) Ông giẳng ông giăng, Ông giằng búi tóc, Ông khóc ông cười, Mười ông một cỗ, Đánh nhau lỗ đầu, Đi cầu hàng huyện,

129

Đi kiện hàng phủ, Một lũ ông già, Mười ba ông điếc. 69. ÔNG GIẲNG ÔNG GIĂNG (III) Ông giẳng ông giăng, Xuống chơi ông Chính, Ông Chính cho mõ, Xuống chơi nồi trõ, Nồi trõ cho vung, Đến chơi cành sung, Cây sung cho nhựa, Đến chơi con ngựa, Con ngựa cho gan, Đến chơi bà quan, Bà quan cho bạc, Đến chơi thợ giác, Thợ giác cho bầu, Đến chơi cần câu, Cần câu cho lưỡi, Đến chơi cây bưởi, Cây bưởi cho hoa, Đến chơi cây cà, Cây cà cho trái, Đến chơi con gái, Con gái cho chồng, Đến chơi đàn ông, Đàn ông cho vợ, Đến chơi kẻ chợ, Kẻ chợ cho voi, Đến chơi cây sòi, Cây sòi cho lá, Đến chơi con cá, Con cá cho vây, Đến chơi ông thầy, Ông thầy cho sách, Đến chơi thợ ngạch, Thợ ngạch cho dao, Đến chợ thợ rào, Thợ rào cho búa, Trả búa thợ rào, Trả dao thợ ngạch, Trả sách ông thầy,

130

Trả Trả Trả Trả Trả Trả Trả Trả Trả Trả Trả Trả Trả Trả

vây con cá, lá cây sòi, voi kẻ chợ, vợ đàn ông, chồng con gái, trái cây cà, hoa cây bưởi, lưỡi cành câu, bầu thợ giác, bạc bà quan, gan con ngựa, nhựa cây sung, vung nồi trõ, mõ ông Chính.

CHÚ THÍCH : bài này cũng như bài : “Bắt được con công” kế tiếp có một kỹ thuật kể xuôi rồi trả ngược đặc biệt ngộ nghĩnh.

70. BẮT ĐƯỢC CON CÔNG Chú bé bắt được con công, Đem về biếu ông, Ông cho con gà, Đem về biếu bà, Bà cho quả thị. Đem về biếu chị, Chị cho quả chanh. Đem về biếu anh, Anh cho tu-hú. Đem về biếu chú, Chú cho buồng cau, Chú thím đánh nhau, Buồng cau trả chú, Tu hú trả anh, Quả chanh trả chị, Quả thị trả bà, Con gà trả ông, Con công phần tôi. 71. BAO GIỜ CHO ĐẾN THÁNG BA Bao giờ cho đến tháng ba, Ếch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồng. Hùm nằm cho lợn liếm lông, Một chục quả hồng nuốt lão tám mươi.

131

Nắm sôi nuốt trẻ lên mười, Con gà, be rượu nuốt người lao đao, Lươn nằm cho trúm bò vào, Một đoàn cào-cào đuổi bắt cá-rô. Lúa mạ nhảy lên ăn bò, Cỏ năn cỏ lác rình mò bắt trâu. Gà con đuổi bắt diều hâu Chim ri đuổi đánh vỡ đầu bồ nông. CHÚ THÍCH : Bài này và hai bài kế tiếp “Bước sang tháng sáu giá chân” và “Vè nói ngược” thuộc loại những bài ca ngược đời tương đương với những bài Anh Mỹ mệnh danh là “Contradiction”.

72. BƯỚC SANG THÁNG SÁU GIÁ CHÂN Bước sang tháng sáu giá chân, Tháng một nằm trần bức đổ mồ hôi. Con chuột kéo cầy lồi lồi, Con trâu bốc gạo vào ngồi trong cong. Vườn rộng thì thả rau rong. Ao sâu giữa đồng, vãi cải làm dưa. Đàn bò đi tắm đến trưa, Một đàn con vịt đi bừa ruộng nương. Voi kia nằm ở gặm giường, Cóc đi đánh giặc bốn phương nhọc nhằn. Chuồn kia thấy cám liền ăn, Lợn kia thấy cám nhọc nhằn bay qua. Trời mưa cho mối bắt gà, Thòng-đong cân-cấn đuổi cò lao xao. Lươn nằm cho trúm bò vào, Một đàn cào cào đuổi bắt cá rô. Thóc giống cắn chuột trong bồ, Một trăm lá mạ đuổi vồ con trâu. Chim chích cắn cổ diều hâu, Gà con tha quạ biết đâu mà tìm. Bong bóng thì chìm, gỗ lim thì nổi. Đào ao bằng chổi, quét nhà bằng mai. Hòn đá giẻo dai, hòn xôi rắn chắc. Gan lợn thì đắng, bồ hòn thì bùi. Hương hoa thì hôi, nhất thơm thì cú. Đàn ông to vú, đàn bà rậm râu. Hay cắn thì trâu, hay cày thì chó. 73. VÈ NÓI NGƯỢC

132

Nghe vẻ vè ve, Nghe vè nói ngược. Ngựa đua dưới nước, Tàu chạy trên bờ, Trên núi đặt lờ. Dưới sông bửa củi, Gà cồ hay ủi, Heo nái hay bươi, Nước kém mùng mười, Ba mươi nước lớn. 74. Ù Ỳ CÚT KÍT Ù ỳ cút kít, Xay lúa lấy gạo ăn mai, Có một thợ cấy với hai thợ cày. Thợ cấy mà lấy thợ cày, Để cho thợ mạ khóc ngày khóc đêm. 75. VÀO VƯỜN XEM VƯỢN HÁI HOA Vào vườn xem vượn hái hoa, Xem voi đi guốc, xem gà nhuộm răng. Xuống sông xem cá đấu roi, Xem tôm quần thảo, xem trai giỏ mình. 76. CHIM XUẤT QUÂN Tùng tùng, đánh ba hồi trống ! Sắp quân cho chỉnh, Phượng hoàng thống lĩnh, Bạch hạc hiệp đồng, Tả chi thì công, Hữu chi thì sếu, Giang cao ngất nghểu, Đi trước tiên phong, Cả mỏ bồ nông, Đi sau tiếp hậu, Sáo đen, sáo sậu, Rán giục đôi bên, Chú quạ thông tin, Dóng dả ba quân, Đội lương đi trước, Một đàn vịt nước, Chú két, chú le, Sắm sửa thuyền bè,

133

Cho bọn trảy thủy, Chim chích, chim ri, Bé mọn biết gì, Ở nhà coi sóc, Chú cò chú cốc, Coi sóc các làng, Chèo bẻo nỏ nang, Bầu cho làm huyện, Đêm hôm đi tuần, Phó cho chú vạc, Chú ngỗng nghếch ngác, Như thể đàn bà, Chú vịt, chú gà, Nhắc võng ông già, Trèo lên núi chiều, Giặc thấy đã nhiều, Chạy như con cút. 77. TÒ VÒ MÀ NUÔI CON NHỆN Tò vò mà nuôi con nhện, Đến khi nó lớn, nó quện nhau đi. Tò vò ngồi khóc tỉ ti, Nhện ơi nhện hỡi, mày đi đằng nào. 78. LẠY TRỜI CHO CHÚA TÔI GIÀU Lạy trời cho chú tôi giàu, Cho tôi hút mỡ, ăn dầu quanh năm. Lạy trời cho chúa tôi hoang, Cho tôi mắc võng nghênh ngang cửa nhà. CHÚ THÍCH : Hai câu trên là lời con gián; hai câu dưới là lời con nhện.

79. LẠY TRỜI MƯA XUỐNG Lạy trời mưa xuống, Lấy nước tôi uống, Lấy ruộng tôi cày, Lấy đầy bát cơm, Lấy rơm nấu bếp. 80. CON KIẾN MÀY Ở TRONG NHÀ Con kiến mày ở trong nhà, Tao đóng cửa lại mày ra đường nào? Con cá mày ở dưới ao,

134

Tao tát nước vào mày chạy đường mô? CHÚ THÍCH : Bài này còn có một bài biến thể khác như sau :

Con kiến mày ở trong nhà, Tao đóng cửa lại mày ra lối nào? Con cá mày ở dưới ao, Tao tháo nước vào chết lụt đêm nay! Con chim mày ở trên cây, Tao đốn dưới gốc mày bay đường nào. 81. CON MÈO MÀ TRÈO CÂY CAU Con mèo mày trèo cây cau, Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà. Chú chuột đi chợ đường xa. Mua mắm mua muối giỗ cha chú mèo. 82. ÔNG TRĂNG MÀ BẢO ÔNG TRỜI Ông trăng mà bảo ông trời, Những người hạ giới là người như tiên. Ông trời mới bảo ông trăng, Những người hạ giới mặt nhăn như tiều. 83. TRÊN TRỜI CÓ VẨY TÊ TÊ Trên trời có vẩy tê te.â Một ông bảy vợ không chê vợ nào. Một vợ tát nước bờ ao, Phải trận mưa rào đứng nép bụi tre. Một vợ thì đi buôn bè, Cơn sóng, cơn gió nó đè xuống sông. Một vợ thì đi buôn bông, Chẳng may cơn táp nó giông lên trời. Một vợ thì đi buôn vôi, Khi vôi phải nước nó sôi ầm ầm. Một vợ thì đi buôn mâm, Không may mâm thủng lại nằm ăn xôi. Một vợ thì đi buôn nồi, Không may nồi méo, một nồi hai vung. Một vợ thì đi buôn hồng, Không may hồng bẹp, một đồng ba đôi. Than rằng đất hỡi trời ôi! Trời cho bảy vợ như tôi làm gì.

135

III. CON CÒ TRONG CA DAO 84. CÁI CÒ ĐI ĐÓN CƠN MƯA Cái cò đi đón cơn mưa, Tối tăm mờ mịt ai đưa cò về. Cò về đến gốc cây đề, Giương cung anh bắn, cò về làm chi. Cò về thăm bá, thăm dì, Thăm cô xứ Bắc, thăm dì xứ Đông. 85. CÁI CÒ CHẾT TỐI HÔM QUA Cái cò chết tối hôm qua, Có hai hạt gạo với ba đồng tiền. Một đồng mua trống, mua kèn, Một đồng mua mỡ đốt đèn thờ vong. Một đồng mua mớ rau rong, Đem về thái nhỏ thờ vong con cò. 86. CÁI CÒ LÀ CÁI CÒ VÀNG Cái cò là cái còn vàng, Mẹ đi đắp đàng, con ở với ai? Con ở với bà, bà không có vú, Con ở với chú, chú là đàn ông. 87. CÁI CÒ LÀ CÁI CÒ CON Cái cò là cái cò con, Mẹ nó yêu nó, nó còn làm thơ. * Cái cò bay lửng bay lơ, Lại đây anh gửi xôi khô cho nàng. Đem về nàng nấu, nàng rang, Nàng ăn có giẻo, thời nàng lấy anh. (*) Làm thơ : đây có nghĩa là làm nũng như thói quen của các em còn non nhỏ.

88. CÁI CÒ TRẮNG BẠCH NHƯ VÔI Cái cò trắng bạch như vôi, Cô kia lấy lẽ chú tôi thì về. Chú tôi chẳng mắng, chẳng chê, Thím tôi móc mắt, mổ mề xem gan. 89. CÁI CỐC MÀY LẶN AO CHÀ Cái cốc mày lặn ao chà*,

136

Bay lên rủ cánh làm nhà chị nương. Yếm thắm mà nhuộm hoa nương, Cái răng hạt đỗ làm tương anh đồ. Yếm thắm mà vã nước hồ, Vã đi vã lại anh đồ yêu đương. (*) Chà : những cành tre hay cành cây thả xuống chuôm ao để cho cá ở hay để rào đường lối : Thả chà xuống ao; cắm chà ở ngoài bờ lũy.

90. NƯỚC NON LẬN ĐẬN MỘT MÌNH Nước non lận đận một mình, Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay. Ai làm cho bể kia đầy, Cho ai kia cạn cho gầy cò con. 91. CÁI CÒ LẶN LỘI BỜ SÔNG Cái cò lặn lội bờ sông, Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non. Nàng về nuôi cái cùng con, Để anh đi trẩy *, nước non Cao Bằng. Chân đi đá lại dùng dằng, Nửa nhớ Cao Bằng, nửa nhớ vợ con. (*) Trẩy : Cất mình đi xa : quân trẩy, trẩy hội, trẩy thủy.

92. CÁI CÒ LÀ CÁI CÒ KỲ Cái cò là cái cò kỳ, Ăn cơm nhà dì, uống nước nhà cô. Đêm nằm thì ngáy o o, Chửa đi đến chợ đã lo ăn quà. Hàng bánh, hàng bún bày ra, Củ từ, khoai nước cùng là cháo kê. Ăn rồi cắp đít ra về, Thấy hàng chả chó lại lê trôn vào. Chả này bà bán làm sao ? Ba đồng một gắp lẽ nào chẳng mua. Nói dối là mua cho chồng, Đem đến quãng đồng, ngả nón ra ăn. Thoạt là đau bụng lăm răm, Về nhà đau quẳn đau quăn dạ dày. Đem tiền đi bói ông thầy, Bói ra quẻ này, những chả cùng nem. Cô nàng nói dối đã quen, Nào tôi ăn chả ăn nem bao giờ.

137

93. CON CÒ CON VẠC CON NÔNG Con cò con vạc con nông, Ba con cũng béo vặt lông con nào ? Vặt lông con vạc cho tao, Hành răm nước mắm bỏ vào mà thuôn. 94. CON CÒ MÀ ĐI ĂN ĐÊM Con cò mà đi ăn đêm, Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao. Ông ơi, ông vớt tôi nao, Tôi có lòng nào ông hãy sáo măng. Có sáo thì sáo nước trong, Đừng sáo nước đục đau lòng cò con. 95. CON CÒ LÀ CON CÒ QUĂM Con cò là con cò quăm, Mày hay đánh vợ, mày nằm với ai? Có đánh thì đánh sớm mai, Chớ đánh chập tối, chẳng ai cho nằm. 96. CÁI CÒ CÁI VẠC CÁI NÔNG Cái cò cái vạc cái nông, Sao mày dẵm lúa nhà ông hỡi cò. Không, không, tôi đứng trên bờ, Mẹ con nhà nó đổ ngờ cho tôi. Chẳng tin thì ông đi đôi, Mẹ con nhà nó còn ngồi đây kia. 97. CÁI CÒ LẶN LỘI BỜ AO Cái cò lặn lội bờ ao, Hỡi cô yếm đào, lấy chú tôi chăng ? Chú tôi hay tửu, hay tăm, Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa. Ngày thì những muốn trời mưa, Đêm thì những muốn đêm thừa trống canh. 98. CÁI CÒ LÀ CÁI CÒ CON Cái cò là cái cò con, Mẹ đi xúc tép để con ở nhà. Mẹ đi một quãng đường xa, Mẹ sà chân xuống phải mà con lươn. Ông kia có cái thuyền nan,

138

Chở vào ao rậm xem lươn bắt cò. Ông kia chống gậy lò dò, Con lươn thụt xuống, con cò bay lên. 99. CÁI CÒ CHẾT RŨ TRÊN CÂY Cái cò chết rũ trên cây, Cò con mở sách xem ngày làm ma. Cà cuống uống rượu la đà, Chim ri ríu rít bò ra chia phần. IV. ĐỜI SỐNG NÔNG NGHIỆP – CÁC TẬP TỤC CŨ 100. VĂN CHƯƠNG PHÚ LỤC CHẲNG HAY Văn chương phú lục chẳng hay, Trở về làng cũ, học cày cho xong. Sớm ngày vác cuốc thăm đồng, Hết nước thì lấy gàu sòng tát lên. Hết mạ ta lại quảy thêm, Hết lúa ta lại mang tiền đi đong. Nữa mai lúa chín đầy đồng, Gặp về đập sảy bõ công cấy cày. 101. LÀNG TA PHONG CẢNH HỮU TÌNH Làng ta phong cảnh hữu tình, Dân cư giang khúc như hình con long. Nhờ trời hạ kế sang đông, Làm nghề cày cấy vun trồng tốt tươi. Vụ năm cho đến vụ mười, Trong làng kẻ gái người trai đua nghề. Trời ra : gắng, trời lặn: về, Ngày ngày, tháng tháng nghiệp nghề truân chuyên *. Dưới dân họ, trên quan viên. Công bình giữ mực cầm quyền cho thay. Bây giờ gặp phải hội này, Khi thời hạn hán, khi hay mưa dầm. Khi thời gió bão ầm ầm, Đồng điền lúa thóc mười phần được ba. Lấy gì đăng nạp nữa mà, Lấy gì công việc nước nhà cho đang. Lấy gì sưu thuế phép thường, Lấy gì bổ trợ đong lường làm ăn. Trời làm khổ cực hại dân,

139

Trời làm mất mát có phần nào chăng. (*) Truân-chuyên : gian nan, vất vả.

102. KHÓ THAY CÔNG VIỆC NHÀ QUÊ Khó thay công việc nhà quê, Cùng năm khó nhọc dám hề khoan thai. Tháng chạp thời mắc trồng khoai, Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà. Tháng ba cày vỡ ruộng ra, Tháng tư bắc mạ thuận hòa mọi nơi. Tháng năm gặt hái vừa rồi, Bước sang tháng sáu nước trôi đầy đồng. Nhà nhà, vợ vợ, chồng chồng, Đi làm ngoài đồng sá kể sớm trưa. Tháng sáu, tháng bảy khi vừa, Vun trồng giống lúa, bỏ chừa cỏ tranh. Tháng tám lúa rỗ đã đành, Tháng mười gặt hái cho nhanh kịp người. Khó khăn làm mấy tháng trời, Lại còn mưa nắng bất thời khổ trông. Cắt rồi nộp thuế nhà công, Từ rày mới được yên lòng ấm no. 103. THÁNG CHẠP LÀ THÁNG TRỒNG KHOAI Tháng chạp là tháng trồng khoai, Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà. Tháng ba cày vỡ ruộng ra, Tháng tư làm mạ mưa sa đầy đồng. Ai ai cùng vợ cùng chồng, Chồng cày vợ cấy trong lòng vui thay. Tháng năm gặt hái đã xong, Nhờ trời một mẫu năm nong thóc đầy. Năm nong đầy em xay em giã, Trấu ủ phân, cám bã nuôi heo. Sang năm lúa tốt tiền nhiều, Em đem đóng thuế, đóng sưu cho chồng. Đói no có thiếp có chàng, Còn hơn chung đỉnh giàu sang một mình. CHÚ THÍCH: Cả hai bài “Khó thay công việc nhà quê” và “ Tháng chạp là tháng trồng khoai” đều nói lên những nỗi cực nhọc quanh năm của nhà nông. Thực là ăn nhịp với những câu ca dao khác:

140

Cày đồng đang buổi ban trưa, Mồ hôi đổ xuống như mưa ruộng cày. hay:

Ai ơi bưng bát cơm đầy, Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần. 104. THÁNG GIÊNG LÀ THÁNG ĂN CHƠI Tháng giêng là tháng ăn chơi, Tháng hai trồng đậu, trồng khoai, trồng cà. Tháng ba thì đậu đã già, Ta đi, ta hái về nhà phơi khô. Tháng tư đi tậu trâu bò, Để ta sắp sửa làm mùa tháng năm. Sớm ngày đem lúa ra ngâm, Bao giờ mọc mầm ta sẽ vớt ra. Gánh đi, ta ném ruộng ta, Đến khi nên mạ, thì ta nhổ về. Lấy tiền mượn kẻ cấy thuê, Cấy xong rồi mới trở về nghỉ-ngơi. Cỏ lúa dọn đã sạch rồi, Nước ruộng vơi mười, còn độ một hai. Ruộng thấp đóng một gàu giai, Ruộng cao thì phải đóng hai gàu sòng. Chờ cho lúa có đòng đòng, Bây giờ ta sẽ trả công cho người. Bao giờ cho đến tháng mười, Ta đem liềm hái ra ngoài ruộng ta. Gặt hái ta đem về nhà, Phơi khô quạt sạch ấy là xong công. CHÚ THÍCH : Bài này tuy cũng nói lên những cực nhọc quanh năm của nhà nông nhưng cũng còn được một tháng hưởng lạc:

Tháng giêng là tháng ăn chơi 105. MỘT NĂM CHIA MƯỜI HAI KỲ Một năm chia mười hai kỳ, Thiếp ngồi, thiếp tính khó gì chẳng ra. Tháng giêng ăn tết ở nhà, Tháng hai rỗi-rãi quay ra nuôi tằm. Tháng ba đi bán vải thâm,

141

Tháng tư đi gặt, tháng năm trở về. Tháng sáu em đi buôn bè, Tháng bảy, tháng tám trở về đong ngô. Chín mười cắt rạ đồng mùa, Một, chạp vớ được anh đồ dài lưng. Anh ăn rồi anh lại nằm, Làm cho thiếp phải quanh năm lo phiền. Chẳng thà lấy chú lực điền, Gạo bồ, thóc giống còn phiền nỗi chi. CHÚ THÍCH: Đời sống người nhà quê trong bài này đã thấy thoải mái hơn tình cảnh tả trong bốn bài trước nhiều, vì bên lợi tức công việc đồng ruộng còn thêm lợi tức những công việc phụ khác, chăm tằm, buôn vải, buôn bè. Đời sống luân lưu trong một năm như vậy vừa bớt vẻ cơ cực, vừa bớt vẻ nhàm chán của một công việc duy nhất.

106. THÁNG GIÊNG CHÂN BƯỚC ĐI CÀY Tháng giêng chân bước đi cày, Tháng hai vãi lúa ngày ngày siêng năng. Thuận mưa lúa tốt đằng đằng, Tháng mười gặt lúa ta ăn đầy nhà. 107. THÁNG GIÊNG ĂN TẾT Ở NHÀ Tháng giêng ăn tết ở nhà, Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội-hè. Tháng tư đong đậu nấu chè, Ăn tết đoan ngọ trở về tháng năm. Tháng sáu buôn nhãn bán trăm, Tháng bảy hôm rằm, xá tội vong nhân. Tháng tám chơi đèn kéo quân, Trở về tháng chín chung chân buôn hồng. Tháng mười buôn thóc, bán bông, Tháng một tháng chạp nên công hoàn thành. CHÚ THÍCH: Sự hưởng lạc và phú túc của người nhà quê đi buôn thật trái ngược đến như thành mỉa mai với đời sống của những người nhà quê theo nghề nông thuần túy.

108. TRỜI CHO CÀY CẤY ĐẦY ĐỒNG Trời cho cày cấy đầy đồng, Xứ nào xứ nấy trong lòng vui ghê. Một mai gặt lúa đem về, Thờ cha kính mẹ nhiều bề hiếu trung. 109. ƠN TRỜI MƯA NẮNG PHẢI THÌ Ơn trời mưa nắng phải thì,

142

Nơi thì bừa cạn, nơi thì cày sâu. Công lênh chẳng quản lâu lâu, Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng. Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang, Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. 110. TRÂU ƠI TA BẢO TRÂU NÀY Trâu ơi ta bảo trâu này, Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta. Cấy cày vốn nghiệp nông gia, Ta đây trâu đấy ai mà quản công. 111. RỦ NHAU ĐI CẤY ĐI CÀY Rủ nhau đi cấy đi cày, Bây giờ khó nhọc, có ngày phong lưu. Trên đồng cạn, dưới đồng sâu, Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa. 112. MỘT QUAN TIỀN TỐT MANG ĐI Một quan tiền tốt mang đi, Nàng mua những gì hãy tính cho ra. Thoạt tiên mua ba tiền gà, Tiền rưỡi gạo nếp với ba đồng trầu. Trở lại mua sáu đồng cau, Tiền rưỡi miếng thịt, giá rau mười đồng. Có gì mà tính chẳng thông, Tiền rưỡi gạo tẻ, sáu đồng chè tươi. Ba mươi đồng rượu chàng ôi, Ba mươi đồng mật, hai mươi đồng vàng. 113. AO TO TA THẢ CÁ CHƠI Ao to ta thả cá chơi, Hồ rộng nuôi vịt, vườn khơi nuôi gà. Quanh năm khách khứa trong nhà, Ao vườn sẵn đó lọ là tìm đâu. 114. LÍNH THÚ THỜI XƯA Ngang lưng thì thắt bao vàng, Đầu đội nón dấu vai mang súng dài. Một tay thì cắp hỏa mai, Một tay cắp giáo quan sai xuống thuyền. Thùng thùng trống đánh ngũ liên, Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa.

143

115. BA NĂM TRẤN THỦ LƯU ĐỒN Ba năm trấn thủ lưu đồn, Ngày thì canh điếm, tối dồn việc quan. Chém tre đẵn gỗ trên ngàn, Hữu thân hữu khổ phàn nàn cùng ai. Miệng ăn măng trúc măng mai, Những giang cùng nứa lấy ai bạn cùng? Nước giếng trong cá nó vẫy vùng. 116. SÚC SẮC SÚC SẺ Súc sắc súc sẻ, Nhà nào, nhà này, Còn đèn, còn lửa, Mở cửa cho anh em chúng tôi vào. Bước lên giường cao, Thấy đôi rồng ấp. Bước xuống giường thấp, Thấy đôi rồng chầu. Bước ra đàng sau, Thấy nhà ngói lợp. Voi ông còn buộc, Ngựa ông còn cầm, Ông sống một trăm, Thêm năm tuổi lẻ, Vợ ông sinh đẻ, Những con tốt lành. Những con như tranh, Những con như vẽ * (*) Người ta thường đọc câu này là “những con như rối”. CHÚ THÍCH : Khoảng nửa đêm ba mươi tết trẻ con nhà nghèo đi thành từng bọn đến cửa các nhà xin tiền. Đứa đi đầu cầm một cái ống đựng tiền đã xin được lắc lên, lắc xuống thànhg tiếng “súc sắc”, vừa lắc vừa hát bài chúc tụng này.

V LINH TINH 117. LÁC ĐÁC MƯA NGÂU Lác đác mưa ngâu, Sình sịch mưa ngâu, Lá ngâu rụng xuống, bông lau phất cờ. Nước trong xanh, lặng ngắt như tờ,

144

Một đàn cá lớn nhấp nhô đầu ghềnh. 118. TRĂNG BAO NHIÊU TUỔI TRĂNG GIÀ Trăng bao nhiêu tuổi trăng già, Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi non. Trăng bao nhiêu tuổi trăng tròn, Núi bao nhiêu tuổi núi còn trơ trơ. 119. TRONG ĐẦM GÌ ĐẸP BẰNG SEN Trong đầm gì đẹp bằng sen, Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng. Nhị vàng bông trắng lá xanh, Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn. CHÚ THÍCH: Nếu cây tre đã từ lâu tượng trưng cho đức tính bất khuất của dân tộc Việt nam dưới mọi giông bão lịch sử, thì hoa sen cũng đã từ lâu được mặc nhiên chọn là thứ “quốc hoa” tượng trưng cho tâm hồn thanh cao của dân tộc, không hề biến tiết ở mọi hoàn cảnh.

120. CÔ KIA GÁNH NƯỚC QUANG MÂY Cô kia gánh nước quang mây! Cho xin một gáo tưới cây ngô đồng. Ngô đồng thêm tốt, thêm xanh, Để cho chim phượng đậu cành so-le. 121. ĐỐ AI Đố ai biết lúa mấy cây, Biết sông mấy khúc, biết mây mấy từng. Đố ai quét sạch lá rừng, Để ta khuyên gió, gió đừng rung cây. 122. ĐÈN KHOE ĐÈN TỎ HƠN TRĂNG Đèn khoe đèn tỏ hơn trăng, Đèn ra ngoài gió, còn chăng hỡi đèn. Trăng khoe trăng tỏ hơn đèn, Cớ sao trăng phải chui luồn đám mây? DOÃN QUỐC SỸ Sưu tập

145