Tom Tat Tinh Hinh Gioi

VIET NAM

UNITED NATIONS

Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam

Tãm t¾t t×nh h×nh giíi

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

1

Lêi nãi ®Çu Hµ Néi, th¸ng 10/2002 Nh÷ng kinh nghiÖm toµn cÇu cho chóng ta thÊy nh÷ng quèc gia tÝch cùc ñng hé cho quyÒn cña ng­êi phô n÷ vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña phô n÷ víi c¸c nguån lùc vµ c¬ héi gi¸o dôc sÏ ph¸t triÓn nhanh h¬n vµ cã tû lÖ nghÌo ®ãi thÊp h¬n. Nh­ng sù b×nh ®¼ng nh­ vËy chØ cã thÓ ®¹t ®­îc th«ng qua hµnh ®éng. CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nh»m thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a nam vµ n÷ vÒ gi¸o dôc, c¬ héi cã viÖc lµm, c¸c quyÒn ®èi víi tµi s¶n, tiÕp cËn tíi tÝn dông, tiÕng nãi chÝnh trÞ vµ quyÒn tham gia quyÕt ®Þnh. C¸c tæ chøc Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam tin r»ng hµnh ®éng ®Ó ®¹t ®­îc b×nh ®¼ng giíi lµ néi dung hÕt søc quan träng trong nÒn qu¶n trÞ quèc gia tèt cña ViÖt Nam. Nã ®¶m b¶o r»ng mäi viÖc ChÝnh phñ tiÕn hµnh ®Òu nh»m ®¸p øng nhu cÇu vµ lîi Ých cña mäi thµnh viªn trong x· héi vµ lîi Ých ®­îc ph©n phèi mét c¸ch c«ng b»ng cho nam giíi vµ phô n÷. TiÕn bé vÒ b×nh ®¼ng giíi lµ yªu cÇu b¾t buéc ®Ó ViÖt Nam ®¹t ®­îc c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn to lín cña m×nh. Cho dï ®ã lµ ChiÕn L­îc Ph¸t triÓn Kinh tÕ-X· héi10 n¨m, Ch­¬ng tr×nh §Çu t­ c«ng céng, hay ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo võa ®­îc hoµn tÊt, th× vÊn ®Ò bÊt b×nh ®¼ng giíi cÇn ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch trùc diÖn nh­ lµ mét vÊn ®Ò ph¸t triÓn c¨n b¶n, cã nh­ vËy th× nh÷ng chiÕn l­îc nµy míi ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®· ®Æt ra. §©y lµ th«ng ®iÖp trung t©m cña cuèn Tãm t¾t t×nh h×nh giíi cña Liªn Hîp Quèc. B¸o c¸o “Tãm t¾t t×nh h×nh giíi” dùa trªn sù thay ®æi quan träng vÒ ph­¬ng thøc tiÕp cËn toµn cÇu nh»m ®¹t ®­îc b×nh ®¼ng giíi. Chóng ta biÕt r»ng b×nh ®¼ng giíi kh«ng thÓ ®¹t ®­îc th«ng qua mét nhãm hay mét sè c¸ nh©n. ChØ cã thÓ ®¹t ®­îc b×nh ®¼ng giíi khi cã sù quan t©m chØ ®¹o tÝch cùc cña c¸c nhµ l·nh ®¹o còng nh­ cã cam kÕt vµ hµnh ®éng réng r·i cña ChÝnh phñ vµ c¸c ®èi t¸c ph¸t triÓn. Ph­¬ng thøc lång ghÐp giíi nh»m thay ®æi c¸ch thøc t­ duy vµ hµnh ®éng cña ng­êi d©n vµ c¸c tæ chøc. Ph­¬ng thøc ®ã nh»m ®¶m b¶o r»ng nh÷ng sù phøc t¹p vµ kh¸c biÖt trong cuéc sèng cña nam giíi vµ phô n÷ còng nh­ nh÷ng nhu cÇu vµ ­u tiªn cña hä ®­îc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hÖ thèng vµ toµn diÖn ë tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ trong tõng giai ®o¹n x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch, ch­¬ng tr×nh. ChØ khi nµo viÖc lång ghÐp giíi ®­îc chÊp nhËn vµ thùc hiÖn thµnh c«ng th× chóng ta míi cã thÓ b¾t ®Çu c¶m thÊy tin t­ëng r»ng c¸c chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh sÏ xem xÐt, ®¸p øng nhu cÇu vµ ­u tiªn cña mçi ng­êi d©n vµ toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam - nam giíi, phô n÷, trÎ em g¸i vµ trÎ em trai - cã thÓ tham gia vµ h­ëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng c¸c thµnh tùu cña ®Êt n­íc. B¸o c¸o Tãm t¾t t×nh h×nh giíi ph¶n ¸nh rÊt ®óng lóc nh÷ng vÊn ®Ò vµ nh÷ng mèi quan t©m chñ yÕu vÒ giíi t¹i ViÖt Nam theo nhËn ®Þnh cña Liªn Hîp Quèc. B¸o c¸o ghi l¹i nh÷ng ph¸t hiÖn gÇn ®©y vÒ kÕt qu¶ b×nh ®¼ng giíi ®¹t ®­îc ®èi víi c¶ phô n÷ vµ nam giíi trªn c¸c mÆt nh­ tû lÖ nhËp häc ë bËc tiÓu häc, y tÕ vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo B¸o c¸o ghi l¹i. B¸o c¸o cßn tr×nh bµy chi tiÕt vÒ nh÷ng nguy c¬ b¹o lùc ®èi víi phô n÷ gia t¨ng trong thêi gian qua nh­ c¸c hµnh vi b¹o lùc trong gia ®×nh vµ bu«n b¸n phô n÷ - còng nh­ nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng cßn ®ang tån t¹i vÒ møc l­¬ng vµ g¸nh nÆng c«ng viÖc. Ngoµi ra, cßn cã mét ch­¬ng ®Ò cËp riªng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong nÒn v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc thiÓu sè, bëi nh÷ng nhãm d©n téc thiÓu sè nµy còng th­êng dÔ bÞ t¸c ®éng bëi mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Chóng t«i hy väng r»ng nh÷ng ph©n tÝch vµ ph¸t hiÖn trong B¸o c¸o Tãm t¾t t×nh h×nh giíi sÏ cæ vò ®éc gi¶ xem xÐt c¸c mèi quan hÖ vÒ giíi ë ViÖt Nam, so s¸ch vai trß, ­u tiªn vµ nhu cÇu kh¸c nhau gi÷a phô n÷ vµ nam giíi trong x· héi còng nh­ t×m hiÓu c¸c mèi quan hÖ quyÒn lùc bÊt b×nh ®¼ng vÉn cßn tån t¹i gi÷a nam vµ n÷. Víi nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch nµy, chóng ta cã thÓ dù ®o¸n tèt h¬n nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh ®èi víi c¶ nam vµ n÷, quan t©m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµy ngay tõ khi b¾t ®Çu x©y dùng ch­¬ng tr×nh, chÝnh s¸c ph¸t triÓn vµ t¨ng c­êng c¬ héi ®Ó phô n÷ vµ nam giíi ®­îc h­ëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng nh÷ng thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. T¹i Héi NghÞ Th­îng ®Ønh Thiªn niªn kû cña Liªn Hîp Quèc n¨m 2000, ViÖt Nam cïng víi 188 quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi ®· nhÊt trÝ th«ng qua b¶n Tuyªn bè Thiªn niªn kû vµ cam kÕt thùc hiÖn t¸m Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn Kû (MDGs). Trong nh÷ng môc tiªu nµy, Môc tiªu sè 3: T¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi vµ n©ng cao vÞ thÕ, n¨ng lùc cho phô n÷, cã thÓ ®¹t ®­îc mét c¸ch tèt nhÊt nÕu c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

2

chÝnh s¸ch vµ nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong lÜnh vùc ph¸t triÓn ®¶m b¶o cho nh÷ng vÊn ®Ò giíi trë thµnh mét phÇn cÇn thiÕt vµ rÊt quan träng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Chóng t«i hy väng r»ng cuèn Tãm t¾t t×nh h×nh giíi sÏ gióp gîi lªn nh÷ng suy nghÜ vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi, cung cÊp th«ng tin cho cuéc th¶o luËn nµy vµ t¹o ra ®éng lùc cho nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ. Jordan D. Ryan §iÒu phèi viªn Th­êng tró Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam

Môc lôc Tr×nh tù c¸c sù kiÖn liªn quan ®Õn b×nh ®¼ng giíi vµ phô n÷ .............................................................. 4 ThuËt ng÷ vÒ giíi .............................................................................................................................. 7 Ph©n tÝch giíi - Sè liÖu thèng kª vµ nghiªn cøu .............................................................................. 13 Tæng quan vÒ giíi vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam ....................................................................................16 C¸c quan hÖ vÒ giíi trong qu¸ khø ................................................................................................. 20 Bé m¸y quèc gia t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi .................................................................................... 24 ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b×nh ®¼ng giíi ............................................................................................. 26 Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong gi¸o dôc ................................................................................................... 31 Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong lao ®éng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ............................................................ 35 Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong n«ng nghiÖp vµ sö dông ®Êt ..................................................................... 39 C¸c vÊn ®Ò giíi trong y tÕ vµ ch¨m sãc søc kháe ............................................................................. 43 B¹o hµnh giíi ..................................................................................................................................49 VÊn ®Ò giíi trong nÒn v¨n hãa c¸c d©n téc thiÓu sè ....................................................................... 53 Sù tham gia cña phô n÷ .................................................................................................................. 57 C¸c tæ chøc quèc tÕ cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam ................... 60 C¸c tæ chøc trong n­íc cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam .............. 74 C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam .......... 78 §èi t¸c hµnh ®éng vÒ giíi ............................................................................................................... 83

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

3

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

4 /5

Tr×nh tù c¸c sù kiÖn liªn quan ®Õn b×nh ®¼ng giíi vµ phô n÷ N¨m 43 sau C«ng nguyªn

Hai Bµ Tr­ng khëi nghÜa chèng l¹i qu©n x©m l­îc ph­¬ng B¾c

248

Bµ TriÖu l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa chèng l¹i qu©n x©m l­îc ph­¬ng B¾c

1483

Bé LuËt Hång §øc cña Nhµ Lª mang l¹i cho phô n÷ quyÒn ®­îc h­ëng thõa kÕ, quyÒn ®­îc ly h«n vµ ®­îc b¶o vÖ khái b¹o lùc

1930

Thµnh lËp §¶ng Céng s¶n §«ng d­¬ng vµ Héi Gi¶i phãng phô n÷ (TiÒn th©n cña Héi Liªn hiÖp Phô n÷)

1941

Thµnh lËp Héi Phô n÷ Cøu quèc

1946

§iÒu 9 HiÕn ph¸p ®Çu tiªn ghi:” TÊt c¶ quyÒn bÝnh trong n­íc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt nßi gièng, g¸i trai, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o..” vµ “phô n÷ b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ mäi ph­¬ng diÖn”. Thµnh lËp Héi Liªn HiÖp Phô n÷ ViÖt Nam.

1950

Héi Phô n÷ Cøu quèc s¸p nhËp víi Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ tæ chøc §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø nhÊt.

1956

§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø hai

1959

§iÒu 24 cña HiÕn ph¸p ghi:” Phô n÷ cã quyÒn b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ c¸c mÆt sinh ho¹t chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi. Cïng viÖc lµm nh­ nhau, phô n÷ ®­îc h­ëng l­¬ng ngang víi nam giíi. Nhµ n­­íc b¶o ®¶m cho c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc ®­­îc nghØ tr­íc vµ sau khi ®Î mµ vÉn h­ëng nguyªn l­¬ng”.

1960

LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh ®Çu tiªn nhÊn m¹nh c¸c nguyªn t¾c h«n nh©n tù do lùa chän, mét vî mét chång, b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña phô n÷ vµ con c¸i.§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø baThµnh lËp Héi Liªn hiÖp Phô n÷ Gi¶i phãng MiÒn Nam ViÖt Nam

1965

Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ph¸t ®éng cuéc vËn ®éng phô n÷ “ Ba ®¶m ®ang”

1974

§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø t­

1980

ChÝnh phñ ViÖt Nam ký C«ng ­íc Liªn Hîp Quèc vÒ Xãa bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi Phô n÷ (C«ng ­íc CEDAW) §iÒu 63 cña HiÕn ph¸p ghi :” Nhµ n­­íc vµ x· héi ch¨m lo ph¸t triÓn c¸c nhµ hé sinh, nhµ trÎ, líp mÉu gi¸o, nhµ ¨n c«ng céng vµ nh÷ng c¬ së phóc lîi x· héi kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho phô n÷ s¶n xuÊt, c«ng t¸c, häc tËp vµ nghØ ng¬i”

1982

Phª chuÈn C«ng ­íc Liªn Hîp Quèc vÒ Xãa bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi Phô n÷ §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø n¨m

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

5

1984

§iÒu 138 Bé LuËt H×nh sù ghi :”Mäi h×nh thøc x©m ph¹m tíi quyÒn cña ng­êi phô n÷ ®Òu bÞ xö ph¹t”.

1986

LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh míi nghiªm cÊm t¶o h«n (phô n÷ d­íi 18 tuæi vµ nam d­íi 20 tuæi), vµ ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng cña vî chång vÒ thõa kÕ vµ tµi s¶n.

1987

§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø s¸u

1988

ChÝnh s¸ch D©n sè vµ KÕ ho¹ch hãa gia ®×nh khuyÕn khÝch mçi cÆp vî chång chØ nªn cã mét ®Õn hai con; gîi ý tuæi sinh con ®Çu lßng cho ng­êi mÑ vµ ng­êi cha lµ 22 vµ 24 ®èi víi khu vùc ®« thÞ, vµ 19 vµ 21 ®èi víi n«ng th«n; vµ nªu kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn sinh tõ 3 ®Õn 5 n¨m. QuyÕt ®Þnh 163 cña Héi ®ång Bé Tr­ëng ghi: “C¸c cÊp chÝnh quyÒn khi nghiªn cøu x©y dùng chÝnh s¸ch, so¹n th¶o luËt vµ lËp kÕ ho¹ch liªn quan ®Õn phô n÷, trÎ em ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho Héi Liªn hiÖp Phô n÷ cïng cÊp tham gia ®ãng gãp ý kiÕn”.

1990

ChÝnh phñ ViÖt Nam phª chuÈn C«ng ­íc vÒ QuyÒn TrÎ em cña Liªn Hîp Quèc

1992

§iÒu 63 cña HiÕn Ph¸p míi ghi: “C«ng d©n n÷ vµ nam cã quyÒn b×nh ®¼ng vÒ mäi mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ gia ®×nh. Nghiªm cÊm mäi hµnh vi ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷, xóc ph¹m nh©n phÈm phô n÷. Lao ®éng n÷ vµ nam viÖc lµm c«ng viÖc nh­­ nhau th× h­ëng tiÒn l­¬ng ngang nhau. Lao ®éng n÷ cã quyÒn h­ëng chÕ ®é thai s¶n. Phô n÷ lµ viªn chøc Nhµ n­íc vµ ng­êi lµm c«ng ¨n l­­¬ng cã quyÒn nghØ tr­­íc vµ sau khi sinh ®Î mµ vÉn h­­ëng l­­¬ng, phô cÊp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.” §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø b¶y

1993

NghÞ quyÕt IV Bé ChÝnh trÞ ®Æt môc tiªu “n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn vµ vËt chÊt cho ng­êi phô n÷ “ vµ “cñng cè ®Þa vÞ x· héi cña ng­êi phô n÷ vµ thùc hiÖn c¸c quyÒn b×nh ®¼ng cña phô n÷”

1994

ChØ thÞ 37 cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng nªu râ §¶ng vµ ChÝnh phñ cÇn ®¹t Ýt nhÊt 20% tû lÖ n÷ tham gia. Mäi ban ngµnh cña bé m¸y nhµ n­íc ®­îc yªu cÇu n©ng cao nhËn thøc vÒ giíi, x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c kü n¨ng cña phô n÷, lËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o c¸n bé n÷, vµ t¨ng tû lÖ lao ®éng n÷.

1995

§iÒu 20 Bé LuËt Lao ®éng nghi:” Mäi ng­­êi cã quyÒn tù do lùa chän nghÒ vµ n¬i häc nghÒ phï hîp víi nhu cÇu viÖc lµm cña m×nh. Doanh nghiÖp, tæ chøc vµ c¸ nh©n cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®­îc më c¬ së d¹y nghÒ.§iÒu 110:” C¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm më réng nhiÒu lo¹i h×nh ®µo t¹o thuËn lîi cho lao ®éng n÷ ®Ó ngoµi nghÒ ®ang lµm ng­­êi lao ®éng n÷ cßn cã thªm nghÒ dù phßng vµ ®Ó viÖc sö dông lao ®éng n÷ ®­îc dÔ dµng, phï hîp víi ®Æc ®iÓm vÒ c¬ thÓ, sinh lý vµ chøc n¨ng lµm mÑ cña phô n÷.” ViÖt Nam cö mét ®oµn gåm 18 ®¹i biÓu dù Héi nghÞ lÇn thø t­ cña Liªn Hîp Quèc vÒ Phô n÷ t¹i B¾c Kinh vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký C­¬ng lÜnh Hµnh ®éng Quèc tÕ vµ Tuyªn bè B¾c Kinh t¹i Héi nghÞ nµy.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

6

1996

Ch­¬ng 10 Ph¸p lÖnh vÒ B¶o hé lao ®éng ®· ®­a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n riªng biÖt dµnh cho phô n÷. §iÒu kho¶n 113 nghiªm cÊm kh«ng ®­îc sö dông lao ®éng n÷ lµm c¸c c«ng viÖc nÆng nhäc hoÆc nguy hiÓm, nh­ lµm viÖc trªn tµu viÔn d­¬ng, giµn khoan vµ l¸i cÇn cÈu.

1997

Th¸ng 10, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ký KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia vÒ sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2000. §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø T¸m ®· ®Ò ra c¸c môc tiªu, ph­¬ng h­íng, vµ nhiÖm vô cho phong trµo phô n÷ trong giai ®o¹n 1997-2002.

1999

ViÖt Nam göi B¸o c¸o LÇn thø hai vÒ C«ng ­íc CEDAW cho Liªn Hîp Quèc. Thñ t­íng chÝnh phñ ra th«ng b¸o (sè 207/TB/VPVP) quyÕt ®Þnh c¸c Bé ngµnh, c¸c ñy ban nh©n d©n cÇn ®­a c¸c vÊn ®Ò giíi vµo ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong giai ®o¹n tõ 2001-2010.

2000

ViÖt Nam cö mét ®oµn 24 ®¹i biÓu dù Phiªn häp §Æc biÖt cña Liªn Hîp Quèc vÒ Héi nghÞ B¾c Kinh +5 t¹i Niu-Oãc nh»m ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn C­¬ng lÜnh Hµnh ®éng Quèc tÕ. Söa ®æi LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh, bæ sung ®iÒu kho¶n vÒ quyÒn së h÷u vµ thõa kÕ trong tr­êng hîp chÕt vµ ly dÞ. §iÒu kho¶n 27 dùa trªn luËt phæ th«ng, trong ®ã qui ®Þnh mäi tµi s¶n cã tr­íc khi kÕt h«n ®­îc ph©n ®Þnh tuú theo tháa thuËn vµ mäi tµi s¶n cã sau khi kÕt h«n ®­îc coi lµ tµi s¶n chung cña hai vî chång. C¸c quyÒn sö dông ®Êt cã ®­îc sau khi kÕt h«n, do ®ã ph¶i ghi tªn c¶ hai vî chång trªn giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. XuÊt b¶n B¸o c¸o Ph©n tÝch t×nh h×nh Phô n÷ vµ c¸c quan hÖ giíi ë ViÖt Nam. §©y lµ c«ng tr×nh tËp thÓ do ñy Ban Quèc gia V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ vµ c¸c nhµ nghiªn cøu trong n­íc tiÕn hµnh víi nh÷ng kiÕn nghÞ tõ c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng.

2001

ChÝnh phñ ViÖt Nam phª chuÈn NghÞ ®Þnh th­ tuú chän n¨m 2000 vÒ phßng chèng bu«n b¸n trÎ em, trÎ em hµnh nghÒ m·i d©m vµ khiªu d©m trÎ em trong khu«n khæ C«ng ­íc vÒ QuyÒn trÎ em.

2002

§¹i héi Phô n÷ Toµn quèc lÇn thø 9 ®Æt ra c¸c môc tiªu, ph­¬ng h­íng vµ nhiÖm vô cho phong trµo phô n÷ trong giai ®o¹n 2002-2007. ChiÕn l­îc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª chuÈn. KÕ ho¹ch Hµnh ®éng v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2005 ®­îc th«ng qua.

ThuËt ng÷ vÒ giíi C¸ch tiÕp cËn vÒ giíi vµ ph¸t triÓn, ®­îc hç trî bëi ChiÕn l­îc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi, lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thóc ®Èy vµ thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng giíi. §©y lµ c¸ch tiÕp cËn t­¬ng ®èi míi. Gièng nh­ nhiÒu quèc gia vµ nhiÒu tæ chøc trªn thÕ giíi, ViÖt Nam ®ang trong thêi kú qu¸ ®é tíi môc tiªu b×nh ®¼ng giíi vµ chiÕn l­îc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. Nh÷ng chuyÓn ®æi trong c¸c cuéc th¶o luËn vµ sù nhÊn m¹nh tõ c¸ch tiÕp cËn Phô n÷ trong Ph¸t triÓn (WID) (trong ®ã chØ tËp trung vµo riªng phô n÷) sang c¸ch tiÕp cËn Giíi vµ Ph¸t triÓn (GAD) (trong ®ã tËp trung vµo mèi quan hÖ bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷) ®· t¹o ra mét sè nhÇm lÉn. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n nh­ “giíi”, “b×nh ®¼ng giíi”, “huy ®éng sù tham gia cña phô n÷” vµ “lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi” vÉn cßn ch­a râ ®èi víi nhiÒu ng­êi. §Ó lång ghÐp giíi thµnh c«ng cÇn cã mét sè l­îng ®ñ lín nh÷ng ng­êi n¾m ®­îc c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n cã liªn quan tíi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. Mét sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ c¸c kh¸i niÖm ®ã lµ ®iÒu c¨n b¶n ®èi víi c¸c viªn chøc nhµ n­íc ë tÊt c¶ c¸c cÊp, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c cÊp l·nh ®¹o cao nhÊt (nh­ §¶ng, Quèc héi, c¸c bé tr­ëng) vµ c¸c Bé vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ chñ chèt kh¸c lµ nh÷ng c¬ quan quyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch quèc gia. Khi nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ viÖc lång ghÐp giíi, hä cã nhiÒu kh¶ n¨ng g¹t bá ®­îc c¸ch nh×n nhËn h¹n hÑp ®èi víi phô n÷ vµ chÊp nhËn mét quan ®iÓm giíi cã tÝnh ®Õn viÖc c¸c vai trß cña nam giíi vµ c¸c quan hÖ giíi cã t¸c ®éng tíi sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷. Giíi - kh¸i niÖm c¬ b¶n Giíi kh«ng mang ý nghÜa lµ “giíi tÝnh” cña chóng ta, vµ còng kh«ng mang ý nghÜa lµ “phô n÷”. B¶n s¾c vÒ giíi kh«ng ph¶i ®­îc sinh ra cïng víi chóng ta - tÊt c¶ chóng ta ®­îc biÕt vÒ nã tõ khi cßn lµ nh÷ng ®øa trÎ cho ®Õn khi tr­ëng thµnh. Nã lµ sù tËp hîp c¸c hµnh vi häc ®­îc tõ x· héi vµ nh÷ng kú väng vÒ c¸c ®Æc ®iÓm vµ n¨ng lùc ®­îc c©n nh¾c nh»m x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ mét ng­êi nam giíi hay mét ng­êi phô n÷ (hoÆc mét cËu bÐ hay mét c« bÐ) trong mét x· héi hay mét nÒn v¨n ho¸ nhÊt ®Þnh. Giíi còng ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ gi÷a n÷ vµ nam, ai cÇn lµm g× vµ ai lµ ng­êi kiÓm so¸t viÖc ra quyÕt ®Þnh, tiÕp cËn c¸c nguån lùc vµ h­ëng lîi. ThÝ dô: trong mét vµi x· héi ng­êi ta cho r»ng chØ cã ng­êi ®µn «ng míi lµm c«ng viÖc nÊu n­íng (vµ viÖc ®ã kh«ng thÝch hîp víi ng­êi phô n÷), nh­ng trong c¸c x· héi kh¸c l¹i quan niÖm phô n÷ míi lµ lµm c«ng viÖc ®ã. Mét sè x· héi kh¸c l¹i cho r»ng, chØ ng­êi ®µn «ng míi ®­îc «m vµ h«n nhau khi hä gÆp vµ chµo hái nhau - nh­ng ë c¸c x· héi kh¸c, ®iÒu nµy ®­îc xem nh­ lµ mét hµnh vi rÊt kh«ng phï hîp. §ã kh«ng ph¶i lµ kü n¨ng hay hµnh vi bÈm sinh. Chóng ta häc nh÷ng ®iÒu ®­îc xem lµ thÝch hîp (trªn c¬ së lµ nam giíi hoÆc n÷ giíi) trong céng ®ång cña chóng ta. §ã lµ b¶n s¾c giíi cña chóng ta. B¶n s¾c giíi vµ c¸c quan hÖ giíi lµ nh÷ng khÝa c¹nh then chèt cña nÒn v¨n ho¸ v× chóng ®Þnh h×nh cho lèi sèng hµng ngµy trong gia ®×nh, trong céng ®ång vµ ë n¬i lµm viÖc. Tuy khi b¶n chÊt cô thÓ cña c¸c quan hÖ giíi kh¸c nhau mét c¸ch ®¸ng kÓ ë c¸c x· héi kh¸c nhau, song quan niÖm dËp khu«n cho r»ng phô n÷ cã Ýt quyÒn tù quyÕt h¬n, cã Ýt nguån lùc ®Ó sö dông h¬n vµ cã Ýt ¶nh h­ëng ®èi víi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cã liªn quan tíi x· héi vµ cuéc sèng riªng cña hä. Quan niÖm dËp khu«n vÒ sù kh¸c biÖt nµy, dùa trªn c¬ së b¶n s¾c giíi lµ vÊn ®Ò vÒ quyÒn con ng­êi còng nh­ vÊn ®Ò ph¸t triÓn quèc gia. B¶n s¾c giíi mang tÝnh n¨ng ®éng B¶n s¾c giíi lµ kh¸c nhau trong c¸c céng ®ång vµ trªn kh¾p thÕ giíi. Chóng thay ®æi theo thêi gian vµ cã liªn quan tíi sù thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn vµ c¸c yÕu tè kh¸c nhau (nh­ c¸c yÕu tè x· héi, kinh tÕ, luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, x· héi d©n sù). §iÒu quan träng lµ c¸c x· héi vµ nÒn v¨n ho¸ kh«ng mang tÝnh tÜnh

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

6/ 7

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

8

t¹i - chóng lµ nh÷ng thùc thÓ sèng ®éng vµ liªn tôc ®­îc ®æi míi vµ ®Þnh h×nh l¹i. Trong qu¸ tr×nh tiÕn ho¸, mét vµi gi¸ trÞ ®­îc kh¼ng ®Þnh l¹i, trong khi mét sè gi¸ trÞ kh¸c cã nguy c¬ trë nªn kh«ng thÝch hîp n÷a. Ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi - vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt Ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi ®­îc hiÓu lµ khi nam giíi hay phô n÷ bÞ ®èi xö kh¸c nhau (bÞ h¹n chÕ hay bÞ lo¹i trõ) trong gia ®×nh,ë n¬i lµm viÖc, trong x· héi do c¸c quan niÖm dËp khu«n vÒ giíi - c¸c quan niÖm dËp khu«n vÒ giíi ng¨n c¶n hä trong viÖc h­ëng ®Çy ®ñ tiÒm n¨ng vµ quyÒn con ng­êi cña hä. Quan niÖm dËp khu«n vÒgiíi lµ mét lo¹t ®Æc ®iÓm mµ mét nhãm ng­êi cô thÓ g¸n cho nam giíi hay phô n÷ - chóng th­êng kh«ng chuÈn x¸c vµ th­êng h¹n chÕ nh÷ng ®iÒu mét c¸ nh©n cã thÓ lµm. VÝ dô: mét sè quan niÖm dËp khu«n phæ biÕn vÒ phô n÷ lµ phô n÷ cã ®Æc tÝnh phô thuéc, yÕu ít, thô ®éng, dÞu dµng vµ kÐm quan träng. Mét sè quan niÖm dËp khu«n phæ biÕn vÒ nam giíi lµ nam giíi cã tÝnh ®éc lËp, m¹nh mÏ, cã n¨ng lùc, quan träng h¬n vµ lµ ng­êi ra quyÕt ®Þnh. Nh÷ng ®Æc tÝnh nµy nh×n chung lµ kh«ng chuÈn x¸c, nh­ng th«ng th­êng ®­îc chÊp nhËn nh­ “mét ch©n lý”. Sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi ®Æt ng­êi phô n÷ vµo mét vÞ trÝ bÊt b×nh ®¼ng, ph¶i phôc tïng vµ bÊt lîi so víi nam giíi. §iÒu nµy th­êng x¶y ra, ch¼ng h¹n, khi ng­êi phô n÷ bÞ tõ chèi c¬ héi viÖc lµm bëi khu«n mÉu giíi lµ ng­êi ®µn «ng lµ ng­êi ra quyÕt ®Þnh tèt h¬n. Ph©n biÖt giíi còng h¹n chÕ c¬ héi cho ng­êi ®µn «ng tham gia vµo nhiÒu ho¹t ®éng nh­ ch¨m sãc gia d×nh, hoÆc lùa chän hµnh vi lµnh m¹nh nh­ kh«ng hót thuèc hay kh«ng uèng qu¸ nhiÒu r­îu. B×nh ®¼ng giíi - mét môc tiªu B×nh ®¼ng giíi kh«ng mang ý nghÜa ®¬n gi¶n lµ sè l­îng c©n b»ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi, hoÆc trÎ em trai vµ trÎ em g¸i trong mäi ho¹t ®éng. B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi cïng cã ®Þa vÞ b×nh ®¼ng vµ sù céng nhËn b×nh ®¼ng trong x· héi. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi lµ hoµn toµn nh­ nhau, song nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt cña hä ®­îc thõa nhËn vµ ®­îc coi träng nh­ nhau. B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi cïng cã c¸c ®iÒu kiÖn nh­ nhau ®Ó ph¸t huy hÕt n¨ng lùc tiÒm tµng cña m×nh, cïng cã c¬ héi ®Ó tham gia, ®ãng gãp, vµ h­ëng thô b×nh ®¼ng c¸c kÕt qu¶ ph¸t triÓn cña quèc gia trªn c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, vµ v¨n ho¸ vµ x· héi. §iÒu quan träng nhÊt lµ b×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ c¸c kÕt qu¶ ngang nhau cho c¶ phô n÷ vµ nam giíi. BÊt b×nh ®¼ng giíi võa lµ c¨n nguyªn chÝnh g©y ra nghÌo ®ãi võa lµ yÕu tè c¶n trë lín ®èi víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng. BÊt b×nh ®¼ng giíi lµm suy yÕu sù ph¸t triÓn vµ cuèi cïng g©y tæn h¹i cho mäi thµnh viªn trong x· héi. Nh÷ng x· héi cã sù bÊt b×nh ®¼ng giíi lín vµ kÐo dµi th­êng ph¶i tr¶ gi¸ lµ sù nghÌo ®ãi, t×nh tr¹ng suy dinh d­ìng, ®au èm vµ nh÷ng nçi cùc khæ kh¸c ë møc ®é lín h¬n. T¨ng tr­ëng kinh tÕ sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ ®èi víi sù gi¶m møc ®é nghÌo ®ãi ë nh÷ng x· héi cã sù b×nh ®¼ng giíi ë møc ®é cao h¬n. Do ®ã, môc tiªu b×nh ®¼ng giíi võa lµ vÊn ®Ò quyÒn con ng­êi quan träng võa lµ mét yªu cÇu c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn c«ng b»ng, hiÖu qu¶, hiÖu lùc vµ bÒn v÷ng. Lång ghÐp giíi - mét chiÕn l­îc T¹i Héi nghÞ lÇn thø IV vÒ Phô n÷ ®­îc tæ chøc t¹i B¾c Kinh n¨m 1995, kh¸i niÖm lång ghÐp giíi ®­îc ®­a ra nh­ mét chiÕn l­îc ®· ®­îc tho¶ thuËn trªn b×nh diÖn quèc tÕ cho chÝnh phñ c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc ph¸t triÓn nh»m khuyÕn khÝch b×nh ®¼ng giíi. C¸ch tiÕp cËn nµy ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c bµi häc nhÊt qu¸n ®· h×nh thµnh qua Ýt nhÊt 20 n¨m kinh nghiÖm gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu cña phô n÷.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

9

Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù thay ®æi vµ häc tËp trong mét tæ chøc nh»m t¨ng kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña tæ chøc ®ã trong viÖc n©ng cao b×nh ®¼ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi b»ng nh÷ng c¸ch thøc cã ý nghÜa vµ ®óng ®¾n1. §ã lµ mét néi dung c¨n b¶n cña mét nÒn qu¶n trÞ quèc gia tèt, nã ®¶m b¶o r»ng mäi viÖc mµ ChÝnh phñ lµm ®Òu nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu vµ lîi Ých cña mäi thµnh viªn trong x· héi vµ c¸c quyÒn lîi ®­îc ph©n phèi mét c¸ch c«ng b»ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi. Thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi sÏ mang l¹i ®iÒu g× • Phô n÷ vµ nam giíi tham gia b×nh ®¼ng vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ­u tiªn vµ ph©n phèi c¸c nguån lùc; • Phô n÷ vµ nam giíi tiÕp cËn vµ kiÓm so¸t mét c¸ch b×nh ®¼ng c¸c c¬ héi, nguån lùc vµ kÕt qu¶ ph¸t triÓn cña x· héi; • Sù c«ng nhËn vµ ®Þa vÞ b×nh ®¼ng ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi. • Phô n÷ vµ nam giíi ®Òu h­ëng mét c¸ch b×nh ®¼ng c¸c quyÒn con ng­êi; • Sù c¶i thiÖn b×nh ®¼ng vÒ møc ®é chÊt l­îng cuéc sèng cho phô n÷ vµ nam giíi. • Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho c¶ phô n÷ vµ nam giíi ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua mét lo¹t c¸c chØ b¸o, ®Æc biÖt c¸c chØ b¸o g¾n liÒn víi nh÷ng khu vùc tån t¹i kho¶ng c¸ch ®¸ng kÓ vÒ giíi. • N©ng cao hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. • C¸c kÕt qu¶ cña ph¸t triÓn b×nh ®¼ng cho phô n÷ vµ nam giíi, trÎ em g¸i vµ trÎ em trai. Lµm sao cho chiÕn l­îc lång ghÐp giíi ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nh­ vËy Phô n÷ vµ nam giíi cã kinh nghiÖm sèng kh¸c nhau, cã nh÷ng nhu cÇu vµ ­u tiªn kh¸c nhau vµ chÞu ¶nh h­ëng kh¸c nhau bëi c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c ho¹t ®éng can thiÖp vÒ ph¸t triÓn. B¶n s¾c giíi vµ c¸c quan hÖ giíi lµ nh÷ng khÝa c¹nh quan träng cña v¨n ho¸ Chóng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc phô n÷ vµ nam giíi cã nh÷ng kinh nghiÖm sèng kh¸c nhau, bëi chóng quyÕt ®Þnh c¸ch sèng hµng ngµy cña hä trong gia ®×nh, trong céng ®ång vµ t¹i n¬i lµm viÖc. Tuy b¶n chÊt ®Æc thï cña c¸c quan hÖ giíi kh¸c nhau trong c¸c x· héi kh¸c nhau, song quan niÖm dËp khu«n vÒ giíi th«ng th­êng cho r»ng phô n÷ cã Ýt quyÒn tù quyÕt h¬n, Ýt nguån lùc h¬n vµ cã Ýt ¶nh h­ëng h¬n ®èi víi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn x· héi vµ cuéc sèng riªng cña hä. KÕt qu¶ lµ phô n÷, chiÕm h¬n 50% d©n sè trong x· héi, l¹i bao gåm phÇn lín nh÷ng ng­êi nghÌo khæ trªn toµn cÇu, lµ n¹n nh©n cña tÊt c¶ c¸c h×nh thøc b¹o lùc, cã tØ lÖ biÕt ch÷ thÊp h¬n nam giíi vµ ®­îc c¶i thiÖn Ýt nhÊt vÒ chÊt l­îng cuéc sèng. Trong mét sè lÜnh vùc, sù g¹t ra ngoµi lÒ cña nam giíi, ®Æc biÖt trong thanh niªn, còng lµ mét vÊn ®Ò bÊt b×nh ®¼ng giíi quan träng. Nguyªn nh©n c¬ b¶n cña bÊt b×nh ®¼ng giíi kh«ng ph¶i lµ thiÕu sù tham gia cña phô n÷ vµo ph¸t triÓn, hay sù h¹n chÕ tay nghÒ, uy tÝn vµ nguån lùc cña ng­êi hä, mµ chÝnh c¸c thÓ chÕ vµ tiÕn tr×nh x· héi còng dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi theo h­íng bÊt lîi cho phô n÷. Quan ®iÓm lång ghÐp giíi nh»m môc ®Ých b¾t c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc ë tÊt c¶ c¸c cÊp ph¶i xem xÐt kü cµng sù phøc t¹p vµ nh÷ng kh¸c biÖt trong ®êi sèng, nhu cÇu vµ ­u tiªn cña ng­êi d©n trong mäi giai ®o¹n x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh vµ chÝnh s¸ch. ChØ sau khi c¸c ch­¬ng tr×nh, chÝnh s¸ch lång ghÐp vµ gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu vµ ­u tiªn cña mäi ng­êi d©n th× toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam - nam, n÷, trÎ em g¸i, trÎ em trai - míi cã c¬ héi tham gia vµ h­ëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng nh÷ng thµnh tùu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. 1

Nhãm Ph¸t triÓn N¨ng lùc, “T¸c nh©n ®æi míi“ th¸ng 9 n¨m 2002, [email protected]

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

10

Ai chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi? B×nh ®¼ng giíi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc bëi mét c¸ nh©n hay mét tæ chøc, nh­ c¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi, Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam (Héi LHPNVN) hay Uû ban quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ (UBQTBPN). B×nh ®¼ng giíi chØ cã thÓ ®­îc thùc hiÖn khi cã sù l·nh ®¹o m¹nh mÏ, cam kÕt vµ hµnh ®éng réng r·i ë mäi cÊp vµ mäi khu vùc cña nhµ n­íc. §iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn trªn nguyªn t¾c viÖc gi¶i quyÕt bÊt b×nh ®¼ng lµ tr¸ch nhiÖm chung cña tÊt c¶ c¸c bªn cã liªn quan cña ChÝnh phñ. Sù cam kÕt vµ hç trî cña c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ qu¶n lý cÊp cao trong qu¸ tr×nh lång ghÐp giíi cã ý nghÜa thiÕt yÕu. §iÒu nµy cÇn ®­îc ®i kÌm cïng c¸c th«ng ®iÖp râ rµng vÒ tÇm quan träng cña b×nh ®¼ng giíi vµ lång ghÐp giíi, còng nh­ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ buéc c¸c c¸n b« ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm hµnh ®éng h­íng ®Õn b×nh ®¼ng giíi. TÊt c¶ c¸c c¸ nh©n cã tr¸ch nhiÖm thiÕt kÕ, thùc hiÖn, xem xÐt, theo dâi gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch, dù ¸n, ch­¬ng tr×nh vµ ng©n s¸ch ®Òu cã tr¸ch nhiÖm lång ghÐp giíi. Hä cÇn ph¶i: hiÓu biÕt vÒ c¸c vai trß, tr¸ch nhiÖm, kinh nghiÖm vµ sù bÊt b×nh ®¼ng kh¸c nhau gi÷a phô n÷ vµ nam giíi liªn quan tíi c¸c vÊn ®Ò ®­îc ®· ®­îc ®Ò cËp; x¸c ®Þnh c¸c c¬ héi nh»m huy ®éng phô n÷ còng nh­ nam giíi tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh t­ vÊn; hµnh ®éng ®¸p øng c¸c mèi quan t©m hµng ®Çu cña phô n÷ vµ nam giíi; x¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng thøc thóc ®Èy quyÒn lîi cña phô n÷ còng nh­ nam giíi; vµ ®Ò ra c¸c chiÕn l­îc gi¶m bít sù kh¸c biÖt giíi vµ t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi. C¸c c¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi vµ c¸c ®¬n vÞ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng giíi nh­ UBQGTBPN vµ c¸c ñy Ban v× ù TiÕn bé cña Phô n÷ ®ãng mét vai trß ®Æc biÖt trong viÖc gãp ý vÒ chÝnh s¸ch vµ lËp kÕ ho¹ch ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi, x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch, c¬ chÕ vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi cña c¬ quan còng nh­ trong viÖc ®iÒu phèi, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ c¸c nç lùc lång ghÐp giíi. C¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi Cã mét lo¹t ®iÒu kiÖn cã thÓ thóc ®Èy sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi trong c¸c tæ chøc/c¬ quan. Mét sè nh©n tè quyÕt ®Þnh gåm cã:

•

Sù râ rµng vÒ kh¸i niÖm: cÇn cã sù hiÓu biÕt tèt vÒ c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vµ c¸c ý t­ëng chÝnh nhÊn m¹nh b×nh ®¼ng giíi vµ lång ghÐp giíi tõ sè ®«ng ®¸ng kÓ c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn cña tæ chøc, ®Æc biÖt lµ trong sè c¸c c¸n bé qu¶n lý cÊp cao.

•

Vai trß chØ ®¹o lång ghÐp giíi tõ c¸c nhµ qu¶n lý/l·nh ®¹o cÊp cao: ViÖc c¸c nhµ qu¶n lý/ l·nh ®¹o cÊp cao cam kÕt m¹nh mÏ vÒ viÖc tËp trung chØ ®¹o viÖc lång ghÐp giíi lµ hÕt søc quan träng. ChØ nh÷ng nhµ qu¶n lý cÊp cao míi cã thÓ gi¸m s¸t tèt mét vÊn ®Ò xuyªn suèt cã thÓ trïng l¾p víi c¸c c¬ cÊu qu¶n lý kh¸c nhau vµ c¸c lÜnh vùc cña mét tæ chøc.

•

Khung chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng chiÕn l­îc: NÕu thiÕu mét khung chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng chiÕn l­îc, th× c¸c nç lùc lång ghÐp giíi cã thÓ mang tÝnh chÊt tïy tiÖn vµ kh«ng thµnh c«ng. PhÇn lín c¸c tæ chøc (c¸c Bé, c¸c së) vµ c¸c ®¬n vÞ trong néi bé tõng tæ chøc, cÇn cã mét chiÕn l­îc lång ghÐp giíi ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng vµ ®­îc nhÊt trÝ ®Ó phèi hîp hµnh ®éng vµ ®¸nh gi¸ tiÕn ®é.

•

Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm râ rµng cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc tham gia: mäi nhiÖm vô míi hay c¸ch tiÕp cËn míi ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô hiÖn nay cã thÓ thµnh c«ng h¬n nÕu mäi ng­êi ®Òu biÕt vµ hiÓu mét c¸ch chÝnh x¸c nh÷ng nhiÖm vô vµ c¸ch tiÕp cËn míi ®ã cã thÓ mang l¹i ®iÒu g×. B×nh ®¼ng giíi kh«ng thÓ ®¹t ®­îc bëi mét nhãm hay mét vµi ng­êi. Nã chØ cã thÓ ®¹t ®­îc khi cã sù l·nh ®¹o m¹nh mÏ, hµnh ®éng vµ cam kÕt réng r·i bëi tÊt c¶ c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ hay mét

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

11

tæ chøc ë mäi cÊp, trong mäi lÜnh vùc. Nh÷ng ®èi t­îng chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi cÇn ph¶i n¾m râ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm còng nh­ c¸ch thøc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng viÖc thùc hiÖn cña hä.

•

ý thøc ®æi vµ häc hái: Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ mét sù th¸ch thøc ®èi víi hiÖn t¹i. Cã nghÜa lµ t¹o ra sù thay ®æi trong c¸ch nghÜ, c¸ch quan hÖ, vµ c¸ch lµm viÖc, thay ®æi mét vµi quan niÖm ®· tån t¹i tõ bao l©u nay vÒ vai trß vµ gi¸ trÞ cña nam giíivµ phô n÷. §Ó ®æi míi thµnh c«ng cÇn ph¶i cã sù quan t©m chØ ®¹o cña c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ qu¶n lý tèi cao - ®©y lµ mét hiÖn thùc ®· ®­îc chøng minh nhiÒu lÇn trªn thÕ giíi vµ ®Æc biÖt liªn quan tíi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. §Ó ®¹t ®­îc sù thay ®æi, c¸c ®èi t­îng tham gia chñ yÕu nh­ c¸c nhµ l·nh ®¹o, c¸c nhµ qu¶n lý cÊp trung vµ c¸c c¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi cÇn ph¶i s½n sµng nãi râ nh÷ng g× cÇn thay ®æi, vµ lµm thÕ nµo ®Ó thay ®æi còng nh­ c­¬ng quyÕt thóc ®Èy sù thay ®æi v× b×nh ®¼ng giíi trong khi nh÷ng ng­êi kh¸c ph¶n ®èi ®iÒu ®ã. Tr­íc kia cã xu h­íng cö mét sè c¸n bé tham gia tËp huÊn vÒ giíi mét lÇn. HiÖn nay, chóng ta biÕt r»ng viÖc tËp huÊn vÒ giíi cã kÕ ho¹ch tèt chØ cã thÓ mang l¹i t¸c ®éng tèt nÕu nã ®­îc tiÕn hµnh trong khu«n khæ mét chiÕn l­îc chung cña tæ chøc nh»m h­íng tíi sù thay ®æi. Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng x©y dùng kiÕn thøc hiÓu biÕt vÒ c¸c kh¸i niÖm, kiÕn thøc chuyªn m«n thùc tiÔn vµ kh¶ n¨ng vËn dông thµnh th¹o c¸c kü n¨ng lång ghÐp giíi lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc vµ gia t¨ng cÇn cã thêi gian, sù hç trî ®µo t¹o chÊt l­îng cao vµ mét m«i tr­êng lµm viÖc ®ßi hái vµ hç trî thùc hiÖn lång ghÐp giíi tõ phÝa c¸c nh©n viªn.

Huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi Cã hai ph­¬ng thøc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi kh¸c nhau nh­ng cã tÇm quan träng ngang nhau. ViÖc huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ th­êng bÞ nhÇm lÉn víi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi.

•

ViÖc huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ nhÊn m¹nh nhu cÇu t¨ng c­êng sù tham gia tÝch cùc cña phô n÷ trong c¸c ho¹t ®éng chung cña x· héi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, l·nh ®¹o, qu¶n trÞ quèc gia vµ tÊt c¶ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ë tÊt c¶ c¸c cÊp vµ trong mäi lÜnh vùc.

•

Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ mét c¸ch tiÕp cËn toµn diÖn h¬n ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh t¸c ®éng kh¸c nhau ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi trong mäi chÝnh s¸ch, ch­¬ng tr×nh vµ mäi biÖn ph¸p can thiÖp th«ng qua, ch¼ng h¹n, ph©n tÝch vµ thèng kª vÒ giíi ®Ó cã thÓ xo¸ bá bÊt b×nh ®¼ng.

•

Huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp giíi cã ý nghÜa quan träng nh­ nhau. Còng nh­ nam giíi, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch n÷ còng cã thÓ kh«ng nh×n thÊy nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giíi, vµ viÖc lån ghÐp giíi cã thÓ diÔn ra víi rÊt Ýt hay kh«ng cã sù tham gia cña phô n÷.

•

B×nh ®¼ng giíi ®ßi hái c¶ vai trß tham gia tÝch cùc cña phô n÷ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh còng nh­ quan ®iÓm vÒ giíi (cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch lµ nam hay n÷) cã tÝnh ®Õn t¸c ®éng tiÒm tµng kh¸c nhau cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi - còng nh­ ®èi víi c¸c nhãm phô n÷ vµ nam giíi kh¸c nhau.

•

Do vËy, ®iÒu hÕt søc quan träng lµ t¨ng c­êng n¨ng lùc huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp quan ®iÓm giíi vµo c¸c ho¹t ®éng chung trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ rµ so¸t c¸c chÝnh s¸ch, ch­¬ng tr×nh, dù ¸n.

Träng t©m cña c¸c biÖn ph¸p can thiÖp - Nhu cÇu thùc tÕ vµ lîi Ých chiÕn l­îc Sù ph©n biÖt gi÷a c¸c nhu cÇu thùc tÕ mang tÝnh ng¾n h¹n c¸c lîi Ých chiÕn l­îc mang tÝnh dµi h¹n, huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp giíi lµ rÊt quan träng khi thiÕt kÕ, triÓn khai, theo dâi/ gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch vµ dù ¸n.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

12

•

Nhu cÇu thùc tÕ lµ nh÷ng nhu cÇu cô thÓ vµ th­êng lµ thiÕt yÕu ®èi víi cuéc sèng cña con ng­êi nh­ l­¬ng thùc, n­íc, nhµ ë vµ ch¨m sãc søc kháe. Sù chó ý tíi c¸c nhu cÇu thùc tÕ cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng sù bÊt lîi vµ bÊt b×nh ®¼ng tr­íc m¾t nh­ng còng cã thÓ cñng cè sù ph©n c«ng lao ®éng theo giíi b»ng c¸ch gióp ®ì nam giíi vµ phô n÷ thùc hiÖn tèt h¬n vai trß truyÒn thèng cña m×nh. Gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu thùc tÕ th«ng th­êng kh«ng lµm thay ®æi ®­îc c¸c vai trß giíi vµ c¸c quan niÖm dËp khu«n mang tÝnh truyÒn thèng, lµ nh÷ng yÕu tè gãp phÇn dÉn ®Õn bÊt b×nh ®¼ng giíi.

•

C¸c lîi Ých chiÕn l­îc lµ nh÷ng nhu cÇu khi ®­îc ®¸p øng sÏ thùc sù ®ßi hái vµ lµm thay ®æi c¸c quan hÖ quyÒn lùc vµ ph©n c«ng lao ®éng gi÷a nam giíi vµ phô n÷ còng nh­ gãp phÇn n©ng cao b×nh ®¼ng giíi. C¸c lîi Ých chiÕn l­îc thÓ hiÖn c¸c môc tiªu dµi h¹n vµ th­êng Ýt h÷u h×nh h¬n c¸c nhu cÇu thùc tÕ. ThÝ dô vÒ c¸c lîi Ých chiÕn l­îc lµ: tiÕp cËn tíi c¸c vÞ trÝ chÝnh trÞ vµ ra quyÕt ®Þnh; xo¸ bá nh÷ng c¶n trë vÒ mÆt ph¸p lý nh­ sù ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc tiÕp cËn víi ®Êt ®ai vµ tÝn dông; ®µo t¹o cho phô n÷ vµ nam giíi trong c¸c lÜnh vùc phi truyÒn thèng (nh­ d¹y nghÒ méc cho phô n÷; nghÒ s­ ph¹m cho nam); vµ nam giíi gióp ®ì mét c¸ch b×nh ®¼ng h¬n c¸c c«ng viÖc trong gia ®×nh nh­ quÐt dän nhµ cöa, nÊu n­íng vµ ch¨m sãc con c¸i.

Tµi liÖu Tham Kh¶o CIDA - C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ Ca-na-®a. Thóc ®Èy nhanh sù thay ®æi: Nguån lùc phôc vô lång ghÐp giíi. CIDA Ca-na-®a. Corner, Lorraine. T¨ng c­êng n¨ng lùc lång ghÐp giíi trong c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn. UNIFEM ë §«ng vµ §«ng Nam ¸, B¨ng Cèc. Reeves, Hazel vµ Sally Baden (2000) “Giíi vµ Ph¸t triÓn: C¸c kh¸i niÖm vµ ®Þnh nghÜa”, BRIDGE, ViÖn Nghiªn cøu Ph¸t triÓn, §¹i häc Sussex, Anh. Nh÷ng tµi liÖu liªn quan tíi ViÖt Nam: Desai (2000), ViÖt Nam qua l¨ng kÝnh giíi: 5 n¨m sau. Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam. FAO & UNDP (2002) Nh÷ng kh¸c biÖt giíi trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam: C¸c ph¸t hiÖn chÝnh. §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam lÇn thø hai 1997-98. FAO & UNDP Hµ Néi. Franklin, Dr Barbara (1999). Më réng tÇm nh×n: B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph©n tÝch ®èi t­îng vµ chiÕn dÞch tuyªn truyÒn vÒ giíi trªn c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng ®¹i chóng, UBQGTBPN, Hµ Néi. Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî - c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi: B¸o c¸o Ph¸t triÓn ViÖt Nam n¨m 2000. B¸o c¸o chung cña Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî - c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn cña c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam: Ng©n hµng ThÕ giíi, Hµ Néi. UBQGTBPN (2000). Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ nh÷ng kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch ®Óthóc ®Èy sù tiÕn bé cña phô n÷ vµ b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. UBQGTBPN, Hµ Néi. UNDP (2001) §æi míi vµ Ph¸t triÓn con ng­êi ë ViÖt Nam 2001, UNDP Hµ Néi.

Ph©n tÝch giíi - Sè liÖu thèng kª vµ nghiªn cøu Nh÷ng th«ng tin tr×nh bµy trong tµi liÖu nµy dùa vµo sù thu thËp, ®èi chiÕu vµ chÊt l­îng cña sè liÖu ph©n t¸ch theo giíi. X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh hoµn chØnh chØ cã thÓ ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së hç trî cña c¸c sè liÖu ®­îc ph©n t¸ch cô thÓ theo giíi vµ giíi tÝnh. ViÖt Nam trong thêi gian gÇn ®©y ®· tiÕn hµnh nh÷ng b­íc quan träng ®Ó ®¹t ®­îc mét hÖ thèng thu thËp nh÷ng sè liÖu cô thÓ mang tÝnh nh¹y c¶m giíi, vµ kÕt qu¶ thu thËp ®­îc ®· cung cÊp nhiÒu th«ng tin cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ ®¸ng kÓ tån t¹i trong nghiªn cøu, ®Æc biÖt liªn quan tíi sè liÖu vÒ c¸ nh©n (®èi lËp víi cÊp ®é hé gia ®×nh), vÒ thùc hiÖn ph©n phèi, vai trß ra quyÕt ®Þnh gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, vµ hÖ thèng thø bËc trong hé gia ®×nh. Nh÷ng chØ b¸o mang tÝnh ®Þnh l­îng, nh­ tiÕp cËn tíi gi¸o dôc, y tÕ, ch¨m sãc søc kháe vµ viÖc lµm lµ nh÷ng chØ b¸o rÊt quan träng, tuy nhiªn nh÷ng chØ b¸o mang tÝnh truyÒn thèng nµy ch­a th©u tãm ®ñ ®é s©u vµ sù ®a d¹ng trong ®ã béc lé nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giíi vµ nh÷ng kh¸c biÖt trong mèi quan hÖ. C¸c chØ b¸o ®Þnh l­îng tá ra kh«ng phï hîp ®Ó xem xÐt vµ thÓ hiÖn nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng x¶y ra trong hé gia ®×nh cã liªn quan tíi sù ph©n chia quyÒn lùc vµ c¸c mèi quan hÖ giíi trong hé gia ®×nh (Nhãm c«ng t¸c vÒ nghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - C¸c nhµ Tµi trî - C¸c tæ chøc chÝnh phñ 2000). Nh­ vËy, cÇn triÓn khai tiÕp theo nh÷ng nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vµ nghiªn cøu cã sù tham gia vÒ c¸c mèi quan hÖ giíi nh»m bæ sung cho nh÷ng sè liÖu ®Þnh l­îng ®· cã. Sù chuyÓn dÞch h­íng tíi thèng kª vÒ giíi Trong vßng h¬n 20 n¨m qua, c¸ch tiÕp cËn nãi chung trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®· chuyÓn dÞch tõ phô n÷ trong ph¸t triÓn (WID) sang giíi vµ ph¸t triÓn (GAD). Nh­ vËy, träng t©m ®· ®­îc chuyÓn tõ phô n÷ ®­îc ®Æt riªng rÏ sang phô n÷ trong mèi t­¬ng quan ®èi víi nam giíi. §Æc biÖt lµ c¸ch tiÕp cËn vÒ giíi xem xÐt c¸c vai trß cña nam giíi vµ phô n÷, hä kh¸c nhau nh­ thÕ nµo, c¸c mèi t­¬ng quan vµ nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau mµ c¸c ch­¬ng tr×nh vµ chÝnh s¸ch ®· t¸c ®éng tíi hä. Trong sè liÖu thèng kª, do ®ã träng t©m ®· chuyÓn tõ thèng kª vÒ phô n÷ sang thèng kª vÒ giíi (FAO, 2002). ThÝ dô, tr­íc kia, c¸c c¬ quan thèng kª vµ c¸c nhµ nghiªn cøu chØ tr×nh bµy c¸c sè liÖu vÒ lùc l­îng lao ®éng trªn toµn bé d©n sè. Tuy vËy, trªn toµn cÇu, tû lÖ tham gia lùc l­îng lao ®éng cña phô n÷ (®­îc ®Þnh nghÜa lµ tû lÖ phô n÷ ®é tuæi 15-60 thùc sù ®ang lµm viÖc trªn tæng sè d©n) th­êng thÊp h¬n nhiÒu so víi tû lÖ nµy cña nam giíi. T­¬ng tù nh­ vËy, sù ph©n bæ lùc l­îng lao ®éng cña nam giíi vµ phô n÷ theo c¸c ngµnh th­êng kh¸ kh¸c nhau. ë nhiÒu n­íc, lùc l­îng lao ®éng n÷ chiÕm tû lÖ cao trong c¸c ngµnh dÞch vô, trong khi lùc l­îng lao ®éng nam chiÕm tû lÖ cao trong c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp nÆng. Ngoµi ra cßn cã sù kh¸c biÖt râ rµng vÒ ngµnh nghÒ, mét sè nghÒ mang tÝnh “n÷ hãa” cao nh­ d¹y häc hoÆc ch¨m sãc ng­êi bÖnh cã sè l­îng n÷ v­ît tréi trong khi nam giíi chiÕm ­u thÕ trong nh÷ng nghÒ kh¸c nh­ nghÒ kü s­ (FAO 2002). Mét hËu qu¶ cña sù thÊt b¹i trong nh×n nhËn vµ ph©n biÖt mét c¸ch th­êng xuyªn nh÷ng h×nh mÉu kh¸c nhau cña nam giíi vµ n÷ giíi lµ thùc tr¹ng nam giíi th­êng ®­îc xem nh­ lµ tiªu chuÈn hay mÉu chuÈn, vµ mét thùc tr¹ng kh¸c lµ phô n÷ bÞ coi nhÑ. H¬n n÷a, c¸c chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh cã thÓ dùa trªn nh÷ng khu«n mÉu (stereotype) kh¸c mét c¸ch ®¸ng kÓ so víi thùc tiÔn. ThÝ dô, c¸c ch­¬ng tr×nh n«ng nghiÖp tiÕp tôc gi¶ ®Þnh r»ng “ c¸c chñ trang tr¹i lµ nam giíi” kÓ c¶ ë nh÷ng n­íc nh­ Th¸i lan vµ ViÖt Nam lµ n¬i nh÷ng sè liÖu ph©n t¸ch giíi ®· cho thÊy phÇn lín c¸c chñ trang tr¹i ë nhiÒu vïng n«ng th«n trªn thùc tÕ lµ phô n÷ (UNIFEM 2002). V× nh÷ng lý do trªn, nh÷ng c«ng tr×nh tr­íc ®©y vÒ thèng kª giíi chØ chó träng vµo viÖc thu thËp sè liÖu ë cÊp ®é c¸ nh©n, lËp b¶ng, tr×nh bµy vµ ph©n tÝch theo giíi tÝnh. ViÖc ph©n t¸ch sè liÖu theo giíi tÝnh tuy quan träng nh­ng ch­a ®ñ, bëi v× nh÷ng hÖ thèng sè liÖu thèng kª theo c¸ch truyÒn thèng ®· thu thËp sè liÖu theo nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c nh©n viªn chÝnh phñ vµ c¸c nhµ ph©n tÝch vÒ ph¸t triÓn - hÇu

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

12/ 13

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

14

hÕt hä lµ nam giíi - cho lµ quan träng. Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ®èi víi phô n÷ h¬n lµ nam giíi ®· bÞ xem nhÑ. KÕt qu¶ lµ hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· kh«ng thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ b¹o lùc trong gia ®×nh, hay nh÷ng c«ng viÖc gia ®×nh vµ ch¨m sãc con c¸i kh«ng ®­îc tr¶ c«ng (UNIFEM 2002). Nh­ vËy, nh÷ng c«ng tr×nh sau nµy vÒ thèng kª giíi ®· khuyÕn khÝch c¸c c¬ quan thèng kª thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi vµ cung cÊp trî gióp kü thuËt cho viÖc thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ B¹o lùc chèng l¹i phô n÷ vµ vÒ Sö dông thêi gian. Nh÷ng sè liÖu nµy cho thÊy nam giíi vµ phô n÷ ®· sö dông bao nhiªu thêi gian cho c¸c c«ng viÖc ®­îc tr¶ l­¬ng, c¸c c«ng viÖc nhµ kh«ng ®­îc tr¶ l­¬ng, ch¨m sãc con c¸i, gi¶i trÝ, ®i l¹i, v.v Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, sù thÊt b¹i cña c¸c thèng kª ph©n t¸ch theo giíi thÓ hiÖn ë chç nh÷ng sù kh¸c nhau gi÷a nam giíi vµ phô n÷ ®· bÞ xem nhÑ trong thiÕt kÕ vµ triÓn khai c¸c chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn. §Æc biÖt, nh÷ng nhu cÇu cô thÓ cña phô n÷ cã xu h­íng bÞ xao nh·ng. Nh­ vËy, c¸c thèng kª vÒ giíi lµ thiÕt yÕu ®Ó trî gióp cho c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch, c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch, vµ c¸c dù ¸n vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn x¸c ®Þnh vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña phô n÷ ngang b»ng víi c¸c nhu cÇu cña nam giíi (UNIFEM 2002). Nhu cÇu ®Æc biÖt vÒ Thèng kª N«ng nghiÖp ViÖc ®­a ra ®­îc nh÷ng ®¸nh gi¸ chuÈn x¸c h¬n vÒ sù tham gia cña nam giíi vµ phô n÷ trong lùc l­îng lao ®éng, ®Æc biÖt lµ trong n«ng nghiÖp, kh«ng chØ ®em l¹i nh÷ng thèng kª ®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh mµ cßn ®em l¹i mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh. Nh÷ng th«ng tin chuÈn x¸c t¹o nÒn t¶ng cho nhËn thøc vÒ nh÷ng ph©n bæ sai lÖch lùc l­îng lao ®éng tiÒm n¨ng vµ kÕt qu¶ lµ g©y ra nh÷ng tæn h¹i vÒ mÆt phóc lîi (nh­ tæn thÊt nh÷ng tiÒm n¨ng vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ). Trong nÒn kinh tÕ n«ng th«n khi cè g¾ng sö dông tèi ®a nh÷ng nguån tµi nguyªn s½n cã, cã thÓ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t cho sù tæn thÊt vÒ mÊt nghÒ, bëi c¸c tay nghÒ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n lµ nh÷ng yÕu tè trùc tiÕp tham gia vµo viÖc ph¸t triÓn nh÷ng qu¸ tr×nh míi vµ hiÖu qu¶ h¬n.MÆc dï qu¸ tr×nh c¬ khÝ hãa vµ th©m canh n«ng nghiÖp, trong t­¬ng lai cã thÓ dù ®o¸n tr­íc ®­îc, lao ®éng n«ng nghiÖp d­êng nh­ vÉn ®ang lµ yÕu tè chñ chèt ¶nh h­ëng tíi an toµn l­¬ng thùc vµ biÕn ®æi kinh tÕ ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn (FAO 2002). Trong 20 n¨m qua, nh÷ng nhµ lËp kÕ ho¹ch vÒ n«ng nghiÖp th­êng coi nhÑ “yÕu tè con ng­êi”, trong khi c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch x· héi cã thÓ ®· xem nhÑ yÕu tè s¶n xuÊt hoÆc yÕu tè thÞ tr­êng, ®iÒu nµy cã thÓ lµ do c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch vÒ n«ng nghiÖp vµ x· héi th­êng lµm viÖc ë nh÷ng Bé kh¸c nhau vµ nh÷ng cè g¾ng cña hä th­êng kh«ng dÔ phèi hîp víi nhau. §iÒu nµy thÓ hiÖn viÖc Ýt sö dông nh÷ng th«ng tin vÒ sù ph¸t triÓn x· héi vµ ph¸t triÓn con ng­êi trong nh÷ng ­u tiªn ph¸t triÓn trong n«ng nghiÖp. Sù thiÕu th«ng tin vÒ ®Çu vµo cña phô n÷ trong nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp cã thÓ chØ lµ mét thÝ dô vÒ sù hiÓu nhÇm vÒ vai trß cña ng­êi d©n víi t­ c¸ch lµ nguån vèn nh©n lùc vµ lµ c¸c t¸c nh©n cña ph¸t triÓn n«ng th«n nãi chung. Tuy nhiªn, v× träng t©m cña Ên phÈm nµy lµ vÊn ®Ò giíi, nã chØ tËp trung chñ yÕu vµo nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi viÖc sö dông nh÷ng th«ng tin liªn quan tíi giíi ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi (FAO 2002). Nghiªn cøu vµ thèng kª trong bèi c¶nh ViÖt Nam ViÖc thu thËp nh÷ng sè liÖu cã ph©n t¸ch vÒ giíi vµ tiÕp theo lµ ph©n tÝch giíi theo c¸c sè liÖu nµy sÏ tiÕp tôc lµ mét tiÒn ®Ò cho viÖc ho¹ch ®Þnh tèt chÝnh s¸ch mang tÝnh nh¹y c¶m vÒ giíi. ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu tiÕn bé trong viÖc thu thËp sè liÖu. Trong n¨m 2002, Tæng côc Thèng kª khëi ®Çu cuéc §iÒu tra Møc sèng Hé Gia ®×nh míi, cuéc §iÒu tra nµy sÏ ®­îc tiÕn hµnh hai n¨m mét lÇn. Nh÷ng sè liÖu ban ®Çu cña ®iÒu tra nµy, sÏ cho ra vµo n¨m 2003, sÏ cho phÐp cã ®­îc sù ph©n tÝch giíi míi vµ

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

15

nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi víi sù thùc hiÖn c¸c KÕ ho¹ch Hµnh ®éng cña ChÝnh phñ (ChiÕn l­îc V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ vµ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng II) (FAO &UNDP 2002). Lµ mét phÇn cña KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ tíi n¨m 2005, Tæng côc Thèng kª ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c chØ b¸o vÒ c«ng ­íc CEDAW sÏ ®­îc ¸p dông cho c¸c cuéc thu thËp sè liÖu th­êng kú. C¸c chØ b¸o ®­îc ¸p dông cho c¸c lÜnh vùc D©n sè, Lao ®éng, Gi¸o dôc, Y tÕ vµ Qu¶n lý lµ bé chØ b¸o ®Çu tiªn vÒ giíi ®­îc x©y dùng ë ViÖt Nam (UBQGVSTBPN 2002). Nh÷ng sè liÖu nµy còng sÏ cung cÊp nh÷ng th«ng tin quan träng ®Ó ®o l­êng tiÕn ®é cña viÖc thùc hiÖn c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn Kû tíi n¨m 2015 còng nh­ nh÷ng Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam, lµ mét phÇn cña c¸c chiÕn l­îc cña Nhµ n­íc, nh­ ChiÕn L­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xãa ®ãi gi¶m nghÌo (CPRGS) (FAO &UNDP 2002).

Tµi liÖu tham kh¶o FAO (2002). TÇm quan träng cña sè liÖu ph©n tÝch theo giíi ®èi víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. FAO website http://www.fao.org/docrep/X2785e04.htm, 25/9/2002 FAO&UNDP (2002) Nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giíi trong nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam. C¸c ph¸t hiÖn chÝnh vÒ giíi: §iÒu tra Møc Sèng ViÖt Nam lÇn thø hai 1997-98. FAO&UNDP Hµ Néi. ñy ban QGV× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ (2002) Phô n÷ vµ TiÕn bé. Tê Th«ng tin th¸ng 8/2002. UB VSTBPN Hµ Néi UNIFEM §«ng vµ §«ng Nam ¸ (2002). Hoµn thiÖn thèng kª vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi ë Khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng. UNIFEM §«ng vµ §«ng Nam ¸ website http://www.unifemeseasia.org/Projects/ ImprovingGenderStats.htm, 20/9/2002.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

16 /17

Tæng quan vÒ giíi vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam D©n sè ViÖt Nam lµ 80 triÖu ng­êi, trong ®ã 49,2% lµ nam giíi vµ 50,8% lµ n÷ (Tæng côc Thèng kª 2000a). ViÖt Nam lµ mét n­íc kh¸ nghÌo ®· tr¶i qua nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ trong thêi kú qu¸ ®é tõ mét nÒn kinh tÕ tËp trung sang nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. Tõ nh÷ng cuéc c¶i c¸ch quan träng th«ng qua chiÕn l­îc §æi míi tõ n¨m 1986, ®Êt n­íc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ th«ng qua viÖc thùc hiÖn mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Tû lÖ nghÌo ®ãi tÝnh theo ng­ìng ®ãi nghÌo quèc tÕ ®· gi¶m tõ 58% sè d©n n¨m 1993 xuèng kho¶ng 37% sè d©n trong n¨m 1998 - ®©y lµ mét trong nh÷ng kû lôc gi¶m m¹nh nhÊt ®èi víi bÊt kú n­íc ®ang ph¸t triÓn nµo. Sù gi¶m tû lÖ nghÌo ®ãi phÇn nhiÒu nhê vµo chÝnh s¸ch c¶i c¸ch n«ng nghiÖp m¹nh mÏ cña ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m cuèi cña thËp niªn 80. C¶i c¸ch n«ng nghiÖp ®· biÕn ViÖt Nam tõ mét n­íc thiÕu ®ãi trÇm träng trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o, cµ phª vµ c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp kh¸c lín nhÊt trªn thÕ giíi (UNCT 2002). Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch còng ®· c¶i thiÖn h¬n n÷a nh÷ng chØ b¸o x· héi vµ nh÷ng chØ b¸o nµy ®· ®­îc duy tr× trong thêi kú qua. Trong n¨m 2001, ViÖt Nam ®øng thø 109 trªn tæng sè 173 n­íc vÒ ChØ sè Ph¸t triÓn con ng­êi (HDI) - lµ vÞ trÝ cao h¬n mong ®îi tõ mét n­íc cã møc GDP trªn ®Çu ng­êi d­íi 400 ®« la Mü. ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi cña ViÖt Nam (GDI) xÕp thø 89 trªn tæng sè 146 n­íc (UNDP 2001 b). Nh÷ng chÝnh s¸ch quèc gia hç trî cho b×nh ®¼ng giíi ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Æt con ng­êi lµ trung t©m cña sù ph¸t triÓn, thóc ®Èy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vµ h¹nh phóc cña mäi ng­êi. §iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh trong nh÷ng thµnh c«ng cña c«ng cuéc §æi míi vµ trong ChiÕn l­îc M­êi n¨m Ph¸t triÓn Kinh tÕ-X· héi (2001-2010) míi ®· ®­îc th«ng qua t¹i §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam th¸ng 4/2001. Nh÷ng khÝa c¹nh kinh tÕ chÝnh cña ChiÕn l­îc M­êi n¨m lµ nh»m thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi môc ®Ých nh»m thiÕt lËp nÒn t¶ng cho ViÖt Nam dÇn trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. §iÓm cèt lâi cña ChiÕn l­îc cña chÝnh phñ lµ sù cÊp thiÕt kiÕn t¹o mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn v× d©n vµ do d©n thùc hiÖn, vµ ®¶m b¶o mét møc sèng tèi thiÓu t¹m ®ñ vµ nh÷ng c¬ héi b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ mäi ng­êi (UNCT 2002). C¸ch tiÕp cËn nµy n»m trong quan ®iÓm ph¸t triÓn con ng­êi, ®ã lµ x¸c ®Þnh sù ph¸t triÓn nh­ mét qu¸ tr×nh më réng kh¶ n¨ng vµ sù lùa chän cña mäi ng­êi nh»m n©ng cao chÊt l­îng sèng toµn diÖn cña hä. C¸ch tiÕp cËn Ph¸t triÓn Con ng­êi chñ tr­¬ng tÊt c¶ mäi ng­êi, kh«ng ph©n biÖt s¾c téc, giai cÊp, t«n gi¸o, giíi tÝnh vµ quèc tÞch ®Òu cã tiÕp cËn nh­ nhau tíi c¸c c¬ héi. C¸ch tiÕp cËn nµy b¶o vÖ quan ®iÓm r»ng ph¸t triÓn nÕu thiÕu sù tham gia c«ng b»ng cña c¸c nhãm nµy sÏ dÉn tíi sù bÞ t­íc quyÒn cña toµn bé c¸c lÜnh vùc cña x· héi vµ do ®ã sÏ thÊt b¹i (UNDP 2001). ViÖt Nam cã lÞch sö vÒ b×nh ®¼ng giíi mét phÇn lµ kÕt qu¶ cña truyÒn thèng mÉu quyÒn cæ x­a. Tuy vËy, nh÷ng truyÒn thèng ®ã ®· bÞ mai mét qua nhiÒu thÕ kû mµ ®¹o Khæng ®­îc truyÒn b¸ trong nh÷ng n¨m ®« hé B¾c thuéc. Víi sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, c¸c chÝnh s¸ch cña chñ nghÜa x· héi ®· ®­a vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi vµo HiÕn ph¸p cña n­íc ViÖt Nam vµ trong nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c cña nhµ n­íc. §iÒu nµy ®· dÉn tíi ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi (GDI) kh¸ cao ë ViÖt Nam hiÖn nay, nÕu so s¸nh víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ víi c¸c n­íc cã møc tæng s¶n l­îng quèc gia (GNP) t­¬ng ®­¬ng víi ViÖt Nam. ViÖt Nam lµ mét n­íc trong ®ã c¸c vai trß giíi ®ang ë trong giai ®o¹n qu¸ ®é. Nh÷ng khu«n mÉu giíi vµ gi¸ trÞ giíi ë ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu thay ®æi tõ nh÷ng thËp kû hoÆc tõ nh÷ng thÕ kû tr­íc, tuy nhiªn nh÷ng c«ng viÖc ng­êi phô n÷ lµm nh­ mét phÇn phËn sù hµng ngµy cña hä ®· thay ®æi m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. ViÖc vËt lén víi nh÷ng mong muèn, ®«i lóc lµ nh÷ng mong muèn m©u thuÉn nhau ®· t¹o nªn c¸c søc Ðp míi cho c¸c thÕ hÖ phô n÷ trÎ ViÖt Nam. Khèi l­îng c«ng viÖc s¶n xuÊt c¶ ngµy cña ng­êi phô n÷ hiÖn nay m©u thuÉn víi nh÷ng vai trß vµ nguyªn t¾c truyÒn thèng ®ang g©y ra sù ®au khæ vµ bèi rèi cho nhiÒu phô n÷ ®ang cè g¾ng thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c mong muèn cña hä (Franklin, 1999).

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

17

ChØ sè Ph¸t triÓn Con ng­êi vµ ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi trong Khu vùc Thø tù xÕp h¹ng ChØ sè Ph¸t triÓn Con ng­êi trong sè 173 n­íc

Thø tù xÕp h¹ng ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi trong sè 146 n­íc

Viet Nam

109

89

Cam-pu-chia

130

109

CHND Lµo

143

119

Myanmar

127

107

70

58

Th¸i lan Nguån: UNDP, 2002

Còng nh­ nhiÒu n­íc kh¸c trong khu vùc, phÇn lín nam giíi vµ phô n÷ ë ViÖt Nam sèng ë n«ng th«n. Nh÷ng vÞ trÝ lµm c«ng mµ phô n÷ chiÕm ­u thÕ lµ c¸c c«ng viÖc ë kh¸ch s¹n, nhµ hµng, du lÞch, ng©n hµng, tr­êng häc, bÖnh viÖn, c¸c c¬ së ch¨m sãc søc khoÎ, vµ trong s¶n xuÊt dÖt may, ®ã lµ nh÷ng n¬i phô n÷ chiÕm 80% trong ®iÒu hµnh c«ng viÖc (Desai, 1995). Nam giíi chiÕm ­u thÕ trong nh÷ng lÜnh vùc nh­ l©m nghiÖp, ho¸ häc, khoa häc vµ c«ng nghÖ, thÓ thao v¨n ho¸, c«ng nghiÖp nÆng, n¨ng l­îng, thuû lîi vµ x©y dùng (xem biÓu ®å minh ho¹ d­íi ®©y). CÊu tróc chÝnh trÞ-x· héi cña ViÖt Nam ®· t¹o nªn nhiÒu khuynh h­íng trªn ®Êt n­íc. ViÖt Nam cã mét Nhµ n­íc rÊt v÷ng ch¾c gãp phÇn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ –x· héi vµ cã c¸c tæ chøc ®oµn thÓ m¹nh, nh­ Héi Liªn hiÖp Phô n÷ cã 11 triÖu thµnh viªn (UBVSTBPN, 2000). Trong m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c, c¸c thÓ chÕ cña nhµ n­íc vµ quèc tÕ hiÖn nay cã ®iÒu kiÖn ®Ó ngµy cµng chó träng nhiÒu h¬n tíi mäi ng­êi d©n - thùc hiÖn c¸c m« h×nh t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña x· héi chø kh«ng chØ mét sè Ýt ng­êi (Nhãm C«ng t¸c §ãi nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam – C¸c nhµ Tµi trî – c¸c tæ chøc Phi chÝnh phñ, 2000). ViÖt Nam ®· thùc hiÖn tèt nhiÒu chØ b¸o vÒ b×nh ®¼ng giíi. ThÝ dô, chØ b¸o vÒ søc khoÎ trÎ em kh«ng cho thÊy cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c trÎ s¬ sinh g¸i vµ trai, tû lÖ gi¸o dôc tiÓu häc gÇn nh­ ®ång ®Òu gi÷a c¸c em trai vµ c¸c em g¸i ®èi víi nhãm d©n téc ®a sè lµ d©n téc Kinh. Tuy nhiªn, cã b»ng chøng cho thÊy ph¸t triÓn kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh ®æi míi ®· t¸c ®éng tíi nam giíi vµ phô n÷ theo c¸c c¸ch kh¸c nhau, vµ cã lÏ cã t¸c ®éng tiªu cùc nhÊt ®èi víi c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè, lµ nh÷ng céng ®ång mµ kho¶ng c¸ch gi÷a sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña hä so víi møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña phÇn ®«ng d©n sè vÉn ®ang t¨ng lªn (Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo 2002). MÆc dï ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi cña ViÖt Nam xÕp ë vÞ trÝ cao t­¬ng ®èi so víi ChØ sè Ph¸t triÓn Con ng­êi vµ GNP, nh÷ng sù kh¸c biÖt trªn c¬ së giíi vÉn cßn phæ biÕn ë mäi lÜnh vùc. ThÝ dô, phô n÷ cßn kÐm h¬n nam giíi nhiÒu ë bËc häc vÊn cao vµ trong sè liÖu thèng kª vÒ y tÕ, vµ nh÷ng khu«n mÉu truyÒn thèng cßn chiÕm ­u thÕ trªn ph©n c«ng thÞ tr­êng lao ®éng, ®iÒu nµy ®· dÉn tíi sù ph©n tÇng nghÒ nghiÖp ph©n theo giíi vµ do ®ã dÉn tíi møc l­¬ng thùc tÕ trung b×nh kh¸c nhau vµ ph©n biÖt gi÷a nam giíi vµ phô n÷. Mét nghiªn cøu ®Þnh tÝnh do Nhãm Nghiªn cøu Ph¸t triÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi thùc hiÖn ®· cung cÊp mét hiÓu biÕt thÊu ®¸o vÒ nh÷ng tr¶i nghiÖm kh¸c biÖt vÒ giíi cña nÒn kinh tÕ ®ang trong thêi kú qu¸ ®é. ThÝ dô, nam giíi rÊt quan t©m tíi viÖc gi÷ g×n nguyªn tr¹ng c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc vµ c«ng d©n. Phô n÷ quan t©m tíi viÖc tiÕp cËn tíi nh÷ng h×nh th¸i míi cña kiÕn thøc vµ truyÒn th«ng, mÆc dï hä bµy tá nçi lo sî vÒ nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nµy tíi líp trÎ.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

18

Tû lÖ cã viÖc lµm Nghµnh nghÒ mµ phô n÷ chiÕm ­u thÕ Women N÷

Men Nam

80 70 60 50 40 30 20 10 0 Y tÕ

C«ng nghiÖp nhÑ

Tµi chÝnh

Du lÞch

Ng©n hµng

ChÕ biÕn

N«ng nghiÖp vµ thùc phÈm

Nghµnh nghÒ mµ nam giíi chiÕm ­u thÕ N÷ Women

Nam Men

80 70 60 50 40 30 20 10 0 L©m nghiÖp

Ho¸ häc

Khoa häc vµ ThÓ thao C«ng nghÖ

V¨n ho¸ C«ng nghiÖp N¨ng l­îng Thuû lîi nÆng

X©y dùng

Nguån: Tæng côc Thèng kª, 2000b

B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ sù thay ®æi vai trß cña nam giíi vµ phô n÷ B×nh ®¼ng tÊt nhiªn cã nghÜa lµ sù thay ®æi vai trß vÒ giíi ®èi víi c¶ nam giíi vµ phô n÷, vµ phô n÷ ®ang nhin nhËn sù thay ®æi nµy trong c¸ch hä quan hÖ víi nam giíi trong cuéc sèng. Mét cuéc kh¶o s¸t vÒ giíi do UBQGVSTBPN tiÕn hµnh nh»m t×m hiÓu nhËn thøc cña nam giíi vµ phô n÷ vÒ mÉu ng­êi ®µn «ng lý t­ëng. Trong khi nam giíi cho r»ng ng­êi ®µn «ng lý t­ëng lµ ng­êi kiÕm ®­îc nhiÒu tiÒn cho gia ®×nh, th× phô n÷, ®Æc biÖt lµ phô n÷ trÎ, l¹i cho r»ng ng­êi ®µn «ng lý t­ëng lµ ng­êi cha tèt vµ lµ ng­êi chång yªu vî, hiÓu vµ tÝch cùc cæ vò ng­êi vî cña m×nh (Franklin, 1999)

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

19

Nam giíi nªu nh÷ng mèi quan t©m ë tÇm quèc gia, trong khi phô n÷ cã xu h­íng quan t©m nhiÒu h¬n vÒ céng ®ång vµ hé gia ®×nh (Long vµ céng sù, 2000). Ph­¬ng thøc mµ ViÖt Nam kiÕm t×m ®Ó ®Þnh h­íng nh÷ng mèi quan t©m kh¸c nhau vµ kh¸c biÖt theo giíi nµy trong d©n c­ sÏ lµ mét nhiÖm vô cèt yÕu trong ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

Tµi liÖu tham kh¶o Desai, Jaiki (1995). ViÖt nam qua l¨ng kÝnh Giíi. Hµ Néi: Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc. Franklin, Barbara A.K (1999). TÇm nh×n réng më: Nh÷ng vai trß giíi ®ang thay ®æi ë ViÖt Nam. Hµ Néi, Uy ban QGV× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷. Tæng côc Thèng kª (2000a). Tæng §iÒu tra D©n sè 1999. Hµ Néi, NXB Thèng kª. Tæng côc Thèng kª (2000a). §iÒu tra Møc sèng d©n c­ ViÖt Nam 1997-1998. Hµ Néi, NXB Thèng kª. Nhãm C«ng t¸c NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt nam- C¸c nhµ Tµi trî – tæ chøc phi chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi ë ViÖt Nam: B¸o c¸o Ph¸t triÓn 2000. B¸o c¸o chung cña Nhãm C«ng t¸c NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt nam- C¸c nhµ Tµi trî –c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, Héi nghÞ Nhãm c¸c nhµ Tµi trî cho ViÖt Nam, Hµ Néi: Ng©n hµng ThÕ giíi. Long, Lynellyn D., Lª Ngäc Hïng, Allison Truitt, Lª ThÞ Ph­¬ng Mai vµ §Æng Nguyªn Anh (2000). Thay ®æi c¸c mèi quan hÖ giíi ë ViÖt Nam sau thêi kú §æi míi. B¸o c¸o nghiªn cøu sè 14. Nhãm Nghiªn cøu ph¸t triÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi, 2000, Hµ Néi. Mitchell, Suzett (1999). “§æi Míi vÒ Giíi” trong Cöa sæ V¨n ho¸ ViÖt Nam, sè 17, th¸ng 8, trang 20-21. Uû ban QG V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ (2000). Thùc hiÖn C­¬ng lÜnh B¾c kinh vÒ Hµnh ®éng ë ViÖt Nam. Hµ Néi, Uû banQG V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷. Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo (2002). Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c d©n téc thiÓu sè: chiÕn l­îc nh»m ®¹t ®­îc c¸c Môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. UNDP Hµ Néi. UNDP (2002). §æi míi vµ Ph¸t triÓn Con ng­êi ë ViÖt Nam: B¸o c¸o quèc gia vÒ Ph¸t triÓn Con ng­êi 2001. Trung t©m Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia, Hµ Néi. UNDP (2002). B¸o c¸o Ph¸t triÓn Con ng­êi. New York. Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc. UNCT (2002) C¸c tæ chøc Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam. TiÕn ®é Thùc hiÖn c¸c ChØ tiªu Ph¸t triÓn Quèc TÕ vµ c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn cña Thiªn niªn kû ë ViÖt Nam. UNCT, Hµ Néi

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

20/21

C¸c quan hÖ vÒ giíi trong qu¸ khø TruyÒn thuyÕt xa x­a nhÊt cña x· héi ViÖt Nam m« t¶ ViÖt Nam lµ mét x· héi theo chÕ ®é mÉu quyÒn trong ®ã Bµ Sao Cai d¹y c¸ch trång lóa. RÊt nhiÒu truyÒn thuyÕt ®· ca ngîi chiÕn c«ng cña c¸c nh©n vËt n÷ anh hïng trong lÞch sö ViÖt Nam, nh­ Hai Bµ Tr­ng (Tr­ng Tr¾c vµ Tr­ng NhÞ) vµ Bµ TriÖu. N¨m 43 sau C«ng nguyªn, Hai Bµ Tr­ng cïng víi c¸c n÷ t­íng ®· l·nh ®¹o ®éi qu©n gåm 80000 ng­êi ®¸nh b¹i cuéc x©m l¨ng cña phong kiÕn Trung quèc ë ViÖt Nam. Hai thÕ kû sau, vµo n¨m 248 sau CN, Bµ TriÖu, mét phô n÷ n«ng d©n 19 tuæi ®· l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa ®¸nh ®uæi qu©n x©m l­îc ph­¬ng B¾c. Qua hµng thÕ kû, nh÷ng phô n÷ nµy vÉn lµ nh÷ng nh©n vËt quan träng trong kho tµng v¨n ho¸ d©n gian ViÖt Nam. Tuy nhiªn, mét ngh×n n¨m B¾c thuéc ë miÒn B¾c ViÖt Nam ®· ®Ó l¹i mét dÊu Ên s©u s¾c ®èi víi sù ph¸t triÓn v¨n ho¸-x· héi cña ®Êt n­íc.Nho gi¸o do ng­êi Trung hoa mang vµo ViÖt Nam vµ sau ®ã ®· ®­îc coi lµ hÖ t­ t­ëng chÝnh thèng cña nhµ n­íc phong kiÕn ViÖt Nam. Nho gi¸o ®· cã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi c¸c mèi quan hÖ vÒ giíi. Theo häc thuyÕt Nho gi¸o, nam giíi lµ bÒ trªn vµ phô n÷ cã th©n phËn bÒ d­íi thÊp kÐm. Phô n÷ ph¶i phôc tïng ng­êi cha, ng­êi chång, con trai c¶ vµ vua. Sù thèng trÞ cña nam giíi còng ®­îc ph¶n ¸nh trong vai trß giíi vµ sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi. Tuy nhiªn, nh÷ng ¶nh h­ëng cña Nho gi¸o ®· bÞ mê nh¹t ë miÒn Nam bëi sù chi phèi cña c¸c nÒn v¨n ho¸ §«ng Nam ¸ kh¸c. MiÒn Trung ViÖt Nam bÞ chi phèi bëi nÒn v¨n hãa Ch¨m (tõ v­¬ng quèc Ch¨mpa, mét tiÒn ®ån cña nÒn v¨n minh Ên §é) ®· ph¸t triÓn tËp qu¸n ë rÓ1 vµ x· héi theo mÉu hÖ1. T¹i khu vùc nµy, phô n÷ ®­îc coi lµ n÷ thÇn cã quyÒn lùc ®èi víi s¶n xuÊt l­¬ng thùc. Cã nh÷ng ng«i ®Òn thê nh­ “Bµ chóa §ç t­¬ng “, “Bµ chóa D©u”, vµ “Bµ chóa §Ëu”. Mét sè nhãm d©n téc thiÓu sè nh­ d©n téc Khïa vµ d©n téc Kh¸ng vÉn cßn phong tôc chän mét phô n÷ lµm “bµ mÑ cña lóa”, ®Ó bøt nh÷ng b«ng lóa ®Çu tiªn vµo vô thu ho¹ch, lµm ngu«i giËn ThÇn lóa vµ phßng tr¸nh thêi tiÕt xÊu (Mai vµ Lª, 1978:14). Tuy vËy, ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña Nho gi¸o vÉn cßn tån t¹i ë nh÷ng céng ®ång gèc Hoa vµ trong c¸c nhãm cã häc vÊn cao ë miÒn Nam ViÖt Nam. CÇn l­u ý r»ng mÆc dï Nho gi¸o giíi h¹n nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh trong khu«n khæ hé gia ®×nh song trong lÞch sö ng­êi phô n÷ ViÖt Nam ®· ®­îc tù do h¬n nhiÒu so víi phô n÷ Trung Quèc. ThÝ dô, hä tham gia tÝch cùc vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ x· héi ngoµi gia ®×nh, chñ yÕu do thùc tÕ lµ nam giíi th­êng xuyªn v¾ng mÆt ë nhiÒu gia ®×nh v× chiÕn tranh x¶y ra liªn miªn trong suèt thêi kú lÞch sö cña ViÖt Nam. Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ Trung t©m Nghiªn cøu Khoa häc vÒ Phô n÷, khi ph¸c th¶o lÞch sö cña phô n÷, ®· cho r»ng phô n÷ ViÖt Nam “chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc biÖt vµ cã uy tÝn trong gia ®×nh vµ x· héi” so víi phô n÷ ë c¸c n­íc l¸ng giÒng (Héi LHPN vµ TT NCKHPN, 1989:8). Tµi liÖu ®Çu tiªn ®Ò cËp tíi sù b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ lµ Bé LuËt Hång ®øc ra ®êi n¨m 1483 vµo triÒu ®¹i nhµ Lª. Bé LuËt nµy ®· qui ®Þnh phô n÷ cã quyÒn h­ëng thõa kÕ, quyÒn ly h«n vµ ®­îc b¶o vÖ khái b¹o lùc. Thêi kú Ph¸p thuéc ChÕ ®é phong kiÕn g¾n liÒn víi Nho gi¸o ®· kÐo dµi cho tíi chÕ ®é thùc d©n Ph¸p vµo ®Çu thÕ kû 20. C¸c hå s¬ ghi chÐp sö s¸ch cña ViÖt Nam vÒ thêi kú Ph¸p thuéc cho thÊy mét thêi kú kh¾c nghiÖt trong lÞch sö ®èi víi c¶ nam giíi vµ phô n÷ trong giai ®o¹n nµy. D­íi chÕ ®é phong kiÕn, c¸c em g¸i kh«ng ®­îc ®i häc. D­íi chÕ ®é thùc d©n, lao ®éng tµn b¹o, bãc lét, nghÌo khã vµ bÖnh tËt ®· khiÕn hÇu hÕt phô n÷ bÞ mï ch÷ vµ kh«ng cã häc thøc (Lª Thi, 1987:18). 1

2

ë rÓ: tËp qu¸n x· héi quy ®Þnh cÆp vî chång míi c­íi sèng cïng víi bè mÑ c« d©u (Richard J. Gelles, 1995. Gia ®×nh thêi hiÖn ®¹i: mét quan ®iÓm x· héi häc. NXB Sage. Dßng dâi mÉu hÖ: mét hÖ thèng gia ®×nh cã dßng dâi vµ thõa kÕ theo hä mÑ (Richard J. Gelles, 1995. ®· dÉn)

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

21

Trong cuèn s¸ch “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p” xuÊt b¶n t¹i Ph¸p n¨m 1925, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· dµnh mét ch­¬ng nãi vÒ “nh÷ng nçi thèng khæ vµ tñi nhôc mµ phô n÷ b¶n ®Þa ph¶i g¸nh chÞu”. Ng­êi viÕt: “Kh«ng ë ®©u, ng­êi phô n÷ tho¸t khái nh÷ng hµnh ®éng b¹o ng­îc vµ tµn ¸c cña bän x©m l­îc: ngoµi phè, trong nhµ, gi÷a chî, hay ë th«n quª, ®©u ®©u hä còng vÊp ph¶i nh÷ng hµnh ®éng tµn nhÉn cña bän quan cai trÞ, sÜ quan, c¶nh binh, nh©n viªn nhµ ®oan, nhµ ga” (Hå ChÝ Minh, Héi LHPNVN, 1969:22). Sù thèng trÞ cña chÕ ®é thùc d©n Ph¸p còng gãp phÇn lµm t¨ng nh÷ng cuéc tranh luËn vÒ gi¶i phãng phô n÷ vµ c¸c vÊn ®Ò cña phô n÷. Víi sù ®ång ý cña nhµ cÇm quyÒn Ph¸p, Ph¹m Quúnh ®· x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh d¹y häc cho phô n÷ bao gåm c¸c m«n V¨n häc ViÖt Nam, lÞch sö vµ c¸c m«n khoa häc tù nhiªn, vµ mét ch­¬ng tr×nh d¹y kh©u v¸, to¸n vµ tiÕng Ph¸p cho c¸c em g¸i. ViÖc nµy kh«ng tr¸nh khái sù ph¶n ®èi cña x· héi, nh­ nhµ v¨n NguyÔn B¸ Häc ®· ph¸t biÓu: “Phô n÷ cµng cã kh¶ n¨ng häc lªn cao, hä cµng tiªu phÝ tiÒn b¹c, hä cµng khao kh¸t yªu ®­¬ng vµ hä sÏ ®i ®Õn kÕt côc lµ bÞ nghÌo tóng c¬ cùc h¬n” (Marr, 1981:202 -3). H¬n mét triÖu phô n÷ ViÖt Nam ®· tÝch cùc tham gia cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. N¨m 1945, ®¬n vÞ n÷ du kÝch ®Çu tiªn ®­îc thµnh lËp ®øng ®Çu lµ Bµ Hµ ThÞ QuÕ lµ ng­êi sau nµy ®· trë thµnh Chñ tÞch Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ Uû viªn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Nhê cã chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi chñ nghÜa lín m¹nh sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp, b×nh ®¼ng giíi ®· ®­îc ghi trong HiÕn ph¸p ®Çu tiªn cña n­íc ViÖt Nam n¨m 1946. HiÕn ph¸p nªu râ: “TÊt c¶ quyÒn lùc trong n­­íc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt nßi gièng, nam n÷, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o. vµ phô n÷ b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ mäi ph­¬ng diÖn” ( ChÝnh phñ ViÖt Nam, 1946, §iÒu 9). HiÕn ph¸p n¨m 1959, 1980 vµ 1992 ®· tiÕp tôc söa ®æi vµ nªu bËt c¸c quyÒn cña ng­êi phô n÷ trong bèi c¶nh b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. §­êng lèi X· héi chñ nghÜa N¨m 1930, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp d­íi sù chØ ®¹o cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ng­êi ®· s¸ng lËp Héi Phô n÷ Gi¶i phãng trong cïng n¨m (sau ®æi tªn lµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷), ®· t¹o nªn mét bé m¸y quèc gia ho¹t ®éng l©u dµi nhÊt cña phô n÷ trªn thÕ giíi. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· x¸c ®Þnh b×nh ®¼ng giíi lµ mét trong m­êi nhiÖm vô cña C¸ch m¹ng ViÖt Nam. Ng­êi nãi: “B×nh ®¼ng thùc sù cã nghÜa lµ mét cuéc c¸ch m¹ng triÖt ®Ó vµ khã kh¨n bëi sù khinh th­êng phô n÷ ®· kÐo dµi hµng ngµn n¨m. §Ó cuéc c¸ch m¹ng to lín nµy giµnh ®­îc th¾ng lîi, cÇn ph¶i ®¹t ®­îc tiÕn bé trªn mäi lÜnh vùc: chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa vµ luËt ph¸p (TrÝch dÉn tõ Mai vµ Lª, 1981:172). Tr­íc khi giµnh ®­îc ®éc lËp n¨m 1945, phô n÷ ViÖt Nam ®­îc coi lµ bÞ giam cÇm bëi ba “¸ch g«ng cïm” hay xiÒng xÝch - ®ã lµ Nho gi¸o, chñ nghÜa thùc d©n vµ chÕ ®é phô quyÒn (Héi LHPNVN vµ TTNCKHPN, 1989). §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· ñng hé m¹nh mÏ cho sù tiÕn bé cña phô n÷. §iÒu nµy cã thÓ kh«ng ph¶i lóc nµo còng trë thµnh thùc tiÔn nh­ng ch¾c ch¾n ®· t¹o ra mét bèi c¶nh vÒ mÆt thÓ chÕ cho phong trµo nam n÷ b×nh quyÒn ñng hé nhiÒu quyÒn cña phô n÷, bao gåm luËt lao ®éng, c¸c quyÒn lîi ®­îc h­ëng khi lµm mÑ, tiÕp cËn víi c¸c c¬ së tr«ng trÎ, tiÕp cËn tíi gi¸o dôc, viÖc lµm vµ cho phÐp n¹o thai vÒ mÆt luËt ph¸p.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

22

§¶ng vµ Nhµ n­íc mÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n nh­ng ®· cè g¾ng c¶i thiÖn cuéc sèng cho phô n÷ lao ®éng vµ con c¸i hä nh»m xãa bá nh÷ng g¸nh nÆng gia ®×nh vµ ®¶m b¶o søc kháe cho ng­êi phô n÷. N¨m 1983, thêi h¹n phô n÷ ®­îc nghØ ®Î mµ vÉn h­ëng l­¬ng ®· t¨ng tõ 60 lªn 75 ngµy. Th¸ng 12 n¨m 1984, NghÞ quyÕt 176a qui ®Þnh thêi gian nghØ ®Î ®­îc h­ëng l­¬ng kÐo dµi tíi 180 ngµy. Cã thªm nhiÒu nhµ trÎ vµ mÉu gi¸o do Nhµ n­íc, c¸c xÝ nghiÖp vµ c¸c hîp t¸c x· x©y dùng. T¹i nhiÒu ph­êng ë c¸c thµnh phè, cã nhiÒu nhãm tr«ng gi÷ trÎ do c¸c chi héi phô n÷ thµnh lËp dµnh cho c¸c ch¸u nhá v× lý do nµy kh¸c kh«ng thÓ ®Õn nhµ trÎ hoÆc nhµ mÉu gi¸o (Héi LHPNVN, 1985:2). MÆc dï ®iÒu nµy kh¸c víi c¸c n­íc n¬i mµ phô n÷ ®· ®Êu tranh (vµ ®ang tiÕp tôc ®Êu tranh) ®Ó giµnh ®­îc nh÷ng quyÒn nµy, phô n÷ ViÖt Nam ®· ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn ®ã theo chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc h¬n lµ tõ mét chiÕn l­îc ph¸t ®éng th«ng qua “phong trµo phô n÷”. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ ë ViÖt Nam kh«ng c㠓phong trµo” phô n÷ cã tæ chøc - nh­ng phong trµo nµy ®­îc Nhµ n­íc khuyÕn khÝch vµ ñng hé. ¶nh h­ëng nµy cña Nhµ n­íc ®· mang l¹i luËt ph¸p, sù ñng hé vµ tµi trî cña ChÝnh phñ cho c¸c mèi quan t©m cña phô n÷. HiÖn nay, trong thêi kú ®æi míi theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng, phô n÷ ®· mÊt ®i mét vµi trong nh÷ng quyÒn nµy, ®Æc biÖt lµ thêi gian nghØ ®Î ®­îc h­ëng l­¬ng bëi thêi gian nghØ nµy bÞ coi lµ qu¸ tèn kÐm ®èi víi c¸c c¬ së doanh nghiÖp t­ nh©n. Thêi kú chiÕn tranh chèng Mü Trong thêi gian chiÕn tranh, tõ 1964 ®Õn 1975, phô n÷ ®­îc giao nh÷ng tr¸ch nhiÖm trong ChÝnh phñ mµ tr­íc kia nam giíi ®¶m nhËn. Tõ 1965 ®Õn 1967, tû lÖ ®¹i biÓu n÷ trong Héi ®ång Nh©n d©n cÊp huyÖn ®· t¨ng tõ 25,5% lªn 45,8%; trong Héi ®ång nh©n d©n X· - t¨ng tõ 19,3 % lªn 47,4%; trong Uû ban Nh©n d©n huyÖn - tõ 11,2% lªn 26,48%; vµ sè l­îng phô n÷ trong Uû ban Nh©n d©n x· - tõ 11,2% lªn 32,7% (Héi LHPNVN, 1968:24). Trong giai ®o¹n nµy, sè l­îng trÎ em ®Õn nhµ trÎ còng gia t¨ng (tõ 276.122 lªn 378.078). T×nh ®oµn kÕt quèc tÕ Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chiÕn tranh chèng Mü, phô n÷ kh¾p n¬i trªn thª giíi ®· göi th­ vµ ®iÖn tÝn cæ vò phô n÷ ViÖt Nam. Chóng t«i kh«ng quªn ®­îc trong thêi gian diÔn Héi nghÞ Gi¬nev¬ vÒ chÊm døt chiÕn tranh ë ViÖt Nam, ®· cã hµng tr¨m ®oµn ®¹i biÓu phô n÷ tõ Ph¸p sang Gi¬nev¬ mang theo quµ tÆng biÓu lé sù cæ vò cho phÝa ViÖt Nam (Héi LHPNVN, 1971:28). ë khÝa c¹nh nµy, c¸c cuéc chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ chèng Mü ë ViÖt Nam ®· gióp cho Héi LHPNVN t¹o dùng ®­îc mèi liªn kÕt quèc tÕ rÊt m¹nh víi c¸c tæ chøc phô n÷ ë c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Chñ tÞch Héi LHPNVN n¨m 1971, Bµ NguyÔn ThÞ ThËp, ®· tuyªn bè: Nh÷ng thµnh qu¶ c¸ch m¹ng cña tæ quèc ViÖt Nam, cña nh©n d©n ViÖt Nam, vµ cña sù nghiÖp gi¶i phãng phô n÷ ViÖt Nam trong 25 n¨m qua ®· thùc sù g¾n liÒn víi sù ñng hé nång nhiÖt vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt cña nh©n d©n vµ phô n÷ ë c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa anh em, cña nh©n d©n vµ phô n÷ yªu chuéng hßa b×nh trªn toµn thÕ giíi. Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng chÞ em cña chóng ta trªn kh¾p tr¸i ®Êt vÒ sù cæ vò cao quÝ ®èi víi cuéc chiÕn tranh kh¸ng chiÕn kÐo dµi vµ gian khæ cña chóng t«i… Chóng t«i tù hµo hiÖn nay ®· cã hµng triÖu b¹n bÌ thuéc hµng tr¨m tæ chøc phô n÷ trªn thÕ giíi, nh÷ng ng­êi ®· t¸n thµnh cuéc kh¸ng chiÕn chÝnh nghÜa cña chóng t«i. (NguyÔn ThÞ ThËp, trong Héi LHPNVN, 1971:31) §æi míi vµ c¸c quan hÖ giíi B¾t ®Çu tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI tiÕn hµnh n¨m 1986, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn cuéc c¶i c¸ch vÒ chÝnh s¸ch (§æi míi) ®­îc më réng trong HiÕn ph¸p 1992. Nh÷ng c¶i c¸ch nµy cho phÐp th¶

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

23

næi gi¸ c¶, sù tham gia cña doanh nghiÖp t­ nh©n, b·i bá chÕ ®é së h÷u tËp thÓ ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp vµ cho phÐp ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i n­íc ngoµi. Mét lo¹t nh÷ng c¶i c¸ch vÒ kinh tÕ, x· héi vµ luËt ph¸p ®· ®­îc tiÕn hµnh theo h­íng thÞ tr­êng hãa nÒn kinh tÕ. Do x· héi ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa, hy väng nh÷ng kh¸c biÖt vÒ vai trß giíi còng sÏ thu hÑp l¹i. Lý t­ëng céng s¶n chñ nghÜa còng nh­ LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh ®· cè g¾ng thóc ®Èy b×nh ®¼ng giíi trong x· héi ViÖt Nam. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cña c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ, phô n÷ ®ãng mét vai trß quan träng trong lùc l­îng lao ®éng, tõ lÜnh vùc n«ng nghiÖp tíi lÜnh vùc kinh doanh. Tuy vËy, vÉn cÇn cã sù ñng hé nh»m ®¹t ®­îc b×nh ®¼ng giíi mét c¸ch trän vÑn. Nh÷ng truyÒn thèng gia ®×nh m¹nh mÏ th­êng tËp trung ë nhËn thøc mang tÝnh gia tr­ëng vÉn cßn phæ biÕn mÆc dï ®· tá ra ngµy cµng xa l¹ víi thùc tiÔn vÒ mÆt kinh tÕ cña c¸c vai trß giíi vµ c¸c quan hÖ giíi ngµy nay. ThÝ dô, hÇu hÕt ng­êi ViÖt Nam, c¶ nam vµ n÷, vÉn gi÷ quan niÖm vÒ vai trß truyÒn thèng cña ng­êi phô n÷ khi tin r»ng nam giíi cã quyÒn cã viÖc lµm h¬n mét ng­êi phô n÷, r»ng c«ng viÖc néi trî ®èi víi ng­êi vî còng nh­ lµ c«ng viÖc cã tr¶ c«ng. §a sè ng­êi ViÖt Nam còng nãi r»ng ®µn «ng lµm chÝnh trÞ tèt h¬n. MÆc dï ®· cã mét sè b»ng chøng cho thÊy cuéc sèng hiÖn ®¹i hãa sÏ lgi¶m bít nh÷ng nhËn thøc nh­ vËy, vÉn cßn ph¶i chê xem kh¸i niÖm vÒ b×nh ®¼ng giíi sÏ ®­îc ph¸t triÓn réng r·i nh­ thÕ nµo trong mét x· héi chÊp nhËn nh÷ng truyÒn thèng Nho gi¸o, xu h­íng coi gia ®×nh lµ trung t©m vµ nh÷ng khu«n mÉu cã liªn quan vÒ c¸c quan hÖ quyÒn uy (Dalton vµ céng sù 2002).

Tµi liÖu tham kh¶o Dalton, Rusell J., Ph¹m Minh H¹c, Ph¹m Thanh NghÞ vµ ¤ng ThÞ Nh­ Ngäc (2002). C¸c quan hÖ x· héi vµ nguån vèn x· héi ë ViÖt Nam: §iÒu tra ThÕ giíi n¨m 2001 vÒ c¸c gi¸ trÞ. Trung t©m Nghiªn cøu D©n chñ, §¹i häc California, Hoa kú. Eisen, Arlene (1984). Phô n÷ vµ C¸ch m¹ng ViÖt Nam. London: Zed Books. Gelles, Richard J. (1995). C¸c gia ®×nh hiÖn ®¹i: mét quan ®iÓm x· héi häc. NXB Sage Lª Thi (1987). “TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam d­íi chÕ ®é X· héi Chñ nghÜa”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 2, 1987, tr.18. Mai ThÞ Thu vµ Lª ThÞ Nh©m TuyÕt (1978). Phô n÷ ViÖt Nam. Hµ Néi, NXB Ngo¹i v¨n. Marr, David (1981). TruyÒn thèng ViÖt Nam tr­íc thö th¸ch. Berkeley: Nhµ in §¹i häc California. Héi LHPNVN (1968). “KÕt qu¶ b­íc ®Çu trong viÖc thùc hiÖn Ba NghÞ quyÕt vÒ c«ng t¸c phô n÷”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 1, 1968, tr.23-25. Héi LHPNVN (1969). “Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Gi¶i phãng phô n÷”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 3, 1969, tr.22-23. Héi LHPNVN (1971). “Lêi c¶m ¬n vÒ sù ñng hé cao quÝ cña phô n÷ trªn thÕ giíi”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 3/4, 1971, tr.26-32. Héi LHPNVN (1985).”ViÖt Nam vµ thËp kû Liªn Hîp Quèc vÒ phô n÷”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 1, 1985, tr.2. Héi LHPNVN vµ Trung t©m nghiªn cøu Khoa häc vÒ Gia ®×nh vµ Phô n÷ (1989). Phô n÷ ViÖt Nam trong thËp kû 80". Hµ Néi, NXB Ngo¹i v¨n.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

24/25

Bé m¸y quèc gia t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi Bé m¸y quèc gia nµy ®­îc thiÕt lËp nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn vµ thóc ®Èy b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam bao gåm Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ (UBQGTBPN), vµ c¸c Uû ban v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Æt t¹i c¸c Bé, c¸c tØnh vµ mét tæ chøc ®oµn thÓ lµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam. Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ §Þa chØ 39 phè Hµng Chuèi, Hµ Néi §iÖn tho¹i (84 4) 821 0068 hoÆc 971 1349 Fax (84 4) 821 0068 hoÆc 971 1348 E-mail [email protected] UBQGTBPN t­ vÊn cho V¨n phßng Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi c¸c chiÕn l­îc vÒ b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. Uû ban ®­îc thµnh lËp n¨m 1993 khi Thñ t­íng ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh cñng cè Uû ban Quèc gia cho ThËp kû cña Phô n÷ vµ chuyÓn thµnh UBQGTBPN. N¨m 1985, Uû ban Quèc gia cho ThËp kû cña Phô n÷ ®­îc thµnh lËp ë ViÖt Nam ®Ó h­ëng øng ThËp kû Quèc tÕ v× Phô n÷ vµ Héi nghÞ Phô n÷ ë Nairobi. N¨m 1993, Uû ban nµy thay ®æi héi viªn vµ nh÷ng nhiÖm vô chÝnh còng nh­ ®æi tªn thµnh Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷. UBQGTBPN lµ c¬ quan chÝnh thøc cña ChÝnh phñ ®¹i diÖn cho ViÖt Nam t¹i Héi nghÞ Phô n÷ Quèc tÕ lÇn thø t­ cña Liªn Hîp Quèc tæ chøc t¹i B¾c Kinh n¨m 1995 vµ tiÕp tôc ®¹i diÖn cho ViÖt Nam tham gia trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ. Uû ban cã 17 thµnh viªn bao gåm c¸c ®¹i diÖn cña c¸c Bé, ngµnh vµ c¸c tæ chøc, nh­ Trung ­¬ng §oµn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh vµ Héi N«ng d©n ViÖt Nam. Chñ tÞch Uû ban lµ Bµ Hµ ThÞ KhiÕt, Uû viªn Trung ­¬ng §¶ng, §¹i biÓu Quèc héi vµ Chñ tÞch Héi LHPN ViÖt Nam. Hai Phã Chñ tÞch lµ Thø tr­ëng Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vµ Thø tr­ëng Bé Ngo¹i giao. UBQGTBPN häp s¸u th¸ng mét lÇn. Ban th­êng trùc gåm 10 ng­êi gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc hµng ngµy cña Uû ban. Mçi Bé vµ mçi tØnh/thµnh ®Òu cã mét UBTBPN riªng. Nh÷ng Uû ban nµy ®· x©y dùng KÕ ho¹ch Hµnh ®éng riªng cho Bé vµ tØnh cña m×nh. Nh÷ng kÕ ho¹ch nµy ®­îc UBQGTBPN theo dâi gi¸m s¸t. C¸c ho¹t ®éng chÝnh cña UBQGTBPN bao gåm: • T­ vÊn cho ChÝnh phñ vÒ ChiÕn l­îc Quèc gia vµ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷; • Phæ biÕn th«ng tin vÒ C«ng ­íc Xo¸ bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷ (C«ng ­íc CEDAW); • X©y dùng c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn quèc gia vµ toµn cÇu v× sù tiÕn bé cña phô n÷ • Hç trî ChÝnh phñ ®­a ra h­íng dÉn thùc thi KÕ ho¹ch Hµnh ®éng cho phô n÷; • T­ vÊn vÒ c¸c chÝnh s¸ch liªn quan tíi phô n÷ vµ theo dâi gi¸m s¸t viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch nµy; • Cñng cè bé m¸y ho¹t ®éng v× sù tiÕn bé cña phô n÷ tÊt c¶ c¸c cÊp; • X©y dùng vµ duy tr× m¹ng l­íi quan hÖ vµ hîp t¸c quèc tÕ.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

25

Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam §Þa chØ 39 phè Hµng Chuèi, Hµ Néi §iÖn tho¹i (84 4) 971 7225 Fax (84 4) 971 3143 E-mail [email protected] Héi LHPN lµ mét trong nh÷ng tæ chøc ®oµn thÓ ho¹t ®éng tÝch cùc nhÊt cña ViÖt Nam. §­îc thµnh lËp vµo n¨m 1930, chøc n¨ng chñ yÕu cña Héi lµ huy ®éng phô n÷ tham gia c¸c ho¹t ®éng trong thêi gian chiÕn tranh. GÇn ®©y, tÝnh chÊt vµ vai trß cña Héi ®· më réng sang c¸c lÜnh vùc phóc lîi x· héi vµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn theo ch­¬ng tr×nh §æi míi cña ChÝnh phñ. Héi LHPNVN hiÖn nay vÉn liªn kÕt chÆt chÏ víi ChÝnh phñ. Héi LHPNVN cã c¬ cÊu ra quyÕt ®Þnh ®­îc ph©n cÊp ë møc ®é cao, v× vËy gióp cho m¹ng l­íi liªn l¹c cña Héi víi phô n÷ ë mäi cÊp trong toµn quèc ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶. Héi ho¹t ®éng theo 4 cÊp qu¶n lý hµnh chÝnh: cÊp Trung ­¬ng, cÊp tØnh, cÊp huyÖn vµ cÊp x·. §¹i héi Phô n÷ toµn quèc ®­îc tæ chøc 5 n¨m mét lÇn víi sè ®¹i biÓu tham dù ®­îc lùa chän theo tû lÖ thuËn víi sè héi viªn mµ hä ®¹i diÖn. §oµn Chñ tÞch gåm 15 uû viªn chÞu tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng th­êng nhËt cña Trung ­¬ng Héi. N¨m 1999, Héi ®· cã 4000 c¸n bé chuyªn tr¸ch ho¹t ®éng trªn toµn quèc, btrong ®ã cã h¬n 300 c¸n bé lµm viÖc t¹i 10 Ban cña V¨n phßng Trung ­¬ng Héi t¹i Hµ Néi cïng víi 12.000 chi héi c¬ së (héi phô n÷ x·), ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®èi víi phô n÷. Héi LHPNVN ­íc tÝnh cã kho¶ng h¬n 11 triÖu héi viªn ®¹i diÖn cho h¬n 50% sè phô n÷ ë ®é tuæi trªn 18. §¹i bé phËn héi viªn lµ phô n÷ n«ng th«n trong ®é tuæi tõ 30 ®Õn 50. Héi viªn tham gia trªn c¬ së tù nguyÖn vµ ®ãng gãp mét kho¶n héi phÝ t­îng tr­ng lµ 2000 ®ång/n¨m, nh­ng phô n÷ nghÌo th­êng ®­îc miÔn kho¶n héi phÝ nµy. N¨m 1988, vÞ thÕ cña Héi LHPNVN ®­îc cñng cè thªm víi viÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh qui ®Þnh tÊt c¶ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Òu ph¶i bµn b¹c tham kh¶o víi Héi LHPN vÒ mäi vÊn ®Ò liªn quan tíi phô n÷ vµ trÎ em. Hai ho¹t ®éng chÝnh cña Héi ë cÊp ®Þa ph­¬ng lµ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh tÝn dông phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng t¨ng thu nhËp vµ ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ bµ mÑ trÎ em vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. C¸c chi Héi ®Þa ph­¬ng ®· x©y dùng thµnh c«ng 12.000 nhãm tiÕt kiÖm tÝn dông víi tæng sè 400.000 héi viªn phô n÷ tham gia. C¸c nhãm nµy ®· phèi hîp víi Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ c¸c tæ chøc tµi trî quèc tÕ ®Ó cung cÊp tÝn dông cho phô n÷ triÓn khai c¸c ho¹t ®éng t¹o thu nhËp. KÕ ho¹ch Hµnh ®éng giai ®o¹n 2002-2007 KÕ ho¹ch Hµnh ®éng cña Héi LHPN VN trong giai ®o¹n 2002-2007 ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh ®Ó hç trî phô n÷ triÓn khai c¸c nhiÖm vô cña m×nh. Nh÷ng biÖn ph¸p, nh­ ®·o nªu, bao gåm: • N©ng cao tr×nh ®é häc vÊn vµ ®µo t¹o cho phô n÷ • N©ng cao quyÒn lùc vÒ kinh tÕ vµ c¸c quyÒn cña phô n÷ th«ng qua viÖc më réng c¸c ho¹t ®éng tÝn dông quy m« nhá, cdÞch vô th­¬ng m¹i cho c¸c doanh nghiÖp nhá vµ d¹y nghÒ ®Ó phô n÷ cã thÓ tù t¹o viÖc lµm • Më réng c¸c dÞch vô søc khoÎ sinh s¶n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh • Xo¸ bá tÖ n¹n x· héi tõ ph­¬ng diÖn hé gia ®×nh • T¨ng c­êng n¨ng lùc cña Héi LHPNVN ®Ó phôc vô tèt h¬n cho lîi Ých cña phô n÷ ë tÊt c¶ c¸c cÊp ho¹t ®éng • T¨ng c­êng ®èi tho¹i vÒ chÝnh s¸ch vµ tuyªn truyÒn vËn ®éng trong khu«n khæ x©y dùng vµ thùc thi ph¸p luËt • Thóc ®Èy sù tham gia cña phô n÷ trong c¸c c¬ quan Nhµ n­íc vµ trong c«ng t¸c l·nh ®¹o.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

26/27

C¸c chiÕn l­îc quèc gia vÒ b×nh ®¼ng giíi ChiÕn l­îc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 ChiÕn l­îc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 cã mét vai trß cèt yÕu trong khu«n khæ chung cña ChÝnh phñ nh»m thùc hiÖn vµ duy tr× b×nh ®¼ng giíi. ChiÕn l­îc nµy tiÕp nèi ChiÕn l­îc Quèc gia ®Çu tiªn v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2000 vµ thóc ®Èy sù tiÕn bé cña phô n÷ trªn mäi lÜnh vùc. Môc tiªu chung cña ChiÕn l­îc nµy lµ: N©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña phô n÷ còng nh­ t¹o c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó phô n÷ ®­îc h­ëng c¸c quyÒn c¬ b¶n cña m×nh, tham gia vµ h­ëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng vµ ®Çy ®ñ trong mäi khÝa c¹nh cña ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi (UBQGTBPN 2002). ChiÕn l­îc nµy ph¶n ¸nh sù cam kÕt tr­íc sau nh­ mét cña ChÝnh phñ ®èi víi môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ c«ng b»ng trªn mäi lÜnh vùc. ChiÕn l­îc nhËn ®­îc sù phèi hîp vµ hç trî cña c¸c Bé, ngµnh chñ chèt, thÓ hiÖn ph­¬ng thøc tiÕp cËn toµn diÖn vµ liªn ngµnh nh»m ®¹t môc tiªu b×nh ®¼ng giíi. ChiÕn l­îc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ bao gåm 5 môc tiªu chÝnh kÌm theo c¸c chØ tiªu riªng cho tõng lÜnh vùc cÇn ph¶i ®¹t ®­îc vµo n¨m 2010, tÊt c¶ nh÷ng môc tiªu nµy ®Òu gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu lín h¬n lµ b×nh ®¼ng giíi mét c¸ch bÒn v÷ng. C¸c lÜnh vùc träng t©m cña ChiÕn l­îc ®Õn n¨m 2010 lµ: • Lao ®éng vµ viÖc lµm • Gi¸o dôc • Ch¨m sãc søc khoÎ • Tham gia l·nh ®¹o ë tÊt c¶ c¸c cÊp vµ trong mäi lÜnh vùc • N¨ng lùc cña bé m¸y ho¹t ®éng v× sù tiÕn bé cña phô n÷ B×nh ®¼ng giíi - Môc tiªu cho mäi ngµnh §Ó ®¹t nh÷ng môc tiªu cña ChiÕn l­îc, ChÝnh phñ ®· nªu râ tr¸ch nhiÖm phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c Bé, ngµnh chñ chèt. ChiÕn l­îc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ph¶n ¸nh cam kÕt tr­íc sau nh­ mét vÒ viÖc tuyªn truyÒn b×nh ®¼ng giíi nh­ lµ mét vÊn ®Ò liªn ngµnh vµ xuyªn suèt. ChiÕn l­îc ®Ò ra vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé ngµnh nh­ sau: Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­: • Lång ghÐp vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi vµo c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 5 n¨m vµ 10 n¨m cña ®Êt n­íc; h­íng dÉn, theo dâi gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ vµ b¸o c¸o viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô cña ChiÕn l­îc víi Thñ t­íng ChÝnh phñ trªn c¬ së th­êng niªn; tæ chøc kiÓm ®iÓm gi÷a kú viÖc thùc hiÖn vµo n¨m 2005 vµ ®¸nh gi¸ cuèi kú vµo n¨m 2010. Bé Y tÕ, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh-X· héi, Bé T­ ph¸p, Ban Tæ chøc C¸n bé ChÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc liªn quan kh¸c: • X©y dùng c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng 5 n¨m vµ hµng n¨m nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu cña ChiÕn l­îc ®Ó tr×nh lªn Bé KÕ ho¹ch §Çu t­ vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch nµy; ®­a môc tiªu b×nh ®¼ng giíi vµo c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n vµ ng¾n h¹n cña tõng Bé, ngµnh; lång ghÐp ho¹t ®éng cña ChiÕn l­îc víi ho¹t ®éng cña c¸c chiÕn l­îc, ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia cã liªn quan vµ c¸c ch­¬ng tr×nh kh¸c trong ®ã ­u tiªn ®Çu t­ cho trÎ em g¸i vµ phô n÷ d©n téc thiÓu sè vµ c¸c gia ®×nh nghÌo còng nh­ cho nh÷ng ng­êi bÞ nhiÔm HIV/AIDS; chuÈn bÞ vµ nép c¸c b¸o c¸o th­êng niªn cho Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Chñ tÞch UBQGTBPN. Bé Tµi chÝnh: • Phèi hîp víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, UBQGTBPN, c¸c Bé, ngµnh liªn quan kh¸c, vµ Uû ban Nh©n d©n c¸c tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng chuÈn bÞ ng©n s¸ch hµng n¨m cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu vµ nhiÖm vô cña ChiÕn l­îc; h­íng dÉn c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan kh¸c vµ c¸c ®Þa ph­¬ng vÒ c¸ch thøc sö dông c¸c nguån kinh phÝ cho viÖc thùc hiÖn ChiÕn l­îc.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

27

Bé Ngo¹i giao: • Phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh liªn quan huy ®éng nguån lùc hç trî tõ c¸c tæ chøc chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ c¸c n­íc còng nh­ c¸c tæ chøc thuéc Liªn Hîp Quèc ®Ó thùc hiÖn ChiÕn l­îc. Tæng côc Thèng kª: • Phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh liªn quan tiÕn hµnh c¸c cuéc ®¸nh gi¸, ph©n tÝch th­êng niªn vµ 5 n¨m vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña ChiÕn l­îc vµ nép b¸o c¸o cho Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ UBQGTBPN. Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam • Lµ c¬ quan ®Çu mèi trong lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ liªn quan tíi b×nh ®¼ng giíi vµ sù tiÕn bé cña phô n÷; phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan x©y dùng vµ tr×nh lªn Thñ t­íng ChÝnh phñ c¸c ®Ò ¸n x©y dùng chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p liªn quan tíi b×nh ®¼ng giíi; theo dâi, gi¸m s¸t vµ kiÓm tra viÖc thùc thi luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch vÒ phô n÷; phæ biÕn vµ thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch vÒ phô n÷ vµ c«ng ­íc CEDAW. Uû ban Nh©n d©n c¸c tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng: • §­a b×nh ®¼ng giíi vµo c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Þa ph­¬ng m×nh; x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng th­êng niªn vµ 5 n¨m nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®Æt ra cña ChiÕn l­îc; lång ghÐp ho¹t ®éng cña ChiÕn l­îc víi ho¹t ®éng cña c¸c chiÕn l­îc, ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia cã liªn quan còng nh­ c¸c ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña tØnh/thµnh phè ®ã; chuÈn bÞ c¸c b¸o c¸o th­êng niªn vµ tr×nh lªn Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Chñ tÞch UBQGTBPN. MÆt trËn Tæ quèc, Héi LHPNVN vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ thµnh viªn cña MÆt trËn: • Thùc hiÖn ChiÕn l­îc trong khu«n khæ ho¹t ®éng cña tæ chøc m×nh. KÕ ho¹ch Hµnh ®éng v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2005 KÕ ho¹ch Hµnh ®éng v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2005 (POA 2) do UBQGTBPN x©y dùng nh»m h­íng dÉn triÓn khai ho¹t ®éng trong 5 n¨m ®Çu cña ChiÕn l­îc Quèc gia ®Õn n¨m 2010. KÕ ho¹ch Hµnh ®éng nµy dùa trªn c¸c kiÕn nghÞ tõ cÊp c¬ së vµ c¸c môc tiªu cña ChiÕn l­îc. C¸c chØ tiªu vµ ho¹t ®éng nªu chi tiÕt trong b¶n KÕ ho¹ch Hµnh ®éng ®­îc x©y dùng trùc tiÕp dùa trªn c¸c môc tiªu ®Ò ra trong ChiÕn l­îc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷. Môc ®Ých bao trïm cña KÕ ho¹ch nµy lµ: æn ®Þnh vµ n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña phô n÷; t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó phô n÷ ®­îc h­ëng c¸c quyÒn c¬ b¶n cña m×nh, tham gia vµ h­ëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng vµ ®Çy ®ñ trong mäi khÝa c¹nh cña ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi (UBQGTBPN 2002b). POA 2 h×nh thµnh dùa trªn nhËn thøc cho r»ng b×nh ®¼ng giíi bÒn v÷ng lµ mét vÊn ®Ò liªn xuyªn suèt. KÕ ho¹ch nµy tr×nh bµy chi tiÕt tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña c¸c Bé, ngµnh vµ c¸c c¬ quan thùc hiÖn kÕ ho¹ch nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu lín h¬n, ®ã lµ cña b×nh ®¼ng giíi. Nh÷ng tr¸ch nhiÖm ®ã lµ: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, phèi hîp víi UBQGTBPN vµ c¸c Bé, ngµnh, c¸c tæ chøc vµ c¸c c¬ quan kh¸c cã liªn quan còng nh­ víi Uû ban Nh©n d©n c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng, sÏ ®iÒu phèi viÖc thùc hiÖn POA 2. VÊn ®Ò giíi sÏ ®­îc lång ghÐp vµo c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 5 n¨m vµ th­êng niªn cña c¸c Bé, ngµnh vµ c¸c ®Þa ph­¬ng. C¸c tæ chøc/c¬ quan liÖt kª trong POA 2 sÏ x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch riªng cña m×nh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm lËp kÕ ho¹ch vµ thùc thi c¸c ho¹t ®éng ®­îc giao phï hîp víi c¸c ho¹t ®éng chuyªn ngµnh cña tæ chøc nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Ò ra cña POA 2. ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xãa ®ãi gi¶m nghÌo (CPRGS) ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cam kÕt m¹nh mÏ thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c«ng b»ng x· héi. Cam

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

28

kÕt xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo nµy ®­îc nªu râ trong CPRGS ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª chuÈn vµo th¸ng 5 n¨m 2002. CPRGS nh»m chuyÓn ChiÕn l­îc Ph¸t triÓn Kinh tÕ-X· héi 10 n¨m cña ChÝnh phñ, KÕ ho¹ch Ph¸t triÓn 5- n¨m còng nh­ c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh thµnh nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ víi lé tr×nh ®­îc x¸c ®Þnh râ nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. CPRGS ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc ph¸c ho¹ c¸c thµnh tè cña tÊt c¶ c¸c chiÕn l­îc ngµnh kh¸c b»ng c¸ch ®­a ra träng t©m vÊn ®Ò nghÌo ®ãi, ®Ò cËp tíi c¸c vÊn ®Ò liªn ngµnh, vµ x¸c ®Þnh c¸c lÜnh vùc ­u tiªn. Mèi liªn quan gi÷a ChiÕn l­îc Ph¸t triÓn Kinh tÕ -X· héi 10 n¨m cña ChÝnh phñ, c¸c KÕ ho¹ch Ph¸t triÓn 5 n¨m vµ CPRGS ®­îc thÓ hiÖn trong s¬ ®å d­íi ®©y: ChiÕn l­îcPh¸t triÓn Kinh tÕ-X· héi 10 n¨m

KÕ ho¹ch 5 n¨m C¸c ch­¬ng tr×nh môc tiªu

ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ Xãa ®ãi Gi¶m nghÌo vµ T¨ng tr­ëng (CPRGS)

Ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ c«ng céng KÕ ho¹ch hµng n¨m

CPRGS ghi nhËn mèi liªn kÕt gi÷a bÊt b×nh ®¼ng giíi vµ nghÌo ®ãi ®èi víi toµn x· héi. ChiÕn l­îc chñ tr­¬ng ®¶m b¶o hµi hoµ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. ChiÕn l­îc nh»m môc ®Ých: Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh chãng vµ bÒn v÷ng song song víi viÖc ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng cho tÊt c¶ mäi ng­êi víi môc ®Ých c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn sèng vµ chÊt l­îng cuéc sèng cña mäi tÇng líp nh©n d©n; duy tr× sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c khu vùc n¨ng ®éng vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c lÜnh vùc nµy ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao (CPRGS 2002). Môc tiªu b×nh ®¼ng giíi ®­îc x¸c ®Þnh lµ cã ý nghÜa thiÕt yÕu ®èi víi toµn bé ChiÕn l­îc. Tuy vËy, CPRGS chó träng tíi nh÷ng néi dung truyÒn thèng trong c«ng t¸c ph©n tÝch giíi nh­ sù tiÕn bé cña phô n÷, gi¸o dôc vµ mét sè ­u tiªn vÒ søc khoÎ cho phô n÷. C¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn kû vµ C¸c môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam Th¸ng 9 n¨m 2000, t¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh Thiªn niªn kû cña Liªn Hîp Quèc, 189 quèc gia ®· nhÊt trÝ th«ng qua Tuyªn bè Thiªn niªn kû vµ c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn kû (MDG). Cã 8 MDG kÌm theo nh÷ng chØ tiªu vµ chØ b¸o t­¬ng øng t¹o c¬ së cho viÖc theo dâi kÕt qu¶ ph¸t triÓn con ng­êi. 8 môc tiªu gåm: • Xo¸ bá nghÌo ®ãi • §¹t ®­îc phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc • T¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi vµ n©ng cao vÞ thÕ, n¨ng lùc cho phô n÷ • Gi¶m tû lÖ tö vong ë trÎ em • T¨ng c­êng søc khoÎ bµ mÑ • §Êu tranh chèng HIV/AIDS, sèt rÐt vµ c¸c bÖnh kh¸c

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

29

• •

§¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng X©y dùng quan hÖ ®èi t¸c toµn cÇu v× môc ®Ých ph¸t triÓn

C¸c chØ tiªu cô thÓ b»ng con sè ®­îc ®Æt ra cho tõng môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t ®­îc trong giai ®o¹n 25 n¨m tõ 1990 ®Õn 2015 (C¸c tæ chøc thuéc LHQ 2002). ChÝnh phñ ViÖt Nam mong muèn CPRGS ph¶n ¸nh nh÷ng môc tiªu vµ cam kÕt quèc tÕ nµy. Thay v× ¸p dông nguyªn vÑn, c¸c MDG ®· ®­îc vËn dông cho phï hîp víi bèi c¶nh cña ViÖt Nam vµ ®· ®­îc chuyÓn thµnh nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. ThÝ dô, ë mét sè lÜnh vùc, nh­ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ViÖt Nam ®· hoµn thµnh môc tiªu gi¶m mét nöa tû lÖ nghÌo vµo n¨m 2015 vµ do ®ã ®· ®Ò ra môc tiªu cao h¬n. C¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam (VDG) C¸c môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam ®­îc x©y dùng nh»m ph¶n ¸nh tèt h¬n t×nh h×nh ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. C¸c VDG c¨n cø vµo c¸c MDG liÖt kª trªn ®©y vµ, bªn c¹nh nh÷ng môc tiªu kh¸c, ®Æc biÖt chó ý tíi c¸c môc tiªu vÒ phæ cËp gi¸o dôc, ®¶m b¶o b×nh ®¼ng giíi vµ n©ng cao vÞ thÕ, n¨ng lùc cña phô n÷. Nh÷ng môc tiªu nµy ®­a ra c¸c chØ tiªu sau ®©y: • T¨ng sè phô n÷ trong c¸c c¬ quan d©n cö ë t¸t c¶ c¸c cÊp • T¨ng c­êng sù tham gia cña phô n÷ trong c¸c c¬ quan vµ c¸c ngµnh (bao gåm c¸c Bé, c¸c c¬ quan vµ xÝ nghiÖp Trung ­¬ng) ë tÊt c¶ c¸c cÊp tõ 3-5% trong 10 n¨m tíi • §¶m b¶o tªn cña c¶ vî vµ chång ®Òu ®­îc ghi trong giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµo n¨m 2005 • Gi¶m nguy c¬ b¹o lùc trong gia ®×nh ®èi víi phô n÷ C¸c VDG ®­îc ®­a vµo trong CPRGS, vµ nh­ vËy ®· ®Æt ViÖt Nam trªn con ®­êng ®i ®Õn c¸c MDG toµn cÇu. §©y lµ mét b­íc quan träng ®èi víi ViÖt Nam ®Ó tiÕp tôc lµ n­íc ®i ®Çu trong viÖc thùc hiÖn c¸c MDG (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002). TiÕn hµnh chuyÓn ®æi ®Ó lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi MÆc dï c¸c chÝnh s¸ch, luËt ph¸p vµ c¬ cÊu thÓ chÕ chÝnh thøc cña ViÖt Nam ®Òu nh»m hç trî cho b×nh ®¼ng giíi, nh­ng vÉn cßn tån t¹i nh÷ng trë ng¹i ®èi víi viÖc thóc ®Èy b×nh ®¼ng giíi trong lÜnh vùc ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch. Träng t©m cña nh÷ng nç lùc ë ViÖt Nam, khëi ®Çu lµ tr¸ch nhiÖm cña Héi LHPNVN, ®· h­íng sù tËp trung chñ yÕu vµo phô n÷ song nh×n chung vÉn ch­a ®Ò cËp tíi c¸c vÊn ®Ò c¬ cÊu hay chiÕn l­îc lµ nguyªn nh©n g©y nªn sù ph©n biÖt vÒ giíi. Nh÷ng nç lùc nµy cã xu h­íng giíi h¹n trong mét sè vÊn ®Ò vµ mét sè ngµnh nhÊt ®Þnh th­êng ®­îc coi lµ cã liªn quan tíi nhu cÇu cña phô n÷, nh­ y tÕ, gi¸o dôc vµ c¬ héi tiÕp cËn b×nh ®¼ng vÒ viÖc lµm. Nh÷ng lÜnh vùc quan träng cÇn ®­îc chó ý nh»m t¨ng c­êng nç lùc tiÕn tíi lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi bao gåm: •

•

Sù râ rµng vÒ nhËn thøc: Sù chuyÓn ®æi vÒ kh¸i niÖm trong thuyÕt tr×nh vÒ phô n÷ trong ph¸t triÓn (WID) còng nh­ giíi vµ ph¸t triÓn (GAD) ®· g©y ra mét sè nhÇm lÉn. HiÖn nay, cã rÊt nhiÒu nhµ l·nh ®¹o vµ c¸n bé ChÝnh phñ ch­a hiÓu râ vÒ sù kh¸c nhau gi÷a c¸ch tiÕp cËn theo kh¸i niÖm WID vµ c¸ch tiÕp cËn n theo kh¸i niÖm GAD ®Ó ®¹t ®­îc b×nh ®¼ng giíi. §iÒu quan träng lµ Ýt ra còng cÇn lµm cho nh÷ng ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm h­íng dÉn vµ triÓn khai qu¸ tr×nh lång ghÐp giíi hiÓu râ nh÷ng kh¸i niÖm chñ yÕu nh­ “giíi”, “b×nh ®¼ng giíi”, “huy ®éng sù tham gia cña phô n÷”, vµ “lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi”. Néi dung vµ c¸ch tiÕp cËn cña c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng: C¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng cña UBQGTBPN (2001-2005) vµ cña Héi LHPNVN (2002-2007), nh»m gãp phÇn kh¾c phôc nh÷ng kho¶ng c¸ch vÒ giíi hiÖn nay, còng cã nguy c¬ lµm trÇm träng thªm xu h­íng gia t¨ng chång chÊt c¸c phËn sù ®ßi hái ë ng­êi phô n÷, ®­îc kÕt tinh ë nh÷ng mÉu h×nh tiªu biÓu vÒ vai trß míi m©u thuÉn víi nhau - lµ ng­êi mÑ, ng­êi vî hoµn h¶o trong lÜnh vùc gia ®×nh ®ång thêi lµ ng­êi lao ®éng

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

30

•

•

giái ngoµi x· héi. §iÒu quan träng lµ ph¶i chó ý tíi nh÷ng nhËn xÐt cña c¸c chuyªn gia vÒ giíi thuéc nhiÒu tæ chøc ph¸t triÓn. Hä th­êng cho r»ng mét sè c¬ quan trong n­íc tr­íc kia cã khuynh h­íng lÆp l¹i c¸c quan niÖm dËp khu«n vÒ giíi vµ vai trß giíi. §iÒu quan träng lµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch thËn träng nh÷ng kÕ ho¹ch hµnh ®éng nh»m môc ®Ých n©ng cao vÞ thÕ cña phô n÷ nh­ lµ ®èi t­îng ho¹t ®éng kinh tÕ bªn ngoµi khu«n khæ gia ®×nh còng nh­ t¨ng c­êng sù phôc tïng c¸c vai trß vµ c¸c gi¸ trÞ mang tÝnh truyÒn thèng cña phô n÷ nh­ lµ ng­êi ch¨m sãc chÝnh trong gia ®×nh, mµ kh«ng ®Ò cËp tíi, thÝ dô nh­ vÊn ®Ò chia sÎ c«ng viÖc vµ b×nh ®¼ng vÒ quyÒn h¹n trong néi bé gia ®×nh. Tiªu ®Ò cña c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng ph¶n ¸nh b×nh ®¼ng giíi: Mét ®iÒu quan träng lµ cÇn xem xÐt viÖc ®Æt l¹i tªn cho c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng ®Ó chóng ph¶n ¸nh mét c¸ch chÝnh x¸c quan ®iÓm Giíi vµ Ph¸t triÓn trong viÖc thùc hiÖn b×nh ®¼ng giíi. Víi viÖc tiÕp tôc chØ sö dông côm tõ “v× sù tiÕn bé cña phô n÷” trong c¸c tiªu ®Ò cña m×nh, c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng nµy cã nguy c¬ cñng cè thªm sù lÇm t­ëng r»ng nh÷ng nç lùc thùc hiÖn b×nh ®¼ng giíi chØ liªn quan vµ mang l¹i quyÒn lîi cho phô n÷ vµ trÎ em g¸i. Tiªu ®Ò nµy còng gi¸n tiÕp hµm ý ph©n biÖt c¸c vÊn ®Ò vÒ b×nh ®¼ng giíi cña nam giíi vµ trÎ em trai v× kh«ng ®­a hä vµo tiªu ®Ò vµ vµo c¸c môc tiªu cña kÕ ho¹ch. Trªn thùc tÕ, b×nh ®¼ng giíi liªn quan vµ mang l¹i quyÒn lîi cho mäi thµnh viªn cña x· héi, vµ thùc tÕ nµy cÇn ®­îc ph¶n ¸nh qua tiªu ®Ò cña c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng trong t­¬ng lai. Vai trß chØ ®¹o ®èi víi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi: VÉn cßn nhiÒu nhµ l·nh ®¹o vµ c¸n bé ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ch­a nhËn thøc ®­îc mèi liªn kÕt quan träng gi÷a b×nh ®¼ng giíi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Hä vÉn ch­a hiÓu hÕt tÇm quan träng cña viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi nh­ lµ c¸ch tiÕp cËn hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó thùc hiÖn b×nh ®¼ng giíi. HÇu hÕt c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ c¸n bé ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÕp tôc coi “c¸c vÊn ®Ò phô n÷ “ lµ tr¸ch nhiÖm cña UBQGTBPN vµ cña Héi LHPNVN.

Xãa bá bÊt b×nh ®¼ng lµ tr¸ch nhiÖm chung cña c¸c c¬ quan ChÝnh phñ- ®ã kh«ng ph¶i chØ lµ c«ng viÖc cña Héi Phô n÷ hay cña bé m¸y v× sù tiÕn bé cña phô n÷. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu kh«ng cã nh÷ng yÕu tè quan träng cho phÐp thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy. YÕu tè chÝnh cho sù thµnh c«ng cña viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ sù ñng hé cña c¸c nhµ l·nh ®¹o cÊp cao. C¸c nhµ l·nh ®¹o cÊp cao cÇn cam kÕt ®èi víi vÊn ®Ò lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi vµ ñng hé mét c¸ch tÝch cùc vµ c«ng khai cho c«ng t¸c nµy. C¸c nhµ qu¶n lý cÊp cao cÇn ®­a ra th«ng ®iÖp râ rµng vÒ viÖc dµnh ­u tiªn cho b×nh ®¼ng giíi vµ viÖc lång ghÐp giíi, ®ång thêi yªu cÇu c¸c nh©n viªn cung cÊp th«ng tin, ph©n tÝch vµ cËp nhËt tiÕn ®é thùc hiÖn. Khi kh«ng cã yªu cÇu vµ khi c¸c nh©n viªn kh«ng ®­îc giao tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, th× cã Ýt ®éng lùc ®Ó hµnh ®éng. NÕu thiÕu sù ñng hé m¹nh mÏ cña c¸c nhµ l·nh ®¹o cÊp cao th× kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc môc tiªu b×nh ®¼ng giíi vµ sù thµnh c«ng cña chiÕn l­îc lång ghÐp giíi.

Tµi liÖu tham kh¶o UBQGTBPN (2002a). ChiÕn l­îc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2010, UBQGTBPN, Hµ Néi. UBQGTBPN (2002b). KÕ ho¹ch Hµnh ®éng v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005, UBQGTBPN, Hµ Néi. Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo (2002). Thùc hiÖn c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam: Tæng quan tiÕn ®é vµ th¸ch thøc, Ng©n hµng ThÕ giíi, Hµ Néi. C¸c Tæ chøc thuéc Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam (UNCT) (2002). TiÕn bé thùc hiÖn IDT/MDG t¹i ViÖt Nam. UNCT, Hµ Néi. ChÝnh phñ ViÖt Nam (2002). ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ChÝnh phñ ViÖt Nam, Hµ Néi.

Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong gi¸o dôc ChÝnh s¸ch vÒ gi¸o dôc ®­îc xem lµ chÝnh s¸ch quan träng nhÊt vµ lµ “quèc s¸ch hµng ®Çu” cña ViÖt Nam (Bé GD-§T 2001). N¨m 2001, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· th«ng qua “KÕ ho¹ch ph¸t triÓn chiÕn l­îc gi¸o dôc quèc gia giai ®o¹n 2001-2010”. ChiÕn l­îc nµy bao gåm hai kÕ ho¹ch 5n¨m, n»m trong ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi tíi n¨m 2010 cña ®Êt n­íc. ChiÕn l­îc tËp trung vµo sù chuyÓn ®æi hÖ thèng gi¸o dôc cña ViÖt Nam thµnh mét hÖ thèng gi¸o dôc t­¬ng thÝch víi hÖ thèng gi¸o dôc t¹i c¸c quèc gia ph¸t triÓn. ViÖc cung cÊp gi¸o dôc c¬ b¶n cã chÊt l­îng cho tÊt c¶ mäi ng­êi, cïng víi viÖc xãa bá ph©n biÖt giíi trong gi¸o dôc c¬ së vµ gi¸o dôc phæ th«ng vµo n¨m 2005 còng lµ nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. §iÒu nµy ph¶n ¸nh cam kÕt cña ChÝnh phñ ®èi víi viÖc coi gi¸o dôc lµ “cèt lâi cña ph¸t triÓn” (Nhãm c«ng t¸c vÒ NghÌo ®ãi 2002). Ng­êi d©n ViÖt Nam lu«n lu«n ®Ò cao gi¸ trÞ cña gi¸o dôc. HÖ thèng gi¸o dôc c«ng chÝnh thøc ®Çu tiªn ®­îc thiÕt lËp vµo thÕ kû thø X d­íi triÒu ®¹i nhµ Lý. Tr­êng ®¹i häc ®Çu tiªn cña ViÖt Nam lµ Quèc Tö Gi¸m ®­îc x©y dùng vµo n¨m 1070. Khëi ®Çu chØ cã con em trong hoµng téc vµ gia ®×nh quan l¹i ®­îc nhËn vµo häc. Sau ®ã, nh÷ng häc trß xuÊt s¾c cña tÇng líp b×nh d©n còng ®­îc cho phÐp nhËp häc t¹i ®ã. §Õn thÕ kû XV, hÖ thèng gi¸o dôc c«ng ®· ®­îc më réng tíi cÊp tØnh. HÇu hÕt c¸c lµng ®Òu cã c¸c líp häc t­ nh©n, thÇy d¹y lµ c¸c «ng quan vÒ h­u hoÆc c¸c nhµ trÝ thøc ®Þa ph­¬ng. Tuy vËy, phô n÷ bÊt kÓ lµ con nhµ giµu cã còng kh«ng bao giê ®­îc chÊp nhËn vµo häc trong c¸c tr­êng líp nµy. ThËm chÝ c¸c c«ng chóa hay con g¸i nhµ quan còng kh«ng thÓ theo häc c¸c tr­êng c«ng, mµ ph¶i häc ë c¸c líp ®Æc biÖt, ë ®ã hä ®­îc häc nh÷ng luËn thuyÕt Nho gi¸o dµnh cho phô n÷ vµ c¸c kü n¨ng néi trî. NhiÒu gia ®×nh giµu cã còng mêi thÇy vÒ d¹y t¹i nhµ cho con g¸i hä. Trong x· héi truyÒn thèng, cã häc vÊn cao lµ con ®­êng duy nhÊt ®Ó ®¹t ®­îc danh väng x· héi. Tuy nhiªn, quyÒn ®­îc ®i häc chØ ®­îc dµnh cho nam giíi. Cho tíi n¨m 1945, ngo¹i trõ mét vµi phô n÷ d¹y häc trong c¸c gia ®×nh hoµng téc, kh«ng hÒ cã phô n÷ lµm viÖc trong hÖ thèng nhµ n­íc. MÆc dï vËy, nhiÒu phô n÷ ViÖt Nam ®· næi tiÕng v× tµi n¨ng vµ trÝ tuÖ cña hä. Nh÷ng bµi th¬ hay cña c¸c n÷ sÜ Ng« Chi Lan (thÕ kû XVI), §oµn ThÞ §iÓm, Hå Xu©n H­¬ng, Bµ HuyÖn Thanh Quan (thÕ kû XVIII) ®· ®ãng gãp lín lao vµo di s¶n v¨n häc vµ nghÖ thuËt cña ViÖt Nam. N¨m 1920, hÖ thèng gi¸o dôc cña Ph¸p ®· thay thÕ cho m« h×nh gi¸o dôc Trung hoa ë ViÖt Nam. Trªn lý thuyÕt, c¸c tr­êng häc ®Òu nhËn n÷ vµo häc, nh­ng trªn thùc tÕ, chØ cã mét sè Ýt phô n÷ sèng ë ®« thÞ cã c¬ héi ®i häc. Trong sè 1000 sinh viªn ®¹i häc trªn toµn bé n­íc ViÖt Nam vµo n¨m 1945, chØ cã rÊt Ýt trong sè ®ã lµ phô n÷. Ngay sau khi dµnh ®­îc ®éc lËp, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu nh÷ng nç lùc më réng hÖ thèng gi¸o dôc c«ng. Trong chiÕn dÞch xãa mï ch÷ do chñ tÞch Hå ChÝ Minh ph¸t ®éng n¨m 1945, phô n÷ ®­îc khuyÕn khÝch tham gia c¸c líp häc xãa mï ch÷ vµ theo häc c¸c bËc häc cao h¬n (TrÇn ThÞ V©n Anh, 2000). LÇn ®Çu tiªn, sù tiÕp cËn b×nh ®¼ng gi÷a nam giíi vµ phô n÷ ®èi víi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®­îc tuyªn bè vµ ®­îc kh¼ng ®Þnh trong HiÕn ph¸p ban hµnh n¨m 1946. Víi cam kÕt m¹nh mÏ ®èi víi viÖc t¹o c¬ héi b×nh ®¼ng trong tiÕp cËn víi gi¸o dôc vµ c¸c dÞch vô x· héi kh¸c, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu lín vÒ gi¸o dôc cho c¶ phô n÷ vµ nam giíi. MÆc dï GNP cßn thÊp nh­ng ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc tû lÖ biÕt ®äc biÕt viÕt cao mét c¸ch ngo¹i lÖ ®èi víi c¶ phô n÷ vµ nam giíi nÕu so s¸nh víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c. Tuy nhiªn, tû lÖ mï ch÷ vµ sù ph©n biÖt vÒ giíi trong sè häc sinh ®­îc ®Õn tr­êng trong sè c¸c d©n téc thiÓu sè vÉn cßn cao (xem phÇn vÒ c¸c d©n téc thiÓu sè). Trong mét vµi n¨m ®Çu sau khi chÝnh s¸ch c¶i c¸ch §æi míi ®­îc ban hµnh, tû lÖ häc sinh ®Õn tr­êng gi¶m vµ tû lÖ bá häc t¨ng do sù c¾t bá cña chÝnh s¸ch bao cÊp cho gi¸o dôc. Nhê cã nh÷ng cè g¾ng

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

30/ 31

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

32

Tû lÖ biÕt ®äc biÕt viÕt (% d©n sè) N­íc

Phô n÷

Nam giíi

ViÖt Nam

91,4

95,5

Lµo

33,2

64,1

Myanmar

80,5

89,0

Th¸i lan

93,9

97.1

B¨ng-la-®Ðt

29,9

52,3

Phi-lÝp-pin

95,1

95,5

Nguån:: UNDP, 2002 (Tû lÖ biÕt ®äc biÕt viÕt ®èi víi d©n sè ®é tuæi tõ 15 trë lªn).

Tr×nh ®é häc vÊn ®¹t ®­îc cña phô n÷ ë ViÖt Nam V¨n b»ng/chøng chØ gi¸o dôc Gi¸o s­ Phã Gi¸o s­

Tû lÖ phô n÷ trªn tæng sè d©n (%)

4 7,8

TiÕn sÜ

19,6

§¹i häc vµ Cao ®¼ng

37,5

Cao ®¼ng d¹y nghÒ

55,7

C«ng nh©n kü thuËt

20,8

Nguån: Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, 2000a.

rÊt lín cña Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tµi trî, xu h­íng nµy ®· kh«ng cßn tiÕp tôc. Tû lÖ häc sinh ®Õn tr­êng ®· cao h¬n vµo n¨m 1995, vµ tiÕp tôc t¨ng theo sè liÖu n¨m 1999. Theo kÕt qu¶ cuéc §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam n¨m 1997-98 cña Tæng côc Thèng kª, tû lÖ tham gia gi¸o dôc cña nam giíi vµ phô n÷ ®· minh häa cho sù ph©n biÖt vÒ giíi t­¬ng ®èi thÊp trong viÖc tiÕp cËn vµ tr×nh ®é häc vÊn ®¹t ®­îc (xem ®å thÞ trang 34), ®Æc biÖt ë c¸c cÊp häc thÊp. Kho¶ng c¸ch vµ c¸c vÊn ®Ò tån t¹i vÒ giíi trong gi¸o dôc Theo b¸o c¸o, n¨m 1999 ®· cã 5,3 triÖu ng­êi kh«ng biÕt ®äc biÕt viÕt trªn toµn quèc, trong ®ã kho¶ng 69% lµ n÷ (Tæng côc Thèng kª, 2000b). MÆc dï tû lÖ phô n÷ kh«ng biÕt ®äc biÕt viÕt ®· ®­îc c¶i thiÖn trong thËp kû qua, nh­ng kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a hai giíi vÉn cßn kho¶ng 12% ®èi víi nhãm d©n sè trong ®é tuæi trªn 40. Trong vßng 5 n¨m qua, ®· cã nh÷ng tiÕn bé to lín trong viÖc më réng sù tiÕp cËn tíi gi¸o dôc phæ th«ng cho c¸c trÎ em trai vµ g¸i. MÆc dï vËy, tû lÖ ®Õn tr­êng cña c¸c em g¸i vÉn cßn thÊp h¬n so víi c¸c em trai ë cÊp gi¸o dôc tiÓu häc còng nh­ ë c¸c cÊp häc cao h¬n (xem trang bªn). C¸c em g¸i bá häc th­êng xuyªn h¬n c¸c em trai. N¨m 1998, trong sè c¸c em ë ®é tuæi 12-18, cã 72,5% em trai vµ 66,6% em g¸i ®i häc. Kho¶ng c¸ch giíi t¨ng réng h¬n theo tuæi, vµ kho¶ng c¸ch nµy lín h¬n ë cÊp trung häc phæ th«ng so víi cÊp trung häc c¬ së. Mét lý gi¶i ®èi víi kho¶ng c¸ch nµy lµ

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

33

Tr×nh ®é häc vÊn ®¹t ®­îc: Tr×nh ®é häc vÊn cao nhÊt ®èi víi nam vµ n÷ (% trªn tæng d©n sè) % 30

27.6 25.2 25

23.3 20.8

Women N÷

20

Men Nam

15 10 6.0

7.9 4.0

5 2.3

1.6

2.6

1.3

2.8

0 TiÓu häc

Trung häc c¬ së

Trung häc phæ th«ng

Cao ®¼ng Kü thuËt

§¹i häc

T¹i chøc

Nguån: Tæng côc Thèng kª, 2000 b

Tû lÖ ®i häc tÝnh theo c¸c cÊp häc vµ theo giíi tÝnh 1993-1998 (phÇn tr¨m) 1998

1993 N÷

Nam

N÷

Nam

TiÓu hhocc

87,1

86,3

90,7

92,1

Trung häc c¬ së

29,0

31,2

62,1

61,3

Trung häc phæ th«ng

6,1

8,4

27,4

30,0

CÊp häc

Nguån: NguyÔn NguyÖt Nga, 2000

®¬n gi¶n lµ c¸c gia ®×nh thiªn vÞ ®èi víi con trai . §iÒu nµy cã thÓ xuÊt ph¸t tõ quan niÖm lµ con trai sÏ cã triÓn väng cã ®­îc viÖc lµm tèt h¬n so víi con g¸i cã cïng tr×nh ®é häc vÊn, do ®ã ®Çu t­ ®i häc ®­îc dµnh cho con trai (Haughton vµ céng sù, 2001). Sè liÖu Tæng ®iÒu tra d©n sè n¨m 1999 cho thÊy 12% em g¸i trong ®é tuæi 5 tuæi trë lªn ch­a bao giê ®i häc, trong khi ®ã tû lÖ nµy chØ lµ 7,5% cho c¸c em trai (Tæng côc Thèng kª, 2000a). H¬n n÷a, cßn mét tû lÖ lín c¸c em trai vµ em g¸i bÞ theo häc chËm vµ rít l¹i d­íi líp mµ lÏ ra c¸c em ph¶i ®¹t ®­îc theo qui ®Þnh ®é tuæi. Tû lÖ c¸c em g¸i ®¹t ®­îc líp theo ®óng ®é tuæi cao h¬n (64%) so víi c¸c em trai (54%), mÆc dï c¸c em trai cã nhiÒu kh¶ n¨ng tiÕp tôc häc cao h¬n bËc phæ th«ng trung häc c¬ së (FAO&UNDP 2002). Trong c¸c gia ®×nh nghÌo nhÊt, c¸c em g¸i ®i häc Ýt h¬n c¸c em trai. N¨m 1998, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c em trai vµ em g¸i tiÕp cËn tíi cÊp tiÓu häc lín h¬n 20% ®èi víi c¸c gia ®×nh nghÌo nhÊt so víi toµn bé d©n sè. Trong giai ®o¹n tõ 1993 tíi 1998, trªn thùc tÕ kho¶ng c¸ch giíi réng h¬n ®èi víi trÎ em c¸c gia ®×nh cã cha mÑ kh«ng ®­îc ®i häc (FAO&UNDP 2002). §èi víi gi¸o dôc c¬ së, tuy ch­¬ng tr×nh gi¶ng

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

34

d¹y ®· ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, vÉn cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò, trong ®ã bao gåm c¶ vÊn ®Ò sö dông s¸ch gi¸o khoa cßn m« t¶ c¸c khu«n mÉu giíi. Do khu«n mÉu giíi cßn rÊt râ nÐt trong c¸c ngµnh häc ®­îc lùa chän vµ do sù ph©n c«ng lao ®éng truyÒn thèng theo giíi, sinh viªn n÷ tËp trung chñ yÕu ë c¸c m«n häc vÒ x· héi, nh­ s­ ph¹m vµ khoa häc x· héi, chiÕm tû lÖ kho¶ng 70% trªn tæng sè sinh viªn theo häc c¸c ngµnh nµy. Nam giíi chiÕm ­u thÕ trong c¸c ngµnh häc kü thuËt, nh­ kü s­ vµ n«ng nghiÖp, vµ chiÕm h¬n 70% trªn tæng sè sinh viªn theo häc ë c¸c ngµnh nµy (Bé GD-§T, 2000b). HiÖn t­îng t­¬ng tù nh­ vËy còng cã thÓ thÊy ë c¸c ngµnh nghÒ mµ phô n÷ vµ nam giíi theo häc trong c¸c khãa ®µo t¹o nghÒ ng¾n h¹n t¹i c¸c trung t©m d¹y nghÒ. §iÒu nµy cã thÓ lµm h¹n chÕ sù tiÕp cËn cña phô n÷ ®èi víi mét ph¹m vi réng c¸c ngµnh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o mµ cã thÓ dÉn tíi c¸c c¬ héi viÖc lµm vµ thu nhËp lín h¬n trªn thÞ tr­êng lao ®éng. Trong vßng 5 n¨m qua, ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ trong viÖc c¶i thiÖn c¬ héi tiÕp cËn cña phô n÷ ®èi víi ®µo t¹o d¹y nghÒ vµ c¸c bËc häc cao h¬n. Sù tham gia cña n÷ trong c¸c tr­êng trung häc kü thuËt hÇu nh­ ngang b»ng víi nam giíi, thËm chÝ cßn h¬i t¨ng lªn trong giai ®o¹n 1995-99. MÆc dï sè phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn cao (cao ®¼ng vµ ®¹i häc) cßn thÊp, kho¶ng 2% trªn tæng sè d©n, tû lÖ phô n÷ trong sè sinh viªn cã tr×nh ®é häc vÊn cao ®· t¨ng tõ 40% lªn 42% trong cïng giai ®o¹n (Bé GD-§T, 2000b). VÉn cßn nh÷ng th¸ch thøc lín trong c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. MÆc dï tû lÖ häc sinh tiÓu häc ®Õn tr­êng trªn toµn quèc chiÕm tíi 90%, tû lÖ nµy thÊp h¬n mét c¸ch ®¸ng kÓ ë miÒn nói, miÒn trung vµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu long. T¹i nh÷ng vïng nµy, sù chÖnh lÖch vÒ giíi trong tû lÖ häc sinh ®Õn tr­êng cao h¬n, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c d©n téc thiÓu sè (xem phÇn c¸c d©n téc thiÓu sè ®Ó biÕt thªm th«ng tin vÒ gi¸o dôc cho trÎ em c¸c d©n téc thiÓu sè). MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng lín vÒ ®µo t¹o cho d©n sè n«ng th«n, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ tr×nh ®é kü thuËt cña hä vÉn cßn ë møc thÊp. Phô n÷ chiÕm sè ®«ng ®¶o vµ ®ãng mét vai trß quan träng trong n«ng nghiÖp, tuy vËy sù tiÕp cËn cña hä tíi khuyÕn n«ng vÉn cßn thÊp vµ kh«ng ®Çy ®ñ (xem phÇn vÒ n«ng nghiÖp vµ sö dông ®Êt).

Tµi liÖu Tham kh¶o FAO & UNDP (2002). Sù kh¸c biÖt vÒ giíi trong nÒn kinh tÕ qu¸ ®é cña ViÖt Nam: nh÷ng ph¸t hiÖn chÝnh vÒ giíi tõ §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam lÇn thø hai, 1997-98, Hµ Néi. Tæng côc Thèng kª (2000a). Tæng ®iÒu tra D©n sè vµ Nhµ ë 1999: kÕt qu¶ ban ®Çu. Tæng côc Thèng kª (2000b). §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam lÇn thø hai, 1997-98, Hµ Néi.NXB Thèng kª. Haugton, Haugton vµ Nguyªn Phong (chñ biªn) (2001). Møc sèng trong thêi ®¹i bïng næ kinh tÕ: tr­êng hîp cña ViÖt Nam. NXB Thèng kª, Hµ Néi 2001 Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o (2000a). Sè liÖu thèng kª 1997-98. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o (2000b). Sè liÖu cña trung t©m qu¶n lý th«ng tin, Bé GD- §T. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o (2001). KÕ ho¹ch ph¸t triÓn chiÕn l­îc gi¸o dôc giai ®o¹n 2001-2010, NXB Gi¸o dôc 2001, Hµ Néi. NguyÔn NguyÖt Nga (2000), trÝch trong TrÇn ThÞ V©n Anh (2000), B¸o c¸o ph©n tÝch t×nh h×nh, LÜnh vùc gi¸o dôc. Dù ¸n UNDP/NCFAW (VIE/96/011). Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo (2002). §­a c¸c Môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn kû vµo Xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam: Gi¸o dôc c¬ së cã chÊt l­îng cho tÊt c¶ mäi ng­êi. UNDP Hµ Néi. TrÇn ThÞ V©n Anh (2000). B¸o c¸o ph©n tÝch t×nh h×nh. LÜnh vùc gi¸o dôc. Dù ¸n UNDP/NCFAW (VIE/96/011). UNDP (2002). B¸o c¸o Ph¸t triÓn Con ng­êi 2002. New York:UNDP.

Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong lao ®éng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ Nh÷ng vÊn ®Ò giíi næi cém trong giai ®o¹n qu¸ ®é sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng T¹i ViÖt Nam, 84,6% d©n sè tr­ëng thµnh trong ®é tuæi lao ®éng tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ, tÝnh theo tû lÖ tham gia vµo lùc l­îng lao ®éng. Tû lÖ tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi víi nam giíi vµ phô n÷ hÇu nh­ lµ ®ång nhÊt – tû lÖ nµy lµ 86% ®èi víi phô n÷ vµ 86,6% ®èi víi nam giíi. Tuy vËy, ë ViÖt Nam, phô n÷ nghØ h­u ë ®é tuæi 55 sím h¬n nam giíi ë ®é tuæi 60. Do vËy, nh÷ng sè liÖu vÒ viÖc lµm kh«ng ®¹i diÖn cho nhãm phô n÷ ë ®é tuæi 55-60. T­¬ng tù nh­ hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, tû lÖ tham gia lùc l­îng lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n (89,5%) cao h¬n ®« thÞ (76,3%) do d©n sè ®« thÞ cã xu h­íng kÐo dµi viÖc häc hµnh (Haughton vµ céng sù 2001). Ho¹t ®éng kinh tÕ ®­îc ®o b»ng sù tham gia lùc l­îng lao ®éng ®· kh«ng m« t¶ ®­îc t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm. Trªn thùc tÕ, cã h¬n mét nöa d©n sè tr­ëng thµnh ®­îc coi lµ thiÕu viÖc lµm v× hä lµm viÖc Ýt h¬n 2000 giê trong mét n¨m. Tû lÖ phô n÷ thiÕu viÖc lµm ®· gi¶m ®¸ng kÓ tõ 64% trong n¨m 1993 xuèng cßn 52% trong n¨m 1998. §èi víi nam giíi, tû lÖ nµy ®· gi¶m tõ 59% xuèng cßn 53% trong cïng thêi gian (Haughton vµ céng sù 2001). Phô n÷ chiÕm 52% lùc l­îng lao ®éng. Tuy cã tû lÖ tham gia lao ®éng t­¬ng ®­¬ng nhau, nh­ng phô n÷ vµ nam giíi vÉn tËp trung vµo nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c biÖt nhau (xem BiÓu ®å d­íi ®©y). Sù ®a d¹ng cña c¸c ngµnh nghÒ ë ®« thÞ ®· ®Æc biÖt hç trî cho sù ph©n c«ng lao ®éng theo giíi. ë khu vùc n«ng th«n, cã tíi 80% c«ng viÖc thuéc vÒ lÜnh vùc n«ng nghiÖp, do ®ã sù lùa chän nghÒ nghiÖp lµ h¹n chÕ, vµ sù ph©n biÖt giíi trong nghÒ nghiÖp kh«ng nhiÒu. ë khu vùc ®« thÞ, phô n÷ tËp trung rÊt nhiÒu vµo bu«n b¸n, c«ng nghiÖp nhÑ (®Æc biÖt lµ dÖt may), c«ng së nhµ n­íc vµ dÞch vô x· héi, cßn nam giíi l¹i chiÕm ­u thÕ trong c¸c nghµnh nghÒ cã kü n¨ng nh­ khai th¸c má, c¬ khÝ vµ chÕ t¹o. Nh÷ng lÜnh vùc cã Ýt ®¹i diÖn cña phô n÷ lµ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ c¸c lÜnh vùc khoa häc. ThËm chÝ c¶ ë nh÷ng nghÒ n¬i mµ phô n÷ chiÕm sè ®«ng, nh­ c«ng nghiÖp dÖt may hay gi¶ng d¹y tiÓu häc, nam giíi vÉn chiÕm mét tû lÖ lín trong c¸c vÞ trÝ l·nh ®¹o cao h¬n. ChØ cã 23% sè phô n÷ tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ cã c«ng viÖc ®­îc tr¶ l­¬ng so víi 42% sè nam giíi. Møc l­¬ng trung b×nh mét giê cña phô n÷ chØ b»ng 78% møc l­¬ng ®ã cña nam giíi (FAO &UNDP 2002). Sù tham gia lao ®éng cña Phô n÷ vµ Nam giíi N÷ Women

%

Nam Men

70 60 50 40 30 20 10 0 Tæng sè

N«ng tr­êng quèc doanh

Nguån: Tæng côc Thèng kª, 2000.

XÝ nghiÖp nhµ n­íc phi n«ng nghiÖp

Lµm c«ng ¨n l­¬ng

Lµm c«ng trong n«ng nghiÖp

DÞch vô

ChÝnh phñ, DÞch vô x· héi

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

34/ 35

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

36

Trong hai thËp kû võa qua, tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI n¨m 1986, vµ tõ khi b¾t ®Çu c«ng cuéc ®æi míi, nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi cña ViÖt Nam ®· tr¶i qua nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng. Thêi kú qu¸ ®é chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh×n chung ®· dÉn tíi sù c¶i thiÖn t×nh tr¹ng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) ®· t¨ng 8,9% hµng n¨m trong giai ®o¹n tõ 1993-1998, ®øng vµo hµng thø t­ trªn thÕ giíi vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng (Haughton vµ céng sù 2001). Møc sèng cña ng­êi d©n ®· ®­îc n©ng lªn ®¸ng kÓ th«ng qua sù t¨ng thu nhËp vµ sù xuÊt hiÖn phong phó cña c¸c mÆt hµng tiªu dïng vµ dÞch vô. Tuy qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nh×n chung ®­îc c«ng nhËn lµ ®· mang l¹i c¸c c¬ héi míi cho c¶ nam giíi vµ phô n÷, ®· cã b»ng chøng cho thÊy t¸c ®éng tiªu cùc cña qu¸ tr×nh nµy ®èi víi phô n÷ - xÐt vÒ mÆt phóc lîi, ®· mÊt mét sè quyÒn lîi, nh­ phô cÊp khi nghØ sinh con, vµ ch¨m sãc con c¸i. §Ó ®èi phã víi sù thiÕu c¸c dÞch vô x· héi tr­íc kia ®­îc bao cÊp, ng­êi phô n÷ ®· ph¶i lµm viÖc vÊt v¶ h¬n. KÕt qu¶ cuéc §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam 1997-98 ®· cho thÊy ë mäi nhãm tuæi, thêi gian phô n÷ lµm c¸c viÖc nhµ hÇu nh­ dµi gÊp ®«i so víi nam giíi (Desai, 2000). Tuy nhiªn, sù nhÊn m¹nh ®èi víi c«ng viÖc néi trî kh«ng cã nghÜa lµ phô n÷ dµnh Ýt thêi gian h¬n nam giíi cho c¸c ho¹t ®éng t¹o thu nhËp. Phô n÷ chiÕm phÇn lín trong sè nh÷ng ng­êi lµm viÖc tõ 51 tíi 60 giê trong mét tuÇn, vµ h¬n 61 giê trong mét tuÇn (Xem BiÓu ®å d­íi ®©y). Kho¶ng c¸ch vµ c¸c VÊn ®Ò Giíi trong Lao ®éng vµ Ho¹t ®éng Kinh tÕ Trong khi sè giê lµm viÖc h­ëng l­¬ng cña ng­êi tr­ëng thµnh ®· t¨ng trong giai ®o¹n 1993-98, sù gia t¨ng nµy chñ yÕu lµ ®èi víi phô n÷, ®Æc biÖt trong nhãm tuæi 25-34 (FAO&UNDP 2002). C¸c nghiªn cøu s©u ®· cho thÊy phô n÷ ë n«ng th«n ViÖt Nam ®iÓn h×nh lµm viÖc kho¶ng 16 ®Õn 18 giê trong mét ngµy; trung b×nh lµm nhiÒu h¬n nam giíi kho¶ng 6 ®Õn 8 tiÕng trong mét ngµy (Nhãm C«ng t¸c vÒ NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-C¸c nhµ tµi trî - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, 2000). NhiÒu phô n÷ ®· ph¶i g¸nh v¸c gÊp ®«i tr¸ch nhiÖm bëi v× hä kh«ng nh÷ng lµm viÖc ®Ó kiÕm thu nhËp mµ cßn ®¶m ®­¬ng c¸c vai trß truyÒn thèng lµ lµm mÑ vµ lµm vî trong gia ®×nh (Dalton vµ céng sù 2002).

Sù chªnh lÖch vÒ khèi l­îng c«ng viÖc nÆng nhäc gi÷a nam vµ n÷ (sè giê lµm viÖc trong mét tuÇn) 60 Women N÷

50

Nam Men

40 30 20 10 0 51-60 giê 51-60 hours

trªn giê 60+ 60 hours

Nguån: Tæng côc Thèng kª, 2000. §iÒu tra Møc sèng ViÖt Nam 1997-1998

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

37

Ngµy lµm viÖc dµi nh­ vËy g©y ra mét sè hËu qu¶ tiªu cùc. Thø nhÊt, phô n÷ vÒ mÆt thÓ chÊt râ rµng ®· lµm viÖc qu¸ søc. Phô n÷, ®Æc biÖt ë khu vùc n«ng th«n, ®· nªu mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò vÒ søc khoÎ lµ kÕt qu¶ cña sù lµm viÖc qu¸ søc nµy. Thø hai, phô n÷ kh«ng cßn thêi gian dµnh cho c¸c ho¹t ®éng x· héi, hoÆc cho viÖc häc tËp kinh nghiÖm tõ ng­êi kh¸c. §Æc biÖt, phô n÷ c¸c d©n téc thiÓu sè rÊt Ýt cã c¬ héi theo häc c¸c líp häc v¨n ho¸ buæi tèi thËm chÝ c¶ khi c¸c líp häc ®ã ®· cã s½n vµ thÝch hîp ®èi víi hä. KÕt qu¶ lµ phô n÷ kh«ng thÓ tham gia c¸c cuéc häp th«n b¶n vµ tham gia vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh (Nhãm C«ng t¸c vÒ NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-C¸c nhµ tµi trî - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, 2000). CÇn thay ®æi Vai trß Giíi khi c¸c §iÒu kiÖn Kinh tÕ vµ x· héi thay ®æi Kinh nghiÖm trªn thÕ giíi ®· cho thÊy sù s½n sµng tham gia nhiÒu h¬n vµo c«ng viÖc gia ®×nh vµ ch¨m sãc con c¸i cña nam giíi râ rµng lµ chËm h¬n nhiÒu so víi sù ®ãng gãp gia t¨ng cña phô n÷ cho kinh tÕ gia ®×nh. ViÖc ®Çu t­ vµo c¸c c«ng nghÖ hé gia ®×nh phï hîp vµ qui m« nhá nh»m gióp gi¶m g¸nh nÆng c«ng viÖc cho ng­êi phô n÷, vµ ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n n­íc vµ n¨ng l­îng n«ng th«n cã thÓ lµ nh÷ng ph­¬ng thøc cã hiÖu qu¶ ®Ó gi¶m g¸nh nÆng c«ng viÖc néi trî cho ng­êi phô n÷. Víi thêi gian, c¸c chiÕn dÞch gi¸o dôc ®¹i chóng vÒ viÖc chia xÎ c¸c tr¸ch nhiÖm gia ®×nh gi÷a nam giíi vµ phô n÷, ®Æc biÖt lµ lÊy mét sè g­¬ng nam giíi ®iÓn h×nh, cã thÓ dÉn tíi sù thay ®æi th¸i ®é cña nam giíi. Cã nhiÒu nghiªn cøu chØ ra r»ng c¶i c¸ch kinh tÕ ®· lµm s©u s¾c thªm sù ph©n tÇng x· héi trong x· héi ViÖt Nam. §èi víi nh÷ng hé gia ®×nh cã vèn ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt hoÆc cã ®ñ lao ®éng, khèi l­îng c«ng viÖc gia t¨ng cã nghÜa lµ cã nhiÒu c¬ héi míi cã viÖc lµm cho thu nhËp. Nh­ng ®èi víi nh÷ng hé thiÕu vèn ®Çu t­ hoÆc thiÕu lao ®éng so víi sè miÖng ¨n trong gia ®×nh, vµ nh÷ng hé gia ®×nh mµ phô n÷ lµ trô cét nu«i c¶ gia ®×nh, th× sÏ kh«ng ®­îc lîi nhiÒu tõ nh÷ng c¬ héi míi nµy. Nh÷ng hé gia ®×nh nµy th­êng n»m trong sè nh÷ng gia ®×nh nghÌo nhÊt, ®Æc biÖt lµ ë khu vùc n«ng th«n (Beresford, 1997). §èi víi phô n÷ trong c¸c hé gia ®×nh giµu cã h¬n, thu nhËp cao h¬n cã nghÜa lµ tæn thÊt thêi gian cho qu¸ tr×nh sinh në cã thÓ phÇn nµo ®­îc bï ®¾p qua viÖc sö dông nh÷ng dÞch vô cã trªn thÞ tr­êng: ®å ¨n s½n, c¸c líp häc gia s­, dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ t­ nh©n, v.v. §èi víi nh÷ng hé gia ®×nh nghÌo tóng, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ mét sù suy gi¶m tÊt yÕu trong chÊt l­îng ch¨m sãc con c¸i vµ ®iÒu nµy còng cã thÓ dÉn tíi sù suy gi¶m søc khoÎ cña c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh do thiÕu ch¨m sãc (Beresford, 1997). Phô n÷ Ýt ®­îc tiÕp cËn h¬n víi TÝn dông chÝnh thøc Mét vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m« quan träng cÇn chó ý ë ViÖt Nam lµ sù tiÕp cËn víi tÝn dông. Cung cÊp tÝn dông kh«ng chØ lµ mét ph­¬ng tiÖn quan träng ®Ó xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo mµ cßn lµ mét ph­¬ng ph¸p t¨ng thu nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n l©u dµi. Tuy vËy, phÇn lín tÝn dông hiÖn nay lµ do khu vùc phi chÝnh thøc, vµ phô n÷ cã Ýt c¬ héi tiÕp cËn tíi c¸c kho¶n vay chÝnh thøc h¬n so víi nam giíi. 2/3 sè ng­êi vay vèn lµ nam giíi, vµ chØ cã 33% trong sè hä tiÕp cËn tíi nguån vay vèn tõ c¸c ng©n hµng nhµ n­íc. §èi víi phô n÷, chØ cã 18% sè vèn vay ®­îc cung cÊp th«ng qua khu vùc chÝnh thøc, cßn l¹i nguån tÝn dông phæ biÕn nhÊt lµ tõ hä hµng vµ c¸c c¸ nh©n kh¸c. ViÖc vay tõ nguån t­ nh©n dÉn tíi viÖc chÞu l·i suÊt cao h¬n vµ ®èi víi phô n÷ ®iÒu nµy còng ph¶n ¸nh lµ hä thiÕu kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi nh÷ng kho¶n vay dùa trªn c¬ së thÕ chÊp tµi s¶n. Trong khi 41% sè kho¶n vay cña nam giíi lµ dùa trªn c¬ së thÕ chÊp, th× sè kho¶n vay nµy ë phô n÷ chØ chiÕm 27%(FAO &UNDP 2002). Sù thiÕu tµi s¶n thÕ chÊp cña phô n÷ liªn quan tíi viÖc hä kh«ng cã tªn trong GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt (xem phÇn n«ng nghiÖp vµ sö dông ®Êt). ViÖc tiÕp cËn víi c¬ së h¹ tÇng, nh­ n­íc s¹ch, ®iÖn, ®­êng giao th«ng, chî, vµ mét m«i tr­êng kh«ng « nhiÔm, sÏ cã t¸c ®éng to lín tíi khèi l­îng c«ng viÖc cña ng­êi phô n÷ vµ c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh tÕ cña hä vµ gia ®×nh hä. Nh÷ng nguån lùc nµy gióp lµm gi¶m khèi l­îng thêi gian dµnh cho vai

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

38

trß sinh s¶n vµ hç trî c¶i thiÖn chÊt l­îng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, t¹o thªm c¬ héi cho c¸c ho¹t ®éng t¨ng thu nhËp. HiÖn nay, mét ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cho c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n ë c¸c khu vùc miÒn nói, biªn giíi, vïng s©u vïng xa n¬i c¸c d©n téc thiÓu sèng sinh sèng ®ang ®­îc triÓn khai (Ch­¬ng tr×nh 135). Ch­¬ng tr×nh nµy tËp trung vµo viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng qui m« nhá nh»m hç trî c¸c x· nghÌo nhÊt. Tuy nhiªn, theo c¸c ®¸nh gi¸ gÇn ®©y, phô n÷ vµ c¸c nhãm thiÖt thßi th­êng kh«ng ®­îc tham gia vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh (Fritzen, 2000).

Tµi liÖu tham kh¶o Beresford, Melanie (1997). T¸c ®éng cña C¶i c¸ch kinh tÕ vÜ m« tíi phô n÷ ë ViÖt Nam. Bangkok: UNIFEM. Dalton, Ph¹m Minh H¹c, Ph¹m Thanh NghÞ, vµ ¤ng ThÞ Nh­ Ngäc. C¸c quan hÖ x· héi vµ nguån vèn x· héi ë ViÖt Nam: §iÒu tra vÒ c¸c Tiªu chuÈn ThÕ giíi n¨m 2001. Desai, Jaiki (2000). ViÖt Nam qua L¨ng kÝnh Giíi: 5 n¨m sau. UNDP, Hµ Néi. FAO&UNDP (2002). Nh÷ng kh¸c biÖt giíi trong nÒn kinh tÕ qu¸ ®é cña ViÖt Nam: c¸c ph¸t hiÖn chÝnh vÒ Giíi tõ §iÒu tra Møc sèng ViÖt Nam lÇn thø hai, 1997-98. FAO&UNDP, Hµ Néi. Frizen, Scott (2000). ThÓ chÕ ho¸ sù tham gia: rót ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm vµ gîi ý cñng cè c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia cña ViÖt Nam. Dù th¶o lÇn 1. Tæng côc Thèng kª (2000). §iÒu tra Møc sèng ViÖt Nam 1997-98, Hµ Néi, NXB Thèng kª. Nhãm C«ng t¸c vÒ NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-C¸c nhµ tµi trî - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi: B¸o c¸o ph¸t triÓn cña ViÖt Nam 2000. B¸o c¸o chung cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-C¸c nhµ tµi trî - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam, Hµ Néi, Ng©n hµng ThÕ giíi. Haughton, Haughton vµ Nguyªn Phong (chñ biªn) (2000). Møc sèng trong giai ®o¹n bïng næ kinh tÕ: tr­êng hîp ViÖt Nam. NXB Thèng kª, Hµ Néi.

Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong n«ng nghiÖp vµ sö dông ®Êt Ph¸t triÓn N«ng nghiÖp ë ViÖt Nam Ba phÇn t­ d©n sè cña ViÖt Nam sèng ë khu vùc n«ng th«n, vµ 2/3 trong sè ®ã sèng dùa vµo n«ng nghiÖp (UN ViÖt Nam, 1999). Tõ khi thùc thi c¸c chÝnh s¸ch §æi míi n¨m 1986, s¶n l­îng vµ n¨ng suÊt n«ng nghiÖp ®· t¨ng mét c¸ch ®ét ngét. Nh÷ng c¶i c¸ch trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®· biÕn ViÖt Nam tõ mét n­íc thiÕu ®ãi trÇm träng thµnh mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o, cµ phª, vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp kh¸c lín nhÊt trªn thÕ giíi (UNCT 2002). MÆc dï vËy, tû lÖ nghÌo vµ thiÕu l­¬ng thùc ë n«ng th«n vÉn cßn ë møc cao. Sè liÖu do Tæng côc Thèng kª cung cÊp ®· cho thÊy 94% trong sè c¸c gia ®×nh ®­îc ph©n lo¹i d­íi ng­ìng nghÌo ®ãi sèng vµ lµm viÖc ë n«ng th«n (Tæng côc Thèng kª, 1999). Con sè nµy còng ®­îc nhÊn m¹nh trong B¸o c¸o chung cña Nhãm c«ng t¸c vÒ NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-c¸c Nhµ tµi trî-c¸c Tæ chøc phi chÝnh phñ. B¸o c¸o nµy chØ ra mét m« h×nh t¨ng tr­ëng kh«ng c©n b»ng vµ kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ ®ang gia t¨ng, víi chi phÝ b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña khu vùc ®« thÞ t¨ng nhanh gÊp hai lÇn so víi khu vùc n«ng th«n trong giai ®o¹n 1993-98 (2000). D©n sè sèng trong nghÌo ®ãi phÇn lín lµ n«ng d©n cã häc vÊn thÊp vµ cã Ýt c¬ héi tiÕp cËn víi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh­ ®Êt ®ai, vèn, c«ng nghÖ, th«ng tin vµ c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n (UNCT 2002). CÇn ph¶i xem xÐt mét c¸ch døt kho¸t vai trß cña phô n÷ ë khu vùc n«ng th«n, bëi v× Héi nghÞ chuyªn ®Ò toµn quèc vÒ Phô n÷ vµ N«ng nghiÖp do Tæ chøc N«ng L­¬ng Liªn Hîp Quèc (FAO) tæ chøc n¨m 1994 nhËn thÊy nam giíi h­ëng lîi tõ cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ §æi míi nhiÒu h¬n phô n÷. Mét b¸o c¸o gÇn ®©y vÒ së h÷u ®Êt ®ai ®· nªu: ë x· héi n«ng th«n ViÖt Nam, phô n÷ thuéc nhãm thiÖt thßi vµ nh÷ng hé gia ®×nh cã phô n÷ lµ chñ hé lµ mét trong nh÷ng nhãm thiÖt thßi nhÊt trong sè d©n nghÌo ë khu vùc miÒn nói (Hood, 2000). VÞ thÕ cña phô n÷ n«ng th«n Phô n÷ kh«ng ph¶i lµ mét nhãm ®ång nhÊt – hä cã nh÷ng mèi quan t©m, ­u tiªn vµ nhu cÇu kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng còng nh­ trong mçi vïng. Do tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, phô n÷ n«ng th«n th­êng kh«ng n¾m ®­îc c¸c quyÒn ph¸p lý cña m×nh (kh¸c víi phô n÷ ë ®« thÞ) vµ thiÕu tiÕp cËn víi th«ng tin. Hä lµm viÖc trung b×nh 16 tíi 18 giê mét ngµy. NÕu hä sèng ë c¸c khu vùc miÒn b¾c, b½c trung bé vµ khu vùc miÒn nói, hoÆc nÕu hä lµ nh÷ng phô n÷ ®¬n th©n, cã kh¶ n¨ng lµ sè giê lµm viÖc trung b×nh trong mét ngµy cña hä thËm chÝ cßn nhiÒu h¬n. §iÒu nµy khiÕn cho phô n÷ cã rÊt Ýt thêi gian tham gia c¸c cuéc häp t¹i céng ®ång, nghe ®µi hoÆc ®äc s¸ch b¸o ®Ó t¨ng thªm hiÓu biÕt vÒ c¸c quyÒn cña m×nh vµ häc hái thªm c¸c kü n¨ng khuyÕn n«ng, lµ nh÷ng ho¹t ®éng th­êng ®­îc dµnh cho nam giíi (NCFAW, MAFI, FAO 1995). Vai trß Giíi trong n«ng nghiÖp T¹i ViÖt Nam, phô n÷ tham gia trång trät vµ ch¨n nu«i, còng nh­ chÕ biÕn vµ b¸n c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp nhiÒu h¬n nam giíi. Tõ gi÷a thËp kû 90 phô n÷ ®· tham gia nhiÒu c«ng viÖc s¶n xuÊt h¬n vµ tham gia nhiÒu h¬n vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c c«ng viÖc ®ång ¸ng (Fyles vµ céng sù, 2001). G¹o lµ c©y l­¬ng thùc chÝnh cña ViÖt Nam. Theo truyÒn thèng nam giíi chÞu tr¸ch nhiÖm lµm ®Êt ®Ó trång lóa, cßn phô n÷ ®ãng vai trß gieo cÊy lóa vµ ch¨m sãc, thu ho¹ch, chÕ biÕn vµ tiÕp thÞ s¶n phÈm. NghÒ nu«i trång thuû s¶n còng phæ biÕn ë ViÖt Nam, trong ®ã phô n÷ vµ nam giíi ®Òu tham gia víi c¸c vai trß kh¸c nhau. Phô n÷ th­êng ®¶m nhiÖm c«ng viÖc nu«i c¸ hµng ngµy vµ ®ãng vai trß chÝnh trong ho¹t ®éng chÕ biÕn qui m« nhá, s¶n xuÊt n­íc m¾m vµ giao b¸n s¶n phÈm. Vai trß cña nam giíi tËp trung nhiÒu h¬n vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ chñng lo¹i c¸ nu«i, mua s¾m ®Çu t­, ®¸nh l­íi vµ thu ho¹ch (FAO,1997).

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

38/ 39

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

40

Trong s¶n xuÊt ë n«ng th«n, thu nhËp cña phô n÷ chiÕm ­u thÕ ë c¸c ho¹t ®éng chÕ biÕn, s¶n xuÊt vµ b¸n thùc phÈm, bu«n b¸n, s¶n xuÊt hµng thñ c«ng, vµ lao ®éng lµm c«ng. Nam giíi kiÕm thu nhËp chñ yÕu tõ lao ®éng lµm c«ng, vËn t¶i vµ x©y dùng (FAO, 1997). T¹i khu vùc n«ng th«n, 84% sè hé gia ®×nh ch¨n nu«i mét vµi lo¹i gia sóc, gia cÇm. Ch¨n nu«i chiÕm mét phÇn cèt yÕu trong cã cÊu thu nhËp cña hé gia ®×nh n«ng th«n. Phô n÷ dµnh gÇn 30% tæng søc lao ®éng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cho viÖc ch¨n nu«i, trong khi nam giíi chØ dµnh 20% (FAO vµ UNDP 2002). DÞch vô khuyÕn n«ng C¸c dÞch vô n«ng nghiÖp vµ khuyÕn n«ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m×nh vµ ®­a c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt trªn c¬ së ®­îc cung cÊp th«ng tin. DÞch vô khuyÕn n«ng cã tiÒm n¨ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi s¶n l­îng n«ng nghiÖp kh«ng chØ ë tõng trang tr¹i c¸ nh©n mµ cßn ®èi víi c¶ n­íc. MÆc dï tr¸ch nhiÖm gia t¨ng cña phô n÷ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· ®­îc thõa nhËn, sù chuyÓn dÞch vÒ giíi nµy ®· kh«ng ®­îc ph¶n ¸nh trong chÝnh s¸ch quèc gia vÒ dÞch vô n«ng nghiÖp vµ khuyÕn n«ng. Sè liÖu toµn quèc cho thÊy phô n÷ tham gia Ýt h¬n nam giíi vµo ho¹t ®éng tËp huÊn khuyÕn n«ng, vµ c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng ch­a ®¸p øng c¸c nhu cÇu cô thÓ cña phô n÷ n«ng d©n (Fyles vµ céng sù 2001). C¸c nghiªn cøu s©u ®­îc tæ chøc kÕt hîp víi Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n ®· ph¸t hiÖn mét sè nguyªn nh©n khiÕn dÞch vô khuyÕn n«ng kh«ng ®Õn ®­îc víi phô n÷: •

•

• •

•

•

Cïng víi phong tôc truyÒn thèng cña ViÖt Nam, hÇu hÕt c¸c ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng ®· chñ yÕu h­íng tíi nam giíi. C¸c c¸n bé khuyÕn n«ng cã xu h­íng giao tiÕp víi nam giíi h¬n lµ víi phô n÷ bëi hä cho r»ng nam giíi chÞu tr¸ch nhiÖm ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ s¶n xuÊt vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña gia ®×nh. PhÇn lín c¸n bé khuyÕn n«ng lµ nam giíi. Phô n÷ th­êng thiÕu tù tin h¬n vµ Ýt ®­a ra c¸c yªu cÇu khi tham gia trong nh÷ng nhãm cã c¶ nam giíi vµ phô n÷. ë mét sè vïng, viÖc phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp h¬n nhiÒu so víi nam giíi cã thÓ cã ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi møc ®é tù tin cña hä khiÕn hä kh«ng s½n sµng ®­a ra c¸c c©u hái t¹i c¸c buæi häp. Phô n÷ ®­îc quan niÖm lµ ph¶i lµm viÖc nhiÒu giê h¬n nam giíi trong c¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ vai trß duy tr× nßi gièng, dÉn tíi viÖc hä cã Ýt thêi gian tham gia tËp huÊn. C¸c dÞch vô khuyÕn n«ng cã ®Æc tr­ng lµ h­íng tíi viÖc gia t¨ng sö dông c¸c lo¹i gièng c©y con míi, vµ sö dông c¸c c«ng nghÖ míi nh­ ph©n bãn, thuèc trõ s©u, vµ v½c xin. Do hé gia ®×nh cã phô n÷ lµ chñ hé th­êng cã Ýt nguån lùc vµ Ýt lao ®éng tr­ëng thµnh h¬n so víi c¸c hé gia ®×nh cã nam giíi lµ chñ hé, c¸c ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng th­êng kh«ng mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho hä. HÇu hÕt c¸c ch­¬ng tr×nh tËp huÊn khuyÕn n«ng kh«ng nh»m vµo phô n÷ mét c¸ch trùc tiÕp. Th«ng th­êng, c¸c c¸n bé x·, c¸n bé Héi phô n÷ vµ c¸c nam chñ hé lµ nh÷ng ng­êi ®· ®­îc tËp huÊn ®­îc mong ®îi lµ sÏ tËp huÊn l¹i cho n÷ n«ng d©n. Nh­ng trong nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy, th«ng tin kh«ng lu«n lu«n ®Õn ®­îc víi phô n÷. Cuèi cïng, phô n÷ cßn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng rµo c¶n kh¸c, khi th«ng in ®­îc truyÒn ®¹t trong c¸c nhãm hçn hîp. NhiÒu phô n÷ khi ®­îc pháng vÊn trong cuéc kh¶o s¸t cña Bé NNPTNT ®· cho biÕt hä ®· kh«ng c¶m thÊy tho¶i m¸i trong cuéc häp cã nam giíi vµ do ®ã hä ®· kh«ng tham gia. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng ®èi víi nh÷ng phô n÷ ch­a cã gia ®×nh, ®«i lóc hä bÞ mét sè d©n lµng kh«ng t¸n thµnh vµ nghi ngê (Fyles vµ céng sù 2001).

VÊn ®Ò giíi trong së h÷u ®Êt ®ai VÊn ®Ò quyÒn së h÷u ®Êt ®ai ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc biÖt ®èi víi phô n÷ ë ViÖt Nam. ViÖc c«ng bè LuËt §Êt ®ai n¨m 1993 cho phÐp c¸ nh©n chuyÓn nh­îng ®Êt ®ai ®· mang mét ý nghÜa quan träng

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

41

®èi víi b×nh ®¼ng giíi (Long vµ céng sù, 2000). Trong khi LuËt ®Êt ®ai kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi phô n÷, hÇu hÕt ng­êi d©n sèng ë n«ng th«n kh«ng cã kiÕn thøc vÒ nh÷ng ®iÒu luËt nµy vµ vÉn cã khuynh h­íng lµm theo phong tôc truyÒn thèng, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè. Trong HiÕn ph¸p, LuËt d©n sù, LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ®· qui ®Þnh phô n÷ cã c¸c quyÒn b×nh ®¼ng víi nam giíi ®èi víi mäi quyÒn vÒ sö dông ®Êt ®ai vµ së h÷u tµi s¶n. Tuy vËy, theo phong tôc truyÒn thèng, phô n÷ vÉn bÞ coi lµ phô thuéc vµo gia ®×nh hoÆc gia ®×nh chång, khi tiÕp cËn víi ®Êt ®ai, hä ph¶i th«ng qua ng­êi cha, chång hoÆc anh/ em trai. Sù ph©n chia ®Êt ®ai dùa vµo mét sè tiªu chÝ mang ý nghÜa h¹n chÕ ®èi víi phô n÷. Ruéng ®Êt ®­îc chia dùa trªn ®é tuæi lao ®éng. Nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng ®­îc chia mét diÖn tÝch ®Êt tiªu chuÈn trong khi nh÷ng ng­êi kh«ng ë trong ®é tuæi lao ®éng chØ ®­îc chia 1/ 2 diÖn tÝch ®Êt tiªu chuÈn. Do phô n÷ cã tuæi vÒ h­u sím (55 tuæi ®èi víi phô n÷ so víi 60 tuæi ®èi víi nam giíi) nªn phô n÷ trong ®é tuæi 55-60 chØ nhËn ®­îc diÖn tÝch ®Êt ruéng b»ng mét nöa so víi nam giíi trong cïng ®é tuæi. Thªm vµo ®ã, hé gia ®×nh cã n÷ lµm chñ hé lµ nh÷ng hé thiÕu sù hiÖn diÖn cña ng­êi chång, nªn nhËn ®­îc diÖn tÝch ®Êt Ýt h¬n do thiÕu nh©n lùc lao ®éng ®ång thêi do qui ®Þnh kh«ng chÆt chÏ vÒ ®é tuæi (NguyÔn NhËt TuyÕn, 1999). Do ®ã, trang tr¹i do phô n÷ lµm chñ trång trät trªn diÖn tÝch ®Êt chØ b»ng 54% diÖn tÝch trång trät cña trang tr¹i do nam giíi lµm chñ. Sù tiÕp cËn h¹n chÕ ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp sÏ dÉn tíi sù h¹n chÕ trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ cã thÓ cã nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc ®èi víi an ninh l­¬ng thùc vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp (FAO&UNDP 2002). ViÖc cÊp GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt còng lµ vÊn ®Ò ®èi víi phô n÷. HiÖn nay, th«ng th­êng chØ cã tªn ng­êi chång ®­îc ghi trªn GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh söa ®æi (2000) ®· qui ®Þnh c¸c giÊy tê chøng nhËn vÒ ®Êt ®ai ®èi víi ®Êt chung ph¶i ghi tªn c¶ vî vµ chång, tuy vËy ch­¬ng tr×nh cÊp l¹i GiÊy Chøng nhËn sö dông ®Êt vÉn ch­a ®­îc triÓn khai. PhÇn lín c¸c tr­êng hîp, tªn cña phô n÷ vÉn cßn ch­a ®­îc ghi trªn c¸c giÊy chøng nhËn sö dông ®Êt. §iÒu nµy g©y ra mét sè r¾c rèi cho phô n÷ khi hä cÇn sö dông giÊy tê lµm thÕ chÊp ®Ó vay vèn, vµ ®iÒu nµy còng g©y ra mét sè khã kh¨n cho phô n÷ khi yªu cÇu quyÒn sö dông ®Êt trong tr­êng hîp ly h«n hoÆc gãa bôa. B¶n th©n ng­êi phô n÷ th­êng kh«ng n¾m ®­îc c¸c quyÒn cña m×nh ®èi víi giÊy tê chøng nhËn sö dông ®Êt, ®Æc biÖt lµ ®èi víi phô n÷ c¸c d©n téc thiÓu sè. ThiÕu c¸c c¸n bé n÷ lµm viÖc trong c¸c së ®Þa chÝnh cña chÝnh phñ còng ®­îc ®Ò cËp tíi nh­ lµ mét yÕu tè ¶nh h­ëng tíi quyÒn b×nh ®¼ng sö dông ®Êt cña phô n÷. C¸c c¸n bé ®Þa chÝnh nam th­êng ®­îc b¸o c¸o lµ thiÕu nh¹y c¶m tíi c¸c vÊn ®Ò giíi khi hä xö lý c¸c ®¬n tõ liªn quan tíi ®Êt ®ai (NguyÔn §øc TruyÒn, 1999). §¶m b¶o c¶ ng­êi vî vµ ng­êi chång ®Òu cã tªn trong giÊy chøng nhËn sö dông ®Êt lµ mét trong c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam tíi n¨m 2005. HÖ qu¶ Giíi trong vÊn ®Ò di c­ n«ng th«n - ®« thÞ C¸c c¶i c¸ch kinh tÕ ®· dÉn ®Õn tÝnh di ®éng gia t¨ng, kh«ng nh÷ng ®èi víi hµng hãa mµ ®èi víi c¶ ng­êi d©n. §èi víi di c­ dµi h¹n, phô n÷ th­êng rêi khái gia ®×nh khi hä kÕt h«n vµ nh­ vËy, hä cã truyÒn thèng l­u ®éng h¬n nam giíi. Tuy nhiªn, cïng víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh cã mét xu h­íng rÊt râ rÖt nam giíi di c­ vµo c¸c thµnh phè lín ®Ó t×m kiÕm viÖc lµm thuª. Trong nh÷ng tr­êng hîp nµy, phô n÷ ë l¹i trë thµnh ng­êi trô cét duy nhÊt cña hé gia ®×nh vµ ph¶i thÝch nghi víi mäi nhiÖm vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ngoµi ra cßn lo toan mäi c«ng viÖc kh¸c trong hé gia ®×nh (Lª Thi, 1994). HiÖn t­îng ngµy cµng cã nhiÒu phô n÷ bÞ “ë l¹i” ®Ó lo toan c¸c c«ng viÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh bëi nhiÒu nguån, bao gåm c¸c thèng kª cña chÝnh phñ, c¸c c«ng tr×nh cña c¸c nhµ nghiªn cøu trong n­íc vµ c¸c chuyªn gia quèc tÕ. Tuy nhiªn, cÇn l­u ý r»ng, vÉn cßn thiÕu nh÷ng nghiªn cøu ®¸ng tin cËy vÒ c¸c t¸c ®éng l©u dµi cña qu¸ tr×nh di d©n tõ n«ng th«n –ra ®« thÞ, vµ hiÖn t­îng “n÷ hãa” trong n«ng nghiÖp x¶y ra do qu¸ tr×nh di d©n cña nam giíi vµo khu vùc ®« thÞ lµ mét lÜnh vùc cÇn ®­îc tiÕp tôc kh¶o s¸t.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

42

Tµi liÖu tham kh¶o FAO (1997). Phô n÷ trong N«ng nghiÖp, M«i tr­êng vµ B¶o vÖ n«ng th«n: sè liÖu cña ViÖt Nam. Bangkok: Tæ chøc N«ng L­¬ng Liªn Hîp Quèc. FAO&UNDP (2002). C¸c kh¸c biÖt giíi trong nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n qu¸ ®é cña ViÖt Nam: c¸c ph¸t hiÖn chÝnh vÒ giíi tõ §iÒu tra Møc sèng ViÖt Nam lÇn thø hai, 1997-98, FAO&UNDP, Hµ Néi. Fyles, Nora, Vò ThÞ Th¶o (2001). C¸c nguån lùc cho c¸c c¸ch kiÕm sèng bÒn v÷ng. H­íng tíi Hé gia ®×nh cã Phô n÷ lµ chñ hé: Nghiªn cøu ®iÒn d· t¹i c¸c tØnh Tuyªn Quang, Qu¶ng B×nh, vµ BÕn Tre. Bé NNPTNT vµ Trung t©m Giíi, Gia ®×nh vµ M«i tr­êng trong Ph¸t triÓn. Hµ Néi. Tæng Côc Thèng kª (1999). Tæng §iÒu tra d©n sè vµ Nhµ ë. NXB Thèng kª. Hµ Néi. Nhãm C«ng t¸c vÒ NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-C¸c nhµ tµi trî - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi: B¸o c¸o ph¸t triÓn cña ViÖt Nam 2000. B¸o c¸o chung cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-C¸c nhµ tµi trî - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam, Hµ Néi, Ng©n hµng ThÕ giíi. Hood, Cecil (2000). Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong thi hµnh LuËt ®Êt ®ai ë ViÖt Nam. Hµ Néi: Bé Ngo¹i giao Niu Dil©n. Lª Thi (1994). Phô n÷ ViÖt Nam trong N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n: chÝnh s¸ch vÒ c¸ch tiÕp cËn nhËy c¶m giíi. Hµ Néi: Trung t©m Nghiªn cøu Khoa häc vÒ Phô n÷. Long, Lynellyn D, Lª Ngäc Hïng, Allison Truit, Lª ThÞ Ph­¬ng Mai vµ §Æng Nguyªn Anh. Thay ®æi c¸c quan hÖ Giíi trong thêi ®¹i sau §æi míi cña ViÖt Nam: B¸o c¸o nghiªn cøu vÒ Giíi vµ Ph¸t triÓn Sè 14, 2000, Nhãm Nghiªn cøu Ph¸t triÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi, Hµ Néi. NCFAW, MAFI, FAO (1995). HiÖn tr¹ng phô n÷ trong n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ë ViÖt Nam. Hµ Néi. NguyÔn NhËt TuyÕn (1999). Nghiªn cøu vÒ gia ®×nh n÷ chñ hé vµ vÊn ®Ò sö dông ®Êt. Dù ¸n thi hµnh luËt ®Êt ®ai UNDP VIE/1-5-3/1999. NguyÔn §øc TruyÕn (1999). C¸c mèi quan hÖ céng ®ång trong thêi kú §æi míi ë ®ång b»ng s«ng Hång. ViÖn X· héi häc. TrÇn ThÞ V©n Anh vµ Lª Ngäc Hïng (1997). Phô n÷ vµ §æi m¬i ë ViÖt Nam. Hµ Néi: NXB Phô n÷. Liªn Hîp Quèc ë ViÖt Nam (1999). H­íng tíi T­¬ng lai: B¸o c¸o §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh ViÖt Nam. Hµ Néi. Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam . UNCT- C¸c tæ chøc Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam (2002). TiÕn ®é thùc hiÖn c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ vµ c¸c môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn kû t¹i ViÖt Nam- ViÖt Nam UNCT Hµ Néi.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

42/ 43

VÊn ®Ò giíi trong y tÕ vµ ch¨m sãc søc kháe Ngay sau khi dµnh ®­îc ®éc lËp vµo n¨m 1945, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng cè g¾ng to lín nh»m x©y dùng mét hÖ thèng y tÕ c«ng céng. Dï cã nh÷ng thay ®æi t­¬ng ®èi c¬ b¶n trong hÖ thèng y tÕ trong suèt thËp kû võa qua, t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ tuæi thä trung b×nh cña ng­êi d©n tá ra kh«ng bÞ kÐm ®i, mµ cã thÓ cßn ®­îc c¶i thiÖn (Haughton vµ céng sù, 2001). So s¸nh víi nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c trong khu vùc, ViÖt Nam cã tuæi thä trung b×nh cao h¬n vµ tû lÖ tö vong mÑ thÊp h¬n nhiÒu. Tuæi thä trung b×nh n¨m 2000 Phô n÷

Nam giíi

Tû lÖ tö vong mÑ n¨m 2000 (trªn 100.000 ca ®Î sèng)

ViÖt Nam

70,6

65,9

ViÖt Nam

95

Cam-pu-chia

58,6

53,9

Cam-pu-chia

440

CHND Lµo

54,8

52,2

CHND Lµo

650

Th¸i Lan

73,2

67,3

Th¸i Lan

44

Nguån: UNDP, 2002a.

C¸c c¬ së y tÕ c«ng céng tõ cÊp trung ­¬ng ®Õn cÊp x· ®· ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu tæng qu¸t vÒ y tÕ. C¸c nhu cÇu cô thÓ vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ ®­îc ®¸p øng th«ng qua mét hÖ thèng c¸c trung t©m b¶o vÖ bµ mÑ trÎ em vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, trong ®ã c¸c trung t©m y tÕ cÊp huyÖn lµ c¬ së ®Çu tiªn nhËn c¸c ca cÊp cøu ®­îc chuyÓn tíi tõ tuyÕn d­íi vµ cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh néi ngo¹i khoa. Tr­íc ®æi míi, c¸c chØ sè y tÕ c¬ b¶n cña ViÖt Nam ®· ®¹t møc kh¸ cao, khi so s¸nh víi møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. KÓ tõ ®ã ®Õn nay, mÆc dï cã nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt ng©n s¸ch, ChÝnh phñ ®· tiÕp tôc ®Çu t­ nguån lùc cho ngµnh y tÕ. HÇu hÕt c¸c x· ®Òu cã mét tr¹m y tÕ (TYT) víi trung b×nh lµ bèn nh©n viªn. Trªn 30% TYT cã b¸c sü vµ 82% sè tr¹m cã n÷ hé sinh hoÆc y sü s¶n, nhi. N¨m m­¬i hai phÇn tr¨m sè th«n b¶n cã nh©n viªn y tÕ céng ®ång. C¸c c¬ së y tÕ còng ®­îc n©ng cÊp vÒ mÆt c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ (Bé Y tÕ, 2000a). Sù ph¸t triÓn cña khu vùc y tÕ t­ nh©n ®· gãp phÇn t¨ng thªm c¸c dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh cho phô n÷.Tuy nhiªn, y tÕ t­ nh©n vÉn cßn ngoµi kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña nhiÒu ng­êi (UBQGVSTBPN 2000). ViÖc cung cÊp dÞch vô søc khoÎ ë nhiÒu vïng xa x«i ®· ®­îc c¶i thiÖn mÆc dï cã nh÷ng b»ng chøng cho thÊy r»ng kho¶ng c¸ch vÒ ch¨m sãc søc khoÎ gi÷a c¸c gia ®×nh giµu vµ nh÷ng gia ®×nh nghÌo trªn thùc tÕ lµ ®ang gia t¨ng cïng víi nh÷ng c¶i c¸ch vÒ thÞ tr­êng. C¸c nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng 75% sè gia ®×nh sèng trong nghÌo ®ãi th­êng tù mua thuèc ®iÒu trÞ mµ kh«ng hái ý kiÕn b¸c sü (Haughton vµ céng sù, 2001). Møc ®é tiÕp cËn víi dÞch vô y tÕ cña ng­êi d©n téc thiÓu sè, vµ nh÷ng ng­êi sèng ë c¸c céng ®ång miÒn nói vµ vïng s©u vïng xa vÉn lµ thÊp nhÊt. Nam giíi vµ phô n÷ cã nh÷ng vÊn ®Ò søc khoÎ kh¸c nhau. Ngoµi ra ng­êi phô n÷ th­êng ph¶i g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c vÊn ®Ò søc khoÎ sinh s¶n vµ søc khoÎ cña gia ®×nh (vÝ dô nh­ søc khoÎ vµ dinh d­ìng cña con c¸i, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh). Nam giíi còng cÇn ph¶i chia sÎ tr¸ch nhiÖm nµy víi phô n÷ vµ ph¶i lµ ®èi t­îng cña c¸c biÖn ph¸p can thiÖp vÒ y tÕ ®Ó hä cã thÓ t¨ng c­êng vai trß hç trî vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. Trong n¨m 2000, tû lÖ suy dinh d­ìng trong sè phô n÷ ë ®é tuæi sinh s¶n lµ 26,7%. Trong cïng n¨m, tû lÖ thiÕu m¸u trong sè phô n÷ ë ®é tuæi sinh ®Î lµ 32% so víi 9,5% nam giíi trong cïng ®é tuæi. N÷ thanh niªn cã nhiÒu kh¶ n¨ng tham gia vµo ho¹t ®éng m¹i d©m h¬n c¸c nam thanh niªn. Trong khi nam thanh niªn l¹i chÞu ë møc ®é cao vÒ chÊn th­¬ng hay tö vong t¹i n¬i lµm viÖc, vµ tai n¹n giao th«ng nhiÒu h¬n. Thªm vµo ®ã, môc tiªu cña c¸c ho¹t ®éng can thiÖp vÒ y tÕ th­êng lµ phô n÷ vµ c¸c

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

44

bµ mÑ h¬n lµ nam giíi vµ nh÷ng ng­êi cha. §©y lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i bëi ®iÒu nµy dÉn tíi g¸nh nÆng gia t¨ng cho ng­êi phô n÷, thÝ dô trong lÜnh vùc søc khoÎ trÎ em vµ dinh d­ìng, lµ lÜnh vùc kh«ng ph¶i chØ thuéc tr¸ch nhiÖm cña phô n÷. Mét nghiªn cøu chi tiÕt tiÕn hµnh trong nhãm nam vµ n÷ thanh niªn ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· ph¸t hiÖn nh÷ng xu h­íng riªng rÏ vÒ søc khoÎ vµ hµnh vi x· héi. Tû lÖ n÷ thanh niªn biÓu hiÖn c¸c triÖu chøng suy nh­îc cao h¬n nhiÒu so víi nam thanh niªn (27% so víi 16%) trong khi c¸c hµnh vi bÊt lîi nh­ hót thuèc l¸, uèng r­îu vµ ®¸nh nhau cã sö dông vò khÝ trong nam thanh niªn l¹i th­êng gÆp h¬n nhiÒu (Bïi C«ng Thµnh vµ céng sù 2002). Nh÷ng nghiªn cøu nµy cho thÊy tÇm quan träng cña viÖc thu thËp c¸c d÷ liÖu ph©n t¸ch theo giíi trong ngµnh y tÕ. HiÖn t¹i, ë ViÖt nam, c¸c sè liÖu thèng kª y tÕ tæng qu¸t do Bé Y tÕ thu thËp kh«ng ®­îc th­êng xuyªn ph©n t¸ch theo giíi, v× thÕ mµ cã nguy c¬ kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc nh÷ng xu h­íng quan träng trong b¶n chÊt vÒ giíi cña t×nh tr¹ng èm ®au vµ c¸c nhu cÇu vÒ ch¨m sãc søc khoÎ. Hót thuèc l¸ Hót thuèc lµ lµ mét mèi quan t©m lín vÒ mÆt y tÕ c«ng céng ®èi víi ViÖt nam. Tû lÖ hót thuèc l¸ trong nam giíi ë ViÖt nam ë møc cao nhÊt trªn thÕ giíi, ­íc tÝnh tíi møc 70% nam giíi hót thuèc l¸. Trªn mét phÇn t­ thanh niªn tõ 15 ®Õn 24 tuæi hót thuèc l¸, tuyÖt ®¹i ®a sè lµ nam giíi. HiÖn t¹i, theo b¸o c¸o chØ cã rÊt Ýt phô n÷ (d­íi 4%) hót thuèc l¸. MÆc dï vËy, c¸c c¸n bé y tÕ c«ng céng quan ng¹i r»ng phô n÷ trÎ còng chÞu ¶nh h­ëng cña cïng c¸c t¸c ®éng cña thÞ tr­êng nh­ ®· thÊy ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, vµ ®ang cã nguy c¬ t¨ng tû lÖ hót thuèc l¸ trong sè hä. Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi ­íc tÝnh r»ng nÕu kh«ng cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n, trªn 10% d©n sè ViÖt nam hiÖn ®ang sèng sÏ chÕt sím do ¶nh h­ëng cña thuèc l¸ (Fishborne 2002). ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ph¸t ®éng chiÕn dÞch kiªn quyÕt ®èi víi g¸nh nÆng to lín vÒ søc khoÎ nµy b»ng viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch quèc gia vÒ chèng thuèc l¸ vµo th¸ng 8/2000. ChiÕn dÞch bao gåm nh÷ng s¸ng kiÕn ®­a ra vÒ ban hµnh luËt, c¸c chiÕn dÞch n©ng cao nhËn thøc, c¸c ch­¬ng tr×nh can thiÖp gióp ng­êi hót thuèc l¸ bá hót thuèc, vµ nghiªn cøu y khoa (Fishborne 2002). Søc khoÎ sinh s¶n vµ sö dông biÖn ph¸p tr¸nh thai LÜnh vùc søc khoÎ sinh s¶n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®· ®¹t nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tû lÖ sinh në, víi sù hç trî cña nh©n viªn y tÕ ®­îc ®µo t¹o, ®· t¨ng tõ 55% trong giai ®o¹n 1990-1994, lªn tíi 71% trong giai ®o¹n 1995-1997. Trong 10 n¨m qua, tû lÖ tö vong do tai biÕn d­êng nh­ ®· gi¶m trong toµn quèc. Tuy nhiªn tû lÖ tö vong mÑ do tai biÕn thai s¶n vµ tû lÖ tö vong khi sinh con vÉn cßn cao ë nh÷ng vïng khã kh¨n (Bé Y tÕ, 2000b). Tû lÖ sö dông biÖn ph¸p tr¸nh thai còng t¨ng, víi 55,9% sè cÆp vî chång sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai hiÖn ®¹i. Do ®ã, tæng tû suÊt sinh (TFR)1 ®· gi¶m xuèng cßn 2,3 con cho mét phô n÷ vµo n¨m 2000, so víi 3,1 con vµo n¨m 1994 vµ 3,8 con vµo n¨m 1989. Møc sinh ®· gi¶m ë tÊt c¶ c¸c nhãm phô n÷ nh­ng gi¶m ®¸ng kÓ nhÊt ë c¸c nhãm tuæi 25-29; 30-34 vµ 35-39 (GSO, 2000). Vµo n¨m 1999, ViÖt Nam ®· nhËn ®­îc Gi¶i th­ëng D©n sè cña Liªn hiÖp quèc cho c¸c thµnh tùu cña m×nh vÒ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. MÆc dï vËy, kh¶ n¨ng lùa chän trong søc khoÎ sinh s¶n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh bÞ giíi h¹n. ë nhiÒu vïng miÒn nói vµ vïng s©u, dÞch vô søc khoÎ sinh s¶n kh«ng s½n cã, vµ thËm chÝ trong d©n c­ nãi chung, viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai kh¸c nhau còng chØ ë møc giíi h¹n, vµ chñ yÕu dùa vµo vßng tr¸nh thai. Trong sè tÊt c¶ c¸c phô n÷ cã chång vµ ®ang sö dông biÖn ph¸p tr¸nh thai, 62% dïng vßng (UBQGDS-KHHG§ 2001). T×nh tr¹ng phô thuéc vµo vßng tr¸nh thai liªn quan ®Õn møc ®é gia t¨ng cña c¸c vÊn ®Ò vÒ phô khoa nh­ nhiÔm trïng ®­êng sinh s¶n (Nhãm lµm viÖc vÒ ®ãi nghÌo cña 1

TFR thÓ hiÖn sè con mµ mét phô n÷ cã thÓ sinh trong ®êi, theo c¸c tû lÖ hiÖn t¹i.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

45

ChÝnh phñ ViÖt nam – C¸c nhµ tµi trî vµ C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ). Sù phæ biÕn cña vßng tr¸nh thai ®­îc gi¶i thÝch mét phÇn lµ do tÝnh gi¸ thµnh – hiÖu qu¶ vµ sù cung cÊp æn ®Þnh vµ réng r·i. §×nh s¶n n÷, bao cao su cho nam giíi vµ thuèc uèng tr¸nh thai ®ang dÇn dÇn ®­îc chÊp nhËn vµ thuèc tiªm tr¸nh thai cã t¸c dông kÐo dµi gÇn ®©y ®· ®­îc thö nghiÖm vµ më réng tíi 33 tØnh (Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo 2002). ViÖt Nam tiÕp tôc cã tû lÖ ph¸ thai cao, ë møc 2,5 lÇn cho mét phô n÷, cã nghÜa lµ trung b×nh mçi phô n÷ sÏ ph¸ thai 2,5 lÇn theo xu h­íng hiÖn thêi (UBQGDS-KHHG§). Tû lÖ tr¸nh thai sau ph¸ thai vÉn cßn thÊp, th­êng do kh¸ch hµng vµ ng­êi cung cÊp dÞch vô thiÕu th«ng tin vµ nhËn thøc sai. Thªm vµo ®ã, sù tiÕp cËn tíi c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai cña phô n÷ trÎ vµ ch­a kÕt h«n vÉn cßn rÊt khã kh¨n, phô n÷ cã chång hiÖn vÉn lµ nhãm ®èi t­îng chÝnh cho c¸c dÞch vô hiÖn cã (Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo 2002). Quan niÖm r»ng phô n÷ chø kh«ng ph¶i lµ nam giíi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc tr¸nh thai vÉn cßn rÊt phæ biÕn, cho dï trªn thùc tÕ ®µn «ng th­êng cè g¾ng kiÓm so¸t sù lùa chän biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. C¸c nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng phô n÷ th­êng kh«ng thÓ th­¬ng l­îng vÒ c¸c lùa chän liªn quan ®Õn vÊn ®Ò sinh s¶n do cã ®Þa vÞ thÊp trong gia ®×nh, vµ do mong muèn cã con trai cßn rÊt BiÓu ®å 1. Sö dông biÖn ph¸p tr¸nh thai trong sè phô n÷ cã chång 45

38.5

40 35 30

24.7

25 20

19.2

15 10 5

5.9

4.3

6.5 0.5

0.2

0 Thuèc uèng Dông cô tö cung tr¸nh thai

Thuèc tiªm Bao cao su tr¸nh thai

Nguån: UBQGDS-KHHG§, 2001

§×nh s¶n n÷

§×nh s¶n C¸c biÖn nam ph¸p truyÒn thèng

Kh«ng sö dông

phæ biÕn. Theo phô n÷, tÇm quan träng cña viÖc sinh ®­îc con trai t¹o nªn mét ¸p lùc ®¸ng kÓ lªn hä khiÕn hä ph¶i tiÕp tôc sinh con trong ®iÒu kiÖn gia ®×nh kh«ng thÓ hç trî ®­îc, cho ®Õn khi sinh ®­îc con trai. Mét sè phô n÷ cho biÕt ®· bÞ chång hµnh hung v× sö dông biÖn ph¸p tr¸nh thai mµ kh«ng ®­îc sù “cho phÐp” cña chång (Nhãm C«ng t¸c vÒ ®ãi nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam – C¸c nhµ tµi trî vµ C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ 2000). Cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a tr×nh ®é häc vÊn cña phô n÷ vµ viÖc sö dông c¸c dÞch vô søc khoÎ sinh s¶n cña hä. C¸c phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n cã tû lÖ cao h¬n trong ch¨m sãc tr­íc sinh, sö dông biÖn ph¸p tr¸nh thai ®Ó tr× ho·n viÖc mang thai lÇn ®Çu, gi¶m tû lÖ sinh vµ t¨ng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn sinh. Ng­êi ta ®· chøng minh râ rµng r»ng sinh në ë tuæi rÊt trÎ hoÆc rÊt muén, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c con kh«ng ®ñ lín vµ cã nhiÒu con lµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng quan träng ®Õn tö vong mÑ. Do ®ã, cÇn nhÊn m¹nh tíi viÖc n©ng cao häc vÊn cña trÎ em g¸i. C¸c ch­¬ng tr×nh th«ng tin vµ truyÒn th«ng còng cÇn ®­îc thiÕt kÕ theo mét c¸ch thÝch hîp ®Ó cã thÓ ®Õn ®­îc tíi nh÷ng phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp hoÆc kh«ng biÕt ch÷. MÆt kh¸c, cho ®Õn nay, c¸c chiÕn l­îc vÒ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ch­a ®Ò cËp mét c¸ch ®Çy ®ñ ®Õn tr¸ch nhiÖm cña nam giíi trong viÖc tr¸nh thai (UBQGVSTBCPN 2000).

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

46

HIV/AIDS HIV/AIDS lµ mét vÊn ®Ò ®ang ngµy cµng quan träng ë ViÖt nam, cïng víi c¸c nhiÔm trïng l©y qua ®­êng t×nh dôc (NTLQTD) kh¸c. Tr­êng hîp nhiÔm HIV ®Çu tiªn ®­îc ph¸t hiÖn ë ViÖt nam lµ vµo n¨m 1990 vµ tr­êng hîp bÖnh AIDS ®Çu tiªn ph¸t hiÖn vµo n¨m 1993. §Õn n¨m 2002. ®· ghi nhËn ®­îc 54.106 tr­êng hîp nhiÔm HIV víi 7.990 ca bÖnh AIDS (Bé Y tÕ 2002). Tuy nhiªn, LHQ t¹i ViÖt Nam ­íc l­îng r»ng sè ng­êi sèng víi HIV trªn thùc tÕ vµo kho¶ng 160.000 vµo n¨m 2000 (UN2002). Cho ®Õn nay, ë ViÖt nam ®· cã trªn 4.000 tr­êng hîp ®­îc coi lµ tö vong do AIDS (Bé Y tÕ 2002). AIDS lµ mét vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn. Trªn 95% trong tæng sè 33,4 triÖu ng­êi ®­îc ­íc l­îng lµ nhiÔm HIV/AIDS hiÖn sèng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §©y còng lµ mét vÊn ®Ò vÒ b×nh ®¼ng giíi. N¹n dÞch nµy lan trµn réng nhÊt vµ nhanh nhÊt ë c¸c n­íc mµ ng­êi phô n÷ cã ®Þa vÞ thÊp vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ßi quyÒn cña m×nh vÒ quan hÖ t×nh dôc an toµn , c¸c n­íc mµ quan hÖ t×nh dôc ngoµi h«n nh©n ®èi víi ®µn «ng lµ phæ biÕn, hoÆc c¸c n­íc mµ phô n÷ bÞ buéc ph¶i trao ®æi t×nh dôc v× tiÒn vµ sù th¨ng tiÕn trong c«ng viÖc (UNDP 1999). Sè liÖu chÝnh thøc tõ Bé Y tÕ ghi nhËn nh÷ng ng­êi tiªm chÝch ma tuý (NTC) lµ nhãm l©y truyÒn HIV hµng ®Çu ë ViÖt nam. Tuy nhiªn, tõ n¨m 2000 tû lÖ míi m¾c trong nhãm nµy ®· b¾t ®Çu gi¶m xuèng, theo xu h­íng cña n¹n dÞch trªn thÕ giíi. Ph­¬ng thøc l©y truyÒn qua quan hÖ t×nh dôc kh¸c giíi ®ang gia t¨ng. MÆc dï vËy còng ph¶i l­u ý r»ng ®Þa vÞ ph¸p lý kh«ng râ rµng vµ sù kú thÞ x· héi ®èi víi t×nh dôc ®ång giíi vµ quan hÖ t×nh dôc ®ång giíi ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu hoµn toµn sè liÖu chÝnh thøc vÒ c¸c tr­êng hîp l©y truyÒn qua ®­êng t×nh dôc gi÷a nam giíi. Nam giíi chiÕm ®a sè trong c¸c tr­êng hîp hiÖn m¾c HIV (85% cña toµn bé c¸c tr­êng hîp ®­îc b¸o c¸o), næi bËt ë nhãm 20-29 tuæi. ViÖt nam cã tû lÖ ng­êi nhiÔm lµ n÷ (15%) thÊp h¬n nhiÒu so víi tû lÖ trung b×nh cña thÕ giíi (41%). §iÒu nµy cho thÊy n¹n dÞch ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cña mét m« h×nh t­¬ng tù nh­ ë Th¸i Nan vµ Myanmar (UNDP 1999). C¸c nç lùc chèng l¹i n¹n dÞch nµy ®ang bÞ c¶n trë bëi nh÷ng ®Þnh kiÕn x· héi phæ biÕn. ChÝnh s¸ch cña nhµ n­íc coi g¸i m¹i d©m vµ ng­êi tiªm chÝch ma tuý lµ “tÖ n¹n x· héi” ®Ó xö lý trong hÖ thèng t­ ph¸p vÒ téi ph¹m. Do ®ã nh÷ng ng­êi cã nguy c¬ cao l¹i hiÕm khi b¸o c¸o t×nh tr¹ng nhiÔm bÖnh cña m×nh, vµ ®ã th­êng lµ c¸c nhãm khã tiÕp cËn nhÊt ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh truyÒn th«ng vµ phßng bÖnh. C¸ch tiÕp cËn “tÖ n¹n x· héi” còng gãp phÇn cïng víi ®Þnh kiÕn x· héi chèng l¹i nh÷ng ng­êi ®ang sèng víi HIV/AIDS. Cã b»ng chøng cho thÊy r»ng phô n÷ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng sù ph©n biÖt ®èi xö ®Æc biÖt trong céng ®ång v× t×nh tr¹ng nhiÔm HIV cña hä th­êng bÞ d­ luËn x· héi g¾n víi hµnh vi t×nh dôc vµ “lÇm lì” – hµnh vi bÞ coi lµ khã chÊp nhËn ®èi víi phô n÷ ViÖt Nam h¬n lµ víi nam giíi (UBQGVSTBCPN 2000). Phô n÷ ë vµo vÞ trÝ dÔ bÞ tæn th­¬ng ®èi víi HIV/AIDS do nam giíi ng¹i dïng bao cao su vµ phô n÷ yÕu thÕ h¬n trong viÖc quyÕt ®Þnh vÒ quan hÖ t×nh dôc cña b¶n th©n m×nh còng nh­ trong th­¬ng l­îng vÒ t×nh dôc an toµn. Trong nghiªn cøu cña m×nh vÒ nh÷ng ng­êi ®µn «ng bÞ nhiÔm HIV/AIDS, Lª §¨ng Hµ vµ céng sù cña «ng ®· ph¸t hiÖn ra r»ng d­íi 40% ®µn «ng biÕt vÒ t×nh tr¹ng HIV d­¬ng tÝnh cña m×nh cã sö dông bao cao su khi quan hÖ t×nh dôc víi vî (BiÓu ®å 2). Sö dông bao cao su ë ViÖt nam vÉn cßn ë møc tèi thiÓu. Do thiÕu sù cam kÕt tõ chÝnh quyÒn trung ­¬ng, mét sè chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®· ph¶n ®èi viÖc tËp trung vµo qu¶ng b¸ cho bao cao su trong ch­¬ng tr×nh phßng chèng HIV/AIDS, hä lý luËn r»ng ®iÒu ®ã sÏ lµm hîp ph¸p ho¸ vµ thËm chÝ khuyÕn khÝch quan hÖ t×nh dôc bõa b·i vµ m¹i d©m. T­¬ng tù nh­ vËy, viÖc khuyÕn khÝch sö dông kim tiªm an toµn ch­a ph¶i lµ mét phÇn cña chiÕn l­îc quèc gia (Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo 2002). Bao cao su n÷ gÇn ®©y ®· ®­îc thö nghiÖm vµ cho kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ ®Æc biÖt lµ trong nhãm g¸i m¹i d©m (UNAIDS 2000). Bao cao su n÷ cã thÓ gióp phô n÷ cã thªm sù lùa chän cho søc khoÎ t×nh

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

47

BiÓu ®å 2. Tû lÖ ®µn «ng kh«ng sö dông bao cao su khi quan hÖ t×nh dôc víi vî sau khi ®· biÕt lµ b¶n th©n m×nh bÞ nhiÔm HIV

37% 63%

Cã sö dông bao cao su

NKh«ng sö dông bao cao su

Nguån: Lª §¨ng Hµ vµ céng sù, 2000

dôc cña m×nh. Tuy nhiªn, viÖc nam giíi tiÕp tôc vµ th­êng sö dông g¸i m¹i d©m mét c¸ch kh«ng an toµn cÇn ph¶i ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong mét bèi c¶nh toµn diÖn. VÊn ®Ò chuÈn mùc kÐp cña quan hÖ giíi cho phÐp hµng ngµn nam giíi mua d©m hµng ngµy cÇn ®­îc gi¶i quyÕt ë ViÖt nam (UNDP 2002b). Tû lÖ nam giíi mua d©m tõ nam giíi thËm chÝ Ýt ®­îc quan t©m h¬n. Nh÷ng ng­êi ®µn «ng hµnh nghÒ m¹i d©m ë ViÖt Nam ph¶n ¸nh r»ng hä chñ yÕu phôc vô c¸c kh¸ch hµng ng­êi ViÖt nam lµ nh÷ng ng­êi th­êng ®· kÕt h«n, vµ kh«ng sö dông bao cao su khi cã quan hÖ t×nh dôc víi ®µn «ng. C¸c cuéc pháng vÊn víi nh÷ng m¹i d©m nam cho thÊy sù thiÕu hiÓu biÕt tíi møc b¸o ®éng cña hä vÒ sù l©y truyÒn cña HIV vµ gi¸ trÞ cña viÖc thùc hµnh t×nh dôc an toµn. T×nh dôc ®ång giíi gÇn ®©y ®· ®­îc ®­a vµo chiÕn dÞch chèng “tÖ n¹n x· héi” cña chÝnh phñ, lµm cho viÖc x¸c ®Þnh vµ tiÕp cËn víi nh÷ng ng­êi ®µn «ng cã quan hÖ t×nh dôc ®ång giíi cµng khã kh¨n h¬n. C¸c nghiªn cøu hiÖn cã chØ ra r»ng b¶n chÊt “ngÇm” cña m¹i d©m nam ®· t¹o ra mét tiÓu nhãm ®Æc biÖt dÔ bÞ tæn th­¬ng. VÒ mÆt tæng thÓ, m¹i d©m n÷ nhËn thøc tèt h¬n nhiÒu vÒ thùc hµnh t×nh dôc an toµn (Wilson vµ céng sù 1999 vµ Doussantousse vµ céng sù 2002). M¹i d©m nam, vµ thËm chÝ sù lan truyÒn qua quan hÖ t×nh dôc ®ång giíi nam ch­a ®­îc thÓ hiÖn trong chiÕn l­îc cña chÝnh phñ vÒ HIV/AIDS. HIV/AIDS cÇn ®ù¬c hiÓu kh«ng chØ trªn ph­¬ng diÖn bÖnh tËt mµ cßn vÒ ph­¬ng diÖn giíi. Phô n÷ dÔ bÞ tÊn c«ng bëi c¨n bÖnh nµy do c¸c quan ®iÓm vÒ mÆt v¨n ho¸ khiÕn cho viÖc hä cã hiÓu biÕt vÒ t×nh dôc hoÆc gîi ý sö dông bao cao su trë nªn kh«ng thÝch hîp; mèi liªn kÕt th­êng thÊy gi÷a viÖc l¹m dông c¸c chÊt g©y nghiÖn vµ m¹i d©m, vµ c¸c nhu cÇu vÒ kinh tÕ cña mét sè phô n÷ ®· buéc hä ph¶i t×m ®Õn nghÒ m¹i d©m. Phô n÷ còng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng g¸nh nÆng kh¸c do bÞ coi lµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc nh÷ng ng­êi bÞ bÖnh do HIV/AIDS. G¸nh nÆng vÒ mÆt lao ®éng ®èi víi nh÷ng ng­êi phô n÷ ph¶i ch¨m sãc ng­êi th©n hoÆc b¹n bÌ bÞ nhiÔm HIV ch­a ®­îc ghi nhËn trong c¸c chÝnh s¸ch quèc gia cña ViÖt Nam. Nam giíi dÔ cã nguy c¬ nhiÔm HIV do hä rÊt khã kh¨n trong viÖc thõa nhËn sù thiÕu hiÓu biÕt cña m×nh vÒ t×nh dôc. C¸c yÕu tè kh¸c ®Èy nhanh sù lan truyÒn cña dÞch bÖnh bao gåm: sù kÕt nèi gi÷a hoµ nhËp x· héi víi uèng r­îu - ®iÒu lµm t¨ng hµnh vi nguy c¬, ¸p lùc x· héi trong viÖc sö dông g¸i m¹i d©m, sù kú thÞ x· héi ®èi víi hµnh vi quan hÖ t×nh dôc ®ång giíi nam, tÇn sè sö dông ma tuý trong nam giíi, vµ nh÷ng c«ng viÖc cña nam giíi ®ßi hái ph¶i di chuyÓn, vµ v× thÕ mµ ph¸ vì cuéc sèng gia ®×nh (UNIFEM 2002). Cuéc chiÕn chèng l¹i HIV/AIDS lµ mét phÇn trong Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn kû vµ Môc tiªu Ph¸t triÓn VÞªt Nam nh»m c¶i thiÖn t×nh tr¹ng søc khoÎ cña ViÖt nam ®Õn n¨m 2010. Nh»m ng¨n chÆn sù lan

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

48

truyÒn cña bÖnh dÞch vµo n¨m 2010 cÇn ph¶i cã nh÷ng nç lùc tæng thÓ, bao gåm sù tËp trung m¹nh mÏ h¬n vµo c¸c hµnh vi nguy c¬ nh­ ®· v¹ch ra ë trªn, xem xÐt l¹i c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi m¹i d©m vµ ng­êi tiªm chÝch ma tuý vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc ®iÒu phèi nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®èi phã víi n¹n dÞch (Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo 2002).

Tµi liÖu tham kh¶o Bïi C«ng Thµnh, Lª Tho¹i Quyªn, Tr­¬ng Träng Hoµng, vµ §ç Hång Ngäc (2002). Kh¶o s¸t nh÷ng vÊn ®Ò hµnh vi, nguy c¬ vµ c¸c yÕu tè b¶o vÖ trong c¸c em häc sinh cuèi cÊp trung häc phæ th«ng t¹i khu vùc ®« thÞ thµnh phè Hå ChÝ Minh -ViÖt Nam. Tr­êng §µo t¹o c¸n bé y tÕ thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Trung t©m th«ng tin gi¸o dôc søc kháe thµnh phè Hå ChÝ Minh. B¸o c¸o ch­a c«ng bè. Doussantousse, Dominic & Ngäc Anh, vµ L. Toooke (2002). B¸o c¸o tãm t¾t vÒ t×nh tr¹ng nam giíi quan hÖ t×nh dôc víi nam giíi ë ViÖt Nam - c¶nh chôp nhanh ë Hµ Néi. B¸o c¸o ch­a c«ng bè, 4/ 2002. FAO&UNDP (2002). C¸c kh¸c biÖt giíi trong nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n qu¸ ®é cña ViÖt Nam: c¸c ph¸t hiÖn chÝnh vÒ giíi tõ §iÒu tra Møc sèng ViÖt Nam lÇn thø hai, 1997-98, FAO&UNDP, Hµ Néi. Fishbone, Burke (2002). “ Lïi b­íc tr­íc mét thãi quen v¨n hãa: ViÖt Nam næi giËn víi c¸c nç lùc chèng hót thuèc l¸”. Ai ®ang hµnh ®éng, Tê Th«ng tin Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi, 1/2002. Tæng Côc Thèng kª (2000), §iÒu tra Møc sèng ViÖt Nam 1997-98. Hµ Néi:NXB Thèng kª. Nhãm C«ng t¸c vÒ NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-C¸c nhµ tµi trî - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi: B¸o c¸o ph¸t triÓn cña ViÖt Nam 2000. B¸o c¸o chung cña ChÝnh phñ ViÖt Nam-C¸c nhµ tµi trî - C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam, Hµ Néi, Ng©n hµng ThÕ giíi. Haughton, Haughton vµ Nguyªn Phong (chñ biªn) (2000). Møc sèng trong giai ®o¹n bïng næ kinh tÕ: tr­êng hîp ViÖt Nam. NXB Thèng kª, Hµ Néi. Lª §¨ng Hµ vµ céng sù (2000). §iÒu tra vÒ KiÕn thøc, Th¸i ®é vµ thùc hµnh cña c¸n bé y tÕ trong dÞch vô ch¨m sãc bÖnh nh©n HIV/AIDS vµ KiÕn thøc, Th¸i ®é vµ thùc hµnh cña bÖnh nh©n AIDS vµ ng­êi nhµ. Trong Chung ¸ : Kû yÕu c¸c nghiªn cøu vÒ HIV/AIDS 1997-1999. Hµ Néi, Bé Y tÕ. Lª ThÞ Ph­¬ng Mai (1998). B¹o lùc vµ hËu qu¶ ®èi víi søc kháe sinh s¶n: tr­êng hîp ViÖt Nam . Hµ Néi: Héi ®ång D©n sè. Bé Y tÕ (2000). B¸o c¸o n¨m 1999 vµ kÕ ho¹ch n¨m 2000. Hµ Néi: Bé Y tÕ Bé Y tÕ (2000b). ChiÕn l­îc quèc gia vÒ ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n ®Õn n¨m 2010 (dù th¶o). Hµ Néi: Bé Y tÕ. Bé Y tÕ (2002). B¸o c¸o c¸c tr­êng hîp nhiÔm HIV. Kh«ng c«ng bè. Hµ Néi. UBQG D©n sè-KHHG§ (2001). ChiÕn l­îc d©n sè 2001-2010. Hµ Néi UBQGVSTBPN (2000). Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ KiÕn nghÞ chÝnh s¸ch Thóc ®Èy sù TiÕn bé cña phô n÷ vµ b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. UBQGVSTBPN, Hµ Néi.

B¹o hµnh giíi B¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em g¸i th­êng ®­îc ®Ò cËp ®Õn nh­ lµ “b¹o hµnh giíi” bëi v× t×nh tr¹ng nµy b¾t ®Çu mét phÇn tõ ®Þa vÞ phô thuéc cña giíi n÷ trong x· héi. Trong hÇu hÕt c¸c nÒn v¨n ho¸, c¸c quan niÖm truyÒn thèng, gi¸ trÞ vµ thÓ chÕ x· héi ®­îc hîp thøc ho¸ vµ do ®ã duy tr× t×nh tr¹ng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ (UNIFEM 2002a). ViÖc sö dông thuËt ng÷ “b¹o hµnh giíi” ®­a ra mét bèi c¶nh míi cho viÖc xem xÐt vµ t×m hiÓu hiÖn t­îng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ tån t¹i tõ bao l©u nay. Nã chuyÓn träng t©m tõ phô n÷ lµ n¹n nh©n sang giíi vµ mèi quan hÖ quyÒn lùc bÊt b×nh ®¼ng gi÷a n÷ vµ nam vèn ®­îc t¹o ra vµ duy tr× bëi c¸c quan niÖm dËp khu«n mµ ®ã còng chÝnh lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n vµ s©u xa cña hiÖn t­îng b¹o lùc ®èi víi phô n÷. N¨m 1993, Liªn Hîp Quèc ®­a ra ®Þnh nghÜa chÝnh thøc ®Çu tiªn vÒ b¹o lùc ®ã khi §¹i Héi ®ång LHQ th«ng qua Tuyªn bè Xo¸ bá b¹o lùc ®èi víi Phô n÷. §iÒu I cña Tuyªn bè ®Þnh nghÜa b¹o lùc ®èi víi phô n÷ lµ: bÊt cø hµnh ®éng b¹o lùc nµo liªn quan ®Õn giíi mµ dÉn ®Õn, hoÆc cã thÓ dÉn ®Õn, tæn h¹i hoÆc lµm ®au ®ín vÒ mÆt th©n thÓ , t×nh dôc hay t©m lý ®èi ®èi víi phô n÷, bao gåm c¶ viÖc ®e do¹ sÏ thùc hiÖn nh÷ng hµnh ®éng ®ã, Ðp buéc hoÆc tuú tiÖn t­íc ®o¹t quyÒn tù do, x¶y ra ë n¬i c«ng céng hoÆc trong cuéc sèng riªng t­. §iÒu nµy bao gåm c¸c hµnh ®éng b¹o lùc vÒ mÆt th©n thÓt, t×nh dôc vµ t©m lý nh­ b¹o lùc trong gia ®×nh; thiªu hoÆc t¹t a-xÝt; l¹m dông t×nh dôc, kÓ c¶ c­ìng hiÕp vµ lo¹n lu©n bëi c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh; g©y th­¬ng tËt cho bé phËn sinh dôc n÷; kÝch dôc phô n÷ vµ giÕt h¹i trÎ s¬ sinh; n« lÖ t×nh dôc; Ðp buéc mang thai; giÕt ng­êi v× danh dù; b¹o lùc liªn quan ®Õn cña håi m«n; b¹o lùc trong xung ®ét vò trang nh­ giÕt ng­êi; vµ xóc ph¹m vÒ t×nh c¶m nh­ Ðp buéc vµ chöi m¾ng. Lõa g¹t phô n÷ vµ trÎ em v× môc ®Ých m¹i d©m vµ Ðp h«n còng lµ nh÷ng tr­êng hîp b¹o hµnh giíi. Nh÷ng hµnh ®éng b¹o lùc nh­ vËy kh«ng chØ diÔn ra trong gia ®×nh vµ trong céng ®ång nãi chung mµ ®«i khi cßn ®­îc bá qua hoÆc ®­îc tiÕp tay bëi chÝnh quyÒn th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch hoÆc hµnh ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc nh­ c¶nh s¸t, qu©n ®éi hoÆc c¬ quan xuÊt nhËp c¶nh mµ phÇn lín trong sè hä lµ nam giíi (UNIFEM 2002a). ViÖt Nam ®· phª chuÈn hÇu hÕt c¸c c«ng ­íc quèc tÕ liªn quan ®Õn viÖc xo¸ bá b¹o hµnh giíi vµ vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc gi¶i quyÕt b»ng mét lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cÊp quèc gia. C­ìng hiÕp, m¹i d©m vµ bu«n b¸n phô n÷, trÎ em ®­îc ®­a vµo Bé luËt H×nh sù, vµ quÊy rèi t×nh dôc vµ ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷ trong thÞ tr­êng lao ®éng bÞ ng¨n cÊm theo Bé luËt Lao ®éng. Tuy nhiªn, phÇn lín c¸c tr­êng hîp b¹o hµnh giíi kh«ng ®­îc quy ®Þnh trong hÖ thèng chÝnh thøc, do ®ã con sè tr­êng hîp b¹o lùc th­êng kh«ng ®­îc ph¶n ¶nh mét c¸ch ®Çy ®ñ, vµ hiÖn t­îng nµy còng hiÕm khi ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. C¸c nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy b¹o hµnh giíi d­êng nh­ kh¸ phæ biÕn ë tÊt c¶ mäi vïng cña ViÖt Nam, c¶ ®« thÞ vµ n«ng th«n, còng nh­ trong c¸c gia ®×nh víi mäi tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ thuéc mäi møc ®é kinh tÕ-x· héi (Vò M¹nh Lîi vµ céng sù 1999). B¹o lùc thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ kh«ng ®Ó ý tíi, m¾ng chöi, ®¸nh ®Ëp vµ Ðp buéc t×nh dôc. Tû lÖ c¸c vô kiÖn c¸o vÒ b¹o hµnh giíi ë toµ ¸n h×nh sù ®ang gia t¨ng, h×nh thøc phæ biÕn nhÊt lµ phô n÷ bÞ ®èi xö th« b¹o bëi chÝnh nh÷ng ng­êi chång (TrÇn Quèc T­ 1997). B¹o hµnh giíi th­êng ®­îc coi nh­ mét “vÊn ®Ò gia ®×nh” mµ nh÷ng ng­êi ngoµi chØ nªn tham gia trong tr­êng hîp bÊt ®¾c dÜ. Do vËy, míi chØ cã mét sè Ýt b­íc ®· ®­îc thùc hiÖn nh»m gi¶i quyÕt nguyªn nh©n hay hËu qu¶ cña t×nh tr¹ng b¹o hµnh giíi, th«ng qua hÖ thèng y tÕ, hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, tr­êng häc, tæ chøc quÇn chóng hoÆc c¸c c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng. §iÒu ®¸ng chó ý lµ hiÖn vÉn cßn rÊt thiÕu sè liÖu vÒ t×nh tr¹ng b¹o hµnh giíi. Cho ®Õn nay, vÉn ch­a

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

48/ 49

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

50

cã mét cuéc ®iÒu tra quèc gia nµo vÒ c¸c h×nh thøc b¹o hµnh giíi, tû lÖ vµ tÇn suÊt b¹o hµnh giíi, c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh, nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña nã. Cuèn “Tãm t¾t t×nh h×nh giíi” nµy sö dông sè liÖu cña mét sè cuéc ®iÒu tra nhá vµ c¸c cuéc pháng vÊn nhãm ®èi t­îng ®­îc tiÕn hµnh trong toµn quèc. Trªn c¬ së ®ã kh«ng thÓ sö dông c¸c sè liÖu vµ kÕt qu¶ hiÖn cã ®Ó ®­a ra kÕt luËn chung vÒ toµn thÓ d©n sè ViÖt Nam, v× nh­ vËy sÏ kh«ng chÝnh x¸c. Tuy nhiªn nh÷ng cuéc ®iÒu tra nhá nµy còng mang l¹i mét sè kÕt qu¶ bæ Ých. C¸c nghiªn cøu nhãm tËp trung vÒ phô n÷ ®­îc thùc hiÖn trong c¶ n­íc ®· ghi nhËn møc ®é b¹o hµnh vÒ mÆt th©n thÓ ë møc cao. Theo ­íc tÝnh ë mét nhãm ®èi t­îng cÊp th«n b¶n, cã tíi 70% sè ng­êi chång ®· ®¸nh ®Ëp vî. KÕt qu¶ nghiªn cøu ë mét nhãm kh¸c cho thÊy kho¶ng 40% c¸c bµ vî th­êng xuyªn bÞ ®¸nh ®Ëp (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ 2000). Nghiªn cøu do Héi LHPNVN thùc hiÖn dùa vµo kÕt qu¶ cña cuéc ®iÒu tra vÒ nh÷ng kÎ b¹o hµnh giíi vµ c¸c n¹n nh©n còng cho thÊy mét t×nh tr¹ng t­¬ng tù. §iÒu ®ã cho thÊy r»ng c¶ nam giíi vµ phô n÷ nãi chung ®Òu chÊp nhËn viÖc mét ng­êi ®µn «ng m¾ng chöi hoÆc ®¸nh vî ®Ó trõng ph¹t hoÆc gi¸o dôc nÕu c« ta lµm mÊt mÆt hay c­ xö tr¸i ý chång hoÆc lµm tr¸i víi lÒ lèi cña x· héi vµ gia ®×nh. Mét nghiªn cøu trªn ph¹m vi hÑp cho thÊy r»ng chØ cã 3.5% ®µn «ng vµ 23% phô n÷ ®­îc ®iÒu tra coi viÖc ®¸nh vî lµ kh«ng chÊp nhËn ®­îc (Héi LHPNVN 2001). Mét sè nghiªn cøu kh¸c cho thÊy r»ng b¹o lùc trong gia ®×nh ®­îc coi lµ chÊp nhËn ®­îc trong hÇu hÕt c¸c gia ®×nh vµ c¸c céng ®ång ë ViÖt Nam, miÔn lµ ng­êi phô n÷ kh«ng bÞ ®¸nh träng th­¬ng. ChØ cã nh÷ng tr­êng hîp x©m h¹i rÊt nghiªm träng vµ mang tÝnh hÖ thèng ®èi víi phô n÷, ®Õn møc bÞ coi lµ lµm tæn th­¬ng nghiªm träng ®Õn quan hÖ vî chång, th× míi bÞ coi lµ “b¹o lùc”. (UBQGTBPN 2000). Khi ®­îc hái t¹i sao l¹i ®¸nh vî, ®µn «ng ViÖt Nam th­êng ®­a ra lêi biÖn minh dùa vµo ®Æc ®iÓm vèn cã cña m×nh nh­ nãng tÝnh, thiÕu kiªn nhÉn hoÆc say r­îu. C¸c nghiªn cøu ë ViÖt Nam cho thÊy khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ nghiÖn r­îu cã quan hÖ chÆt chÏ víi tû lÖ b¹o hµnh ®èi víi phô n÷. Nh÷ng lý do chÝnh dÉn ®Õn b¹o hµnh giíi bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò vÒ t×nh dôc (ngo¹i t×nh, ghen tu«ng vµ bÊt ®ång vÒ t×nh dôc) còng nh­ nh÷ng sù bÊt ®ång vÒ quan ®iÓm d¹y dç con c¸i vµ quan hÖ víi b¹n bÌ, hä hµng. RÊt Ýt ng­êi, kÓ c¶ n¹n nh©n vµ thñ ph¹m cña b¹o lùc còng nh­ c¸c c¸n bé ChÝnh phñ vµ c¸n bé y tÕ, nhËn ra r»ng céi nguån cña nh÷ng hµnh ®éng b¹o lùc ®ã lµ sù bÊt b×nh ®¼ng trong quan hÖ giíi vµ nh÷ng quan ®iÓm dËp khu«n vÒ giíi (C¸c tæ chøc LHQ 2002). Ng­êi ta ®· ghi nhËn r»ng nãi chung tr×nh ®é häc vÊn cña chång vµ vî cµng cao th× tû lÖ ®µn «ng chöi m¾ng, ®¸nh ®Ëp vî, ng¨n c¶n c¸c ho¹t ®éng tiÕn th©n cña vî vµ Ðp buéc t×nh dôc cµng thÊp. Ng­êi ta cho r»ng mèi quan hÖ nµy còng cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®ãi nghÌo. Tû lÖ b¹o hµnh cao vµ tr×nh ®é häc vÊn thÊp cã liªn quan chÆt chÏ víi nghÌo ®ãi. T­¬ng tù nh­ vËy, b×nh ®¶ng giíi trong hé gia ®×nh chøng tá lµ yÕu tè chñ chèt. Trong c¸c hé gia ®×nh mµ vî vµ chång ®Òu cã thu nhËp vµ cïng quyÕt ®Þnh vÒ viÖc chi tiªu th× møc ®é b¹o lùc thÊp h¬n (Vò M¹nh Lîi vµ c¸c céng sù, 1999). Tuy nhiªn, ®iÒu nµy kh«ng nh»m ®¸nh gi¸ thÊp møc ®é phæ biÕn cña t×nh tr¹ng b¹o hµnh giíi ë mäi cÊp trong x· héi. B¹o lùc diÔn ra ë mäi khu vùc cña ®Êt n­íc vµ trong mäi tÇng líp x· héi (Lª ThÞ Ph­¬ng Mai, 1998; Vò M¹nh Lîi vµ céng sù, 1999). Do ®ã cÇn ph¶i ®­a ra mét ph­¬ng thøc tiÕp cËn toµn diÖn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¹o lùc giíi. C«ng viÖc nµy bao gåm c¸c ho¹t ®éng: 1) t¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin vµ n©ng cao nhËn thøc vÒ tÝnh phæ biÕn, nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña b¹o lùc, ®Æc biÖt cho c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ c¸c c¸n bé ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch; 2) tiÕn hµnh c¸c chiÕn dÞch truyÒn th«ng réng r·i vÒ viÖc kh«ng dung tha ®èi víi c¸c hµnh vi b¹o lùc chèng l¹i phô n÷; vµ 3) më réng c¸c dÞch vô hç trî cho nh÷ng phô n÷ lµ n¹n nh©n cña b¹o lùc, nh­ c¸c dÞch vô t­ vÊn, can thiÖp vÒ ph¸p lý. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i nh©n réng c¸c ch­¬ng tr×nh thÝ ®iÓm hiÖn nay.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

51

Bu«n b¸n ng­êi Céng ®ång quèc tÕ lªn tiÕng ph¶n ®èi viÖc bu«n b¸n ng­êi lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1949 trong C«ng ­íc vÒ Ng¨n chÆn Bu«n b¸n ng­êi vµ Bãc lét m¹i d©m. C«ng ­íc CEDAW yªu cÇu c¸c quèc gia lo¹i trõ t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö vµ ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ng¨n chÆn mäi h×nh thøc bu«n b¸n phô n÷ (UNIFEM 2002(b)). Ngoµi ra, cßn cã hai v¨n b¶n ph¸p lý quan träng kh¸c liªn quan tíi viÖc bu«n b¸n ng­êi: NghÞ ®Þnh th­ tuú chän n¨m 2000 vÒ ng¨n chÆn t×nh tr¹ng bu«n b¸n trÎ em, trÎ em hµnh nghÒ m·i d©m vµ khiªu d©m trÎ em trong khu«n khæ C«ng ­íc vÒ QuyÒn trÎ em vµ NghÞ ®Þnh th­ n¨m 2000 vÒ ng¨n chÆn, trÊn ¸p vµ xö ph¹t ®èi víi hµnh ®éngbu«n b¸n ng­êi, ®Æc biÖt lµ bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em, nh»m bæ sung cho C«ng ­íc cña LHQ vÒ Phßng chèng téi ph¹m cã tæ chøc xuyªn quèc gia. ViÖt Nam ®· phª chuÈn NghÞ ®Þnh th­ thø nhÊt vµo n¨m 2001 vµ hiÖn ®ang xem xÐt phª chuÈn NghÞ ®Þnh th­ thø hai. Bu«n b¸n ng­êi ®ang lµ hiÖn t­îng ngµy cµng gia t¨ng trªn kh¾p thÕ giíi. ë ViÖt Nam, còng nh­ c¸c n­íc kh¸c, b¶n chÊt bÊt hîp ph¸p vµ bÝ mËt cña viÖc bu«n b¸n ng­êi khiÕn cho viÖc lÊy ®­îc sè liÖu ®¸ng tin cËy trë nªn rÊt khã kh¨n. C¸c sè liÖu thèng kª th­êng ®­îc trÝch dÉn chØ ra r»ng trªn thÕ giíi hµng n¨m cã Ýt nhÊt 700.000 ng­êi bÞ mua b¸n vµ con sè nµy cã thÓ v­ît qu¸ 2 triÖu (theo Bé Ngo¹i giao Hoa Kú). ë §«ng Nam ¸, ®· cã kho¶ng 225.000 phô n÷ vµ trÎ em bÞ b¸n (theo Bé Ngo¹i giao Hoa Kú). Theo ­íc tÝnh, tõ n¨m 1990 ®Õn nay, cã Ýt nhQuot 10 ngh×n phô n÷ vµ trÎ em ViÖt Nam ®· bÞ b¸n, chñ yÕu lµ ®Ó hµnh nghÒ m·i d©m (Kelly vµ Lª B¹ch D­¬ng, 1999). Ng­êi ta còng tin r»ng mét phÇn ba trong sè 55.000 ng­êi hµnh nghÒ m·i d©m ë Cam-pu-chia lµ d­íi 18 tuæi vµ phÇn lín trong sè ®ã lµ ng­êi ViÖt Nam (CATW 1999). MÆc dï viÖc bu«n b¸n ng­êi th­êng ®­îc g¾n víi viÖc phô n÷ vµ trÎ em g¸i bÞ b¸n lµm g¸i m·i d©m, song hiÖn nay ng­êi ta ®· nhËn thÊy ®ã chØ lµ mét phÇn cña mét bøc tranh lín h¬n nhiÒu trong ®ã cã c¶ viÖc bu«n b¸n v× môc ®Ých Ðp h«n, lµm con nu«i vµ bãc lét lao ®éng, bao gåm c¶ ®i xin ¨n, lao ®éng nÆng nhäc, lao ®éng trong gia ®×nh còng nh­ c¸c h×nh thøc thuª m­ín nh©n c«ng bÊt hîp ph¸p kh¸c. ViÖc bu«n b¸n trÎ em trai v× môc ®Ých t×nh dôc cho ®Õn thêi gian gÇn ®©y míi ®­îc chó ý nhiÒu h¬n. ViÖc ­íc tÝnh tû lÖ trÎ trai bÞ b¸n thËm chÝ cßn khã kh¨n h¬n, nh­ng ng­êi ta ®· biÕt r»ng cã nhiÒu trÎ em hµnh nghÒ m·i d©m ë §«ng Nam ¸ vµ trªn toµn thÕ giíi lµ con trai, trong ®ã cã c¶ c¸c em trai ViÖt Nam (Bé Ngo¹i giao Hoa Kú, 2001). ViÖt Nam ®­îc coi lµ mét nguån cung cÊp lín, chñ yÕu phôc vô cho môc ®Ých lao ®éng khæ sai vµ bãc lét t×nh dôc, kh«ng chØ qua biªn giíi mµ cßn ngay ë trong n­íc (Bé Ngo¹i giao Hoa Kú, 1998). Cã ba con ®­êng mµ qua ®ã phô n÷ vµ trÎ em ViÖt Nam bÞ ®­a qua biªn giíi: 1) tõ miÒn B¾c ViÖt Nam sang Trung quèc chñ yÕu phôc vô cho môc ®Ých h«n nh©n; ii) tõ miÒn Nam ViÖt Nam sang Cam-pu-chia; vµ iii) ®i xa h¬n n÷a, cã thÓ trùc tiÕp ®i tõ ViÖt Nam hoÆc qua Cam-pu-chia, chñ yÕu phôc vô cho môc ®Ých m·i d©m. Mét t×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay lµ phô n÷ ë mét sè tØnh phÝa Nam bÞ g¶ b¸n cho ®µn «ng §µi Loan. HÇu hÕt nh÷ng phô n÷ nµybÞ b¸n qua tay nh÷ng ng­êi trung gian mµ phÇn lín còng lµ phô n÷ (C¸c tæ chøc thuéc LHQ 2002). NhiÒu n¹n nh©n cña t×nh tr¹ng bu«n b¸n ng­êi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng phô n÷ cßn rÊt trÎ, kh«ng nhËn ®­îc mét chót thu nhËp nµo. Hä bÞ Ðp buéc ph¶i lµm viÖc nhiÒu giê vµ nÕu hµnh nghÒ m·i d©m, hä th­êng kh«ng ®­îc phÐp tõ chèi tiÕp kh¸ch. Kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn tr­íc thùc tÕ lµ mét tû lÖ lín c¸c n¹n nh©n cã c¸c vÊn ®Ò vÒ y tÕ vµ søc khoÎ. NhiÒu ng­êi trong sè hä, ®Æc biÖt lµ ë løa tuæi vÞ thµnh niªn, bÞ m¾c c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®­êng t×nh dôc, kÓ c¶ HIV/AIDS. Vµ mét tû lÖ lín c¸c n¹n nh©n bÞ m¾c c¸c bÖnh t©m thÇn còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu. C¸c nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng bu«n b¸n ng­êi ë ViÖt Nam Bu«n b¸n ng­êi th­êng ®­îc coi lµ mét vÊn ®Ò xuÊt ph¸t tõ phÝa cung. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ phô n÷ trÎ vµ trÎ em bÞ Ðp buéc (hoÆc bÞ g©y søc Ðp) tham gia hµnh nghÒ m·i d©m c¸c nghÒ lao ®éng bÊt hîp ph¸p bëi lý do nghÌo ®ãi vµ thiÕu c¸c c¬ héi viÖc lµm vµ t¹o thu nhËp kh¸c. Tuy nhiªn, cµng ngµy ng­êi ta cµng thÊy r»ng m·i d©m vµ bu«n b¸n ng­êi còng ®­îc coi nh­ mét vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph¸t triÓn xuÊt ph¸t

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

52

tõ phÝa cÇu. Nhu cÇu vÒ dÞch vô m·i d©m vµ bu«n b¸n phô n÷, trÎ em trong khu vùc vµ tíi c¸c n­íc ph¸t triÓn h¬n râ rµng lµ mét hµm sè cña ph¸t triÓn. §©y lµ mét hµm sè vÒ møc ®é ph¸t triÓn, ®· t¹o nªn c¶ hai phÝa cung vµ cÇu, còng nh­ vÒ b¶n chÊt cña sù ph¸t triÓn ®ã. (UNIFEM 2002 (b)). Nghiªn cøu vÒ bu«n b¸n ng­êi cho thÊy r»ng c¸c n¹n nh©n kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ nh÷ng ng­êi nghÌo nhÊt vµ cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp nhÊt trong céng ®ång cña hä. Trong mét sè tr­êng hîp, phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n bÞ b¸n bëi v× hä nhËn thøc ®­îc kh¶ n¨ng cã thu nhËp cao ë n¬i kh¸c vµ muèn t×m kiÕm c¬ héi cã thu nhËp cao h¬n. Còng nh­ vËy, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c céng ®ång nghÌo ®Òu trë thµnh n¹n nh©n cña hiÖn t­îng bu«n b¸n ng­êi. Do ®ã t×nh tr¹ng nghÌo t­¬ng ®èi, chø kh«ng ph¶i lµ nghÌo tuyÖt ®èi, cã thÓ lµ mét yÕu tè lµm t¨ng nguy c¬ tiÒm Èn dÉn ®Õn viÖc c¸c c¸ nh©n bÞ b¸n. Ng­êi ta ngµy cµng nhËn ra r»ng nh÷ng sù mÊt c©n ®èi vÒ giíi, n¬i mµ phô n÷ cã ®Þa vÞ thÊp h¬n nam giíi trong x· héi vµ n¬i mµ quyÒn lùc hä cã ®­îc bÞ gi¶m ®i mét c¸ch ®¸ng kÓ, lµ nguyªn nh©n vÒ mÆt c¬ cÊu gãp phÇn quan träng lµm cho phô n÷ dÔ bÞ mua b¸n. Còng cã nh÷ng nghiªn cøu cho thÊy r»ng viÖc cung cÊp tÝn dông, ®µo t¹o vµ nh÷ng sù hç trî kh¸c ®Ó lµm cho phô n÷ cã thÓ chñ ®éng vÒ mÆt kinh tÕ vÉn ch­a ®ñ ®Ó chèng chäi víi vÊn ®Ò bu«n b¸n ng­êi. Do vËy, chõng nµo ch­a gi¶i quyÕt ®­îc mét c¸ch toµn diÖn c¸c nguyªn nh©n vÒ mÆt c¬ cÊu dÉn ®Õn sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi th× t×nh tr¹ng bu«n b¸n vµ bãc lét t×nh dôc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em sÏ vÉn cßn tån t¹i (C¸c tæ chøc thuéc LHQ, 2002).

Tµi liÖu tham kh¶o

CATW (1999). S¸ch trÝch dÉn sù kiÖn “T×nh tr¹ng bu«n b¸n t×nh dôc trÎ em ViÖt Nam gia t¨ng”. Associated Press, 24/4/1998, trÝch dÉn Tæ chøc QuyÒn con ng­êi ThÕ giíi vµ UNICEF. Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî - c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi: B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam n¨m 2000. B¸o c¸o chung cña Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî - c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn cña c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam. Hµ Néi: Ng©n hµng ThÕ giíi. Kelly, PF vµ Lª B¹ch D­¬ng (1999), Bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em ë ViÖt Nam: Chóng ta biÕt g× tõ t­ liÖu, pháng vÊn vµ ph©n tÝch, Hµ Néi. Lª ThÞ Ph­¬ng Mai (1998). B¹o lùc vµ hËu qu¶ ®èi víi søc kháe sinh s¶n: tr­êng hîp ViÖt Nam. Héi ®ång D©n sè, Hµ Néi. UBQGTBPN (2000). Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy sù tiÕn bé cña phô n÷ vµ b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. . TrÇn Quèc Tu (1997). B¹o lùc trong gia ®×nh ®èi víi phô n÷: hiÖn tr¹ng vµ c¸c biÖn ph¸p can thiÖp (ch­a c«ng bè). UNIFEM (2002a). “Nam tÝnh vµ b¹o hµnh giíi”. UNIFEM - B¶n tãm l­îc t×nh h×nh giíi sè 5 cña UNIFEM, trang web cña UNIFEM khu vùc §«ng vµ §«ng Nam ¸, 25/9/2002. UNIFEM (2002b). “Bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em”. UNIFEM - B¶n tãm l­îc t×nh h×nh giíi sè 2 cña UNIFEM, trang web cña UNIFEM khu vùc §«ng vµ §«ng Nam ¸, 25/9/2002. Bé Ngo¹i giao Hoa Kú (1998). B¸o c¸o vÒ quyÒn con ng­êi, Bé Ngo¹i giao Hoa Kú. Bé Ngo¹i giao Hoa Kú (2001). B¸o c¸o quèc gia vÒ thùc hiÖn quyÒn con ng­êi 2000, Bé Ngo¹i giao Hoa Kú. Vò M¹nh Lîi, Vò TuÊn Huy, NguyÔn H÷u Minh vµ Jennifer Clement (1999). B¹o hµnh giíi: tr­êng hîp ViÖt Nam. Ng©n hµng ThÕ giíi, Hµ Néi. B×nh ®¼ng ë ViÖt Nam, UBQGTBPN, Hµ Néi Héi LHPNVN (2001). B¹o lùc ®èi víi phô n÷ trong gia ®×nh ë ViÖt Nam, Héi LHPNVN Hµ Néi.

VÊn ®Ò giíi trong nÒn v¨n hãa c¸c d©n téc thiÓu sè Nhãm d©n téc lín nhÊt, chiÕm ®a sè ë ViÖt Nam lµ d©n téc Kinh (ViÖt), chiÕm 86% tæng d©n sè (§Æng Nghiªm V¹n vµ céng sù, 2000). §ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè ®­îc ®Þnh nghÜa lµ nh÷ng ng­êi cã quèc tÞch ViÖt Nam, c­ tró ë ViÖt Nam vµ kh«ng cïng b¶n s¾c, ng«n ng÷ vµ c¸c ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ kh¸c víi d©n téc Kinh. Víi kho¶ng m­êi triÖu ng­êi, ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè ë ViÖt Nam ®«ng h¬n h¼n so víi tæng d©n sè cña Lµo (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002). C¸c nhãm d©n téc thiÓu sè th­êng ®­îc coi lµ ®¹i diÖn cho mét nhãm ng­êi ®ång nhÊt, song trªn thùc tÕ cã 53 nhãm d©n téc thiÓu sè kh¸c nhau ë ViÖt Nam rÊt ®a d¹ng vÒ ng«n ng÷, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hÖ thèng dßng téc vµ c¸c quan hÖ giíi. C¸c nhãm d©n téc thiÓu sè lín nhÊt ë ViÖt Nam ®­îc liÖt kª d­íi ®©y. C¸c nhãm cßn l¹i cã d©n sè d­íi 100.000 ng­êi, mét nöa trong sè c¸c nhãm d©n téc nµy cã d©n sè d­íi 10.000 ng­êi. §a sè nh÷ng nhãm nµy sèng ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa ë miÒn B¾c, T©y Nguyªn vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long. C¸c nhãm d©n téc thiÓu sè lín nhÊt ë ViÖt Nam Nhãm d©n téc thiÓu sè

D©n sè (­íc tÝnh)

Nhãm d©n téc thiÓu sè

D©n sè (­íc tÝnh)

Tµy

1.190.000

Nïng

706.000

Th¸i

1.040.000

H’m«ng

558.000

M­êng

914.000

Dao

474.000

Hoa

900.000

Giarai

242.000

Kh¬me

895.000

£®ª

195.000

Nguån: §Æng Nghiªm V¹n vµ céng sù, 2000

§ång bµo d©n téc thiÓu sè chiÕm 14% tæng d©n sè, tuy nhiªn hä chiÕm tíi 29% tæng sè ng­êi nghÌo trong toµn quèc (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002). Sè ng­êi d©n téc thiÓu sè sèng trong t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo lµ 75%, trong khi tû lÖ nµy cña ng­êi Kinh lµ 31% (Tæng côc Thèng kª, 2000). MÆc dï ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ®· ®­îc h­ëng c¸c thµnh tùu kinh tÕ trong thêi gian gÇn ®©y, song kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy r»ng nh÷ng thµnh tùu nµy cßn rÊt khiªm tèn vµ kho¶ng c¸ch vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi gi÷a c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè vµ d©n téc ®a sè thùc sù vÉn ®ang gia t¨ng. T×nh tr¹ng nµy ®· n¶y sinh mÆc dï ChÝnh phñ ®· rÊt cè g¾ng vµ thùc hiÖn nh÷ng ch­¬ng tr×nh nh»m hç trî sù ph¸t triÓn cña ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002). ViÖc gi¶m nh÷ng sù chªnh lÖch vÒ mÆt vËt chÊt mµ ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ®ang ph¶i chÞu ®ùng lµ mét Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam cho giai ®o¹n 1990-2015. Phô n÷ d©n téc thiÓu sè th­êng ph¶i g¸nh chÞu ¶nh h­ëng cña nghÌo ®ãi nhiÒu h¬n so víi nam giíi do phô n÷ kh«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh, cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp h¬n vµ cã Ýt c¬ héi h¬n, vµ nh÷ng ®iÒu ®ã khiÕn hä trë thµnh nh÷ng ng­êi nghÌo nhÊt trong sè nh÷ng ng­êi nghÌo. Mét b¸o c¸o chung gÇn ®©y cña Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ - c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ c«ng bè r»ng c¸c vÊn ®Ò ®Æc biÖt cña phô n÷ d©n téc thiÓu sè bao gåm “khèi l­îng c«ng viÖc nÆng nhäc, quyÒn quyÕt ®Þnh trong gia ®×nh bÞ h¹n chÕ (®Æc biÖt lµ quyÕt ®Þnh sinh con), b¹o lùc trong gia ®×nh ë møc cao còng nh­µ kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi gi¸o dôc vµ kiÕn thøc ë møc thÊp” (2000).

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

52/ 53

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

54

C¸c vÊn ®Ò ph¸p lý MÆc dï Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tuyªn bè mét c¸ch râ rµng trong HiÕn ph¸p n¨m 1946 r»ng ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè lµ c¸c thµnh viªn cña x· héi ViÖt Nam, nh­ng m·i ®Õn n¨m 1981 th× c¸c quyÒn d©n sù cña ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè míi ®­îc ®­a vµo luËt ph¸p. C¬ quan ChÝnh phñ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c vÊn ®Ò vÒ d©n téc thiÓu sè lµ Uû ban D©n téc vµ MiÒn nói (CEMMA). MÆc dï QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª chuÈn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cho c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n ë miÒn nói vµ vïng s©u vïng xa kh«ng ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn phô n÷ vµ giíi, song khu«n khæ hç trî cña n­íc ngoµi cho môc ®Ých ph¸t triÓn cña c¸c d©n téc thiÓu sè ®· nªu bËt vai trß cña phô n÷ trong c¸c vÊn ®Ò vÒ søc khoÎ. §èi víi nhiÒu nhãm d©n téc thiÓu sè, c¸c luËt tôc tån t¹i d­íi d¹ng v¨n b¶n hoÆc truyÒn miÖng vÉn chiÕm ­u thÕ. NhiÒu luËt tôc tiÕp tôc ¶nh h­ëng tíi céng ®ång, song song víi hÖ thèng ph¸p luËt chÝnh thèng, hiÖn ®¹i. LuËt tôc th­êng ®­îc ¸p dông trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng m©u thuÉn liªn quan tíi c¸c quan hÖ trong gia ®×nh vµ h«n nh©n. T×nh tr¹ng thiÕu kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi gi¸o dôc vµ t­ vÊn ph¸p luËt ®èi víi ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ®ang lµ mét vÊn ®Ò (Bergling vµ céng sù, 1998). §Ó c¶i thiÖn t×nh tr¹ng nµy, chÝnh phñ ®ang phèi hîp víi c¸c nhµ tµi trî ®Ó t¨ng c­êng tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt cho c¸c d©n téc thiÓu sè th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh häc bæng. Sè liÖu ph©n t¸ch theo giíi trong c¸c ch­¬ng tr×nh häc bæng hiÖn ch­a cã, nh­ng cã vÎ nh­ sè phô n÷ ®­îc tham gia trong c¸c ch­¬ng tr×nh nµy kh«ng nhiÒu. Xo¸ mï ch÷ vµ gi¸o dôc T­¬ng ph¶n víi møc trung b×nh cña quèc gia, c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè cã tû lÖ mï ch÷ cao. PhÇn lín trong sè 6% d©n sè ViÖt Nam kh«ng biÕt ch÷ sèng ë c¸c khu vùc n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa vµ ®a sè lµ ng­êi d©n téc thiÓu sè (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002). Ng«n ng÷ ViÖt Nam rÊt phong phó, mét sè ng«n ng÷ chØ cã rÊt Ýt ng­êi nãi. Ch­a cã nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy còng nh­ ch­a cã sè liÖu thèng kª vÒ tû lÖ vµ møc bé biÕt ®äc biÕt viÕt c¸c ng«n ng÷ d©n téc thiÓu sè. ChØ biÕt r»ng mét tû lÖ lín ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ë c¸c khu vùc miÒn nói, ®Æc biÖt lµ phô n÷, kh«ng biÕt ®äc, biÕt viÕt bÊt kú ng«n ng÷ nµo vµ kh«ng nãi th¹o tiÕng ViÖt (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002). Tû lÖ ®i häc cña trÎ em c¸c d©n téc thiÓu sè rÊt kh¸c nhau, nh­ng nh×n chung lµ thÊp h¬n so víi tû lÖ trung b×nh cña quèc gia vµ th­êng thÓ hiÖn kho¶ng c¸ch vÒ giíi mét c¸ch râ rÖt h¬n, chØ trõ mét sè nhãm d©n téc lµ cã t×nh h×nh ng­îc l¹i (xem b¶ng sau). Cã nhiÒu nguyªn nh©n khiÕn cho tû lÖ ®i häc cña trÎ em g¸i thuéc c¸c d©n téc thiÓu sè cßn thÊp: ®ãi nghÌo, nhu cÇu ®èi vÒ lao ®éng ë nhµ vµ ngoµi ruéng n­¬ng, quan niÖm cña cha mÑ cho r»ng con g¸i kh«ng cÇn ®i häc. HÖ thèng gi¸o dôc cho trÎ em c¸c d©n téc thiÓu sè ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n do viÖc sö dông tiÕng Kinh nªn c¸c em kh«ng hiÓu bµi còng nh­ do kho¶ng c¸ch tõ nhµ ®Õn tr­êng rÊt xa. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh»m b¶o vÖ viÖc c¸c em g¸i ®Õn tr­êng nh­ LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh vµ LuËt Lao ®éng ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ gi¸o dôc nh»m t¸c ®éng ®Õn viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch th­êng kh«ng xem xÐt c¸c vÊn ®Ò giíi khi ph©n tÝch vÒ hÖ thèng gi¸o dôc ë ViÖt Nam, vµ c¸c sè liÖu thèng kª tiªu chuÈn vÒ gi¸o dôc th­êng kh«ng bãc t¸ch sè liÖu theo giíi (UBQGTBPN 2000). Søc khoÎ Tû lÖ tö vong cao ë trÎ s¬ sinh vµ trÎ em d­íi 5 tuæi liªn quan tíi møc ®é sèng tËp trung cao cña c¸c d©n téc thiÓu sè (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002). C¸c vÊn ®Ò søc khoÎ chñ yÕu cña

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

55

B¶ng 1. Tû lÖ ®i häc (%) theo nhãm d©n téc thiÓu sè vµ theo giíi tÝnh 



.LQK +RD .K†PH 7ƒ\1JX\„Q

*LD5DL %D1D ;†‚QJ 0L¬QQÍLSK·D%˜F

7\ 7K’L 0‡ÄQJ 1ÉQJ +nP…QJ 'DR

7L­XK¾F

7U¨HPJ’L 7U¨HPWUDL

             

             

7UXQJK¾FF†VÅ

&KXQJ

             

7U¨HPJ’L 7U¨HPWUDL

             

             

&KXQJ

             

Nguån: Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002

phô n÷ d©n téc thiÓu sè vµ gia ®×nh hä lµ sèt rÐt, thiÕu dinh d­ìng, nhiÔm trïng ®­êng h« hÊp vµ phô khoa. T×nh tr¹ng søc khoÎ thÊp lµ do nhiÒu d©n téc thiÓu sè sèng co côm ë c¸c ®Þa ®iÓm c¸ch biÖt, l¹i thªm t×nh tr¹ng thiÕu n­íc s¹ch, thiÕu c¬ së h¹ tÇng vµ trang thiÕt bÞ, tû lÖ sinh cao vµ chÊt l­îng ®Êt thÊp dÉn ®Õn thiÕu l­¬ng thùc. T×nh tr¹ng thiÕu c¸c tr¹m y tÕ céng ®ång ë nh÷ng vïng s©u, vïng xa vµ chÊt l­îng cña c¸c tr¹m nµy cßn thÊp kÐm nªn kh«ng ®¶m b¶o c«ng t¸c ch¨m sãc ®iÒu trÞ ®Ó c¶i thiÖn søc khoÎ cña phô n÷ vµ gia ®×nh hä (§¬n vÞ Nghiªn cøu søc khoÎ céng ®ång, 1996). TruyÒn thèng ë rÓ vµ chÕ ®é mÉu hÖ MÆc dï chÕ ®é phô hÖ chiÕm ­u thÕ trong ®a sè c¸c d©n téc, song chÕ ®é mÉu hÖ (tøc lµ thõa kÕ theo dßng téc hoÆc gia ®×nh bªn ng­êi mÑ) vÉn chiÕm ­u thÕ trong mét sè nhãm d©n téc, nh­ c¸c d©n téc Malayo-Polnesian, trong ®ã cã d©n téc Gia Rai vµ £-®ª. Trong mét vµi nhãm d©n téc theo chÕ ®é mÉu hÖ, anh em trai cña mÑ vÉn cã toµn quyÒn ®èi víi c¸c ch¸u trai vµ ch¸u g¸i. VÝ dô, trong nhãm Bru V©n KiÒu, anh em trai cña mÑ ®­îc h­ëng mét phÇn ba sè quµ c­íi cña ch¸u g¸i. TËp qu¸n ë rÓ (tøc lµ c¸c cÆp vî chång míi c­íi sèng víi cha mÑ cña c« d©u) còng phæ biÕn trong c¸c nhãm d©n téc sö dông ng«n ng÷ Malayo-Polynesia. Trong nÒn v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc £-§ª, Giai Rai, H’rª vµ M­êng, phô n÷ chän chång. Con c¸i cña c¸c cÆp vî chång ng­êi Ch¨m, £-®ª vµ Gia Rai mang hä mÑ, vµ nam giíi d©n téc L« L« mang hä vî. Tuy nhiªn, phÇn lín c¸c d©n téc thiÓu sè theo chÕ ®é phô hÖ, trong ®ã con trai c¶ ®­îc coi lµ ng­êi nèi dâi, vµ c¸c tËp qu¸n v¨n ho¸ ®Òu mang tÝnh thiªn vÞ nam giíi trong gia ®×nh. ë d©n téc H’m«ng, hiÖn

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

56

t­îng lÊy vî b»ng c¸ch b¾t cãc vÉn cßn phæ biÕn vµ ng­êi chång t­¬ng lai ®ßi bè mÑ c« g¸i ph¶i tæ chøc ®¸m c­íi. §iÒu nµy ®· g©y ra bao nçi bÊt h¹nh (§Æng Nghiªm V¹n vµ céng sù 2000). Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam ®èi víi c¸c d©n téc thiÓu sè T¨ng c­êng sù ph¸t triÓn trong c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè lµ mét Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt nam ®Õn n¨m 2010. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn bao gåm viÖc b¶o tån vµ ph¸t triÓn c¸c ng«n ng÷ thiÓu sè, ®¶m b¶o quyÒn sö dôn ®Êt ®ai vµ t¨ng thªm ®¹i diÖn cña ng­êi d©n téc thiÓu sè trong ChÝnh phñ ViÖt Nam (Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo 2002).

Tµi liÖu tham kh¶o Bergling, Per. Haggqvist, Erik; Persson, Erik; Lª Thµnh Long; §Æng Thanh S¬n vµ TrÇn §«ng Tïng (1998). Giíi thiÖu hÖ thèng luËt ph¸p cña ViÖt Nam. Hµ Néi: Bé T­ Ph¸p. §¬n vÞ Nghiªn cøu søc kháe céng ®ång (1996). B¸o c¸o Héi th¶o tËp huÊn vÒ ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cã sù tham gia cña ng­êi d©n. Hµ Néi: UNDP. §Æng Nghiªm V¹n, Chu Th¸i S¬n vµ L­u Hïng (2000). C¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam. Hµ Néi: NXB ThÕ giíi. Tæng Côc Thèng kª (2000). §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam 1997-98. Hµ Néi: NXB Thèng kª. Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî - c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi: B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam n¨m 2000. B¸o c¸o chung cña Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî - c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn cña c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam, Hµ Néi: Ng©n hµng ThÕ giíi. Mai ThÞ Tó vµ Lª ThÞ Nh©m TuyÕt (1978). Phô n÷ ë ViÖt Nam. Hµ Néi: NXB Ngo¹i v¨n. UBQGTBPN (2000). Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy sù tiÕn bé cña phô n÷ vµ b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam 2000. Hµ Néi. Pairandeau, Natasha (1998). C¸c vÊn ®Ò giíi ë vïng cao: mét sè ®iÒu cÇn c©n nh¾ct, trong C¸c ph­¬ng thøc ph¸t triÓn ë c¸c céng ®ång vïng cao. Tµi liÖu cña Héi th¶o Quèc gia do UNDP/ CEMMA/UNV tæ chøc, 16-20/2/1998. tr.17-172. Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo (2002). Quèc gia ho¸ c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn kû phôc vô môc ®Ých xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam: T¨ng c­êng ph¸t triÓn cho c¸c d©n téc thiÓu sè. UNDP Hµ Néi.

Sù tham gia cña phô n÷ vµ vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi trong c¸c c¬ quan lËp ph¸p Tû lÖ phô n÷ trong Quèc héi lµ mét chØ b¸o cã ý nghÜa cho møc ®é b×nh ®¼ng giíi trong bÊt cø quèc gia nµo. §Õn n¨m 2002, trong 11 nhiÖm kú cña Quèc héi, phô n÷ chiÕm 27,3% sè ghÕ cña Quèc héi ViÖt Nam, lµ tû lÖ cao nhÊt trong khu vùc ch©u ¸ vµ cao h¬n h¼n so víi nhiÒu quèc gia ph¸t triÓn. ViÖt Nam cã tû lÖ phô n÷ trong quèc héi cao nhÊt trong khu vùc ch©u ¸, vµ ®øng thø hai trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, chØ sau Niu Di-l©n. ChØ cã 14 n­íc trªn thÕ giíi cã tû lÖ phô n÷ trong quèc héi cao h¬n. Tû lÖ t­¬ng ®èi cao phô n÷ trong Quèc héi ph¶n ¸nh mét sù cam kÕt mang tÝnh truyÒn thèng vÒ viÖc khuyÕn khÝch sù tham gia cña phô n÷ vµo c«ng t¸c l·nh ®¹o ë ViÖt nam. Trong HiÕn ph¸p ®Çu tiªn n¨m 1946, n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®· tù cam kÕt n©ng cao sù b×nh ®¼ng cho c¶ n÷ vµ nam. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhÊn m¹nh: “§¶ng vµ chÝnh phñ cÇn cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó ®µo t¹o, khuyÕn khÝch vµ n©ng cao quyÒn n¨ng cho phô n÷ trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc bao gåm c¶ bé m¸y l·nh ®¹o” (Hå ChÝ Minh, 1960). Phô n÷ ®­îc quyÒn bÇu cö vµ øng cö tõ n¨m 1946, tuy nhiªn ®Õn tËn n¨m 1976 míi cã ng­êi phô n÷ ®Çu tiªn ®­îc bÇu vµo Quèc ViÖt Nam cã tû lÖ phô n÷ trong quèc héi cao héi (UNDP 2002). nhÊt trong khu vùc ch©u ¸, vµ ®øng thø hai trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, chØ Con ®­êng ®Ó phô n÷ ViÖt nam tiÕn vµo giíi l·nh sau Niu Di-l©n. ChØ cã 14 n­íc trªn thÕ giíi cã ®¹o chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ b»ng ph¼ng. Trong kho¸ tû lÖ phô n÷ trong quèc héi cao h¬n. 1970-1975, phô n÷ chiÕm tíi 32% sè ®¹i biÓu quèc héi. Tuy nhiªn, trong nhiÖm kú tiÕp theo (1975-1981), ngay sau khi kÕt thóc chiÕn tranh, ®µn «ng trë l¹i chiÕm c¸c vÞ trÝ tr­íc ®ã cña hä. §¹i diÖn cña phô n÷ Phô n÷ trong quèc héi c¸c n­íc gi¶m dÇn ®Õn møc thÊp nhÊt lµ 17,8% trong kho¸ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng 1986-1992 (UBQGVSTBCPN 2000). N­íc

TØ lÖ % phô n÷ trong Quèc héi

New Zealand

29,2

ViÖt Nam

27,3

CHDC §«ng Timo

26,1

èt-xt¬-r©y-lia

25,3

CHDCND Lµo

25,0

CHND Trung Hoa

21,8

CHDCND TriÒu Tiªn

20,1

Phi-lÝp-pin

17,8

Xing-ga-po

11,8

Ma-lay-xia

10,4

Th¸i Lan

9,2

Cam-pu-chia

9,0

In-do-nª-xia

8,0

CH Hµn Quèc

5,9

Nguån: Liªn Minh NghÞ viÖn 2002.

N¨m 1994, Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng ban hµnh ChØ thÞ sè 37 nh»m t¨ng c­êng sù tham gia cña phô n÷ vµo giíi l·nh ®¹o chÝnh trÞ. ChØ thÞ nªu râ r»ng tÊt c¶ c¸c cÊp cña §¶ng vµ ChÝnh phñ cÇn ®¹t môc tiªu cã Ýt nhÊt lµ 20% phô n÷ ®­îc bÇu vµo c¸c vÞ trÝ l·nh ®¹o. KÕt qu¶ lµ tû lÖ phô n÷ trong Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng t¨ng tõ 8,2% trong nhiÖm kú 1991-1996 lªn 10,5% trong nhiÖm kú 1996-2001 vµ lÇn ®Çu tiªn mét phô n÷ ®­îc cö lµm Phã Chñ tÞch Quèc héi vµ hai phô n÷ kh¸c ®­îc bÇu lµ chñ tÞch c¸c uû ban cña quèc héi (trong sè 8 uû ban). N¨m 2002, ChiÕn l­îc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Æt môc tiªu cã 30% ®¹i diÖn lµ phô n÷ trong kú bÇu cö n¨m 2002 cho Quèc héi kho¸ 11. MÆc dï kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu nh­ng tû lÖ phô n÷ trong Quèc héi t¨ng tõ 26,2% lªn 27,3% vµo n¨m 2002 (UBQGVSTBCPN 2002). Tuy nhiªn, sè phã chñ tÞch ®· gi¶m tõ n¨m xuèng cßn ba ng­êi mµ kh«ng cã ng­êi phô n÷ nµo ®¹t ®­îc vÞ trÝ quan träng nµy trong kho¸ 11.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

56/ 57

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

58

Cã sù ph©n c«ng lao ®éng râ rµng vÒ giíi trong c¸c uû ban cña Quèc héi ®­¬ng nhiÖm. Hai uû ban hiÖn ®ang cã l·nh ®¹o lµ n÷ thuéc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi “nhÑ nhµng” truyÒn thèng lµ Uû ban c¸c vÊn ®Ò X· héi vµ Uû ban vÒ V¨n ho¸, Gi¸o dôc, Thanh niªn vµ TrÎ em. Thªm vµo ®ã, ba n÷ bé tr­ëng còng thuéc vÒ c¸c lÜnh vùc t­¬ng tù: Uû ban D©n sè, Gia ®×nh vµ TrÎ em; Bé Y tÕ; vµ Bé Lao ®éngTh­¬ng binh vµ X· héi. §¹i diÖn cña phô n÷ trong Quèc héi ®· t¨ng tõ 17,8% trong nhiÖm kú kho¸ 1986-1992 lªn 27,3% kho¸ 2002-2007 (§å thÞ 1).

30

§å thÞ 1. Tû lÖ ®¹i biÓu quèc héi lµ n÷ (%)

%

27.3 25 26.8

26.2

17.8

20 21.7

18.5

15 10 5 0 Khãa VI (76-81)

Khãa VII (81-86)

KhãaVIII (86-92)

Khãa IX (92-97)

Khãa X (97-2002 Khãa XI (2002-07)

Nguån: V¨n phßng Quèc héi.

Tû sè n÷ trong Héi ®ång Nh©n d©n c¸c cÊp t¨ng trong ba nhiÖm kú gÇn ®©y nh­ng ch­a ®¹t ®­îc môc tiªu 20% ®Õn30% ®¹i biÓu n÷ ë tÊt c¶ c¸c cÊp. Thùc hiÖn mét phÇn c¸c cam kÕt sau Héi nghÞ B¾c kinh, UBQGVSTBPN ®· tiÕn hµnh tËp huÊn cho 18.000 phô n÷ lµ øng cö viªn Héi ®ång Nh©n d©n ®Þa ph­¬ng cña tÊt c¶ c¸c tØnh trong c¶ n­íc. Tû lÖ phô n÷ ®­îc bÇu vµo Héi ®ång Nh©n d©n ë tÊt c¶ c¸c cÊp trong c¸c cuéc bÇu cö ®­îc tæ chøc vµo th¸ng 11 n¨m 1999 ®Òu t¨ng (§å thÞ 2).

30

%

§å thÞ 2. Tû sè phô n÷ trong Héi ®ång Nh©n d©n

26.6 25 20

20.4

20.4 19.6

18.1

16.1 15

13

22.5 20.7 16.6

14.4

11

10 5 0 1985

1989 Provincial CÊp tØnh Level

1994 District CÊp huyÖn level

1999 Commune CÊp x· level

Nguån: V¨n phßng Quèc héi, 1997 vµ UBQGVSTBCPN, 2000

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

59

Tû lÖ phô n÷ trong chÝnh quyÒn trung ­¬ng vÉn cßn thÊp. VÝ dô, trong nhiÖm kú 1997-2000, 12,5% sè vÞ trÝ bé tr­ëng vµ t­¬ng ®­¬ng do phô n÷ n¾m gi÷ trong khi chØ cã 9,1% vÞ trÝ thø tr­ëng vµ t­¬ng ®­¬ng lµ thuéc vÒ phô n÷. ë cÊp ®Þa ph­¬ng, phô n÷ chØ chiÕm 4,9% trong tæng sè thµnh viªn cña Uû ban Nh©n d©n tØnh, 6,6% ë cÊp quËn huyÖn vµ 4,5% ë cÊp ph­êng x·. RÊt Ýt phô n÷ gi÷ c­¬ng vÞ chñ tÞch hoÆc phã chñ tÞch (GCOP, 1997) Sù gia t¨ng ®¹i diÖn cña phô n÷ trong c¸c vÞ trÝ l·nh ®¹o trong vµi n¨m võa qua cho thÊy r»ng phô n÷ VÞªt nam ngµy nay ®ang trong qu¸ tr×nh tham gia tÝch cùc vµo giíi l·nh ®¹o chÝnh trÞ vµ ra quyÕt ®Þnh. §¹t ®­îc ®iÒu nµy lµ nhê vµo sù cam kÕt vµ ñng hé m¹nh mÏ cña chÝnh phñ vµ nh÷ng nç lùc to lín cña chÝnh phô n÷. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ con ®­êng dÉn hä ®Õn quyÒn lùc lµ b»ng ph¼ng. Tû lÖ nhá phô n÷ chiÕm c¸c vÞ trÝ cao cÊp còng nh­ sù ph©n c«ng lao ®éng theo giíi mét c¸ch truyÒn thèng trong c¸c ngµnh cho thÊy râ r»ng cÇn ph¶i lµm nhiÒu h¬n n÷a ®Ó n©ng cao vai trß cña phô n÷ trong l·nh ®¹o. Hoµ nhËp Phô n÷ vµ hoµ nhËp Giíi Tuy ®· cã nh÷ng tiÕn bé kh«ng ngõng trong viÖc khuyÕn khÝch vµ n©ng cao sù tham gia cña phô n÷ vµo c¸c c¬ quan lËp ph¸p, c¸c nç lùc còng cÇn tËp trung vµo viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi vµo trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Hai ®iÒu nµy lµ kh¸c nhau nh­ng lµ hai c¸ch tiÕp cËn cã tÇm quan träng ngang nhau ®Ó hoµ nhËp b×nh ®¼ng giíi. T¨ng sè l­îng phô n÷ lµm viÖc trong c¸c c¬ quan lËp ph¸p ch­a thÓ ®¶m b¶o viÖc c¸c ®iÒu luËt vµ chÝnh s¸ch sÏ cã nh¹y c¶m ®èi víi nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giíi. T­¬ng tù nh­ vËy, hoµ nhËp giíi vÉn cã thÓ ®­îc thùc hiÖn ngay c¶ khi sù tham gia cña phô n÷ lµ thÊp. ChØ khi c¸ch nh×n nhËn vÒ giíi (cña nh÷ng ng­êi ra quyÕt ®Þnh dï lµ nam hay n÷) cã tÝnh ®Õn nh÷ng t¸c ®éng cã thÓ kh¸c nhau cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi – vµ c¸c nhãm phô n÷ vµ nhãm nam giíi kh¸c nhau, th× vÊn ®Ò hoµ nhËp giíi míi cã thÓ ®­îc thùc hiÖn.

Tµi liÖu tham kh¶o Ban Tæ chøc c¸n bé Trung ­¬ng §¶ng (1997) Ban Tæ chøc c¸n bé ChÝnh phñ (GCOP, 1997) Hå ChÝ Minh (1960). DiÔn v¨n ®äc t¹i buæi mÝt ting ngµy Quèc tÕ Phô n÷ 8/3/1960, trÝch dÉn trong Trung t©m Nghiªn cøu Khoa häc vÒ Phô n÷ (1990). B¸c Hå vµ Sù nghiÖp Cøu quèc cña Phô n÷. Hµ Néi. V¨n phßng Quèc héi (1997, 1999, 2002). Thèng kª hµng n¨m. UBQGVSTBPN (2000). Thùc hiÖn C­¬ng lÜnh B¾c kinh vÒ Hµnh ®éng ë ViÖt Nam. UBQGVSTBPN, Hµ Néi. UNDP (2002). B¸o c¸o Ph¸t triÓn Con ng­êi. UNDP New York. UNIFEM (2000). TiÕn bé cña Phô n÷ toµn thÕ giíi. New York. UNIFEM. Héi LHPNVN (1997). Tµi liÖu §¹i héi phô n÷ toµn quèc lÇn thø t¸m. Héi LHPNVN (1997). Biªn b¶n Héi nghÞ thóc ®Èy sù tham gia cña phô n÷ §«ng Nam ¸ vµo c¸c vÞ trÝ ra quyÕt ®Þnh.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

60 /61

C¸c tæ chøc quèc tÕ cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam Liªn Hîp Quèc vµ c¸c c¬ quan liªn quan Tæ chøc N«ng nghiÖp - L­¬ng thùc cña Liªn Hîp Quèc (FAO) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi 3 NguyÔn Gia ThiÒu, Hµ Néi (84 4) 942 4208 (84 4) 942 3257 [email protected]

FAO ®· hç trî x©y dùng: • B¸o c¸o “Kh¸c biÖt giíi trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam”, tr×nh bµy kÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò giíi dùa trªn sè liÖu cña ®ît §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam, trªn c¬ së phèi hîp víi UNDP vµ Uû ban v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam (UBTBPN) • §Ò ¸n t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi trong c¸c chiÕn l­îc thùc hiÖn LuËt §Êt ®ai nh»m ®Êu tranh chèng t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi vµ thiÕu an ninh l­¬ng thùc ë n«ng th«n FAO ®· x©y dùng mét dù ¸n hîp t¸c kü thuËt nh»m n©ng cao n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan quèc gia trong viÖc thiÕt lËp vµ triÓn khai chÝnh s¸ch nh¹y c¶m vÒ giíi vµ c¸c ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. GÇn ®©y, Ch­¬ng tr×nh Phßng chèng s©u bÖnh tæng hîp (IPM) cña FAO ®· ®­îc t¨ng c­êng th«ng qua giai ®o¹n hai, trong ®ã tÝch cùc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò giíi víi sù hîp t¸c cña mét sè nhµ tµi trî song ph­¬ng - ®Æc biÖt lµ èt-xtr©y-lia, Hµ Lan vµ Na Uy - vµ t¨ng sè l­îng phô n÷ theo häc c¸c tr­êng ®µo t¹o tËp huÊn viªn n«ng d©n.

Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ (ILO) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ - V¨n phßng t¹i ViÖt Nam 48-50 NguyÔn Th¸i Häc, Hµ Néi (84 4) 734 0900/2/3/5/6/7 (84 4) 734 0904 [email protected]

Môc tiªu cña ILO lµ t¨ng c­êng b×nh ®¼ng vÒ c¸c c¬ héi vµ ®èi xö trong lùc l­îng lao ®éng vµ n¬i lµm viÖc trªn c¬ së phèi hîp víi c¸c bªn ®èi t¸c, bao gåm ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc cña ng­êi lao ®éng vµ c¬ quan tuyÓn dông lao ®éng. ChiÕn l­îc cña ILO lµ lång ghÐp c¸c mèi quan t©m vÒ giíi vµo tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña Tæ chøc nµy, ®ång thêi tiÕn hµnh c¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n cô thÓ dµnh cho phô n÷ ë nh÷ng n¬i cã nhu cÇu. ë ViÖt Nam, ILO thóc ®Èy viÖc ®èi xö b×nh ®¼ng víi lao ®éng n÷ th«ng qua mét dù ¸n vÒ ®µo t¹o vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ quyÒn cña lao ®éng n÷, do Trung t©m Nghiªn cøu lao ®éng n÷ cña Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi ®iÒu phèi. Mét dù ¸n tiÓu vïng vÒ T¨ng c­êng ho¹t ®éng c«ng ®oµn ®èi víi c¸c vÊn ®Ò lao ®éng n÷ vµ lao ®éng trÎ em gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc cña Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam trong viÖc t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi vµ gi¶i quyÕt c¸c mèi quan t©m cña lao ®éng n÷. ILO cßn hç trî ChÝnh phñ ViÖt Nam x©y dùng mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng nh»m xóc tiÕn viÖc lµm cho phô n÷ còng nh­ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ c«ng t¸c b¶o trî x· héi cho chÞ em trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

61

Tæ chøc Di c­ Quèc tÕ (IOM) §Þa chØ §iÖn tho¹i Fax E-mail

TÇng 5, 43 TrÇn Xu©n So¹n, Hµ Néi (84 4) 971 6911/12 (84 4) 971 6913 [email protected]

IOM cam kÕt tu©n thñ nguyªn t¾c lµ viÖc di c­ nh©n ®¹o vµ cã trËt tù mang l¹i lîi Ých cho c¶ nh÷ng ng­êi di c­ vµ x· héi. Bªn c¹nh viÖc lång ghÐp nh÷ng vÊn ®Ò giíi vµo c¸c ch­¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch cña m×nh, IOM t¹i ViÖt Nam còng rÊt tÝch cùc tham gia trong mét sè dù ¸n cô thÓ vÒ giíi, ®Æc biÖt lµ trong cuéc ®Êu tranh chèng n¹n bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em. TiÕp tôc mèi quan hÖ hîp t¸c l©u dµi vµ gÇn gòi víi Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam, IOM ®· hç trî cho mét sè dù ¸n ®­îc x©y dùng nh»m t¹o thuËn lîi cho c¸c n¹n nh©n bÞ bu«n b¸n trë vÒ an toµn vµ t¸i hoµ nhËp tèt víi céng ®ång còng nh­ hç trî mét chiÕn dÞch truyÒn th«ng quèc gia nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ nh÷ng nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña n¹n bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em cho x· héi nãi chung vµ cho nh÷ng ng­êi cã thÓ sÏ lµ n¹n nh©n cña trong t­¬ng lai. IOM tiÕp tôc cam kÕt gióp ®ì c¸c n¹n nh©n bÞ bu«n b¸n vµ hç trî kü thuËt cho c¸c c¬ quan quèc gia tham gia gi¶i quyÕt c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña vÊn ®Ò bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em. Khi cã nhu cÇu vµ c¬ héi, IOM sÏ tiÕp tôc x©y dùng c¸c biÖn ph¸p can thiÖp míi ®Ó hç trî Héi Liªn hiÖp Phô n÷ vµ c¸c tæ chøc kh¸c ®Èy lïi n¹n bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em.

Ch­¬ng tr×nh Phèi hîp Phßng chèng HIV/AIDS cña Liªn Hîp Quèc (UNAIDS) §Þa chØ:

§iÖn tho¹i Fax

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi TÇng 4, 44b Lý Th­êng KiÖt, Hµ Néi (84 4) 934 3417 (84 4) 934 3418

E-mail

[email protected]

Nguy c¬ bÞ m¾c c¸c bÖnh l©y nhiÔm qua ®­êng t×nh dôc (STIs), kÓ c¶ HIV, ë phô n÷ lín gÊp bèn lÇn so víi nam giíi. KhÝa c¹nh giíi ®­îc ®­a vµo trong c¸c ho¹t ®éng ch­¬ng tr×nh cña UNAIDS. UNAIDS ®· tæng hîp kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ giíi vµ HIV/AIDS trong Bé s­u tËp c¸c kinh nghiÖm ®iÓn h×nh. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ®­îc UNAIDS vµ c¸c c¬ quan ®ång tµi trî cña tæ chøc nµy trùc tiÕp hç trî cho c«ng t¸c Phßng chèng l©y nhiÔm HIV/AIDS tõ mÑ sang con (PMTCT). Môc ®Ých cña s¸ng kiÕn PMTCT lµ ch¨m sãc trän gãi vµ toµn diÖn cho nh÷ng bµ mÑ nhiÔm HIV vµ con c¸i hä còng nh­ tiÕn hµnh biÖn ph¸p phßng ngõa cho nh÷ng bµ mÑ ch­a bÞ nhiÔm HIV. UNAIDS, cïng víi c¸c c¬ quan ®ång tµi trî vµ khu vùc t­ nh©n trong n­íc, ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng chÊp nhËn sö dông bao cao su dµnh cho phô n÷ ë quËn Thanh Xu©n vµ quËn §èng §a, Hµ Néi. Nhãm ®èi t­îng chÝnh lµ g¸i m·i d©m vµ nh÷ng phô n÷ bÞ STIs. Ngoµi ra, UNAIDS cßn tæ chøc tËp huÊn cho c¸c héi phô n÷ ®Þa ph­¬ng vµ nh©n viªn y tÕ ë c¸c phßng kh¸m t­.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

62

C¬ quan Phßng chèng Ma tuý vµ Téi ph¹m cña Liªn Hîp Quèc (UNODC) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi 25-29 Phan Béi Ch©u, Hµ Néi (84 4) 942 1495 (84 4) 942 2267 [email protected]

UNODC cè g¾ng lång ghÐp vÊn ®Ò giíi vµo tÊt c¶ c¸c dù ¸n vµ c¸c ho¹t ®éng. VÝ dô, Dù ¸n Kú S¬n vÒ Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thay thÕ c©y thuèc phiÖn nh»m ®¶m b¶o cho nam giíi vµ phô n÷ ®­îc tiÕp cËn mét c¸ch b×nh ®¼ng víi c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng vµ c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp kh¸c - th­êng do phô n÷ ®¶m nhËn trong nÒn kinh tÕ tù cÊp tù tóc. Phô n÷ ®­îc hç trî ®Ó cã thÓ tiÕp cËn víi thÞ tr­êng, s¶n phÈm vµ tÝn dông. Ngoµi ra, phô n÷ cßn lµ ®èi t­îng thô h­ëng trong c¸c dù ¸n phßng chèng l¹m dông ma tuý vµ HIV/AIDS ®èi víi nh÷ng nhãm cã nguy c¬ cao. Phô n÷ còng cã vai trß ®Æc biÖt vµ quan träng trong c¸c ch­¬ng tr×nh cai nghiÖn vµ phôc håi t¹i céng ®ång. UNODC cßn phÊn ®Êu ®¶m b¶o tû lÖ nam vµ n÷ ngang nhau trong sè c¸c c¸n bé dù ¸n còng nh­ t¨ng c­êng sù tham gia cña phô n÷ ë c¸c vÞ trÝ ®¹i diÖn vµ qu¶n lý cÊp cao h¬n.

Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc (UNDP) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi 25-29 Phan Béi Ch©u, Hµ Néi (84 4) 942 1495 (84 4) 942 2267 [email protected]

UNDP tu©n thñ c¸c nhiÖm vô toµn cÇu vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ chÆt chÏ vÒ vÊn ®Ò giíi, nh­ C­¬ng lÜnh Hµnh ®éng B¾c Kinh, Héi nghÞ B¾c Kinh + 5, c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn kû. UNDP cßn lång ghÐp mét c¸ch cã hÖ thèng viÖc ph©n tÝch chÝnh s¸ch, thiÕt kÕ, x©y dùng, thùc hiÖn, theo dâi vµ ®¸nh gi¸ ch­¬ng tr×nh trªn c¬ së quan t©m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò giíi trong qu¸ tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn. UNDP cam kÕt t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi trong tÊt c¶ c¸c dù ¸n cña tæ chøc nµy th«ng qua ph­¬ng thøc lång ghÐp giíi. Tõ n¨m 1997 ®Õn nay, UNDP phèi hîp chÆt chÏ víi Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam. UNDP ®· hç trî kü thuËt cho viÖc x©y dùng KÕ ho¹ch Hµnh ®éng v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005. Dù ¸n “Hç trî Bé m¸y quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ trong viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi vµo c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch quèc gia”, do Sø qu¸n Hµ Lan ®ång tµi trî, nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ giíi còng nh­ t¨ng c­êng kü n¨ng ph©n tÝch vÊn ®Ò giíi cho nh÷ng ®èi t­îng tham gia chÝnh (nh­ c¸c Bé chñ qu¶n, Uû ban Quèc gia vµ c¸c Ban v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam) ®Ó t¨ng c­êng ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch mang tÝnh nh¹y c¶m vÒ giíi vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nh÷ng chÝnh s¸ch nµy. T¹i ViÖt Nam, UNDP lµ c¬ quan ®Çu cña LHQ mèi trong viÖc thùc hiÖn Dù ¸n phèi hîp cña c¸c tæ chøc Liªn Hîp Quèc phßng chèng bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em ë tiÓu vïng Mª K«ng. UNDP lµ thµnh viªn tÝch cùc cña Nhãm ®èi t¸c Hµnh ®éng vÒ giíi vµ hoµn toµn ñng hé nh÷ng ho¹t ®éng hiÖn nay nh»m t¨ng c­êng thùc hiÖn ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi Gi¶m nghÌo theo ph­¬ng thøc nh¹y c¶m vÒ giíi. UNDP cßn gi÷ vai trß chñ tr× trong qu¸ tr×nh thiÕt lËp Nhãm C«ng t¸c ®Çu mèi vÒ Giíi cña LHQ t¹i ViÖt Nam.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

63

Tæ chøc V¨n ho¸, Khoa häc vµ Gi¸o dôc cña Liªn Hîp Quèc (UNESCO) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi 23 Cao B¸ Qu¸t, Hµ Néi (84 4) 747 0275/6 (84 4) 747 0274 [email protected]

UNESCO qu¶n lý dù ¸n T¨ng c­êng gi¸o dôc tiÓu häc cho trÎ em g¸i vµ c¸c d©n téc thiÓu sè bÞ thiÖt thßi ë vïng s©u vïng xa. Dù ¸n nµy hiÖn ®ang d¹y v¨n ho¸ cho phô n÷ vµ trÎ em g¸i d©n téc thiÓu sè trªn c¬ së phèi hîp víi Trung t©m Nghiªn cøu vÒ Gi¸o dôc cho ®ång bµo d©n téc thiÓu sè thuéc ViÖn Nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc Quèc gia, vµ Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ViÖt Nam. Môc tiªu cña dù ¸n lµ tËp hîp, x©y dùng, thö nghiÖm vµ phæ biÕn c¸c ch­¬ng tr×nh míi vÒ gi¸o dôc tiÓu häc, ®Æc biÖt nh»m ®¸p øng nhu cÇu häc tËp cña trÎ em g¸i thuéc bèn nhãm d©n téc thiÓu sè chÝnh.

Quü D©n sè cña Liªn Hîp Quèc (UNFPA) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi 3/3B Gi¶ng Vâ, Hµ Néi (84 4) 845 4763/823 6632 (84 4) 823 2822 [email protected]

UNFPA lµ c¬ quan LHQ chñ tr× thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng ®­îc th«ng qua t¹i Héi nghÞ Quèc tÕ vÒ D©n sè vµ Ph¸t triÓn (ICPD) ë Cai R« n¨m 1994. B×nh ®¼ng giíi lµ vÊn ®Ò xuyªn suèt quan träng nhÊt trong Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng. Ngoµi ra, trong Ch­¬ng tr×nh cßn cã mét ch­¬ng riªng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c«ng b»ng giíi vµ n©ng cao vÞ thÕ/n¨ng lùc, tËp trung ®Ò cËp ba lÜnh vùc: n©ng cao n¨ng lùc vµ vÞ thÕ cña phô n÷, trÎ em g¸i, tr¸ch nhiÖm vµ sù tham gia cña nam giíi. UNFPA cßn gi÷ vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô cña Héi nghÞ Quèc tÕ vÒ Phô n÷ t¹i B¾c Kinh. UNFPA phÊn ®Êu thùc hiÖn toµn bé m­êi hai môc tiªu quan träng cña C­¬ng lÜnh Hµnh ®éng B¾c Kinh nh­ng chó träng ®Æc biÖt tíi phô n÷ vµ søc kháe. Trªn ph¹m vi toµn cÇu còng nh­ ë ViÖt Nam, UNFPA phÊn ®Êu t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña phô n÷, nam giíi vµ løa tuæi vÞ thµnh niªn víi c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n/søc khoÎ t×nh dôc vµ th«ng tin; gi¶m tû lÖ tö vong vµ tû lÖ bÖnh tËt ë c¸c bµ mÑ (an toµn cho c¸c bµ mÑ); ng¨n ngõa c¸c bÖnh l©y nhiÔm qua ®­êng t×nh dôc kÓ c¶ HIV/AIDS; vµ t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm còng nh­ sù tham gia cña nam giíi trong viÖc ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n. UNFPA ®· gióp ChÝnh phñ ViÖt Nam c¶i thiÖn t×nh h×nh søc kháe sinh s¶n cña phô n÷ ngay tõ ch­¬ng tr×nh ®Çu tiªn cña m×nh t¹i ViÖt Nam vµo n¨m 1978, nh­ng ch­¬ng tr×nh quèc gia lÇn thø n¨m (1997 - 2000) vµ lÇn thø s¸u cña UNFPA míi lµ nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®Çu tiªn triÓn khai c¸c néi dung h­íng dÉn cña Héi nghÞ Cai R« vµ Héi nghÞ B¾c Kinh. B­íc tiÕp theo lµ lång ghÐp c¸c mèi quan t©m vÒ giíi vµo tÊt c¶ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n vµ ho¹t ®éng vÒ d©n sè, søc kháe sinh s¶n vµ tuyªn truyÒn ë cÊp Trung ­¬ng vµ cÊp tØnh. Ngoµi ra, UNFPA cßn tµi trî cho Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ Héi N«ng d©n ViÖt Nam mét dù ¸n nh»m t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi vµ sù tham gia cña nam giíi trong lÜnh vùc søc khoÎ sinh s¶n. Dù ¸n nµy ®­îc thùc hiÖn ë cÊp Trung ­¬ng vµ mét sè tØnh.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

64

Cao uû Liªn Hîp Quèc vÒ Ng­êi tÞ n¹n (UNHCR) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi 60 NguyÔn Th¸i Häc, Hµ Néi (84 4) 845 7871 / 845 6785 / 823 4929 / 823 2697 (844) 823 2055 [email protected]

Theo KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Toµn diÖn (CPA), UNHCR ®· gióp kho¶ng 109.764 thuyÒn nh©n ViÖt Nam håi h­¬ng tõ c¸c n­íc c­ tró thø nhÊt, trong ®ã 40 phÇn tr¨m lµ phô n÷. UNHCR ®· lång ghÐp c¸c nhu cÇu vµ quan t©m cña phô n÷ tÞ n¹n th«ng qua vai trß ®iÒu phèi chung c¸c ch­¬ng tr×nh ®Æc biÖt dµnh cho nh÷ng ng­êi dÔ bÞ tæn th­¬ng, trong ®ã cã c¸c bµ mÑ ®éc th©n. Ngoµi ra, UNHCR cßn tµi trî cho mét dù ¸n d¹y nghÒ do Héi Phô n÷ H¶i Phßng thùc hiÖn (H¶i phßng lµ ®Þa ph­¬ng cã nhiÒu ng­êi håi h­¬ng nhÊt ë ViÖt Nam: h¬n 25% tæng sè ng­êi håi h­¬ng). Dù ¸n hç trî th«ng qua Héi Phô n÷ ®· n©ng cao vÞ thÕ vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng cho nh÷ng phô n÷ håi h­¬ng. Sù gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶ cña UNHCR ®èi víi nh÷ng ng­êi håi h­¬ng th«ng qua mét sè nh©n viªn quèc tÕ nãi tiÕng ViÖt cho thÊy r»ng phô n÷ håi h­¬ng, còng nh­ nh÷ng phô n÷ ViÖt Nam kh¸c, cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc æn ®Þnh cuéc sèng cña hä vµ t¸i hßa nhËp gia ®×nh hä víi céng ®ång. Hä ®· tõng lµm nhiÒu nghÒ, cã ng­êi b¸n hµng ë ngoµi chî, cã ng­êi lµm c«ng nh©n trong nhµ m¸y, cã ng­êi lµm thî may hay nh©n viªn ë c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n ®Ó gióp ®ì gia ®×nh vµ nu«i con ¨n häc. Sau khi hoµn thµnh Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng Toµn diÖn vµo cuèi n¨m 1997, UNHCR hÇu nh­ ®· hoµn thµnh sø mÖnh nh©n ®¹o vµ ®ang thu hÑp dÇn ph¹m vi ho¹t ®éng cña m×nh ë ViÖt Nam.

Quü Nhi ®ång Liªn Hîp Quèc (UNICEF) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi 72 Lý Th­êng KiÖt, Hµ Néi (84 4) 942 5706 (84 4) 942 5705 [email protected]

Tõ n¨m 1993, Ch­¬ng tr×nh Giíi vµ Ph¸t triÓn cña UNICEF ®· gióp Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam thùc hiÖn dù ¸n hç trî tæng hîp cho phô n÷ nghÌo ë n«ng th«n. Dù ¸n kÕt hîp c¸c ho¹t ®éng tÝn dông vµ tiÕt kiÖm phôc vô môc ®Ých t¹o thu nhËp víi c¸c ho¹t ®éng truyÒn th«ng vµ xãa mï ch÷ hµnh dông nh»m c¶i thiÖn hµnh vi cña céng ®ång vÒ søc kháe, dinh d­ìng vµ ch¨m sãc trÎ em. Dù ¸n nµy ®· mang l¹i lîi Ých cho kho¶ng 65.000 phô n÷ nghÌo ë 28 tØnh. N¨m 1996, UNICEF phèi hîp víi UNDP vµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam x©y dùng tµi liÖu ®µo t¹o vÒ ph©n tÝch giíi. N¨m 1998, UNICEF x©y dùng mét b¨ng video phôc vô cho môc ®Ých tËp huÊn vÒ giíi. Tõ ®ã ®Õn nay, c¸c khãa tËp huÊn vÒ ph©n tÝch vµ n©ng cao nhËn thøc vÒ giíi ®· ®­îc tæ chøc, sö dông c¸c tµi liÖu tËp huÊn nãi trªn, cho kho¶ng 1000 c¸n bé chÝnh quyÒn cña 30 tØnh. Trong hai n¨m 1999-2000, ®· diÔn ra c¸c ho¹t ®éng t¨ng c­êng n¨ng lùc ph©n tÝch vÒ giíi th«ng qua tÊt c¶ c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n cña UNICEF, bao gåm viÖc tËp huÊn vÒ giíi vµ thiÕt lËp hÖ thèng c¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi trong V¨n phßng. Tõ n¨m 2001 trë ®i sÏ kh«ng cßn ch­¬ng tr×nh giíi ®éc lËp, vµ viÖc ph©n tÝch giíi sÏ ®­îc lång ghÐp vµo tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng ch­¬ng tr×nh cña UNICEF. UNICEF sÏ ®ång thêi t¨ng c­êng c¸c quyÒn cña phô n÷ vµ c¸c quyÒn cña trÎ em th«ng qua mét dù ¸n míi vÒ Thóc ®Èy quyÒn cña phô n÷ vµ trÎ em.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

65

HiÖn nay, UNICEF ®ang hç trî cho c¸c cuéc th¶o luËn vÒ kÕ ho¹ch ®­a néi dung gi¸o dôc vÒ quyÒn vµ giíi vµo c¸c tr­êng phæ th«ng. C¸c ®èi t¸c chÝnh nh­ ®¹i biÓu Quèc héi, c¶nh s¸t, c¸n bé kiÓm s¸t, thÈm ph¸n vµ c¸c c¸n bé kh¸c trong ChÝnh phñ, l·nh ®¹o ë c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c tæ chøc quÇn chóng còng nh­ b¶n th©n phô n÷ vµ trÎ em ®· ®­îc h­íng dÉn vµ tËp huÊn vÒ viÖc lång ghÐp quyÒn vµ giíi. Trong n¨m 2002, ba cuéc häp ®Þnh h­íng triÓn khai KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia míi v× sù tiÕn bé cña phô n÷ (2001 - 2005) ®· ®­îc tæ chøc víi sù tham dù cña 200 c¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi cña c¸c Bé chñ qu¶n vµ c¸c tØnh. §· tiÕn hµnh ph©n tÝch luËt ph¸p hiÖn hµnh cña ViÖt Nam trªn c¬ së so s¸nh víi C«ng ­íc quèc tÕ vÒ Xo¸ bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi Phô n÷ ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng khuyÕt thiÕu cÇn ph¶i kh¾c phôc. HiÖn ®ang tiÕn hµnh x©y dùng bé tµi liÖu tËp huÊn vÒ C«ng ­íc trªn vµ vÊn ®Ò giíi còng nh­ ®ang chuÈn bÞ cho viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé tËp huÊn nßng cèt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nµy. §· xuÊt b¶n mét sè Ên phÈm vÒ quyÒn vµ giíi phôc vô cho c¸c ®èi t¸c ë c¸c cÊp.

Tæ chøc Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn Hîp Quèc (UNIDO) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

UNIDO 25-29 Phan Béi Ch©u, Hµ Néi (84 4) 942 1495 (84 4) 942 2484 [email protected]

C¸c vÊn ®Ò vÒ giíi lµ mét bé phËn h÷u c¬ trong c¸c ho¹t ®éng cña UNIDO. Nãi chung, cã ba vÊn ®Ò liªn quan tíi phô n÷ ®­îc ®Æc biÖt chó träng trong lÜnh vùc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®ã lµ: (i) x©y dùng n¨ng lùc vµ t¨ng c­êng kü n¨ng; (ii) hç trî doanh nghiÖp n÷ trong c¸c doanh nghiÖp nhá; (iii) c«ng nghÖ thÝch hîp cho c«ng nghiÖp trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, UNIDO thùc hiÖn mét dù ¸n ë miÒn B¾c ViÖt Nam. Dù ¸n nµy ®µo t¹o c¸c doanh nghiÖp n÷ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm, cung cÊp cho hä nh÷ng kü n¨ng míi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. HiÖn nay, mét dù ¸n t­¬ng tù nh»m më réng m« h×nh ®µo t¹o nµy ®ang ®­îc triÓn khai ë miÒn Trung ViÖt Nam (2001 - 2004).

Quü Ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc cho Phô n÷ (UNIFEM) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

Th«ng qua Phßng Ph¸t triÓn x· héi vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, UNDP 25-29 Phan Béi Ch©u, Hµ Néi hoÆc V¨n phßng Khu vùc §«ng vµ §«ng Nam ¸: tÇng 5, Toµ nhµ LHQ, ®¹i lé Rajdamnern Nok, Bangkok, Thailand 10200 Thailand (66 2) 288 2093 Thailand (66 2) 280 6030 [email protected]

UNIFEM phÊn ®Êu t¨ng c­êng b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ vµ n©ng cao vÞ thÕ cña phô n÷. C¸c ho¹t ®éng cña UNIFEM trªn ph¹m vi toµn cÇu nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña ph­¬ng thøc tiÕp cËn dùa trªn c¸c quyÒn trong c¸c ho¹t ®éng ch­¬ng tr×nh vµ tËp trung vµo ba lÜnh vùc chÝnh: t¹o quyÒn cho phô n÷ trong c«ng t¸c qu¶n trÞ quèc gia vµ l·nh ®¹o; t¹o quyÒn cho phô n÷ trong lÜnh vùc kinh tÕ; vµ b¶o vÖ quyÒn con ng­êi cña phô n÷. ë ViÖt Nam, UNIFEM ®Æc biÖt chó träng t¨ng c­êng n¨ng lùc cho c¸c tæ chøc cña phô n÷ trong viÖc ph¶n ¸nh, trªn ph­¬ng diÖn tËp thÓ hoÆc c¸ nh©n, nh÷ng nhu cÇu vµ mèi quan t©m cña phô n÷ trong mäi qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ lËp kÕ ho¹ch. UNIFEM phèi hîp víi c¸c nhãm x· héi d©n sù cã tæ chøc, c¸c c¬ quan ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc thuéc LHQ vµ c¸c c¬ quan ph¸t triÓn kh¸c nh»m ®¶m b¶o cho phô n÷ ®­îc tiÕp cËn còng nh­ cã ®ñ vÞ thÕ

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

66

®Ó ®ßi c¸c quyÒn cña m×nh. §Æc biÖt, UNIFEM phÊn ®Êu ®¹t ®­îc môc tiªu xo¸ bá c¸c hµnh vi b¹o lùc ®èi víi phô n÷ ë ViÖt Nam còng nh­ t¨ng c­êng quan ®iÓm ho¹t ®éng g¾n víi c¸c quyÒn vµ quan t©m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò giíi nh»m kiÓm so¸t vµ ng¨n ngõa c¸c hµnh vi b¹o lùc ®èi víi phô n÷. Cho ®Õn nay, UNIFEM ®· tËp trung sö dông ®éi ngò chuyªn gia cña m×nh ®Ó hç trî c¸c ®èi t¸c quèc gia n©ng cao nhËn thøc cña céng ®ång vÒ c¸c hµnh vi b¹o lùc ®èi víi phô n÷ còng nh­ tuyªn truyÒn vËn ®éng söa ®æi luËt ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan tíi t×nh tr¹ng b¹o lùc trong gia ®×nh. ViÖt Nam cßn tham gia trong dù ¸n toµn cÇu cña UNIFEM vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi nh»m ®Èy lui t×nh tr¹ng l©y lan cña bÖnh dÞch HIV/AIDS còng nh­ t¨ng c­êng quan ®iÓm giíi vµ quyÒn trong c«ng t¸c kiÓm so¸t HIV. Mét lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c cña UNIFEM t¹i ViÖt Nam chó träng n©ng cao vÞ thÕ, n¨ng lùc cho phô n÷ trong lÜnh vùc kinh tÕ. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy, UNIFEM ®· hç trî cho viÖc h×nh thµnh vµ cñng cè Héi ®ång doanh nghiÖp n÷ quèc gia, lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam. Th«ng qua s¸ng kiÕn nµy, c¸c nhµ doanh nghiÖp n÷ trong n­íc giê ®©y ®· cã mét m¹ng l­íi hç trî chÝnh thøc cã kh¶ n¨ng tuyªn truyÒn vÒ nh÷ng mèi quan t©m vµ lîi Ých kinh doanh cña hä. Quan ®iÓm giíi ®· ®­îc lång ghÐp vµo m¹ng l­íi nµy, nhÊn m¹nh sù t«n träng ®èi víi c¸c quyÒn cña phô n÷, coi ®ã lµ yÕu tè c¬ b¶n trong tr¸ch nhiÖm x· héi cña c¸c c«ng ty vµ tËp qu¸n lao ®éng tèt.

Ch­¬ng tr×nh T×nh nguyÖn cña Liªn Hîp Quèc (UNV) §Þa chØ §iÖn tho¹i Fax E-mail

25-29 Phan Béi Ch©u, Hµ Néi (84 4) 942 1495 (84 4) 942 2267 [email protected]

TiÕn bé cña phô n÷ lµ mét néi dung chñ chèt trong c¸c ho¹t ®éng cña UNV. C¸c t×nh nguyÖn viªn LHQ céng t¸c chÆt chÏ víi phô n÷ nh»m x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trong céng ®ång cña hä vµ ®· gióp hä tiÕp cËn víi nh÷ng sù hç trî kü thuËt cÇn thiÕt. UNV chñ ®éng tuyÓn dông phô n÷ lµm t×nh nguyÖn viªn, hÕt søc coi träng sù ®ãng gãp ®Æc biÖt cña hä ®èi víi viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng to lín cña phô n÷ trong céng ®ång ë kh¾p n¬i trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam. Phô n÷ tham gia tÝch cùc trong Ch­¬ng tr×nh T×nh nguyÖn Quèc tÕ vµ Quèc gia cña Liªn Hîp Quèc. TÝnh ®Õn th¸ng 12 n¨m 2001, ®· cã 67 t×nh nguyÖn viªn LHQ c«ng t¸c t¹i ViÖt Nam, 30 ng­êi trong sè ®ã lµ phô n÷.

Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi 63 TrÇn H­ng §¹o, Hµ Néi (84 4) 943 3734-6 (84 4) 943 3740 [email protected]

HÇu hÕt c¸c dù ¸n do WHO hç trî ®Òu dùa rÊt nhiÒu vµo vai trß mµ phô n÷ ®¶m nhiÖm: lµm mÑ an toµn; tiªm chñng cho trÎ em; n­íc s¹ch; dinh d­ìng; ..v.v. Phô n÷ gãp phÇn ngµy cµng to lín vµo c¸c ho¹t ®éng t¨ng c­êng vµ b¶o vÖ søc khoÎ, ®Æc biÖt ë c¸c vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa vµ vïng khã kh¨n. WHO ®ang tÝch cùc thùc hiÖn môc tiªu c«ng b»ng giíi th«ng qua c¸c thñ tôc tuyÓn dông nh©n sù ®¶m b¶o c«ng b»ng vÒ c¬ héi cho nam giíi vµ phô n÷ khi xin viÖc.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

67

Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi/Bµ Ph¹m ThÞ Méng Hoa 63 Lý Th¸i Tæ, Hµ Néi (84 4) 934 6600 (84 4) 934 6597 [email protected]

Theo quan ®iÓm cña Ng©n hµng ThÕ giíi, giíi cã ý nghÜa quan träng xÐt vÒ gi¸ trÞ cña b¶n th©n vÊn ®Ò nµy còng nh­ v× nã liªn quan tíi c«ng b»ng, hiÖu qu¶ vµ tÝnh bÒn v÷ng cña ph¸t triÓn - hay nãi c¸ch kh¸c, nã liªn quan tíi chÊt l­îng ph¸t triÓn. MÆc dï ë ViÖt Nam, WB kh«ng tµi trî nh÷ng dù ¸n cô thÓ vÒ phô n÷, song vÊn ®Ò giíi ngµy cµng trë nªn quan träng h¬n trong c¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n cña WB. VÒ gãc ®é dù ¸n, môc tiªu ®Æt ra lµ ®¸nh gi¸ vµ gi¶i quyÕt c¸c khÝa c¹nh vµ t¸c ®éng vÒ giíi cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trªn c¬ së xem xÐt nh÷ng ¶nh h­ëng vÒ mÆt x· héi ngay tõ khi b¾t ®Çu x©y dùng dù ¸n. Ch­¬ng tr×nh viÖn trî c¸c dù ¸n nhá tµi trî cho c¸c tæ chøc x· héi d©n sù, bao gåm nh÷ng tæ chøc cã chøc n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò giíi. WB th­êng xuyªn mêi c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ giíi cña ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ tham gia mäi cuéc häp/héi nghÞ t­ vÊn vÒ ChiÕn l­îc Hç trî Quèc gia cña WB, c¸c B¸o c¸o Ph¸t triÓn ThÕ giíi, c¸c cuéc häp cña Nhãm T­ vÊn, .v.v. Trong qu¸ tr×nh ®èi tho¹i vÒ chÝnh s¸ch víi ChÝnh phñ ViÖt Nam, bªn c¹nh c¸c vÊn ®Ò kh¸c, WB ®· nªu ra c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi giíi vµ quyÒn së h÷u ®Êt ®ai, b¹o lùc còng nh­ bÊt b×nh ®¼ng giíi trong gia ®×nh. WB tÝch cùc tham gia Nhãm ®èi t¸c Hµnh ®éng vÒ Giíi ®Ó phèi hîp víi ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî kh¸c gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tuyªn truyÒn vµ chÝnh s¸ch vÒ giíi. Trong thêi gian tíi, vÊn ®Ò giíi vÉn lµ mét néi dung träng t©m trong c¸c ho¹t ®éng cña WB t¹i ViÖt Nam. C¸c biÖn ph¸p can thiÖp cña WB trong thêi gian võa qua vµ s¾p tíi bao gåm: • §· phèi hîp víi c¸c nhµ tµi trî kh¸c hç trî Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam (UBQGTBPN) tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh còng nh­ x©y dùng ChiÕn l­îc 10 n¨m vµ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ giai ®o¹n 2001 - 2005; • §· phèi hîp víi c¸c nhµ tµi trî kh¸c hç trî UBQGTBPN so¹n th¶o Khu«n khæ hîp t¸c vÒ giíi gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî; • §· hç trî UBQGTBPN thiÕt lËp mét nhãm c«ng t¸c ®Ó cung cÊp t­ liÖu cho ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo; • §· tæ chøc héi nghÞ víi sù tham gia cña c¸c c¬ quan vÒ giíi ë 6 n­íc §«ng ¸ nh»m ®Ò ra ph­¬ng h­íng lång ghÐp vÊn ®Ò giíi vµo c¸c chiÕn l­îc quèc gia vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo; • Nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò b¹o hµnh giíi còng nh­ c¬ héi b×nh ®¼ng theo luËt ph¸p cña ViÖt Nam vµ viÖc thùc thi luËt; • Thùc hiÖn thÝ ®iÓm quy ®Þnh c¸c giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt mang tªn c¶ hai vî chång; • §¸nh gi¸ chi tiÕt t¸c ®éng vÒ giíi cña c¸c dù ¸n hç trî ë n«ng th«n; • TËp huÊn cho c¸c c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp tØnh vÒ viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi trong ChiÕn l­îcToµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë c¸c cÊp ®Þa ph­¬ng; • Tµi trî cho viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi trong ch­¬ng tr×nh cña WB; • Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò giíi trong Ch­¬ng tr×nh TÝn dông hç trî xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo s¾p tíi.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

68

Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¸n bé vÒ Ph¸t triÓn x· héi vµ Giíi TÇng 7, Sun Red River Building, 23 Phan Chu Trinh, Hµ Néi (84 4) 933 1374 (84 4) 933 1373 [email protected]

N©ng cao vÞ thÕ cña phô n÷ lµ mét trong n¨m môc tiªu ph¸t triÓn chiÕn l­îc cña Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), bªn c¹nh c¸c môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn con ng­êi - trong ®ã cã viÖc kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè, qu¶n lý tèt tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr­êng. Th¸ng 6 n¨m 1998, ADB phª chuÈn “ChÝnh s¸ch Giíi vµ Ph¸t triÓn (GAD)”. ViÖc lång ghÐp ®­îc coi lµ chiÕn l­îc chÝnh ®Ó t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi. Giíi ®­îc coi lµ yÕu tè xuyªn suèt cã ¶nh h­ëng tíi mäi ho¹t ®éng x· héi, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Theo chÝnh s¸ch míi, c¸c vÊn ®Ò giíi sÏ ®­îc lång ghÐp vµo mäi ho¹t ®éng cña ADB, kÓ c¶ trong lÜnh vùc kinh tÕ vÜ m«, c¸c ngµnh cô thÓ, c¸c ho¹t ®éng cho vay vµ trî gióp kü thuËt. §Ó thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch GAD, mét “KÕ ho¹ch Hµnh ®éng vÒ Giíi vµ Ph¸t triÓn” trong toµn Ng©n hµng sÏ ®­îc x©y dùng, vµ chuyªn gia vÒ giíi ®· ®­îc tuyÓn vµo c¸c C¬ quan Th­êng tró ®Ó hç trî thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy. C¬ quan Th­êng tró cña ADB t¹i ViÖt Nam cã mét chuyªn gia vÒ giíi víi nhiÖm vô hç trî ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng vÒ giíi vµ ph¸t triÓn trong c¸c dù ¸n cho vay vµ trî gióp kü thuËt cña ADB, nh»m ®­a vÊn ®Ò giíi vµo c¸c dù ¸n ®­îc chän lùa vµ trî gióp kü thuËt vÒ GAD cho c¸c c¬ quan ®iÒu hµnh. Ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña ADB t¹i ViÖt Nam bao gåm nh÷ng dù ¸n cã ®èi t­îng hç trî cô thÓ lµ phô n÷ còng nh­ nh÷ng dù ¸n trong ®ã cã lång ghÐp vÊn ®Ò giíi. T¹i ViÖt Nam, c¸c dù ¸n vay vèn do ADB cung cÊp gãp phÇn trùc tiÕp gi¶i quyÕt nh÷ng quan t©m vÒ giíi bao gåm: c¶i thiÖn cuéc sèng ë c¸c tØnh miÒn Trung; d©n sè vµ søc khoÎ gia ®×nh; y tÕ n«ng th«n; cÊp n­íc; c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n; l©m nghiÖp; ®µo t¹o kü thuËt vµ d¹y nghÒ; gi¸o dôc phæ th«ng trung häc; ®µo t¹o gi¸o viªn; vµ tµi chÝnh n«ng th«n.

C¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng C¸c ho¹t ®éng tµi trî trong lÜnh vùc giíi vµ ph¸t triÓn Khi mèi quan t©m vÒ lÜnh vùc giíi vµ ph¸t triÓn t¨ng lªn th× viÖc thiÕt lËp m¹ng l­íi vµ trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c nhµ tµi trî trë nªn quan träng h¬n. C¸c nhµ tµi trî nªu d­íi ®©y, cïng víi LHQ, ®· thµnh lËp Nhãm tµi trî vÒ giíi. §©y lµ mét m¹ng l­íi bao gåm ®¹i diÖn cña c¸c tæ chøc tham gia tµi trî cho ho¹t ®éng vÒ giíi. Nhãm nµy häp hai th¸ng mét lÇn ®Ó chia sÎ th«ng tin vµ th¶o luËn c¸c ch­¬ng tr×nh ®ang vµ s¾p thùc hiÖn. C¸c cuéc häp nµy do c¸c tæ chøc thµnh viªn ®¨ng cai tæ chøc trªn c¬ së lu©n phiªn. Nh÷ng n¨m qua, con sè c¸c nhµ tµi trî t¹i ViÖt Nam thùc hiÖn lång ghÐp vÊn ®Ò giíi trong ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng tæng thÓ cña m×nh ngµy cµng t¨ng. D­íi ®©y lµ ho¹t ®éng cña nh÷ng tæ chøc tµi trî tÝch cùc nhÊt trong lÜnh vùc giíi.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

69

C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ èt-xtr©y-lia (AusAID) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ èt-xtr©y-lia, §¹i sø qu¸n èt-xtr©y-lia 8 §µo TÊn, quËn Ba §×nh, Hµ Néi (84 4) 831 7754 (84 4) 831 7706 C¸n bé liªn l¹c vÒ giíi - Bµ NguyÔn Thanh Tó - sè m¸y lÎ: 175 [email protected]

ChÝnh phñ èt-xtr©y-lia cam kÕt m¹nh mÏ vÒ viÖc t¨ng c­êng c¬ héi b×nh ®¼ng cho nam giíi vµ phô n÷ víi vai trß lµ ng­êi tham gia vµ thô h­ëng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. NhËn thøc râ ®iÒu nµy, C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ èt-xtr©y-lia (AusAID) ®Ò ra môc tiªu lång ghÐp quan ®iÓm giíi vµo mäi ho¹t ®éng tµi trî cña c¬ quan nµy t¹i ViÖt Nam. VÊn ®Ò giíi ®­îc xem xÐt trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ngµnh vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c; trong viÖc x©y dùng vµ ®Ò ra ­u tiªn cho tÊt c¶ c¸c ch­¬ng tr×nh; còng nh­ trong mäi c«ng ®o¹n trong chu tr×nh dù ¸n cña AusAID. ViÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi lµ mét néi dung quan träng trong c¸c ho¹t ®éng cña AusAID thuéc c¸c lÜnh vùc ­u tiªn chÝnh cña c¬ quan nµy t¹i ViÖt Nam, cô thÓ lµ: ph¸t triÓn n«ng th«n, cÊp n­íc vµ vÖ sinh m«i tr­êng, qu¶n trÞ quèc gia còng nh­ trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ y tÕ vµ phßng chèng HIV/AIDS. VÝ dô: • Nam giíi vµ phô n÷ ®ang ®­îc h­ëng thô lîi Ých mét c¸ch b×nh ®¼ng tõ viÖc cÊp n­íc s¹ch ë n¨m thÞ x·. Phô n÷ ®· tham gia x©y dùng hÖ thèng cÊp n­íc, cñng cè tæ chøc cña c«ng ty cÊp n­íc còng nh­ trong c¸c chiÕn dÞch tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc vÒ y tÕ c«ng céng vµ ph¸t triÓn céng ®ång. • Phô n÷ ®­îc h­ëng mét nöa trong sè 150 häc bæng du häc t¹i èt-xtr©y-lia hµng n¨m. • Dù ¸n Ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, hiÖn ®ang hç trî dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ c¬ b¶n t¹i bèn tØnh, nh»m phôc vô cho ®èi t­îng phô n÷ vµ trÎ em. • AusAID cßn tµi trî th«ng qua c¸c NGO vµ Ch­¬ng tr×nh Ho¹t ®éng quy m« nhá phôc vô c¸c dù ¸n cã môc tiªu n©ng cao vÞ thÕ vµ n¨ng lùc cho phô n÷ ë cÊp quèc gia, tØnh vµ huyÖn, th«ng qua c¸c ho¹t ®éng nh­ t¨ng c­êng n¨ng lùc cho Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam, c¸c ch­¬ng tr×nh tÝn dông, y tÕ, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, nhËn thøc vÒ AIDS vµ c¸c ch­¬ng tr×nh an ninh l­¬ng thùc.

C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ Ca-na-®a (CIDA) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

§¹i sø qu¸n Cana®a 31 Hïng V­¬ng, Hµ Néi (84 4) 823 5500 (84 4) 843 5560 [email protected]

§¹i sø qu¸n Cana®a t¹i Hµ Néi thÓ hiÖn cam kÕt m¹nh mÏ cña C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ Cana®a (CIDA) vÒ viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi vµo tÊt c¶ c¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n cña c¬ quan nµy. HiÖn nay, ch­¬ng tr×nh cña CIDA t¹i ViÖt Nam cã hai quü tµi trî dù ¸n nhá dµnh cho c¸c tæ chøc ë ViÖt Nam nh»m hç trî c¸c ho¹t ®éng vÒ giíi do ®Þa ph­¬ng ®Ò ra. §ã lµ Quü Cana®a tËp trung vµo lÜnh vùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ Quü Hç trî S¸ng kiÕn vÒ X· héi vµ Phô n÷ (SWIF) tËp trung n©ng cao vai trß cña phô n÷ trong x· héi ViÖt Nam th«ng qua viÖc hç trî cho nh÷ng s¸ng kiÕn vÒ chÝnh s¸ch nh­ c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn C­¬ng lÜnh Hµnh ®éng B¾c Kinh. Hai quü nµy mang tÝnh chÊt ®¸p øng yªu cÇu thùc tÕ vµ v× vËy, §¹i sø qu¸n Cana®a vµ CIDA hoan nghªnh c¸c ®Ò ¸n vÒ c¸c c¸c vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi vµ phô n÷ trong lÜnh vùc ph¸t triÓn ë ViÖt Nam.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

70

ChÝnh phñ §an M¹ch (DANIDA) §Þa chØ §iÖn tho¹i Fax E-mail

19 §iÖn Biªn Phñ, Hµ Néi (84 4) 823 1888 (84 4) 823 1999 [email protected]

Néi dung quan träng trong Ch­¬ng tr×nh Hç trî Ph¸t triÓn cña §an M¹ch lµ lång ghÐp lîi Ých cña phô n÷ vµo c¸c ho¹t ®éng hç trî ph¸t triÓn tæng thÓ vµ tÊt c¶ c¸c dù ¸n. Giíi ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò xuyªn suèt cña tÊt c¶ c¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n do DANIDA hç trî. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ triÓn khai ba lÜnh vùc hîp t¸c träng t©m gi÷a §an M¹ch vµ ViÖt Nam (®ã lµ n«ng nghiÖp, thuû s¶n vµ thuû lîi), ph¹m vi quan t©m tíi c¸c khÝa c¹nh giíi ®· ®­îc x¸c ®Þnh khi x©y dùng tÊt c¶ c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî theo ngµnh. ViÖc ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o vÒ gãc ®é giíi ®· ®­îc tiÕn hµnh, trong ®ã ®· ®Ò xuÊt c¸c ph­¬ng ph¸p míi cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi sù ph©n chia vai trß truyÒn thèng cña nam giíi vµ phô n÷. ViÖc ph©n tÝch c¸c lÜnh vùc ngµnh nghÒ sö dông lao ®éng n÷ nh­ chÕ biÕn vµ nu«i trång thuû s¶n còng ®· ®­îc tiÕn hµnh. Nh÷ng viÖc ph©n tÝch nµy nh»m tr¸nh lµm t¨ng thªm g¸nh nÆng c«ng viÖc cho phô n÷ bªn c¹nh nh÷ng viÖc lµm hµng ngµy vèn ®· bËn rén cña hä. Ngoµi ra, th«ng qua Quü tµi trî ®Þa ph­¬ng, §¹i sø qu¸n §an M¹ch ®· hç trî tµi chÝnh cho mét sè dù ¸n cô thÓ vÒ phô n÷ nh­: • Héi th¶o vÒ c¸c nhµ khoa häc n÷ b­íc vµo ThÕ kû 21 • Héi nghÞ thµnh lËp tæ chøc phô n÷ trong ngµnh thuû s¶n ë ViÖt Nam • Hç trî c¸c ®¹i biÓu cña Uû ban Quèc gia v× Sù tiÕn bé cña Phô n÷ tham gia §¹i héi lÇn thø 2 cña M¹ng l­íi Toµn cÇu cña Phô n÷ trong lÜnh vùc ChÝnh trÞ • Hç trî x©y dùng B¸o c¸o nghiªn cøu c¬ së vÒ Giíi vµ B¹o lùc. • TËp huÊn øng cö viªn n÷ trong ®ît bÇu cö Héi ®ång Nh©n d©n n¨m 1999 Th¸ng 9 n¨m 2000, Quü T¨ng c­êng B×nh ®¼ng giíi cña Thôy §iÓn vµ §an M¹ch t¹i ViÖt Nam ®· ®­îc thµnh lËp víi sù hîp t¸c cña §¹i sø qu¸n Thôy §iÓn ë Hµ Néi. Môc ®Ých cña Quü nµy lµ t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi vµ ph¸t triÓn x· héi d©n sù ë ViÖt Nam. ¦u tiªn hç trî cho nh÷ng nhãm n«ng d©n vµ phô n÷ nghÌo ë n«ng th«n, vïng s©u vïng xa vµ miÒn nói th«ng qua c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ còng nh­ c¸c s¸ng kiÕn c¸ nh©n. Quü nµy cã thêi gian ho¹t ®éng trong ba n¨m (2000 - 2003) vµ cã kh¶ n¨ng kÐo dµi thªm.

ChÝnh phñ PhÇn Lan §Þa chØ §iÖn tho¹i Fax E-mail

31 Hai Bµ Tr­ng, Hµ Néi (84 4) 826 6788 (84 4) 826 6766 [email protected]

ChÝnh phñ PhÇn Lan lu«n phÊn ®Êu ph¸t huy tèi ®a c¸c c¬ héi ph¸t triÓn cho nam giíi vµ phô n÷, trong ®ã quan t©m ®Æc biÖt tíi ®èi t­îng phô n÷ chÞu thiÖt thßi nh­ phô n÷ d©n téc thiÓu sè. ViÖc lång ghÐp giíi vµo ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn ®­îc coi lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu chÝnh cã mèi liªn quan víi nhau trong quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn cña PhÇn Lan: xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng, t¨ng c­êng b×nh ®¼ng, d©n chñ vµ quyÒn con ng­êi. C¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò giíi ®· ®­îc ®­a vµo c¸c dù ¸n do PhÇn Lan hç trî ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n nh­ Ch­¬ng tr×nh Hîp t¸c vÒ l©m nghiÖp ViÖt Nam - PhÇn Lan ë tØnh B¾c C¹n, Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn n«ng th«n ë Qu¶ng TrÞ, Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn n«ng th«n ë Thõa Thiªn HuÕ vµ Dù ¸n Ch¨m sãc søc khoÎ bµ mÑ vµ trÎ em ë tØnh NghÖ An. Trong Ch­¬ng tr×nh

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

71

Hîp t¸c vÒ l©m nghiÖp ViÖt Nam - PhÇn Lan ë tØnh B¾c C¹n, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ giai ®o¹n 1 cho thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i quan t©m h¬n ®Õn c¸c vÊn ®Ò giíi nãi chung vµ sù tham gia cña phô n÷ trong lÜnh vùc ®µo t¹o, tËp huÊn nãi riªng. Trong giai ®o¹n 2, Héi Liªn hiÖp Phô n÷ tham gia tÝch cùc vµo viÖc triÓn khai ch­¬ng tr×nh. VÝ dô, Ch­¬ng tr×nh ®· tæ chøc tËp huÊn vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi vµ ®Êt ®ai. PhÇn Lan cßn hç trî c¸c dù ¸n quy m« nhá mang l¹i lîi Ých trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cho phô n÷. Mét sù kiÖn quan träng ph¶n ¸nh sù hç trî mang tÝnh chiÕn l­îc cña chÝnh phñ PhÇn Lan ®èi víi vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi, ®ã lµ viÖc thµnh lËp Quü Hîp t¸c ®Þa ph­¬ng do §¹i sø qu¸n PhÇn Lan qu¶n lý. B×nh ®¼ng cïng víi quyÒn con ng­êi, d©n chñ vµ qu¶n trÞ quèc gia lµ nh÷ng tiªu chÝ chñ yÕu ®Ó tiÕp nhËn sù hç trî cña Quü nµy. Cam kÕt tµi trî ®Çu tiªn tõ Quü nµy ®­îc ®­a ra vµo th¸ng 6 n¨m 2000 khi PhÇn Lan ký tho¶ thuËn hç trî tµi chÝnh cho ho¹t ®éng cña Ban Th­ ký cña Nhãm C«ng t¸c Kü thuËt vÒ Giíi thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n trong thêi gian 18 th¸ng, b¾t ®Çu tõ th¸ng 7 n¨m 2000.

ChÝnh phñ NhËt B¶n §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

TÇng 11, Trung t©m Th­¬ng m¹i Daeha 360 Kim M·, Hµ Néi (84 4) 831 0005 / 831 0008 / 831 5560 / 831 5570 (84 4) 835 5509 [email protected]

§¹i sø qu¸n NhËt B¶n hç trî cho lÜnh vùc phô n÷ vµ ph¸t triÓn (WAD) th«ng qua Ch­¬ng tr×nh tµi trî c¸c dù ¸n cÊp c¬ së ë §ång b»ng s«ng Cöu Long vµ tØnh NghÖ An. C¬ quan Hîp t¸c Quèc tÕ NhËt B¶n (JICA) hç trî cho Dù ¸n Søc khoÎ sinh s¶n ë tØnh NghÖ An víi sù phèi hîp cña Tæ chøc Hîp t¸c Quèc tÕ vÒ KÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh cña NhËt B¶n (JOICFP). Giai ®o¹n 1 cña dù ¸n (6/1997- 5/2000) ®· hç trî n©ng cao søc khoÎ sinh s¶n cho phô n÷ ë 244 x· cña 8 trong sè 19 huyÖn thuéc tØnh NghÖ An. Giai ®o¹n 2 b¾t ®Çu tõ th¸ng 9 n¨m 2000, víi thêi gian thùc hiÖn lµ 5 n¨m vµ hç trî cho 467 x· cña c¸c huyÖn, thÞ cßn l¹i trong tØnh.

ChÝnh phñ Hµ Lan §Þa chØ §iÖn tho¹i Fax E-mail

TÇng 6, Toµ nhµ v¨n phßng Daeha, 360 Kim M·, Hµ Néi (84 4) 8315650 (84 4) 8315655 [email protected]

Tõ n¨m 1993, Hµ Lan ®· gióp mét sè tæ chøc t¨ng c­êng sù tham gia cña phô n÷ vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, n©ng cao nhËn thøc vÒ giíi vµ hç trî ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n. Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam lµ mét ®èi t¸c quan träng vµ th­êng gi÷ vai trß thiÕt yÕu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n. Hµ Lan hç trî kinh phÝ cho mét sè ho¹t ®éng sau Héi nghÞ B¾c Kinh, kÓ c¶ viÖc hç trî cho dù ¸n cña Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp quèc vµ Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷, nh»m n©ng cao n¨ng lùc thùc hiÖn C­¬ng lÜnh Hµnh ®éng B¾c Kinh. Ngoµi ra, ch­¬ng tr×nh hîp t¸c cña Hµ Lan cßn tËp trung c¶i thiÖn t×nh h×nh dinh d­ìng cña phô n÷ vµ trÎ em còng nh­ t¨ng c­êng c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu trong lÜnh vùc y tÕ. Th«ng qua Quü cña Phô n÷ ®Þa ph­¬ng, Hµ Lan cung cÊp nh÷ng dù ¸n quy m« nhá ®Ó hç trî cho c«ng t¸c nghiªn cøu, ®µo t¹o vµ c¸c s¸ng kiÕn cña ®Þa ph­¬ng liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò giíi.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

72

ChÝnh phñ BØ

§Þa chØ §iÖn tho¹i Fax E-mail

49 Hai Bµ Tr­ng, Hµ Néi (84 4) 934 6177/8 (84 4) 934 6184 [email protected]

Trong khu«n khæ ch­¬ng tr×nh hîp t¸c song ph­¬ng, n¨m 1997 ChÝnh phñ BØ vµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam ®· nhÊt trÝ vÒ mét dù ¸n t¨ng c­êng n¨ng lùc thÓ chÕ cña Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam ®Ó qu¶n lý c¸c ch­¬ng tr×nh tiÕt kiÖm vµ tÝn dông cho phô n÷ nghÌo ë n«ng th«n. Môc tiªu cña dù ¸n tÝn dông ViÖt-BØ (VBCP) lµ thiÕt lËp mét hÖ thèng qu¶n lý tÝn dông tµi chÝnh bÒn v÷ng b»ng c¸ch n©ng cao n¨ng lùc cña Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam trong viÖc hç trî nh÷ng ng­êi nghÌo vµ nh÷ng phô n÷ n«ng th«n chÞu thiÖt thßi tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô tiÕt kiÖm vµ tÝn dông cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. VBCP lµ mét thÓ chÕ tµi chÝnh quy m« nhá cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh (tÝn dông vµ tiÕt kiÖm) vµ phi tµi chÝnh (t­ vÊn kinh doanh) cho phô n÷ nghÌo ë n«ng th«n. ChÝnh phñ BØ cßn tµi trî cho dù ¸n “Ph¸t triÓn doanh nghiÖp n÷ ë miÒn Trung ViÖt Nam (§µ N½ng)” cña UNIDO.

C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn cña Thôy SÜ (SDC) §Þa chØ Phone Fax E-mail

TÇng 16, Toµ nhµ V¨n phßng Trung t©m Melia 44B Lý Th­êng KiÖt, Hµ Néi, ViÖt Nam (84 4) 934 6627 (84 4) 934 6633 [email protected]

B×nh ®¼ng giíi ®­îc x¸c ®Þnh lµ quyÒn tù do cña c¸ nh©n ®­îc ph¸t triÓn nh÷ng n¨ng lùc cña b¶n th©n vµ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh lùa chän mµ kh«ng bÞ h¹n chÕ bëi vai trß giíi. B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ nam giíi vµ phô n÷ ®­îc h­ëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng c¸c hµng ho¸ cã gi¸ trÞ vÒ mÆt x· héi, c¸c c¬ héi, c¸c nguån lùc vµ c¸c ho¹t ®éng khen th­ëng. Môc tiªu ®Æt ra kh«ng ph¶i lµ phô n÷ vµ nam giíi trë nªn hoµn toµn nh­ nhau mµ lµ hä cã c¸c c¬ héi vµ c¸c quyÒn b×nh ®¼ng bÒn v÷ng trong cuéc sèng. (Thùc tiÔn c«ng t¸c giíi cña SDC - Bé tµi liÖu h­íng dÉn vÒ t¸c nghiÖp cho SDC vµ c¸c ®èi t¸c). ViÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi lµ chiÕn l­îc tæng thÓ do SDC thùc hiÖn nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu b×nh ®¼ng giíi còng nh­ ®¶m b¶o r»ng ho¹t ®éng cña SDC vµ c¸c ®èi t¸c kh«ng gãp phÇn duy tr× nh÷ng sù bÊt b×nh ®¼ng. ViÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®æi míi vÒ môc tiªu ph¸t triÓn, ph­¬ng thøc tiÕp cËn vµ v¨n ho¸ tæ chøc cña SDC nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu riªng cña phô n÷ vµ nam giíi vµ mang l¹i nh÷ng lîi Ých b×nh ®¼ng cho hä. V¨n phßng §iÒu phèi Khu vùc Mª K«ng (COOF) cña SDC cam kÕt lång ghÐp vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi nh»m gióp ViÖt Nam: • T¨ng c­êng vÞ thÕ b×nh ®¼ng cña nam giíi vµ phô n÷ vÒ c¸c mÆt x· héi, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ theo c¸c quyÒn, n¨ng lùc vµ tr×nh ®é cña hä. • Ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc cña céng ®ång, huy ®éng tr×nh ®é, kü n¨ng sèng, kinh nghiÖm, kiÕn thøc vµ nguån lùc cña d©n c­ trong céng ®ång, • §¹t ®­îc c¸c môc tiªu nªu trong KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia v× sù TiÕn bé cña phô n÷ ViÖt Nam (lÇn thø hai) vµ ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo liªn quan tíi sù ph¸t triÓn mang tÝnh c©n b»ng vÒ giíi.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

73

Bªn c¹nh sù hç trî cô thÓ cho Trung ­¬ng Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ Nhãm C«ng t¸c Kü thuËt vÒ Giíi thuéc Bé NN&PTNT, SDC cßn gióp c¸c dù ¸n cña c¬ quan nµy ë ViÖt Nam vµ khu vùc lång ghÐp vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi trong c¸c dù ¸n ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng lång ghÐp bao gåm: 1. Gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc vÒ giíi trong ph¹m vi c¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n cña SDC th«ng qua c¸c líp tËp huÊn, c¸c héi th¶o, c¸c bµi tr×nh bµy vµ c¸c chuyÕn th¨m quan, 2. Tuyªn truyÒn vÒ cam kÕt vµ sù hîp t¸c gi÷a c¸c nhµ tµi trî, c¸c ngµnh, c¸c dù ¸n vµ víi c¸c ®èi t¸c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò vµ ho¹t ®éng liªn quan ®Õn giíi, 3. KhuyÕn khÝch viÖc chia sÎ vµ häc hái kinh nghiÖm, tËp qu¸n lång ghÐp vÊn ®Ò giíi, 4. Hç trî vµ t­ vÊn cho c¸c dù ¸n vµ c¸c ®èi t¸c cña SDC vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn giíi vµ c¸c ho¹t ®éng lång ghÐp, 5. Ph©n bæ nguån lùc hîp lý ®Ó gióp cho viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi trong c¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n do SDC hç trî, 6. §¶m b¶o c¸c dù ¸n gãp phÇn thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu b×nh ®¼ng giíi trong KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia v× sù TiÕn bé cña phô n÷ ViÖt Nam (lÇn thø hai) vµ ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.

C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn Quèc tÕ Thôy §iÓn (SIDA) §Þa chØ §iÖn tho¹i Fax E-mail

2 Nói Tróc, V¹n Phóc, Hµ Néi (844) 845 4824 / 845 4825 / / 823 5853 / 823 5854 (84 4) 823 2195 [email protected]

Trong quan hÖ hîp t¸c song ph­¬ng, chÝnh s¸ch cña SIDA lµ ®¶m b¶o lång ghÐp vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi vµo tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng. Trong c¸c ch­¬ng tr×nh lín, vÝ dô nh­ trong lÜnh vùc y tÕ vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, th­êng cã mét chuyªn gia cña c«ng ty t­ vÊn ®¶m nhiÖm viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi. SIDA hç trî ®Æc biÖt cho viÖc t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi vµ quyÒn cña phô n÷ th«ng qua: 1)

C¸c dù ¸n do Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam thùc hiÖn, T¨ng c­êng thÓ chÕ ®Ó hç trî Héi Liªn hiÖp Phô n÷ tæ chøc c¸c kho¸ tËp huÊn n©ng cao n¨ng lùc cho c¸n bé n÷ ë cÊp Trung ­¬ng vµ cÊp ®Þa ph­¬ng, Tæ chøc kh¶o s¸t, nghiªn cøu vµ héi th¶o vÒ vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi, quyÒn cña phô n÷ vµ phô n÷ lµm l·nh ®¹o trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, T¨ng c­êng c¸c quyÒn vÒ kinh tÕ cña phô n÷ b»ng c¸ch thiÕt lËp mét sè trung t©m d¹y nghÒ cÊp tØnh, XuÊt b¶n c¸c Ên phÈm vµ truyÒn th«ng. C¸c dù ¸n hç trî cña Thuþ §iÓn th«ng qua Héi Liªn hiÖp Phô n÷ tõ n¨m 1996 ®· ®­îc ®¸nh gi¸ trong n¨m 2000 vµ sù hç trî tiÕp theo ®ang ®­îc xem xÐt.

2)

Quü hç trî vÒ giíi cña Thôy §iÓn ®· ®­îc thiÕt lËp n¨m 1997 víi môc tiªu hç trî c¸c s¸ng kiÕn ë cÊp c¬ së nh»m t¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi vµ x· héi d©n sù. Cho ®Õn nay, Quü nµy ®· hç trî nhiÒu dù ¸n quy m« nhá, bao gåm c¸c h×nh thøc tËp huÊn kh¸c nhau, nghiªn cøu, c¸c sù kiÖn t¹i céng ®ång vµ c¸c th­ viÖn nhá. Tõ th¸ng 9 n¨m 2000, Quü nµy sÏ nhËn ®­îc sù phèi hîp hç trî cña Thôy §iÓn vµ §an M¹ch.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

74 /75

C¸c tæ chøc trong n­íc cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam Trung t©m Nghiªn cøu Giíi, M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng (GENDCEN) §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

202 B5 khu tËp thÓ VÜnh Hå, §èng §a, Hµ Néi, ViÖt Nam (84 4) 853 3860 Fax (84 4) 563 6486 [email protected]; gendcen@ hn.vnn.vn

GENDCEN lµ mét c¬ quan phi chÝnh phñ vµ phi lîi nhuËn trùc thuéc Héi Kinh tÕ ViÖt Nam. Trung t©m ®­îc thµnh lËp th¸ng 1 n¨m 1998. Trung t©m cã mét m¹ng l­íi c¸n bé chuyªn m«n thuéc nhiÒu ngµnh kh¸c nhau nh­ kinh tÕ, n«ng l©m, x· héi häc vµ c¸c ngµnh kü thuËt kh¸c. Trung t©m tiÕn hµnh nghiªn cøu, ph©n tÝch vµ t­ vÊn trong c¸c lÜnh vùc nh­: (i) t¸c ®éng cña c¶i c¸ch kinh tÕ vµ sù chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®èi víi c¸c nhãm d©n c­ kh¸c nhau trong x· héi, bao gåm c¶ sù thay ®æi c¸c mèi quan hÖ vÒ giíi; (ii) t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè kinh tÕ-x· héi ®èi víi m«i tr­êng, bao gåm l©m nghiÖp, c¸c khu vùc ven biÓn vµ viÖc giao ®Êt; vµ (iii) ph©n tÝch nghÌo ®ãi vµ t¹o thu nhËp, viÖc lµm cho nh÷ng nhãm ®èi t­îng dÔ bÞ tæn th­¬ng.

Trung t©m Hç trî Gi¸o dôc vµ N©ng cao n¨ng lùc cho Phô n÷ (CEPEW) §Þa chØ §iÖn tho¹i/ Fax

113 D1 Trung Tù, §èng §a, Hµ Néi (84 4) 572 6789; E-mail [email protected]

§­îc thµnh lËp n¨m 1997, Trung t©m Hç trî Gi¸o dôc vµ N©ng cao n¨ng lùc cho Phô n÷ phÊn ®Êu t¨ng c­êng n¨ng lùc cho phô n÷ nh»m ®¹t ®­îc b×nh ®¼ng giíi vµ n©ng cao vÞ thÕ cña phô n÷ ë nhµ vµ trong gia ®×nh. NhiÖm vô chÝnh cña Trung t©m bao gåm t¨ng c­êng n¨ng lùc, x©y dùng, phæ biÕn c¸c c¬ së båi d­ìng kiÕn thøc cho phô n÷ vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n t¹i céng ®ång nh»m c¶i thiÖn chÊt l­îng cuéc sèng cña phô n÷. Trung t©m tiÕn hµnh c«ng t¸c nghiªn cøu trong c¸c lÜnh vùc nh­ gi¸o dôc trÎ em g¸i, phô n÷ víi vai trß l·nh ®¹o vµ ra quyÕt ®Þnh ë tÊt c¶ c¸c cÊp. Trung t©m thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh tËp huÊn cho nam n÷ l·nh ®¹o ®Þa ph­¬ng vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi, c¸c líp d¹y nghÒ cho phô n÷ nghÌo ë ®Þa ph­¬ng vµ c¸c líp båi d­ìng kü n¨ng kinh doanh quy m« nhá cho phô n÷ n«ng th«n. Trung t©m cßn triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn dùa vµo céng ®ång nh­: • t¹o thu nhËp vµ ch¨m sãc søc khoÎ cho phô n÷. • n©ng cao kü n¨ng lµm kinh tÕ gia ®×nh cña phô n÷ • d¹y nghÒ cho phô n÷ • phßng chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ ë c¸c céng ®ång cÊp c¬ së • thiÕt lËp c©u l¹c bé “Phô n÷ vµ §êi sèng” nh»m t¹o c¬ héi cho phô n÷ chia sÎ kiÕn thøc, kü n¨ng vµ kinh nghiÖm sèng • giíi vµ viÖc thùc hiÖn NghÞ ®Þnh vÒ Quy chÕ D©n chñ ë c¬ së.

Trung t©m Nghiªn cøu khoa häc vÒ Gia ®×nh vµ Phô n÷ (CEFAWS) §Þa chØ §iÖn tho¹i §T di ®éng E-mail Trang Web

6 §inh C«ng Tr¸ng, quËn Hoµn KiÕm, Hµ Néi, ViÖt Nam (84 4) 933 0435; 933 2890; 933 1744 (84 0) 913 214 155 (Gi¸m ®èc); Fax (84 4) 933 2890 [email protected]; [email protected] http://www.vngender.edu.vn

Trung t©m Nghiªn cøu khoa häc vÒ Gia ®×nh vµ Phô n÷ (CEFAWS) lµ c¬ quan quèc gia nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò gia ®×nh vµ giíi ë ViÖt Nam. ChÝnh phñ ViÖt Nam thµnh lËp CEFAWS vµo n¨m 1987. §©y lµ c¬ quan ®Çu tiªn t¹i ViÖt Nam chuyªn nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò gia ®×nh vµ giíi. C¸c ho¹t ®éng chÝnh cña Trung t©m lµ nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi phô n÷, gia ®×nh vµ giíi còng nh­ tiÕn hµnh c¸c héi nghÞ, héi th¶o, c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ c¸c biÖn ph¸p can thiÖp nh»m t¨ng c­êng b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng giíi. Chøc n¨ng cña Trung t©m lµ cung cÊp c¬ së khoa häc ®Ó gióp ChÝnh phñ trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh liªn quan tíi phô n÷, gia ®×nh vµ giíi.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

75

C¸c môc tiªu chÝnh cña CEFAWS lµ cung cÊp cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng nh­ ng­êi d©n nh÷ng kiÕn thøc khoa häc c¬ b¶n vÒ phô n÷ vµ gia ®×nh th«ng qua c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Trung t©m, phôc vô cho cuéc ®Êu tranh v× sù tiÕn bé cña phô n÷, b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng giíi; thay mÆt phô n÷, ph¶n ¸nh c¸c quyÒn vµ lîi Ých cña chÞ em th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn vµ can thiÖp cña Trung t©m nh­ hç trùc tiÕp cho phô n÷ d©n téc thiÓu sè, phô n÷ bÞ thiÖt thßi vµ gia ®×nh hä còng nh­ tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o, më c¸c líp tËp huÊn nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ b×nh ®¼ng giíi, xuÊt b¶n c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, in Ên vµ phæ biÕn c¸c tê r¬i vÒ quyÒn cña phô n÷, b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng giíi. CEFAWS cã c¸c kªnh th«ng tin sau ®©y: • T¹p chÝ “Nghiªn cøu khoa häc vÒ phô n÷” (ra hai th¸ng mét lÇn b»ng tiÕng ViÖt víi phÇn tãm t¾t b»ng tiÕng Anh) • T¹p chÝ “Nghiªn cøu khoa häc vÒ gia ®×nh vµ phô n÷” (ra mçi n¨m hai lÇn b»ng tiÕng Anh) • B¶n tin “Nghiªn cøu vµ ®µo t¹o vÒ giíi” (ra hai th¸ng mét lÇn b»ng tiÕng ViÖt) • Trang Web “Giíi” (b»ng tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh): http://www.vngender.edu.vn • Th­ viÖn chuyªn l­u tr÷ c¸c b¸o c¸o, tµi liÖu nghiªn cøu vÒ giíi, phô n÷ vµ gia ®×nh víi h¬n 4000 ®Çu s¸ch, h¬n 2000 cuèn tµi liÖu ®Æc biÖt ch­a xuÊt b¶n, h¬n 1000 cuèn t¹p chÝ, 60 ®Çu t¹p chÝ vµ nhiÒu Ên phÈm kh¸c cña CEFAWS. C¸c ho¹t ®éng cña CEFAWS bao gåm: • Më c¸c líp tËp huÊn vÒ b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng giíi • TiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ giíi, phô n÷ vµ gia ®×nh • Cung cÊp dÞch vô t­ vÊn cho c¸c c¬ quan liªn quan tíi phô n÷ • Phæ biÕn th«ng tin vÒ b×nh ®¼ng giíi, quyÒn cña phô n÷, v.v.. th«ng qua nhiÒu lo¹i Ên phÈm vµ trang Web • TiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng can thiÖp vÒ quyÒn vµ lîi Ých cña phô n÷ • TiÕn hµnh c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng giíi

Trung t©m Søc kháe sinh s¶n vµ gia ®×nh (RAFH) §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

C12 B·i C¸t Linh, §èng §a, Hµ Néi (84 4) 823 4288; Fax (84 4) 823 4288 [email protected]

RAFH ®­îc thµnh lËp n¨m 1993 vµ ho¹t ®éng nh­ mét tæ chøc phi chÝnh phñ, ®­îc Së Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng cÊp giÊy phÐp. Ho¹t ®éng chÝnh cña Trung t©m tËp trung vµo viÖc nghiªn cøu c¸c bÖnh viªm nhiÔm ®­êng sinh s¶n, c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®­êng t×nh dôc, gi¸o dôc søc khoÎ vµ giíi tÝnh. Trung t©m cßn tham gia t­ vÊn vÒ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh vµ phßng tr¸nh c¸c bÖnh l©y nhiÔm qua ®­êng t×nh dôc còng nh­ huy ®éng nam giíi tham gia kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. Trung t©m tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o tËp huÊn viªn cho c¸c nh©n viªn y tÕ, hé sinh, y t¸, nh©n viªn y tÕ céng ®ång vµ nh÷ng c¸n bé t­ vÊn vÒ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh.

Trung t©m Nghiªn cøu lao ®éng n÷, Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

2 §inh LÔ, Hµ Néi (84 4) 826 9732, §T di ®éng: 0903221002; [email protected]

Fax

(84 4) 826 9733

Trung t©m Nghiªn cøu lao ®éng n÷ ®­îc thµnh lËp n¨m 1994 trùc thuéc ViÖn Khoa häc lao ®éng vµ C¸c vÊn ®Ò X· héi (Bé L§TBXH). Trung t©m ®· xuÊt b¶n mét sè cuèn s¸ch sö dông nh÷ng sè liÖu ®­îc t¸ch biÖt vÒ giíi trong lÜnh vùc phô n÷ vµ lao ®éng ë ViÖt Nam còng nh­ ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu c¸c

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

76

vÊn ®Ò vÒ lao ®éng n÷ nh­ ®iÒu kiÖn lµm viÖc, l­¬ng, c¸c tiªu chuÈn lao ®éng vµ b¶o hiÓm x· héi. Trung t©m ®· trë thµnh nguån cung cÊp vµ phæ biÕn th«ng tin chÝnh vÒ lao ®éng n÷.

Trung t©m Nghiªn cøu vµ øng dông Khoa häc vÒ Giíi - Gia ®×nh - Phô n÷ vµ VÞ Thµnh niªn (CSAGA) §Þa chØ

§iÖn tho¹i E-mail

Phßng 801-B3 Lµng Quèc tÕ Th¨ng long §­êng TrÇn §¨ng Ninh, CÇu GiÊy, Hµ Néi (84 4) 754 0421 Fax (84 4) 756 0869 [email protected]

Trung t©m Nghiªn cøu vµ øng dông Khoa häc vÒ giíi, gia ®×nh, phô n÷ vµ vÞ thµnh niªn (CSAGA) lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ vµ phi lîi nhuËn, bao gåm c¸c c¸n bé nghiªn cøu vÒ c¸c lÜnh vùc khoa häc x· héi, nh©n v¨n vµ y tÕ. Hä lµ nh÷ng t×nh nguyÖn viªn tiÕn hµnh nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ giíi, gia ®×nh, phô n÷ vµ løa tuæi vÞ thµnh niªn, cung cÊp th«ng tin, t­ vÊn vµ phæ biÕn kiÕn thøc vÒ nh÷ng lÜnh vùc nªu trªn v× sù nghiÖp ph¸t triÓn gia ®×nh vµ x· héi.

Trung t©m Nghiªn cøu vÒ phô n÷, Tr­êng §¹i häc Quèc gia, Hµ Néi §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

144, Xu©n Thuû, CÇu GiÊy, Hµ Néi (84 4) 7680471; Fax (84 4) 7680429 [email protected]

Trung t©m Nghiªn cøu phô n÷ ®­îc thµnh lËp nh»m ph¸t triÓn tiÒm n¨ng vµ sù tham gia cña phô n÷ trong c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. Trung t©m triÓn khai c«ng t¸c nghiªn cøu vµ c¸c dù ¸n vÒ nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn phô n÷, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc. Phßng ®µo t¹o cña Trung t©m tæ chøc c¸c kho¸ häc vÒ lÞch sö phong trµo phô n÷ ViÖt Nam vµ thÕ giíi, v¨n ho¸ gia ®×nh, ch¨m sãc søc khoÎ cho phô n÷ ViÖt Nam, d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, t¸c ®éng cña luËt ph¸p vµ c¸c chÝnh s¸ch x· héi ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em, vai trß cña phô n÷ trong céng ®ång, giíi vµ ph¸t triÓn.

ViÖn X· héi häc §Þa chØ §iÖn tho¹i Email

27 TrÇn Xu©n So¹n, Hµ Néi (84 4) 9784630; Fax [email protected] [email protected]

(84 4) 9784631

ViÖn X· héi häc ®­îc thµnh lËp n¨m 1983 víi chøc n¨ng lµ mét c¬ quan nghiªn cøu chuyªn ngµnh cña Trung t©m Khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia. C¸c chøc n¨ng chÝnh cña ViÖn lµ: • Nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò x· héi c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn nh»m cung cÊp c¬ së khoa häc cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch quèc gia vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi • §µo t¹o sau ®¹i häc vµ tiÕn sÜ ngµnh x· héi häc • Cung cÊp dÞch vô t­ vÊn cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn. ViÖn X· héi häc lµ c¬ quan nghiªn cøu x· héi hµng ®Çu ë ViÖt Nam. ViÖn cã 52 c¸n bé nghiªn cøu bao gåm 7 gi¸o s­ vµ phã gi¸o s­, 19 tiÕn sÜ vµ 20 th¹c sÜ, lµm viÖc trong 8 phßng nghiªn cøu. HÇu hÕt c¸c c¸n bé nghiªn cøu l©u n¨m ®· ®­îc ®µo t¹o ë n­íc ngoµi. Träng t©m nghiªn cøu hiÖn nay cña ViÖn lµ nh÷ng thay ®æi vÒ v¨n ho¸ vµ x· héi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam. C¸c lÜnh vùc nghiªn cøu bao gåm:

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

77

• • • • • • • • •

C¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ x· héi ViÖt Nam. Nh÷ng thay ®æi vÒ cÊu tróc vµ sù ph©n tÇng x· héi cña mét x· héi trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi X· héi häc trong ®êi sèng kinh tÕ vµ nguån nh©n lùc C¸c ®éng th¸i vµ chÝnh s¸ch d©n sè Søc khoÎ vµ hÖ thèng ch¨m sãc søc khoÎ Sù biÕn ®æi vÒ gia ®×nh do t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ vµ c¸c mèi quan hÖ vÒ giíi Nh÷ng thay ®æi trong hÖ thèng phóc lîi x· héi D­ luËn x· héi vµ th«ng tin ®¹i chóng X· héi häc trong ®êi sèng hµng ngµy vµ nh÷ng thay ®æi vÒ v¨n ho¸-x· héi.

Trung t©m Nghiªn cøu Giíi, Gia ®×nh vµ M«i tr­êng trong Ph¸t triÓn (CGFED) §Þa chØ

§iÖn tho¹i Fax E-mail

19 - A26, ngâ 347, ®­êng Hoµng Quèc ViÖt, NghÜa T©n, CÇu GiÊy, Hµ Néi, ViÖt Nam (84 4) 756 5929 (84 4) 756 5874 [email protected]

CGFED ®­îc thµnh lËp vµo th¸ng 5 n¨m 1993. Lµ mét c¬ quan nghiªn cøu ®éc lËp, Trung t©m cã chøc n¨ng nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò giíi, gia ®×nh vµ m«i tr­êng ë ViÖt Nam trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn con ng­êi vµ mang tÝnh chÊt tæng hîp nhiÒu chuyªn ngµnh. Trung t©m lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ vµ phi lîi nhuËn víi sù tù nguyÖn tham gia cña c¸c nhµ khoa häc vµ c¸c c¸n bé nghiªn cøu thuéc nhiÒu chuyªn ngµnh kh¸c nhau. C¸c ho¹t ®éng cña Trung t©m bao gåm: • TiÕn hµnh nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi, gia ®×nh vµ m«i tr­êng tù nhiªn-x· héi trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn còng nh­ mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c vÊn ®Ò nµy, ¸p dông ph­¬ng ph¸p tæng hîp nhiÒu chuyªn ngµnh. §èi t­îng nghiªn cøu lµ phô n÷ vµ nam giíi ë mäi løa tuæi • øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu c«ng nghÖ vµ lý thuyÕt còng nh­ tiÕn bé trong nghiªn cøu khoa häc ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò giíi, gia ®×nh vµ m«i tr­êng phôc vô cho c«ng cuéc ph¸t triÓn ®Êt n­íc, vµ tham gia vµo c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi-v¨n ho¸ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng • Tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o vµ c¸c kho¸ tËp huÊn ë c¸c cÊp cho c¸c nhãm ®èi t­îng, ®Æc biÖt lµ ng­êi d©n ë c¸c céng ®ång ®Þa ph­¬ng • Thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn giíi, søc khoÎ sinh s¶n vµ quyÒn, gia ®×nh vµ m«i tr­êng.

Trung t©m Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn n¨ng lùc phô n÷ d©n téc (TEW) §Þa chØ §iÖn tho¹i Fax E-mail

A4, Lµng Khoa Häc, Ngäc Kh¸nh, Hµ Néi (84 4) 771 5690 hoÆc 771 6386 (84 4) 771 5691 [email protected]

TEW ®­îc thµnh lËp n¨m 1994 vµ ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng nh­ mét tæ chøc phi chÝnh phñ th«ng qua Héi Khoa häc vµ C«ng nghÖ vµ Héi D©n téc häc. Tæ chøc nµy triÓn khai c¸c dù ¸n quy m« nhá hç trî phô n÷ d©n téc thiÓu sè trong c¸c lÜnh vùc nh­ ch¨m sãc søc khoÎ, y häc cæ truyÒn, n«ng nghiÖp, m«i tr­êng, tµi nguyªn thiªn nhiªn, gi¸o dôc, cÊp n­íc, c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng.

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

78 /79

C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam Trung t©m Th«ng tin t­ liÖu Phi chÝnh phñ §Þa chØ

§iÖn tho¹i E-mail

Kh¸ch s¹n La Thµnh 218 §éi CÊn, Hµ Néi (84 4) 832 8570; Fax [email protected]

(84 4) 832 8611

Trung t©m Th«ng tin t­ liÖu Phi chÝnh phñ cã thÓ cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Hµng n¨m, Trung t©m ph¸t hµnh cuèn Danh b¹ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Danh b¹ nµy liÖt kª ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®­îc ph©n theo lÜnh vùc nh­ giíi, trÎ em, t¹o thu nhËp, tÝn dông quy m« nhá, gi¸o dôc, dinh d­ìng, y tÕ, søc khoÎ sinh s¶n vµ v¨n hãa.

Quü Ch©u ¸ §Þa chØ

§iÖn tho¹i E-mail

Sè 10-03, Toµ nhµ §Ö nhÊt 53 Quang Trung, Hµ Néi (84 4) 943 3263 ; Fax [email protected]

(84 4) 943 3257

Quü Ch©u ¸ hç trî c¸c ho¹t ®éng nh­ trao ®æi vµ ®èi tho¹i, trî gióp kü thuËt, t¨ng c­êng thÓ chÕ vµ nghiªn cøu trong ph¹m vi bèn lÜnh vùc lín cña ch­¬ng tr×nh: Qu¶n trÞ quèc gia vµ luËt ph¸p , c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, sù tham gia cña phô n÷ vµ quan hÖ quèc tÕ, VÒ sù tham gia cña phô n÷ ë ViÖt Nam,Quü nµy hç trî c¸c ch­¬ng tr×nh nh»m t¨ng thªm c¬ héi kinh tÕ cho phô n÷, ®Êu tranh chèng bu«n b¸n phô n÷ vµ gióp phô n÷ n©ng cao nhËn thøc vÒ c¸c quyÒn hîp ph¸p cña m×nh. N¨m 2001, Quü nµy ®· phèi hîp víi CEPEW x©y dùng mét dù ¸n thÝ ®iÓm hç trî tiÓu doanh nghiÖp ë Nam §Þnh. M« h×nh tiÓu doanh nghiÖp nµy hç trî viÖc viÖc ®µo t¹o c¸n bé l·nh ®¹o, tÝn dông vµ tiÕt kiÖm cho phô n÷ vµ hiÖn ®ang ®­îc më réng sang c¸c tØnh kh¸c nh»m gãp phÇn t¹o ra c¬ héi kinh tÕ cho chÞ em. Ngoµi ra, víi sù hç trî cña USAID vµ sù hîp t¸c cña Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ CEPEW, Quü Ch©u ¸ võa míi khëi ®éng mét dù ¸n hai n¨m nh»m phßng ngõa vµ ng¨n chÆn t×nh tr¹ng bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em ë ViÖt Nam th«ng qua c¸c biÖn ph¸p can thiÖp theo ch­¬ng tr×nh mang tÝnh s¸ng t¹o còng nh­ th«ng qua viÖc hç trî cho sù phèi hîp song ph­¬ng vµ khu vùc. Cuèi cïng, Quü nµy hiÖn ®ang phèi hîp víi Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam ®¸nh gi¸ nhËn thøc cña phô n÷ vÒ luËt ph¸p trong lÜnh vùc lao ®éng vµ t¨ng c­êng viÖc thùc hiÖn thi Bé luËt Lao ®éng. Quü ®ang phèi hîp víi Liªn ®oµn Lao §éng ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ tØnh B×nh D­¬ng tiÕn hµnh gi¸o dôc, ®µo t¹o cho c«ng nh©n n÷ trong ngµnh dÖt may vµ giµy dÐp vÒ c¸c quyÒn lao ®éng hîp ph¸p cña m×nh.

CARE International t¹i ViÖt Nam Hµ Néi §Þa chØ

25 Hµng Bón,Ba §×nh

§iÖn tho¹i (84 4) 716-1930 Fax (84 4) 716-1935 E-mail [email protected]

Thµnh phè Hå ChÝ Minh §Þa chØ 91/35-37 S­ V¹n H¹nh (nèi dµi), QuËn 10 §iÖn tho¹i (84 8) 862-9459 Fax (84 8) 862-6056 E-mail [email protected]

CARE International coi nhËn thøc vÒ giíi lµ mét trong t¸m yªu cÇu c¬ b¶n trong c¬ së lý luËn vÒ ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng quèc tÕ cña m×nh. ë ViÖt Nam, CARE tæ chøc tËp huÊn vÒ giíi cho c¸c c¸n bé cña m×nh vµ c¸c c¬ quan ®èi t¸c. Víi sù hç trî cña §¹i sø qu¸n V­¬ng quèc Hµ Lan, CARE ®· x©y dùng mét bé tµi liÖu tËp huÊn vÒ giíi b»ng tiÕng ViÖt. C¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n cña CARE ®Òu xem xÐt vai trß cña nam giíi vµ phô n÷ trong toµn bé chu kú dù ¸n, tõ viÖc ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch nhu cÇu ®Õn

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

79

viÖc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ cuèi cïng. Víi sù hîp t¸c cña AusAID, CARE ®· thùc hiÖn c¸c líp tËp huÊn vÒ kh¶ n¨ng quyÕt ®o¸n cña phô n÷ còng nh­ c¸c ch­¬ng tr×nh th«ng tin, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc cho c¸c cÆp vî chång ®Ó phô n÷ cã thÓ th­¬ng thuyÕt víi chång m×nh vÒ viÖc sö dông bao cao su vµ b¶o vÖ b¶n th©n tr¸nh bÞ l©y nhiÔm HIV/AIDS. T­¬ng tù, viÖc n©ng cao hiÓu biÕt vµ t¨ng c­êng vai trß cña nam giíi trong c¸c ch­¬ng tr×nh søc khoÎ t×nh dôc vµ søc khoÎ sinh s¶n nh»m khuyÕn khÝch nam giíi vµ phô n÷ ¸p dông nh÷ng kinh nghiÖm vÒ ph¸t triÓn t×nh dôc lµnh m¹nh lµ yÕu tè then chèt ®èi víi “dù ¸n ng­êi ®µn «ng hiÓu biÕt”. CARE cßn ®¶m b¶o cho phô n÷ ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao vÞ thÕ vÒ kinh tÕ cña hä so víi nam giíi th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh tÝn dông quy m« nhá vµ doanh nghiÖp quy m« nhá. TÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng cña CARE nh­ t¨ng c­êng sù quan t©m vÒ giíi trong cuéc ®èi tho¹i chÝnh s¸ch vÒ c¸c vÊn ®Ò chia ®Êt ®ai vµ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn, phßng chèng HIV/AIDS, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh vµ ph©n phèi viÖn trî khÈn cÊp vÒ thiªn tai ®Òu nh»m t¨ng c­êng c«ng b»ng giíi. ViÖc nghiªn cøu, häc tËp cña toµn tæ chøc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi vµ tÝnh ®a d¹ng còng lµ yÕu tè mÊu chèt ®èi víi sø mÖnh vµ ch­¬ng tr×nh cña CARE t¹i ViÖt Nam.

Tæ chøc Cøu trî Thiªn chóa gi¸o (CRS) §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

Phßng 342, Kh¸ch s¹n B×nh Minh, 27 Lý Th¸i Tæ (84 4) 9346916; Fax (84 4) 9346920 [email protected]

CRS gãp phÇn t¨ng c­êng nh÷ng mèi quan hÖ ®óng ®¾n cña tÊt c¶ mäi ng­êi d©n trªn c¬ së ®¶m b¶o r»ng nam giíi vµ phô n÷ cã c¬ héi b×nh ®¼ng ®Ó ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh. C¸c ch­¬ng tr×nh cña CRS t¹i ViÖt Nam ¸p dông nh÷ng nguyªn t¾c lËp ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò giíi nh­ sau: 1) Mäi ch­¬ng tr×nh ph¶i x¸c ®Þnh nh÷ng chªnh lÖch gi÷a nam vµ n÷ vÒ nhu cÇu vµ c¬ héi. Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn doanh nghiÖp n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp (ARED) còng tiÕn hµnh ph©n tÝch vÒ giíi vµ thu thËp c¸c sè liÖu ®­îc ph©n chia theo giíi ®Ó phôc vô cho môc ®Ých lËp ch­¬ng tr×nh vµ theo dâi thùc hiÖn; 2) C¸c ch­¬ng tr×nh ph¶i thóc ®Èy nh÷ng quyÒn b×nh ®¼ng, sù tham gia vµ kiÓm so¸t. TÊt c¶ c¸c dù ¸n cña CRS ®Òu khuyÕn khÝch sù tham gia tÝch cùc cña nam giíi vµ phô n÷ trong mäi c«ng ®o¹n x©y dùng vµ thùc hiÖn dù ¸n. §Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã, c¸c c¸n bé ch­¬ng tr×nh ®­îc tËp huÊn vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi. Môc tiªu cô thÓ cña ch­¬ng tr×nh ARED lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi trong viÖc tiÕp cËn víi th«ng tin vµ c¸c dÞch vô còng nh­ sö dông hÖ thèng theo dâi ®Ó kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng thay ®æi trong cuéc sèng cña nam giíi vµ phô n÷. Nh÷ng dù ¸n tÝn dông quy m« nhá tr­íc ®©y coi phô n÷ lµ ®èi t­îng tham gia trong c¸c ch­¬ng tr×nh tÝn dông quy m« nhá. Ch­¬ng tr×nh cøu trî khÈn cÊp ®· t¨ng c­êng sù quan t©m vÒ giíi trong qu¸ tr×nh ph©n phèi nguån viÖn trî nµy khi cã thiªn tai; 3) C¸c ch­¬ng tr×nh ph¶i gãp phÇn t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ ®èi t¸c ®óng ®¾n víi c¸c tæ chøc vµ ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng. Ch­¬ng tr×nh ARED nh»m t¨ng c­êng cam kÕt vµ n¨ng lùc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ giíi, vÝ dô th«ng qua viÖc tæ chøc c¸c héi th¶o vµ c¸c líp tËp huÊn vÒ giíi cho nh÷ng ®èi t¸c vµ ®èi t­îng thô h­ëng chÝnh ë cÊp th«n b¶n, cÊp x· vµ cÊp huyÖn.

C¬ quan Hîp t¸c Quèc tÕ v× Ph¸t triÓn vµ §oµn kÕt (CIDSE) §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

6, ®­êng sè 4, Khu A, Nam Thµnh C«ng, Hµ Néi (84 4) 8359956; Fax (84 4) 8359928 [email protected]

CIDSE lµ mét nhãm c«ng t¸c cña 13 tæ chøc ph¸t triÓn Thiªn chóa gi¸o cña Ch©u ¢u, B¾c Mü vµ Niudi-l©n, b¾t ®Çu ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam tõ n¨m 1977. Trong ch­¬ng tr×nh cña m×nh, CIDSE cam kÕt t¨ng c­êng c«ng b»ng giíi vµ n©ng cao vÞ thÕ, n¨ng lùc cho phô n÷. Mét c¸n bé ®· ®­îc giao tr¸ch nhiÖm thóc ®Èy nh÷ng mèi quan t©m nµy trong ph¹m vi tæ chøc. N¨m 1997, 1999 vµ 2002, CIDSE ®· tæ chøc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i vÒ nhËn thøc giíi vµ ph©n tÝch giíi cho c¸n bé cña m×nh ë Hµ Néi vµ

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

80

thµnh phè Hå ChÝ Minh. HiÖn nay, cuèn sæ tay h­íng dÉn vÒ ch­¬ng tr×nh cña CIDSE ®ang ®­îc biªn so¹n vµ sÏ ®­îc triÓn khai ¸p dông, trong ®ã ®Ò cËp tíi c¸c mèi quan t©m vÒ giíi. CIDSE ®· bè trÝ kinh phÝ ®Ó ®¶m b¶o lång ghÐp vÊn ®Ò giíi vµo tÊt c¶ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn cña c¬ quan nµy, ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n míi x©y dùng, nh»m c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vµ n©ng cao vÞ thÕ cña phô n÷ ë c¸c ®Þa ph­¬ng cã dù ¸n. Ngoµi ho¹t ®éng quan träng lµ tæ chøc tËp huÊn vÒ giíi cho nh©n viªn cña c¸c c¬ quan tham gia thùc hiÖn dù ¸n, CIDSE ®· tiÕn hµnh mét sè ®ît nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ vÒ giíi trong n¨m 1999 vµ 2000 ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh giíi trong c¸c dù ¸n. N¨m 2001, CIDSE ®· tiÕn hµnh ®ît kiÓm tra th­êng niªn vÒ giíi. KÕt qu¶ cña ®ît kiÓm tra nµy ®· t¹o c¬ së cho viÖc c¶i tiÕn quy tr×nh lång ghÐp vÊn ®Ò giíi trong ph¹m vi ch­¬ng tr×nh cña CIDSE.

Quü Ford

§Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

Phßng 1502 - 1503 - 1504, tÇng 15, toµ nhµ Vietcombank, 198 TrÇn Quang Kh¶i, Hµ Néi (84 4) 934 9766; Fax (84 4) 934 9765 [email protected]

Quü Ford lµ mét tæ chøc tµi trî quèc tÕ t­ nh©n, ®ång thêi lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ tham gia trong Nhãm Tµi trî vÒ giíi vµ Nhãm ®èi t¸c vÒ ChiÕn l­îc giíi cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî. Quü Ford tµi trî cho mét sè c¬ quan nghiªn cøu vÒ phô n÷ nh­ Trung t©m Nghiªn cøu vÒ Phô n÷ vµ Gia ®×nh vµ Khoa Phô n÷ häc thuéc Tr­êng §¹i häc më thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, ®µo t¹o vµ trao ®æi. Võa qua, Quü nµy ®· tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng sau ®©y: nghiªn cøu vµ so¹n th¶o ch­¬ng vÒ søc kháe trong b¸o c¸o ph©n tÝch t×nh h×nh giíi ë ViÖt Nam, cö hai ®¹i biÓu cña Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ vµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam tham gia Uû ban trï bÞ cho Héi nghÞ B¾c Kinh +5 t¹i New York vµo th¸ng 3 n¨m 2000 còng nh­ cö 24 c¸n bé vµ ®¹i biÓu cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ViÖt Nam ®i dù Héi nghÞ B¾c Kinh +5 t¹i New York vµo th¸ng 6 n¨m 2000.

Friedrich Ebert Stiftung §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

7 Bµ HuyÖn Thanh Quan, Ba §×nh, Hµ Néi (84 4) 845 2632 / 845 5108 Fax (84 4) 845 2631 [email protected]

Friedrich-Ebert-Stiftung lµ mét quü cña §øc cã trô së t¹i Bonn vµ Berlin, CHLB §øc. Quü nµy cã kho¶ng 70 v¨n phßng ®¹i diÖn vµ v¨n phßng dù ¸n trªn kh¾p thÕ giíi vµ cam kÕt tu©n thñ c¸c gi¸ trÞ c¬ b¶n cña nÒn d©n chñ x· héi. V¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Hµ Néi, ®­îc thiÕt lËp n¨m 1990, ®· phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan ®èi t¸c ViÖt Nam nh­ NPA, Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam vµ c¸c c¬ quan kh¸c. C¸c ho¹t ®éng vÒ giíi cña Quü tËp trung vµo hai lÜnh vùc: • T¨ng c­êng b×nh ®¼ng giíi trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh trÞ còng nh­ c¸c vÊn ®Ò x· héi • Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ giíi trong m«i tr­êng lµm viÖc.

Oxfam Anh

§Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

Kh¸ch s¹n La Thµnh, 218 §éi CÊn, Hµ Néi (84 4) 832 5491-2 Fax (84 4) 832 5247 [email protected] hoÆc [email protected]

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

81

Oxfam Anh hiÖn ®ang lång ghÐp vÊn ®Ò giíi vµo c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn víi nhiÒu c¬ quan ®èi t¸c ë ViÖt Nam. Ngoµi ra, tæ chøc nµy cßn tËp trung x©y dùng m¹ng l­íi vµ tuyªn truyÒn vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi th«ng qua viÖc ®iÒu phèi Nhãm C«ng t¸c vÒ Giíi vµ Ph¸t triÓn, hç trî nghiªn cøu vÒ phô n÷ vµ giíi còng nh­ tµi trî c¸c ho¹t ®éng t¨ng c­êng n¨ng lùc.

Oxfam Hång K«ng §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

Kh¸ch s¹n La Thµnh, 218 §éi CÊn, Hµ Néi (84 4) 832 8076 Fax (84 4) 832 8134 [email protected]

§­îc thµnh lËp vµo n¨m 1976, Oxfam Hång K«ng (OHK) lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ cã trô së t¹i Hång K«ng vµ do nh©n d©n Hång K«ng ®ãng gãp vÒ tµi chÝnh. Tæ chøc nµy cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn ë 14 n­íc vµ khu vùc thuéc Ch©u ¸ vµ Ch©u Phi. OHK më V¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Hµ Néi vµo n¨m 1993 nh­ng ®· hç trî c¸c dù ¸n ph¸t triÓn tõ n¨m 1988. OHK cã mét chÝnh s¸ch chung vÒ giíi cho toµn bé tæ chøc vµ phÊn ®Êu ®¹t môc tiªu b×nh ®¼ng giíi b»ng c¸ch t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ kiÓm so¸t, trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷, ®èi víi c¸c nguån lùc ë tÊt c¶ c¸c cÊp. ë ViÖt Nam, OHK x¸c ®Þnh ®èi t­îng hç trî lµ c¸c d©n téc thiÓu sè vµ phô n÷ v× hä n»m trong sè nh÷ng ng­êi nghÌo nhÊt vµ Ýt ®­îc quan t©m nhÊt. §«i khi, OHK lµm viÖc trùc tiÕp víi phô n÷ vµ ®· x©y dùng quan hÖ hîp t¸c víi ®¹i diÖn cña Héi Phô n÷ ®Þa ph­¬ng ë 6 huyÖn cã c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn céng ®ång cña tæ chøc nµy. OHK khuyÕn khÝch sù tham gia cña phô n÷ vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña céng ®ång vµ ®­a néi dung n©ng cao nhËn thøc vÒ giíi vµ b×nh ®¼ng giíi vµo c¸c ch­¬ng tr×nh t¨ng c­êng n¨ng lùc cho c¸c c¸n bé, c¸c c¬ quan hîp t¸c vµ c¸c ®èi t­îng thô h­ëng cña dù ¸n.

Tæ chøc D©n sè vµ Ph¸t triÓn Quèc tÕ (PDI) §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

TÇng 7, Lß §óc, Hµ Néi (84 4) 978 2 514/15 Fax [email protected]

(84 4) 978 2 506

PDI quan t©m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò giíi ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu triÓn khai ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. C¸ch tiÕp cËn cña PDI víi vÊn ®Ò giíi ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn céng ®ång nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña phô n÷ víi c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n vµ dinh d­ìng, ®ång thêi t¨ng c­êng c¬ héi kinh tÕ cña phô n÷. §èi t¸c chñ yÕu cña PDI lµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ §oµn Thanh niªn. Nh÷ng ®ãng gãp cña PDI cho môc tiªu b×nh ®¼ng giíi ®­îc ph¶n ¸nh qua c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn vµ c¸c tµi liÖu th«ng tin - tuyªn truyÒn - gi¸o dôc cho phô n÷ vµ c¸c nhãm thanh niªn. Trªn c¬ së phèi hîp víi ViÖn Nghiªn cøu vµ §µo t¹o JSI, PDI ®· hoµn thµnh vµ xuÊt b¶n b¸o c¸o nghiªn cøu ®Þnh tÝnh t¸c ®éng cña Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng Cai-r« vÒ giíi, n©ng cao vÞ thÕ, n¨ng lùc cho phô n÷ vµ søc kháe sinh s¶n ë 2 x·. HiÖn nay, PDI ®ang tiÕn hµnh ®ît nghiªn cøu ®Þnh tÝnh míi vÒ nh÷ng mèi liªn quan gi÷a giíi, t×nh dôc vµ søc khoÎ sinh s¶n t¹i ViÖt Nam, dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ cña ®ît nghiªn cøu tr­íc ®©y.

Radda Barnen §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

6 T«n ThÊt ThiÖp, Hµ Néi (84 4) 823 2393 hoÆc 823 4112; [email protected]

Fax

(84 4) 823 2394

Tæ chøc Cøu trî nhi ®ång Thôy §iÓn (Radda Barnen) ®· x©y dùng mét bé tµi liÖu h­íng dÉn lång ghÐp c¸c quan ®iÓm b×nh ®¼ng giíi ®èi víi trÎ em vµo c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn. Bé tµi liÖu cßn khuyÕn khÝch

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

82

th¶o luËn vµ cung cÊp th«ng tin cho cuéc ®èi tho¹i chÝnh s¸ch vµ c«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®éng còng nh­ cho viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò giíi vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÓ chÕ. §èi t­îng träng t©m cña tµi liÖu nµy lµ trÎ em trai vµ trÎ em g¸i, vµ ngoµi c¸c tæ chøc ho¹t ®éng v× trÎ em nã cã thÓ phôc vô cho ph¹m vi ®èi t­îng réng h¬n. §· cã mét sè tæ chøc ph¸t triÓn b¾t ®Çu lËp kÕ ho¹ch lång ghÐp vÊn ®Ò giíi vµo c¸c ch­¬ng tr×nh hiÖn nay cña m×nh. Tæ chøc Cøu trî nhi ®ång Thuþ §iÓn sÏ thóc ®Èy ho¹t ®éng vÒ giíi mét c¸ch tÝch cùc h¬n trong ch­¬ng tr×nh hai n¨m s¾p tíi b»ng viÖc tuyÓn dông c¸n bé chuyªn tr¸ch vÒ vÊn ®Ò giíi vµ sù tham gia cña trÎ em.

Tæ chøc Cøu trî nhi ®ång Anh (SC-UK) §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

218 §éi CÊn, Hµ Néi (84 4) 832 5319 / 832 5344 [email protected]

Fax

(84 4) 832 5073

Giíi lµ vÊn ®Ò xuyªn suèt trong mäi ho¹t ®éng cña SC-UK t¹i ViÖt Nam. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, dù ¸n vµ tuyªn truyÒn ®Òu chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò giíi, b¾t ®Çu tõ viÖc t¸ch biÖt c¸c sè liÖu theo tuæi ®Ó t×m hiÓu nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a nam giíi vµ phô n÷, gi÷a trÎ em trai vµ trÎ em g¸i. Sau ®ã, nh÷ng nguyªn t¾c nµy ®­îc ¸p dông vµo c¸c dù ¸n sau: • Dù ¸n tÝn dông quy m« nhá ®· hç trî h¬n 17.000 phô n÷ t¨ng thu nhËp gia ®×nh vµ c¶i thiÖn t×nh h×nh søc kháe, dinh d­ìng vµ häc tËp cña con em hä. • Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em ë ®« thÞ vµ n«ng th«n ViÖt Nam, ®· x¸c ®Þnh râ c¸c lo¹i h×nh lao ®éng cña trÎ em trai vµ trÎ em g¸i ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau vµ ¶nh h­ëng cña lao ®éng ®èi víi trÎ em. • Dù ¸n gi¸o dôc cho c¸c d©n téc thiÓu sè nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn, tÝnh phï hîp vµ chÊt l­îng cña gi¸o dôc tiÓu häc vµ gi¸o dôc mÇm non ®èi víi trÎ em trai vµ trÎ em g¸i. • Dù ¸n HIV/AIDS nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ HIV/AIDS, giíi tÝnh vµ t×nh dôc ®Ó khuyÕn khÝch thay ®æi hµnh vi, qua ®ã trÎ em trai vµ trÎ em g¸i cã thÓ b¶o vÖ b¶n th©n m×nh. C¸c tµi liÖu gi¸o dôc giíi tÝnh ®· ®­îc x©y dùng gÇn ®©y cho trÎ em trai vµ trÎ em g¸i ë løa tuæi 6-18. • Dù ¸n hç trî ng­êi tµn tËt nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña trÎ em tµn tËt vµ gia ®×nh c¸c em víi c¸c dÞch vô ®¹i chóng, ®Êu tranh chèng sù ph©n biÖt, kú thÞ ®èi víi ng­êi tµn tËt còng nh­ thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng tù tuyªn truyÒn cho b¶n th©n cña ng­êi tµn tËt. SC-UK phèi hîp tæ chøc nghiªn cøu vÒ t×nh tr¹ng bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em trong vµ tõ ViÖt Nam.

Tæ chøc Ph¸t triÓn Hµ Lan (SNV ViÖt Nam) §Þa chØ §iÖn tho¹i E-mail

108-112, D1 V¹n Phóc, Kim M·, Hµ Néi 04 8463791 Fax 04 8463794 [email protected]

Môc tiªu cña SNV ViÖt Nam lµ t¨ng c­êng n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan/tæ chøc ViÖt Nam nh»m c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng vµ n©ng cao vÞ thÕ cña nh÷ng bé phËn d©n c­ nghÌo trong x· héi ViÖt Nam, th«ng qua c¸c ho¹t ®éng hç trî trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn, t¹o thu nhËp vµ viÖc lµm. SNV ViÖt Nam phÊn ®Êu lång ghÐp vÊn ®Ò giíi trong c«ng t¸c tæ chøc còng nh­ trong c¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n cña m×nh. Môc tiªu ®Æt ra lµ phèi hîp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi víi c¸c c¬ quan/tæ chøc ®èi t¸c, t¨ng c­êng n¨ng lùc vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng x©y dùng m¹ng l­íi ë ViÖt Nam vµ khu vùc Ch©u ¸.

§èi t¸c hµnh ®éng vÒ giíi Môc ®Ých §Ó ghi nhËn vai trß quan träng cña b×nh ®¼ng giíi trong c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, Nhãm ®èi t¸c Hµnh ®éng vÒ Giíi (GAP) nh»m cung cÊp sù hç trî mang tÝnh chiÕn l­îc vµ xóc t¸c cho c¸c ho¹t ®éng tiÕn tíi b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. GAP sÏ thóc ®Èy vµ tÝch cùc khuyÕn khÝch nh÷ng nç lùc hai chiÒu nh»m hç trî vµ t¸c ®éng tíi cuéc ®èi tho¹i còng nh­ viÖc rµ so¸t, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi gi÷a c¸c bªn ®èi t¸c víi ChÝnh phñ vµ trong néi bé ChÝnh phñ. Nh÷ng nç lùc cña GAP ®­îc ®Þnh h­íng theo ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng mang tÝnh chiÕn l­îc vµ ®¸p øng yªu cÇu thùc tÕ còng nh­ ®­îc hç trî bëi c¸c nhãm c«ng t¸c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ quan träng nh­ c¶i c¸ch tµi chÝnh c«ng vµ ChiÕn l­îc Toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. C¬ chÕ ho¹t ®éng Thµnh viªn GAP lµ mèi quan hÖ ®èi t¸c më réng nh»m huy ®éng sù tham gia cña ®¹i diÖn tÊt c¶ c¸c c¬ quan chñ chèt cña ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, song ph­¬ng, ®a ph­¬ng vµ c¸c tæ chøc thuéc Liªn Hîp Quèc hç trî ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. Trong tr­êng hîp mét nhãm cã nhiÒu thµnh viªn - nh­ c¸c NGO quèc tÕ - th× GAP ®Ò nghÞ nhãm nµy cö mét sè ®¹i biÓu tham dù c¸c cuéc häp cña GAP, ph¶n ¸nh nh÷ng lîi Ých vµ kinh nghiÖm cña nhãm vµ b¸o c¸o l¹i víi nhãm vÒ c¸c ®Ò xuÊt cña GAP. Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn vai trß nµy thay mÆt cho c¸c Ban v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ trong ChÝnh phñ. Nhãm ®iÒu phèi cña GAP C¸c ho¹t ®éng cña GAP do mét nhãm c«ng t¸c ®iÒu phèi. Nhãm nµy chØ cã mét sè Ýt thµnh viªn, vµ tèt nhÊt lµ hä ®¹i diÖn cho c¸c nhãm c¬ quan ph¸t triÓn chñ chèt (ChÝnh phñ, c¸c NGO trong n­íc, c¸c NGO quèc tÕ, c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng). Nhãm ®iÒu phèi gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña GAP vµ hç trî duy tr× ®éng lùc cho c¸c ho¹t ®éng cña nhãm. Nhãm nµy cã thÓ ®­a ra ý t­ëng cho c¸c cuéc häp/diÔn ®µn, bè trÝ ng­êi tr×nh bµy còng nh­ tiÕn hµnh nghiªn cøu c¬ së vÒ c¸c vÊn ®Ò cô thÓ. TÇn suÊt c¸c cuéc häp C¸c cuéc häp ®­îc tæ chøc kho¶ng 2 th¸ng mét lÇn, vµ cã thÓ nhiÒu h¬n nÕu cÇn thiÕt. C¬ cÊu c¸c cuéc häp C¸c cuéc häp th­êng chÝnh thøc b¾t ®Çu vµo 11 giê s¸ng. Sau phÇn häp chÝnh thøc lµ b÷a tr­a, vµ b÷a tr­a lµ dÞp ®Ó c¸c ®¹i biÓu th¶o luËn th©n mËt vµ giao l­u víi nhau. Chñ tr× tæ chøc c¸c cuéc häp ViÖc chñ tr× tæ chøc c¸c cuéc häp do c¸c tæ chøc thµnh viªn ®¶m nhiÖm theo nguyªn t¾c lu©n phiªn. GAP lªn kÕ ho¹ch tæ chøc c¸c cuéc häp (tr­íc 6 - 12 th¸ng), trong ®ã ®­a ra c¸c chñ ®Ò/vÊn ®Ò cÇn th¶o luËn vµ/hoÆc triÓn khai, vµ ®©y còng lµ dÞp ®Ó c¸c thµnh viªn ph©n c«ng nhau ®¶m ®­¬ng tr¸ch nhiÖm chñ tr× tæ chøc c¸c cuéc häp. Tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan ®¨ng cai tæ chøc c¸c cuéc häp • X¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm • Bè trÝ ¨n tr­a (chi phÝ kho¶ng 2 triÖu ®ång) • Hç trî cuéc häp • ViÕt biªn b¶n cuéc häp

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

82/ 83

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi

84

• • •

DÞch biªn b¶n ®ã ra tiÕng ViÖt Göi biªn b¶n häp (b»ng tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh) tíi Ban th­ ký cña GAP vµo thêi gian cµng sím cµng tèt ®Ó kÞp chuyÓn biªn b¶n nµy vµ ch­¬ng tr×nh nghÞ sù tíi c¸c thµnh viªn tr­íc khi diÔn ra cuéc häp tiÕp theo Biªn b¶n ph¶i tr×nh bµy ng¾n gän c¸c vÊn ®Ò th¶o luËn vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®­a ra trong cuéc häp, vµ träng t©m cña biªn b¶n lµ phÇn ghi chÐp nh÷ng néi dung th«ng tin chñ chèt g¾n víi chñ ®Ò cña cuéc häp. §ã lµ phÇn tãm t¾t nh÷ng ®iÓm chÝnh vÒ vÊn ®Ò ®­îc th¶o luËn ®Ó nh÷ng ng­êi nhËn ®­îc biªn b¶n nµy cã thÓ sö dông nh­ mét tµi liÖu tham kh¶o vµ cung cÊp cho ®ång nghiÖp cña m×nh nÕu cÇn thiÕt.

Hç trî cho Ban th­ ký cña GAP - UBQGTBPN Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷, víi t­ c¸ch lµ c¬ quan chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm t­ vÊn cho ChÝnh phñ vÒ viÖc lång ghÐp vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi trong c¸c chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch quèc gia, sÏ qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu trªn m¹ng vi tÝnh vÒ c¸c thµnh viªn cña GAP. Ban th­ ký cña GAP phèi hîp víi c¬ quan ®¨ng cai tæ chøc chuyÓn tíi c¸c thµnh viªn biªn b¶n vµ ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña cuéc häp. KÕ ho¹ch vµ môc tiªu cña GAP Tõ nay ®Õn cuèi n¨m 2002, GAP sÏ tËp trung hoµn thiÖn ph­¬ng thøc tiÕp cËn míi trong viÖc hç trî c¸c ho¹t ®éng v× b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. Trong nöa ®Çu n¨m 2003, GAP sÏ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng võa qua vµ kh¶ n¨ng më réng ho¹t ®éng trong thêi gian tíi. GAP sÏ xem xÐt liÖu Nhãm nµy cã ®ñ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt nh­ nhu cÇu, sù quan t©m vµ nguån lùc ®Ó cã thÓ b¾t ®Çu triÓn khai nh÷ng s¸ng kiÕn míi nh»m ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc hay kh«ng, ch¼ng h¹n nh­ tæ chøc c¸c diÔn ®µn vÒ giíi (mçi n¨m mét hoÆc hai lÇn), x©y dùng cuèn s¸ch nhá giíi thiÖu vÒ GAP vµ ®iÒu phèi x©y dùng vµ duy tr× B¶ng tin ®iÖn tö vÒ giíi. Ban th­ ký cña GAP Uû ban Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam §Þa chØ 39 Hµng Chuèi, Hµ Néi §iÖn tho¹i (84 4) 971 1349 Fax (84 4) 971 1348 E-mail [email protected]