Verslag Abb Zonder Voorpagina

INLEIDING Bioscopen hebben over het algemeen één functie: ontspanning en amusement. Dit wordt in de bioscoop natuurlijk gedaan door het kijken naar een film. Om het film kijken optimaal te benutten zijn middelen nodig, deze worden door het gebouw aangeboden. Er zit verschil in bioscopen wat betreft uiterlijk en beleving. Dit heeft invloed op je beleving van film en plezier. Maar dat neemt niet weg dat alle bioscopen gelijk aan elkaar zijn. Integendeel, bioscopen kunnen sterk verschillen. Om dit aan te tonen, willen wij een onderzoek doen aan de hand van een analyse naar twee bioscopen in Nederland. De Bioscoop Pathé te Rotterdam en de Bioscoop Utopolis te Emmen worden onder de loep genomen. We hebben voor deze twee gebouwen gekozen omdat de Bioscoop Pathé te Rotterdam door een bekende architect is ontworpen en de Bioscoop Utopolis te Emmen omdat het gebouw nogal nieuw is en het een uitnodigende vorm heeft. De gebouwen worden geanalyseerd door handmatig geschetste analysetekeningen van elk gebouw tegenover elkaar te zetten en per onderdeel te vergelijken. In het verslag worden de gebouwen op verschillende vlakken, zoals organisatie, constructie en vormen vergeleken. Verder wordt er ook achtergrondinformatie verschaft.

3

INHOUDSOPGAVE Inleiding

BLZ. 3

Inhoudsopgave

BLZ. 4

Achtergrondinformatie architecten

BLZ. 5

2. Situatie

BLZ. 6

3. Vormen

BLZ. 11

4. Organisatie

BLZ. 14

5. Entree

BLZ. 25

6. Routing

BLZ. 29

7. Constructie

BLZ. 32

8. Gevels

BLZ. 34

9. Details

BLZ. 35

10. Materialen

BLZ. 37

11. Vergelijkingstekeningen

BLZ. 38

Conclusie

BLZ. 39

Bronnen

BLZ. 40

4

ACHTERGRONDINFORMATIE ARCHITECTEN Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Koen van Velsen

Utopolis, Entree voor de Stad!

Koen van Velsen is geboren op 17 februari 1952. Hij studeerde op 28 jarige leeftijd af aan de Academie van de Bouwkunst.

Ontworpen door de architecten van het bureau DP6. Deze architecten zien zichzelf als reflecterende architecten. Ze zoeken de opgave achter de opgave en verdiepen zich in het programma van eisen. Ook vinden ze van zichzelf dat ze een sterke verbondenheid vormen met het landschap en omgeving door het gebruik van materialen die natuurlijk en contrastrijk zijn. Bij het ontwerp van de bioscoop Utopolis van Emmen is er vooral gebruik gemaakt van een wit volume met glas. Het witte volume beeld uit dat er stak een doek is getrokken om alle ruimten die geen licht van buiten willen en mogen ontvangen. Er is gekozen voor wit omdat dit overeenkomt met het doek waar film op geprojecteerd worden. De bioscoop zelf beeld dus tevens een projectiedoek voor waar een filmisch effect door projecties en belichting kan ontstaan. Ook is opvallend dat het ontwerp aan de rand van de stad van Emmen staat, hierdoor is het de entree van Emmen. In alle projecten word gestreefd naar contrasterende materialen, dit kan in verschillende vormen tot uiting worden gebracht, namelijk: structuur, textuur, volume, e.d.

Van 1971 tot 1977 werkte van Velsen bij Van der Pol, Blom, Assendelft en Koning. Van Velsen startte in 1977 een architectenpraktijk in Hilversum. Opmerkelijk was dat deze praktijk zich bevond in een gehuurde directiekeet. Nomadisch omschrijft hij zijn bestaan in die tijd. Momenteel is zijn architectenpraktijk gevestigd in een pand dat door zichzelf is ontworpen. Dit pand staat in het centrum van Hilversum. Van Velsen voelt zich verwant met onbevangen, uitvindingrijke architecten als Arne van Herk, die met een wijde blik herdefiniëren en oplossingen zoeken. De ontwerpen van Koen van Velsen zijn geen standaard kantoren, maar werkgebouwen waarin architectuur op een vernieuwende manier de omgeving beïnvloedt. Hij houdt zicht niet alleen bezig met de architectuur, maar ook interieur, stedenbouw en landschap. De schaal en complexiteit van de gerealiseerde opdrachten hebben zich ontwikkeld van woonhuizen tot openbare gebouwen. Voorbeelden hiervan zijn het Commissariaat voor de Media in Hilversum (1998-2001), het Stadhuis in Terneuzen (1993-1996), de Rijksacademie in Amsterdam (1987 - 1992), het Universiteitsmuseum Utrecht (1993-1996) en diverse woningbouwprojecten.

Opvallend is dat er meer van dit soort bioscopen in de utopolis-reeks zijn gemaakt. Die van Almere springt er daarbij het meeste uit in overeenkomsten, te zien op onderstaand plaatje.

Hij ontwierp eerst nog een gebouw als de bibliotheek in Zeewolde (1985 - 1989) die bestaat uit meerdere in elkaar geschoven elementen. Later ontwerpt hij gebouwen uit een volume met uitkragingen, opbouwen en patio's, bijvoorbeeld Kennispoort in Eindhoven (2000 - 2002). Wat interessant is aan van Velsen is dat hij aan één project tegelijk werkt, dit omdat hij vindt dat elk project zijn eigen aanpak vraagt. Je herkent zijn projecten aan zijn persoonlijke stijl. Wel is er verschil te zien tussen zijn projecten in zijn loopbaan. Hij begon zijn loopbaan met een drukke Deconstructivistische stijl met veel verschillende materialen en momenteel hanteert hij een sobere, modernistische vormgeving. Van Velsen heeft een aantal prijs in de wacht gesleept. Hij kreeg onder andere: • De Amsterdamse Mart Stam prijs van de Gemeente Amsterdam • De Rietveldprijs voor het Universiteitsmuseum in Utrecht • BNA-kubus 2002 voor zijn werk

5

1.

SITUATIE

Emmen

Rotterdam

6

2.1

Situatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De bioscopen liggen beide in een stad. Het verschil is alleen dat Pathé midden in het centrum van Rotterdam ligt en Utopolis ligt aan de rand van Emmen.

7

2.2

Situatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De bioscoop in Rotterdam ligt aan een plein (Schouwburgplein) en is omringd door andere gebouwen, onder andere door de Schouwburg van Rotterdam. De bioscoop in Emmen heeft maar één gebouw naast zich staan.

8

2.3

Situatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Een duidelijk verschil bij de kavelaanduiding is dat de kavel in Emmen meer groenvoorziening om zich heen heeft dan de kavel in Rotterdam

9

2.4

Situatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Een duidelijk verschil bij de zichtlijnen is dat Bioscoop Pathé alleen zichtlijnen bij de hoofdingang heeft. Bioscoop Utopolis heeft meer zichtlijnen. Daar zijn de zichtlijnen aan de twee lange kanten zit.

10

3.0

VORMEN

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Bij beide bioscopen hadden ze een hoofdvorm, deze hebben ze getransformeerd. Doormiddel van subtractie. Het verwijderen van volumes uit een hoofdvolume.

11

3.1

Vormen

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Pathé en Utopolis hebben beide als hoofdvorm een rechthoek. Door subtractie zijn de architecten beide tot het huidige ontwerp gekomen. Wel interessant is dat ze de dezelfde ontwerptechniek hebben gebruikt, maar dat het twee verschillende ontwerpen zijn geworden.

12

3.2

Vormen

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De opbouw van het ontwerp is afgeleid van een Hunebed.

13

4.0

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Je ziet dat in beide bioscopen de zalen zijn weergegeven. De vorm van de zaal is enigszins gelijk, de organisatie is totaal verschillen. Bij Utopolis zijn alle zalen naast elkaar gelegen, met soms een klein beetje tussenruimte. Pathé heeft de zalen achter elkaar, dus anders geordend, bovendien zijn er bij Pathé twee zalen boven elkaar gezet. Dat de vorm gelijk is is logisch, er moet namelijk in een bioscoop gezorgd worden dat er optimaal beeld en beleving is voor de bezoeker. Daarom is de vloer onder een hoek gezet. 4.1

Organisatie 14

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking

15

4.2

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Bovenstaand is te zien wat bediende, dienende en verkeersruimte is. De hal van Utopolis loopt over van dienende naar bediende ruimte. Dit omdat je bij de overgang de kassa hebt gepasseerd.

16

4.3

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Links Pathé, waar de twee meest logische benaderingen weergegeven zijn. Bij Utopolis zijn deze benaderingen in een twee 3D tekeningen weergeven. De bovensten geld voor de bezoeken vanuit het centrum en de stad. De onderste geeft de benadering weer als je van buiten de stad komt, dit is dus het zicht wat je ziet als je met de auto komt. Dit zicht geld dus niet alleen voor de bezoeker, dit is tevens het zicht dat iedereen voor zich krijg als men met die weg de stad wil betreden. Utopolis kenmerkt zich daarom als entree voor de stad Emmen. Pathé is daarin heel anders, het ligt namelijk midden in het centrum van Rotterdam.

17

4.4

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Het gele geeft weer wat er openbare ruimte is binnen Pathé. De meerderheid is dus voor iedereen toegankelijk. Hier zit natuurlijk aan vast dat je een kaartje hebt. Bij Utopolis is de uitwerking daarom anders gedaan. Het meest zwart in de tekening geeft de meest private ruimtes, wit is daarom juist het meest openbaar. De gearceerde ruimtes zijn de ruimtes waar je een kaartje voor nodig bent.

18

4.5

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De verschillende verdiepingen. Bij een bioscoop blijkt dit lastig weer te geven te zijn. Dat komt omdat de zalen vaak over meerdere verdiepingen hun plek innemen. Dit kwamen we bij beide bioscopen tegen.

19

4.6

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Grootte: Publiek: Privaat: Zalen: Foyer:

Bioscoop Utopolis Emmen

Grootte: 2215 m 284 m 1214 m 1000 m

Publiek: Privaat: Zalen:

3498m 1485 m 1984m

Vergelijking Utopolis is een stukje groter dan Pathé. Dat is een verschil. De verhouding met een totaal kun je ook vergelijken. Hierbij zie je dat publieke ruimte relatief even groot is. De private ruimte is echter sterk verschillend. Pathé is hierbij een stuk bescheidener.

20

4.7

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Ontmoetingsruimtes binnen de bioscoop. Opmerkelijk is dat er bij de ingang altijd ontmoeting plaatsvindt. Bij Utopolis is de ontmoeting aaneengeregen. Bij Pathé is het gescheiden op de plattegrond. Wel zie je dat de ontmoetingsruimte aangrenzend is aan de zalen, wat ook bij Utopolis duidelijk gebeurt.

21

4.8

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Bij beide bioscopen zijn de schachten niet midden in een ruimte geplaats maar aan de zijkant.

22

4.9

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Op de plattegrond is bij Pathé duidelijk de ruimte in ruimte te zien. Bij Utopolis is juist de ruimte aan gang het meest opvallend.

23

4.10

Organisatie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De bioscoop in Rotterdam heeft ruimte in ruimte dit zie je ook terug bij de bioscoop in Emmen. Deze laatste bioscoop zie je ook de ruimtes aan de gang zitten.

24

5.0

ENTREE

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Bij beide gebouwen is zowel een zijdelingse als frontale benadering.

25

5.1

Entree

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De entree van het Utopolis is in de gevel gezet, naar binnen toe. Dit nodigt uit om daar naar binnen te gaan, vooral voor de mensen die het gebouw zijdelings benaderen. Bij Pathé is ligt de ingang ook dieper in de gevel, hier is dat echter gedaan als een ander object van het gebouw, de ‘witte’ doos ‘zweeft’ boven de ingang.

26

5.2

Entree

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Waar bij Pathé de ingang op de korte zijde van het gebouw ligt is bij Utopolis juist gekozen om de ingang te doen waar je het gebouw over de hele lengte kan zien.

5.3

Entree 27

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Opvallend is dat bij allebeide gebouwen al veel gezien in van het gebouw voor dat men het binnengaat. Dit komt omdat bij veel routingen naar het gebouw toe je er rondom heen moet.

28

6.0

ROUTING

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Bij Bioscoop Utopolis is de route georganiseerd en loopt alles in elkaar over. Bij Pathé is het niet duidelijk hoe de route loopt, waardoor het een chaos lijkt.

6.1

Routing 29

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De route van de medewerkers bij Pathé loopt door de route van de bezoekers. Alleen zijn er wel een aantal plekken waar er alleen toegang is voor de medewerkers.

30

6.2

Routing

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De constructie van het gebouw loopt ook door in de routing en komt bij beide gebouwen op een trap uit.

31

7.0

Constructie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Tribuneconstructie - beton Vierkante kolom – beton Ronde kolom – beton begaande grond Kernen

betonkolom

Vergelijking Voor beide gebouwen is hoofdzakelijk gebruik gemaakt van kolommen en vloeren. Een afwijking hierop is dat er bij Bioscoop Pathé een vakwerk in de gevel zit. Voor beide gebouwen is gebruik gemaakt van beton en staal. De kolommen zijn in beide gebouwen gerangschikt op een stramienrooster. Bij Bioscoop Utopolis is er een afwijking in dit systeem, omdat de ondersteuning van de zaal daar beperkt is door de aanwezigheid van een trap. Doordat er gebruik is gemaakt van kolommen is er beperkt vrije indeling mogelijk.

32

7.1

Constructie

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Dit omdat de zalen de indeling hoofdzakelijk bepalen. De constructie is in beide gevallen aangepast op het programma en de beweging. Er is echter wel een afwijking, in beide gevallen zijn er één of twee kolommen op de trap geplaatst. De stabiliteit in beide gebouwen is gewaarborgd door kernen in het gebouw te plaatsen zoals de liftschaften. Bij Bioscoop Pathé is daarnaast gebruik gemaakt van een vakwerk in de gevel. 8.0

GEVELS 33

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking De gevels zijn beide gatengevels en vlakkengevels. Bij Pathé is er per gedeelte een apart vlak, waarbij het bij Utopolis één geheel is.

34

9.0

Detaillering

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Bij Pathé zijn er meer details bekend. In beide gevallen is de constructie eerst opgebouwd. En tot slot de gevelbekleding.

35

9.1

Detaillering

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Horizontaal detail van een binnenwand aansluiting van een zaal.

36

10.0

MATERIALEN

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking Bij Pathé is er gebruik gemaakt van golfplaten en glas. Bij Utopolis is er ook gebruik gemaakt van glas, maar ook van pleisterwerk en plaatmateriaal. Vergelijking

37

11.0

VERGELIJKINGSTEKENINGEN

Bioscoop Pathé Rotterdam

Bioscoop Utopolis Emmen

Vergelijking In de bovenste tekening ziet u de gevelopbouw en in de onderste tekeningen ziet u een aansluiting.

38

CONCLUSIE De Bioscoop Pathé in Rotterdam is gelegen in hartje Rotterdam, dit is een zeer groot contrast met de bioscoop Utopolis die gelegen is aan de rand van Emmen met uitzicht op de weilanden. Bij toeval lijkt de hoofdvorm in de plattegrond veel op elkaar. Dit is zeer toevallig, verder lijken de gebouwen natuurlijk niet heel veel op elkaar. Ook toevallig is dat in het ontwerp een overeenkomst is in de visie. Hierin is echter een verschillende interpretatie aan gegeven. Het gaat over het wit zijn van de gevel. Bij Utopolis is dit bedoeld als een wit doek over de ruimtes die geen daglicht verdragen. Bij Pathé is het gebouw van afstand een witte doos, tot hiertoe zijn ze bijna identiek. Als men echter dichterbij Pathé komt veranderd het witte van stak en vreemd, naar grauw, gevoelig en kwetsbaar. Daarnaast verschilt de organisatie van de gebouwen. Bij Bioscoop Pathé in Rotterdam is voornamelijk het centrale object, of ruimte in ruimte, terug te vinden. Bij Bioscoop Utopolis in Emmen is de organisatie hoofdzakelijk op het principe ‘gang’ berust, waaraan de andere ruimten zijn gelegen. Een overeenkomst is dat beide gebouwen voor een gedeelte volledig gesloten zijn, het andere deel is juist zo open mogelijk gelaten, bij Pathé is dit gedaan door het doorlopen van plein in gebouw, bij Utopolis is het gedaan als een opening onder en door het gebouw heen. In de routing is ons opgevallen dat er een groot verschil is. Utopolis is logisch en geordend. Je hebt er één ingang, waar je een hal inloopt, hier koop je eten en drinken, daarna koop je het filmkaartje. Je komt in een hal/gang, waar je nog kan wachten bij enkele tafeltjes tot de film begint. Na de film gekeken te hebben loopt men de zaal een deur weer uit, en je eindigt in de uitgangshal. Bij Pathé wordt de routing als chaotisch ervaren.

39

Bronnen

Boeken • •

Het architectonische detail, NAi Uitgevers Rodermond, J. Koen van Velsen. Uitgeverij 010 Rotterdam

Internet • • •

www.DB6.nl www.architectuur.org www.architectenweb.nl

40