Savarkar- Ek Abhinav Darshan

he$e DeeefCe efce$e

1. efce$eebvees jecejece 2. leelÙee 3. ngleelcee Deboceeveele ces}s keâe veenerle? 4. yeeyeebvee he$e 5. ceePes ce=lÙeghe$e

~ he$e DeeefCe efce$e ~ 1

Øes#ekeâJe=oebves kesâ}suÙee peÙeIees<eecegUs meeNÙee oNÙeeKeesNÙee efveveeotve peeleer}. leesheÙeËle ceePÙee efØeÙe megùoebvees, ceePee ne DeKesjÛee ØeCeece!

1. efce$eebvees jecejece

(efyeÇešf MeebeJf e®æ meMeŒe Ùegæ }{CÙeemee"er leelÙeejeJe meeJejkeâj }b[veceOÙes oeKe} Pee}s. ‘DeefYeveJe Yeejle’ ner meeJejkeâjebÛeer ieghle mebIešvee }b[veceOeer} meeceüepÙeMeenerÛes efmebnemeve ieoeieoe n}Jele nesleer. efhemleg}eÛÙee DeeJeepeeves efyeÇefšMeebÛes keâeve Heâešle nesles. ›eâebelf ekeâeÙee&Ûeer heeUscegUs KeCetve keâe{CÙeemee"er, ieesNÙee mejkeâejves meeJejkeâjebvee Deškeâ kesâ}er. lÙeebvee heVeeme Je<eeËÛÙee keâeàÙee heeCÙeeÛeer efMe#ee Pee}er. lÙeeJesUer meeJejkeâjebveer DeeheuÙee ›eâebeflekeâejer efce$eebvee ef}efn}s....) efvejeshe efoJÙe ceele=mesJee›eleeÛÙee owJeer oer#esle menYeeieer PeeuÙeecegUs DeefOekeâeefOekeâ ceOegj nesle ies}suÙee ceOegceÙe cew$eerÛÙee jsMeceer OeeiÙeebveer pÙeebÛeer ùoÙes SkeâceskeâebÛÙee ùoÙeeMeer efveieef[le Pee}er Deensle, DeMee megùoebvees, legcne}e ne ceePee DeKesjÛee ØeCeece! DeeheuÙee veepetkeâ mheMee&ves keâàÙeeleer} megJeemee}e nUtÛe peeies keâjCeeNÙee Øeele:keâeUÛÙee oJeefyebotØeceeCes nUgJeej efve mvesnMeerle} Demee ne efvejeshe Iesleevee megùoebvees, ceePee ne DeKesjÛee ØeCeece! efveÙele keâle&JÙe F&Õejeves Ùeespetve efo}s}er efveÙele keâle&JÙes heej hee[CÙeemee"erÛe Deehe}e efJeÙeesie nesle Deens. ner keâle&JÙes keâjerle Demeleevee kesâJne DeeheCe Keefojebieej Ke[keâebJej efKeU}s peeT lej kesâJne keâerleeaÛÙee Gòegbie efve GmeUlÙee }ešebJej Dee¤{ nesT; kesâJne #eCeeOee&le ÂMÙeceeve nesT lej kesâJne #eCeeOee&le °erDee[ peeT; kesâJne DeJeveleerÛee Kees} leU iee"t lej kesâJne GVeleerÛes GbÛe efMeKej mej keâ¤- pes pes mLeeve lÙee ieCeveeÙekeâeves DeeheuÙee}e efo}s Demes}, les les mLeeve nsÛe meJeexlke=â° ceevet DeeefCe lÙee mLeeveer vescetve efo}s}s keâeÙe& ns DeMee jerleerves yepeeJet keâer peCet keâener lesÛe Deehe}s SkeâcesJe peerJevekeâeÙe&! Ssefleneefmekeâ jbiecebÛe SKeeÅee heewJee&lÙe cenekeâJeerÛÙee YeJÙeesoeòe veeškeâeceOÙes YejleJeekeäÙeeÛÙee JesUer veeškeâeleer} ce=le DeeefCe efpeJeble DeMeer meJe&Ûe hee$es peMeer Skeâ$e peceleele, lÙeeÛeØeceeCes DeeheCe meJe& DemebKÙe veš FeflenemeeÛÙee efJeMee} jbiecebÛeeJej pesJne hegvne Skeâoe Skeâ$e ÙesT DeeefCe DeeheuÙee}e šeUer osCeeNÙee DeefKe} ceeveJepeeleerÛÙee Øes#ekeâ mecetneheg{s GYes jent, lesJne lÙee ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 2

ceePÙee Deefleveceü DemLeer DeKesjerme keâes"sner he[esle-meYeesJelee}ÛÙee YeÙeeCelesle Yesmetj mJejeÛeer Yej šekeâCeeNÙee efve Goeme Dee›ebâove keâjerle Jeenle peeCeeNÙee DeboceeveÛÙee SKeeÅee GoemeJeeCÙee Dees{Ÿeele lÙee efJeKegjuÙee ies}suÙee Demeesle efkebâJee ceOÙeje$eer DeekeâeMeerÛÙee ÛeeboCÙee efpeÛÙee mHeâefškeâMegYeü heeJeve ØeJeenele ve=lÙeeÛee Hesâj Oejleele lÙee heefJe$e iebiee veoerle lÙee šekeâ}suÙee Demeesle- ceePÙee lÙee DemLeer hegvne ÛewlevÙeeves meUmeUCÙeeÛee #eCe Skeâoe efveef§ele ÙesCeej Deens. lÙee #eCeer efJepeÙeeÛÙee legleeNÙee efveveeot }eieleer} efve GÛÛejJeeves GoddIees<e keâjleer}- ‘ØeYet jeceÛebõeves DeeheuÙee DeeJe[lÙee }eskeâebÛÙee cemlekeâeJej De#eÙe efJepeÙeeÛee megJeCe&cegkegâš Ûe{efJe}e Deens! og° je#emee}e heej efhešeUtve }eJeCÙeele Dee}s Deens efve pÙee meeiejkegânjeletve lees ØeLece yeensj he[}e neslee, lÙee meeiejeleÛe lÙee}e keâeÙeceÛeer pe}meceeOeer osCÙeele Dee}er Deens DeeefCe heene ner Deehe}er Yeejleceelee ÙesLes efJepeÙeJewYeJeeves efJeYetef<ele nesTve GYeer Deens! ner oerhe-osJelee DeefKe} ceeveJepeeleer}e ceeie& oeKeJeerle lespeeves leUhet }eie}er Deens! G"e, newleelcÙe mJeerkeâej}suÙee mebleebvees efve mewefvekeâebvees peeies Jne! pÙee Ùegæele legcner }{}ele efve OeejeleerLeea he[}ele, les Ùegæ DeeheCe efpebkeâ}s Deens!’ efJepeÙelegleeNÙeebÛeer ner iepe&vee pÙee #eCeer JeeleeJejCeele ogceogces}, lÙee #eCeerÛe ceePÙee DemLeerle hegvne ØeeCeeie>er mebÛe¤ve lÙee Øeoerhle nesleer}! leesheÙeËle ceePÙee efØeÙe megùoebvees! ceePee ne DeKesjÛee ØeCeece! DeelcelÙeeie ne efveÙece ‘‘[esàÙeeble les} Iee}tve DeeheuÙee je°^ceelesÛÙee ØeieleerJej peeie¤keâ }#e "sJee. Flekesâ keâeÙe& Pee}s efkebâJee Flekeâe ØeÙelve kesâ}e Ùee ceespeceeheeJej ØeieleerÛes cetuÙe "jJet vekeâe; lej DeeheuÙee }eskeâebveer efkeâleer keä}sMe meesme}s efve efkeâleer DeelcelÙeeie les melele ke⤠Mekeâ}s Ùee keâmeesšerJej lÙee ØeieleerÛes cetuÙeceeheve keâjeÙe}e efMekeâe. keâejCe keâeÙe&efve
2. leelÙee!

3. ngleelcee Deboceeveeble ces}s keâe veenerle?

(1857ÛÙee mJeeleb$ÙemecejeÛee mesveeveer leelÙee šeshes meeJejkeâjebÛee DeeoMe& neslee. Fm}eceer veerleer ve keâUuÙeeves yeneotjMene peHeâj}e jepeieeoer efceUeJeer cnCetve lees Pegbpele neslee. lÙeeefJe<eÙeer leelÙeejeJe meeJejkeâjebveer keâe{}s}s Goddieej...)

(efyeÇefšMeebÛeer Deš ceevÙe keâ¤ve meeJejkeâj megš}s. ner efMeJeveerleer nesleer. DeHeâPe}Keeveemeceesj efMeJejeÙe nele pees[tve GYes nesles. pÙee neleele JeeIeveKes nesleer, les nele pees[tve! keâevehetjÛÙee Skeâe oer[MeneCÙeeves ›eâebeflekeâejkeâebJej DeMeerÛe šerkeâe hetJeea kesâ}er nesleer. lÙee šerkesâ}e meeJejkeâjebveerÛe efo}s}s ns Gòej...)

1857ÛÙee mJeeleb$ÙemecejeÛee veeÙekeâ, efnob mg LeeveÛee osMeJeerj, Oece&j#ekeâ, DeefYeceeveer efve ØesceU mesveeheleer leelÙee šeshes ÙeebÛes ce=le Mejerj Fb«epeebveer GYeej}suÙee HeâemeeJej }šketâ }eie}s. lees Heâeme jòeâeves efYepe}e DeeefCe osMe Deßetbveer Dees}e efÛebye Pee}e! osMeeÛÙee mJeeleb$Ùeemee"er DelÙeble keâ° meesme}s, neÛe lÙeebÛee DehejeOe neslee! osMeõesner efJeÕeemeIeelekeäÙeebÛÙee ogleeW[er Ûee}erÛes ns ye#eerme lÙeebvee efceUe}s! DeeefCe lÙeeÛee MesJeš?- SKeeÅee iegvnsieejeØeceeCes Fbefi}Meebveer lÙeebvee HeâemeeJej }škeâefJe}s! leelÙee! leelÙee! ¢ee DemeuÙee ogozJeer osMeele legcner keâMee}e pevce Iesle}ele? ¢ee veerÛe, cenecetKe& efve efJeÕeemeIeelekeâer }eskeâebkeâefjlee legcner keâMee}e }{}ele? leelÙee, DeeheCeemee"er Deepe Deecner pes Deßet {eUerle Deenesle les DeeheCeeme efomeleele keâe? ¢ee ogye&UebÛÙee Deßetbmee"er DeeheCe jòeâ meeb[eJes!- KejesKej keâme}e ne ceneie[e meewoe!! (4:527)

leelÙee šesheWvee DeeoMe& ceeveCeejs ›eâebeflekeâejkeâ leelÙee yeeheš DeeefCe leelÙee meeJejkeâj

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 4

keâener efoJemeebhetJeea Deecnebme Skeâeves meebeif ele}s keâer, efnob mg ebIešveeJej meoeseof le efMeJÙeeMeeheebÛeer Je=ef° keâ¤ve DeeheuÙee efnboglJeeÛes meeLe&keâ keâjCeeNÙee, efmebOe Øeeble cegme}ceeveebme DeeboCe osTve šekeâeJee cnCetve lejJeej}suÙee, keâesCeeSkeâe keâevehetjÛÙee Jeerj heg®<eeves ‘ßeæevebo’ÛÙee mebheeokeâeme, efJeÛeej}s Deens keâer, ‘ngleelcee’ cnCeefJeCeejebveer #ecee keâMeer ceeefiele}er- les leg®bieele cejCeer ce¤ve keâeb ies}s veenerle? veJns lÙeebveer mejkeâej}e Depe& lejer keâeb kesâ}s? JeemleefJekeâ heenlee ‘ßeæevebo’ÛÙee mebheeokeâeves yebefoie=neletve megšCÙeemee"er mejkeâejeme Depe&efyepe& keâOeerner kesâ}s veenerle- ceie #ecesÛeer iees° lej otjÛe. cnCetve Deecnebme ØeLece Jeeš}s keâer, ‘ßeæevebo’ÛÙee mebheeokeâeÛÙee veebJeeÛee Flej keâesCÙee lejer Leesj ngleelcÙeeÛÙee veebJeeMeer IeesšeUe nesTve Deehe}er ner Ûetkeâ Pee}er Deens Demes lÙee keâevehetjÛÙee JeerjhegbieJeeme keâUJeeJes. hejbleg hegve: Jeeš}s keâer, pÙee DeLeea lÙeeves Deieoer ngleelcee Demes mhe° ef}ntve lÙeebme #ecee keâeb ceeefiele}er cnCetve n[metve efJeÛeeefj}s Deens, lÙee DeLeea ner Deieoer ÛetkeâÛe vemeeJeer. ngleelcee cnCetve osMeele pÙeebme Deepe ieewjefJe}s peeles, lÙeebÛÙeele keâesCeerner #ecee ceeefieleuÙeeÛes Deecnbeme ceenerle veener. neb, Skeâ iees° cee$e ØeefmeæÛe Deens keâer, hebpeeyeheemetve heebosÛejerheÙeËle DeeefCe efmebOeheemetve yebiee}heÙeËle Meskeâ[es ›eâebeflekeâejkeâ- keâer pÙeebveer Deehe}s efMej DeeheuÙee neleele IesTve DeeefCe IejÛÙee mebmeejeme Deeie }eJetve mJeosMeeÛÙee mebmeejeme LeešCÙeemee"er je°^mJeeleb$Ùe}#ceerÛÙee peÙepeÙekeâejele ce=lÙetÛÙee efKeb[erle ‘ceeefjlee ceeefjlee’ ØeJesMe kesâ}e DeeefCe lÙee jCeOegceeUerle Deenle nesTve hee[eJe PeeuÙeeJej DeeefCe Je<ee&vegJe<ex YeÙebkeâj ÚU meesefMeuÙeeJej hegve: osMemesJee keâjlee ÙeeJeer cnCetve Lees[s efoJeme Pegbpe mees[CÙeeÛeer efJehe#eeÛeer Deš ceevÙe keâ¤ve lÙeebÛes neletve cegòeâlee keâ¤ve Iesle}er, lÙeebmeÛe ngleelces cnCetve mebyeesefOe}s Demes} DeeefCe lÙeebÛÙee Ùee DešermeÛe pej #eceeÙeeÛevee cnš}s Demes} lej? ~ he$e DeeefCe efce$e ~ 5

lej keâeÙe? DemeuÙee ngleelcÙeebme keâer, pÙeebÛÙee meenmeeÛÙee, mJeeLe&lÙeeieeÛÙee DeeefCe ›eleefve‰sÛÙee megškeâe keâ¤ve IÙeeJeer cnCetve meheMes} #ecee ceeefiele}er. vegmeles og:KeoMe&ve keâ¤ve cegKÙe vÙeeÙeeOeerMe mees[ervee lesJne Unconditional apology- efyeveDeš #ecee ceeietve, mejkeâejer keâesše&ÛÙee oÙesJej DeeheCeebme mees[Jetve IesTve, ‘#ecemJe’ cnCetve, mejkeâejÛeer ef$eJeej ÙeeÛevee kesâ}er- DeeefCe mejkeâejÛee meJe& JÙeÙe Ye¤ve osTve Deehe}er megškeâe keâ¤ve Iesle}er! ner yeeleceer JeeÛeleeÛe lelkeâe} Deecnebme Jeeš}s keâer nesÙe js nesÙe ‘ngleelcÙeebme’ Depe& keâ¤ve yeboerletve keâeb megš}sle, cejCeer ces}e keâeb veenerle, cnCetve nškeâCeeje lees ‘veJe: heg®<eeJeleej:’ lees keâevehetjÛee ceveg<ÙehegbieJe ne ‘Øeleehe’Ûee mebheeokeâÛe Deme}e heeefnpes! hegbieJeÛe lees! Deehe}er efMebies DeeefCe ‘kesâmejer’ Ûeer veKee«es Ùeebleer} Yeso DevegYeJeeJeeÛetve lÙeeme keâmee keâUCeej! keâejCe ngleelcÙeeme ces}e keâeb veenerme cnCetve cnCeCÙeeÛes Oee[me DemeuÙee keâesCeelejer ‘#egõelcÙee’meÛe JneJeÙeeÛes!! Fools rush where angels fear to tread. mJeosMemJeeleb$ÙeeLe& Pegbpeleevee Me$etÛes Heâemeele ieUe De[ketâve ØeeCeeJejÛe yesle}er Demelee, lÙeeÛe keâeÙee&le hegve: Pegpb elee ÙeeJes cnCetve Me$etÛÙee neletve efvemešCÙeemee"er SKeeÅee keâekeâesjerÛÙee ›eâebeflekeâejkeâeves Fb«epeebÛÙee jepeeme oÙesÛeer ÙeeÛevee keâjCÙeeÛes he$e šeefkeâ}s, lej lÙeeme nmeCÙeeÛes meenme leesÛe ceveg<ÙehegbieJe ke⤠Mekesâ} keâer, pees ØeeCeebÛeer lej iees°Ûe otj, heCe SKeeos ogmejs Je<e& yeboerle hee[CÙeeÛee #egõ Øemebiener ÙesleeÛe- jepeeefJe®æ meMeŒe Ùegæ hegkeâejCÙeeÛÙee YeÙebkeâj DeejesheeÛÙee Yeer<eCe ob[eÛeer iees° otjÛe, heCe Skeâe mejkeâejer vÙeeÙee}ÙeeÛee Deheceeve keâjCeeje Skeâ Ùe:keâef§eled }sKe ef}efnuÙeeÛee Deejeshe ÙesleeÛeie[ye[tve peeTve efJehe#eeÛes heeÙe Ûeešt }eielees! lejerner ns ‘Øeleehe’ mebheeokeâ! ‘ngleelcÙee’keâ[s pÙee celmejeÛÙee G}šŸee ogefye&Ceerletve heenCÙeeÛes Oee[me legcner kesâ}sle, lÙeeÛe ogefye&Ceerves legcnebkeâ[s heeefn}s Demelee legcner efkeâleer DeeefCe keâmes ‘#egõelces’ efomelee ns legcnebme oeKeefJeCÙeehegjleeÛe ne lÙee ogefye&CeerÛee GheÙeesie og:Keeves heCe efve®heeÙeeves Deecner kesâ}e Deens. DeeefCe cnCetveÛe legceÛee efvejeshe IesCÙeeÛes DeeOeer Deelee leer legceÛeer Yegkeäkeâ[ celmejeves le[keâ}s}er ogefye&Ce yeepetme Hesâketâve osTve DeeheCeebme meebielees keâer, DeeheCe keâesše&ÛÙee #eceeÙeeÛevesle pes kesâ}sle leer veerefle lÙee heefjefmLeleerle keäJeefÛeled "erkeâner Demet Mekesâ}. lÙee Leesj ngleelcÙeebÛeeÛe DeeoMe& DeeheCe heg{s "sefJe}ele, lej DeeheCeebme Dee{Utve ÙesF&} keâer ‘keâeleÙeË kesâJe}e veerefle: MeewÙeË ÕeeheoÛesef°lece ~ Delemlehe:mecesleeYÙee-cegYeeYÙeeceefvJeÙes<e me:!’ lÙeelener vewveerlee}ÛÙee keâejeie=neleer} yeboerJej DelÙeeÛeej nesle DemeuÙeeefJe<eÙeerÛÙee pÙee DeejesheebÛeer ÛeewkeâMeer vÙeeÙee}Ùeele Ûee}}er Deens, lÙeeefJe<eÙeer DeeheCe pes ef}efn}sle les ef}efnCÙeele Deehe}e nslet pevelesÛeer og:Kes efveJeejCe keâjCÙeeÛeeÛe neslee DeeefCe DeMee Øekeâejs hetJeeaner keâener JesUe DeeheuÙee ‘Øeleehe’ he$eeves le$emLe pevelesÛeer mesJee Yet<eCeeJen jerleerves

kesâ}s}er Deens nsner ÙesLesÛe meebieCes Deecner DeeceÛes keâle&JÙe mecepelees. keâejCe DeecnebMeer Flejebveer Devegketâ} DeeefCe Øeefleketâ} DeMee oesvner yeepet efJeÛeejele IesTve pemes vÙeeÙÙe yegæerves JeeieeJes Demes Deecnebme Jeešles, lemesÛe Deecnerner FlejebMeer JeeieCÙeeÛee MekeäÙe lees ØeÙelve keâjerle Demelees. cenelceepeeRmebyebOeeves pes DeeheCe ef}efn}sle lÙeeÛee meceeÛeej heg{s SKeeos JesUer IesT DeeefCe leesner lesJne keâer pesJne ieebOeerpeeRmeÛe lÙeeefJe<eÙeer pej DeeefCe pesJne keâener efJeÛeejeJesmes Jeešs} lej DeeefCe lesJne. cenelcee ieebOeeRme Deecner peeCelees DeeefCe les Deecnebme peeCeleele. DeeceÛes Deecner DeepeheÙeËle heenle Dee}es Deenesle. heg{sner heentve IesT. keâesCee ieescee ieCesMeeme lÙeele leeW[ KeghemeCÙeeÛeer ÙeesiÙelee veener. Deefnbmesme }lekeâes[ieer cnCeCes DeeefCe ieebOeerpeeRmeÛe lemeW cnCeCeW Ùee oesve efYeVe iees°er Deensle, Flekesâ keâUCÙeeÛesner %eeve pÙeeme veener lÙeeÛÙeeMeer yees}e les keâeÙe? cenelceepeerme Gòej osT heCe heg{s. Deepe lees Leesj osMeYeòeâ yee[ex}erÛÙee jCeebieCeeble pÙee heje›eâceeves Me$etbveer osKeer} efohetve peeJes- lÙeebme }}keâejerle let keâejeieejele ce¤ve keâeb ies}e veenerme? cnCetve nškeâCeeje SJe{e Jeerj heg®<e DemeeJee lejer keâesCe- DeeefCe Deme}s Jeerj keâevehetj}e efpeJeble Demelee lesLetve oesve neleebJej Deme}s}e efyeÇešf Me keâceeb[j-FveÛeerHeâ Depetve peMeeÛee lemee jeefn}e lejer keâmee ÙeeÛes Deecnebme meYeÙe Dee§eÙe& Jeeštve Deecner #eCeYej mlebefYele nesTve jeefn}es!! efMeJeepeer}e osKeer} Me$etÛÙee neleele he[}e Demelee leg®bieele ‘cejCeer ce¤ve peeCÙeeÛes’ ns DeelcenlÙeejer MeewÙe& keâjJe}s veener. lÙeeves Depee&Ûeer YeW[esUer lej efkeâleer Oeeef[}er Demeleer} ÙeeÛeer ieCeleerÛe veener. lÙeeves Deewjib epesyeeÛÙee heeÙeeMeer efJeveceü efJevebleer kesâ}er, lÙeeves Deewjib epesyeeÛÙee neleeJej legjer efouÙee DeeefCe lÙeeves DeewjbiepesyeeÛÙee ÚeleerJej efnbogheoheeoMeenerÛÙee efmebnemeveeÛee heeÙe efo}e! heCe lees efou}erÛÙee lÙee keâejeieejele DeVe mees[tve melÙee«en keâjerle cejCeer ces}e veener. lÙeeme les Oee[meÛe Pee}s veener. Deewjib epesye pes meeOet Mekeâ}e veener, les mJele: ce¤ve lÙeeme meeOetve osCÙeeÛes MeneCeheCe efMeJeepeerle kegâ"}s? DeHeâpeg}Keeveeheg{s lej lees nele pees[tve ies}e - pÙee neleeble JeeIeveKeW nesleer les nele pees[tve! ...Deepekeâe} mJeeleb$ÙeÙegæeleer} hegjmmej Jeerjhe#eeÛee ceeve pÙee ›eâebeflekeâejkeâeme efceUe}e Deens, lÙee heLekeâeble pÙee}e Morning Star of Indian Independence cnCetve mejesefpeveeRveer ieewjJeeJeW, DeeefCe The Prince of Indian Revolutionists cnCetve Me$etveerner mebyeesOeeJes lÙee ‘ngleelcee’ heemetve lees keâe}ÛÙee keâekeâesjerÛÙee osMeJeerj jeceØemeeo efyemeefce}, mebvÙee}eefokeâ ceejCeeNÙee, HeâeMeerJej ces}suÙee efkebâJee efpeJeble HeâeMeerJej- pevce"sheerJej}škeâle DemeCeeNÙee ›eâebeflekeâejkeâ ngleelcÙeebheÙeËle meJeeËveerÛe mejkeâejeme Depe& kesâ}s Deensle. HeâeMeer jö keâje cnCetve Fb«epeebÛÙee jepeeme oÙesÛes Depe& osKeer}. melÙeWõeheemetve lees keâekeâesjerÛÙee jeceØemeeoeefokeâ ngleelcÙeebheÙeËle meJeeËveer kesâ}s Deensle. heCe lÙeebme DeepeJej ns Depe& keâjCÙeehes#ee cejCeer ce¤ve keâeb peele veener cnCetve efJeÛeejCeeje keâesCeer MeneCee Yesš}e veener. heCe Deepe lÙee ‘Prince of Indian Revolutionist' }e osKeer} lemes nškeâCeeje ceveg<Ùe keâevehegjeme GlheVe Pee}e Deens ns keâUleeÛe, lees ceveg<ÙehegbieJe Demes} lejer keâesCe, efomes} lejer keâmee,

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 6

~ he$e DeeefCe efce$e ~ 7

lÙeeves Demes DeefÉleerÙe heje›eâce lejer keâesCekeâesCeles kesâ}s Deensle, Ùee Øeëveebveer meYeÙe Dee§eÙe& Jeešle Deecner #eCecee$e mlebefYele nesTve jeefn}es! efo. 3 Dee@iemš, 1928 (5 :192)

4. Deelee ce=lÙetÛes mJeeiele keâjeJes? 

(yeeyeejeJe meeJejkeâj ns mJeeleb$ÙeJeerj efJe. oe. meeJejkeâjebÛes Je[er} yebOet. lÙeebÛÙee meeneÙÙeevesÛe meeJejkeâjebveer ›eâebelf ekeâejer mebIešvee GYeejuÙee, DeboceeveÛeer kewâo meesme}er, keâes}t efHeâjJe}e. leesÛe Je[er} YeeT Deepeejer, cejCeemeVe DeJemLesle Demeleevee, meeJejkeâjebveer lÙeebvee heg{er} he$e ef}efn}s...) ns he$e mJeeleb$ÙeJeerj leelÙeejeJeebveer yeeyeebÛÙee ce=lÙethetJeea lÙeebÛÙeekeâ[s hee"efJe}s nesles DeeefCe les yeeyeebvee JeeÛetve oeKeJeCÙeele Dee}s nesles. yeeyeebÛÙee efoJÙe peerJeveeÛee meceejeshe keâjCeejs les DeefÉleerÙe Decej he$e Demes– yeeyee! yeeyee, DeeheuÙee efleIee YeeJeebÛes peerefJelekeâeÙe& Skeâ¤he, SkeâpeerJe DemesÛe nesles. DeeheCe DeeheuÙee efhe{erle DeeheuÙee kegâ}eÛes $e+Ce Hesâ[}s Deens. YeejleeÛÙee Feflenemeeleer} Skeâ DeOÙeeÙe megJeCee&#ejebveer veeWo}e ies}eÛe heeefnpes. ‘meeJejkeâj Ùegie’ Me$etbveer lees Meyo ®{efJe}e heeefnpes. keâle&JÙeeÛÙee °erves keâe}ÛÙee he$eele ef}efn}s nesles; heCe Heâ}eefJe<eÙeer yees}}es veJnlees. keâejCe ‘cee Heâ}s<eg keâoeÛeve’ heCe meehes#ele: yees}eJeÙeeÛes lej oesve JesUe GYÙee je°^eÛee peerJeveØeJeen Øeeflekegâ}ekeâ[tve Devegkegâ}ekeâ[s DeeheCe DeeheuÙee menkeâeNÙeebmen G}šJetve efo}e Deens. ‘mJeeleb$Ùe}#ceer keâer peÙe’ ner heefn}er ›eâebefleIees<eCee. Deehe}er; Je efle}eÛe hetle&lee osCeejer ‘efnbogmLeeve efnbogDeeW keâe veneR efkeâmeerkesâ yeehekeâe’ ner ogmejer ›eâebefleIees<eCeener Deehe}erÛe! DeeheCe oesve JesUe je°^eÛeer efJeÛeej›eâebleer Ie[Jetve DeeCe}er Deens. Ùeele pes pes Ùeesæs }{}s, jCeer he[}s, lÙeeble keâeneRÛeer veeJes oesve-Ûeej efoJeme }eskeâ Dee"Jeleer}; lej keâeneRÛee }eskeâebvee heòeener }eieCeej veener. heCe ßesÙe oesIeebÛes meceeve, lÙeeleuÙeelÙeele hegleUe GYeejeJeÙeeÛee lees DeeheuÙeemeejKÙee keâce&JeerjebÛeeÛe! heefn}er iees° cnCepes, Deelee Deieoer nele Oe¤ve GYee Deme}s}e ce=lÙet ne Me$et Fbi}b[ceOeer} JeemleJÙeele yebogkeâerÛee mejeJe keâjCeejs Jeerj meeJejkeâj ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 8

~ he$e DeeefCe efce$e ~ 9

vemetve efce$eemeejKee Yesšle Deens. DeeÙeg<ÙeeÛes meeLe&keâ Pee}s. }neveheCeer pÙee mJeeleb$ÙeÙegæeÛes kebâkeâCe neleer yeebOe}s les ÙeeJeppeerJe mees[}s veener. IeveIeesj Ùeelevee, og:Kes! megKener lemesÛe. eflekeâ[s Deboceeveele- lej eflekeâ[s }eKees mJepeveebÛÙee peÙeIees<eele efncee}ÙeeÛÙee efMeKejeefMeKejeJej, keâeMceerj, njÉej les DeemeeceheÙeËle Heâ[keâefJe}s}e keâerefle&OJepe! heCe IeveIeesj og:Keele lemesÛe megKeele ÙeeÛe keâeÙeea, lÙeeÛe efnbogmJeeleb$ÙeeÛee-›eâebleerÛee OJepe neleeletve {U}e veener. JÙeòeâerÛÙee neletve peer MekeäÙe leer meejer Pegbpe DeeÙeg<ÙeYej }{Je}er. efleMeerÛÙee DeeleÛe HeâemeeMeer GYes jeneJes }eie}s, lejer PegbpeleÛe jeefn}es ns kesâJe{s meceeOeeve! ‘keâce&CÙesJeeefOekeâejmles’ cnCetve Heâ}eefJe<eÙeer ceer keâenerÛe yees}le veener. pees mJeeleb$ÙeÙe%e DeeheCe ØeLece ÛesleefJe}e, lees Deepe je°^Yej Ye[keâ}s}e Deens. Ùee DeeheuÙeemeejKÙee melele mee" Je<ex }{le Deme}suÙee JeerjeÛeer keâeÙee peer he[s}, leer ceeveJeer keâeÙee veJns lej osJeebÛÙee neleÛÙee Je»eeÛeer Skeâ ceneve efoJÙe meefceOeeÛe nesÙe! Ùeemee"er pÙeeÛes hejce meeLe&keâ Pee}s, lÙee osneÛeer efoJÙe meefceOee Deepe DeeheuÙee JewÙeefòeâkeâ peerJeveeÛeer hetCee&ngleer cnCetve lÙee ceneve Ùe%eele he[le Deens ner kesâJe{Ÿee meceeOeeveeÛeer iees° Deens. efce$e cnCetve YesšeJeÙeeme Dee}suÙee lÙee ce=lÙetÛes mJeeieleÛe ke⤠Ùee. ‘Ùeesieef§eòeJe=efòeefvejesOe:’ ns met$e Deens. efÛeòeJe=òeer efvejesOeve meceeefnle Pee}suÙee meceeOeerle, ‘‘Deeheg}W cejCe heeefn}W cÙee [esUeb, lees peen}e meesnUe Deveghece~’’ DeMee meceeOeeveeves Deehe}e meeje pevce peveeo&veeÛÙee mesJesle efPepeefJe}suÙee, keâerefle&efvejhes#e, kesâJeU keâle&JÙejle Jeerje}e Ùeesieefveõsle-megKe meceeOeerle efJe}erve nesCÙeeÛee DeefOekeâej Deens. hetJeea efJeMeer, efleMeer, ÛeeUerMeerceOÙes JeejbJeej ce=lÙetÛeer iee" he[}er nesleer. lesJnener DeeheCe lÙeeÛes mJeeiele kesâ}s. heCe les keâenermes DeeJneveeÛÙee mJe¤heele nesles. ‘Ùesleesme lej Ùes keâesCe efYelees leg}e!’ Demee OJeveer lÙee JesUÛÙee efmeælesÛee neslee. Deepe Øeeke=âle mebmeejele pÙeebvee megKes, meeLe&keâlee cnCeleele leerner megš}suÙee keâeUeves DeeheuÙeeYeesJeleer efJeKegj}s}er Deensle. mJepeve, Deehles° hegvne Yesš}s, keâejeieejele peer keâeÙe&efheheemee Dehegjer jeefn}er nesleer, leer Deepe YejleKeb[Yej Pee}suÙee ÙegieØeJele&keâ keâeÙee&ÛÙee JÙeeheele efmebOet, iebiee-Ùecegvee les oef#eCeefmebOetheÙeËle meJe& heefJe$e veÅeebÛes ØelÙe#e pe} efheTve Meeble nesle Deens. Iejer, oejer ceg}s nmele KesUle Deensle. Deelee ce=lÙet Dee}e veener, lej DeeheCe nesTve ceneØemLeevee}e efveIeeÙeÛeer Ie[er Yej}er. ÙeemleJe meceeOeeveeves, efce$eeÛee pemee nele OejeÙeÛee lemeeÛe ce=lÙetÛee! DeeJneveeves veJns lej Deeveboeves! pÙeeble ceeies efkebâJee heg{s Gj}s}s veener, le=<ee le=hle PeeuÙee, Skeâe PeškeäÙeemejMeer peieeÛeer Jeelee&, }esYe, #eesYe, mebyebOe veenermes nesTve ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 10

kesâJeU Meeblelee Gj}er, ‘ceer’ osKeer} veenermee Pee}e, lÙee Devebleele; ns keâce&Jeerje, Deelee hetCe& meceeOeeveeves efJe}erve JneJes Ô Meebefle:! Meebefle:!!Meebefle:!!! leelÙee cegyb eF&, 14-3-1945 šerhe : yeeyeebÛes efveOeve efo. 16 ceeÛe&, 1945}e meebie}er ÙesLes Pee}s. (2:396) 

yeeyeejeJe meeJejkeâj ~ he$e DeeefCe efce$e ~ 11

letleWefÛe Deefhe&ef} veJeer keâefJelee jmee}e }sKeeØeleer efJe<eÙe letbefÛe DevevÙe Pee}e ~~16~~

5. ceePes ce=lÙeghe$e

lJelmLebef[}eR {keâef}}W efØeÙe efce$emebIee kesâ}W mJeÙeW onve ÙeewJeve-osn-Yeesieeb lJelkeâeÙe& veweflekeâ megmebcele meJe& osJeeb lelmesJeveerÛe iece}er jIegJeerj-mesJee ~~17~~

(DeboceeveÛeer 50 Je<eeËÛeer efMe#ee "es"eJeuÙeeveblej meeJejkeâjebveer DeeheuÙee Jeefnveer}e ef}efn}s}s ns he$e! heg{ÛÙee efhe{Ÿeebveer ceele=Yetceer}e keâeÙe ÅeeÙeÛes, ÙeeÛee peceeKeÛe& ¢ee ce=lÙeghe$eele Deens...)

lJelmLebef[}eR {keâef}}er ie=nefJeòeceòee oeJeeve}eble Jeefnveer veJeheg$ekeâevlee lJelmLebef[}eR Deleg}-OewÙe& Jeefj‰ yebOet kesâ}e nJeer hejcekeâe®Ce hegCÙeefmebOet ~~18~~

lees Ùe%e efmeæ keâjCÙeemleJe G«e oer#ee pes Iesefle ÙesF& leF& lelke=âefleÛeer hejer#ee ‘‘efJeÕeeefÛeÙee DeefKe} cebie}-OeejCee}e yees}e Demes keâJeCe Ye#Ùe ngleeMevee}e?’’ ~~12~~ Deeceb$eCe ØeYeg jIetòece meesef[lee nW efoJÙeeLe&, osJe! DecegÛeW kegâ} meppe Deens ns meeeqOJe, iepeg&efve DemeW heefnuÙee nJeerÛee ne F&Õejer efceUefJe}e Deefcn ceeve meeÛee ~~13~~ Oecee&Le& osn Jeo}es "j}s efveleeble les yees} Heâes} veÛe yeeef}Me yeeÙekeâeble vee Yebie}er efYeGefveÙee Oe=efle Ùeeleveebvee efve
lJelmLebef[}eJeefj yeUer efØeÙe yeeU Pee}e lJelmLebef[}eR yeIe Delee cece osn "s}e nW keâeÙe yebOeg Demelees peefj meele Deecner lJelmLebef[}eRÛe Demeles efoOe}s yeUer ceer ~~19~~ mebleeve ¢ee YejleYetefceme leerme keâesšer pes ceele=Yeefòeâ-jle meppeve OevÙe nesleer nW Deeheg}W kegâ}ner lÙeeceefOe F&ÕejebMe efveJeËMe nesGefve "js} DeKeb[-JebMe ~~20~~ keâer leW "jesner DeLeJee ve "jes hejbleg ns ceele=Yet Deefcn Demees heefjhetCe&-nsleg oerhleeve}ele efvepe-ceele=-efJeceesÛeveeLe& ne mJeeLe& peeUgefve Decner "j}es ke=âleeLe& ~~21~~ SsmeW efJemebÛegefve, Denes Jeefnveer! ›eleeles heeUesefve JeOe&ve keâje kegâ}-efoJÙelesles ßeerheeJe&leer lehe keâjer efnceheJe&leeR leer keâer efJemleJeele nmeuÙee yeng jepehetleer ~~22~~

ns ceele=Yetefce! legpe}e ceve JeeefnÙes}W Jeòe=âlJe JeeefiJeYeJener legpe Deefhe&Ùes}W les YeejleerÙe Deye}e-ye}lespe keâener ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 12

~ he$e DeeefCe efce$e ~ 13

DeÅeeefhe ¢ee YejleYetefcele }ghle veener nW efmeæ nesF&} DemeWefÛe Goej G«e Jeerjebieves, leJe megJele&ve nes mece«e ~~23~~

ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ceePee efvejeshe legpe ÙesLegefve neÛe osJeer ne Jelme Jelme} legPÙee heefob Meer<e& "sJeer meØesce Dehe&Ce Demees ØeCeleer legcnebles Deeef}bieve efØeÙekeâje, cece DebievesleW ~~24~~ 1. efMeJeepeer cenejepe keâer Iesle}W ›ele ve nW Deefcn DebOelesves }yOe-ØekeâeMe Fefleneme-efvemeie&-ceeveW peW efoJÙe, oenkeâ cnCetefve DemeeJeÙeeÛeW yegæŸeeefÛe JeeCe Oeefj}W keâefjb ns meleeRÛes ~~25~~ (8 : 91) }b[ve, 1910

2. YešMeener keâMeer mebheJeeJeer 3. ceekeâ[ Je Yeekeâ[ cenemebces}ve 4. pej keâe Deepe hesMeJeeF& Demeleer? 5. peeleer cees[eÙe}e yeÇeÿeCeebveerÛe heg{s mejmeeJeeJes!



6. ieeÙe : Skeâ GheÙegòeâ heMet

Ùesmet Jeefnveer meeJejkeâj

ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve cnCepes je°^Jeeo veJns!

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 14

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 15

1. efMeJeepeer cenejepe

(ieesyeÇeÿeCeebÛes Øeeflehee}ve cnCepes je°^Jeeo veJns. Ú$eheleer efMeJejeÙeebveer ogyeàÙee ieeF& Je yeÇeÿeCeebÛes Fm}eceer šesUOee[erheemetve j#eCe kesâ}s. lÙeebÛeer hetpee yeebOe}er veener. pej keâesCÙee yeÇeÿeCe DeefOekeâeNÙeeves Yeü°eÛeej kesâ}e, lej cenejepe lÙeeme leekeâero osle- yeÇeÿeCe cnCetve ceg}eefnpee "sJe}e peeCeej veener. osMeõesn KeheJetve Iesle}e peeCeej veener. pes yeÇeÿeCeebyeeyele Kejs Deens, lesÛe ieeÙeeRyeeyelener melÙe Deens. Me$etÛÙee ieeÙeer JeOÙeÛe Demeleele. heeefkeâmleeveÛÙee nuuÙee}e ØelÙegòej osleevee efleLeuÙee ieeÙeeRÛee efJeÛeej keâjlee Ùesle veener! ieesyeÇeÿeCeebÛeer hetpee meeJejkeâjebvee ceevÙe veJnleer. meeJejkeâjebÛee je°^Jeeo ØeKej yegefæJeeoeletve pevce}e neslee.) Denes! heCe efMeJeepeer cenejepener mJele:}e ‘ieesyeÇeÿeCeØeeflehee}keâ’ cnCeJeerle! ns DeeCeKeer Skeâ "jeJeerkeâ hee}gheo Deecne}e Gòej cnCetve ef}efn}suÙee }sKeele hegve:hegvne IeesU}s peeles DeeefCe lÙeeefJe<eÙeer keâener ØelÙegòejCeeÛeer mebOeer Deecnebme iesuÙee }sKeebletve meehe[}er veener. Ùeemee"er DeeceÛÙee ieeÙeeU efce$eebvee Ùee hee}gheoeefJe<eÙeer FlekesâÛe meebieCes keâer, cenejepe pes yeÇero efcejJeerle, les ‘ieesyeÇeÿeCeØeeflehee}keâe’ÛesÛe nesles; ieesoeme Jee OesvegoemeheCeeÛes veJnles. ieeÙe ns DeeheuÙee ke=âef<eØeOeeve je°^eÛes cenòJeeÛes Oeve Deens. ieeÙe ne Skeâ GheÙegòeâ heMet Ùee °erves ieesj#eCe, ieesØeeflehee}ve ns DeeceÛes Skeâ je°^erÙe keâle&JÙe DeensÛe Deens. heCe Me$eghe#eekeâ[er} ieeÙeer ceejCes ns ‘heehe’ mecepetve, ieeÙe ner JemletÛe DeJeOÙe Ùeemee"er leMee Me$etÛÙee ieeÙeer cee¤ veÙesle cnCetve nlÙeej šeketâve je°^eÛee Ieele keâjCÙeeFlekeâer cenejepeebÛeer ieesYeòeâer yeeskeâeUleer lej!! DeeefCe leerÛe iees° ‘yeÇeÿeCe’ Øeeflehee}veeefJe<eÙeer. keâener yeÇeÿeCe DeefOekeâeNÙeebveer keâes<ej#eCeer Jee keâjmeb«ener ef{}eF& kesâ}er keâer }iesÛe cenejepeebÛeer ošeJeCeer peeF& keâer, ‘yeÇeÿeCe Pee}sle cnCetve #ecee nesF&} keâer keâeÙe? jepÙekeâeÙeea DeUbšeUb nesleeÛe yeÇeÿeCe Deme}ele lejer keâ[keâ Meemeve nesF&}! JesUerÛe MegæerJej ÙeeJes!’ DeMee DeeMeÙeeÛeer he$es Ghe}yOe Deensle! heCe Ùeenerheg{s peeTve Demes mhe° meebieCes Yeeie Deens keâer, cenejepeebÛÙee keâeÙe efkebâJee keâesCeener Leesj hetJe&peebÛÙee keâeÙe, pÙee YeeJevee Jee MeeŒes Jee meeOeves Demeleer} leer lÙeebÛÙee keâeUehegjleer lÙeebvee }eiet nesleer. lÙeebvee ÙeesiÙe Jeeš}er, cnCetveÛe keâeÙe leer DeepeÛÙee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 16

keâeUe}ener ÙeesiÙe Jeeš}erÛe heeefnpesle, Demes cnCeCes cnCepes hetJe&peebÛÙee cejCeeveblej he=LJeerves efHeâjeÙeÛes efve keâeUeÛÙee Ie[eàÙeebveer Ûee}eÙeÛes mees[vt e efo}s, Demes cnCeCÙeemeejKes cetKe&heCeeÛes Deens. cenejepeebÛÙee heefjefmLeleerle pÙee yeÇeor ebÛee efve MeeŒeebÛee efve MeŒeebÛee GheÙeesie, leer lÙeebveer Jeehej}er. je°^ jeKe}s; yemme. lÙeebÛes keâle&JÙe lÙeebveer kesâ}s. DeeceÛes keâle&JÙe DeeceÛÙee heefjefmLeleerle je°^ jeKeeJeÙeeme DeJeMÙe les pegves efve veJes meeOeve neleer IesCes nsÛe nesÙe. «enCes ÛebõmetÙeeËvee-jent-kesâlet Keeleele cnCetve Ie[leele; Demes efMeJeepeer ceeveerle, cnCetve ØelÙe#e %eevee}e veekeâe¤ve Deepener MeeUebletve «enCeebÛeer leer keâejCes efMekeâJeeÙeÛeer keâer keâeÙe? cenejepe yew}iee[erle yemele cnCetve Deepe Deeieiee[erle yemeeJeÙeeÛes veener keâer keâeÙe? cenejepe kebâyejsme YeJeeveer }škeâeJeerle, [eskeäÙeeme hees}eoer efMejŒeeCe, neleer JeeIeveKes- ceie legcner [eskeäÙeeme keâevešeshÙee efve neleer peheceeUe keâe OejuÙeele? osMe-keâe}-hee$eeÛÙee leejlecÙeevesÛe vee? ns ieeÙeeU ceb[UeRme keâUle veener! cenejepeebÛÙee ieesyeÇeÿeCeØeeflehee}veeÛÙee yeÇeor eØeceeCesÛe DeeCeKeer c}WÛÚnveveemeejKÙee DemeCeeNÙee keâener yeÇeroebefJe<eÙeer Ùee ceb[UeRle iees° keâe{tve yeIee. les veeJe IesleeÛe heene keâmes Lejkeâeheleele! ‘Dejs yeehejs!’ cnCetveÛe keâeveeJej nele "sJeleele efve cnCeleele, ‘Denes! keâener keâeUJesU lej yeIee}! efMeJeepeerÛeer heefjefmLeleer kegâ"s! Deehe}s keâle&JÙe cnCepes ‘ßeerjece peÙejece peÙe peÙe jece!!!’ Skeâ keâesšer JesU ne ceb$epehe, Skeâ keâesšer JesU hebÛeieJÙe- DeeefCe heebpejheesU!!’ (5 : 119) 

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 17

2. YešMeener keâMeer mebheJeeJeer?

(yeÇeÿeCe, iegjJe, pebiece DeMee Deveskeâ peeleeRle ‘Yeš’ Deensle. meJe& peeleeRle}er YešMeener mebheJeCÙeeÛee SkeâcesJe ceeie& cnCepes meceepeeÛes ØeyeesOeve nesÙe.) ÙeemleJe YešeÛeer peeleJeej JÙeJemeeÙeyeboer cees[CÙeeÛee cegKÙe GheeÙe cnCepes mebIešveeefYeceeveer megOeejkeâeves ØeLece Deehe}s mebmkeâej "jeJeerkeâ peeleerÛÙee Jee kegâ}eÛÙee YešeJeeÛetve nesTÛe Mekeâle veenerle, ne mJele:Ûee Yeeye[sheCee mees[vt e ØelÙe#e DeeÛejCeele leer megOeejCee JÙeJenej}er heeefnpes. ØeLecele: Deveskeâ mebmkeâejele Yeš yees}eJetÛe veÙes. hetpee, hee", ieewjer, ieCeheleer, meesÙej-meglekeâ, meb›eâeble, ÉeoMeer, omeje, efoJeeUer ØeYe=efle Meskeâ[es Øemebieer YešeJeeÛetve keâener Skeâ De[Ceej veener. mJele: heesLeer JeeÛeeJeer efkebâJee Megæ ceje"erle les Meyo efve YeeJe JÙeòeâJetve pÙeeÛeer lÙeeves hetpee keâjeJeer. heejCes Hesâ[Ces lej DeepeÛÙee GheÙegòeâ mebmLeebme oef#eCee ÅeeJeer. ßeeæhe#eeme efhelejebÛes iegCemebkeâerle&ve keâ¤ve lÙeebÛÙee veeJes Deepe efnbot je°^eme ye}Jeòej keâjCeeNÙee keâeÙee&keâ[s keâener oeve osle Ûe}eJes efkebâJee lees efoJeme je°^mesJesme, efhele=YetmesJesme cnCepes lees efhele=mesJesme Dehet&ve mJele: keâesCeles lejer je°^keâeÙe& keâjeJes. efhele=YetÛÙee-efhele=je°^eÛÙee ØeerlÙeLe& PešCÙeentve efve PegbpeCÙeentve efhele=$e+Ce Hesâ[CÙeeÛes DeefOekeâ ßesÙemkeâj meeOeve les keâesCeles DemeCeej? }ie>s vewyeËefOekeâ veeWoerves (}erie} jefpemšjves) keâjeJeer. Yešeme ØeLece neleeheeÙee he[tve yees}eJelee keâe efve ceie lÙeeÛÙee veeJes j[lee keâe? Yešeme ‘Mene’ cnCet vekeâe keâer YešMeener mebhe}er! (7 : 119) 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 18

3. keâeMeerleer} oesve mebces}veW ceekeâ[ cenemebces}ve efve Yeekeâ[ cenemebces}ve (Skeâ efJeveesoer }sKe) keâeMeer ÙesLes iesuÙee oesve ceefnvÙeebhetJeea peeR oesve cenemebces}ves SkeâeÛe JesUer Yej}er lÙeebÛeer efJemle=le ceeefnleer Deelee JeeÛekeâebvee keâU}s}erÛe Deens. lÙeebhewkeâer %eeveJeeheerpeJeU Yej}s}s heefn}s cenemebces}ve cnCepes ceke&âš cenemebces}ve nesÙe DeeefCe ogmejs cenemebces}ve cnCepes De%eeveJeeheerpeJeU Yej}s}s yeÇeÿeCe cenemebces}ve nesÙe. lesÛe peje Øeeke=âle Yee<esle meesÙeermkeâj jerleerves meebieeJeÙeeÛes lej heefnuÙeeme ceekeâ[cenemebces}ve DeeefCe ogmeNÙeeme Yeekeâ[-cenemebces}ve cnš}s Demeleener Ûee}s}. ceekeâ[ cenemebces}veeÛeer ceeefnleer keâeMeerÛÙee he$eebletve peer Dee}er leer meejebMe¤heeves DeMeer Deens keâer, keâeMeer}e keâener efoJemeebheemetve efJepesÛÙee leeje ceeiee&letve }eJeCÙeele DeeuÙee. lÙeehetJeea Deme}suÙee meeOÙee leejebJej, ceie lÙee kegbâheCeeÛÙee Demeesle, peeUerÛÙee Demeesle, keâeMeerÛeer ceekeâ[ ceb[Uer hetJee&heej yemele Dee}s}er Demele. leejebJej yemeCes, JesUer lÙeeme Oe¤ve }eWyekeâUCes ne ceekeâ[ebÛee peeeflemJeYeeJeÛe nesTve yeme}e neslee. efJepesÛÙee leeje pesJne veJeerve DeeuÙee, lesJne lÙee leejebmener lÙeeleer} efJepesÛes veeJeervÙe ceenerle vemeuÙeeves ceekeâ[s lÙee DeeheuÙee efMe°mebcele ¤{erØeceeCes }eWyekeâUt }eie}er hejbleg efJepesÛes Ûeškesâ yemetve lÙeebÛeer SkeâeSkeâer HeâejÛe Oeebo} G[e}er. ØeLeceØeLece ns DeheIeele keâe nesleele ns lÙeebÛÙee cegUerÛe OÙeeveele ÙesF&vee. leer Deieoer ieeWOeUtve ies}er. meJee&vegceles lÙeeJej keâener lees[ keâe{eJeer cnCetve lÙee keâeMeerÛÙee ceekeâ[ebveer lÙeebÛÙee peeleerÛeW Skeâ cenemebces}ve YejefJe}s. Meskeâ[es ceekeâ[s Skeâe cewoeveeJej Skeâ$e Pee}er. lÙeebÛÙeele efkeâleer JesUe lejer ceekeâ[er Yee<esle efieÛeefceÛe Ûee}tve MesJešer keâeÙe "j}s keâesCeeme "eTkeâ; heCe lÙeebleer} Skeâ Je=æmee ceekeâ[ G[Ÿee ceejerle yeensj he[}e. mecemle meYee lÙeeÛeskeâ[s škeâ }eJetve heenle jeefn}er. lees nUtÛe lÙee veJeerve leejebÛÙee KeebyeeJej Ûe{}e. ceie nUtnUt nele heg{s keâjerle lÙeeves lÙee KeebyeeJe¤veÛe lÙee leejebme PešPeš yeesšs }eJeCÙeeÛee ØeÙelve kesâ}e. DeLee&leÛe lÙeeme keâener Ûeškesâ yeme}s. lelkeâe} lees KeebyeeJe¤ve Glej}e. hejle DeeheuÙee %eeefvemebces}veele Dee}e. hegvne Lees[er efieÛeefceÛe Pee}er DeeefCe lÙee efoJemeebheemetve meJe& ceekeâ[ebveer leMee ØekeâejÛÙee leejebJej Ûe{Ces SkeâeSkeâer mees[tve efo}s. ns Je=òe Deecner

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 19

ieceleerÛes cnCetve keâefuheleheCes osle vemetve ner iees° KejesKejÛe DeMeer Ie[}er ns Je=òe Jele&ceevehe$es JeeÛeCeejebme ceenerle DeensÛe. Jej efo}s}er Iešvee peMeer efome}er leMeer mLet} ¤heeves Jele&ceevehe$eebveer Øeefmeæ kesâuÙeeØeceeCes Deecner JeeÛeuÙeeveblej lÙee ceekeâ[ebÛÙee meYesleer} met#ce nslegner keâUeJee cnCetve DeeceÛes efJeefMe° Jeelee&nj ßeer. cevekeâJe[s Ùeeme Deecner eflekeâ[s Oee[}s nesles. lÙeebveer ceekeâ[ebÛÙee ceveele efMe¤ve lÙee meYesefJe<eÙeer keâener DeefOekeâ ceeefnleer peer Oee[}er leerner ÙesLes osle Deenes. les ef}efnleele : DeepeheÙeËle efve®heõJeer DemeCeeNÙee leejebJej ns DeheIeele keâe JneJes ns ve mecepeuÙeecegUs ceekeâ[ebveer les cenemebces}ve YejefJe}s nesles. lÙeele keâesCeer nvegceeve veeJeebÛÙee ceekeâ[eves megÛeefJe}s keâer, keäJeefÛeled ¢ee leejeble keâener neefvekeâejkeâ heoeLe& Yej}s}e DemeeJee. ¢ee leeje DeepeheÙeËleÛÙee leejebntve efvejeàÙee DemeeJÙee. ns lÙee ceekeâ[eÛes yees}Ces SskeâleeÛe lÙeebleer} Skeâ hegÛÚJeeve veebJeeÛee ogmeje ceekeâ[ jeieJetve cnCee}e, ‘Úšd! Ye}leerÛe Mebkeâe. leejebceOÙes DeMee YeÙebkeâj leeje Demet Mekeâleele Demes MekeäÙe Demeles, lej DeeheuÙee ef$ekeâe}oMeea mce=eflekeâejebveer les hetJeeaÛe meebietve šekeâ}s vemeles keâer keâeÙe? leej heeefn}er keâer Ûe{eJes, }eWyekeâUeJes ne Deehe}e %eeefleefveÙece Deepe npeejes Je<ex DeeheCe DeyeeefOele heeUerle Dee}es. heCe Demes DeheIeele keâOeer Pee}s veenerle. lesJne leejebJejÛeer ner Mebkeâe JÙeLe& Deens. ne DeeheuÙee ef$ekeâe}oMeea hetJe&peebÛee DeeefCe meveeleve mce=eflekeâejebÛee Deheceeve Deens! ne lÙee jeieeJe}suÙee ceekeâ[eÛee Dee#eshe SskeâleeÛe lÙeebleer} Skeâ Je=æ Meer<e&Jeeved veebJeeÛee ceekeâ[ cnCee}e, ‘DeeheuÙee Ùee Dee#eshekeâeÛes veebJe lÙeeÛÙee DeeF&yeeheebveer ‘hegÛÚJeeve’ cnCetve pes "sJe}s les ÙeesiÙe Deens Ùeele keâener Mebkeâe veener.’ Meer<ee&ves efJeÛeej keâjCÙeeÛes mees[tve ne Mesheševes efJeÛeej keâjlees ns lÙeeÛÙee ¢ee cetKe&heCeeÛÙee Dee#esheeJe¤veÛe GIe[ Deens. ÙeeÛes Gòeceebie cemlekeâ vemetve hegÛÚ Deens! Dejs Jes[Ÿee, letÛe cnCeleesme, heenleesme keâer, DeepeJej ve Pee}s}s veJeerve DeheIeele Deepe Ie[le Deensle, lesJne pÙee DeLeea ef$ekeâe}oMeea hetJe&peebveer mce=leerle ve meebefiele}suÙee DeeefCe DeepeJej DeeheuÙee peeleerme "eTkeâ veme}suÙee veJeerve DeheIeeleebme DeeheCeeme YeesieeJes }eiele Deens, lÙee DeLeea les DeheIeele ceeveCes ne osKeer} lÙee mce=eflekeâejkeâebÛee DeheceeveÛe Deens keâer keâeÙe? DeeefCe veJeerve DeheIeele pej ceeveleesme lej lÙeeÛeer veJeer efÛeefkeâlmee "jefJeCes nener pegvÙee mce=leerÛee Deheceeve veener nsner leg}e ceeve}sÛe heeefnpes. les keâener veener. Ùee leeje Flej leejebntve veJeerve DeeefCe DeefOekeâ YeÙebkeâj Deensle keâer keâeÙe ns Skeâoe DepeceeJetve heeefn}sÛe heeefnpes. ceer heg{s neslees DeeefCe ¢ee veJÙee leejebleÛe lÙee DeheIeeleeÛes keâejCe Deens keâer keâeÙe ns legceÛÙeemece#e yeIetve Ùeslees. meceepeeÛes keâuÙeeCeemee"er. ce}e lÙeeheeÙeer Ûeškesâ yeme}s efkebâJee Oekeäkeâe yemetve ce=lÙeg Dee}e lejer efÛeblee veener!’ ns lÙee Meer<e&Jeeved ceekeâ[eÛes yees}Ces SskeâleeÛe meJe& meYesves lÙeeÛeer JeenJee kesâ}er DeeefCe lÙeeme lÙee keâeÙee&Jej Oee[}s. lÙeeves JejÛÙee yeeleceerle meebefieleuÙeeØeceeCes lÙee leejebJej ØeÙeesie keâ¤ve "jefJe}s keâer, lÙee leeje veJeerve Demetve

lÙeele keâesCeÛes lejer YeÙebkeâj oenkeâ õJÙe DemeuÙeecegUs lÙeebvee mheMe& ve keâjCÙeeÛeer veJeerve ¤ef{ ceekeâ[ebveer hee[uÙeeJeeÛetve DeheIeeleeheemetve lÙeebÛes j#eCe nesCeej veener. ns cele lÙeeves hejle ÙesTve meYesle meebefiele}s. ‘heefjefmLeleer yeo}}er Deens. Deelee leeje eflelekeäÙee efveoex<e mecepeCÙeeÛÙee pegvÙee ¤{erle yeo} keâ¤ve DeMee leejebvee Me$egJeled }sKeCÙeeÛee veJee efveÙece DeeheuÙee mce=leerle Ieele}e heeefnpes!’ ‘heefjefmLeefle yeo}}er Deens!’ ns lÙee Meer<e&JeeveeÛes Meyo SskeâleeÛe lees hegÛÚJeeved ceekeâ[ jeieeves cnCee}e, ‘Ye}leWÛe! heefjefmLeleer ne MeyoÛe MeeŒeyee¢e Deens! heefjefmLeleer keâeÙe, leer yeo}}er keâer keâeÙe ÙeeÛee efJeÛeej keâjCes ceekeâ[Oecee&efJe®æ Deens!’ ns lÙeeÛes yees}Ces SskeâleeÛe meJe& ceekeâ[ Kees Kees nme}s DeeefCe cnCee}s, ‘heefjefmLeleerÛee hee}š efJeÛeejele ve IesCÙeeÛes yeÇero yeeUieCÙeeme DeeheCe keâesCeer keâeMeerÛes jepesÕej MeeŒeer Deenesle keâer keâeÙe! Denes, ¢ee hegÛÚJeeveeme keâener mecepeleÛe veener! ceveg<Ùe kegâ"}e!’ Demee efOekeäkeâejOJeefve G"}eÛe lees hegÛÚJeevener efJejce}e. DeeefCe meJe& ceekeâ[ebveer lÙee veJeerve leejebme ve efMeJeCÙeeÛee veJeerve efveÙece keâ¤ve yeo}}suÙee heefjefmLeleerme leeW[ efo}s. ns ceekeâ[ cenemebces}ve Fkeâ[s Ûee}}s DemeleeveeÛe eflekeâ[s keâeMeerÛÙee efveJe[keâ yeÇeÿeCeebÛes Yeekeâ[-cenemebces}ve Ûee}}s nesles. efnbogmLeeveeleer} Deveskeâ yeÇeÿeCe lesLes Skeâ$e Pee}s nesles. lÙeebveer kesâ}s}s "jeJe yeÇeÿeCe cenemebces}veeÛes "jeJe cnCetve Deelee meJe&$e Øeefmeæ Pee}s}sÛe Deensle. ceekeâ[ cenemebces}veele hegÛÚJeeved ceekeâ[eÛeer Demebcele Pee}s}er efOekeäke=âle metÛevee Ùee Yeekeâ[-cenemebces}veele mebcele Pee}er. lÙeele Skeâ Meer<e&JeeveeÛee DevegÙeeÙeer pesJne cnCee}e, ‘‘heefjefmLeleer yeo}}er Deens! efle}e leeW[ osCÙeeme DeeheCe meceLe& nesT Demee MeeŒeeLe& nJee. kesâJe}b MeeŒeceeefßelÙe ve keâle&JÙees efJeefveCe&Ùe: ~ ÙegefòeânerveefJeÛeejs leg MeeŒeneefve: ØepeeÙeles!!’’– lesJne lees mce=efleë}eskeâ Ssketâ ÙesT veÙes cnCetve lÙee yeÇeÿeCe cenemebces}veele meJeeËveer SkeâÛe efieu}e keâ¤ve meebefiele}W keâer, ‘Úšd! heefjefmLeleer ne MeyoÛe MeeŒeyee¢e Deens! ‘heefjefmLeleer’ ‘hee}š’ ‘efJeÛeej’ ÙeebÛee efJeÛeej osKeer} Deecnebme efJeÛeejele Ieslee Ùesle veener! Demes Megæ mebmke=âle Yee<esle Deesj[le lÙee Øeeke=âleebveer Demee "jeJe kesâ}e keâer, heefjefmLeleerÛee hee}š efJeÛeejele IesCes ns heeKeb[ Deens. ceekeâ[ebhes#ee lÙee ceveg<ÙeebÛÙee meYesleÛe hegÛÚJeeveeÛÙee DevegÙeeÙeebÛeer Heâej cees"er mebKÙee Deens ns DeMee Øekeâejs efometve Dee}s. hejbleg Ùee yeÇeÿeCe cenemebces}veeleer} "jeJeecegUs [eefJe&veÛÙee efJekeâemeJeeoe}e cees"eÛe Oekeäkeâe yeme}e. heefjefmLeleerÛee hee}š efJeÛeejele IesTve lÙeeØeceeCes pÙee peeleer DeeefCe pÙee JÙeefòeâ Deeheehe}s JÙeJenej hee}šleele, lÙeeØeceeCes lÙee peieleele DeeefCe efJekeâefmele nesleele. lÙee efJekeâemeJeeoeÛÙee (Evolution) JÙeeKÙesveg¤he [eefJe&ve Deeefokeâebveer ceekeâ[eÛeer GVeefle nesle nesle ceveg<Ùe Pee}e cnCetve efmeæ kesâ}s. hejbleg keâeMeerÛÙee ceekeâ[-cenemebces}veeleer} DeeefCe Yeekeâ[-cenemebces}veeleer} ns leepes Je=òe Ssketâve efJekeâemeJeeoeÛÙee JÙeeKÙesØeceeCes ceveg<Ùes ns ceekeâ[eÛes efJekeâefmele ¤he Deens ¢ee DeeheuÙee efmeæevleeme DeheJeeo Deensle Demes efJekeâemeJeeÅeebvee keâUt }eieCes meenefpekeâÛe Deens. keâejCe ceekeâ[s heefjefmLeleerÛÙee hee}šeme

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 20

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 21

Jele&veeÛes hee}š keâ¤ve leeW[ osleele DeeefCe ceveg<ÙeeleÛe heefjefmLeleer efJeÛeejele ve IesCeejs ØeeCeer efvehepeleele. DeLee&led efveoeve keâeMeerÛÙee Yeekeâ[-cenemebces}veeleer} hebef[le ns lejer ceekeâ[ebÛeer efJekeâefmele ßesCeer vemetve ceekeâ[s nerÛe lÙee hebef[leebÛeer efJekeâeme heeJetve ßes‰lJeeme ies}s}er ¤hes nesle Demes ceeveCes Øeehle nesle Deens. (5:198)

4. pej keâe Deepe hesMeJeeF& Demeleer megOeejkeâebvee nòeerÛÙee heeÙeeKee}er leg[efJe}s Demeles!

 (leelÙeejeJe meeJejkeâjebveer lÙeebÛÙee jlveeefiejerleer} JeemleJÙeele meceepemegOeejCesÛes keâece neleer Iesle}s nesles. lÙee JesUer lÙeebveer megceejs 500 pegveer-veJeer cebefojs oef}leebvee GIe[er keâ¤ve efo}er. menYeespeveebÛee Oe[ekeâe G[Jetve efo}e. Deveskeâ DeeblejpeeleerÙe efJeJeen }eJetve efo}s. efnbot meceepe DeoddÙeleve keâjCÙeemee"er keâ° Iesle}s. meveeleveer ÙeecegUs efyeLej}s. lÙeebveer "jeJe heeme kesâ}e ‘‘pej keâe Deepe hesMeJeeF& Demeleer lej Ùee ‘Oece&õesner’ meeJejkeâje}e nòeerÛÙee heeÙeeKee}er efo}s Demeles.’’ Ùee "jeJeeJej 3000 meveeleveer yeÇeÿeCeebveer me¢ee kesâuÙee. ¢ee "jeJee}e meeJejkeâjebveer efo}s}s Gòej...) DeeceÛes keâener MeerIeÇkeâesheer meveeleveer yebOeg lej jeieeÛÙee Yejele Yej heefj<eoebceOetve efve JewÙeefòeâkeâ mebJeeoele MebYej JesUe Demes iepet&ve G"leele keâer yeefn
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 22

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 23

Demee lees kegbâ[ef}veer-ke=âheeCeebefkeâle DeefKe} efnbog OJepe [g}le Deens! veJesveJes YeeTmeensye hesMeJes, nefjefmebie ve}Jes, Øeefle Ûebõieghle, Øeefle efJe›eâceeefolÙe }#e }#e mewefvekeâebÛes legbyeU oUYeej IesTve, pÙeebveer pÙeebveer DeeceÛÙee he[lÙee keâeUele DeeceÛÙee efnob jg e°^eme DeJeceeefve}s, ÚU}s, oU}s lÙeebÛÙee lÙeebÛÙeeJej Ûe{eF& keâ¤ve Ûee}}s Deensle; lÙeebÛeer lÙeebÛeer jie efpejJetve meg[ GieJetve keâesCeer ¤ceMeece lej keâesCeer }b[ve iee"}s Deens; kegâCeer ef}myeve lej keâesCeer he@efjme!! efoefioiebleer efnbog Ke[dieeÛee Demee ojeje yeme}e Deens keâer efnbog meeceüepÙeekeâ[s [esUe GÛe}tve heenCÙeeÛeer keâesCeeÛeer ÚeleerÛe nesT veÙes! DeÅeeÙeeJele Ùeb$es; DeÅeÙeeJele leb$es; efnbog efJeceeveebÛes DeeefCe efnbog efJeÙeeveebÛes LeJesÛÙee LeJes DeekeâeMeele GbÛe GbÛe G[le Deensle; efnbogbÛÙee Meskeâ[es ØeÛeb[ jCeYesjer hetJe&mecegõele efve heef§ecemecegõele (Dejyeermecegõ ns veeJe megæe yeo}tve) ØeÛeb[ heeCeleesHeâebÛee Ke[e heneje osle Deensle; efnbog mebMeesOekeâebÛeer Jewceeefvekeâ heLekesâ GòejOeÇgJeeJej efve oef#eCeOeÇgJeeJej veJeveJes YetYeeie MeesOetve lÙeeJej efnbogOJepe jesJeerle Deensle; %eeve, keâ}e, JeeefCepÙe, efJe%eeve, JewÅekeâØeYe=efle ØelÙeskeâ keâle=lJe#es$eele menŒeeJeefOe efnbog mheOee&}g peeieeflekeâ GÛÛeebkeâ heškeâeJeerle Deensle!! }b[ve, ceemkeâes, he@efjme, JeeefMebišveeefo je°^eÛb Ùee jepeØeefleefveOeeRÛeer oešer efnob g meeceüepÙeeÛÙee ye}e{Ÿe jepeOeeveerÛÙee- lÙee GppeefÙeveerÛÙeeceneÉejeMeer efnbog Ú$eheleeRvee Deeheehe}s hegjmkeâej Deefhe&CÙeemleJe neleer GheeÙeves IesTve Jeeš heenle GYeer Deens!! pej keâe Deepe hesMeJeeF& Demeleer, lej Demesner keâMeeJe¤ve Pee}s vemeles? Dejs, ceveesjepÙesÛe keâjeÙeÛeer lej DeMeer keâenerlejer keâje!! pej keâe Deepe hesMeJeeF& Demeleer, lej leer keâener DebMeer lejer ÙeeÛe ceveesjepÙeeÛÙee peJeUpeJeU Demeleer, neÛe mebYeJe DeefOekeâ. veenerlej leer DeepeJej efškeâleerÛe vee!! DeeefCe DeMee heefnuÙee yeepeerjeJeeÛÙee hesMeJeeF&le Jee efMeJeMeenerle DeeceÛÙeemeejKÙee efnbog mebIeškeâebvee nòeerÛÙee heeÙeer yeUer efo}s peeCÙeehes#ee nòeerÛÙee hee"erJejer} Debyeejerle efcejJe}s peeCÙeeÛeeÛe mebYeJe DeefOekeâ Demelee!! keâejCe, heefnuÙee yeepeerjeJeeÛÙee Jee efMeJejeÙeeÛÙee menevegYetleerÛes efšheCe keâesCee ieescÙeemeescÙee YešpeeRÛÙee efkebâJee ÛebõjeJe ceesNÙeebÛÙee efšheCeehes#ee Deecne mebIešveerÙe megOeejkeâebÛÙeeÛe efšheCeeMeer DeefOekeâ pegUles ns GIe[ Deens. les oesIesner ceneJeerj lÙeebÛÙee keâeUÛes ‘megOeejkeâ’ nesles; keâejCe lÙee oesIeebveener Oeeefce&keâ efve meeceeefpekeâ ¤{erefJe®æ Deme}suÙee lÙeebÛÙee Jele&veeefJe<eÙeer lÙee keâeUÛÙee meveelevÙeebveer yeefn
ceg}er}e efnbogÛÙee Iejer Iesle}s. efnbogbvee efnbog Œeerheemetve JÙeefYeÛeejeves Pee}s}er efnbog ceg}s cegme}ceeveebvee efouÙeeves Megefæ nesles ns meveeleveMeeŒe; heCe yeepeerjeJeeves cegme}ceeve Œeer}e efnbogheemetve Pee}suÙee ceg}ebmener efnbog keâjJetve IesCes nerÛe Kejer Megefæ nesÙe Demes mecepetve cemleeveerÛÙee efÛelheeJeve ceg}eÛeer cegbpe keâjeJeer Demee Dee«en Oej}e! Ùee heeheemee"er hesMeJÙeebÛee IejeJej meveelevÙeebÛee yeefn
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 24

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 25

iebieYešÛee hesMeJes Pee}s Demeles ns keâMeeJe¤ve? DeeefCe Deecner mJele:Ûe hesMeJes Jee efveoeve veevee Heâ[CeJeerme Pee}es vemeleesÛe ns lejer keâMeeJe¤ve? lesJne DeelÙeeyeeF&}e efceMee DemelÙee lej keâeÙe Pee}s Demeles, ¢ee Jeeoele ve efMejlee iebieYeš efve Deecner Demes Deenesle lemesÛe Deenesle Demes mecepetve keâeÙe keâesefš›eâce keâjeÙeÛee lees keâjeJee nsÛe GefÛele! (6:114)

5. peeleer cees[eÙe}e yeÇeÿeCeebveerÛe heg{s mejmeeJeeJes!

 (peeefleJÙeJemLee ne Yeejlee}e }eie}s}e Meehe Deens. lÙeeÛÙee meJeexÛÛe mLeeveer yeÇeÿeCe DemeuÙeeves peeleer cees[CÙeemee"er yeÇeÿeCeebveerÛe heg{s ÙesCes DeeJeMÙekeâ Deens.) jlveeefiejerÛÙee yeÇeÿeCeebleer}, efÛelheeJeve yeÇeÿeCeebleer}, FlekeäÙee Leesj, megeJf eÅe, megØeefleef‰le DeeefCe ØecegKeeleer} ØecegKe veeieefjkeâebveer iepeyepe}suÙee Ùee meYesle ‘Deecner peeefleefJe<eÙekeâ GÛÛeveerÛelee ceeveerle veener’ DeMeer }sKeer Iees<eCee oesvner he#eebveer Skeâceleeves keâjeJeer ner }nevemeneve iees° veener. pejer lees yeÇeÿeCe Pee}emes heeflele lejerner lees ßes‰ eflener }eskeâer, efvej#ej efve veerÛe Deme}e lejer keâesCeener yeÇeÿeCeeme JesoesòeâeÛee DeefOekeâej Deens. heCe ieebOeer, efJeJeskeâeveboebveer les Metõ cnCetve Jeso SskeâleeosKeer} keâecee veÙes. les pevceeÛesÛe veerÛe! Deebyes[keâj efkeâleerner mJeÛÚ efve efJeÉeve Deme}s lejer lÙeebÛeer meeJe}erosKeer} DeeceÛÙee mhe=MÙe oe®[Ÿeebvee megæe yeešefJeles, keâejCe les Demhe=MÙe peeleerÛesÛe, veerÛelece!!! FlÙeeoer yee
efMeJeMeenerle DeeceÛÙeemeejKÙee efnbog mebIeškeâebvee nòeerÛÙee heeÙeer yeUer efo}s peeCÙeehes#ee nòeerÛÙee hee"erJejer} Debyeejerle efcejJe}s peeCÙeeÛeeÛe mebYeJe DeefOekeâ Demelee!! ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 26

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 27

ieeÙeer}e DeeefCe yew}e}e osJelee ceevetve hetefpeCÙeeÛee ØeIeele kesâJeU DeeheuÙee efnbot Oecee&leÛe Deens Demes veJns. ØeeÛeerve keâeUer DeeheuÙee je°^eÛÙee ceneYeejleerÙe ÙegieeMeer mecekeâe}erve DemeCeeNÙee pÙee DemeerefjÙeve, Keeefu[Ùeve, efcemej, Fvkeâes ØeYe=leer cees"cees"Ÿee mebmke=âleer, Oece& efve je°^s nesleer, lÙeebÛÙeeleer} efkeâlÙeskeâeble yew}ebÛeer efve ieeÙeeRÛeer hetpee nesle Demes. ner ieeshetpee efve Je=<eYehetpee lÙee ØeeÛeerve keâeUÛÙee }eskeâeble peJeUpeJeU meeNÙee peieYej Flekeâer yeæcet} Pee}s}er nesleer DeeefCe ¢ee heMetefJe<eÙeerÛeer hetpÙe YeeJevee keâesšŸeJeOeer ùoÙeeble Flekeâer yeUeJe}er nesleer keâer, pesJne pesJne keâesCeer keâesCeer megOeejkeâ SkesâÕejer celeeÛee Øemeej keâjCÙeemee"er Dee}s, lesJne lesJne lÙeebvee lÙeebÛÙee DevegÙeeÙeeme ¢ee ieeshetpesheemetve efve Je=<eYehetpesheemetve hejeJe=òe keâjCÙeeÛes keâece DelÙeble keâ"erCe ies}s. GoenjCeeLe&, ceesmesme ØeYe=leer ÙengÅeebÛÙee hewiebyejeÛee Fefleneme heene. ceesmesme ne F&MeØesef<ele- Prophet! F&ÕejeMeer mece#e yees}CÙeeÛee lÙeeÛee DeefOekeâej! meeNÙee Ùengoer je°^eves lÙeeÛee efoJÙe DeefOekeâej ceevetve lÙeeÛee Meyo cnCepesÛe osJeeÛee Meyo Demes mecepeeJes. hejbleg lÙee ceesmesme hewiebyejeves pesJne Je=<eYehetpesÛÙee efJe®æ Deeboes}ve neleer Iesle}s, lesJne lÙeeÛÙee lÙee celee}e cee$e }eskeâ keâener kesâuÙee ceveeheemetve ceeveerleveemes Pee}s. ØelÙe#e osJeeMeer, pesJnesJneMeer, osoerhÙeceeve lespeebÛÙee efve OegjebÛÙee }esšebletve yeIele mebYee<eCe keâjCÙeemee"er lees Skeâe heJe&leeJej ies}e Demelee lÙeeÛeer hee" efHeâj}s}er heentve ÙengÅeebveer }iesÛe Skeâe (Golden Calf) megJeCe&JelmeeÛeer cetleea mLeehetve Je=<eYehetpee efve ieeshetpee hegvne keâMeer Ûee}t kesâ}er DeeefCe lÙee lÙeebÛÙee efJeÕeemeIeeleeves lees pesJnesJne osJe efve lÙeeÛee otle ceesmesme ns oesIesner ÛeJeleeUtve lÙeebveer Ùengoer je°^eme efkeâleer keâ"esj ob[ kesâ}e, efkeâleer efveYe&eflme}s, jeieejeieeves lÙee megJeCe&JelmeeÛÙee cetleea keâMee lees[tve Heâes[tve šekeâuÙee, lÙeeÛeer ieceleerÛeer keâLee pegvÙee keâjejele (Old Testament ceOÙes) DeeheCeeme Depetvener JeeÛeeJeÙeeme efceUles! Je=<eYehetpee ner ef}biehetpesÛeerÛe Skeâ Deeveg<ebefiekeâ heæleer Deens. Øepeveveelcekeâ me=ef°MeòeâerÛes pes cenoe§eÙe& ceveg<Ùecee$eeme menpeÛe Jeešles lÙeeÛeer leer JÙeòeâer Deens. me=ef°MeòeâerÛes Gòeeve,

Øekeâš efve Glkeâš Demes pes Øeleerkeâ ØeeÛeerve ceveg<Ùeeme efome}s lÙeeÛeer lÙeeves hetpee DeejbYeeJeer ns lÙee keâeUe}e meenefpekeâÛe nesles. ÙeecegUsÛe ef}biehetpesÛee ØeIeele peieeleer} ØeeÛeerve DeMee yengleskeâ OeceeËletve peieYej hemej}s}e Dee{Ulees. ef}bieeÛes efve veboerÛes meenÛeÙe&ner lemesÛe efve lÙeeÛe keâejCeemee"er ØeeÛeerve je°^ebletve peieYej ¤{eJe}s}s nesles. veboerÛÙee Je=<eCeeme mheMe&tve JebefoCÙeeÛeer Oeeefce&keâ ef›eâÙee ner lÙee me=ef°Meòeâerleer} ye}Mee}er hetyeerpeeÛee ieewjJe keâjCÙeeÛeer Gòeeve heæle nesÙe. ceneslkeâš [gjkeâeàÙee Heâes[erle Ûee}}s}e lees Je=<eCeMee}er yeUkeâš Je=<eYe ne pemee hegbMeòeâerÛes menpeiecÙe efve meÛesleve Øeleerkeâ "j}e, lemesÛe efve lÙeeÛÙeeÛe Deveg<ebies ceele=MeòeâerÛeer Øeleerkeâ "j}er ieesceelee! efkeâleer ogOeeU, efkeâleer Jelme}, efkeâleer menveMeer} leer ieeÙe! ‘oele ve Les leye otOe efoÙee’ lÙee ieeF&ves; DeeefCe oele ÙesleeÛe OeevÙe efo}s lÙee Je=<eeves! ceveg<Ùeeme lÙeeÛÙee Deieoer JevÙe efmLeleerÛÙee Ùegieeheemetve DelÙeble GheÙeesieer he[}suÙee DeeefCe heMeghee}veÙegieeÛÙee Deieoer ØeejbYeeheemetve kegâ$ee, Iees[e, MesàÙee ØeYe=leer pes heMet ceveg<ÙeeÛes peJeUpeJeU ceveg<ÙeemeejKesÛe menkeâejer nesCÙeeFlekesâ ceeCemeeU}suÙee heMetble DelÙeble ceeCemeeU}suÙeebveer Mespeej}suÙee DeMee ¢ee ieeF&yew}ebÛeer ceveg<Ùeeme ÙegieeÙegieebÛeer pe[}s}er ceeÙee nerÛe ¢ee ieeshetpesme efve Je=<eYehetpesme ØeeÛeerve peieleele Deeeføeâkesâleer} efcemejheemetve les Decesefjkesâleer} cesefkeämekeâesheÙeËle DelÙeble }eskeâefØeÙe keâ¤ve mees[CÙeeme keâejCe Pee}er. lÙee ØeeÛeerve keâeUer ieesIve peeleerner peieele veJnlÙeeÛe Demes veJns. DeeheuÙee Fkeâ[sner lÙee Demele. ieescesOener JesoeefokeâebleÛe legjUkeâheCes Gu}sefKe}s}s Deensle. heCe Skebâojerle ieeF&ÛÙee efKeu}ejeÛÙee j#eCeeLe& }{CeeNÙee FbõeÛeer mlegleer keâjCeeNÙee $e+iJesoeheemetve, ‘cee ieeceveeieeceJeefOe:’ DeMeer keâ®Cee YeekeâCeeNÙee Jesoceb$eebletve les ke=â
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 28

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 29

6. ieeÙe : Skeâ GheÙegòeâ heMet ceelee veJns, osJelee lej veJnsÛe veJns! (ieesnlÙee efJejesOeer Deeboes}veecegUs efnbotbÛeer yegefænlÙee nesles Deens. efnbot meceepeeÛes efJeIešve, Fm}eceer DeelebkeâJeeo, peeleerYeso, DebOeßeæe ¢ee efnbot meceepeeheg{ÛÙee KeNÙee mecemÙeebkeâ[s efnbotbÛes og}&#e nesles Deens.)

ceie Oecee&Ûes DelÙeble meeeqòJekeâ efve leeefòJekeâ Demes hejceesÛÛe mJe¤he GheoseMf eCeeNÙee JesoevleeÛÙee DevegÙeeÙeebveer, Deecner efnob vbt eer Depetvener lÙee Deheke=â°, leeceme efve ceeCegmekeâerme }epe DeeCeCeeNÙee heMeghetpesme efÛekeâštve jeneJes ne ¤{erÛee kesâJe{e Øeleehe! GYÙee je°^eÛee yegefæYeübMe ‘Oecee&’Ûee Úehe yeme}s}er ¤{er keâMeer ke⤠Mekeâles lÙeeÛes ns Skeâ Ûeškeâoej ØelÙeblej Deens. lÙeelener yegefæefJeheÙee&meeÛeer iebcele ner keâer DeeheuÙee Oecee&Ûes leòJe%eeve ‘meJeË KeefuJeob yeÇÿe’ Ùee Oece&efJeÛeejebÛÙee DelÙegÛÛe heoeØele heesÛeuÙeecegUsÛe DeeceÛÙee Oecee&le ns heMeghetpesÛes DelÙeble efnCekeâme Jes[ Depetve efškeâeJe Oe¤ve Deens. Øe%ener lÙee De%elesÛes Demes keâewlegkeâ keâjerle Deensle keâer pej ns DeeyeÇÿemlebYeheÙeËle meejs ÛejeÛej efJeÕe lÙee hejceelcÙeeÛeerÛe JÙeòeâer Deens, lej heMetner lÙee yeÇÿeeÛes Øeleerkeâ keâeb nesT veÙes? ieeÙe ner osJe keâeb nesT veÙes? yew}eÛeerner hetpee keâeb ke⤠veÙes? lÙeeme Gòej Demes keâer DeeheCe ns Gòej pes oslee les yeÇÿeme=°erleer} efJeÛeejeÛes keâer ceeÙeeme=°erleer} JÙeJenejeÛes? pej heefn}s Demes}, lej ØeMve Skeâ efve Gòej Ye}lesÛe Demes nesF&}. ceeÙeeme=°erleer} cegÅeeÛee pees ØeMve keâer ceveg<Ùeeves ceveg<Ùeentve nervelej Jemletbme osJe ceeveeJes keâer keâeÙe, lÙeeÛes Gòej ceeÙeeme=°erleer} ceespeceeheevesÛe efo}s heeefnpes. yeÇÿeme=°erle ieeÙe efve iee{Je ner meceeveÛe Deensle, cnCetve ieeÙeerÛes hebÛeieJÙe efheCÙeeÛÙee mebmkeâejeÛÙee "eÙeer Ùe%eeoer Oece&efJeOeerle iee{JeerÛes hebÛeiee{JÙe yeÇeÿeCeeves hÙeeJes keâer keâeÙe? pes ieesYeòeâ Jesoevleer ¢ee nerve heMeghetpesme Meskeâ[es keâLeehegjeCeØeJeÛeveeoer Øemebieer ¢ee yeÇÿeJeeoeÛÙee DeeOeejs meceefLe&leele, lÙee lÙee meYeebceOÙes pees[e [eskeäÙeeme Iee}tve efve heeieesšs heeÙeele Iee}tve les Dee}s}s vemeleele; lÙeebÛÙee iees"ŸeebleuÙee ogOeeU ieeÙeer kegbâYeejeÛÙee iees"Ÿeele vesTve efouÙee efve kegbâYeejeÛÙee IejÛÙee }eLeeU iee{Jeer Ùee ieesYeòeâebÛÙee iees"Ÿeeble DeeCetve yeebOeuÙee lej lÙeebme les Kehes}mes efomele veener. Heâej keâeÙe, Deecner Demes Deveskeâ ØeeceeefCekeâ, ØeKÙeele efve meÛÚer} ieesYeòeâ heeefn}s Deensle keâer pes ieesceelesÛes ieescetle efve ieesceÙe Jejer} yeÇÿeJeeoeÛÙee DeeOeejs ieeÙe ner osJelee keâeb veener, cnCetve DeeJnevehetJe&keâ efJeÛeejerle YejmeYesle hebÛeieJÙe efheleele, ieescetle DeeWpeU DeeWpeU Ye¤ve osJeUeble efMebhe[leele, heCe [e@. Deebyes[keâjebmeejKÙee SKeeÅee Megæ efve lÙeebÛÙeentvener megØe%e hetJee&mhe=MÙeeÛÙee neleÛes mJeÛÚ iebieesokeâner efheCÙeeÛes jenesÛe heCe lÙeebÛÙee DebieeJej efMebhe[}s peeleeÛe efJešeU Pee}e cnCetve mveeve ke⤠}eieleele. lÙeebÛee Jeeo efleLes cetie efieUtve keâeb yemelees? megyegæ, oÙeeMeer} efve ØeeceeefCekeâ ceveg<ÙeebÛeerner yegæer Oecee&Ûeer Peehe[ [esàÙeebJej he[}er keâer keâMeer YeübMeles heene! efkebâyengvee ieesj#eCe ve keâjlee ieesYe#eCe keâeb ke⤠veÙes? yeÇÿeJeeoeves oesvnerner }škeâer efkebâJee oesvnerner Kejer Deensle, mJeerkeâeÙe& Deensle. Ye#eCe efve j#eCe ne YesoÛe yeÇÿeme=°erle veener. ‘veemelees efJeÅeles YeeJe: veeYeeJees efJeÅeles mele:’ ner yeÇÿeme=°er! ceie ieesYe#eCe keâeb ke⤠veÙes? ieeÙeerle osJe Deensle cnCetve heesLÙee meebieleele lej JejeneJeleejer osJe [gkeäkeâj Pee}s nesles Demesner heesLÙee meebieleele! ceie ieesj#eCeÛe keâeb keâjeJes? [gkeäkeâjj#eCemebIe mLeehetve [gkeäkeâj-hetpee keâeb ØeÛe}Jet veÙes? pÙeeDeLeea ieesj#eCe, ieeshetpee, ieesYeòeâer ¢ee keâuheveeÛe cegUer ceeÙeeme=°erleuÙee Deensle, lÙeeDeLeea lÙeebÛes mJeerkeâjCe Jee

efOekeäkeâjCe nsner ¢ee JÙeeJeneefjkeâ, ØeehebefÛekeâ efve leg}veelcekeâ efJeJeskeâevesÛe keâjCes MekeäÙe Deens, GefÛele Deens. lÙee ceeÙeeme=°erle peesJej ceveg<Ùe Deens DeeefCe ieeÙe Jee yew} heMet Deens, leesJej ceveg<Ùeeves lÙeeÛÙeentve meJe& iegCeeble nervelej Deme}suÙee heMetme osJe ceeveCes cnCepes ceveg<Ùeeme heMegntve veerÛe ceeveCÙeemeejKes DeeefCe ceeCegmekeâermeÛe keâceerheCee DeeCeCeejs Deens. ceveg<Ùeentve meJe& iegCeeble DelÙegÛÛe Deme}suÙee ØeleerkeâemeÛe ceveg<ÙeeÛÙee osJeeÛes Øeleerkeâ ceeveCes GefÛele. iee{Jeeves heeefnpes lej lÙeentve ßes‰ heMet Deme}suÙee ieeF&me osJeer ceeveeJes; heCe ceveg<Ùeeves lemes ceeveCÙeeÛee iee{JeheCee ke⤠veÙes. yeÇÿeJeeoeves iees efkebâJee Je=<eYeemeejKÙee heMetbme osJe cnCetve hetpeCÙeeÛÙee ØeIeeleeÛes pemes meceLe&ve nesle veener, lemes ÙegefòeâJeeoevesner nesle veener. ‘ieeshetpesÛÙee YeeJevescegUs ieeÙe ner osJelee Deens, efleÛeer hetpee leerÛe osJeeÛeer hetpee, DeMeer F&ÕejerÙe Oecee&ÛÙee Dee%esÛeerÛe jepecegõe efleÛÙeeJej "eskeâuÙeeves ieesj#eCeeÛeer YeeJevee Deepe keâesšŸeJeOeer efnbot }eskeâebÛÙee jescejesceer efKeUtve ies}s}er Deens!!’ ne ieeshetpekeâebÛee ÙegefòeâJeeo ceveg<ÙeeÛÙee Oece&YeesàÙee Ùegieele efkeâleerner Keje "j}s}e Deme}e lejer Deelee Ùeeheg{s efve DeepeÛÙee efJe%eeveÙegieele lees heš}e lej }eskeâebÛÙee efnleehes#ee Deveskeâ hešerves DeefOekeâ DeMee Deefnleeme keâejCe nesCeeje Deens DeeefCe ve heš}e lej nemÙeemheo "jCeeje Deens. keâejCe keâesCelÙeener iees°erme lees Oece& Deens Demes heesLeerle meebefiele}s Deens cnCetveÛe lemes [esUs efceštve ceeveCÙeeÛeer heesLeerefve‰ DeebOeUer YeeJevee Deelee PeheešŸeeves ceeJeUle Deens DeeefCe leer ceeJeUle peeJeer nsÛe Deelee ceveg<ÙeeÛÙee Jew%eeefvekeâ Øeieleerme DelÙeble DeJeMÙe Deens. heeÛe npeej Je<eeËhetJeeaÛÙee heesLÙeeble meebefiele}s}er ØelÙeskeâ iees° Deelee Deecner pej DeÅeÙeeJeled efJe%eeveeÛÙee keâmeesšerJej heejKetve ve Iesle}er, ØelÙe#eefve‰ %eeveeÛÙee leer efJe®æ peeleeÛe efkebâJee DeepeÛÙee heefjefmLeleerle DeeheuÙee efnbot je°^eÛÙee efnleeme neefveØeo "jleeÛe Deecner lelkeâeU šeketâve ve efo}er, lej Deehe}s efnbot je°^ efve efnbot Oece&ner heeÛe npeej Je<eeËFlekeâeÛe ceeieeme}s}e jentve ¢ee efJe%eeveeÛÙee Jewceeefvekeâ Ùegieeleer} škeâješkeâjerle DeeheCe efškeâeJe Oe¤ MekeâCeej veener. ØeMve Skeâe HegâškeâU ØekeâjCeeÛee veener, lej Skeâe meJe&mheMeea je°^erÙe ØeJe=òeerÛee Deens. heesLeerefve‰ keâer ØelÙe#eefve‰, hegjeleve keâer DeÅeleve, ØeMveMetvÙe efJeÕeemeMeer} ‘Oece&’ keâer ØeMveMeer} ØeÙeesie#ece efJe%eeve? ¢ee oesve ØeJe=òeerheQkeâer DeÅeleve, ØelÙe#eefve‰ efve ØeÙeesieefmeæ efJe%eeveÛe DeepeÛÙee heefjefmLeleerle efve DeepeÛÙee peeieeflekeâ ØeeflemheOexle DeeceÛÙee je°^eÛee Jeso Pee}e heeefnpes! DeeefCe ¢ee ØeJe=òeer}e pej legceÛeer ieeshetpee ve heš}er lej leer šekeâeTÛe "j}er heeefnpes. keâejCe leMee cetKe&heCeeme ‘Oece&’ ceeveCÙeeÛeer, kesâJeU heesLeerle lemes Deens cnCetve Oe[Oe[erle yee
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 30

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 31

lÙee heMetbÛee GheÙeesie DeeheuÙee je°^eme pÙee ØeceeCeele efve pÙee Øekeâejs nesF&} lÙee ØeceeCeele efve lÙee ØekeâejsÛe lÙee heMetbÛeer heMet cnCetveÛe peesheemevee ke⤠cnCee} lejÛe les ieesj#eCe je°^eÛÙee efveYexU efnleeÛes nesF&}. heCe lÙee nsletves ieeÙe ner osJe Deens, keâejCe heesLeerle efleÛeer hetpee keâjCes ne ‘Oece&’ Deens, FlÙeeoer Leehee ceeje} lej lÙeeJej pejer je°^eves Ùeeheg{sner efJeÕeeme "sJe}e efve ieesj#eCe Lees[smes DeefOekeâ Pee}s lejerner lÙee heesLeerpeele ØeJe=òeer}e Gòespeve osCÙeeÛes pes DehekeâeÙe& lÙeeÙeesies keâjeJes }eieles lÙeeÛes heefjCeece je°^eÛeer Melehešerves DeefOekeâ neveer keâjer}. Skeâ efoJemeeÛÙee Leb[erhegjlee Meskeâ nJee cnCetve keâesCeer Ieje}eÛe hesšJet }eie}e lej lÙeeme ‘DeuhemÙe nsleesye&ng nelegefceÛÚved efJeÛeejcet{: ØeefleYeeefme ces lJeced’ DemesÛe yepeJeeJeÙeeme nJes. DeeefCe lemesÛe lÙee ieesYeòeâemener yepeeJeeJeÙeeme nJes keâer, pees }eskeâebvee ieesj#eCeeÛes cenòJe hešefJeCÙeemee"er JÙeeKÙeeveele Jee hegjeCeele ieeÙeerÛeer Yejcemee" mlegleer keâjlee keâjlee Flekeâe JeneJelees keâer, leer ieeÙe ner Skeâ osJelee Deens FlekesâÛe cnCetve ve Leebyelee ÙeÛÙeÙeeJele lesnleerme keâesšer osJelee ieeÙeerleÛe jenleele cnCetve MeheLesJej meebiet }eielees! DeeOeej? heesLeer! KejesKejerÛe DeeheuÙee hegjeCeebletve leMeer mlegleer kesâ}s}er ieesceenelcÙes Deensle! leer Megæ mebmke=âleeleer} Deveg°ghes SskeâleeÛe ceeieÛÙee Yeeye[Ÿee Ùegieeble pejer YeesUer Yeòeâer ceevee [es}Jeerle jeefn}er lejer DeepeÛÙee keâeUele lÙeebme leMeerÛe ceeve legkeâefJeCeeje ogOeKegUe Jeie& efoJemeWefoJeme efJejUeÛe nesle peeCeej! DeeefCe lemee ogOeKegUsheCee veenermee nesCesÛe F° Deens! keâeÙe les mlees$e efve keâeÙe les efÛe$e! efJe
DeLeeaosKeer} Skeâ efMeceiee Deensle! hejbleg DeeceÛes ieesYeòeâ ¢ee M}eskeâebvee }e#eefCekeâner ve ceevelee De#ejMe: melÙe cnCetveÛe pesJne MeheLesJej meebieleele lesJne meejer menveMeer}lee mebhetve Demes efJeÛeejeJesmes Jeešles keâer, pesJne lees keâmeeF& ¢ee osJelesme megNÙeeÛÙee Skeâe JeejemejMeer "ej keâjlees lesJne efleÛÙee Mejerjele jenCeeNÙee Ùee lesnleerme keâesšer osJeebhewkeâer Skeâner ceeÙesÛee hetle heg{s mejmeeJetve lÙee keâmeeÙeeme efMe#ee keâeb keâjerle veener? lÙee ieeÙeerÛes efMej keâeb JeeÛeJeerle veener? keâer les osJe lÙeebÛÙee YepekeâebmeejKesÛe cegoe&[ Pee}s}s Deensle? Ùee legceÛÙee lesnleerme keâesšer osJeebveer iepeyepe}suÙee ieeÙeerme Skeâe IeeJeemejMeer }byes keâjCeeje keâmeeF& legceÛÙee lesnleerme keâesšer osJeentvener heje›eâceer veener keâeÙe, cnCetve DeeJneefveCeeNÙee c}WÛÚ keâmeeÙeeÛeer ner oheexòeâer efpelekeâer De#ecÙe Deens, eflelekeâerÛe leer cetU keâejCeerYetle nesCeejer ner Deehe}er ieesmlegleerÛeer cetKe& DeefleMeÙeesòeâer Deme¢e Deens. ieeÙeerÛÙee osJelJeeÛeer Yeeye[sheCee heeÙeer Pee}s}er peMeer ner efJešbyevee heeefn}er, leMeerÛe Deelee DeeceÛÙee efnboglJeeÛeerner Skeâe ieesYeòeâeves vekeâUle kesâ}s}er efJešbyevee heene. efnboglJeeÛeer JÙeeKÙee Skeâe osMeYeòeâeves DeMeer kesâ}er : ‘OesvegÙe&mÙe ceneceelee.’ efnbot keâesCe? lej pÙeeÛeer ceneceelee Oesvet Deens lees! ns efnboglJeeÛes Skeâ cegKÙe }#eCe? Yeeye[sheCeeÛÙee }njerle ¢ee ‘Yee}e’keâejebmeejKÙee osMeYeòeâeÛÙee OÙeeveele Dee}s veener keâer, Oesvet pej keâesCeeÛeer KejesKejÛe ceneceelee Demes} lej leer yew}eÛeer nesÙe! efnbotbÛeer veJns!! pÙee efnboglJeeme ieeÙeerÛÙee heeÙeeJejÛe-GYes jeneJes }eieles les ieeÙeerÛÙee heeÙeebmeejKesÛe mebkeâšeÛÙee heefnuÙee PeškeäÙeele ceškeâve Kee}er yeme}sÛe heeefnpes. osJeeÛes iegCe Yeòeâele Glejleele, ieeÙeer}e osJe ceevelee ceevelee, ieeÙeerÛeer hetpee keâjlee keâjlee efnbotbÛes je°^ÛÙee je°^ ieeÙe nesTve ies}s, lÙeeves oeleer le=Ce Oej}s! Deelee pej keâesCeeÛÙee heeÙeeJej Deehe}s ns efnboglJe GYeejeJeÙeeÛes Demes} lej les efmebneÛÙee heeÙeeJej GYeej}s heeefnpes. ceoesvcele efoiiepeebÛeer ieb[mLeeves Skeâe PeshesmejMeer Heâes[tve, Heâe[tve šekeâCeejer leer#Ce veKes pÙeeÛeer Deensle lees ve=efmebn Deelee hegpe}e heeefnpes. efnboglJeeÛes OÙesÙe les, KetCe leer, ieeÙeerÛee Ketj veJns!! ieesj#eCe ne ‘Oece&’ Deens efve ‘mJeOecex efveOeveb ßesÙe:’ Deens, Ùee oesve YeeJeveebÛeer meebie[ he[leeÛe efJeJeskeâyegæer keâMeer meeHeâ DeebOeUer Pee}er, yesMegæ Pee}er lÙeeÛes ØelÙeblej DeeheuÙee Feflenemeele pes meehe[}s les meebieeJeÙee}eosKeer} }epe Jeešles! cegme}ceeve pesJne efnob mg LeeveeJej Ûee}tve Dee}s lesJne lÙeebÛÙeeleer} efkeâlÙeskeâ }gÛÛee mesveeheleeRveer cegme}ceeveer mewvÙeeheg{s ieeÙeeRÛÙee keâUheebÛes iees} jÛetve Ûee} keâjeJeer. efnbotbÛes mewvÙe lÙeeJej G}š Ûee}tve peeleeÛe Dekeâmceele LeyekeâeJes, ceeies ceeies nšt }eieeJes! keâeb? efnbotbÛÙee neleer MeŒeeŒes veJnleer cnCetve Jee les jCeele keâešekeâešer keâjCÙeeme YÙee}s cnCetve? veJns! lej leer MeŒeeŒes osMeMe$etÛb Ùee mewvÙeeJej mees[}er lej ØeLece les ieeÙeeRÛes heg{s Deme}s}s keâUheÛe cejleer} cnCetve! cnCetve efnbot mewvÙeeves MeŒeeŒes GhemeCÙeeÛes meeHeâ veekeâej}s! ieesJeOe ns ceneheehe. meesefMekeâheCee lÙeebÛÙee ne[erceemeer efKeU}s}e. heCe osMeMe$etÛb eer efve Oece&Me$etÛb eer DeeleleeÙeer Ûe{eF& jesKeCes nsÛe cenehegCÙe ner efMekeâJeCe lÙeebme GlkeâšlJeeves keâesCeer efo}s}er veJnleer! ieeÙeer ce¤ veÙesle

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 32

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 33

cnCetve je°^ ce¤ efo}s! ceg}leeveÛes metÙe&cebefoj Deecner hee[tve šeketâ cnCetve cegme}ceeveebveer Oeekeâ Iee}leeÛe efnbot mesvesves neleer Dee}s}s efJepeÙe mees[tve {e}e hejleefJeuÙee! ceg}leeve cegme}ceeveebÛÙeeÛe neleer jent efo}s! keâeMeer IesCÙeemee"er heg{s Ùee} lej ÙesLeer} osJeUs GodOJemle keâ¤, yeÇeÿeCeebÛeer keâòe} keâ¤, cnCetve veyeeyeeves Oecekeâer osleeÛe keâeMeerÛes efnbot hesMeJÙeebveer keâeMeerJej mJeejer ke⤠veÙes cnCetve OejCes Oe¤ve yeme}s! DeeefCe Meòeâer Demeleener hesMeJÙeebÛee pees Glkeâš ceveesoÙe keâer, ‘ßeer mees[JeeJeer’, keâeMeer #es$e c}sÛÚebÛÙee neletve IesTve mJeleb$e keâjeJes, lees efJeHeâ} Pee}e! ‘Oece&’, Meyoefve‰ heesLeerpeele ‘Oece&’ cnš}e keâer, yegæer keâMeer DeebOeUer nesles, efkebâyengvee yegæerÛes [esUs keâe{tve IesCÙeemee"erÛe efkeâlÙeskeâ JesUe ‘Oecee&’Ûes meeb[me leeheJetle nslegle:Ûe keâmes IegmeefJe}s peeleele, ÙeeÛeer ner Ssefleneefmekeâ GoenjCes kesâJeU ÛeeÛeCeer cnCetve meebeif ele}er. Ùeentvener YeÙebkeâj efve DemebKÙe GoenjCes DeeheuÙee efnob t Feflenemeele Ie[}er Deensle; Deepener Demhe=MÙelee, efmebOegyeboer, jesšeryeboer, peeefleYeso ØeYe=leer KegUÛešs ‘Oecee&’heeÙeer Ie[le Deensle! ceveg<Ùeeme GheÙegòeâ cnCetve efve lÙee ØeceeCeeleÛe ieesj#eCe keâjeJes Demes mhe° meebefiele}s Demeles, leer JÙeeJeneefjkeâ YeeJeveeÛe keâeÙe leer Demeleer, lej lÙee efnbot mewvÙeeves les ieeÙeeRÛes keâUhe DeeheuÙee mJele:ÛÙee le}Jeejerves ÛejeÛej efÛe¤ve }eieeshee" cegme}ceeveebÛÙee cegb[keäÙeebÛeener {erie jCeebieCeeJej jÛe}e Demelee; Skeâner cegme}ceeve ve ceejefJelee leer leer jCes cegme}ceeve efpebketâ Mekeâles vee. ceg}leeveÛes Skeâ metÙe&cebefoj OegUerme efceUe}s Demeles; heCe ceg}leeventve cegme}ceeveeme ceeies nšefJeuÙeeves efnob t jepÙe megjef#ele jenles. keâeMeerÛeer one osJeUs Yebieleer; heCe efnbotbÛes Oece&Úle efve jepÙeÚle pej DeYebie jenles lej meeNÙee efnbogmLeeveÛeer osJeUs DeYebie jenleer! heCe les heš}s veener; ÙeeÛes keâejCe ieesj#eCe, cebefojj#eCe ns JÙeeJeneefjkeâ keâle&JÙe ve "jefJelee Skeâoce heefjefmLeefleefvejhes#e ‘Oece&’ keâ¤ve šekeâ}e– ef$ekeâe}eyeeefOele, meveeleve, DeMebkeâveerÙe, DeØeefleJeeoen& ‘Oece&’! ÙeemleJe leesÛe DeOece& Pee}e, DeveLe& Pee}e DeeefCe les ieeÙeeRÛes Ûeej keâUhe JeeÛeJetve }eKees ieeÙeeRÛeer ØelÙener keâòe} keâjCeejs keâmeeF&Keeves meeNÙee efnbogmLeeveYej efvelÙeeÛes GYee¤ve "sJeCÙeeÛes hegCÙe pees[}s! Skeâ osJeeÛes osTU he[t veÙes cnCetve osJeeÛes jepÙeÛÙee jepÙeÛe yeg[Jet efo}s! peCet keâeÙe Deu}eGeföve, Deewjbiepesyeeoer c}WÛÚebÛÙee jepÙeele ieeÙeer cejle veenerle, osJeUs hee[erle veenerle! ieesj#eCeeme ‘Oece&’ mecepeuÙeeves ieesYe#eCe cee$e yeUeJe}s! DeeOeer yegæer peeles efve veblej Yeeb[Je}! ne pemee YetlekeâeU lemeeÛe DeepeÛee Jele&ceevekeâeU. DeepeÛes ieesYeòeâ efve ieesOece&ner lemeeÛe jevešer jeefn}s}e Deens! ieeÙeer}e ØeLece yee
Flejebme lÙee DeeUerle heeÙe šekeâleeÛe veekeâ oeyetve OejeJes }eieles. lemesÛe efnbot leòJe%eeveeves Yeej}suÙee lÙee Decesefjkeâveeoer Øeiele }eskeâebme efnbot Oecee&Ûeer oer#ee osCÙeemee"er iebYeerjlesves yemeJetve Deecner lÙee oer#esÛee heefn}e efJeOeer cnCetve pej lÙeeme lÙeebÛÙee [esàÙeebmece#e ieeÙeerÛes cet$e efve MesCe keâe}Jetve les hÙee cnCetve meebefiele}s, lej lÙeeme DeeceÛÙee Ùee Oeeefce&keâ efnbot DeeÛeejeÛeer Flekeâer efkeâUme ÙesF&} keâer, MesCe KeeCÙeevesÛe pees Oece& mJeerkeâejlee Ùeslees lÙeeÛes leeW[osKeer} les heent FefÛÚCeej veenerle! Deecner pej lÙeeme meebefiele}s keâer, ‘Denes, ieeÙe ner osJeer Deens, ceelee Deens!’ lejer osKeer} leer YeeJevee }e#eefCekeâ DeLeea Skeâ JesU mJeerkeâe¤vener les efOekeäkeâejeves Gòejleer}, ‘Denes, ceeleeosKeer} cnCelees nJes lej lÙee heMetme; heCe ceie Heâej lej efleÛes les ef$eieJÙe Deecnebme Åee– otOe, oner, lethe! heCe ns keâeÙe lÙeele efcemeUlee Deene? ieescetle efve ieesceÙe? DeeF&ÛÙee ogOeeleosKeer} kesâJeU ceele=Øesceemee"er efleÛÙee ¢ee JemletbÛee cemee}e Deecner Iee}erle veener!!’ KejesKej ne efkeâUmeJeeCee Øekeâej efveoeve hejOecee&leer} }eskeâebÛÙee efnob kt eâjCeeÛÙee mebmkeâejele lejer Dee{Ulee keâecee veÙes. jlveeefiejer efnbot meYesÛÙee Megefæmebmkeâejele hebÛeieJÙeeme Ûeeš efo}er Deens leer Ùeemee"erÛe. Heâej lej legUMeerhe$e KeeJeÙeeme ÅeeJes. MesCe KeeCes ner efMeJeer Deens, mebmkeâej veJns!! ieeF&}e osJelee ceeveCes efve ieesYeòeâerÛes heejCes ieescet$e KeeTve Hesâ[Ces ne Yeeye[e cetKe&heCeener Skeâ JesU #ecÙe nesF&}; heCe lÙee ieescet$e, ieesceÙe KeeCÙeeefheCÙeeÛes meceLe&ve Jew%eeefvekeâ yegefæJeeoevesner ke⤠heenCeeje he{lecetKe&heCee lej kesâJeU De#ecÙe nesÙe! lÙeebÛes cnCeCes Demes keâer, ‘ieeÙeerÛÙee MesCeele efve ieescet$eele lemesÛe keâener jesieheefjnejkeâ efve ‘heewef°keâ’ iegCe Deensle! cnCetve DeeceÛÙee ef$ekeâe}%eeveer mce=eflekeâejebveer les MesCe KeeJes efve ieescet$e hÙeeJes cnCetve meebefiele}s!’ cees"cees"Ÿee meYeebletve efve }sKeebletve iebYeerjheCes Deveskeâ ieesYeòeâ ner Yee<ee "emetve Deepener Jeehejleele! heCe DeeOeer Demes heene keâer, keâesCekeâesCelÙee jesieebJej ieescet$e efve MesCe Deieoer jeceyeeCe GheeÙe Deens ns [e@keäšj ceb[Ueves menereMf ekeäkeäÙeeefveMeer Øeefmeefæ}s Deens? pÙee jesieebJej lees jeceyeeCe GheeÙe "js} lÙee jesieeÛÙee JesUer les hebÛeieJÙe KegMee} hÙee. heCe ßeeJeCeer ØeYe=leer Øemebieer peer DeeheCe ceb[Uer pecelees leer keâeÙe lÙee lÙee jesieebveer meejerÛÙee meejer heÚe[}s}er Demelees? DeeefCe Ùegjeshe Decesefjkesâle ns heewef°keâ MesCe efhe{Ÿeevedefhe{Ÿee keâesCeerner Keeu}s veener cnCetve eflekeâ[Ûes Œeerheg®<e Deepe Deieoer #eÙeeves efPepe}s}s DeMeer heehÙeeÛeer efhelejs Pee}er Deensle veener? G}š Deepe jesie«emle heehÙeebÛÙee efhelejebÛeer pevceefmeæ efhele=Yetceer pej keâesCeleer Pee}er Demes} lej leer ner ieeÙeerÛes MesCe efve ieescetle Ùee heewef°keâebÛee Gkeâe[e efhe{Ÿeeveefhe{Ÿee KeeCeejer efyeÛeejer Deehe}er YejleYetceerÛe nesÙe! ieescegleele cnCes Deew<eOeer iegCe Deensle! heCe les veenerle keâMeele? veeefmlecet}ceveew<eOeced! ieescet$eele keâener iegCe Deensle lemes ve=cet$eeblener Deensle! yeboerie=nele pes Deó} meesos Demeleele lÙeebvee pesJne keâUles keâer DeeheCeeme HeâškeäÙeebÛeer efMe#ee nesCeej, lesJne je$eer les DeeheuÙee keâes"[erle yebo Demelee henešsÛe mJele:Ûes cet$e iešieš efheleele! keâejCe lÙee ve=cet$eeÛee iegCe les Demee mJeevegYeJeeves

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 34

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 35

meebieleele, keâer lÙeeÛÙee efheCÙeeves Debie yeefOej nesles efve HeâškeäÙeebÛÙee Jesovee Heâej keâceer nesleele! heCe ve=cet$eelener keâener iegCe Deensle cnCetve ceveg<ÙeeÛes hebÛeieJÙener ØelÙeskeâ Oeeefce&keâ efve heefJe$e mebmkeâejele heerle yemeeJeÙeeÛes keâeÙe? yeÇB[er ner keâHeâ#eÙeeoer efJekeâejeJej Deew<eOe Deens. cnCetve ßeeJeCeerle efleÛeerner DeeÛeceves IÙeeÙeÛeer keâeÙe? efJe<ener keâener jesieebJej Deew<eOe Demeles– lÙee jesieeJej les IÙee. cnCetve ØelÙener keâe les Oeeefce&keâ mebmkeâej cnCetve hÙeeÙeÛes? DeMee Yeekeâ[ efve cetKe& mebmkeâejebme Deelee Ûeeš ÅeeJeer nsÛe DeeheuÙee Oecee&ÛÙee efve mebmke=âleerÛÙee LeesjJeerme meepesmes nesF&}. ieesj#eCeeÛÙee °ervesner DeepeÛÙee Jew%eeefvekeâ Ùegieele heMetme osJelee ceeveCeejer leer KegUÛeš ieesceenelcÙes meebietve YeeieCeej veener. leme}er Yeeye[er ØeJe=òeer je°^ele hemejefJeCÙeeÛes mees[tve pej DeeceÛes ieesj#ekeâ JÙeeKÙeeles ¢ee ke=âef<eØeOeeve osMeele lÙee GheÙegòeâ heMetbÛee DeeefLe&keâ GheÙeesie efkeâleer cees"e Deens, ieeÙeerÛeer efve yew}ebÛeer JeerCe keâMeer Jee{JeeJeer, lÙeebÛÙee ce}cet$eebÛeer Keles keâMeer keâjeJeer, ieeÙeerÛÙee otOelegheeÛÙee mebJeOe&veeÛes ØeÙeesieen& Glke=â° Øekeâej keâesCeles, iegCe keâesCeles ns meJe& ØeÙeesieefmeæ efve jemeeÙeveeefokeâ Ieškeâebmen ØelÙe#eefve‰ Yee<esle meebieleer} efve ieesMeeUe ØeYe=leer mebmLee ieeÙeeRÛÙee DeeefCe yew}ebÛÙee peesheemevesÛee ceveg<Ùeeme DeefOekeâele DeefOekeâ ØelÙe#e GheÙeesie keâmee nesF&} ÙeeÛe Ssefnkeâ °erves Ûee}efJeleer}, lejÛe Deelee ieesj#eCeeÛes cenòJe }eskeâebme DeefOekeâ hešCeejs Deens. Lees[keäÙeele cnCepes ieeÙe ne heMet GheÙegòeâ Deens cnCetve j#eCeerÙe Deens, DeMee OeesjCeeves ieesj#eCeeÛes Oeeefce&keâ mJe¤he mees[tve lÙeeme DeeefLe&keâ mJe¤he efo}s keâer Pee}s. lÙeeÙeesies ieesj#eCe nJes lÙeeÛe ØeceeCeele efve Øekeâejeves nesF&}. Oeeefce&keâ mJe¤heeves DeepeÛÙee Ùegieele keâener }eYe vemetve G}š Yeeye[er ØeJe=òeer hemejefJeCÙeeÛeer neveer cee$e Deens. cnMeer}e osJeer cnCetve cnwmeceenelcÙe Depetve kegâ"s jÛe}s}s veener. heCe cnCetve cnMeerÛes j#eCe kesâJeU efleÛÙee DeeefLe&keâ }eYeemee"erÛe keâesCeer keâjerle veener keâer keâeÙe? leer Decesefjkeâe heene, Deepe les je°^ Skeâe DeLeea ieesYe#ekeâ Demeleener ieesj#eCeeÛÙee keâeceer DeeceÛÙeentve Meleheš heg{ej}s}s Deens. keâejCe lÙee ØeMveele Oeeefce&keâ DeebOeUsheCeeÛee ie[ye[iegb[e ve Ûee}t oslee efveJJeU DeeefLe&keâ efve Jew%eeefvekeâ °erves les lees mees[efJeleele. DeeheuÙee YeeieJeleeleer} ieeskegâUs pej kegâ"s Deepe heeneJeÙeeÛeer Demeleer} lej leer Deecne ieeÙeerme osJelee ceeveCeeNÙee ieesYeòeâebÛÙee heebpejheesUele veJnsle, lej ieeÙeer-yew} efveYexU heMet ceeveCeeNÙee DecesefjkesâleÛe nesle. keâesCe Oe°heg° megboj leer ieeÙeeRÛeer efKeu}ejs, les ogOeeÛes #eerjmeeiej, ieeÙeeRÛee ogOeeUheCee leer MeeŒeMegæ peesheemevee, Gòece ieeÙeeryew}ebÛeer efhe{Ÿeevedefhe{Ÿee keâes°kesâ yeebOetve yeebOetve kesâ}s}er JebMeesVeleer, oj efhe{er}e megOeejle peeCeejer leer DeevegJebMeeÛÙee ØelÙe#e efve ØeÙeesie#ece efveÙeceebveer kesâ}s}er JeerCe! one cejeJeÙeeme šskeâ}suÙee ieeÙeeRvee ceeCemeebvee efceUle veenerle leer hekeäJeeves Jee{}s}er heeves, osJeleebmeejKee vewJeÅe oeKeJetve, KeeJeJetve heeUerle yemeCes cnCepes ieesj#eCe veJns! megowJeeves DeMee keâener GheÙegòeâleeJeeoer ieesj#eCe mebmLee Deepe Ûee}t Deensle. DeeefCe lÙeebvee DeeceÛeer hetCe& menevegYetleer Deens. Flej ØeeceeefCekeâ ieesj#eCe keâeÙe&keâlÙee&mener DeeceÛeer efJevebleer Deens keâer, Oeeefce&keâ Yeekeâ[heCee pevelesme ve hemejefJelee leer ÛeUJeU megmhe° efve ØeÙeesie#ece

DeMee DeeefLe&keâ efve Jew%eeefvekeâ heeÙeeJej GYeejeJeer, Ûee}JeeJeer, cnCepes DecesefjkesâØeceeCesÛe DeeheuÙeeFkeâ[sner Kejs ieesj#eCe nesF&}, GieerÛe SKeeoer ieeÙe Jee yew}, osJe Jee osJeer cnCetve ieeJeesieeJe efnb[Jeerle Yeerkeâ ceeieleele leMeebvee Skeâ oce[er keâesCeer osT veÙes, lÙee yew}e}e keâeceeme pegbheJeeJee efve lÙee YeerkeâceeiÙee ieesYeòeâe}e je°^emee"er Jes"erme OejeJee. }sKeveceÙee&oe mebhe}er Demeleener Skeâ ÛesleeJeCeer DeeCeKeer efo}erÛe heeefnpes. leer ner keâer ieesj#eCeeme efnbotbveer efo}s}s Oeeefce&keâ mJe¤he efkeâleerner Yeeye[sheCeeÛes Deme}s lejer og°heCeeÛes veener. keâejCe ceveg<Ùeeme DelÙegheÙeesieer DeMee ieeÙeeryew}ebmeejKÙee heMetbÛes j#eCe keâjCÙeeÛeeÛe, cnCepes ceeveJeer efnleeÛeeÛe, lÙeele nslet Demelees. heCe pÙee efkeâlÙeskeâ DeefnbotbÛee ‘Oece&Ûe cegUer ieesIve’ Deens, lÙeebÛes les Oeeefce&keâ Jes[sheCe vegmeles Yeeye[sÛe vemetve og°ner Deens lÙeebvee efnbotbme nmeCÙeeÛee }Je}sMe DeefOekeâej veener. G}š efnob vbt eer mJele:ÛÙee Oeeefce&keâ Yeeye[sheCeeme mees[Ces ns efpelekesâ DeJeMÙe, lÙeentvener osJeeme ieeÙeÛe ceej}er lej DeeJe[les, DecekeäÙee efoJeMeer ieeÙeerÛesÛe ceebme KeeCes heefJe$e FlÙeeoer. je#emeer efJeÕeeme GjeMeer yeeUieCeeNÙee DeefnbotbÛÙee Oeeefce&keâ og°heCeeme lÙeebveer mees[tve osCes DeefOekeâ DeJeMÙe Deens, ceeCegmekeâerÛes Deens. DeeefLe&keâ °ervesner peer ieeÙe ceveg<Ùeeme GheÙegòeâ Deens, lÙee Meskeâ[es ieeÙeeRÛeer keâòe} osJeeÛÙee veeJes keâjCes, les Oeeefce&keâ keâle&JÙe mecepeCes, cnCepes osJeemeÛe je#eme yeveefJeCes Deens! efnbotbÛÙee ieesYeòeâerle ke=âle%elee, oÙee, peerJewkeäÙeyegæer ØeYe=leer meodid egCeebÛee Deeflejskeâ Deens. heCe DeMee ieesIve DeefnbotbÛÙee ieesnlÙesle ›etâjheCee, ke=âleIveheCee DeeefCe Deemegjer peerJevenlÙee ØeYe=leer ogieg&CeebÛee Deeflejskeâ Deens lees Oeeefce&keâ KegUsheCeeÛe veJns, heCe DeheOeeefce&keâ og°heCeener Deens. ¢eemleJe lÙee Deefnbotbveerner (cegefm}ce) lees Oeeefce&keâ ‘ieesÉs<e’ mees[tve osTve DeeefLe&keâ °erÛes ieesj#eCe nsÛe keâle&JÙe mecepeeJes. –ceneje°^ Meejoe, SefØe} 1935 (5:71)

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 36

~ ieesyeÇeÿeCe Øeeflehee}ve DeeefCe je°^Jeeo ~ 37



osJe DeeefCe Oece&

1. efJeÕeeÛee F&Õej 2. F&ÕejeÛes DeefOe‰eve 3. Ùe%e 4. DeeceÛÙee Oece&YeeJevee ogKeeJet vekeâe Deb! 5. heesLeerefve‰sÛeer yeeOee (Fm}eceer/FmeeF&)

yee}JeÙeele}e De°YegpesÛee Gheemekeâ, efJeveeÙekeâ heg{s De%esÙeJeeoer Pee}e. lÙeeÛÙee ceveeÛÙee ieeYeeNÙeele Heâkeäle Yeejleceelee Gj}er.

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 38

~ osJe DeeefCe Oece& ~ 39

1. efJeÕeeÛee F&Õej

2. F&ÕejeÛes DeefOe‰eve

(DeÕeb vewJe iepeb vewJe JÙeeIeÇb vewJe vewJe Ûe Depeeheg$eb ye}eR oOÙeele osJees ogye&} Ieelekeâ:~~ DeLe& : Iees[Ÿee}e, nòeer}e efkebâJee JeeIee}e, keâOeerner yeUer osle veenerle MesUerÛes efhe}tÛe JeOeJesoerJej cejles, ogyeàÙeebÛes j#eCe osJener keâjle veener.)

(F&ÕejeÛÙee DeefOe‰eveeJej ÛeUJeUer DeJe}byetve vemeleele. ÛeUJeUerleuÙee meeceLÙee&Jej F&ÕejeÛes DeefOe‰eve efJemebyetve Demeles.)

leer efJeÕeeÛeer DeeÅeMeefòeâ pÙee keâener "jeefJekeâ efveÙeceebveer Jele&les Deens les efleÛes efveÙece mecepeleer} les mecepetve IesTve lÙeeleuÙee lÙeele DeeheuÙee ceveg<ÙepeeleerÛÙee efnlee}e efve megKee}e hees<ekeâ nesF&} lemee lÙeebÛee meeOes} eflelekeâe GheÙeesie keâ¤ve IesCes FlekesâÛe ceveg<ÙeeÛÙee neleele Deens. ceveg<ÙepeeleerÛÙee megKee}e Devegketâ} les Ûeebie}s, Øeefleketâ} les JeeF&š. DeMeer veerleer-DeveerleerÛeer mhe° ceeveJeer JÙeeKÙee kesâ}er heeefnpes. osJeeme DeeJe[les les Ûeebie}s DeeefCe ceveg<Ùeeme pes megKeoeÙeer les osJeeme DeeJe[les ¢ee oesvner mecepegleer KegUÛeš Deensle; keâejCe lÙee DemelÙe Deensle. efJeÕeele DeeheCe Deenesle heCe efJeÕe Deehe}s veener; Heâej Heâej Lees[Ÿee DebMeer les DeeheCeeme Devegketâ} Deens; Heâej Heâej cees"Ÿee DebMeer les DeeheCeeme Øeefleketâ} Deens – Demes pes Deensle les veeršheCes, OeeršheCes mecepetve IesTve lÙee}e yesOe[keâheCes leeW[ osCes nerÛe Kejer ceeCegmekeâer Deens! DeeefCe efJeÕeeÛÙee osJeeÛeer Kejer Kejer leerÛe hetpee!! (6:6) 

vegmelÙee SkeâMesDee" lej keâeÙe heCe DekeâjeMesDee" melÙeveejeÙeCeebÛÙee hetpee kesâuÙee lejer Ssenf keâ ÙeMe efceUCeej veener. keâejCe les ÛeUJeUerÛÙee Yeeweflekeâ meeceLÙee&JejÛe keâeÙe les DeJe}byeles! DemelÙeveejeÙeCeeÛes hetpekeâner ¢ee peieele JeejbJeej ÙeMemJeer nesleele. Heâej keâeÙe, meejs peie efveoxJe ke⤠efveIee}s}e jefMeÙee Deepe Ssefnkeâ Â<šŸee hejce yeef}‰ cnCetveÛe ÙeMemJeer Pee}s}e Deens keâer veener? ‘efveoxJe’ cnCetve lÙeeÛes JewYeJe efškeâCeej veener cnCee} lej les ‘meowJe’ DeMeener keâesCeeÛes efškeâ}s veener!! ßeerke=â
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 40

~ osJe DeeefCe Oece& ~ 41

3. Ùe%e

(Ùe%eele npeejes yeeouÙee lethe DeesleCÙeehes#ee, }eKees YegkeäÙeekebâiee} efnbotbvee pesT Iee}CesÛe DeefOekeâ hegCÙeØeo Deens) Deieoer DeepeÛÙee efnbogje°^eÛÙee heefjefmLeleerle Skesâkeâ DeveeLee}Ùe ns Skesâkeâ DeÕecesOe Ùe%eeFlekesâ hegCÙeØeo Deens. Ùe%e keâjCeeje menœeeJeefOe lej melÙeveejeÙeCe keâjerle jenCeeje DeeefCe lÙeele }#eeJeefOe ®heÙes KeÛe&Ceeje pees Jeie& Deepe Yeejleele Jee ceneje°^ele Deens leesner Oecee&lcee efve efnbogje°^eÛee DeefYeceeveer Jeie&Ûe Deens. lÙeeme }sKeeÛÙee MesJešer DeeceÛeer efJevebleer DeMeer keâer, Deepe efnbogje°^eÛÙee DeefmlelJeeJej pes Oeeefce&keâ Yeü°erkeâjCeeÛes Dee›eâceCe nesle Deens les Oece&Â<šŸeeÛe DelÙeble YeÙebkeâj efJeIeelekeâ DemeuÙeecegUs lÙeebveer lÙeeÛes lejer efveJeejCe keâjCÙeeÛes ›ele DeeOeer IÙeeJes. MegæerkeâjCeeÛeer keâeceefiejer pÙee pÙee efnbogmeYee keâjerle Deensle lÙeebÛee neÛe DevegYeJe Deens keâer, Deepe YeejleeceOÙes lej jenesÛe, heCe ceneje°^elener SKeeos ogmejs megæe DeeefLe&keâ mebheVelesÛÙee heeÙeeJej yeUkeâšheCes GYeej}s}s efnbog DeYe&keâe}Ùe vemeuÙeecegUs c}WÛÚebÛÙee leeJe[erletve JeeÛeefJelee ÙesCÙeeÛeer mebefOe Dee}er lejer npeejes efnbog DeYe&kesâ heeUCes DeMekeäÙe Pee}s Demetve cegme}ceeveebÛÙee neleer leer he[uÙeeves Deefnob g Oecee&ÛÙee efMekeâJeCeerves efnob jg e°^eÛÙee Me$etÛb eer mebKÙee efve yeU DeeceÛeerÛe efnme[tve ves}s}er DeYe&kesâ Jee{Jeerle Deensle- Jee{efJeleevee [esUs efceštve heenle yemeeJes }eiele Deens. Flej meJe& keâle&JÙes jenesle, OecÙe& efJe<eÙeeMeer pÙeeÛee DelÙeble efvekeâš mebyebOe heesÛelees les Skeâ keâle&JÙe lejer lÙee meppeveebveer peMee leele[erves lÙeebveer melÙeveejeÙeCemenœekesâ Jee Ùe%e heej hee[}e leMee leele[erves heej hee[eJes. DeeceÛeer Ùee efJe<eÙeevegjesOes DeMeer efJevebleer Deens keâer, lÙeebveer ØelÙeskeâer Skesâkeâ efnbog DeYe&keâe}Ùe, efJeMes<ele: Deefnob Ûbt Ùee neletve efnob mg eYeebveer mees[efJe}suÙee DeYe&keâebme hee}vehees<eCe-efMe#eCe Ùeebveer efnob jg e°^eÛes mewevf ekeâ yeveefJeCeejer ner Gæeje}Ùes lelkeâe} mebkeâuhe mees[vt e mLeeheeJeer. Ùe%eele Jee melÙeveejeÙeCeele pees DeVeeÛee Skeâe oneheeÛe efoJemeeble Heâ[Mee he[lees, iesuÙee oesve Je<ee&le pes }eKees ®heÙeebÛes õJÙe lÙeeheeÙeer Fbotj, kegâ®boJee[, kesâ[ieeJe, ceesMeea ØeYe=efle ef"keâeCeer JÙeÙe Pee}s lÙeeÛe õJÙeele ØelÙeskeâer Skesâkeâ DeYe&keâe}Ùe mLeehelee Dee}s Demeles, lej MebYej Je<ex lejer efškeâCeejer Skeâ veeWoerJe (jefpemš[&) mebmLee keâe{CÙeeÛes hegCÙe }eYeles! Demes efnbog Oecee&ÛÙee efve efnbog

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 42

je°^eÛÙee DeefmlelJeeme Deepe DelÙeble DeJeMÙe Deme}s}s efnbog DeveeLee}Ùe ns heej}ewefkeâkeâ Â<šŸeeosKeer}, Skeâe Ùe%eeves Jee npeej melÙeveejeÙeCeebveer meblees<eefJe}e peelees lÙeentve lÙee veejeÙeCeeme vejebÛÙee GæejeÛes Oece&ke=âlÙe cnCetve DeefOekeâ meblees<eJeer} ns ßeæs}eosKeer} veekeâejlee ÙesCeej veener; DeeefCe efnbogje°^eÛÙee DeefYeceeveeme peeieefJeCeejs efve peieefJeCeejs meejs Ssefnkeâ }eYe lej Ùe%eeefokeâebntve ¢ee Oece&ke=âlÙeeves ÙesLeuÙee ÙesLe jesKe"eskeâ heojele hee[tve Ieslee Ùesleer}. cemetjkeâj cenejepeebveer ieesceeblekeâele one npeej DeesOeJe pes DeefnbotbÛÙee meebmke=âeflekeâ yeboerle Deepe leerve Melekesâ efKelehele he[}s nesles Ùeeme mees[efJe}s efve efnob Ûbt Ùee ÚeJeCeerle hejle DeeCe}s efve lÙeeme efnbog Oecee&Ûes DeefYeceeveer keâ¤ve meesef[}s, lees DeepeÛÙee heefjefmLeleerle Ùee efnbog je°^Oecee&Ûeer Skeâ Kejer keâeceefiejer heej hee[Ceeje Ùe%eÛe veJns keâeÙe? veejeÙeCeeÛeer hetpee one npeej Iejer hegvne Ûee}t Pee}er! efnob jg e°^eÛee pees keâesCeer DeefYeceeveer osJe Demes} lees ¢ee DeMeeÛe Ùe%eeves DeefOekeâ meblees<es} DeeefCe Ùe%eeÛeer cnCetve peer heej}ewefkeâkeâ HeâUs efceUCes leer, efceUle Demeleer} lej, DeefOekeâ efveef§eleerves efceUeuÙeeJeeÛetve keâOeerner jenCeej veenerle. pesJe{Ÿee õJÙeele ns one npeej }eskeâ DeefnbotbÛÙee yeboerletve mees[efJe}s, c}WÛÚebÛeer leerve MelekeâebÛeer keâejJeeF& efJeHeâ} kesâ}er, lÙeebÛes Gós keâe{}s, lesJe{erÛe cees"er jkeäkeâce kegâ®boJee[eme Skeâ yeeskeâ[ ceejCÙeeÛÙee keâeÙeea KeÛeea he[eJeer ne keâeÙe osMekeâe}hee$eefJeJeskeâ? keâe efnbogOece&j#eCe? ÙeeÛee efJeÛeej Meeble efÛeòeeves DeeceÛÙee efnbog yeebOeJeebveer keâjeJee. pÙee heefjefmLeleerle efnob jg e°^eÛÙee OeejCeeme efve GæejCeeme pes ke=âlÙe ØelÙe#eheCes }eYeoeÙekeâ efve DeJeMÙe Demes} les mebheeefoCes neÛe lÙee heefjefmLeleerleer} Ùe%e, efnbog Oece&! ceveg<Ùepeeleerme efnleØeo-lees ceveg<ÙeOece&! (6:38) 

~ osJe DeeefCe Oece& ~ 43

4. DeeceÛÙee Oece&YeeJevee ogKeeJet vekeâe Deb!

(yegeæ f Yeso ke⤠veÙes, heCe ogyege& æ f Yeso DeJeMÙe keâjeJee! meodYd eeJevee ogKeJet veÙes, heCe DemeoddYeeJevee DeJeMÙe ogKeJeeJÙee!) DeeceÛÙee }sKeecegUs ‘Oece&YeeJevee ogKeleele’ efve ‘meeceevÙe peveebÛee yegefæYeso neslees’ ÙeemleJe lemes keâe keâjeJes, DeMeer keâUkeâUerÛeer he=ÛÚe, efnbogmebIešvee}e GÛe}tve OejCeeNÙee efve DeeceÛÙee keâeÙe&›eâceeefJe<eÙeer ØeÙelveeefJe<eÙeer efve meefoÛÚsefJe<eÙeer, Skebâojerle menkeâeÙe& veme}s lejer menevegYetefle DemeCeeNÙee Deveskeâ ceOÙece Je=òeerÛÙee efnleefÛeblekeâebkeâ[tvener peer JeejbJeej nesle Demeles leercegUsner pejer ceeies Skeâoe ‘efkeâ}exmkeâj’ ceeefmekeâele ‘ve yegefæYesob peveÙesled cnCepes keâeÙe?’ Ùee }sKeele YeeJevee ogKeefJeCes DeeefCe yegefæYeso keâjCes cnCepes keâeÙe, ¢ee efJe<eÙeeÛeer meJe&meeOeejCe heefjmHegâšlee Deecner kesâ}er nesleer, lejerner SKeeoogmeNÙee }sKeeves meieàÙeebÛes meceeOeeve nesCes efkebâJee lees meieàÙeebvee keâUCesmegæe ogIe&š DemeCeejÛe ns peeCetve, Deecner ¢ee }sKeele lÙee Deejesheebvee DeefOekeâ meefJemlej Gòej osTve Demes oeKeJet FefÛÚlees keâer Deecner KeNÙee DeLeea Oece&YeeJevee GÛÚsoerle veener, yegefæYesoner keâjerle veener, lej G}š DeeheuÙee efnbogje°^eÛÙee efve ceveg<Ùecee$eeÛÙee GæejCeeme pes pes DelÙeble DeJeMÙe les les keâle&JÙe, DeeefCe ØelÙe#e ØeÙeesieebleer pes DeyeeefOeleheCes efšketâve jenles les melÙe ¢eeÛeeÛe ØeÛeej Deecner keâjerle DemeuÙeecegUs lees meoddOecee&}e kesâJnener neefvekeâejkeâ "jCeeje veener. meoddYeeJeves}e ogKeefJeCeeje veener! keâjerleÛe Demes} lej lees ogyeg&efæYeso keâjerle Deens, DeheOece&YeeJevee ogKeJeerle Deens! Deecner yegeæ f Yeso keâjerle veener, Oece&YeeJevee ogKeJeerle veener!!! (6:117) 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 44

5. heesLeerefve‰sÛeer yeeOee

(heesLeerefve‰sÛeer yeeOee efnbotØeceeCesÛe, Fm}ece Je FmeeF& Oecee&lener Deens) ceew}Jeer efJeÛeejleele : ‘otjOJeveer (šsef}Heâesve) mewleeveeÛee MeesOe Deens keâer osJeeÛee?’ ¢ee cenòJeeÛÙee ØeMveeves ceOÙeDejyeceOÙes De}erkeâ[s peer cees"er KeUyeU G[Jetve efo}er, leerJe¤vener Oeeefce&keâ ÚeheeÛes hegjeleve Meyoefve‰ De%eeve, Yeeweflekeâ DeÅeÙeeJeled efJe%eeveeÛÙee ceeiee&le heoesheoer keâmes Dee[Jes Ùesles, ceveg<ÙeeÛeer yegefænlÙee keâMeer keâjles ns mhe° nesF&}. lÙeelener efnbotbme Oece&YeesUs keâeHeâj cnCetve efnCeefJeCeeNÙee cegu}eceew}JeeRÛeeÛe lees Demme} Dejyeer Oece&Jes[sheCee DemeuÙeeves pees Meyoefve‰ pegveešeÛee hetpekeâ lees lees efnbot Demees, cegme}ceeve Demees, keâmee De[eCeer Demelees, les heenCÙeemeejKes Deens! lees ØeMve Demee G"}e. FyedvemeeToÛes jepÙe DejyemLeeveÛÙee ceOÙeØeosMeeJej Ùegjesehf eÙeve je°^eÛb ÙeeÛe ceneÙegæeleer} keâejmLeeveebÛÙee meeneÙÙeecegUs mLeehe}s iesuÙeeves lÙeeÛÙee jepeJešerJej ÙegjesefheÙeve megOeejCeebÛee Lees[e heefjCeece Pee}s}e Deens. lÙee megOeejCeebhewkeâer otjOJeveerÛeer (šsef}Heâesve) megOeejCee lÙeeves ceOÙeDejyeele pesJne ØeLece Ûee}t kesâ}er lesJne les efJeef#ehle Ùeb$e heentve lesLeer} ‘kegâjeCee’Jej F&ÕejerÙe Oece&«ebLe cnCetve DelÙeble keâójheCes DeJe}byeCeeNÙee Meyoefve‰ cegu}eceew}JeeRveer cees"e keâes}en} kesâ}e! kegâjeCeele Gu}sefKe}s}s pes veener les les mewleeveer ner lÙeebÛeer JÙeeKÙeeÛe DemeuÙeeves kegâjeCeele pÙeeÛee ceeiecetme veener, cekeäkesâ}e yees}eJes les, Skeâe Kees}erle yees}eJes lemes, ceefoves}e pes SskeâefJeles Demes ns efJeef#ehle otjOJeveer-Ùeb$e heenleeÛe lÙee cegu}eceew}JeeRveer lelkeâeU efveCe&efÙe}s keâer, ‘‘ns Ùeb$e mewleeveer Deens; keâejCe ns kegâjeCeele Gu}sefKe}s}s veener! keâesCelÙeener ‘oerveoej’ cegme}ceeveeves Ùee Ùeb$eeme mheMe&lee keâecee veÙes. otjOJeveer JeehejCes ne cegme}ceeveer Oecee&efJe®æ ‘iegvne’ Deens!’’ cees"Ÿee keâ[ekeäÙeeÛÙee Jeeoeveblej FyedvemeeToÛÙee Oece&meYesle Demes "j}s keâer, ¢ee Ùeb$eeÛÙee keâCee&le ØeLece kegâjeCeeÛes heefJe$e ceb$e yees}eJes, cnCepes meeNÙeeÛe JeeoeÛee meceeOeevekeâejkeâ efvekeâe} }eies}. keâejCe pej ns Ùeb$e mewleeveeÛeer Ùegòeâer Demes}, iegvne Demes}, lej lÙeeletve heefJe$e kegâjeCeeÛee ceb$e keâOeerner Deejheej peeCeej veener! mewleeve heefJe$e kegâjeCeeÛee Hewâ}eJe keâmee keâjer}? heCe pej kegâjeCeeÛeer heefJe$e JeekeäÙes les Ùeb$e pemesÛÙee lemes yees}}s, lej DeLee&leÛe les

~ osJe DeeefCe Oece& ~ 45

Ùeb$e cegme}ceeveer celeeÛes Deme}s heeefnpes, ‘heekeâ’ Deme}s heeefnpes! pÙee hejce%eeveer Oece&efve‰ [eskeäÙeeletve ner Mekeäkeâ} efveIee}er efleÛeer JeenJee keâjerle les De[eCeer cegme}ceeve Dejye lÙee Ùeb$eeYeesJeleer meceejbYeeves pece}s. ceew}Jeerves lÙee otjOJeveerÛÙee keâCÙee&le YeerefleÙegòeâ keâehejsheCeeves kegâjeCeeÛee ceb$e GÛÛeej}e. lees keâesCe Dee§eÙe&! megotj, Iees[šhee}ner Skeâe efoJemeele heesÛet veÙes DeMee megotj mLeeveer yees}lee yees}lee yees}}s}s Ssketâ peeT }eie}s! kegâjeCeeÛee Meyo Skeâerkeâ[s yees}}e peelees leesÛe Deieoer lemeeÛe ogmejerkeâ[s Ssketâ Ùesle Ûee}}e! DeLee&leÛe pees otjOJeveer keâesCÙeener ceew}JeerFlekeäÙeeÛe Megæ mJejele heefJe$e kegâjeCe cnCet Mekeâlees lesJne Deu}e}e lees efØeÙe Deme}eÛe heeefnpes. oerveoej cegme}ceeveebveer lÙeeme mheefMe&CÙeele ‘iegvne’ veener, Demes meJee&vegceles "j}s! ØeMve Skeâheš cetKe&heCeeÛee, lej meceeOeeve omeheš cetKe&heCeeÛes! keâejCe keâer, otjOJeveer ne heoeLe& keâeÙe nsner Depetve ceeefnleer veme}s}s, les Ùeb$e mewleeveer he#eeÛes Jee kegâjeCeMejerHeâÛÙee celeeÛes Deens DeMeer kegâMee«e Mebkeâe keâe{t MekeâCeejs DeeefCe lÙee Ùeb$eeletve heefJe$e kegâjeCeeÛes ceb$e Deejheej peeleeÛe lÙee MeeŒeesòeâ MebkesâÛeer meMeeŒe efveJe=òeer keâ¤ve IesCeejs les cegu}eceew}Jeer meieUsÛe meieUs Flekesâ efve FlekesâÛe keâeÙe les MeneCes efve mecebpeme nesles cnCetve yejs Pee}s! pej keâe lÙeele SKeeoe Flekeâe Øekeâeb[ MeneCee vemelee lej lees ‘heefJe$e kegâjeCee’Jej keâ[keâ šerkeâe keâjCeeje ‘oÙeevebo mJeeceeRÛÙee ‘melÙeeLe&ØekeâeMee’leer} ‘kegâjeCemeceer#eCe’ ne DeOÙeeÙener lÙee Ùeb$eeletve lemeeÛe ÙeLeeJeled Ssketâ peelees keâer veener lesner heeneJes’ cnCetvener megÛeefJelee! DeeefCe meejsÛe DeeWHeâme nesTve peeles!! Deelee ner heene ef¡e§eve Oece&YeesUsheCeeÛeer iebcele! Oece&YeesUsheCeeÛeer nkeâe}heóer Deepe pej kegâ"s ØelÙe#e Yeeweflekeâ JÙeJenejele Pee}er Demes} lej leer lÙeeleuÙee lÙeele Ùegjesheele nesÙe. Oece&YeesàÙee IejYejCeerJeeÛetve Iejs, vejyeUerJeeÛetve het}, yeeÙeye}eleer} pehepeehÙeeJeeÛetve efJeJeen, cegntlee&JeeÛetve ØeÙeeCes, hetpesJeeÛetve leesHeâe, Meebeflehee"eJeeÛetve megKeØemetleer, ØelÙe#e Ssefnkeâ Demes pes pes JÙeJenej les les Ssefnkeâ efJe%eeveeÛÙeeÛe ØeÙeesieefmeæ met$eebØeceeCes lÙeele Oeeefce&keâ, Meyoefve‰ ie[ye[iegb[e cegUerÛe Ûee}t ve oslee Ùegjesheele yengOee ØeÛe}t }eie}s Deensle. efJe%eeveÙegieele Meyoefve‰s}e JeeJeÛe veener. DeeceÛÙee «ebLeele Deens cnCetveÛe Decegkeâ Kejs ns yees}CesÛe yebo. ØeÙeesieele ØelÙe#eefmeæ lesÛe efškeâCeej, hešCeej. heCe ‘Oece&’ cnCepes Meyoefve‰e! lÙee DeLeea pees Oece& lÙeeÛÙee DeLee&leÛe DeMee efJe%eeveeMeer, leheveeMeer leceeÛes lemes meenÛeÙe& kesâJeU DeMekeäÙeÛe DemeCeej! Skebâoj Ùegjesheele pejer ns efJe%eeveÙegie efve yegefæefve‰e yeUeJe}s}er Deens, lejer lÙeelener ceeieeme}s}s Demes mhesve, heeslegi& ee}, yee}dkeâve ØeYe=elf e keâener Yeeie ns hetJeea ef¡e§eve Meyoefve‰sÛÙee meeJešeKee}er Ùegjeshe Demelee lÙeebÛeerner efkeâleer Yeeye[er Je=òeer Demes les DeepeÛÙee peieeme oeKeefJeCeejs Skeâ ‘ØeoMe&keâ’Ûe (exhibit) Deensle. lÙeele Oece&YeesUsheCeeÛÙee ieceleer Depetvener Ie[leele. lÙeebhewkeâerÛe ner heene Skeâ iebcele. heeF&efjveerpe heJe&leeÛÙee YeeieeJej Skeâ efJn}e veecekeâ hene[er ieeJe Deens. mhesve mejkeâejves Ùee otjJejÛÙee Yeeieelener šsef}Heâesve Ùeb$e Ûee}t keâjeJeÙeeÛes "jefJe}s. lÙee hene[er ieeJekeâNÙeeble

lÙee otjOJeveer Ùeb$eeÛes JeCe&ve JeeÛetve Flekesâ Dee§eÙe& DeeOeerÛe Jeešle nesles keâer, pÙee efoJeMeer les otjOJeveerÙeb$e Ûee}t nesCeej cnCetve Øeefmeefæ}s nesles lees efoJeme meeJe&peefvekeâ meCeemeejKee ieeJekeâNÙeebveer heeU}e. FlekeäÙeele, ceOÙeDejyeele cegme}ceeve cegu}eceew}JeeRveer keâe{}e eflelekeâe Oece&Jes[e pejer veme}e lejer, leesHeâ G[efJeCÙeeDeeOeer hetpee keâjCeeNÙee DeeheCee efnbobtFlekeäÙee Oece&YeesUsheCeeÛee ØeMve lejer OeceexheeOÙeeÙeebveer GheefmLele kesâ}eÛe! cegme}ceeveebveer cnš}s, ‘les Ùeb$e owJeer kegâjeCeele veener, DeLee&le les mewleeve Deme}sÛe heeefnpes!’ les Ùeb$e yeeÙeye}elener veener; heCe ef¡emleer }eskeâ lÙee cegme}ceeveebntve DeefOekeâ megOeej}s}s efve efJeJeskeâMeer}; lÙeebveer lÙee}e mewleeveer cnCetve Oe[ekeäÙeemejMeer efMeJeerÛe ve neme[lee meeceesheÛeejeves ef¡emleer Oecee&Ûeer oer#ee osCÙeeÛes "jefJe}s. ieeJekeâNÙeebÛeer efcejJeCetkeâ efveIee}er. meieàÙeebÛÙee heg{s heeõerceneMeÙe Oecee&OÙe#eeÛÙee DeefOeke=âle JesMeele ›etâme GbÛe GYee¤ve Ûee}}s nesles! Ùeb$eeheeMeer ÙesleeÛe keâesCeener ef¡emlÙeeÛes Oeeefce&keâ leeW[ lÙee Ùeb$eeme }eietve DeMegæ nesT veÙes, cnCetve lÙee Ùeb$eeme ef¡emleefJeOeerØeceeCes ‘heefJe$e’ keâjCÙeele Dee}s. lÙeeJej yeeefhlemceemeejKes cebef$ele heeCeer efMebhe[tve yeeÙeye}eleer} }@efšve ceb$e he{}s ies}s. veblej lÙee ceb$eebme lÙee Ùeb$eeÛÙee keâeveele GÛÛeej}s. lÙeemejMeer ogmeNÙee yeepetme Lesš ce@efõo jepeOeeveerle les Ùeb$e les }@efšve ef¡emleer ceb$e pemesÛÙee lemesÛe yees}t }eie}s! eflekeâ[s pes ceb$e eflekeâ[Ûes heeõer yees}}s les Fkeâ[s yees}t }eie}s! lÙee ef¡e§eve mebmkeâejebveer heefJeef$euÙeeveblej ceie Ùee Ùeb$eeme mheMe&CÙeeÛeer Oeeefce&keâ Gve%ee ef¡e§eveebme osCÙeele Dee}er! efyeÛeejs Ùeb$e! ceOÙeDejyeele les cegme}ceeveer "jles, mhesveele ef¡emleer, jefMeÙeele veeefmlekeâGodless!! pees lÙeeletve pes yees}s} les lÙeeÛes cele, lees lÙee Ùeb$eeÛee Oece&! meeceevÙele: ceveg<Ùener DeMee Ùee Meyoefve‰ Oece&ØekeâjCeer DemesÛe Skeâ ‘otjOJeveer’ Ùeb$e veener keâeÙe? MeyoØeeceeCÙe nsÛe efpeLes Oece&efveCe&ÙeeÛes meeOeve efleLes }neveheCeer SkeâeÛÙee keâeveele ‘kegâjeCe neÛe Oece&’ ns iegCeiegCe}s keâer lees cegme}ceeve, ‘yeeÙeye} neÛe Oece&’ ns he{efJe}s keâer lees pevceeÛee ef¡emleer! kegâjeCe Kejs keâer yeeÙeye} keâer Jeso ns lÙee}e mJele: lees}tve heeneÙeÛeer meesÙeÛe veener! cnCetveÛe pÙee ceveg<Ùee}e Oecee&Ûes vegmeles Skeâ otjOJeveer-Ùeb$e yeveeÙeÛes vemes}, ceeCetme cnCetve mJele:Ûes yegefæefve‰ cele nJes Demes}, lÙeeves Meyoefve‰s}e GÛÚsotve JesoDeJesmlee, yeeÙeye}-kegâjeCe ns meejs DeeojCeerÙe efve DeYÙemeveerÙe heCe efveJJeU ceveg<Ùeke=âle «ebLe Deensle Demes "ece cele "jJetve lÙeebme Flej keâesCelÙeener ceveg<Ùeke=âle «ebLeeØeceeCesÛe meeoj DeYÙeemeeJes. lÙeebÛÙeele pes efpeLes DeepeÛÙee efJe%eeveeÛÙee keâmeesšerme Glejs} les lesLetve IÙeeJes; pes Deepe ceveg<ÙeefnlemeeOekeâ les DeeÛejeJes; pes DevegYeJeebleer Deepe šekeâeT, De[eCeer, yegefæMetvÙe "jles les meeHeâ mees[eJes. efJe%eevee}ener Deepe me=°erÛeer Yeeweflekeâ efve Deeeflcekeâ DeMeer Deveskeâ ieewhÙes keâUCeej veenerle, keâes[er megšCeej veenerle. heCe efJe%eeve ‘leer leMeer Deepe ce}e megšle veenerle, keâUle veenerle’ cnCetve efve:mebkeâesÛeheCes meebieles. leer mees[JeCÙeeÛÙee ØeÙeesieele ØelÙe#e efmeæer efceUslees lÙeeÛÙeeefJe<eÙeerÛeer

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 46

~ osJe DeeefCe Oece& ~ 47

lÙeeÛeer keâuhevee Skeâ Gheheòeer, Skeâ leke&â, Skeâ metÛevee cnCetveÛe keâeÙe leer heg{s ceeb[er}; heCe keâener ve keâUlee F&Õejeves mene efoJemeeble peie jÛe}s efve meeleJÙee efoJeMeer jefJeJeejer megšer Iesle}er cnCetve jefJeJeej heefJe$e, DemeuÙee keâenerÛÙee yeenerÛe iees°er efmeæevle cnCetve ØelÙe#e F&ÕejeÛÙee veeJes meebietve Jej Skeâ Meehener osTve "sJeCeej veener keâer, pees ceePes DecekeäÙeelecekeäÙee F&MeØesef<eleeÛes (Øee@Hesâš-hewiebyej DeJeleejeÛes) ns osJeoòe Decekesâ hegmlekeâ MeyovedMeyo Keje ceeveCeej veener lÙee keâeHeâjeÛes ¢ee }eskeâer [eskesâ Heâes[e efve hej}eskeâer vejkeâele {keâ}e! (5:78)

ßeæe DeeefCe DebOeßeæe



1. Ûeelegcee&mÙe 2. leeyegleebÛeer iees°

DeeOegefvekeâ je°^Jeeoer efJeÛeejJeble

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 48

~ ßeæe DeeefCe DebOeßeæe ~ 49

Ûeelegcee&mÙe (jebieesUerÛeer keâjb[er IesTve jKeceeyeeF& Ùesleele DeeefCe ‘JeveJeemeer jece ceePee meebiee kegâCeer heeefn}e!’ ns ieeCes iegCeiegCele ieeshe©es jebieesUerves keâe{erle yemeleele. FlekeäÙeele mekegâleeF&, }er}e, Meeef}veer, ceeef}veer, meerlee ØeYe=leer efm$eÙee Ùesleele, lÙeebme jKeceeyeeF& mJeeieefleleele.) jKeceeyeeF& - Ùee Ùee mekegâleeF&, }er}e - Ùee DeMee, kegâCeer FLeb yemee, kegâCeer FLeb yemee. Ùee! (hegvne ieeshe©eW keâe{t }eieleele.) mekegâleeF& - ns keâeÙe Ûee}}b Deens jKeceeceeJeMeer? jKeceeyeeF& - Deie, Ûeelegcee&mÙeele ceer efkeâveer ieeshe©eeÛeb ›ele Oej}b yejb. Deie, heCe leer keâce}e veener Dee}er leer kegâ"b legceÛÙeeyejesyej Deepe? efkeâleer yeelejer Deens ie leer! Dee}er keâer kegâ"b ces}b les. efnbogmebIešve keâe keâeÙemeb Deens veb les keâe{}Ûeb efleveb! mekegâleeF& - ceie lÙeele nes JeeF&š les keâeÙe Deens jKeceeceeJeMeer? leer pejer JeÙeeveb }neve Deme}er veb legceÛÙeentve, lejer efleÛes efJeÛeej efkeâleer heeskeäle Demeleele! legceÛeb nes JeÙe keâeÙe jKeceeceeJeMeer Deelee? jKeceeyeeF& - DeeceÛeb keâeÙe yeeF&! one ies}s efve heeÛe jeefn}s! (yeesšs ceepetve) yeIe, leerve efmebnmLe ce}e Deieoer Ûeebie}s Dee"Jeleele. ceie letÛe hene Deehe}er Deelee ceePeb JeÙe keâeÙe Demes} les! mekegâleeF& - Deelee ce}e pej efleMeer G}š}er, lejer legcner mee"erÛÙee peJeU DemeCeejÛe ceeJeMeer! Denes, Dee}erÛe Jeešleb leer keâce}e! nekeâ ceejles Deens! Dees! - Ùee Ùee, oej }esš}s}b Deens nes vegmeleb. GIe[e, Ùee Deele. (keâce}e ÙesleeÛe) Ùee efMe#ekeâerCe yeeF&! yemee DeMee. keâce}e - keâeÙe jKeceeceeJeMeer, keâmeb keâeÙe Deens? ns keâeÙe keâjlee Deene? jKeceeyeeF& - Deie, ner ieeshe©eb keâe{les Deens ceer. Ûeelegcee&mÙeele ieeshe©eeÛeb ›ele Heâej heefJe$e. 108 ieeshe©eb ØelÙener jebieesUerveb keâe{eJeer, ceie lÙeebÛeer hetpee keâjeJeer, mJele: meesJeàÙeeveb mJeÙebheekeâ keâ¤ve hekeäJeeVeebÛeb heeve Jee{tve iees"Ÿeeble peeJeb, ieeF&}e nUo-kebgâketâ

}eJetve Hegâ}ebÛeer ceeU Iee}tve meesJeàÙeele DeeheuÙee neleer iees«eeme Iee}eJee DeeefCe ceie pesJeeJeb. DeMeer 108 ieeshe©eb - Deie, cnCepes ieeF&ÛÙee KegjebÛeer ner DeMeer efÛe$e - Ûeej ceefnves keâe{}er veb, cnCepes iees}eskeâ veeJeeÛee mJeie& 108 Je<e& efpeJee}e YeesieeÙe}e efceUlees! nes heCe ›ele mebheleeÛe one lejer Yeš pesJeeÙe}e yees}eJetve ØelÙeskeâe}e Skesâkeâ meesvÙeeÛeb ieeshe©eb efo}b heeefnpes! veenerlej veener mJeie& efceUCeej! Deie keâceUs, leg}e keâener ›ele vekeâes keâe OejeÙe}e Deelee! efMe#ekeâerCe Pee}erme cnCetve keâeÙe Pee}b! Deieb, osJeeÛeer mesJee keâener keâjeJeer, keâener Oece& DeeÛejeJee! let heCe ns ieeshe©eebÛeÛe ›ele Oej heent. keâce}e - heCe ØelÙener ieeÙeermeejKÙee Skeâe heMegÛÙee KegjeÛeer 108 efÛe$eb keâe{uÙeeveb DeeefCe Yešebvee meesvÙeeÛeer ieeshe©eb efouÙeeveb osJeeÛeer mesJee leer keâeÙe meeOeCeej! Oece& lees keâeÙe Ie[Ceej? Oece& cnCepes hejeshekeâej. hejeshekeâej: hegCÙeÛe! lesJne ¢ee }eskeâer keâener ØelÙe#e Demee hejeshekeâej Ie[s} Demeb ›ele keâjCeb yejb. lemeb Skeâ ›ele ceer Oej}b lej lÙeeble veener keâe osJeeÛeer mesJee Ie[le? jKeceeyeeF& - }eie}erÛe heeÛekeâUheCee keâjeÙe}e! Deie, ieeÙeerÛeer mesJee leerÛe osJeeÛeer mesJee. YeeJe "sJeeJee efleLeb osJe DeensÛe! heesLeerleÛe Deens nes ns meejb! keâce}e - nesÙe vee? ceie pej heMetle YeeJe "sJe}e lej osJe heeJelees, lej DeeheuÙee efnbogje°^eÛÙee YeeJeeyeefnCeeRÛeer, ceeCemeemeejKÙee ceeCemeebÛeer mesJee osJeeÛÙeeÛe veeJeb kesâ}er, lej keâeÙe lees heeJeCeej veener? vejeÛeer mesJee leerÛe veejeÙeCeeÛeer mesJee, nsmegæe heesLeerÛe meebieles! mekegâleeF& - ns Deieoer Kejb nes keâce}eleeF&, ceer lemeb ›ele Oejles. Ùee }#e ogJeeËhes#ee leesÛe Keje hejeshekeâej, Kejer osMemesJee, keâesCeÛeb Oe¤? keâce}e - Demeb yeIee mekegâleeF&, Skeâe efyenejeÛÙee Yetkebâheele DeveeLe DeMeer efnbotbÛeer leerve npeej yeeUb efceMevejer, ceew}JeeRveer ves}er, yeešJe}er, lÙeeÛes DeeF&yeehe lÙeebvee cegkeâ}s. FlekebâÛe veJns, lej ns leerve npeej JebMe heg{er} efhe{erheemetve efnbotbÛes keâój Me$et nesCeej. DeeheuÙee efnbogje°^eÛeb mebKÙeeyeU DeMee ØelÙenerÛÙee Oeg[iegmeeheeÙeer keâesšerkeâesšeRveer Iešle Demelee, efnbogOecee&Ûes Kejb ›ele cnCepes }eKe }eKe ogJeeËÛÙee ieJeleeÛes Yeejs osJeeÛÙee veeJeb yeebOeerle yemeJeCeb vemetve DeMeer Skesâkeâ DeveeLe efnbot yee}-yeeef}keâe JeeÛeefJeCeb nsÛe nesÙe. heCe Ùeemee"er efnbogmeYesves keâe{}suÙee DeveeLee}Ùeebvee YeerkeâosKeer} keâesCeer Iee}erle veener! Deecner osKeer} oefjõer; DeMee efnob t DeveeLee}Ùeebme hewmes kegâ"veb osCeej! heCe Deehe}b Mejerj lejer efnob mg ebIešveeÛÙee DeMee heefJe$e keâeÙee&mee"er keâ°efJeCeb DeeheuÙee neleÛeb Deens, nsner leheÛe Deens, DeMee nsletveb Deecner one-heebÛe cewe$f eCeeRveer Demeb ›ele Iej}b Deens keâer, ØelÙener DeeceÛÙee ÙesLeer} efnob mg eYesÛÙee DeveeLee}Ùeele oesve leeme peeTve lesLeer} }skeâjebvee DebiespeCeerveb DebIeesUtve, pesJeJetve, lÙeebÛes keâhe[s IejÛÙee meeyeCeeveb OegTve hejeršIe[ermeejKes Ûekeäkeâ keâ¤ve "sJeeÙeÛes DeeefCe oj jefJeJeejer lÙeebvee efnbot Jeerj heg®<eebÛÙee meeshÙee keâLee meebieeÙeÛÙee. efJe%eeveeÛes Ûecelkeâej, KesUerJe efJeceeveÙeb$e, OJeefve#eshe ÙeebÛeer KesUCeer osTve, mecepetve meebieeÙeÛeb. Pee[Pet[ keâ¤ve ceU osKeer} DeecnerÛe keâe{lees. jKeceeyeeF& - FMMe! kegâ"}er ces}er leer efyeveJeejMeer heesjšer! vee peele vee heele! lÙeebÛee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 50

~ ßeæe DeeefCe DebOeßeæe ~ 51

Ûeelegcee&mÙe

(peer ßeæe ceveg<Ùecee$eebÛÙee efnlee}e yeeOekeâ "jles leer DebOeßeæe! Demes meeJejkeâjebÛes cele nesles.)

ceU keâe{eÙeÛee efve ieoU keâhe[s OegJeeÙeÛes; YebefieCeer Deenele keâe OeesefyeCeer? mekegâleeF& - Demeb keâe cnCelee jKeceeceeJeMeer? Denes, DeeheCe DeeheuÙee IejÛÙee }skeâjebÛÙee ceUeveb }[ye[}s}er efÛejiegšb veener keâe Oetle? kegâšbgyeeleuÙee }skeâjebÛee ceU keâeÙe meesvÙeeÛee Demelees? efnbogje°^ nsner Deehe}b Skeâ cees"b kegâšbgyeÛe Deens nes! ceer lejer DemebÛe efnbogmebIešveeÛeb keâener mesJee›ele OejCeej. lÙee DeveeLee}Ùeemee"er meebiee vee keâce}eleeF& ceer keâeÙe keâ¤? keâce}e - legcner? Denes KejbÛe. legcneb}e Heâkeäkeâ[ efMeJeCekeâece Ùesleb veener keâe? yemme. lej legcner Demeb keâje keâer Ûeelegcee&mÙeele efveoeve MebYej Peye}er efve meojs lÙee DeveeLee}Ùeeme Oecee&Le& efMeJetve Åee Hegâkeâš; les meeneÙÙe lÙee mebmLesÛeer kesâJe{er lejer efÛeblee otj keâjer}! mekegâleeF& - nes, nes! heCe yeeF& keâehe[ kegâ"}b efJekeâle DeeCet ceer Flekebâ! jKeceeyeeF& - ceer osles yejb leg}e keâehe[. Ùee ceePÙee 108 ieeshe©eeceeieb 108 ceg}ebÛÙee PeyeuÙee-meoNÙeebÛeb keâehe[ ceer osF&ve nes Oecee&Le&. ceie lej heeJes} vee ce}emegæe lees legPee efnbogmebIešve - osJe? Deie nmelee keâeÙe DeMee! efnbogmebIešvee nener Skeâ osJeÛe Deens yejb. ieCeheleer, cnCepes ieCeebÛee heefle, mebIešveeÛee osJe. Deie, Deecneb}e keâUle keâe veener ns? heCe Deecner Deehe}er pegveer ceeCemeb. legceÛÙee veJÙee keâuhevee Deecneb}e DeeceÛÙee pegvÙee Yee<esleÛe meebefieleuÙee cnCepes }Jekeâj hešleele nes. ceer ner Deehe}er 108 ieeshe©eb hetpeerveÛe. heCe DeveeLee}Ùeeleer} 108 }skeâjebvee keâehe[ heCe Oecee&Le& efouÙeeJeeÛetve ›eleeÛeer meebielee Pee}er Demeb ceeveCeej veener yejb. cnCepes pegveb ›ele heCe Pee}b, efve veJebner Pee}b. keâeÙe keâce}e? keâce}e - DeeYeej Deensle nes ceeJeMeer legceÛes. legcner Je[er}OeeNÙee ceeCemeebveer Deecneb}e Flekeâe DeeMeerJee&o efve menkeâeÙe& efo}b lejer hegjs Deens! yejb }er}e, Meeef}veer, ceeef}veer legcner meeNÙee peCeeRveer keâesCekeâesCeÛeer ›eleb Ùee Ûeelegcee&mÙeeble Oej}er Deensle? }er}e - Deecner one peCeeRveer ØelÙeskeâer }#e }#e JeeleeRÛeb ›ele Oej}b Deens. ØelÙener MebYej-oesveMes JeeleeRÛee keâekeâ[e mekeâeUer osJeIejele Jee osJeUele peeUeÙeÛee DeMeer }eKees}er ØelÙeskeâerveb peeU}er keâer one Yeš yees}eJetve lÙeebvee one meesvÙeeÛÙee Jeeleer ÅeeÙeÛÙee (meieàÙee nmeleele). keâce}e - YešebÛÙee Iejer meesvÙeeÛÙee Jeeleer peeUleele nesÙe? }er}s, hetJeea efJepesÛes, ie@meÛes, je@kesâ}Ûes efoJes vemele; lesJne Iejer, osJeUer, heCelÙeebletve JeeleerÛe }eJeerle. lesJne lÙee keâeUer }eKe Jeeleer Hegâkeâš peele vemeble. Iejer, osJeUer, lÙeebÛee GheÙeesie nesF&, heCe Deelee efpekeâ[s eflekeâ[s je@kesâ}Ûes kebâoer}, ie@me efve efJepesÛes efoJes PeiePeieešle Deensle. Deelee lÙee PeiePeieešele }eKe JeeleeRheeÙeer legcne one-heebÛepeCeeRÛeb pes ceCeYej lejer lethe vegmeleb peeUtve šekeâeÙeÛeb lÙeeble keâeÙe DeLe& Deens yejb! hegvne Jeeleer hesšJeeÙeÛÙee lÙee cnCes mekeâeUer Gpee[uÙeeJej hesšJeeÙeÛÙee. efkeâleer JÙeLe& keâ°! cnCetve cnCeles, legcner les ceCeYej lethe Demeb GieerÛe peeUtve šekeâCÙeehes#ee lÙee DeveeLee}Ùeeleer} }skeâjebÛÙee leeW[er Iee}e. vegmelÙee keâehemeeÛÙee Jeeleer hesšJetve he[}suÙee Gpes[ele DeeheuÙee je°^eleer} oemÙe, oeefjõŸe, og
ogo&Mee ÙeebÛee DebOesjÛe keâeÙe lees efomelees! heCe DeeheuÙee efnbogje°^eÛÙee lÙee }skeâjebÛÙee peerJeveeÛeer efJePeleer Jeele pej lesJeefJe}er vee lejÛe lees DebOesj Iee}efJeCeeje Keje Gpes[ DeeheuÙee Iejer he[s}. mekegâleeF& - DeeefCe ØeeCeoeveeÛes lesÛe ke=âlLe osJee}ener peemle DeeJe[s}! Deieb, ceePÙee ceg}erveb ceg}e-}skeâjebÛÙee leeW[er he[Ceejb lethe pej Ûeg}erle GieerÛe Deesletve efo}b, lej ceer efleÛÙeeJej jeieeJesve keâe Øemeeosve? lemebÛe osJeeÛÙee }skeâjebÛÙee leeW[er he[Ceejb ns ceCeesieCeleer lethe Demeb vegmeleb peeUtve šekeâuÙeeveb osJe G}š jeieeJeleÛe Deme}e heeefn}s. lÙeehes#ee les ceCeceCe lethe osJeeÛÙeeÛe veeJeb lÙee DeveeLe }skeâjebme heesmeCÙeemee"er KeeT Ieele}b lej lÙeebleÛe Keje hejeshekeâej Ie[s}! Fn}eskeâer ØelÙe#e }eYe, hej}eskeâer hegCÙe! Meeef}veer - ceer efkeâveF& Ûeelegcee&mÙeele kesâUerÛÙee heeveeJej pesJeeÙeÛeb ›ele Oej}b Deens. Ûeej ceefnves kesâUerÛÙee heeveeJej pesJeeÙeÛeb efve ceie Yešebvee pesJeeÙe}e Iee}tve Skesâkeâ ÛeeboerÛeb kesâUerÛeb }neve-cees"b heeve oeve ÅeeÙeÛeb. ceeef}veer - ceer efkeâveF& YeW[er›ele Oej}b Deens. Ùee Ûeelegcee&mÙeele YeW[ŸeebÛeer Yeepeer KeeÙeÛeer veener DeeefCe MesJešer Yeše}e yees}eJetve Skeâ ÛeeboerÛeer YeW[er oeve ÅeeÙeÛeer. DeeceÛÙee ieesheeU YešpeeRveer meebefiele}b Deens keâer, FLeb DeMeer ÛeeboerÛeer YeW[er oeve efo}er keâer cesuÙeeJej mJeiee&le meesvÙeeÛÙee YeW[Ÿee efceUleele nes efpeJee}e. (meieàÙeepeCeer hegvne nmeleele) nmelee keâe ie meejKÙee? jKeceeyeeF& - Deie, nmet vekeâes lej keâeÙe keâ¤? ce}e cneleejer}e osKeer} ner YešebÛeer }gÛÛesefiejer hemeble veener yejb he[le! keâesCe ie ne ieesheeUYešpeer! lees keâe? Jee ie Jee? }eskeâebÛeer Iejb cekeälÙeeveb yeebOeeÙeÛee lÙeeÛee Skeâ Oeboe DeensÛe. Iejer ieeF&cnMeer yeeUietve otj ieeJeYej efJekeâleesÛe. Deieb hejJee ceer cevegmce=leerle Sskeâ}b keâer pees yeÇeÿeCe otOe efJekeâlees lees lelkeâeU heeflele neslees cnCetve! lÙeeÛee ceg}iee heesef}me KeelÙeele cees"e keâejketâve DeensÛe. leerve cepe}er veJeb Iej lÙeeveb De}erkeâ[sÛe yeebOe}b Deens. eflekeâ[s leer DeeheuÙee efnbotbÛeer Meskeâ[es }skeâjb Yegkesâves cejleensle. efceMevejer, cegme}ceeve lÙeebvee yeešJetve efnbogje°^eÛes keâój Me$et yeveefJeleensle efve Deecner Fkeâ[s ceCeceCe lethe Deeieerle peeUleÛe Deenesle efve DeMee hewmesJeeuÙee OebosJeeF&keâ Yešebvee ÛeeboerÛeer kesâUeRÛeer heeveb efve meesvÙeeÛÙee YeW[Ÿee Oece& cnCetve oeve osle Deenesle! ne keâme}e ces}e Oece& - DeOece& Deens ne! keâce}, legPeb cnCeCeb Deieoer Kejb Deens, ns Yeš cees"s }gÛÛes Deensle. osJeeÛÙee veeJes Yeeye[Ÿee }eskeâebvee ceveeme Ùesleer} leMee Leehee cee¤ve mJele:Ûeer lebgye[er Yejle Deensle! keâce}e - heCe jKeceeceeJeMeer, ceer cnCeles, keâer ¢eebÛee meeje oes<e YešebJejÛe šekeâCebner DevÙeeÙeeÛeb nesF&}. DeepeÛÙee YešebÛÙee yeeÙeener leerÛe ›eleb keâ¤ve ogmeNÙeebvee leMeerÛe oeveb osleele. Yeš lejer Deehe}sÛe YeeTyebo. lÙeebveener megOeejeJeb lej lesner megOeejleer}! Keje oes<e DeeheuÙee meieàÙeebÛÙee Yeeye[sheCeeÛee Deens. Yeš yeUsyeUs }e"er IesTve keâener DeeheuÙee Iejer Ùesle veener. DeecnerÛe lÙeeme yees}eJelees, Yeš Dee}e veener lej pesJeleosKeer} veener. ceie Deecner osT Flekebâ oeve lees veslees! lesJne cetU oes<e DeeheuÙee Yeeye[sheCeeÛee! DeeheCe DeeheuÙee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 52

~ ßeæe DeeefCe DebOeßeæe ~ 53

efJeJeskeâeveb heesLeerle Keesšb keâeÙe, Kejb keâeÙe les "jJeeJeb, yejb meerleeyeeF&, legcner keâesCeÛeb ›ele kesâ}ble? meerleeyeeF& - ceer keâeÙe yeeF& ›ele OejCeej? Iejer ceg}ebvee iees[Oees[osKeer} efceUle veener. ceeOegkeâjerosKeer} ceeieeJeer }eieles efyeÛeeNÙeebvee, cnCetve ceer DeeheuÙee Je[eYeesJeleer }#e Øeoef#eCee lesJe{Ÿee iesuÙee Je<eea IeeleuÙee. Ùee Ûeelegcee&mÙeele iees«eeme keâeveJeuÙeeÛeb ›ele Oej}b Deens. oj meesceJeejer iegUeÛes veT keâeveJe}s keâjles. hewkeâer Dee" keâeveJe}s ieeF&}e Iee}les efve Skeâ lesJe{e Øemeeo cnCetve ceg}ebvee osles. ceer mJele: Gheeme keâjles. Demes meesUe meesceJeej keâjeÙeÛes! mekegâleeF& - FMMe! ne lej efveJJeU DeeÛejšheCee veener keâe? Denes, Iejer ceg}ebvee iees[Oees[ efceUle veener cnCetve Skeâerkeâ[s cnCelee DeeefCe iegUeÛes veT keâeveJe}s keâ¤ve ieeF&meejKÙee Skeâe heMet}e Dee" Ûeejlee efve ceg}ebÛÙee leeW[er Skeâ Iee}lee! Denes, ceg}eceeCemeebvee otOe osles cnCetve peer ieeÙe nJeer, efle}e, ceg}e-ceeCemeebvee GheeMeer "sJetve legheeMeer pesJeJeeÙeeÛeb keâeÙe? heMetÛeer peesheemevee keâjeÙeÛeer lej heMetmeejKeer keâje. heMet}e efnjJeb ieJele heW{erYej DeeCetve Iee}e, heeefnpes lej DeesKešJeeCeer Iee}e DeeefCe keâeveJe}s ceg}ebvee Åee! iees"Ÿeele}e heMet osJe Deens, lej legceÛeer heesšÛeer }skeâjs keâeÙe Yegleb Deensle? ceeCemeentve heMet ßes‰ Deens ns meebieCeejb ›ele osJeeÛeb vemetve owlÙeeÛeb Deens owlÙeeÛeb! }er}e - lemebÛe legPÙee lÙee Je[eÛÙee YeesJeleer }#e JesUe iejiej efHeâjeÙeÛeb ›eleosKeer} Yeeye[sheCeeÛeb veener keâe? lÙeele hejeshekeâej Demee ie keâesCelee kesâ}eme? jKeceeyeeF& - legcner meieàÙeepeCeer keâce}sÛÙee heóefMeef<ÙeCeer PeeuÙeelemeb efomeleb ce}e. KejbÛe yejb, efleÛeb pes cnCeCeb keâer DeMeerÛe ›eleb keâjeJeer keâer pÙeele Ùee }eskeâer ØelÙe#e hejeshekeâejeÛeb keâener ke=âlÙe, je°^eÛeer keâener mesJee Ie[s}, les Deieoer yejesyej Deens nes. Decegkeâ Yeepeer KeeÙeÛeer veener, kesâUerÛÙee heeveeJej pesJeeÙeÛeb, GieerÛe }eKe JesUe iejiej efHeâjeÙeÛeb Demee JÙeLe& osnob[ keâjCÙeehes#ee osnob[eÛeb lehener Ie[eJeb DeeefCe je°^eÛeer ØelÙe#e mesJee, Ùee }eskeâer keâener lejer ØelÙe#e hejeshekeâej keâjeJee, Demeb ceer Skeâ ›ele legcneb}e meebieles Deb. legcner efveOe&ve DemeuÙeele lejerosKeer} heg
osleer}, mekegâleeF& lÙeebÛeer Peye}er efve meojs efMeJetve osleer}, legcner ceCeYej lethe Åee}, ¢ee meieàÙeepeCeer efceUtve Ûeej-ceefnvÙeebÛÙee YeepÙee hegjJeleer}. cnCepes DeeheCe lÙee Skeâe DeveeLee}ÙeeÛee kesâJe{e KeÛe& YeeieJet yejb? efnbogOecee&Ûeer, je°^eÛeer, kesâJe{er mesJee efve kesâJe{e hejeshekeâej ke⤠Meketâ yejb! ceie Ieslee vee ner meieUb ›eleb? meeNÙee peCeer - Deieoer Deecner meieàÙeebveer nerÛe ›eles Ùee Ûeelegcee&mÙeele keâjeÙeÛee mebkeâuhe ne DeeleeÛe kesâ}e yejb. legcner pee efve lÙee DeveeLee}ÙeeÛÙee mebÛee}keâebvee Åee ns JeÛeve FlekeäÙee OeceeLe& meeneÙÙeeÛeb. keâce}e - lÙeebvee efkeâleerlejer Deevebo nesF&}, lÙeebÛeer kesâJe{er efÛeblee ogjeJes} ns Ssketâve! peeT Ùee DeeheCe meeNÙeepeCeerÛe eflekeâ[s. Ûe}e! (peeleele.) (6:186)

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 54

~ ßeæe DeeefCe DebOeßeæe ~ 55



leeyegleebÛeer iees°

DeeheuÙee}e leeyegleebÛeer iees° ceenerle Deens keâeÙe? legcner ØeefleJe<e& cegme}ceeveebÛee leeyegleeÛee meCe heenleÛe Demelee. }eKees cegme}ceeve lÙeele pejer Kethe veeÛelee-yeeie[leevee efomeleele, lejer lees meCe DeeveboeÛee vemetve lÙeeÛes cetU Skeâe DelÙeble ùoÙeõeJekeâ MeeskeâkeâLesle Deens. cegme}ceeveer Oece&mebmLeehekeâ pes cenbceo hewiebyej, lÙeebÛÙee ØelÙe#e veeleJeeÛÙee Pee}suÙee ›etâj keâòe}erÛeer leer Jeeef<e&keâ mce=leer Deens. heCe DeMeer SKeeoer keâ®Ce jmeeves LeyeLeye}s}er iees° vegmeleer keâuhevesvesÛe keâesCeer jefÛeles lej efleves YeeJevee KeUyeUtve mees[uÙeeÛe DemelÙee ns pejer Kejs Deme}s lejerner efleÛÙeeheemetve efMekeâCÙeemeejKÙee pÙee keâener cenòJeeÛÙee iees°er Deensle lÙeebÛee heefjCeece JeeÛekeâebJej JneJee eflelekeâe menpeÛe Pee}e vemelee; keâejCe ceve cnCeles ‘Detb:! ner vegmeleer keâuhekeâLee Deens! Demes keâener KejesKejÛe Lees[sÛe Ie[}s Deens! ØelÙe#eeÛÙee JÙeJenejele DeMee Yeekeâ[keâLeebÛee lees keâeÙe GheosMe IÙeeÙeÛee? mJehveele leerve HegâšebÛÙee Kees}erle leerve npeej efMeheeF& efMej}s}s efomeleele, efyeÚevÙeeJej Demelee mJele:}e [esnele Hesâkeâ}s}s efomeles; heCe cnCetve peeies nesleeÛe lÙee [esnele DeeheCe he[}es Deenesle, DemesÛe mecepetve lejCÙeemee"er keâesCeer heesnt }eielees Lees[eÛe! mJehveele}e Ûegškeâe meJe&mJeer mJehveehegjleeÛe! keâefuhele iees°eRÛee Ûeškeâe cegKÙele: ceveesjbpeveehegjleeÛe!’ Ùeemee"er JÙeJenejele IesCÙeemeejKee GheosMe ceveeJej hekeäkeâe "meefJeCÙeeÛÙee keâeceer vegmelÙee YeeJevee KeUyeUtve mees[CeeNÙee DejsefyeÙeve veeF&šmeejKÙee keâefuhelekeâLeebÛee pejer Lees[eyengle GheÙeesie neslees, lejer lÙeebÛÙeentve efkeâleerlejer hešerves Feflenemeele peMee pÙee Iešvee KejesKejÛe Ie[}suÙee Demeleele lÙeebÛeer hekeâ[ YeeJevesJej veJns, lej yegæerJejner DeefOekeâ hekeäkesâheCeer yemeles. keâesCelesner melÙe ceveeJej efyebyeJeeJeÙeeÛes Pee}s, lej les cet}le:Ûe yeJnbMeer DemelÙe Deme}suÙee keâefuhele keâeobyejerhes#ee, eflelekesâÛe YeeJeveesöerhekeâ Demeleener De#ej efve De#ej melÙe DemeCeeNÙee Ssefleneefmekeâ IešvesvesÛe DeefOekeâ heefjCeecekeâejkeâheCes efyebyeefJe}s peeT Mekeâles. ner leeyegleebÛeer iees°ner keâeobyejermeejKeerÛe DelÙeble efÛeòeJesOekeâ Demeleener FeflenemeeFlekeâerÛe melÙe Deens. lÙeelener efieyeve, mes} ØeYe=leer Deveskeâ Fb«epeer FeflenemekeâejebÛÙee efve kegâjeCeMejerHeâÛÙee DeYÙeemekeâebÛÙeekeâ[s ve peelee DeeheCe ner leeyegleebÛeer iees° nslegle: peefmšme DeceerjDeu}ermeejKÙee ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 56

efve‰eJeble heCe megefJeÅe cegme}ceeveer }sKekeâeÛÙeeÛe leeW[tve Ssketâ cnCepes lÙeeÙeesies leer meebieleevee efyevecegefm}ce }sKekeâebveer leer peeCetveyegpetve Ûegkeâ}s}er meebefiele}er DeMeer Mebkeâe DeeheCeebme Jee ogmeNÙeeme IesCÙeeÛes Heâejmes keâejCe GjCeej veener. cenbce hewiebyejebveer pÙee JesUer les DelÙeble nerve efmLeleerle nesles DeeefCe lÙeebÛÙee ieeJeerner les hewiebyej - F&MJejotle - cnCetve pesJne yengleskeâebme ceenerle veJnles, lÙeeJesUer lÙeebveer Skeâ neslekeâ¤, osKeCee efve ØeeceeefCekeâ ceg}iee meebYeeU}e neslee. lÙeeÛes veeJe Deu}er. lÙeeme heg{s cenbceo hewiebyej Ùeebveer DeeheuÙee heg$eeÛÙee "eÙeer ceeve}s, keâejCe hewiebyejeme heg$e veJnlee. heg{s cenbceoeveer Deehe}er ceg}ieer Heâeeflecee nerme lÙee le®Ce Deu}er}eÛe osTve lÙeeme Deehe}e peeJeF&ner kesâ}s. cenbceoeJej Dee}suÙee Deveskeâ mebkeâšeble Deu}erves lÙeeme mees[}s veener. Dejyeebveer cenbceoeÛes hewiebyejlJe ceevÙe kesâ}s lesJne lÙeeÛÙee Jee{lÙee JewYeJeemen Deu}erÛesner cenòJe Jee{le ies}s. heCe cenbceo hewiebyej meve 632 ceOÙes Jeej}s, lesJne lÙeebÛÙee ieeoerJej Deu}er}eÛe nkeäkeâ Deens Demes lÙeeÛÙee he#eeÛÙee }eskeâebÛes cele Demeleeveener Keef}HeâeheoeJej ogmeNÙeeÛe ie=nmLeeÛeer efveJe[ efJe®æ he#eeves kesâ}er. FLetveÛe Ùee oesve he#eeble legceg} Ùegæeme DeejbYe Pee}e. Deu}erÛÙee efJe®æ Deme}suÙee he#eeÛes heg{ejerheCe ceesDeefJeÙee veeJeeÛÙee ye}e{Ÿee mesveeveerves mJeerkeâe¤ve Deu}er}e jCeebieCeele nleJeerÙe& kesâ}s DeeefCe MesJešer cegme}ceeveebleer} keâener keâšJeeuÙeebveer ¢ee cegme}ceeveer hewiebyejeÛÙee DelÙeble efJeMJeemet DeeefCe heg$eJele ceeve}suÙee peeJeÙeeÛeer meve 661 ceOÙes ›etâjheCeeves nlÙee kesâ}er! DeeefCe leerner kesâJne, lej lees melheg®<e Deu}er, hewiebyejeÛee ke=âlekeâheg$e, cegme}ceeveebÛee Keef}Heâe, cegKÙe ceefMeoerle F&MJejeÛeer ØeeLe&vee keâjerle Demeleevee! cegme}ceeveer Oece&Meem$eeØeceeCes efve‰sves JeeieCeeNÙee ceveg<ÙeeÛee osJe hee"erjeKee Demelees, lÙeeme efJepeÙeÛe efceUlees, DeMee mecepegleer, Ùee peieeleer} efJepeÙeeÛÙee DeLeea lejer, efkeâleer heeskeâU Deensle ns Ùee IešvesJe¤ve mhe° nesle veener keâeÙe? kegâjeCe Deu}erÛÙee yeepetme nesles; heCe ÙeMe, efveoeve Yeeweflekeâ ÙeMe lej ceejskeâNÙeeÛÙee megNÙeeme efceUe}s! kegâjeCeeÛes ØeeLe&veeceb$e lÙee Deu}erÛÙee Dees"eJej DemeleeÛe ceejskeâNÙeeÛee megje lÙeeÛÙee ùoÙeele Iegme}e. les kegâjeCeeÛes ceb$e lÙeeme ¢ee peieele lejer JeeÛet Mekeâ}s veenerle! jepeheg$e nmeve-ngmesve Deu}er}e cenbceo hewiebyejebÛÙee Heâeeflecee veeJeeÛÙee pÙee ceg}erMeer lÙeeÛes }ie> Pee}s nesles, efleÛÙeeheemetve nmeve DeeefCe ngmesve ns oesIes heg$e Pee}s. Deu}er}e Jej meebefieleuÙeeØeceeCes ceejskeâjer Iee}tve "ej ceejuÙeeveblej lÙeeÛÙee Øeeflehe#eeves ceesDeefJeÙeeÛes Keef}Heâeheo ceevÙe kesâ}s. hejbleg Deu}erÛÙee he#eeÛÙee celes Keef}Heâeheo ns cenbceo hewiebyejeÛÙee JebMeeleÛe jeneJes Demes DemeuÙeeves DeeefCe Deu}erÛes pes Jejer} heg$e lesÛe cenbceo hewiebyejeÛÙee JebMeeÛee Gj}s}e Debkegâj DemeuÙeecegUs lÙee nmeve-ngmesveebÛÙee neleerÛe Keef}Heâeheo "sJeCÙeeÛeer Deu}erÛÙee he#eeves hejekeâe‰e Ûee}efJe}er. Deu}er "ej ceej}e peeleeÛe lÙeebveer nmeve}e Keef}Heâe cnCetve ~ ßeæe DeeefCe DebOeßeæe ~ 57

Ieesef<ele kesâ}s. heCe eflekeâ[s ceesDeefJeÙee ne ØeyeU mewvÙe IesTve lÙeebÛÙeeJej Ûee}tve Ùesle Deens Demes keâUleeÛe lÙeebÛeer ieeUCe G[e}er. hewiebyejeÛee nmeve ne veelet Deme}e lejer les owJeer veeles ¢ee ceeveJeer peieele ØeyeU Deme}suÙee mewvÙeeJeeÛetve Deieoer ogyeUs "j}s DeeefCe nmeve}e Keef}HeâeheoeJejer} Deehe}e DeefOekeâej mees[tve osTve ceesDeefJeÙeeme Skeâe Je<ee&ÛÙee Deele MejCe efjIeeJes }eie}s. oesvner he#eebÛee keâjej Pee}e lees FlekeâeÛe keâer, ceesDeefJeÙeevesÛe Keef}Heâe JneJes. heCe lÙeeÛÙee ce=lÙetveblej cee$e hewiebyejeÛee ogmeje veelet pees ngmesve lÙee}e Keef}Heâe vesceeJes. DeMee jerleerves ceesDeefJeÙee neÛe MesJešer cegme}ceeveer meeceüepÙeeÛee SkeâcesJe efve DeØeeflejLe Keef}Heâe Pee}e.ÙeMe lÙee}e Dee}s! lees keâesCeer cees"e Oece&Yeer¤, kegâjeCe efve‰sves heeUCeeje, vÙeeÙeer, meoeÛeejer neslee cnCetve keâe lÙee}e ns DeØeeflece ÙeMe ÙesTve lees kegâjeCe ceeveCeeNÙeebÛee cegKÙe jepÙeeOÙe#eÛe veJns, lej Oecee&OÙe#ener Pee}e? cegUerÛe veener! ÙeÛÛeÙeeJeled cegme}ceeveebÛee Deieoer efveefJe&JeeoheCes Pee}s}e DeeefCe DelÙeble ØeyeU "j}s}e Demee pees heefn}e Keef}Heâe, lees ne ceesDeefJeÙee keâmee neslee ÙeeefJe<eÙeer Deceerj Deu}erÛe cnCeleele ‘pÙeeÛes efce$elJe jeKelee ÙesCes keâ"erCe peeF& DeeefCe pÙeeÛes Me$eglJe [esF&pe[ nesF&, lÙeeÛee lÙeeÛee efJe<eeves Jee Kebefpejeves lÙee ceesDeefJeÙeeves Ieele kesâ}e DeeefCe keâjefJe}e. nlÙee ner lÙeeÛÙee DebieJeUCeer he[}s}s Skeâ ØeyeU nlÙeej nesles. lÙeeÛÙee meòes}e De[LeUe ke⤠}eie}s DeMeer Jeešs} leer kegâjeCeeleer} owJeer Jee JÙeJenejeleer} ceeveJeer Dee%ee Jee DeeÛeej Pegiee¤ve osCÙeeme lees keâceer keâjerle vemes. heCe meesF&mkeâj DemeuÙeeme kegâjeCeeleer} DeeÛeej yee¢eMe: heeUCÙeeÛes meeWiener Demes Je"Jetve osF& keâer ÙebJe! ne kesâJe{e owJeogefJe&}eme nesÙe keâer, pÙeebveer ØelÙe#e cenbceo hewiebyejeÛee ÚU kesâ}e lesÛe lÙeeÛÙee JebMepeebÛÙee hewle=keâ mebheòeerÛes efve jepÙeeÛes Jeejme "jeJes! DeeefCe pÙeebveer cetelf e&hetpekeâebÛee he#e Iesle}e lesÛe cenbceoeÛÙee cetelf e&Yebpekeâ cegme}ceeveer Oecee&Ûes Keef}Heâe - Oecee&OÙe#e - JneJes!’ (‘efnmšjer Dee@Heâ efo meejemesvme’ he=‰ 71 efve 82) heCe Ssefnkeâ °erves heenlee ceesDeefJeÙee}e ns ÙeMe keâmes Dee}s les Deieoer metÙe&ØekeâeMeeFlekesâ mhe°heCes efomet Mekeâles! lees DelÙeble Oee[Meer, jepeveerelf eheejbiele, Metj, keâejmLeeveer heg®<e neslee. Ssefnkeâ jepÙes efpebkeâCÙeeme pes iegCe DeJeMÙe les lÙeele nesles. lÙeeÛes mewvÙe PebgPeej Demetve, Mem$eem$es Glke=â° Demele, cnCetve Ssefnkeâ jepÙe efpebkeâCÙeeÛÙee keâeceer lÙee}e ÙeMe Dee}s DeeefCe hewiebyejeÛee owJeer JebMe eflekeâ[s OegUerme efceUle Demelee ceesDeefJeÙeeves mLeehe}s}s oceemkeâmeÛes cegme}ceeveer meeceüepÙe efve Oecee&OÙe#elJeeÛes les Keef}Heâeheo lÙeeÛÙee meeOÙee ceeveJeer JebMeele MebYej Je<ex DeJÙeenleheCes veebole jeefn}s!! nmeveÛÙee neletve Keef}Heâeheo efve meeceüepÙe efÚveeJetve IesTveÛe ceesDeefJeÙee mJemLe yeme}e veener. Lees[ŸeeÛe DeJeOeerle lÙeeÛee ceg}iee ÙesePf e[ ÙeeÛÙee keâejJeeF&ves nmeve}e efJe<e heepetve "ej ceejCÙeele Dee}s! hewiebyejeÛee, osJeotleeÛee lees ØelÙe#e veelet heCe lÙee}ener JeeÛeefJeCÙeemee"er cenbceo hewiebyej osJeeheeMeer ceOÙemLeer ke⤠Mekeâ}s veenerle - owJeeves ceeies Deu}er}e keâšJeeuÙeebÛÙee Kebefpejeme cee¤ efo}s lemes Deelee lÙee meg° nmeve}ener efJe<eeÛÙee hesuÙeeme

efheCÙeeDeeOeer SkeâJeej osKeer} meeJeOe ve keâjlee og°ebÛÙee Ieeleeme yeUer he[t efo}s! jenlee jeefn}e cenbceoÛee ogmeje veelet ngmesve. Keef}Heâe ceesDeefJeÙeeves hetJeea keâjej kesâ}e neslee keâer, lÙeeÛÙee ceeies Keef}HeâeheoeJej efve meeceüepÙeheoeJej ngmesve}e mLeeefhe}s peeF&}! heCe lÙeeÛee Je[er} YeeT nmeve lÙee}e efJe<eØeÙeesieeves "ej kesâuÙeeyejesyej ne keâjejner cees[tve Keef}Heâe ceesDeefJeÙeeves DeeheuÙee ceeies Deehe}e heg$e ÙesefPe[ ¢eemeÛe Keef}Heâeheo efceUeJes cnCetve efveefMÛe}s DeeefCe cegme}ceeveer meeceüepÙeeleer} ceefMeoerceefMeoerletve ÙesefPe[}eÛe Keef}Heâe keâjCÙeeÛeer iJeener efo}er ies}er. mewvÙeeves efve jepeOeeveerves leerÛe MeheLe Iesle}er. heje›eâceer ceesDeefJeÙee meve 680 ceOÙes JeejleeÛe lÙeeÛee ne meJeeF& heje›eâceer heg$e ÙesefPe[, jepeOeeveer oceemkeâmeceOÙes, DeeheuÙee efhelÙeeÛÙee efJemleerCe& meeceüepÙeeÛee Oeveer efve cegme}ceeveer Oecee&Ûee Oecee&OÙe#e Pee}e!

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 58

~ ßeæe DeeefCe DebOeßeæe ~ 59

Keef}Heâe ÙesefPe[ ¢eeÛe ÙesefPe[ves cenbceo hewiebyejeÛÙee Deskeâe veeleJeeme – nmeve Ùeeme – efJe<eØeÙeesie keâjJetve ceej}s ns Jej efo}sÛe Deens. cenbceo hewiebyejeÛee ogmeje veelet ngmesve, lÙee}e Keef}Heâe vesceCÙeeÛee Pee}s}e keâjej }eLee[tve Deelee leesÛe ÙesefPe[ Keef}Heâe PeeuÙeecegUs ngmesveÛÙee peeleerÛes efve he#eeÛes }eskeâ DeLee&leÛe Heâej efÛe[}s. lÙeebÛÙeehewkeâer FjekeâÛÙee }eskeâebveer lej ngmesve}e yeb[ keâ¤ve G"CÙeeme KetheÛe Yej efo}e. ‘DeeheCe DeeceÛÙee Øeebleele heeT} šekeâleeÛe meejer pevelee Skeâe ceeCemeemeejKeer yeb[ keâ¤ve G"s}! DeeheuÙee ÙesCÙeeÛee keâeÙe lees DeJekeâeMe!’ Demes Gl#eesYekeâ efvejeshe ngmesve}e Ùesle jeefn}s! lÙeemejMeer lÙee efvejesheeJej efJeMJeemetve DeeheuÙee Keef}HeâeheoeÛee ÙesefPe[ves efÚveeJetve Iesle}s}e nkeäkeâ jCeebieCeeJejÛe hejle efceUJeerve DeMee efveëÛeÙeeves ne hewiebyejeÛee Oece&Meer} veelet ngmesve FjekeâJej GIe[heCes Ûee}tve ies}e. lÙeeÛÙeeyejesyej lÙeeÛes veele}ie, oesve cees"s ceg}ies, keâener efve<"eJeble DevegÙeeÙeer, yeeÙekeâe-ceg}s, Flekeâer cet"Yej mesvee keâeÙe leer nesleer. neÙe nmeve! neÙe ngmesve! ÙesefPe[}e lej nsÛe heeefnpes nesles. lees efpelekeâe heje›eâceer eflelekeâeÛe }gÛÛee. lÙeeves meeNÙee cegme}ceeveer meeceüepÙeele Demee ojeje yemeefJe}e neslee keâer, lÙeeÛÙee Jele&veele lees kegâjeCeeÛÙee Dee%eebÛee Gheceo& peces} lesJne keâjerle Demeleener leesÛe Keef}Heâe Oece&efve‰ebÛee Oece&ieg¤! cnCetve meeje cegme}ceeve lÙeeÛÙeeheg{s ÛegheÛeehe ieg[Ies šskeâerle neslee. }eKees cegme}ceeveebÛeer menevegYetleer ØelÙe#e cenbceo hewiebyejeÛÙee lÙee meb$emle Demeleener melÙehejeÙeCe jenCeeNÙee veeleJeekeâ[s - ngmesvekeâ[s - nesleer. heCe Keef}Heâe ÙesefPe[ÛÙee efJe®æ yeÇ keâe{CÙeeÛeer keâesCeeÛeer Úeleer nesF&vee. DeMee efmLeleerle ngmesve yeb[ keâ¤ve G"lees Deens ns heentve Keef}Heâe ÙesefPe[ G}še mebleehe}e! ieghle nmlekeâebkeâjJeer Gl#eesYekeâ yeelecÙee lÙeeves nesTveÛe ngmesve}e Ûentkeâ[tve Oee[efJeuÙee keâer, ‘Ùee Deecner ÙesefPe[efJe®æ legcnebme lelkeâeU efceUlees!’ lÙee efvejesheeme melÙe ceevetve lees melÙehejeÙeCe ngmesve Ùee cet"Yej yeepeejyegCeiÙeebmeejKÙee šesUerefveMeer

pees pees heg{s Ûee}}e lees lees lÙee}e keâesCeer De[efJeCÙeeme ÙesF&vee vee. lÙee}ener ns DeeMÛeÙe&Ûe Jeeš}s! efve‰eJeble YeeefJekeâ cegme}ceeve cnCet }eie}s, ‘Deu}e melÙeeÛee DeefYeceeveer. ØelÙe#e hewiebyejeÛÙee veeleJeeefJe®æ DemeCeeNÙee Me$ebtbÛes [esUs Deu}eves DeebOeUs kesâ}s, yegæ YeübefMe}er! veenerlej Keef}Heâe ÙesefPe[ Demee veebieer šeketâve yemeCeeje ØeeCeer veJns. osJeeÛee DeodYegle Ûecelkeâej Deens ne!’ lees DeodYegle Ûecelkeâej neslee KejeÛe! heCe lees osJeeÛÙee oÙesÛee vemetve ÙesefPe[ÛÙee jepeveerleerÛee! keâejCe ngmesve}e Demes KeesšŸee DeeMesÛÙee ceeies }eJeerle }eJeerle lÙeeves DeMee ef"keâeCeer DeeCetve mees[}s keâer, efpeLes efvejeMesÛÙee peeàÙeele lees hewiebyejeÛee veelet DeÛeevekeâ efve hegjlesheCeer meehe[eJee. FjekeâÛÙee Øeebleeves lÙeeme yees}eJe}s nesles. peeÙeÛesÛe keâeÙe les keâ"erCe keâece. efleLes peeleeÛe lees ØeebleÛe Øeeble ‘Deu}e nes Dekeâyej’ keâ¤ve ngmesvemee"er G"Ceej. ¢ee Dehes#esleer} keâ"erCe keâece lesÛe heej he[}s. ngmesve FjekeâceOÙes ØeJesMeslees lÙee}e keâesCeerner De[efJe}s veener. heCe FjekeâceOÙes yeb[eÛee PeW[e IesTve lÙeeves heeÙe "sJeleeÛe pes meeshes Jeeš}s lesÛe keâece keâ"erCe "j}s - ngmesve keâeve osTve Sskeâle jeefn}e heCe FjekeâceOÙes efvepe}suÙeebÛeer Peeshe cees[CÙeeFlekeâer osKeer} ie[ye[ kegâ"s Ssketâ ÙesF&vee. ‘ngmesve keâer peÙe’ iepe&le Skeâner lejJeej cÙeeveeletve KeCeKeCesvee! lees lejJeejer KeCeKeCeuÙee; leerjner meesÓ meesÓ megšle Ûee}}s. heCe neÙe neÙe! les ngmesve}e meeneÙÙe osCÙeeÛes JeÛeve efo}suÙee cegme}ceeveebÛes vemetve lÙee }yee[ Keef}Heâe ÙesefPe[ves ngmesve}e DeÛeevekeâ iee"tve keâehetve keâe{CÙeemee"er Oee[}suÙee cegme}ceeveer mewvÙeeÛes nesles. ‘efJeëJeemeIeele!’ ngmevesÛÙee šesUerle SkeâÛe nenekeâej G[e}e. efve®heeÙeeves Skeâe ieeJeÛÙee DeeßeÙeeme Deehe}s lebyet "esketâve lÙeeleuÙee lÙeele jÛelee ÙesF&} eflelekeâe JÙetn jÛetve ngmesveves "eCe ceeb[}s. Me$etves Jes{ŸeeÛeer leele lÙee "eCÙeeÛÙee ieàÙeeYeesJeleer Ieele}er. keâjye}eÛeer }{eF& veJns, keâòe}! lÙee peeiesÛes veeJe keâjye}e nesles. Keef}Heâe ÙesePf e[ves ngmesve}e lÙee efhebpeNÙeele keâeW[CÙeemee"er pees mesveeveer Oee[}e neslee, lÙeeves ngmesveÛÙee šesUerJej Ûe{tve ve peelee lÙeeÛee ÚU keâjeJeÙeeÛeeÛe lesJe{e efJe[e GÛe}}e neslee. ngmesveÛeer leer cet"Yej šesUer - leer pejer lejJeej Ghemetve GYeer nesleer lejer efle}ener Me$etJej Ûee}tve peeCes DeMekeäÙe nesles. }{eF&Ûee Øeëve veJnlee lees! Me$etves ngmesveÛes heeCeer lees[}s, og¤ve leerjebÛee Je<ee&Je Ûee}efJe}e. efoJemeebceeietve efoJeme ngmesveÛes }eskeâ heeCÙeeJeeÛetve leUceUt }eie}s. Me$etMeer ngmesveves yees}Ces kesâ}s, ‘ce}e megKe¤he hejlet Åee - ceer }{Ceej veener!’ heCe lÙeeÛÙee }{eF&}e Yeerle keâesCe keâesCe! cenbceo hewiebyejeÛee lees veelet, npeejes cegme}ceeve hewiebyejeÛÙee pÙee JebMeeme owJeer DebMe ceeveerle lÙee JebMeeÛee lees jepeheg$e! heeCÙeeJeeÛetve le[Heâ[t }eie}e, ‘ceer MejCe Ùeslees - heCe ce}e Keef}Heâe ÙesefPe[keâ[s vÙee} les yebefoJeeve cnCetve vesT vekeâe, lej ceeveveerÙe Jeerjheg®<e cnCetve vÙee!’ heCe

lÙeeme yebefoJeeveÛe veJns lej veerÛe, heeheer cnCetve, DehejeOeer cnCetve DeeCee; DeeCe}e lej! Gòece ceeie& cnCepes efpeJeble DeeCetÛe vekeâe! nerÛe lej lÙeeÛÙee Me$etÛeer - Keef}Heâe ÙesefPe[Ûeer - Dee%ee nesleer! MesJešer lees vÙeeÙehejeÙeCe ngmesve cnCee}e, ‘ceePeeÛe peerJe legcnebme nJee Deens vee? ceie ne ceer heg{s Ùeslees, ce}e ceeje efve Jeeo mebheJee. heCe efvejhejeOe }skeâjebvee efve efm$eÙeebvee lejer lenevesves le[Heâ[le cee¤ vekeâe. lÙeebvee megjef#eleheCes Jes{Ÿeeyeensj keâe{tve Åee!’ heCe nerner efJevebleer Keef}HeâeÛÙee mesveeveerves Deceeve}er. Deelee ce=lÙetJeeÛetve ielÙeblej veenermes heentve ngmesveves DeeheuÙee DevegÙeeÙeebme meebefiele}s, ‘legcner JÙeLe& ce¤ vekeâe, pÙeeme peeCes lÙeeves ce}e mees[tve peeJes nsÛe GefÛele; lÙeeleÛe ce}e meceeOeeve Jeešs}!’ heCe keâesCeer ies}e veener. G}š DeeheuÙee cegme}ceeveer Oece&mebmLeehekeâeÛÙee ØelÙe#e veeleJeeJej le}Jeej Ûee}efJeCÙeeme keâÛe¤ve PebgpeCes lej lÙeeÛÙee JeleervesÛe Pebgpet DeMee efveëÛeÙeeves ÙesefPe[ÛÙeeÛe mewvÙeeleer} keâener Oece&Meer} cegme}ceeve mewefvekeâ ngmesveÛÙee ÚeJeCeerle efveIetve Dee}s. leerjeceeietve leerj SkeâmeejKee ÙesefPe[ÛÙee mewvÙeeletve megšle Ûee}}e. ngmesveÛÙee cet"Yej }eskeâebleer} Jeerjebceeietve Jeerj JesÛekeâ JesÛekeâ he[le Ûee}}e. MesJešer lees hewiebyejeÛee veeletner IeeÙeeU Pee}e. lÙeeves heeCeer ceeefiele}s. cees"Ÿee ØeÙeemeeves heeCÙeeÛÙee ØeJeeneMeer lÙeeme vesCÙeele Dee}s. leesÛe Me$etbÛÙee leerjebÛeer PeeW[ G[e}er. leneve leneve keâjerle ngmesve hegvne lebyetÛÙee oejeMeer Dee}e. efm$eÙee DeeskeämeeyeeskeäMeer j[t }eieuÙee. ngmesveÛes }{les heg$e ce¤ve he[}s neles. Skeâ DeYe&keâ Gj}s; lÙeeÛes MesJešÛes Ûebgyeve IesCÙeeme ngmesveves les }ske⤠GÛe}}s - leesÛe Me$etves lÙeeme Skeâe leer#Ce yeeCeeves efKeUtve šekeâ}s! lÙeemejMeer ‘Deu}e’ Demes Deesj[tve lees jepeheg$e ngmesve lebyetheg{s ceškeâve yeme}e. heeCeer heeCeer! Skeâe meleerves ØeÙelveebÛeer MeLe& keâ¤ve Skeâ hes}e heeCeer efceUefJe}s. heeCeer! heeCeer! lÙee IeeÙeeU jepeheg$eeÛÙee neleele lees heeCÙeeÛee hes}e ÙesleeÛe lÙeeves lees efheCÙeeme DeeJe[erves GÛe}}e. Ieesš IesCÙeeme keâesj[s he[}s}s leeW[ heškeâve GIe[tve Dee kesâ}e; leesÛe heeCÙeeÛÙee IeesšeDeeOeerÛe Me$etÛee yeeCe vescekeâe lÙeeÛÙee leeW[ele metb metb keâjerle efMej}e. Skeâ keâke&âMe efkebâkeâeUer Heâes[tve Jeerjheg$e lejJeej GÛe}tve G"lees lees Ûeesnerkeâ[tve neCee, ceeje keâjerle Me$et OeeJe}e efve ngmesve lejJeejerÛÙee IeeJeebveer efÚVeefJeefÚVe nesTve "ej Pee}e! cegme}ceveer Oece&mebmLeehekeâeÛÙee veeleJeeÛes lÙee cegme}ceeveebÛÙee owJeer Keef}HeâeÛÙee osneJej lÙee ceeveJeer Keef}Heâe ÙesefPe[Ûes les ›etâj cegme}ceeve Lew Lew veeÛe}s, lÙeeÛe Øesleeme lÙeebveer neCe}s, "eskeâj}s, lÙeeÛes efMej YeeuÙeeme šesÛetve efcejJeerle efveIee}s! heCe osJeeves lÙee ‘owJeer’heCe ogyeàÙee Keef}HeâeÛÙee meeneÙÙeeves ntb keâe Ûetb kesâ}s veener! (Deceerj Deu}er he=. 86) ceeveJeer heCe ØeyeU DeMee Keef}Heâe ÙesefPe[heg{s osJemegæe Demeblees<eeÛee Skeâ yeÇner keâe{t Oepe}e veener. ÙesefPe[Ûee lees mesveeveer DeesyeeefDeogu}e lÙee jepeheg$e ngmesveÛeer leer ogo&Mee heenle jeefn}e. lÙeeÛÙee lÙee ›etâj mewefvekeâebveer ngmesveÛes efMej DeeCetve lÙeeÛÙeeheg{s pesJne šekeâ}s lesJne lees DeieoerÛe efhemeeU}e. ngmesveefJe<eÙeerÛee lÙeeÛee jeie DeveeJej nesTve lÙeeves neleeleuÙee Ú[erves

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 60

~ ßeæe DeeefCe DebOeßeæe ~ 61

ce=le jepeheg$eeÛÙee keâehetve DeeCe}suÙee jkeäleeU cemlekeâeÛÙee leeW[eJej efve Dees"eJej meheemehe ceej}s. ÙesefPe[ÛÙee lÙee ›etâj mewefvekeâeble osKeer} les yeerYelme ÂMÙe heentve nUnUCeeje Skeâ lejer ØeeCeer neslee nerÛe iees° efJeMes<e. lees Skeâ Je=æ cegme}ceeve hegšhegš}e, ‘neÙe neÙe! owJeer hewiebyejeÛÙee ¢eeÛe }e[keäÙee veeleJeeÛÙee ¢eeÛe Dees"ebÛes, lÙee hewiebyejeÛes Dees" Ûebgyeve Iesleevee ceer mJele: heeefn}s nesles. ngmesveÛÙee efm$eÙeebvee, Heâeškeâerlegškeâer }keälejs vesme}suÙee, ceU}suÙee, heeCÙeemee"er leUceU}suÙee lÙee cegme}ceeveer hewiebyejeÛÙee ceg}er - megveebvee cegme}ceeve mewefvekeâebÛÙee heenNÙeele ÙesefPe[ Keef}Heâekeâ[s Oee[CÙeemee"er oceemkeâme}e hee"efJe}suÙee šesUerÛÙee heg{s YeeuÙeeJej šesÛe}s}s ngmesveÛes cemlekeâ efcejJele Ûee}efJe}s}s nesles! keâjye}eÛÙee DelÙeble ›etâj keâòe}erÛee lees efJepeÙeOJepe neslee. Keef}Heâe ÙesePf e[ÛÙee YeJÙe jepeJee[ŸeeÛÙee lešeKee}er efYebleer}e šsketâve cenbceo hewiebyejeÛÙee lÙee ceg}er - }skeâer - megvee }keälejs vesme}suÙee, ceU}suÙee, ngmesveÛes les keâehetve DeeCe}s}s cemlekeâ pÙeebÛÙeeheg{s he[}s Deens DeMee lÙee jepeefm$eÙee DeeskeämeeyeeskeäMeer j[le yemeuÙee! Deehe}s kesâme lees[lees[tve cees"cees"Ÿeeves lÙeebveer SJe{e Dee›eâesMe ceeb[}e keâer, meejer jepeOeeveer j[t }eie}er, efÛe[t }eie}er. ÙesefPe[osKeer} Lees[e ie[ye[tve ies}e, lÙeeves lÙeebÛeer Pee}er leer efveYe&lme&veeÛe yeme Pee}er Demes mecepetve lÙeebvee hejle cekeäkeâe–ceefoveskeâ[s DeeheeheuÙee ieeJeer peeT efo}s. DeMeer keâjye}eÛeer keâòe} Pee}er. cegme}ceeveer hewiebyejeÛes ØelÙe#e veelet pes nmeve-ngmesve, lÙee jepeheg$eebÛee Demee DelÙeble MeesÛeveerÙe MesJeš Pee}e. cenbceoeÛÙee JebMeeÛeer keâjye}e}e DeMeer ogoM& ee Pee}er, Demee veeÙeveeš Pee}e. leerÛe keâ®CekeâLee Dee"Jetve Dee"Jetve keâjye}eÛÙee lÙee keâòe}erÛÙee efoJeMeer ØeefleJe<eea keâesšŸeJeOeer cegme}ceeve leeyegleebÛÙee mce=efleefoveer ‘Meeskeâ! neÙe, Meeskeâ!’ Demes JeejbJeej Dee›ebâole OeeÙeOeeÙe j[t }eieleele. keâjye}eÛeer nerÛe keâ®CekeâLee leeyegleeÛeer iees° nesÙe. nmeve-ngmevesÛÙee Ùee ùoÙeõeJekeâ MesJešÛee lees Meeskeâefove Demelees, les og:Kemceejkeâ Demeles. ngmesveÛÙee ¢ee ogo&MesÛeer yeeleceer heesnesÛeleeÛe cegme}ceeveebÛeer peer ØecegKelece Oece&#es$es efve hewiebyej cenbceo mJele: peerle jenle, lÙee ceefovee veiejerleer} }eskeâ DelÙeble KeJeUtve ies}s. lÙeebveer ÙesefPe[Ûes Keef}Heâeheo jö kesâ}s efve lÙeeÛee DeefOekeâej efheštve Iee}efJe}e. ner yeeleceer heesnesÛeleeÛe lees heje›eâceer ÙesefPe[ ef[JeÛe}suÙee efmebnemeejKee ÛeJeleeU}e DeeefCe efmebnentvener efnbœe DeJeleej Oe¤ve memewvÙe ceefovesJej ÙesTve keâesmeU}e. lÙeeÛÙee ›eâesOeeves lees meeje Dejye osMe LejLej keâehet }eie}e. ÙesefPe[, cegme}ceeveer meeceüepÙeeÛee cegKÙe Oeveer, cegme}ceeveer Oecee&OÙe#e Keef}Heâe, heCe lÙee cegme}ceeveer Keef}HeâevesÛe cegme}eceeveer Oece&#es$eeÛeer jeKejebieesUer G[efJe}er! cenbceo hewiebyejeÛes efveJe[keâ DevegÙeeÙeer }nevecees"s JesÛetve JesÛetve keâòe} keâjCÙeele Dee}s. pes Gj}s lÙeebvee oeme yeveefJeCÙeele Dee}s. lÙeebÛÙee ceevesJej [eie osTve "sJe}s. Deu}erÛÙee efKe}eHeâleerheemetve peer ®iCee}Ùes, meeJe&peefvekeâ keâeÙee&}Ùes, G"efJe}s}er nesleer leer

meejer OegUerme efceUefJe}er; Heâej keâeÙe - lÙee cegme}ceeveer hegCÙe#es$eebleer} leer hewiebyejeÛeer hegCÙelece ceMeero, efleÛeer Keef}Heâe ÙesefPe[ves Iees[MeeUe yeveefJe}er efve heefJe$e mLeUebÛeer DeveefvJele efJešbyevee kesâ}er. (‘efnmšjer Dee@Heâ meejemesvme’, he=‰ 88) ceefoves}e OegUerme efceUJetve ÙesefPe[ cekeäkesâJej Ûee}tve ies}e DeeefCe ÙesLeer} heefJe$e ‘keâeyee’ DeeefCe Flej hegCÙemLeUs ÙeebÛeerner ÙeLesÛÚ veemeOetme keâjCÙeele Dee}er. ÙesefPe[ neÛe MesJešer DeØeeflejLe Keef}Heâe "j}e. Ssefnkeâ jepÙe, ÙeMe, ojeje, efJepeÙeßeer ner meejer lÙeeÛÙee heeÙeeMeer kegâefve&meele keâjerle nesleer. ne SJe{e efJepeÙe lÙee ÙesefPe[}e efceUe}e DeeefCe nmeve-ngmesveeefokeâ hewiebyejeÛÙee heg$eheew$eebÛeerner OegUOeeCe Pee}er. keâe yejs? ÙesefPe[ ne lÙee nmeve-ngmesventve kegâjeCeeÛÙee Dee%ee DeefOekeâ Skeâefve‰heCes heeUerle neslee, kegâjeCeerÙe meoeÛeejeble DeefOekeâ efve<"eJeble Jee ceeveJeer°Ÿee DeefOekeâ vÙeeÙeer neslee cnCetve keâe nmeve-ngmesve veeMe heeJe}s efve ÙesefPe[ efJepeÙeer Pee}e? veJns, veJns! lÙee Keef}Heâe ÙesefPe[ÛÙee Oece&efve‰lesefJe<eÙeer cegme}ceeveer «ebLekeâejner keâeÙe cnCeleele les mJele: peefmšme Deceerj Deu}erÛe Lees[keäÙeele Demes meceejesheleele‘Keef}Heâe ÙesefPe[ ›etâj efve efJeëJeemeIeelekeâer neslee. cegme}ceeveer Oecee&le DelÙeble heelekeâ pes ieCe}s les ceÅeheeve, heefJe$e ceefMeoeRÛeer efJešbyevee, nlÙee, efJe<eØeÙeesie, n}keâš JÙemeves FlÙeeoer Oece&yee¢e ogjeÛeejebveer «emle Demee ne Keef}Heâe ÙesefPe[ cegme}ceeveer Oece&hegjesefnleebÛeer Ûes°e keâjCÙeemee"er Skeâe ceekeâ[eme cegu}e-ceew}JeerÛeW meeWie osTve Skeâe mepeefJe}suÙee iee{JeeJej yemeJeer efve lÙeeme DeeheCe peeF& lesLes ceeiesceeies efcejJeerle Ûee}Jeer!’ cenbceo hewiebyejeves Deehe}e cetefle&Yebpekeâ Oece& mLeeheeruÙeeveblej, hetJeer& cetefle&hetpekeâ Oecee&me heeUerle Deme}suÙee cekeäkesâJej nu}e kesâ}e. les veiej efpebkeâ}s efve mJele: lesLeer} pegvÙee cetleea Oe[eOe[ Heâes[tve lees[tve šekeâuÙee. peÙeesvceeoeble cegme}ceeve Deesj[}s, ‘ns hene legceÛes }ekeâ[er oie[er osJe! cenbceoeÛÙee nelees[ŸeeKee}er ÛetCe& Pee}s! efkeâleer ogyeUs ns osJe!!’ (‘efnmšjer Dee@Heâ meejemesvme’, he=. 16) cenbceoeÛes ns leke&âMeem$e Kejs nesles. cenbceo hewiebyejeves cetefle&hetpekeâebÛÙee osJeeme ogyeUs cnš}s DeeefCe cetefle&Yebpekeâ osJeeÛÙee ceefMeoer yeebOeuÙee, heCe Keef}Heâe ÙesefPe[ves lÙee ceefMeoer GodOJemle keâ¤ve lÙeebÛÙee Iees[MeeUe kesâuÙee, leer cekeäkeâe-ceefovee OegUerme efceUefJe}er, lÙee cetefle&Yebpekeâ hewiebyejeÛÙee JebMeeÛee ›etâjheCes veeÙeveeš kesâ}e. ceie Deelee lÙeeÛe leke&âMeem$eeves nsner efmeæ nesle veener keâe keâer, cetefle&YebpekeâeÛee osJener eflelekeâeÛe ogyeUe Deens? nelees[e Oe[Oeekeâš Deme}e keâer lees cetefle&hetpekeâeÛÙee osJeUemeejKeeÛe cetefle&YebpekeâeÛÙee ceefMeoeRÛesner ÛetCe& keâjlees, lÙeebÛes JebMener efveJeËMe keâjlees? Keje osJe cenbceoeÛee nelener Oejerle veener. ÙesefPe[Ûeener veener. Ssefnkeâ jepÙe, Ssefnkeâ efJepeÙe, Ssefnkeâ meòee, pÙeebÛÙee neleer leer leer Ssefnkeâ meeOeves ØeyeU lÙeebÛÙeeÛe neleer he[Ceej. ceie les hegjeCeeble efJeëJemeesle Jee kegâjeCeeble! DeeOÙeeeflcekeâ cees#eeÛee Øeëve ¢ee }sKeeÛee efJe<eÙeÛe veener. Ùe%ehetpekeâ FbõeÛes DevegÙeeÙeerÛe efJepeÙeer nesleele ner hegjeCeJeÛeves peMeer DevegYeJeeves DeleLÙe "j}er, leMeerÛe Ùe%eOJebmekeâ cetelf e&Yebpekeâ Deu}eÛes DevegÙeeÙeerÛe ‘Heâòes’ heeJeleele, ner kegâjeCeJeÛevesner

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 62

~ ßeæe DeeefCe DebOeßeæe ~ 63

DeleLÙeÛe "j}er Deensle. pÙet }eskeâebveeÛe peieeÛes jepÙe osTve cnCetve ‘pesnesJee’ves yeeÙeye}eble JeÛeves efo}er. heCe Deepe peieele pej keâesCeeÛes šerÛeYejner jepÙe vemes} lej les ‘pÙet’ÛeWÛe! pej Jeso, kegâjeCe, yeeÙeye}, leewef}o, Fbefpe} ØeYe=leer Oece&«ebLe, lÙeebÛes lÙeebÛes DevegÙeeÙeer ceeveleele lemes F&MJejØeoòe, F&MJejke=âleÛe Demeles, lej F&MJejeves lÙeebÛeer JeÛeves DeMeer Keesšer he[t efo}er vemeleer. lÙeebÛÙeeÛe hewiebyejeÛÙee efve $e+<eeRÛÙee JebMeeÛeer DeMeer OetUOeeCe G[t efo}er vemeleer. keâOeer hegjeCeeÛes DeeÛeej heeUCeeNÙeebÛeener melÙeveeMe; keâOeer kegâjeCeebÛes DeeÛeej heeUCeeNÙeebner melÙeveeMe, keâOeer yeeÙeye}JeeuÙeebÛeerner ogo&Mee! efkebâyengvee Ùee Oece&iebÇLeele ‘ieeÙe hetpe’ efve lÙee Oece&«ebLeele ‘ieeÙe hegpet vekeâesme, Kee!’ DeMee Oe[Oe[erle G}šmeg}š HeâmeJeseif ejerÛÙee Dee%ee osTve ceveg<Ùeeble vemelee keâ}n ÛesleefJeCÙeeÛes og° keâece efveoeve osJeemeejKÙeeves lejer keâjeJeÙeeme vekeâes nesles. heCe osJeeves les kesâ}s ns cnCeCÙeeleÛe Kejer Ûetkeâ Deens. ns meejs Jeso, yeeÙeye}, kegâjeCe ØeYe=leer Oece&«ebLe ceveg<Ùeke=âle Deensle. lÙeebleer} Deveskeâ JeÛeves peer Deepe Keesšer he[}er Deensle leer šeketâve, pes %eeve Deepe }škesâ "jles les mees[tve, Deepener pes GheÙeesieer Jee melÙe Jeešles lesJe{s ceeveeJes nsÛe GefÛele. keâesCelÙeener ceeveJeer «ebLeeØeceeCesÛe lesner Deensle. SJe{s ceeveleeÛe les «ebLe ceveg<ÙepeeleeRÛeerÛe Ssefleneefmekeâ efve meeceeefÙekeâ mebheòeer nesles. osJeeÛes veebJes [eskeâer Heâes[Ces yebo he[les. DeeheCe meJeeËveerÛe yeeefye}esveÛÙee Fef°keâe «ebLeeØeceeCes, lÙeebme meeoj mebj#eeJes, meeYeej DeeojeJes, meeJeOeeve DeYÙeemeeJes, heCe osJe vÙeeÙeeÛee Jee}er Deens, melÙe he#e efJepeÙeer nesleesÛe, hegjeCe Jee kegâjeCeJeeuÙeebÛee peÙe ne "sJe}s}eÛe ØeYe=leer efceLÙee DeeMeebJej ve efJemebyelee jepÙe mebheeoCes Jee pees[s efMeJeCes - lej lÙee lÙee Ssefnkeâ meeOÙeebme pÙee Ssefnkeâ meeOeveebÛeer DeeJeMÙekeâlee ØelÙe#eheCes Yeemeles leer meeOeves mebheeoeJeer. Ssefnkeâ peieehegjlee Keje Oece& cnCepes Ssefnkeâ efJe%eeve, (SkeämhesefjceWš} meeÙevme) nsÛe nesÙe. 1934, (6:190)

DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee

1. ceeCegmekeâermee"er... 2. efnbotyebOeglJe 3. DeevegJebMe, Ús DeeÛejšheCee! 4. DeevegJebefMekeâ iegCeefJekeâemeeÛÙee ceÙee&oe 5. mebkeâj 6. peeefleYeso 7. meveeleveer efnbogyebOetme DeveeJe=le he$e 8. peeefleYesoeÛes kegâjeCe 9. Fm}ece ceOeer} mecelesÛee šWYee



~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 64

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 65

1. ceeCegmekeâermee"er!

ßeæeveboÛes }sKe vesnceer mece«e ve JeeÛeCeeNÙee keâesCee keâesCee ØeeceeefCekeâ ceveg<ÙeeÛee ceOetveÛe keâener Úsokeâ (hÙeeefj«eeHeâ) efkebâJee JeekeäÙeW JeeÛetve Yeüeble mecepe nesCÙeeÛee mebYeJe DemeuÙeeves nW mhe°heCes DeeefCe JeejbJeej meebieCeW Yeeie Deens keâer, ØemlegleÛeer Demhe=MÙelesÛeer ¤ef{ ner DelÙeble DevÙeeÙÙe DeeefCe DeelceIeelekeâer DemeuÙeecegUs cegKÙele: kesâJeU ceeCegmekeâermee"er cnCetveÛe efleÛeW Deecner efnbotbveer efveoe&}ve kesâ}s heeefnpes. Flej meJe& keâejCeW neR ogÙÙece nesle, nsÛe DeeceÛes DeyeeefOele cele Deens. (6:380) 

2. efnbotyebOeglJe!

legcner Deecner mekeâ} efnbot ~ yebOegyebOet lees ceneosJepeer efhelee Deeheg}e Ûe}e leÙee Jebot ~~Oe=.~~ GYeÙeebefve oes<e GYeÙeebÛes ~ Kees[eJes És<eeefme og° ¤{ermeer ~ mees[eJeW meKÙeeefme DeeF&ÛÙeemee"er ~ pees[eJeW Deeefcn DehejeOeebmeer efJeme®efve Øescee hegvne hegvne meebOet }skegâjW efnbogpeeleerÛeeR ~ neR Deecner DeecegÛÙee efnbogOecee&meer ~ lÙee keâeceeR ØeeCener osGveer j#et ~ heefjCeeceeR Ùee PeW[ŸeeKee}er hetJe&peebefÛeÙee SkeâeÛeer veebotb -jlveeefiejer, 1925 (8:139) 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 66

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 67

3. DeevegJebMe, Ús! DeeÛejšheCee

Ùee efkebâJee lÙee ØeceeCeeves ØeJeeefnle jenle Dee}e DemeuÙeeves DeeefCe Ùeeheg{sner jenCeejÛe DemeuÙeeves Deelee kesâJeU efJeJeenehegjleer yesšeryeboer efkeâleerner keâmetve Ûee}t "sJe}er lejer yeÇeÿeCeeÛee ceg}iee GhepeleÛe yeÇeÿeCeiegCemebheVe Jee #eef$eÙeeÛee #eef$eÙeiegCemebheVe Deme}eÛe heeefnpes Demee mecepe cet}le:Ûe lÙeepÙe "jlees Deens. keâejCe DeeceÛÙee meJe& peeleeRÛee DeevegJebMe efhe{Ÿeevedehf e{Ÿee mebkeâerCe& nesle DeeuÙeeves DeevegJebMeeÛÙee efveÙeceebØeceeCesÛe DeeefCe lÙee efveÙeceehegjles lejer keâesCeÛÙeener peeleerme keâesCeelejer efJeefMe° iegCeebÛes SkeâmJe (Monopoly) efceUCes DemebYeJe Deens.

DeeleeheÙeËle kesâ}suÙee DeevegJebMeeÛÙee ÚeveveerÛee meejebMe Demee Deens keâer, DeevegJebMe Megæ jeKe}e Demelee iegCeefJekeâeme efkebâJee iegCeÂ{erkeâjCe nesleW, ne vewmeefie&keâ efveÙece pejer DebMele: Keje Deme}e lejer lÙeeÛÙee DeeOeejeJejÛe DeepeÛÙee yesšeryeboerÛes DeeefCe peeefleYesoeÛes meceLe&ve keâjleevee DeeheCe Kee}er} ceÙee&oe OÙeeveele OejuÙee heeefnpesle. (1) iegCeefJekeâemeeÛee DeevegJebMe ne SkeâÛe Ieškeâ vemetve lees Deveskeâ Ieškeâebleer} Skeâ Ieškeâ Deens. (2) DeevegJebMe Megæ "sJe}e lejerner ØekeâeMe, DeVe, heeCeer, JeeÙegceeve, efhelejebÛeer ceve:efmLeleer, lÙeebÛesJejer} mebmkeâej, efMe#eCe, mebefOe, meeOeves FlÙeeoer ØekeâejeÛeer heefjefmLeleer peMeer yeo}les lemes mebleeveeÛes yeerpeYetle iegCe efYeVe efYeVe ØeceeCeele efJekeâeme Jee mebkeâesÛe heeJeleele efkebâJee hee}šleele. (3) DeevegJebMe Megæ jeKe}e lejerner meoddiegCeeØeceeCesÛe ogiegC& ener JeOe&ve Jee Â{erkeâjCe heeJeleele, DeeefCe cnCetve DeevegJebMe ne kesâJne kesâJne DelÙeble neefvekeâejkeâ "¤ve mebkeâjÛe oes<e Jee ogieg&Ce mebleeveebletve keâe{tve šekeâCÙeeÛes keâeceer meceLe& efve efnlekeâejkeâ "jlees. (4) DeevegJebMe Megæ jeKe}e lejerner efhelejebÛes meoddiegCe keâener JesU efJekeâeme heeJele peeTve heg{s DeeheCe nesTveÛe #eerCe nesle peeleele efkebâJee efJeke=âle nesleele. DeMee JesUerner mebkeâj ØeeCÙeebvee efnlekeâejkeâ "jlees. (5) efvemeie&peele peeleerle DeevegJebMe Megæ jeKeCes megkeâj Deens; heCe kesâJeU ceeveerJe, kesâJeU heesLeerpeele peeleerle DeevegJebMe SkeâmeejKee efveYexU jeKeCes peJeUpeJeU DeMekeäÙe Deens. (6) DeeefCe yeÇeÿeCeeefokeâ pÙee peeleerle Deepe hejmhej yesšeryeboer DelÙeble keâ[keâ Deens lÙee DeeheuÙee efnbog peeleerpeeleeRlener MeeŒeevegjesOeevesÛe hetJeea efhe{Ÿeevedefhe{Ÿee DevÙeesvÙe jòeâyeerpeeÛee DeesIe DeKeb[ Jenele DemeuÙeeves DeeefCe }wefiebkeâ Deekeâ<e&Ceeves nesCeeje ieghle mebkeâj meoesefoleÛe

ØelÙe#e DevegYeJe Ùee leeefòJekeâ lekeâe&ves Devegefcele Pee}suÙee efmeæevleeme JÙeeJeneefjkeâ DevegYeJeeÛeener heeef"byee SkeâmeejKee efceUle Dee}s}e Deens. DeeF&yeehee-ØeceeCesÛe ceg}W efveIele veenerle ne DevegYeJener meeJe&ef$ekeâ Deens. ßeerke=â
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 68

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 69

(yegefæceeve efhelÙeeÛee heg$e yegefæceeve efveIelees DeeefCe heje›eâceer heg®<eeÛee heg$e heje›eâceer efveIelees. ner cetKe&heCeeÛeer mecepetle Deens. DeevegJebMe mebkeâuhevee DeeÛejšheCeeÛeer Deens. lÙee Jes[ieU mecepegleerJejÛe peeefleJÙeJemLee GYeer Deens.)

nW DeeheCe efJeMes<ele: heeefn}W heeefnpes. leeR JeOetJejW Decegkeâ peeleeRle}er Deensle Jee Decegkeâ kegâ}eblejeR Deensle SJe{WÛe heentve Ûee}Ceej veener. keâejCe Jej efo}suÙee mene, meele keâejCeebcegUs DeeefCe DeevegJebMe ne iegCeefJekeâmeveeÛee SkeâcesJe Ieškeâ vemeuÙeecegUs Decegkeâ peele efkebâJee Decegkeâ DeeF&yeehe Deme}s keâer mebleeveele Decegkeâ iegCe, Deme}sÛe heeefnpesle, DemeW efveef§eleheCes kesâJeU DeevegJebMeeÛÙee DeeOeejeves cegUerÛe leefke&âlee Ùesle veener. lÙeelener kesâJeU heesLeerpeele, kesâJeU ceeveerJe, kesâJeU keâeuheefvekeâ efJeefYeVelesJej GYeej}suÙee DeeceÛÙee ¢ee ØemlegleÛÙee peeleeRefJe<eÙeer lej DemeW ceeveCeW ner Deieoer DeebOeUer mecepetle Deens. SJe{Ÿeemee"er meOÙee kesâJeU DeevegJebMeeJejÛe DeJe}byetve jenCeejer yesšeryeboer lees[tve šeketâve ØelÙe#e iegCeeJej DeJe}byetve DemeCeejer yesšeryeboer pej DeeheCe Devegme¤ }eie}es lej Deehe}e cegKÙe GösMe pees meoddiegCeefJekeâeme lees DeefOekeâ efveef§eleeves DeeheCe meeOet Meketâ. JeOetJejW DecekeäÙee peeleerÛeeR Deme}eR keâer lÙeele lÙee peeleerÛee ceeveerJe iegCe DemeleesÛe DemeW veener. keâejCe iegCe ns kesâJeU DeevegJebMeeves Glejle veenerle, Jee{le veenerle; DeeefCe DeeheCeebme cegKÙe keâece lej iegCeebMeer Deens, DeevegJebMeeMeer veener. lesJne pÙee JeOetJejebme lees F° Jee Dehesef#ele iegCe Øekeâš Pee}s}e Demes}- ceie lees kesâJeU DeevegJebMeeves Glej}s}e Demees Jee heefjefmLeleerves Demees- lÙee JeOetJejebÛeW }ie> }eJeuÙeevesÛe DeeheuÙee peeefleYesoeÛÙee cegUeMeer Deme}s}e iegCeefJekeâemeeÛee nsleg meeOÙe nesCÙeeÛee mebYeJe DeefOekeâ. ceie lÙee JeOetJejebÛeer ceeveerJe peele keâesCeÛeer keâeb Demesvee. }ie> "jefJeleebvee cebieU Jee Meefve lÙee JeOetJejebme keâesCeÛÙee mLeeveer Deens ¢ee vemelÙee Yeeveie[erkeâ[s DeeheCe efpelekesâ }#e oslees eflelekesâ pejer lÙee JeOetJejele DeeheCe lÙeebÛÙee mebleeveele Dehes#ee keâjlees lees iegCe Øekeâš}s}e Deens keâer veener nW heenCÙeele }#e osT lejer DeevegJebefMekeâ iegCeefJekeâeme keâjCÙeele DeeheCe DeepeÛÙeehes#ee heg
ef}bieeÙele, ieJeUer, ceeUer Deeefo menœeMe: GhepeleÛe efYeVe DemeCeeNÙee peeleer ceeveCeW ner cetU Ûegkeâer! lÙeele lÙee ØelÙeskeâ peeleerefJe<eÙeer ceneosJeeÛÙee pešsheemetve Decetkeâ peele efveIee}er, yeÇÿeosJeeÛÙee yeWyeerheemetve pecetkeâ peele efveIee}er DeMee keâeuheefvekeâ Yeekeâ[ GheheòÙee De#ejMe: KeNÙee ceevetve lÙee GheheòÙeebØeceeCes lÙee lÙee peeleerÛÙee Debieer Skesâkeâ efJeefMe° iegCe GhepeleÛe Demeleele, DemeW "ece "jJetve šekeâCes ner Iees[ Ûegkeâer!! DeeefCe lees iegCe lÙee peeleerÛÙee mebleeveele Øekeâš Pee}e veme}e lejer lees Demes}Ûe DemeW mecepetve, lÙee iegCeeveg¤he ceeveheeve, meesÙeeriewjmeesÙeer, GÛÛeleeveerÛelee lÙee peeleerleer} lÙee mebleeveele Ghepele YeesieeJeÙeeme }eJeCes ner hene[ Ûegkeâer! DeeefCe cnCes nWÛe les DeeceÛÙee $e+<eeRveer MeesOetve keâe{}suÙee DeevegJebefMekeâ iegCe-efJekeâemeeÛeW meveeleve jnmÙe!!! pej SKeeÅee ceg}erÛeW veekeâ vekeâšW Deme}W lej efleÛÙee he[heCepeerÛeW veekeâ Deieoer ÛeeHesâkeâUermeejKes megob j nesleW cnCetve Deecner efnÛesner megob j cnCele veener; lej lÙee DeevegJebeMf ekeâ iegCeefJekeâmeveeÛÙee lÙee meveeleve jnmÙeeÛeer }Je}sMe heJee& ve keâjlee efleÛÙee ØelÙe#e efomeCeeNÙee veke⚟ee veekeâecegUs efle}e vekeâšerÛe cnCelees DeeefCe efleÛÙee }ie>e}e melejeMes efJeIves GheefmLele keâjlees. pej SKeeÅee ceg}eÛee [esUe Ghepele ies}s}e Deme}e lej lÙeeÛÙee SKeeÅee heCepeeÛes oesvner [esUs Deieoer keâce}emeejKes ØeHegâu} nesles cnCetveÛe lÙee ceg}eme keâce}}esÛeve ve ceevelee DeeheCe keâeCeeÛe ceevelees; ceie leesÛe vÙeeÙe ÛeelegJe&CÙee&ÛÙee heesLeerle veeWo}suÙee (jefpemšj) iegCeebme keâeb }eiet veÙes? pej yeÇeÿeCeJebMeele SKeeoe ‘{’ efveIee}e lej lÙee}e ‘{Ûe’ cnš}W heeefnpes DeeefCe Metõele ‘%e’ efveIee}e lej lÙee}e ‘%e’Ûe cnš}W heeefnpes, ceie lÙeeÛee yeehe Jee Deepee Jee heCepee ‘{’ Demees Jee ‘%e’ Demees. DeevegJebMe yejesyej Glej}e Demes} lej lees iegCe Øekeâš nesF&}Ûe. DeeefCe iegCe Øekeâš Pee}e vemes} lej DeevegJebMe Jee heefjefmLeleerÛÙee Jee Flej keâesCeeÛÙee lejer iegCeefJekeâemeeÛÙee Ieškeâele IeesšeUe Pee}s}e Deme}eÛe heeefnpes. keâesCeer cnCeleele JÙeòeâerÛes iegCe vesnceer ceg}ele GlejleeleÛe DemeW veener. les eflemeNÙee ÛeewLÙee efhe{erlener ØeeogYet&le nesleele. nesÙe, nesleele! heCe kesâJne, kesâJne! DeeefCe cegUer neslener veenerle kesâJne, kesâJne! les pesJne Øekeâš nesleer} lesJne lÙeebvee ceevetÛe ceevet- heCe keâesCÙee ieJeÙeeÛee megj} s DeeJeepe lÙeeÛÙee heCeletle meveF&meejKee iees[ nesCeej Deens DeMeer Deieoer nceer pejer oslee Dee}er lejer lesJe{Ÿeemee"er lÙeeÛÙee ceg}e}e DeeefCe veeleJee}e ieJeF& cnCetve mebieerleeÛeeR cegKÙe keâeceW meebietve efve lÙeeÛÙee DeeJeepeeÛÙee, YeesiÙeebmener megjs} meveF&meejKes JeeKeeCeerle hegve§e! hegve§e! (Once more) cnCeeJeÙeeÛeW keâe keâeÙe? Skeâ Metj heg®<e efvehepe}e lÙee}e Deecner DeeceÛee mesveeheefle kesâ}e. lÙeeÛee heg$e YÙee[ efveIee}e, Iees[Ÿee}e heenleeÛe ne Dee[KeUlees! heCe lÙeeÛeW MeewÙe& lÙeeÛÙee veeleJeele hegvne Øekeâš nesF&} Ùee DeeMesves lÙee YÙee[ ceg}emener oeYee[ŸeebÛÙee kegâUeleer} veeceOeejer mesveeheleer meejKes efhe{erpeele mesveeheeflelJe osTve Iees[ŸeeJej yeebOetve SKeeÅee heeveheleeJej hee"JeeJeÙeeÛes keâer keâeÙe? eflemeNÙee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 70

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 71

ÛeewLÙee efhe{erle efhele=iegCe Glejleele heCe legkeâejeceebvee Deepe 10/20 efhe{Ÿee nesTve iesuÙee heCe lÙee JebMeele Skeâner legkeâejece Pee}e veener. efkebâJee DeevegJebMeeÛÙee iegCeeÛeer keâerJe keâ¤ve heeb[gjbieeves lÙeeÛÙee ceg}eveeleJeebmee"er hegvne DeepeJej Skeâoener efJeceeve Oee[}s veener. iesuÙee meele efhe{Ÿeeble jeceoemeeÛÙee Iejele ogmeje jeceoeme veener, ve yeesveeheeš&ÛÙee Iejele yeesveeheeš&. (6:319)

4. DeevegJebefMekeâ iegCeefJekeâemeeÛÙee ceÙee&oe



jlveeefiejer JeemleJÙeeleer} Jeerj meeJejkeâj

DeevegJebefMekeâ iegCeefJekeâemeeÛÙee vewmeefie&keâ efveÙeceebÛÙee ceÙee&oebkeâ[s og}&#e keâ¤ve DeepeÛÙee pevcepeele peeefleYesoele DeevegJebMe ne SkeâcesJe, mJeÙebhetCe& DeeefCe ØeyeUlece Ieškeâ mecepe}e peele Deens. DeeefCe nerÛe YeÙebkeâj Ûetkeâ lÙee mebmLesÛee Flekeâe efJeÛekeâe keâjCÙeeme cegKÙele: keâejCeerYetle Deens. iegCeefJekeâeme JneJee cnCetve DeevegJebMe DeJe}befye}e; heCe Deelee lees iegCe efJekeâefmele lej jenesÛe heCe ce=leØeeÙe Pee}e lejer lÙeeÛeer ef#eefle ve yeeUielee, DeevegJebMe lesJe{e Deme}e cnCepes iegCeeÛeW keâeÙe keâece, DemeW DeeJneveÛe keâjCeejer efJeefÛe$e JemlegefmLeefle GlheVe Pee}er Deens. keâehe nJeW cnCetve keâeveebvee Yeeskesâ hee[}er. heCe Deelee keâehe ies}s ÙeeÛes Yeeve ve jenlee Deecner YeeskeâebveeÛe keâehe mecepet }eie}es. YeeskesâÛe keâeveebÛeer Yet<eCeW nesTve yeme}er. DeevegJebMe Deme}e, pevce lÙee peeleerle Pee}e cnCepes lees lees iegCe lÙee ceveg<Ùeele Deme}eÛe heeefnpes ner OeejCee! efkebâyengvee lees iegCe Deens keâeR veener ne ØeMveÛe veener. pevcelÙee peeleerle Deens keâeR veener ne cegKÙe ØeMve! pÙeeÛÙeeceOÙes yeÇeÿeCeeÛee }Je}sMe iegCe veener, pees DeeleleeÙeer, ÛeesNÙee, }yee[Ÿee, peeUheesUer keâjerle DeveskeâJeej leg®bieeÛeer Jeejer keâjerle Deens, pÙeeÛÙee meeleer %eele efhe{Ÿeeble yeÇeÿeCe iegCe DemeuÙeeÛeW SsefkeâJeele veener, lÙeeÛÙee De%eele DeMee keâesCÙee melejeJÙee efhe{erÛÙee hetJe&peele les yeÇeÿeCe nesles. cnCetve lÙeeÛeWs veebJe peW Skeâoe yeÇeÿeCe he[}W leW he[}W. lÙee kegâUele lees pevce}e SJe{Ÿeemee"erÛe lÙee}e yeÇeÿeCeeÛee DeefOekeâej. iebOe heefnuÙeeves lÙee}e. ‘osJee! ob[Jele’ lÙee}e. osJeeme efMeJeCÙeeÛee DeefOekeâej lÙee}e. JesoebÛee DeefOekeâej lÙee}e. oef#eCee lÙee}e DeeefCe les yeÇeÿeCÙeeÛes iegCe ØelÙe#e pÙeeÛÙee Debieer efomele Deensle lÙeeÛee meòejeJee hetJe&pe kesâJnelejer heefjÛeÙee&lcekeâ keâce& keâjerle Demes cnCetve lÙeeÛeW veebJe peW Skeâoe Metõ cnCetve he[}s lÙeemejMeer, DeeefCe lÙee kegâUele lees pevce}e cnCetveÛe lees Metõ, nerve, lees DeefleMetõ, Demhe=MÙe; ceie lees DejefJebo Iees<e Deme}e lejer Deecner lÙeeme JesoIees<e ke⤠osCeej veener. cenelcee ieebOeer Deme}e lejer iebOeeÛee De«eefOekeâej lÙeeÛee veener. efJeJeskeâevebo Deme}e lejer lÙeeme mebvÙeeme Ieslee ÙesCeej veener. legkeâejece Deme}e lejer ef$ebyekesâÕejeÛÙee peesefleef}Ëieeme lÙeeves mheMe&lee keâecee veÙes. ÛeesKeecesUe Deme}e lejer lÙee Ghejesòeâ yeÇeÿeCeeJej lÙeeÛeer meeJe}er he[leeÛe lees yeÇeÿeCe efJešeUeJee Flekeâe lees veerÛeÛee veerÛe! pÙee veboeÛÙee meeceüepÙeeÛes ÚeleerJej veeÛele c}WÛÚ «eerkeâebveer DeeÙee&Jele& DeeheuÙee Iees[ŸeeÛes šeÛesKee}er leg[efJe}e lees veboner Skeâ JesU #eef$eÙe. heCe lÙee Jeeo«emle metÙe&ÛebõJebMeerÙe #eef$eÙeebÛÙee meele efhe{Ÿeeble pesJe{W yeef}‰ meeceüepÙe keâesCeer mLeehe}W

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 72

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 73

veener lesJe{W meeceüepÙe mLeehetve lÙee efMekebâojeÛÙee peieppeslÙee c}WÛÚ mesvesÛeener pees efJepeslee Pee}e lees Ûebõieghle #eef$eÙe veJns! - veboevleb #eef$eÙekegâ}b’! lÙeeme Jesoesòeâ jepÙeefYe<eskeâ nesCeej veener. lÙeeves heje›eâceebÛeer ceele keâMeer kesâ}er ne ØeMve ieewCe- lÙeeÛÙee heCepeerÛeer peele keâesCeleer ne ØeMve cegKÙe! DeeefCe Demee yeKes[e kesâJeU yeÇeÿeCeÛe Iee}erle, DemeW veJns. efnbotbÛÙee osJeebÛÙee cetleea hee}LÙee Iee}tve lÙeeme pÙeebveer ceefMeoerÛÙee heeÙeNÙee kesâuÙee lÙee cegme}ceeveer heeleMeneÛes pÙeebveer heeÙe Ûeeš}s lÙee peeleerÛÙee #eef$eÙe yegJeebveerner, lÙee heeleMeenerme hee}Leer Iee}tve DeeheuÙee efmebnemeveeÛÙee heeÙeNÙee pÙeeves kesâuÙee DeeefCe efnbogheoheeoMeenerÛee cegkegâš efnbog peeleerÛÙee cetOee&efYeef<eòeâ cemlekeâer efcejefJe}e lÙee Ú$eheleerme lees peeleerÛee #eef$eÙe veJns cnCetve MesJešheÙeËle efnCeefJeCÙeeme keâceer kesâ}s veener. efMeJeepeerheg{s Ùee peeleerÛÙee #eef$eÙeebÛeer ceeve lee"! ‘let peeleerÛee #eef$eÙe veJnsme, legPÙee efJepeÙeeJeUer Deecner efJeÛeejerle veener; legPeer JebMeeJeU keâe{!’ cnCetve ÙeebÛeer ceeieCeer! heCe lÙee efou}erÕejeÛÙee ÛejCeebJej ÙeebÛeer ceeveÛe keâeÙe heCe ÙeebÛÙee ceg}eRÛee ceevener Dehe&Ce keâjCÙeele Demme} #eef$eÙeebÛeer peele ies}er veener! peCet keâeÙe ns cegme}ceeveer efou}erÕej Deieoer keâewmeuÙesÛÙee Gojer ØelÙe#e jeceÛebõemen pevceeme Dee}s nesles! yeerpe DeeefCe #es$eMegefæ DeevegJebMeeÛes Demes efJeef#ehle KetU ceepeCÙeeme lÙeeÛÙee Jej Gu}sefKe}suÙee ceÙee&oebkeâ[s Pee}s}W Deehe}W De#ecÙe og}&#eÛe cegKÙele: keâejCeerYetle Pee}s}s Deens. DeevegJebMeeÛÙee efveÙeceeÛee ceeveJeefnleeLe& GheÙeesie keâes"heÙeËle keâ¤ve Ieslee Ùeslees ÙeeÛee efJeÛeej keâjleevee Jej efo}suÙee oesve iees°eRØeceeCesÛe eflemejer peer Skeâ iees° cenòJeeÛeer OÙeeveele Oej}er heeefnpes. leer ner keâer, DeevegJebMeeves iegCeefJekeâmeve nesleW ÙeeÛee DeLe& Demee Demelees keâer, meoddiegCeeØeceeCes ogieg&CeeÛeWner Â{erkeâjCe efkebâJee efJekeâmeve nesleW. ceveg<Ùee}e efnleeJen lesJe{sÛe iegCe Â{ efkebâJee Je=efæbiele keâjCÙeeÛeW keâeÙe& DeevegJebMeeÛee efveÙece keâjerle jenlee lej kesâJe{er meesÙe nesleer! heCe efvemeiee&ÛÙee yengleskeâ efveÙeceebØeceeCes, ceveg<Ùee}e pemes ns meJe& efveÙece ceePÙeeÛe yeNÙeekeâefjlee osJeeves efvecee&Ce kesâ}s DemeW Yeeye[sheCeeves yengOee JeešleW lemeW lÙee DeevegJebMeeÛÙee efveÙeceeme keâener JeešlesmeW efomele veener. lees efveÙece ceveg<Ùee}e ceejCeejs YeÙebkeâj efJe<eejer oeble meehee}ener pevcepeele osle jenlees. DeejesiÙeeØeceeCes DeeF&yeeheele Dee{UCeejs cenejesiener mebleeveele Glejleele. Ùee iees°erkeâ[s og}&#e kesâuÙeeves ceveg<Ùeeme efkeâlÙeskeâ Øemebieer cees"cees"e}s DeheIeelener menve keâjeJes }eieleele, }eie}s Deensle. DeevegJebMeeves meoddiegCeÛe Je=efæbiele nesleele DemeW ie=nerle OejuÙeeves ceveg<Ùeeves kesâJne kesâJne lÙee DeevegJebMeeJejer} DeeheuÙee efve‰sÛee Flekeâe YeÙebkeâj Deeflejskeâ kesâ}e keâer yeerpeMegefæ DeeefCe #es$eMegefæ Deieoer MebYej škeäkesâ meebYeeU}er peeJeer ÙeemleJe yenerCeYeeJeebÛeer }ie>W neRÛe DelÙeble ßes‰ efJeJeenheæefle nesÙe DemeW ceevetve leesÛe efMe° kegâ}eÛeej lees heeUerle jeefn}e! (6:311)  ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 74

5. mebkeâjeÛeer GheÙegòeâlee

(DeLee&le, DeeblejpeeleerÙe efJeJeenebÛes HeâeÙeos) peeleerÙe DeevegJebMeeÛee keâój efJejesOeer ‘mebkeâj’ leesÛe kesâJne kesâJne efnleeJen "jlees. keâejCe DeevegJebMeeÛÙee efveÙeceeÛeW hejer#eCe keâjleevee DemeW Dee{Utve ÙesleW keâer, kesâJne kesâJne efhelejebÛes iegCe mebleeveeble efJekeâefmele nesle nesle MesJešer les Nneme heeJet }eieleele. peCet keâeÙe JÙeòeâerÛÙee osneØeceeCesÛe iegCeebÛÙee osne}ener Je=æerÛeer Skeâ "jeefJekeâ ceÙee&oe Gu}befIeleeÛe #eÙeeÛeer yeeOee nesCÙeeÛee efveÙece }eiet Deens. DeMee JesUer lÙee ogye&U Pee}suÙee yeerpe#es$eele Flej ØeyeU yeerpe#es$eebÛee mebkeâj keâjCesÛe efnleeJen "jleW. mebkeâj cnCepes yegeæ f hetJe&keâ efYeVekegâ}erve yeerpe#es$eebÛeer efveJe[ DeeefCe mebefceßeCe Demee DeLe& Iesle}e lej DeMee mebkeâjevesÛe efkeâleerlejer F° me=ef° ceveg<Ùe efvecee&Ce keâjerle Dee}e Deens – ke⤠MekeâCeej Deens. jeÙeJeU DeebyÙeeheemetve jeÙeJeU DeebyesÛe nesleele. nhetmeÛÙee DeebyÙeebÛÙee yeerpee}e yeerpeMegæerÛes meeefòJekeâ kegâ}eÛeej pej Iee}tve efo}s lej lÙeeÛeW yeerpe cegUer efve
kesâJeU heesLeerpeele, kesâJeU mebkesâlepeele Deensle. DeeefCe cnCetveÛe vewmeefie&keâ DeLeea peer SkeâÛe peele Deens leerle mebkeâj neslees Demes cnCeCes ne ‘Jeolees JÙeeIeele’Ûe nesCeej! (6:314) 

6. peeefleYeso cees[CÙeemee"er ogmejW keâener keâjeJeÙeeme vekeâes

(peeefleJÙeJemLee cees[tve efnbotvee Skeâje°^ yeveJeCes ner ceeCegmekeâerÛeer DeeefCe keâeUeÛeerner iejpe Deens)

jlveeefiejerleer} meJe&peeleerÙe menYeespeve

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 76

¢ee meele yes[Ÿee lees[uÙee heeefnpesle. heCe lÙee yes[Ÿee DeeheuÙee DeeheCeÛe DeeheuÙee heeÙeele "esketâve Iesle Dee}es- keâesCÙee efJeosMeerÙe Meòeâerves lÙee "eskeâ}suÙee veenerle. lemeW DemeleW lej lÙee lees[CeW keâ"erCe ies}W DemeleW. heCe lÙee DeeheCeÛe kesâJeU newMeerves heeÙeele JeeieJeerle Deenesle, cnCetve lej lÙeebme ‘mJeosMeer’ yes[Ÿee cnCeeJeÙeeÛeW. leer newme DeeheCe mees[}er keâer lÙee legšuÙeeÛe. pÙeeves lÙeeves DeeheeheuÙeehegjlee lejer ‘ceer Kee}er} meele yes[Ÿee ceePÙee je°^eÛÙee heeÙeeletve lees[vt e šekeâerve’ Flekeâe efveOee&j kesâ}e DeeefCe lÙee efveOee&jeØeceeCes DeeheeheuÙee JÙeJenejele Ùee meele yes[Ÿee pegceeveuÙee veenerle keâer Pee}W! heesLeerpeele peeefleYeso Skeâ ceveeÛee jesie Deens. ceveeves lees ceeve}e veener keâer Peškeâve yeje neslees. pÙee meele mJeosMeer yes[Ÿee lees[leeÛe ¢ee heesLeerpeele peeefleYesoeÛÙee yÙeeoerheemetve, YetleyeeOesheemetve, nW efnbogje°^ cegòeâ nesT MekeâleW lÙee meele yes[Ÿee DeMee :(1) Jesoesòeâyeboer - ner heefn}er yes[er lees[}er heeefnpes. meJe& efnbogcee$eebme Jesoeefokeâ ÙeÛÙeÙeeJeled Oece&«ebLeebJej meceeve nkeäkeâ Deme}e heeefnpes. JesoebÛes DeOÙeÙeve Jee Jesoesòeâ mebmkeâej pÙeeme FÛÚe nesF&} lÙeeme keâjlee Dee}s heeefnpesle. c}WÛÚ }eskeâ pej Jeso JeeÛeleele lej mJele:ÛÙee #eef$eÙeeefokeâ Oece&yebOetbveemegæe JesoesòeâeÛee DeefOekeâej veener DemeW cnCeCeejer Yešyeepeer Ùeeheg{s Ûee}lee keâecee veÙes. leMeerÛe #eef$eÙeeefokeâ ‘mhe=MÙeebÛeer’ ‘Demhe=MÙee’Jej Ûee}}s}er ob[ys eepeer yebo Pee}er heeefnpes. G}š Jesoeefo «ebLe ceveg<Ùecee$ee}e GIe[s keâ¤ve DeeOeÇgJeOeÇgJe Jewefokeâ DeOÙeÙeve Ûee}t keâjCÙeele ‘Jewefokeâ’ Oecee&Ûee Oeeefce&keâ °erves osKeer}, Keje efJepeÙe Deens! (2) JÙeJemeeÙeyeboer - ner ogmejer yes[er lees[}er heeefnpes! pÙee JÙeòeâerme pees JÙeJemeeÙe keâjCÙeeÛeer Oecekeâ efve FÛÚe Demes} lÙeeme lees keâjlee Dee}e heeefnpes. DecekeäÙee heesLeerpeele peeleerle pevce}e cnCetve lÙeeves Decekeâe Oeboe kesâ}eÛe heeefnpes, veener lej leW peeefleyeefn
~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 77

pemes Yeš, hegpeejer, Yebieer, jepes ØeYe=efle. Ùeeheg{s hegjesefnlener, heewjesefnlÙeeme ÙeesiÙe leer efJeÅee efve hejer#ee heejbieles} lej, Jeešs} lÙee peeleerÛee Deme}e lejer Ûee}}e heeefnpes. pees YeškeâeceeÛeer hejer#ee Glejs} lees Yeš, pees Yebieer-keâeceeÛeer Glejs} lees Yebieer. meceepeesheÙeesieer meejs Oebos efveoex<e Deensle. Deepe JÙeJemeeÙeyeboer legš}s}erÛe Deens. kesâJeU Yeš efve Yebieer ns cee$e cegKÙelJes peeefleyeæ Oebos Deensle. leerner yeboer legš}er heeefnpes. JÙeJemeeÙe ns peeleerÛÙee ceeveerJe ÙeesiÙelesJej ve "sJelee lÙee lÙee JÙeòeâerÛÙee Øekeâš iegCeebJej meesheefJe}s cnCepes ÙeesiÙe ceveg<Ùe ÙeesiÙe keâeceer }eietve je°^keâeÙex DeefOekeâ o#elesves heej hee[CÙeeÛee DeefOekeâ mebYeJe Demelees. [e@. Deebyes[keâj cenej cnCetve pej lÙeebvee cenejeÛeW {esjW Dees{CÙeeÛeWÛe keâece keâjCeW Yeeie hee[}W DemeleW lej Deehe}W je°^ Skeâe Glke=â° efveyeËOe-hebe[f lee}e efve jepÙekeâejCeOegjOb eje}e DeebÛeJe}W Demeles. G}šhe#eer pÙee YešeÛeer Jee ceje"Ÿeeefokeâ mhe=MÙeeÛeer ÙeesiÙelee {esjW Dees{CÙeeÛeerÛe lÙee}e hegjesefnle Jee mewefvekeâ vesceCeW cnCepes lÙee keâeÙee&Ûeer OegUOeeCe G[efJeCeW nesleW. je°^erÙe MeòeâerÛee efceleJÙeÙe efve #ecelee Jee{efJeCÙeeÛeW Glke=â° meeOeve cnCepes pÙeeÛÙee lÙeeÛÙee Øekeâš iegCeeveg¤he pÙeeÛes lÙeeÛeskeâ[s leW keâece meesheefJeCeW nWÛe nesÙe. DeepeÛÙee ÛeebYeejeÛee ceg}iee iegCeeslkeâ<ee&ves GÅee cegKÙe ØeOeeve nesT Mekesâ}; pemee mš@ef}ve jefMeÙeeÛee Pee}e. G}š DeepeÛÙee cegKÙe ØeOeeveeÛee ceg}iee GÅee Ûeece[ŸeebÛee cees"e keâejKeevee Ûee}Jet Mekesâ}-ÛeebYeej nesF&}. (3) mheMe&yeboer - ner eflemejer yes[er lees[tve pevcepeele Demhe=MÙelesÛes mecetU GÛÛeešve Pee}s heeefnpes. efJešeU kesâJeU lÙeeÛe mheMee&Ûee ceeve}e peeJee keâer pÙeeÙeesies DeejesiÙeeme neefve heesÛeles. meesJeUW leW keâer peW JewÅekeâeÛÙee ØelÙe#e efve ØeÙeesieefmeæ hegjeJÙeeves DeejesiÙeemee"er DeJeMÙe Deens. vegmeleW DecekeäÙee heesLeerle Decegkeâ efMeJet veÙes, DecekeäÙeeÛee efJešeU ceeveeJee DemeW meebefiele}W Deens cnCetveÛe keâeÙe les Jew%eeefvekeâ hegjeJee lÙeeme meceLeeale vemeleener, efJešeU efJešeU cnCetve Øeefleheoer Deesj[CeeNÙee Oeeefce&keâ keâes}en}eme pegceevet veÙes; Demhe=MÙe peeleerÛeer Demhe=MÙelee ner lej efveJJeU ceeveerJe, heesLeerpeele ceeCegmekeâerÛee keâ}bkeâ. leer lej lelkeâeU ve° Pee}er heeefnpes. ¢ee Skeâe megOeejCesmejMeer keâesefškeâesefš efnbogyeebOeJe DeeheuÙee je°^ele SkeâpeerJe nesTve meeceeJe}s peeleer}. DeeheuÙee ieesšele Flekesâ Skeâefve‰ mewefvekeâ Jee{tve efnbogje°^eÛÙee Ûe{eF&le efve }{eF&le Pegbpet }eieleer}. (4) efmebOegyeboer - ner ÛeewLeer yes[er lees[tve hejosMeieceveeÛeer Deškeâ meeHeâ keâe{tve šekeâeJeer. hejosMeieceve peeefleyeefn
yebOeveW legštve lesner DeeheCeebme Deblejleer} efve DeefnbotbÛÙee heesšele ie[he nesTve efJehe#eeÛeW yeU Jee{efJeleer}. npeejes OeceexheosMekeâ, efnbogmebIeškeâ, efnbog JÙeeheejer, Ùeesæs, efJeÅeeLeea ÙeebÛes leeb[sÛÙee leeb[s hejosMeele Dee}s ies}s yeme}s heeefnpesle. (5) Megefæyeboer - ner heebÛeJeer yes[er lees[tve hetJeea hejOecee&le ies}suÙee efkebâJee pevcele:Ûe hejOeceea Deme}suÙee Deefnbotbvee efnbogOecee&le Ieslee Dee}W heeefnpes. FlekeWâÛe veJns lej lÙeebme efnbogje°^ele cecelesves efve meceevelesves mebJÙeJeneÙe& keâ¤ve Deelcemeeled keâ¤ve mees[}W heeefnpes. cegme}ceeve-ef¡e§eveeble efnbog Œeerheg®<e yeeštve peeleeÛe pemee heeCÙeemeejKee efcemeUtve peelees lemeW DeeheCe Megæerke=âleebvee meceepeele Deelcemeeled keâ¤ve mees[t lej Skeâe one Jeerme Je<eeËÛes Deele Skeâ keâesšer Deefnbog }eskeâ lejer Megæ nesTve efnbogOecee&le ÙesT Mekeâleer}. ner iees° JemeF&, jepehegleevee, Deemeece,keâevnosMe, yebiee} ØeYe=efle ef"keâeCeer MegefækeâeÙe& keâjCeeNÙee Leesj Leesj keâeÙe&keâlÙeeËveer JeejbJeej meebefiele}s}er Deens, cebefojyeboer, jesšeryeboer, yesšeryeboerÛÙee De[mejecegUsÛe lÙee hejOecee&le De[keâ}suÙee efnbotbÛÙee ceveele Demeleener DeefnbotbÛÙee ieesšeletve Hegâštve SJe{W cees"W mebKÙeeyeU DeeheuÙee efMeefyejele ÙesT Mekeâle veener. (6) jesšeryeboer - Ùeemee"erÛe jesšeryeboerÛeer meneJeer yes[erner lelkeâeU lees[}er heeefnpes. efkebâyengvee ner Skeâ yes[er lees[}er, KeeCÙeeves peeleÛe peeles, Oece&Ûe yeg[lees, ner DelÙeble KegUÛeš je°^Ieelekeâ efve ceUceUer YeeJevee mees[tve efo}er, cnCepes yeekeâerÛÙee Jejer} meJe& yes[Ÿee SkeâoceÛe legšuÙee peeleele. keâejCe ¢ee jesšeryeboerÛÙee heeÙeerÛe keâesšŸeJeefOe efnbog }eskeâebvee, og kesâ}s heeefnpes efkebâJee cenej

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 78

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 79

ceebie JeOetves Jee Jejeves Yebieer JejeMeer Jee JeOetMeerÛe }ie> kesâ}s heeefnpes Demee ¢eeÛee efJeheÙe&mle DeLe& veJns. lej iegCe, Meer}, Øeerefle ¢eebner Deveg¤he Demes} lej efve me=peveÂ<šŸee GVelelej mebleleerme yeeOe Ùesle vemes} lej, Jeešs} lÙee efnbogpeeleerÛÙee JejJeOetMeer efJeJeenyeæ nesCÙeeme pevcepeele peeleerÛeer DeMeer keâesCeleerner Dee[keâe"er vemeeJeer. Demee efJeJeen yeefn
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 80

7. ceePÙee meveeleveer veeefMekeâkeâj efnbog yebOetbvee ceePes DeveeJe=le he$e (veeefMekeâÛes keâeUejece cebefoj meJe& efnbotbvee ceeskeâUs keâ¤ve ÅeeJes cnCetve lesLeer} meveeleveer }eskeâebme meeJejkeâjebveer ef}efn}s}s he$e) ceePÙee meJe& efnbog yebOetvees, DeeefCe efJeMes<ele: ceePÙee veeefMekeâkeâj Oece&yebOetvees, ceePeer legcnebme DelÙeble veceü heCe DelÙeble Dee«eneÛeer efJevebleer Deens keâer, Deieoer MekeäÙe eflelekeWâ lJeefjle, Deieoer DeepeÛe, DeeheuÙee hetJee&mhe=MÙe efnbog yebOetbvee hebÛeJešerÛÙee ßeerjececebefojeÛeW osTU Flej mhe=MÙe efnbogyebOetØeceeCesÛe GIe[W keâjeJeW. Ùee efJe<eÙeeÛeer meebieesheebie ÛeÛee& ceer Deelee FLes keâjerle yemele veener. leer ÛeÛee& ÙeLesÛÚ Pee}er Deens. ÙegefòeâJeeoeÛÙee efkebâJee MeeŒeeOeejeÛÙee yeUeJej ceer nW he$e ef}nerle veener lej kesâJeU efnbog efnleeÛÙee DeeefCe ØesceeÛÙee yeUeJej ceer nW he$e ef}nerle Deens. ogmeNÙee SKeeÅee osJeUeefJe<eÙeerÛÙee Jeeoele ceer nW he$e keäJeefÛeled ef}efn}W vemeleW. DeefKe} efnbog osJee}ÙeW veJeeR efvecee&Ce keâ¤ve lemes ØeMve keâener DebMeer megšleer}. heCe hebÛeJešerÛee jece, meerleeiegbHeâe efkebâJee meslegyebOe ØeYe=efle mLeeveW ÙeebÛeW Skeâ heefJe$e Ssefleneefmekeâ cenòJe Deens. leW Flej keâesCelÙeener osJeUe}e ÙesCeW DeMekeäÙe Deens. ÙeemleJeÛe Ùee heefJe$e Ssefleneefmekeâ mLeeveebJej meJe& efnbotbÛee meejKeeÛe efJeefMe° Jeejmee Deens. jeÙeie[ ner efMeJejeÙeebÛeer jepeOeeveer. efleLes leer DeJe}eskeâve ke⤠FefÛÚCeeNÙee ceneje°^erÙeebme pej DeeheCe cnCet }eie}es keâer ‘leg}e veJee efkeâu}e yeebOetve oslees. let efleLesÛe jeÙeie[ DeMeer keâuhevee keâj DeeefCe meceeOeeve ceeve.’ lej leW nemÙeemheo nesF} & . keâejCe leW mLeeveceenelce DeØeeflece Deens. lemeWÛe efpeLes jece JeveJeemeer jeefn}s, efpeLes meerlee JeveJeemeer efveJemes, efpeLes keâewjJe heeb[Je }{}s, ieerlee GheosefMe}er leeR leer Ssefleneefmekeâ osJemLeeveW, leerLeX, #es$eW, ner DeØeefleceÛe- pÙeebÛes JewefMe<šŸe lÙeebÛÙee keâesCelÙeener Øeefleef}heerme (Copy me) ÙesCeW MekeäÙe veener, leMeeRÛe meoesefole jenCeej. lesJne DeeheuÙee leerLe&cenelcÙeeefokeâ «ebLeebveer lÙeebme peW DevevÙe hegCÙeØeolJe efo}W Deens lÙeecegUsÛe neR mLeeveW DeefKe} efnbotbvee DeeheCe cegòeâÉej kesâ}er heeefnpesle. lÙeeme ogmejer lees[Ûe veener. ÙeemleJe keâeÙe nesF&} les nesJees, DeeheCe nesTve DeecneR leeR mLeeveW DeeefCe Ùee ØemebieehegjleW les ßeerjececebefoj DeeheuÙee hetJee&mhe=MÙe efnbog yebOetbvee ceeskeâUW keâjeJeWÛe. ceer cetUÛee veeefMekeâÛee cnCetve ce}e veeefMekeâ-efJe<eÙeer peW Deu}[ cecelJe Deepevce ~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 81

Jeešle Dee}W Deens, DeeefCe cepeefJe<eÙeer veeefMekeâvesner DeepeJej Deveskeâoe peW Deeheg}keâerÛeW efJeMes<e Øesce DeeefCe Deeoj JÙeòeâefJe}e Deens, lÙee ØesceeÛee DeeefCe cecelJeeÛee JeefMe}e }eJetve DeeefCe ceer DeeyeeuÙe efnbog peeleermleJe DeeefCe efnbogmLeeveemleJe peer DeuhemJeuhe mesJee keâjerle Dee}es, keâ° meesMeerle Dee}es, DeeefCe Deepe leerme Je<ex leer mesJee keâjleevee DeeheCeeb efnbotbÛeW efnleeefnle keâMeele Deens ÙeeÛeW peW DevegYeJepevÙe %eeve ce}e Pee}W Deens, lÙee mesJesÛeer, lÙee keâ°ebÛeer DeeefCe lÙee DevegYeJeeÛeer nceer osTve ceer DeeheCeebme ner efJevebleer keâjerle Deens, nW DeeÕeemeve osle Deens keâer, hebÛeJešerÛeW ßeerjececebefoj hetJee&mhe=MÙe efnbog yebOetbvee Flej efnbotØeceeCesÛe DeØeefleyebOeheCes GIe[s keâjleeÛe DeeheuÙee efnbot peeleerÛeer Meòeâer, ØeYeeJe DeeefCe peerJeve Deveskeâ hešeRveer DeefOekeâÛe Øeye} nesF&}- }sMecee$ener ogye&U lejer nesCeej veenerÛe veener!! hetJee&mhe=MÙeebÛeer cebefojØeJesMeeÛeer ceeieCeer DelÙeble OecÙe&, vÙeeÙÙe DeeefCe les pÙee melÙee«eneÛÙee efvekeâjeJej Dee}s Deensle, lees melÙee«en DeeheuÙee efhe{Ÿeeved-efhe{ŸeeÛÙee ogje«eneÛeeÛe kesâJeU DeheefjneÙe& he[meeo Deens! mee" meòej efhe{Ÿee lÙeebveer Jeeš heeefn}er. DeeCeKeer Jeeš leer lÙeebveer efkeâleer heeneJeÙeeÛeer? Deelee DeeheCeÛe leer Jeeš lÙeebvee ceeskeâUer keâ¤ve osCeW SJe{WÛe yeekeâer Gj}W Deens. ÙeemleJe hetJee&mhe=MÙe efnbogyebOeg cebefojeMeer ÙesleeÛe legcner lÙeebÛes Glkebâ" Øesceeves mJeeiele keâje DeeefCe heefleleheeJeve jeceÛebõemeceesj Skeâ$e peeTve DeeheCe meJe& mhe=MÙeemhe=MÙe heeflele oesvner keâj pees[tve PeeuÙee iesuÙeeÛeer #eceeÙeeÛevee keâje keâer hene lej Kejs, peeleerÙe ØesceeÛeer kesâJe{er }eš efnob mg LeeveYej GmeUles leer! DeefKe} efnob Ûbt Ùee kebâ"eletve efveIee}suÙee ‘efnbogOece&keâer peÙe’Ûee DehetJe& iepe&vesves leW jececebefoj keâOeer ogceogce}W veJnleW lemeW ogceogceles les DeeefCe lÙee iepe&vesmejmes Deefnbog Me$etbÛeW ceeveYeeJeer peeUW legštve lÙeebÛÙee og° DeeMeebÛeeR leeW[W keâMeeR keâeUeR ef"keäkeâj he[leele leeR!! ØelÙe#e je#eme kegâUeleer} efJeYeer<eCeeefokeâebvee lÙeebÛÙeele Yeefkeäle GoÙe nesleeÛe DeÙeesOÙesÛee Deehe}e jepeJee[e cegòeâÉej keâjCeeje ßeerjece lÙeebÛÙeeÛe peeleerÛÙee, Oecee&ÛÙee DeeefCe je°^eÛÙee Ùee hejbhejeiele Yeòeâeme Ùee hetJee&mhe=MÙe efnob g yebOetme, DeeheuÙee osJee}ÙeeÛeeR ÉejWner cegòeâ keâjCÙeeÛeer meoddyegefæ DeecneR mhe=MÙe efnbotbvee osJees ner ceveesYeeJes keâ®Cee YeekeâCeeje Deehe}e, %eeefleyebOeg efve Oece&yebOeg jlveeefiejer efo. 13-3-1931 efJe. oe. meeJejkeâj (6:337) 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 82

8. peeleeRYesoeÛes kegâjeCe

(efnbobtleuÙee peeleeRYesoe}e kebâšeUtve Deveskeâ peCe cegme}ceeve Pee}s. efnbotble}er peeefleJÙeJemLee nerÛe lÙeebÛes kegâjeCe "j}er. meeJejkeâjebÛÙee Skeâe veeškeâeleer} cegefm}ce hee$e cnCeles :-) FyeÇeefnce : }[keâer nesvee lees Ssmeer nesvee! efnbotbceOeer} DeMeer SKeeoer Heâšekeâ[er heesj pej cegPes heefn}sner efce}leer, lees ceQ keäÙeew cegme}ceeve neslee? cegme}ceeve nesTve ce}e Ûeej Je<eË Pee}eR. heCe ce}e Depetve kegâjeCeeÛeb Skeâ De#ej lejer ceenerle Deens keâe? cegme}ceeve yees}leele leer efnboer Yee<ee osKeer} Depetve ce}e yees}lee Ùesle veener veeršMeer. ceePeer cetUÛeer peele efnbog [eWye. heCe efnbog neslees leeWJej ce}e yeÇeÿeCeeheemetve MetõeheÙeËle lej keâeÙe, heCe ns cenej osKeer}, veerÛe veerÛe cnCetve n[n[ keâjerle Demele. yeÇeÿeCe leeW Metõ, cenejebme n[n[ keâefjleele. cenej, Deecneb [eWyeeÛes yeÇeÿeCe yevetve DeMeerÛe keâ"esj ÚUCetkeâ keâjCeej. JejÛÙee JeieeËÛÙee eflejmkeâejeÛeer }eLe peesjeveb lÙeebÛÙee cemlekeâeJej yemeleeÛe, ns Kee}Ûes JeCe&, lÙee peesjeveb GlheVe nesCeeNÙee ›eâesOeecegUb, lÙeentve DeefOekeâÛe peesjeveb DeeheuÙee }eLee DeecneR veerÛelej JeCee&Jej Pee[Ceej. efnbogmeceepeele DeMeer ner efMeJeeefMeJeerÛeer DeelceIeelekeâ }eLeeUer meejKeer Ûee}}er Deens. efnbogOeceeËÛeb leeefòJekeâ mJe¤he keâeÙe Demes} les Demees, heCe ner efMeJeeefMeJeerÛeer }eLeeUer, neÛe JÙeeJeneefjkeâ efnbogOece& nesÙe, Ùeeble keâener Mebkeâe veener. ¢ee JejÛÙee }eLee Keele DeeefCe Kee}ÛÙeebJej }eLee Pee[erle, ce}e efnbogOecee&Ûeer Ûeer[ Dee}er DeeefCe ner Ûeer[ nWÛe ceePeb kegâjeCe. (9:26) 

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 83

9. cegme}ceeveer Oecee&leer} mecelesÛee šWYee

(efnbogOecee&leuÙee peeefleJÙeJemLes}e kebâšeUtve DeveskeâpeCe cegme}ceeve Pee}s. lesLesner lÙeebÛÙee heojer efvejeMeeÛe Dee}er. efJe<ecelesÛÙee jesieeves lees Oece&ner heÚe[}e Deens. kegâjeCe ¢ee cegefm}ce Oece&«ebLeelener efJe<ecelesÛes meceLe&ve Deens. kegâjwMe ner cegncceo hewiebyejebÛeer peele Flej peeleeRntve ßes‰ Deens, Demes kegâjeCeele ef}efn}s Deens (kegâjeCe : 47-1, 47-3, 47-5, 47-10). efŒeÙeebvee yegjKee Iee}CÙeeÛeer DeJeceevekeâejkeâ Ûee} Fm}ece ceOes Deens. efnbog Oecee&le megOeejCee keâjCes neÛe efJe<ecelee mebheJeeÙeÛee ÙeesiÙe GheeÙe Deens.)

cegme}ceeveer Oecee&Ûee Jejer} ØekeâejÛee Goes Goes efve efnbogOecee&Ûeer efveboe ØelÙe#eheCes efve heÙee&Ùeeves DeejbefYe}er Deens. Oece&leg}vesÛee ØeMve cetU lÙeebveer keâe{}e; lÙeebÛes Dee#eshe Deecner efveYe&Ùe mebÙeceeves Sskeâ}s. lemeWÛe lÙee ØeMveebÛeer Deecner osle Deme}s}er GòejWner Deelee lÙeebveer Ssketâve IesCeW Yeeie Deens. cegme}ceeveer Oecee&le leòJele: efkebâJee JÙeJenejele: meJe& ceeCemeW mecemeceeve }sKe}s}eR Deensle. lÙeele Oeeefce&keâ GÛÛeveerÛelee Jee pevcepeele peeefleßes‰lee cegUerÛe veener ner Øeew{er Skeâ efveJJeU Leehe Deens nW GIe[keâerme DeeCeCÙeemee"er cegme}ceeveer Oece&celeeleer} efve JÙeJenejeleer}, ieewyeemeejKÙee he#eheeleer cegefm}ce Oece&ØeÛeejkeâeRmener veekeâejlee ÙesT veÙesle DeMeer Lees[eR GoenjCeb Jeeveieer cnCetve Kee}er osle Deenesle. lÙeeJe¤veÛe ns mhe° nesF&} keâer cegme}ceeveer Oece&leòJeeble efve Oece&JÙeJenejele vegmeleer efJe<ecelee Deens FlekeWâÛe veJns lej leer keâener ØeMveer DelÙeble Demeefn
ieewyeebÛee hetJe&he#e hejbleg pesJne keâesCeer cegefm}ce Jee DevÙe Deefnbog OeceeaÙe DeeheCe nesTveÛe Oecee&ÛÙee leg}vesÛee ØeMve keâe{er}, FlekeWâÛe veJns lej efnbogOece& efJe<ecelesves DeesleØeesle Yej}s}e Demetve DeeceÛee cegefm}ce Oece& lÙee ceeCemee-ceeCemeeble ceeveuÙee peeCeeNÙee efJe<ecelesheemetve Deieoer Deef}hle Deens, DeeceÛÙee cegefm}ce Oecee&le meejer ceveg<ÙeW meceeve ceeve}eR peeleele, leeR Skeâe osJeeÛeeR }skeâjW; mecelesÛeW efve efJeÛeejmJeeleb$ÙeeÛeW, oÙesÛeW efve hejOece& meefn
efJe<ecelesÛee cegUejbYe (1) cegme}ceeveer Oecee&ÛÙee cetU Øeefle%esceOÙesÛe peieeÛes Skeâoce oesve legkeâ[s kesâ}s}s Deensle. cenbceo-meensyeebvee MesJešÛee hetCe& efve KejeKegje hewiebyej ceeveCeejs lesJe{s cegme}ceeve efve yeekeâerÛeer MebYej keâesšer ceveg<Ùepeele keâeHeâj. pees cegme}ceeve leesÛe mJeiee&le peeCeej, keâeHeâj lees efÛejbleve vejkeâele! cnCepes cenbceo meensyeebvee hewiebyej ceeveCeW ne ceeCegmekeâerÛee heefn}e iegCe! meoeÛeej, hejeshekeâejlee ØeYe=efle meJe& iegCe ogÙÙece!! pes cenbceoebvee hewiebyej ceeveCeej veenerle les Deveble vejkeâele heÛele jenCeej! cnCepes yegæ, keâe@vHeäÙegefMeDeme, efÛeveer, peheeveer meblecenble, peerpeme, meejs ef¡emleer meble, Jeefme‰, ceveg, JÙeeme, %eevesÕej, legkeâejece, jeceevegpe, ÛeesKee, jesefnoeme, ÛewlevÙe, veevekeâ, meejs je°^Yeòeâ, }eskeâmesJekeâ, meejs peieeleer} ÙeÛÛeÙeeJeled Leesj heg®<e efve keâesefš keâesefš efJeiele efve efJeÅeceeve ceeCemes- lÙeebveer cenbceo hewiebyej neÛe keâeÙe lees Keje efve MesJešÛee F&MeØesef<ele ceeve}e veener Ùee SkeâeÛe DehejeOeemee"er vejkeâele heÛeCÙeemeÛe keâeÙe les ÙeesiÙe!!! ner efMekeâJeCe pÙee Oecee&Ûeer heefn}erÛe Øeefle%ee Deens lees Oece& kesâJe{Ÿee YeÙebkeâj efJe<ecelesÛee hegjmkeâejer Deme}e heeefnpes nW keâeÙe meebieeJeÙeeme heeefnpes! ‘veerÛeeleer} veerÛe Deme}e lejer cenbceo meensyeebvee pees hewiebyej ceeveer} lees cegme}ceeve ceveg<Ùe ne meeOetleer} meeOeg Demee keâeHeâjentve ßes‰ Deens! osJeeme efØeÙelej Deens!’ Demes kegâjeCeeÛÙee heeveesheeveer GoddIees<eCeeje Oece& ne meJe& ceeCemeW meceeve ceeveCeeje Oece& Deens keâeÙe efkebâJee ceeCemee ceeCemeeble YeÙebkeâj efve DemeceLe&veerÙe DeMee OeceexvceeoeÛeer efJe<ecelee Hewâ}eJeCeeje Deens? pÙee cegme}ceeveebÛeer leMeerÛe efve‰e Demes} lÙeebveer lÙeebÛee Oece& megKesvewJe DevegmejeJee. heCe ogmeNÙee Oecee&me ‘efJe<ecelesÛee Hewâ}eJe keâjCeeje’ Demes efnCeJeerle ‘DeeceÛee cegme}ceeveer Oece& cee$e meJe& ceeCemeW meceeve ceeveCeeNÙee efJeÛeej efve DeeÛeej ÙeebÛÙee mJeeleb$ÙeeÛee Yeesòeâe Deens’ DeMee Leehee cee¤ veÙesle.

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 84

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 85

pÙee}e pees Oece& efØeÙe lÙeeves lees DeeÛejeJee. pÙeeme pees Oece&«ebLe F&ÕejerÙe Jee heefJe$e Jeešs} lÙeeves lees ceeveeJee. Flejebveerner lees ÙeLeeØeceeCe DeeojeJee. ner meejer efMe°eÛeejeÛeeR megYeeef<eleW lebleesleble heeUCÙeeme efveoeve efnbog lejer kesâJnener Deveceeve keâjCeej veener. ‘ÙesÓhÙevÙeosJeleeYeòeâe Ùepevles ßeæÙeeefvJele:~ lesÓefhe ceecesefle keâewvlesÙe ÙepevlÙeefJeefOehetJe&keâce-’ ner efMekeâJeCe efnbotbÛÙee DelÙeble Leesj DeMee YeieJeoddieerlesmeejKÙee «ebLeeleÛe efo}s}er !

mecelesÛee efve meefn
kegâjsMe peeleerleer}Ûe Deme}e heeefnpes ne Oece&MeeŒeeÛee Skeâ yengceleefmeæevleÛe Pee}e. Flej cegefm}ce peeleeRle efkeâleerner ÙeesiÙe heg®<e Deme}s lejer Keef}Heâe Demee pevcepeele GÛÛe "j}suÙee cenbceomeensyeebÛÙee kegâjsMe peeleerleer}Ûe efveJe[}e heeefnpes. kegâjsMe peeleerÛee veme}e lej lees Keef}Heâe Oece&yee¢e! ÙeeheeÙeer cegme}ceeveebveer jòeâeÛes me[s meeb[}s. efMeÙee hebLeeÛes celes Deu}ermeensyeebÛee JebMe ne pevcepeele GÛÛeJeCeeaÙe! Keef}Heâe lÙee hebLeeÛee heeefnpes! Ùee JeeoeheeÙeerÛe keâjyes}eme cegme}ceeveebveer cegme}ceeveebÛeer YeÙebkeâj keâòe} kesâ}er. cenbceoeÛes ØelÙe#e veelet cenbceoeÛÙee DevegÙeeÙeebveer ne}ne} keâ¤ve "ej ceej}s! ieg}eceefiejer ner ceeveJeer mecelesÛesÛe ØeoMe&ve Deens keâeÙe? (5) DeeefCe ieg}eceefiejer? ceveg<Ùee}e efveJJeU heMegÛe mecepeCeejer ieg}eceefiejer ner kegâjeCeeØeceeCes Oece&yee¢e veener. mJele: cenbceo hewiebyejeÛes Iejer DeeefCe lÙeebÛÙee DevegÙeeÙeebleer} ØelÙeskeâpeCe ieg}ece heeUerle Demes. leW cegme}ceeveer Oecee&ØeceeCes heMeg heeUCÙeeFlekeWâÛe menpeke=âlÙe, JewOeke=âlÙe mecepe}W peeF& ner iees° lej Deieoer efveefJe&Jeeo Deens vee? FlekeWâÛe veJns lej cees"cees"Ÿee }{eÙeeble npeejes hee[eJe kesâ}suÙee Me$etvb ee cegme}ceeveebveer Œeerheg®<e yee}yeeef}keâebmegæe ‘ieg}ece’ keâ¤ve DeeheCe yeepeejele Jeebieer efJekeâlees lemes efJekeâ}s}s Deensle! ieg}ece cnCepes Skeâ heMeg. lÙeeÛeeR ceg}W lÙeeÛeeR veJnle, lej OevÙeeÛeeR. IejÛÙee keâeWye[erÛeeR efhe}W Jee ieeÙeerÛeeR JeemejW peMeer efleÛÙeeheemetve efÚveeTve Jeešs} lÙeeme efJekeâleele leMeer ¢ee ieg}ece kesâ}suÙee ceeCemeebÛeer ceg}W cegme}ceeveer OevÙee}e efJekeâlee Ùesle. Oeveer cesuÙeeJej Flej ‘Jemleg’ meejKeer lÙeebÛeer JeešCeer OevÙeeÛÙee Jeejmeeble nesF&. ieg}ecee}e keâewšgbefyekeâ peerJeve veener, yeeÙekeâes}e veJeje nW veeleW veener, Iej Jee keâJe[erner mJele:Ûeer cnCetve "sJelee Ùesle veener. DeMeer ner ceveg<Ùeeceveg<Ùeebleer} meceeveleeÛe veJns lej ceveg<ÙeeÛeer ceeCegmekeâerÛe efÚveeJetve IesCeejer YeÙebkeâj ØeLee pÙee cegme}ceeveer Oecee&le JewOe Deens efve }eKees cegu}e, ceew}Jeer, Keef}Heâe, yeeoMene, Deceerj, GcejeJeebveer DeeÛej}s}er Deens lÙee cegme}ceeveer Oecee&le mecelesÛeW jepÙe Deens Demes cnCeCeW G}šŸee keâeUpeeÛeW veJns keâeÙe? ieg}eceefiejer yebo kesâ}er leer ef¡emlÙeebveer. cegme}ceeveebvee leer yebo keâjCeW Yeeie he[}W! hegvne ef¡emleer je°^ebveerner yebo kesâ}er leerner cegKÙele: jepekeâerÙe keâejCehejbhejsves! keâejCe ef¡e§eve Oecee&le leer Oece&yee¢e veener. Slaves, obey your masters cnCetve yeeÙeye}Ûe meebieleW! keâój Demhe=MÙelee (6) peer iees° leòJeeÛeer DeeefCe DevegMeemeveeÛeer, leerÛe Ûee}t }eskeâjerleerÛeer. he"eCeer cegme}ceeveeble Decekeâer peele GÛÛe efve Decekeâer veerÛe ne Yeso Flekeâe leer›e Deens keâer he"eCeer cegme}ceeveebleer} efYeVe peeleeRle yesšer JÙeJenej ¤{ veenerle. Flejner Deveskeâ cegme}ceeveer peeleeRÛeer leerÛe iees° Deens. GÛÛe peeleerÛes he"eCeer cegme}ceeve DevÙe hebLeerÙe nerve peeleerÛÙee cegme}ceeveebme Deehe}er yesšer osCes ¤ef{yee¢e mecepeleele. cegme}ceeveeble ~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 87

Demhe=MÙeleeosKeer} ¤{ Deens. yebiee}ceOÙes cegme}ceeveeble mhe=MÙe cegme}ceeve efve Demhe=MÙe cegme}ceeve ne Yeso FlekeäÙee keâójheCes ceeve}e peelees keâer yebiee}ceOÙes cegme}ceeveebme efceUe}suÙee veeskeâNÙee efve ØeefleefveefOelJe mhe=MÙe cegme}ceeve nsÛe }ešleele, Demhe=MÙe cegme}ceeveebÛÙee leeW[eme heeveW hegme}eR peeleele; ÙeemleJe Demhe=MÙe cegme}ceeveebmee"er jeKeerJe peeieebÛeer JÙeJemLee JneJeer DeMeer efJevebleer Demhe=MÙe cegme}ceeveebveer kesâuÙeeJe¤ve Deepe yebiee} cegme}ceeveer efJeefOeceb[Uele Jeeo Ûee}t Deens. (7) cegme}ceeveebÛÙee ceefMeoermegæe Deveskeâ mLeUer efvejefvejeàÙee Demeleele. Skeâe hebLeeÛÙee ceefMeoerle ogmeNÙee hebLeeÛÙee }eskeâebvee ceppeeJe Demelees. keâejCe lees hebLe yengOee lÙee ogmeNÙee hebLee}ener keâeHeâj cnCepes osJee, lÙeebvee vejkeâele Oee[’ cnCetve ØeeLe&vee keâjCÙeeme Ûegkeâle veener. efMeÙeebÛÙee ceefMeoerle nmeve ngmesveÛÙee JebMeeleer} owJeer FceeceebÛÙee ØeeLe&vee nesTve megVeer celeebÛÙee Keef}Heâebvee ‘Keesšs’ cnCetve mebyeesOeCÙeele Ùesle Demelee lÙee ceefMeoerle megVeer peeCeej lejer keâmes? G}š lÙeeÛe leer›e Oeeefce&keâ celeYesoeves efMeÙee ns megVeeRÛÙee ceefMeoerle heeT} šekeâCeW heehe ceeveCeej! keâejCe heg{s lesLes Fceeceebvee efve<esOetve Keef}HeâebÛÙeeJej ØeYetÛeer ke=âhee DemeeJeer cnCetve ØeeefLe&}W peeCeej! pÙee cegme}ceeveer Oecee&le SkeâceskeâebÛeer ØeeLe&veecebefojs osKeer} Skeâ nesT Mekeâle veenerle, lÙeebveer ‘DeeceÛÙeeble meJe&$e mecelesÛeW jepÙe Deens. ceeCemeebceeCemeeble efJe<ecelee Deecner ceeveerle veener, peeefleYeso veener, cegme}ceeve lesJe{e Skeâceefle, SkeâhebLeer, Skeâ peeefle’ cnCetve MeheLesJej meebiele efHeâjeJeW ner Leehesyeepeer veJns lej keâeÙe? ceefMeoer lej jenesleÛe hejbleg megVeer ØeYe=efle cegme}ceeveer ‘hebLeeÛeeR keâyejmLeeveW’ megæe yengOee efvejefvejeUeR Demeleele. megVeerÛÙee keâyejmLeeveele efMeÙeebÛeW Øesle hegj}W peele veener, efMeÙeebÛÙee keâyejmleeveele megVeerÛeW Øesle hegj}W peele veener. keâener Demhe=MÙe ie=nmLeebveer Jele&ceevehe$eebletve efve JÙeeKÙeeveebletve Demee ieJeieJee pemee kesâ}e Deens keâer les efnbogOecee&letveÛe mecelesÛÙee efve melÙeeÛÙee °erves Oece& MeesOeCÙeeme yeensj he[}s Demetve kegâjeCe DeYÙeemeerle Deensle. lÙeebveer ne leg}veelcekeâ DeYÙeeme DeJeMÙe keâjeJee. leg}vesÛÙee efoJÙeeme efYeTve keâesCeeÛÙeener Ghes#esJej Jee oÙesJej efnbog Oece& efve efnbog mebmke=âefle peiet FÛÚerle veener. leg}vesle efšketâveÛe leer peiet FefÛÚles. heCe leer leg}vee keâjleevee KeesšeR ceeheW lÙee Demhe=MÙe yebOetbÛÙee neleer cegu}e-ceew}Jeer ve osleer} DeMeer lÙeebveer meeJeOeevelee "sJeeJeer. ieewyee ØeYe=efle he#eheeleer ØeÛeejkeâebÛÙee ceefu}veeLeerJe¤veÛe cegme}ceeveer Oecee&Ûeer keâuhevee ke⤠veÙes. lÙeebveer efveoevehe#eer, cegme}ceeveer ie=nmLeebveerÛe kesâ}s}W kegâjeCeeÛeW ceje"er Yee<eeblej Deens leW meejW MeyoMe: JeeÛeeJeW. lÙeeveblej Sale ¢eebÛes kegâjeCeeÛeW Fbefi}Me Yee<eeblej efve efJeMes<ele: lÙeeÛeer efJemle=le efve efJeMeo ØemleeJevee JeeÛeeJeer. veblej peefmšme DeceerjDeu}ermeejKÙee keâój cegefm}ceevesÛe ef}efn}s}e History of the Sarasins ne cegme}ceeveer Fefleneme JeeÛeeJee. DeeefCe veblej Deecner efkeâ}exmkeâj ceeefmekeâeÛÙee peg}w efve Dee@iemš meve 1935ÛÙee oesve Debkeâeble ef}efn}s}e ‘cegme}ceeveebÛes hebLeeshehebLe’ ne efveyebOe meceer#ekeâ efJeJesÛeveeÛeer Âef° keâMeer DemeeJeer ns keâUCÙeemee"er, DeJeMÙe JeeÛeeJee. FlekeWâ keâceerle keâceer JeeÛeuÙeeJej ceie MesJešer

mJeeceer oÙeevebopeeRÛÙee ‘melÙeeLe&ØekeâeMeeleer}’ cegefm}ce celeKeb[veeefo ‘Gòejhe#e cnCetve JeeÛeeJes. cnCepes cegme}ceeveer Oecee&le efve DeeÛeejele DeeefCe efJeMes<ele: efnboer cegme}ceeveeble DeceÙee&o efJe<ecelee, Demhe=MÙelee efve Demeefn
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 88

~ DevegJebMe DeeefCe peeefleJÙeJemLee ~ 89



cebefojØeJesMe melÙee«en, DeMeer 500 cebefojs meeJejkeâjebveer jlveeefiejer JeemleJÙeele meJe& efnbot peeleeRmee"er Keg}er kesâ}er.

meoddiegCe DeeefCe efJeke=âleer

1. ceeveJelee 2. meoddiegCe efJeke=âleer 3. meeJeOeeve

meeJejkeâjJeeo : je°^JeeoeÛes Skeâ DeefYeveJe oMe&ve

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 90

~ meoddiegCe DeeefCe efJeke=âleer ~ 91

1. ceeveJelee!

2. meoddiegCeefJeke=âleer

(ceeCegmekeâer ns meJe&ßes‰ cetuÙe Deens. heCe je°^Jeeo ns ceeCegmekeâerÛÙee efoMesves šekeâ}s}s Skeâ heeT} Deens.)

(JeeIeeheg{s ceesokeâeÛes leeš IesTve peeCeeNÙee hebef[leeÛes keâeÙe nesles? JeeIeeÛee ceesokeâ hebef[le yevelees. vekeâes lÙee ef"keâeCeer oeKeJe}s}s meoddiegCe; ceeCegmekeâerÛee Ieele keâjleele. Deme}s peeoe meoddiegCe ner efJeke=âleerÛe veJns keâeÙe? meble legkeâejece cenejepe cnCeleele, oÙee efleÛes veeJe YetleebÛes hee}ve... DeeefCe efveoe&}ve kebâškeâebÛes!)

Deehe}s pes vÙeeÙÙe DeefOekeâej Deensle, pÙee DeefOekeâejebÛÙee Ùeesies DeefOekeâele DeefOekeâ ceveg<ÙeebÛes efnle meeOelee Ùesles lÙee je°^erÙe DeefOekeâejebÛÙee j#eCeeLe& DeeefCe efJekeâemeeLe& pees Pešlees DeeefCe Pegbpelees lees osMeeefYeceeveÛe lesJe{e meoddiegCe nesÙe. heCe mJeosMeeÛÙee je#emeer neJes}e pees yeUer he[tve DevÙe osMeebÛÙee vÙeeÙÙe DeefmlelJeeJej Jee DeefOekeâejeJej Deefle›eâceCe keâjlees, ceveg<Ùeeme GheõJe oslees, lees osMeeefYeceeve ne DeeheuÙee JewÙeefòeâkeâ mJeeLee&mleJe ogmeNÙeeÛÙee IejeJej efveKeejs "sJeCeeNÙee DeeleleeÙeer Deeie}eJesheCeeFlekeâeÛe DeOecÙe& DeeefCe ob[veerÙe neslees. je°^ ns kesâJnener ceeveg<ekeâeÛÙeeÛe efnleeLe& Deens, Deme}s heeefnpes. ns leòJe Deecner kebâ"Mees<e keâ¤ve meebiele DemeeJes. Fbefi}MeebÛee Fbefi}Me cnCetve Deecner kesâJnener És<e kesâ}e veener. ke⤠efo}e veener. Fbi}b[ efnbogmLeeveJej DeeleleeÙeer Dee›eâceCe peesJej keâjerle Deens, leesJejÛe les DeeceÛes Me$et. lees DeeleleeÙeerheCee lÙeebveer mees[leeÛe les DeeceÛes efce$eÛe Deensle. keâejCe ceveg<Ùecee$e Skeâ Deens. Deehe}e yebOet Deens. FlekesâÛe veJns, lej Fbi}b[ÛÙee vÙeeÙÙe mJeeleb$Ùeeme pej keâesCeer ogmejs DeeleleeÙeer je°^ DevÙeeÙeer ob[s}erves leg[Jet heener} lej Deecner Fbi}b[ÛÙee cegòeâlesmleJener DemesÛe Pešt, Pegbpet; ner DeeceÛeer Deveskeâ JesUe JÙeòeâefJe}s}er Øeefle%ee Demes. DeeceÛeer Kejer peeleer ceveg<Ùe. Keje Oece& ceeCegmekeâer, ceeveJeOece&. Keje osMe he=LJeer, Keje jepee F&Õej DeMeer DeeceÛeer DelÙegoeòe YeeJevee Demes. Deieoer DeMeeÛe Meyoeble Deecner YeeJevesÛÙee Yejele leer lesJneheemetve JÙeòeâJeeJeer. DeLee&le pÙee mJeleb$elesmee"er Deecner Pegbpele neslees efleÛesner mJe¤he DemesÛe DelÙeble JÙeehekeâ Demes. (1:172) 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 92

cegme}ceeveebÛÙee lÙee ceneve mebIe<ee&le Oeeefce&keâ keâeÙe efkebâJee jepekeâerÙe keâeÙe, oesvnerner DeeIee[ŸeebJej efnbotbÛee pees Ieele cegme}ceeveebveer kesâ}e veener eflelekeâe Ieele efnbotbleer}Ûe pevcepeele peeefleYesoeÛÙee jesšeryeboerheemetve MegefæyeboerheÙeËleÛÙee ¤{eRveer kesâ}e, ns Jejer} keâener ØekeâjCeebletve efJeMeo kesâ}s}sÛe Deens. hejbleg, Ùee pevcepeele peeefleYesoeÛÙee Oeeefce&keâ KegUeØeceeCesÛe efnbotbÛÙee Dee›eâcekeâ efve ØelÙee›eâcekeâ meeceLÙee&me Deieoer }gUs keâ¤ve mees[Ceejer ogmejer Skeâ DeelceIeelekeâ ceeveefmekeâ JÙeeOeer efnbotbÛÙee veeMeeme keâejCeerYetle Pee}s}er nesleer. cegme}ceeveebÛÙee MeŒeeves pes lÙeebvee keâjlee Dee}s veener, Demes efnbotbÛes hejepeÙe efnbotbÛÙee Debieer cegj}suÙee JÙeeOeerÛÙee yesMegæerle efnbotbveer mJele:Ûes mJele:Ûe keâ¤ve Iesle}s nesles. Ùee yegefæYeübMeeÛÙee JÙeeOeer}e JeemleefJekeâ heenlee efleÛÙeecegUs efnbotbÛeer peer ØeÛeb[ neveer nesle ies}er, lÙee ceeveeves lÙeeleuÙee lÙeele meewcÙe DemeCeejs veeJe MeesOeeÙeÛes Pee}s lejer ‘meoddiegCeefJeke=âleer’ Flekesâ lejer cnš}sÛe heeefnpes. hejeshekeâej, oÙee, Deefnbmee, hejOece&meefn
~ meoddiegCe DeeefCe efJeke=âleer ~ 93

Deieoer meb#eshele: keâe nesF&vee, hejbleg keâener iegCeebÛes meeefòJekeâ, jepeme DeeefCe leeceme Demes leerve Yeso kesâ}s}s Deensle. cnCetveÛe osMekeâe}hee$eeÛÙee efJeJeskeâeÛeer keâmeesšer Heâej cenòJeeÛeer Deens. efnob Ûbt Ùee mebmke=âleerves ceveg<Ùee}e osJelJeeØele heesÛeefJeCÙeeÛeer Deekeâeb#ee yeeUietve ceveg<ÙeeÛÙee Debieele meeefòJekeâ YeeJe GlheVe keâjCÙeeÛeer hejekeâe‰e kesâ}er. hejbleg ns peie ns kesâJeU meòJeeÛÙee SkeâeÛe OeeiÙeeves efJeCe}s}s veener, ns $ewOeelegkeâ Deens, meòJe, jpe DeeefCe lece ¢ee leerve OeeiÙeebveer les efJeCe}s}s Deens. DeeefCe cnCetveÛe, pej DeeefCe pÙee}e Ùee peieele peieeJeÙeeÛes Demes}, efpebkeâeJeÙeeÛes Demes}, efveoevehe#eer DevÙeebkeâ[tve, DevÙeeÙeebkeâ[tve efpebkeâ}s peeJeÙeeÛes vemes}, lej DeeefCe,lÙee}e, meòJe, jpe DeeefCe lece ¢ee eflevner heefjefmLeleerleer} DeJemLeebvee ÙeMemJeerheCes leeW[ oslee ÙesF&} Demes ef$eMet}er meeOeveÛe Jeehej}s heeefnpes. hejbleg, lÙee efnbot-cegefm}ceerÙe ceneÙegæeÛÙee keâeUer efnbogje°^e}e lÙee meoddiegCeebÛÙee meehes#elesÛee GheosMe keâjCeeNÙee ieerlesÛeer megæe efJemce=leer Pee}er. veJns ieerlesleer} Oecee&ÛeeÛe lÙee keâeUÛÙee efnbotbveer efJeheÙee&me kesâ}e. ieerlesleer} cegKÙe pes cece& Deens les cnCepes hee$eehee$e efJeJeskeâ! lÙeeÛeer DeesUKener Ùee efnbotbvee jeefn}er veener. DeLee&leÛe, ns OÙeeveele "sJe}s heeefnpes keâer, ns meejs efJeJejCe lÙee JesUÛÙee keâesšŸeevegkeâesšer efnbogje°^eme Skebâojerle efve meecegoeefÙekeâ DeLeea }eiet he[Ceejs Deens. DeMeer keâesefš keâesšer peveebÛÙee efJemeÂMe, efJejesOeer meceepe›eâebeflekeâejkeâ Demes menœeeJeOeer DeheJeeoelcekeâ pevemecetn efkebâJee Øeleeheer he#ener efveIele ies}s. lÙeebÛes Gu}sKe ÙeLeemLe}er efoioMe&veeLe& Dee}s Deensle. heg{sner Øemebieeslheele Ùesleer}Ûe. MejCeeielee}e peerJeoeve osCes, ne meoddiegCe cnCetve keâener heesLÙeebletve meebefiele}s}e Deens. Ùeemee"er cenbceo Ieesjer, vepeeryeKeeveemeejKÙee Deveskeâ og°ebvee les neleer }eie}s Demeleener efpeJeble ceeskeâUs mees[tve efo}s. YegkesâuÙee}e efkebâJee leevnsuÙee}e hesÙe heepeeJes, ne meoddiegCe Deens, ÙesJe{sÛe keâeÙe les hee" keâ¤ve "sJeuÙeecegUs veeieebveener DeeefCe og° meeheebveener otOe heepeerle jeefn}s. mJele:Ûeer osJecebefojs les cegefm}ce je#eme Oe[eOe[ hee[erle Demeleener DeeefCe meesceveeLeemeejKÙee hetpÙe cetleea Yeie> keâjerle DemeleenerefoOe}s og:Ke hejeves Gmeves Hesâ[t veÙesefÛe meesmeeJes ~ efMe#ee osJe leÙee}e keâefj} cnCeesveer GiesÛeer yewmeeJes ~~

DeeÛej}e peelees, Oece& cnCetve, nšeleševes DeeÛej}e peelees, lÙeebÛee JÙeefòeâMe: DeeefCe je°^Me: Deecet}eled efJeOJebme PeeuÙeeJeeÛetve jenCeej veener. Demes iegCe meoddiegCe vemetve meoddiegCeebÛeer efJeke=âleer nesle. osMekeâe}hee$eeÛee efJeJeskeâ ve keâjlee pees pees meoddiegCe kesâJeU Jejer}meejKÙee yegefæYeübMeeheeÙeer DeeÛej}e peelees lees lees me[}s}e meoddiegCe Demelees DeeefCe me[}suÙee DeVeemeejKes lÙeeÛesÛe ØeeCeIeelekeâ efJe<e yeveles. ‘hejOece&meefn
Demee, meeOegmebleebveer meodid egCe cnCetve meebeif ele}s}e Demelees, lÙeemee"er, Devegketâ} heefjefmLeleer Dee}er Demeleener, lÙee og° cegme}ceeveebÛee JeÛehee ve keâe{lee, lÙeebÛÙee ceefMeoerÛee Skeâ efÛejener keâener GKe[}e veener. pÙee ‘meoddiegCeebheeÙeer’ Demes ogjeÛeej DeeefCe hebÛeceneheelekeâebntvener YeÙebkeâj heehes Ie[leele, DeMee meoddiegCeebhes#ee heesLeerleuÙee keâes°keâeØeceeCes "j}suÙee ogieg&Ceeleer} ogieg&Cener DeefOekeâ ceeveJeefnleIeelekeâ, je°^efnleIeelekeâ DeeefCe efOekeäkeâejen& Demet MekeâCeej veenerle. cnCetve, pÙee efJeJeskeâMetvÙe efve yegefæYeü° ceveg<ÙeebÛÙee neletve lemee iegCe, meoddiegCe cnCetve, heesLeerefve<"heCes

vekeâes lÙee ef"keâeCeer meodiegCeebÛee Deeflejskeâ ceeCegkeâer}e Ieelekeâ "jlees!

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 94

~ meoddiegCe DeeefCe efJeke=âleer ~ 95

3. meeJeOeeve!

Fm}ece DeeefCe efnboglJe

SKeeÅee efnbogjepeeves ceMeero yeebOeCÙeeme mebceleer efo}er; keâer, ‘meJe& Oece& efveefJe&Mes<e’ cnCetve Deceehe mlegefle kesâ}er peeF&; hejbleg, Deelee Deme}s Goeòe Øesce cnCepes DeelceIeelekeâer cetKe&heCee nesÙe; ns DeesUKetve efnbotbveer DeMee Je=òeerÛee És<e keâjeÙe}e efMekeâ}s heeefnpes; DeMeer JesU Deelee ÙesTve "she}er Deens. Ùee GoeòelesÛÙee jesieeves heÚe[uÙeecegUs DeeheuÙee hetJeeaÛÙee efnbotjepeebveer peieeleuÙee efvejefvejeàÙee efJeYeeieeleer} hejkeâerÙeebvee efnbogmLeeveele ÙesT efo}s, mJele:ÛÙee YeeTyeboebØeceeCes JeeieCetkeâ efo}er DeeefCe lÙeebvee mebj#eCe osTve DeeheuÙee efnbogyeebOeJeebÛÙee yejesyejerÛeer ßes‰lee efo}er DeeefCe Deelee lÙeeÛes YeÙeevekeâ heefjCeece DeeheCeeme Yes[meeJeerle Deensle. leelhegjles cnCetve Dee}s}s heengCes Deelee IejOevÙee}eÛe yeensj ngmekeâCÙeeÛeer lebyeer osle Deensle. (7:346)

1. ceeveJÙe 2. keâesCelee Oece& MeebefleØeOeeve Deens. 3. efnbotbMeer Skeâ nesCÙeeÛeer FÛÚe cegme}ceeveebÛÙee "eF& Deens keâeÙe? 4. jesieefveoeve 5. Ùee} lej legceÛÙeemen 6. OeceeËlej cnCepesÛe je°^eblej 7. ce}e keâeÙe lÙeeÛes 8. Keje ØeMve DeKeb[ efnbogmLeeve keâer DeKeb[ heeefkeâmleeve?



9. Deefnbot DeuhemebKÙekeâebÛes DeefOekeâej 10. Jeerj yeboe yewjeieer 11. pee Pegbpe! 12. efnbogOece&-efnbotlJe 13. efnbot keâesCe? 14. efnbog cegme}ceeve mebJeeo

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 96

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 97

1. ceeveJÙe

2. keâesCelee Oece& MeebefleØeOeeve Deens?

pÙeele meJe& ceveg<ÙepeeleerÛee meceeJesMe nesF&} DeeefCe pesLeer} SketâCe Skeâ efŒeÙeebvee DeeefCe heg®<eebvee, ner he=LJeer, ne metÙe&, ner Yetceer DeeefCe ne ØekeâeMe- nerÛe ceveg<ÙeeÛeer Kejer efhele=Yetceer DeeefCe ceele=Yetceer Deensle- ÙeebÛÙeeheemetve efceUCeeNÙee }eYeemee"er ØeÙelve keâjCÙeeÛee DeeefCe lÙeebÛee GheYeesie IesCÙeeÛee meceeve DeefOekeâej jener} Demes mebhetCe& peieeÛes Skeâje°^ ns DeeceÛes OÙesÙe Deens DeeefCe lÙeeJej DeeceÛee efJeÕeeme Deens. Flej meejs efJeYeeie DeeefCe Yeso DeJeMÙe Deme}s lejer ke=âef$ece Deensle. pÙeeØeceeCes hesMeerÛes ¤heeblej JÙeefòeâefheb[ele nesles, JÙeòeâer kegâšgbyeele DeeefCe mebIeele efJe}erve nesleele, mebIeeÛeer je°^s yeveleele, lÙeeØeceeCes meJe& je°^s pÙeeÛÙeele Skeâ¤he nesTve peeleer} Demes efJeÕeje°^ ØemLeeefhele keâjCes nsÛe meJe& jepekeâerÙe MeeŒe DeeefCe keâ}e ÙeebÛes OÙesÙe Deens efkebâJee DemeeJeÙee}e heeefnpes ns leòJe Deecne}e ceevÙe Deens. (2:361) ceeveJÙe (efJeÕekegâšgbefyelee) ner osMeeefYeceeveeÛÙee JejÛeer keâesšer Deens ns leòJe Deecne}e mebcele DemeuÙeecegUsÛe SkeâÛe DeJeÙeJe FlejebÛÙee efpeJeeJej Flekeâe heg° nesT }eie}e DeeefCe SKeeÅee DemeeOÙe keâeUhegUerØeceeCes Heâgietve meJe& ceveg<ÙepeeleerÛes peerJeve mebkeâšele DeeuÙeemeejKes Jeešt }eie}s lÙeeJesUer Deecne}e mJemLe yemeJesveemes Pee}s. ogmeje heefjCeecekeâj Demee keâesCeleener GheeÙe efomele vemeuÙeecegUs MeuÙeefÛeefkeâlmekeâeÛeer megjer DeeheuÙee neleele OejeJeer }eie}er DeeefCe efvejblejÛes oÙeececelJe meeOeCÙeemee"er #eCeYejeÛee efve‰gjheCee helkeâjCes DeJeMÙe Deens DemeW Jeešt }eie}s. heCe ÙeeØeceeCes ob[eÛeer Øeefleef›eâÙee ob[evesÛe keâjeJeÙee}e Deecner efmeæ Pee}es lejer lesJnener Deecne}e ceveeheemetve keâesCelÙeener mJe¤heeleuÙee DelÙeeÛeejeÛee efleškeâeje Demes, Deeleener Deens. (2:361)

(cegme}ceeveebÛes yebOeglJe meJe& ceveg<Ùeebkeâjlee vemetve Heâòeâ cegefm}ceebhegjles ceÙee&efole Deens. pes Fm}ece Oecee&ÛÙee yeensj Deensle lÙeebÛÙeekeâjlee cegefm}ceebÛÙee ceveele Ie=Cee DeeefCe Me$eglJe Deens. Fm}ece Oece& cegme}ceeveebvee, Yeejlee}e Deehe}er ceele=Yetceer ceeveCÙeeme hejJeeveieer osle veener. - [e@. yeeyeemeensye Deebyes[keâj, Pakistan 330)



~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 98

hejJeeÛÙee ‘Ùebie Fbef[Ùee’ceOÙes ‘A Candid Critic’ (Skeâ efveYeea[ šerkeâekeâej) Ùee ceLeàÙeeKee}er Skeâe he$eJÙeJenejeÛÙee GòejeLe& Skeâ }sKe ieebOeeRveer ef}efn}e Deens. ÙeeceOÙes pÙee iees°er Gu}sefKeuÙee Deensle lÙee DelÙeble Yeüebeflekeâejkeâ Deensle. Fm}eceer Oece& ne MeeblelesÛee Oece& Deens ns ieebOeerpeeRÛes efJeOeeve efkeâleer Oee[meerheCeeÛes Deens ns Fm}eceÛee Fefleneme pejer JejJej heenCeeje Deme}e lejer lÙeeÛÙeener OÙeeveer ÙesF&}. ÙeeÛe }sKeeÛÙee MesJešer cenelceepeer cnCeleele keâer, ‘‘The seat of Religion is in the heart’’ Oecee&Ûes mLeeve ùoÙe Deens! nesÙe vee? lej ceie Fm}eceer ùoÙe keâmes Deens ns heeefn}s cnCepes DeveeÙeemesÛe keâUtve ÙesF&} keâer Fm}eceer Oece& keâmee Deens. Fm}eceer Oecee&Ûee Øemeej nesT }eie}e lesJneheemetveÛe lÙeeÛes ùoÙe DeeheuÙee}e keâmes efomeles? Fm}eceeves ØeLece efmeefjÙee Iesle}e efve lesLes keâeÙe Øekeâej Ie[}e? lesLeer} ef¡emleer }eskeâebJej YeÙebkeâj DelÙeeÛeej Ie[}s efve les efyeÛeejs nleeMe nesTve mJeosMelÙeeie keâ¤ve efveIetve ies}s. les keâes"s ies}s efve lÙeebvee DeeßeÙe kegâCeer efo}e? lej ¢ee hegCÙeceÙe efnbot mebmke=âleerves lÙeebvee oef#eCe efnbogmLeeveele DeeßeÙe efo}e. heg{s Fm}eceer OeceeaÙe heefMe&ÙeeceOÙes oejÙemeeÛÙee Skeâe keâeUer efJeÕeefJeKÙeele Deme}suÙee meeceüepÙeele Iegme}s. lesLes lÙeeveblej keâeÙe Pee}s? lej meJe& FjeCe- heefMe&Ùee- GoddOJemle nesTve heejMeer peeleer efve megOeejCee peJeU peJeU ve° Pee}er. kesâJeU Skeâ pe}ÙeeveYej (penepe) osMeJeerj efve Oece&Jeerj heejMeer ¢ee meJe& veeMeeletve efvemeštve efve Deehe}e heefJe$e Deie>er efve Deehe}e heefJe$e PeWoeJesmlee IesTve DeHeâeš cenemeeiejeÛÙee ce=lÙegcegKeele efMej}s. Deve lÙeebveener kegâCeer DeeßeÙe efo}e? ¢eeÛe efnbot peeleerves lÙee DemeneÙe Oece&Jeerjebvee GoejheCes DeeheuÙee ceele=YetceerÛÙee DebkeâeJej DeeßeÙe efo}e efve DeepeheÙeËle lÙeebvee DehelÙeefveefJe&Me<e Øesceeves ner Yetceelee j#eerle Dee}er. heg{s Fm}eceer Oece&ØemeejeÛeer }eš ØelÙe#e efnob mg LeeveYej hemej}er efve meesjšer meesceveeLeeÛÙee

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 99

mJeeNÙeebheemetve jòeâheele, peeUheesU, }gše}tš Ùeebveer meJe& efnbogmLeeveYej Deekeâeble G[e}e. ieebOeerpeer! ne keâeÙe MeeblelesÛee Oece&? DeepeheÙeËle vegmeles osMe Deveskeâebveer efpebkeâ}s Deensle. ‘ÙeMemes efJeefpeieer<eg’ DeveskeâpeCe Pee}s Deensle. hejbleg ns nlÙeekeâeb[ cee$e DevevÙemeeceevÙe nesÙe. pees cegme}ceeve veener lees ‘keâeHeâerj’ efve lÙeeÛeer meJe& ÛeerpeJemlet, yeeÙekeâeheesjs }gyee[eJeerle, Yeü° keâjeJeerle, ye}elkeâejeves cegme}ceeve keâjeJeerle ner Yeer<eCe hejbheje keâener Deuhe DeheJeeoebefMeJeeÙe Fm}ece Oecee&ÛÙee heoehe&CeeveblejÛe Ùee efnbogmLeeveele meg¤ Pee}er. iePeveerÛee cenbceo Ieesjer, cenbceo leIe}Ie, Deewjbiepesye, efšhet meg}leeve ner veeJes kesâJeU mebkesâleefveoMe&veelcekeâ cnCetveÛe pejer GÛÛeej}er lejer, Fm}eceer Oecee&Ûee meJe& Fefleneme cetefle&ceble [esàÙeebmeceesj GYee jenlees Deved lejerner les efÛelees[Ûes leerve JesUe keâjeJes }eie}s}s keâÛÛÙeeyeÛÛÙeebÛes efve meleerÛes peesnej lej JesieUsÛe Deensle! lejerner cenelceepeer cnCeleele keâer, Fm}eceer Oece& MeeblelesÛee Deens! Jejer} Øekeâejebvee keâener DeheJeeo DeensleÛe. Fm}eceer Oecee&ceOÙes keâener keâener Yeeie YetleoÙesÛee GheosMe keâjlees; hejbleg ùoÙeeceOÙes Oece& Demelees ns pej Kejs lej Fm}eceer ØemeejebÛes ùoÙe ns Demes Deens. cenelceepeer heg{s Fm}eceer Oecee&Ûeer Jeefkeâ}er keâ¤ve cnCeleele keâer, ‘Fm}eceÛeer le}JeejerMeer peje DeefOekeâ me}ieer Demeles ns Kejs, hejbleg les heefjefmLeefleoes<eeÛes HeâU nesÙe!’ DeMeer ner keâesCeleer heefjefmLeleer ns cenòJeeÛes ieewhÙeieesheve cee$e cenelceepeeRveer ieghleÛe "sJe}s Deens! pej heefjefmLeleerÛeeÛe ne oes<e nesT Mekeâlees lej ceie lees meJeeËveeÛe meejKee }eiet Deme}e heeefnpes efve lÙeeØeceeCes ceie ne oes<e cegme}ceeveebÛÙee nlÙeekeâeb[eÛÙee JeCeJÙeeceOÙes ceje"s, jpehetle, MeerKe Ùeebveener pe[eJeÙeeme heeefnpes neslee. hejbleg ceje"Ÿeebveer mJejepÙe mLeeefheuÙeeveblej efve meeceüepÙe Jee{efJeleevee efve les Jee{efJeuÙeeJej efkeâleerMee ceefMeoer hee[uÙee, efkeâleermes cegme}ceeve yeUeves efnob t kesâ}s ÙeeÛee keâener Fefleneme cenelceepeeRpeJeU Deens keâe? Skeâner ceMeero ceje"s, jpehetle Ùeebveer hee[}er veener efkebâJee Skeâener cegme}ceeveeme ye}eves efnbot kesâ}s veener. ceie keâesCelee Oece& MeeblelesÛee?- Fm}eceer keâe efnbot? JeemleefJekeâ Deepe ns ÛeefJe&leÛeJe&Ce keâjCÙeeÛes keâener ØeÙeespeve veener efve ceeieer} iees°er Gkeâ¤ve keâe{CÙeele keâesCeleener Deefve° nslet veener. hejbleg jesieeÛes efveoeve pej Ûegkeâ}s lej pemes cenelespemJeer Deew<eOener jesienejkeâ nesCeej veener lej G}š jesie efJekeâeshee}e peeF&} leÉwle cenelceepeeRÛes jesieefveoeve keâmes DeleLÙe, FeflenemeeefJe®æ Deens ns oeKeefJeCÙeekeâefjlee ns jeceeÙeCe ef}neJes }eie}s. Kejer iees° DeMeer Deens keâer, yengmebKÙe cegme}ceeveebvee ne efnbogmLeeve osMe Deehe}e Jeešle veener. efve lÙeeÛÙeeceOÙes efnbotbÛee efveJeeme lÙeebvee keâešŸeeØeceeCes yeesÛelees. DeMeer lÙeebÛeer YeeJevee Ùee meJe& Peie[ŸeebÛÙee cegUeMeer Deens. keâener mecebpeme cegme}ceeve mees[tve Flejebvee ne efnbogmLeevemegæe legke&âmLeeveØeceeCes, FjeCe-DeHeâieeefCemLeeveeØeceeCes SkeâcesJeeefÉleerÙe Fm}eceer JneJee DeMeer Deeme }eie}s}er efomeles efve ne osMe Demee Pee}e lej les Ùee osMeeJej mJeosMeeØeceeCes Øesce keâjleer}. hejJee ye@efjmšj Deceerve Ùeebveer efou}erÛÙee heefj<eosle mJeÛÚ Meyoeble meebefiele}s keâer, ØelÙeskeâ cegme}ceeveeves heg{er} 10 Je<eeËle keâceerlekeâceer leerve

efnbot lejer cegme}ceeve keâjeJesle, cnCepes pes mJejepÙe ÙesF&} les Fm}eceer jepÙeÛe nesF&}. ner lÙeeÛeer ceveesJe=òeer cetU SkeâerÛÙee cetUeJej Deens efve ÙeeÛee efve<esOe kegâCeerner cegme}ceeve heg{ejer keâjerle veener, lemee ØeÙelve nesle veener. nsÛe Kejs Peie[ŸeeÛes cetU keâejCe, jesieeÛes efveoeve Deens. ye@efjmšj Deceerve ÙeebÛes efou}erÛes DelÙeble Göece Yee<eCe ieebOeerpeeRveer JeeÛe}s vemes} Demes Lees[Ûs e Deens! hejbleg lÙeeyeö} lÙeebÛÙee cegme}ceeve meJebie[ŸeeyejesyejÛe lÙeebveer ceewve mJeerkeâe¤ve ‘mebKÙeeye}eceOÙes keâeÙe Deens’ DeMeer Ûehe&šhebpejer Ûee}efJe}er Deens. cegme}ceeveebvee DeMee JesUerner mhe° F<eeje osCÙeeÛes veweflekeâ OewÙe& ieebOeerpeeRvee mHegâjle veener efve SKeeoe lespemJeer DeeÙe&meceepeer Ùee ØekeâejÛÙee cegme}ceeveebÛÙee ÛeJeÛee} ye{eF&me Gòej osT }eie}e cnCepes cee$e lÙee DeeÙe&meceepeeJej SKeeÅee ceejkeäÙee hebleespeerØeceeCes efÛe[KeesjheCes DeeheuÙee }sKeCeerÛeer Ú[er Giee¤ve legštve he[CÙeele lÙeebvee cees"e heg®<eeLe& Jeešlees nsÛe MeuÙe efnbot }eskeâebÛÙee ceveele yeesÛele Demeles. ieebOeerpeer cenelces Deensle efve cnCetve he#eheeleeleerle Deensle ns Deecne}e keâUles. hejbleg mJepeeleerkeâ[s PegkeâCes Ùee}e pemes he#eheele ns veeJe Deens, lemes hej%eeleerkeâ[s ÚgieCes Ùee}ener he#eheele nsÛe veeJe MeyokeâesMeeceOÙes Deens. ÙeeJej GheeÙe kesâ}e lej meJe& keâener megÙeb$e nesCeej Deens. Fm}ececeOÙes pes MeeblelesÛes, meefn
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 100

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 101



ØeMveeÛee ØeMve, hejelhej ØeMve (keâUerÛee ØeMve) lees neÛe keâer, efnob Mbt eer Skeâ nesCÙeeefJe<eÙeer leer leMeer FÛÚe efnboer cegme}ceeveebÛÙee "eÙeer Deens keâeÙe? DeeefCe keâeB«esmeefve‰ efnbot, efnboer je°^erÙe ÛeUJeUerÛÙee ØeejbYeer Skeâ #eCeYejner lÙee ØeMveeÛee efJeÛeej keâjCÙeemee"er Leebye}s veenerle. DeLeJee Deepener cegme}ceeveebÛÙee ØeeLe&veebÛÙee JesUebMeer pegUles IesCÙeekeâefjlee les, lees ØeMve DeeheuÙee [eskeäÙeele DeeCeerle veenerle. ‘cegefm}ce }erie’ peeefleefve‰ Deens; Demes vegmeles Ieesef<ele keâ¤ve, keâenerÛe GheÙeesie veener. leer keâener veJÙeeves keâU}s}er Jeelee& veJns. Kejer iees° DeMeer Deens; keâer keâeB«esmeJeeuÙee cegme}ceeveelemegæe meyebOeÛÙee meyebOe cegme}ceeve meceepeÛe peeefleefve‰ Deens. pees ØeMve mecepetve Iesle}e heeefnpes; lees ne keâer, les Flekesâ peeefleefve‰ keâe Deensle?’ keâeB«esmeefve‰ efnob t Deieoer heefnuÙeeheemetve lÙee ØeMveeÛee DeYÙeeme, lÙeebÛÙee ØeeoseMf ekeâ je°^eÙr elJeeÛÙee les mecepeleele lÙee DeLee&ves efnob er SskeäÙeeÛÙee-Jes[e}e, MesJešÛee Õeeme mees[eJeÙee}e Yeeie hee[er} DemesÛe lÙeebvee YeÙe Jeešles!’ Oece&Jes[! ceeLesefHeâ¤heCee!’ Demes legcner Deesj[lee? heCe Oece&Jes[ efkebâJee ceeLesefHeâ¤heCee ner cegme}ceeveebvee lej YejerJe efve leLÙehetCe& iees° Deens. efle}e veeJes "sJetve legcner, efleÛes efveJeejCe ke⤠MekeâCeej veener, lej legcne}e efle}e meceesjemeceesj leeW[Ûe efo}s heeefnpes. cegme}ceeveebÛee Fefleneme, lÙeebÛes leòJe%eeve efve lÙeebÛeer jepekeâerÙe ceve:ØeJe=efòe ¢eeefJe<eÙeer meeceevÙele: hetCe&heCes De%eeveer Deme}suÙee keâeB«esmeJeeuÙeebveer pes ØeeosefMekeâ je°^Ûe keâefuhe}s Deens; lÙeeÛÙeeefJe<eÙeer cegme}ceeve mJeYeeJele:Ûe Goemeerve DemeCes, Jej efveoxefMe}suÙee keâejCeebkeâefjlee ceePÙee celes Deieoer, ceveg<ÙemJeYeeJee}e Oe¤veÛe Deens. legcner efveoeve heg{er} iees°er }#eele "sJee}; lej efnboer cegme}ceeveebÛeer ner efJejesOeer Je=òeer legcne}e ogefye&Ceerletve heeefnuÙeeØeceeCes KeNÙee KeNÙee mJe¤heele mhe° efomet }eies}.

De) Deeflejskeâer Oece&efve‰e efve jepÙeeefJe<eÙeerÛeer osJeYeesUer keâuhevee, Ùeebvee mees[CÙeeFlekeâer meeceevÙele:, meJe&Ûe DeeefCe efJeMes<eskeâ¤ve efnboer-cegme}ceeveebÛeer DeÅeeefhe Jee{Ûe Pee}s}er veener. ye) lÙeebÛes Oeeefce&keâ leòJe%eeve DeeefCe kegâjeCeefve‰ jepekeâejCe ÙeebÛÙee Ùeesieeves ceeveJeer peieeÛes kesâJeU oesveÛe efJeYeeie he[leele. Skeâ cegme}ceeveer Yetceer DeeefCe ogmejer Me$etbÛeer Yetceer. cegme}ceeveebÛeer hetCe&heCes Jeme}s}s efkebâJee cegme}ceeveebkeâ[tve Meeefme}s peeCeejs, Demes meJe& ØeosMe ner cegme}ceeveer Yetceer nesÙe. yeJnbMeer cegme}ceeveebkeâ[tve Meeefme}s peeCeejs peeCeejs Demes meJe& ØeosMe ner cegme}ceeveer Yetceer nesÙe. yeJnbMeer cegme}ceeveslejebveer Jeme}s}s; DeLeJee cegme}ceeveslej meòeskeâ[tve Meeefme}s peeCeejs Demes meJe& ØeosMe ner Me$etbÛeer Yetceer Demetve keâesCelÙeener efve‰eJeble cegme}ceeveeves ¢ee YetceerefJe<eÙeer keâesCelÙeener ØekeâejÛeer efve‰e, "sefJelee keâecee veÙes. FlekesâÛe veJns lej lÙeeves DeeheuÙee MeòeâerØeceeCes Ùegòeâerves, ye}elkeâejeves Jee }yee[erves Jeešs} les keâ¤ve lesLeer} cegme}ceeveslejebvee cegme}ceeve Oecee&le DeeCeCÙeeefJe<eÙeer DeeefCe SKeeÅee cegme}ceeveer je°^ekeâ[tve lÙee ØeosMeeJej jepekeâerÙe mJeejer DeeCeJetve les efpebkeâCÙeeefj<eÙeerner DeeJneveÛe kesâ}s}s Deens. ¢ee cnCeCÙeeÛÙee efJe®æ cnCetve cegme}ceeveer hegmlekeâele}er Fkeâ[Ûeer eflekeâ[Ûeer JeekeäÙes heg{s šekeâCÙeele DeLe& veener. meyebOe kegâjeCe «ebLeÛe JeeÛee; cnCepes lÙeebÛeer SketâCe ØeJe=efòe keâUs} DeeefCe lÙeeletvener hegmlekeâebMeer Deecne}e ÙesLes keâener keâle&JÙe veener; lej lÙee hegmlekeâebÛes DevegÙeeÙeer DeeefCe les DeeheuÙee Jele&veele lÙeebÛes keâmes DevegkeâjCe keâjerle Deensle; leesÛe ÙesLes ØeMve Deens. legcne}e veblej keâUtve ÙesF&} keâer mece«e cegme}ceeveer Fefleneme DeeefCe lÙeebÛeer efvelÙeeÛeer ke=âlÙes ner meJe& ceer Flej$e jsKeeš}suÙee Deeke=âleervegmeejÛe jefÛe}er ies}s}er Deensle. DeLee&le cegme}ceeveer Oecee&Jej leer DeeOeej}s}er vemeleer}; lej ØeeosefMekeâ je°^Yeòeâer ¢ee MeyoeÛee cegme}ceeveebvee DeLe&Ûe keâUle veener. DeHeâieeCe ns je°^Yeòeâ Demet efkebâJee nesT Mekeâleele. keâejCe DeHeâieeefCemLeeve Deepener Skeâ cegme}ceeveer ØeosMe Deens. heCe keâesCeleener cegme}ceeve pej lees Keje cegme}ceeve Demes} DeeefCe meceepe ¢ee veelÙeeves les meJe&Ûe DeelÙebeflekeâ Oece&ßeæeUt DemeleeleÛe; lej osMe cnCetve Jee je°^ cnCetve Jee jepÙe cnCetve efnbogmLeeveeefJe<eÙeer lÙee}e Oecee&vesÛe Skeâefve‰ Oejlee ÙesCeej veener. keâejCe Deepe lees lÙeeÛee Me$egosMe Deens DeeefCe ÙesLes cegme}ceeveslejebÛeer yengmebKÙee DemeuÙeecegUs efve lÙeeletvener lÙeeJej SKeeÅee cegme}ceeveer je°^eÛes Jee cegme}ceeveer jepeeÛes jepÙe Ûee}t vemeuÙeecegUs lees lÙee}e ognsjer Deblej}s}e Deens. keâ) ¢eeÛÙeeÛe pees[er}e nsner efceUJee keâer ¢ee meJe& cegme}ceeveslejeble efnbot nsÛe cegme}ceeveer leòJe%eevÙeebveer meJee&le DeefOekeâ efOekeäkeâejen& ceeve}s}s Deensle. keâejCe ef¡emleer efve pÙet ns keâmesner Pee}s lejer-kegâjeCeeMeer DebMele: meceeve Deme}s}s Demes Oece&«ebLe lÙeebvee DemeuÙeecegUs ‘efkeâleeyeer’ Deensle. heCe efnbot cee$e mebhetCe&Ûe ‘keâeefHeâj’ Deensle! DeLee&le ‘efnbogmLeeve ner lÙeebÛeer Yetceer – peesJej, eflepeJej cegme}ceeveebÛes jepÙe Ûee}t Pee}s}s veener efkebâJee meJe& efnbotbveer Fm}ece}e

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 102

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 103

3. heCe efnbotbMeer Skeâ nesCÙeeÛeer leer FÛÚeÛe efnboer cegme}ceeveebÛÙee "eÙeer Deens keâeÙe? (cegme}ceeveebÛÙee °erves efnbot ‘keâeefHeâj’ Deensle. keâeefHeâj Fm}ecevegmeej ceeve osCÙeeme }eÙekeâ vemeleele. les veerÛe DeeefCe opee&nerve Demeleele. pÙee osMeeJej keâeHeâjebÛes jepÙe Demeles lÙee}e cegme}ceeve oej-G}-njye cnCepes Me$etYetceer cnCeleele. SJe{s meebefieleuÙeeJej, cegefm}ce ns efnbot MeemeveeÛes DeeosMe heeUCeej veenerle ns efmeæ keâjCÙeemee"er DeefOekeâ hegjeJee osCÙeeÛeer iejpe veener. - [e@. yeeyeemeensye Deebyes[keâj Pakistan 301)

keâJešeU}s veener leesJej – ØeecegKÙeeves ‘Me$egYetceer’Ûe nesÙe! DeÅeehener Jes[Ÿee Oece&efve‰sleÛe JeeJejle DemeCeeNÙee efnboer cegme}ceeveebÛeer nerÛe Oeeefce&keâ ceveesJe=òeer Deens. lÙeebÛÙeeleer} cenbceoDeu}er Deeefokeâ¤ve meJe&ÛepeCe leer ØeJe=òeer ÛesleJeerle Demeleele. DeLee&leÛe cegefm}ce mebIeMeemeve Ie[efJeCÙeekeâefjlee ‘efnboer efnbot’hes#ee yeensjÛÙee Deefnboer cegme}ceeveer osMeebMeer meKÙe keâjCÙeeÛee Deehe}e nsleg ‘cegefm}ce }erie’ves GIe[heCes Ieesef<ele keâjeJee; Ùeele Dee§eÙe& keâeÙe? lÙeebÛÙee °erves heenlee lÙeebÛÙeeJej efnbogmLeeveÛÙee õesneÛee Deejeshe lÙeebÛÙee efve‰sØeceeCesÛe "sJelee ÙesCeej veener. keâejCe lÙeebveer DeeheuÙee DeepeÛÙee ¢ee ‘efnbogmLeevee’}e mJeosMe efkebâJee mJeje°^ keâOeerÛe ceeefve}s}s veener. lÙeebvee ner hetJeeaheemetve Skeâ hejkeâer Yetceer DeLee&le Me$egYetefceÛe Jeešle Deens. oej-G}d-nye&!’ ‘oej G}d-Fm}ece veJns! [) ner cegme}ceeveebÛeer Oeeefce&keâ efve efpeJeble Deme}s}er ceve:ØeJe=òeer Pee}er. DeLee&le efle}e Devegme¤ve lÙeebÛeer jepekeâerÙe efve meebmke=âeflekeâ ceve:ØeJe=òeerner, cegKÙele: efnbogefJejesOeerÛe Deens; DeeefCe peesJej les cegme}ceeve DemeCeej efve ‘efve‰eJeble’ DemeCeej- leesheÙeËle leer leMeerÛe DemeeJeÙeeÛeer ns efveef§ele Deens. les efnob mg Leeveele efMej}s les efJepesles cnCetve efMej}s DeeefCe lÙeebveer efnbotbvee DeeheuÙee jepemeòesKee}erner DeeCe}s. ¢ee iees°erÛeer lÙeebvee hegjshetj peeCeerJe Deens.lÙeebvee DeMee efJe}#eCe mcejCeMeòeâerÛeerner osCeieer }eYe}s}er Deens keâer, peer vescekeâerÛe lÙeebÛÙee hejeYeJeeÛes efve OetUOeeCeerÛes mcejCe keâ¤ve osCeeNÙee SketâCe Skeâ iees°er hetCe&lJeeves efJeme¤ve peeles! Øemlegle Yee<eCeeÛÙee DeeOeerÛÙee heefjÛÚsoele oeKeefJeuÙeeØeceeCes efnbotbveer lÙeebvee Meskeâ[es jCe#es$eeJej Ûeebie}s Pees[vt e keâe{tve lÙeebÛee OegJJee G[efJe}e DeeefCe meJe& efnob mg Leeve cegme}ceeveebÛÙee peesKe[eheemetve cegòeâ keâ¤ve ‘efnbogheoheeoMeener’Ûeer hegvne mLeehevee kesâ}er ner iees° lÙeebvee keâoeefhe Dee"JeCeej veener. efnbogmLeeveele Deehe}s ØeYeeJeer Deuhecele Deens. ns lÙeebvee ceenerle Deens. lÙeebÛeer }eskeâmebKÙee ØelÙeskeâ efMejieCeleerÛÙee ØeefleJe=òeele meejKeer Jee{leer Deens. efnbogmebIešveeJeeÅeebveer efJeMes<elJeeves, OÙeeveele "sJeeJeÙeeme heeefnpes; leer iees° ner keâer Demhe=MÙelee, MegæerJejer} yeboer, efJeOeJeeefJeJeeneJejer} yeboer ÙeemeejKÙee DeeheCee efnbotbÛÙee keâener Oece&YeesàÙee efve DeelceIeelekeâer meeceeefpekeâ Ûee}eRÛÙee Ùeesieeves lÙeebvee yeešJeeyeešJeer}e efve cegme}ceeveer OeceeËleje}e Ûeebie}sÛe megefhekeâ #es$e efceUles. lesJne DeMee Jele&ceeve heefjefmLeleerle lÙeebveer meejKÙeeÛe PeheešŸeeves mJele:Ûeer }eskeâmebKÙee Jee{efJeCÙeeÛeer DeeefCe efnbotbÛeer IešefJeCÙeeÛeer DeeMee OejeJeer ns meenefpekeâÛe Deens. efnbotbÛÙee GoÙeeÛeer efve jepekeâerÙe Deekeâeb#eebÛeer efyeÇefšMeebvee Yeerleer Jeešle DemeuÙeecegUs efnbotbÛÙeeefJe®æ Deehe}er HeâUer yeUkeâš keâjCÙee}e lÙeebÛÙeekeâ[tve Heâej keâeUheÙeËle ØelÙeskeâ meJe}le efve ØelÙeskeâ ØekeâejÛes meneÙÙe efveef§eleheCes efceUle jenCeej ns cegme}ceeveebvee Ûeebie}s ceenerle Deens. lemesÛe, kesâJeU ØeeosefMekeâ SkeâlesÛÙee DeJÙeJeneÙe& DeMee meceeve yebOeeJej DeeOeej}s}s efnbot-cegme}ceeve SskeäÙe Ie[Jetve DeeCeCÙeeÛÙee KegUÛeš veeoeÛÙee ceeies }eie}s}s keâeB«esmeefve‰ efnbot ns cegme}ceeveebÛes efJeefMe° efve ØeceeCeyee¢e ØeefleefveefOelJe FlÙeeoer mebyebOeeleuÙee DeeefCe cegKÙele: DeeheuÙee}e meOÙee šesÛele Deme}suÙee efnob -t mebIešvesÛÙee ÛeUJeUer}e o[hetve šekeâCÙeeefJe<eÙeerÛÙee DeeheuÙee

OecekeâeJeCÙeeÛes hee"yeU Deme}suÙee DeeheuÙee ceeieCÙeebvee efveef§ele JeMe nesleer}; ns megæe lÙeebvee hegjles "eTkeâ Deens. les DeuhemebKÙe Demeleeveemegæe efnboer mewvÙeele efve meMeŒe heesef}meele lÙeebvee Meskeâ[e 60 peeiee efceUeuÙee DemeuÙeecegUs lÙeebÛee lees JeÛe&mJeeÛee Ieškeâ lÙeebÛÙee DeeOeerÛe ØelÙeÙeeme Dee}s}e Deens. Ùee meJe& iees°er Devegketâ} DeMeeÛe DemeuÙeecegUs peeCetve Jee DepeeCelee heCe lÙeebÛee Demee hetCe& efJeÕeeme Deens keâer SKeeÅee cees"Ÿee peeieeflekeâ Ùegæele pej efyeÇefšMeebÛee hejeYeJe Pee}e lej efnbogmLeeveÛÙee meercesJej Deme}suÙee Deefnboer cegme}ceeveer je°^eÛÙee meneÙÙeeves cegme}ceeve nsÛe keâoeefÛele efyeÇefšMeebÛÙee neletve efnbogmLeeveÛeer meeJe&Yeewce meòee efnmekeâeJetve Iesleer}. DeeefCe lesLes, hegvne cegme}ceeveer meeceüepÙe ØemLeeefhele keâjleer}. ceie lesJneÛe cee$e lÙeebvee ‘cegme}ceeveer Yetceer’ cnCetve – mJeosMe cnCetve efnbogmLeeveeJej Øesce keâjlee ÙesF&} efve les keâjleer}; DeeefCe ‘Yeejle nceeje osMe nw!’ efkebâJee ‘efnbogmLeeve nceeje’ DeMeer ieeCeer ceveeheemetve ieeleer}!’ hejbleg leesheÙeËle cee$e, cegme}ceevee}e KeNÙee Deeflejskeâer Oece&efve‰ cegme}ceevee}e ne osMe kesâJeU ‘Me$egYetceer’ cnCetve DemeCeej! ce}e Jeešles efyeÇefšMeebveerner ¢ee ÚsokeâebÛÙee MesJešer efveoxefMe}suÙee iees°erkeâ[s efJeMes<e }#e ÅeeJes DeeefCe cegme}ceeveebvee lÙeebÛÙee efnbogefJejesOeer ÛeUJeUerle Heâepeer} Gòespeve osCÙeeÛÙee DeeheuÙee OeesjCee}e, JesUerÛe DeeUe Iee}eJee. efnbogmLeeveÛes oesve legkeâ[s hee[Ces, cegm}erce mebIeMeemeve Ie[Jetve DeeCeCÙeekeâefjlee efnbogmLeeveeyeensj hejkeäÙee cegme}ceeveer je°^e}e heeÛeejCe keâjCes DeeefCe efnbogmLeeveele Skeâ mJeleb$e cegme}ceeveer jepÙe mLeeheCes ÙeeefJe<eÙeerÛeer ‘cegefm}ce }erie’Ûeer GIe[ Iees<eCee efJeÛeejele Ieslee efyeÇefšMeebveer megæe efnbotbvee GKe[CÙeekeâefjlee DeeheuÙee ¢ee ‘}e[keäÙee yeeÙekeâesJej’ DeefOekeâ efJeÕeeme šekeâleevee oesveoe efJeÛeej keâjeJee. cegme}ceeveer Feflenemeeleer} he[Åeele}er keâejmLeeves megØeefmeæ DeeefCe ve peeCees efnbotbvee GKe[CÙeekeâefjlee cnCetve cegme}ceeveer efJeYeòeâerkeâjCee}e efo}s}s Gòespeve mJele:}eÛe GKe[tve IesCÙee}e GheÙeesieer he[uÙeeÛesner keâoeefÛele efyeÇefšMeebvee MesJešer Dee{Utve ÙesF&}. leLeeefhe lees efyeÇefšMeebÛee ØeMve Deens. lees efve lÙeebÛeer, les ÙeesiÙe leer keâeUpeer IesT Mekeâleer}Ûe. DeeheCee efnbogbheg{s pees ØeMve Deens lees neÛe keâer, DeeheuÙee}e efyeÇefšMeebÛeer efkebâJee cegme}ceeveebÛeer yešerkeâ nesTve jeneJeÙeeÛes vemetve DeeheuÙee ¢ee mJele:ÛÙee IejeÛes, ¢ee efnbogmLeeveÛes efnbotbÛÙee YetceerÛes KejsKegjs mJeeceer JneJeÙeeÛes Deens. Demee DeeheCe efveOee&j kesâ}e heeefnpes. (7:251)

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 104

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 105



cegme}ceeveebÛÙee Jee Flej keâesCeer Demees, keâesCelÙeener Deefnbot peesKe[eheemetve efnbogmLeeveÛeer cegòeâlee keâjCÙeekeâefjlee, DeeheuÙee meJe& MeefòeâefveMeer SkeâekeâerÛe }{eJes. (7:232)

4. jesieefveoeve (¢ee efJe<eÙeer [e@. yeeyeemeensye Deebyes[keâj cnCeleele :–

efnbogmLeeveele oesve efJejesOekeâ je°^s Skeâ$e jnele Deensle ÙeLeeLe&lJeeves, (As it is) efnbogmLeeveele oesve efJejesOekeâ je°^s Skeâ$e jnele Deensle. les efkeâlÙeskeâ yeeef}Me jepekeâejCeer, ‘‘efnbogmLeeve ns hetJeeaÛe megmebJeeoeves meeOe}s}s je°^ Deens efkebâJee leMeer, vegmeleer FÛÚe keâjleeÛe,les lemes nesCeejs Deens.’’ Demes ceeveCÙeele YeÙebkeâj Ûetkeâ keâjerle Demeleele. ns DeeceÛes meæslegØesefjle heCe DeefJeÛeejer efce$e Deehe}er mJehe>s melÙeÛe mecepetve Demeleele. ¢eeÛe keâejCeeves, peeleerÙe iegblee[Ÿeebveer les ieeWOeUtve peeleele DeeefCe lÙee iegblee[ŸeebÛes keâejCe peeleerÙe mebIešveebÛÙee ceeLeer ceejleele. hejbleg Kejer iees° DeMeer Deens keâer peeleerÙe cnCetve cnš}s peeCeejs ØeMve ne efnbot DeeefCe cegme}ceeve ÙeebÛÙeeceOeer} meebmke=âeflekeâ, Oeeefce&keâ efve je°^erÙe efJejesOeeÛee MelekeâevegMelekesâ Ûee}le Dee}s}e kesâJeU, Jeejmee Deens. ÙeesiÙe keâe} ÙesleeÛe legcner les ØeMve mees[Jet Mekeâe}; heCe lÙeebÛes DeefmlelJe cegUele veekeâe¤ve legcner les o[hetve šeketâ MekeâCeej veener. keâesCelÙeener Kees}Jej cegj}suÙee jesieekeâ[s og}&#e keâjCÙeehes#ee lÙeeÛes efveoeve keâ¤ve, DeJeMÙe leer heefjÛeÙee& keâjCesÛe DeefOekeâ megjef#eleheCeeÛes Demeles. peer Demes} leMee lÙee DeefØeÙe JemlegefmLeleer}e DeeheCe OewÙee&ves leeW[ osT Ùee. efnbogmLeeve ns Skeâelce efve Skeâefpevemeer je°^ Deens Demes Deepe ie=nerle Oejlee ÙesCes MekeäÙe veener. cee$e G}šhe#eer efnbogmLeeveele efnbot DeeefCe cegme}ceeve DeMeer cegKÙele: oesve je°^s efJeÅeceeve Deensle. DeeefCe ¢eeØekeâejÛÙee heefjefmLeleerle peieeleer} Deveskeâ osMeele pes Ie[tve Dee}s Deens. lÙeeme Devegme¤ve Øemleglekeâe}er DeeheCe DeefOekeâeble DeefOekeâ pes keâeÙe ke⤠Meketâ les cnCepes pÙeele keâesCee}ener keâener efJeMes<e celeeefOekeäÙe efkebâJee efJeMes<e ØeefleefveefOelJe efceUCeej veener DeeefCe keâesCee}ener JeepeJeerntve DeefOekeâ cees} osTve Deehe}er jepÙeefve‰e efJekeâle IÙeeJeer }eieCeej veener. Demes efnboer je°^ yeveefJeCes nsÛe nesÙe. ceele=YetceerÛÙee j#eCeeLe& }{CÙeekeâefjlee Yee[es$eer yepeejyegCeies cees}eves efJekeâle Iesle}s peeleele. efleÛes heg$e veJnsle! efnbot ns Skeâ je°^ ¢ee veelÙeeves, meceeve YetefcekesâJe¤ve meceeve efnboer je°^eefJe<eÙeerÛes Deehe}s keâle&JÙe yepeeJeCÙee}e efmeæ Deensle. hejbleg pej DeeceÛes cegme}ceeve osMeyeebOeJe efnbotbvee peeleerÙe mebIe<e& keâ¤ve Yeesmeketâ heenleer} DeeefCe efnbogmLeeveele cegme}ceeveer jepÙe efkebâJee meeJe&YeewcelJe ØemLeeefhele keâjCÙeeÛÙee efnboer-efJejesOeer efve yee¢e osMeebMeer mebievecele keâ¤ve Ùeespevee jÛeerle Demeleer} lej efnbotbveer mJele:hegjleeÛe efJeÛeej keâjeJee. DeeheuÙee mJele:ÛÙee heeÙeeJej GYes jneJes DeeefCe Fb«epeebÛÙee Jee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 106

According to Muslim Canon Law the world is divided into two camps, Dar-ul-Isalam (abode of Islam) and Dar-ul-Harb (abode of war). A country is Dar-ul-Islam when it is ruled by Muslims. A country is Dar-ul-Harb when Muslims only reside in it but are not rulers of it. That being the Canon Law of the Muslims, India cannot be the common motherland of the Hindus and the Musalmans. It can be the land of the Musalmans-but it cannot be the land of the ‘Hindus and the Musalmans living as equals.’ Further, it can be the land of the Musalmans only when it is governed by the Muslims. The moment the land becomes subject to the authority of a non-Muslim power, it ceases to be the land of the Muslims. Instead of being Dar-ul-Islam it becomes Darul-Hard. -Pakistan Pg. 294)



~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 107

5. Ùee} lej legceÛÙeemen...

6. OeceeËlej cnCepesÛe je°^eblej

‘‘Ùee} lej legceÛÙeemen, ve Ùee} lej legceÛÙeeJeeÛetve DeeefCe efJejesOee} lej legcne}e ve pegceevelee, legceÛeer lecee ve yeeUielee; Øeeflekeâej keâ¤ve Deecner DeeceÛÙee efhele=Yet}e efnob mg Leeve}e mJeleb$e keâjCÙeemee"er DeeefCe Skeâelce DeKeb[lJe efškeâefJeCÙeemee"er ØeÙelveebÛeer hejekeâe‰e keâjerle mebIe<e& keâjerle jent.’’ efve«eesmleeveeÛeer SKeeoer ÛeUJeU pÙeeØeceeCes Decesefjkeâe o[hetve šekeâer} lÙeeÛeØeceeCes efnbogmLeeveÛÙee HeâeUCeerÛeer keâesCeleerner ÛeUJeU leMeerÛe efJeÕeemeIeelekeâer cnCetve efve‰gjheCes o[he}er peeF&}; efve efmebOetheemetve meeiejeheÙeËle efnbogmLeeveÛes DeKeb[lJe Skeâelcelee DeeefCe leppevÙe meeceLÙe& efmLej jeKe}s peeF&}; Demee efveOee&j efnbotbveer Øekeâš kesâ}e heeefnpes. (7:376)

lÙee keâeUÛÙee efnbotmeceepeeÛÙee efve efnbotOecee&ÛÙee OegjerCeebÛÙee celes keâesCekeâesCeles DeeÛeej MeeŒeMegæ Demele DeeefCe keâesCekeâesCelÙee ogjeÛeejebcegUs efkebâJee meoeÛeejebÛÙee }esheecegUs efnbot ne Oece&Yeü° mecepe}e peeF&, ÙeeefJe<eÙeerÛÙee DeeefCe lÙee Yetlekeâe}erve efnob -t cegemf }ce ceneÙegæeceOÙes cegme}ceeveebveer ye}elkeâejeves kesâ}suÙee efnbotbÛÙee Yeü°erkeâjCeeMeer pÙeebÛee DelÙeble Ieefve‰ mebyebOe Deens, DeMee keâener lÙee JesUÛÙee efnbotbÛÙee Oeeefce&keâ mecepegleeRmebyebOeer Deecner heg{s Lees[er ÛeÛee& keâjCeej Deenesle. ÙesLes FlekesâÛe meebielees keâer, lÙee efnbogje°^e}e heefjCeeceer DelÙeble Ieelekeâ "j}suÙee lelkeâe}erve efnob mt eceepeeÛÙee peeefleYeso, efJešeUJes[, Oece&meefn


~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 108

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 109

keâesCeleener mebyebOe veener’ DeMee OeceeËOe ogYee&Jevesves les YeejeJetve ies}s}s Demele. lÙeebÛes vegmeles OeceeËlejÛe Pee}s}s veJnles, lej DeMee OeceeËlejeÛee pees DeheefjneÙe& heefjCeece efhe{erceeietve efhe{erves yeešiÙee }eskeâebJej nesle peelees lees nesTve lÙee yeešiÙee efnbotbÛÙee JebMepeebÛes je°^eblejner nesle ies}s. efnbotmLeeveeJejer} Lesš jecesÕejeheÙeËle Pee}suÙee heefnuÙee heefnuÙee cegme}ceeveer Dee›eâceCeeÛÙee pÙee heeÛe-mene MelekeâebefJe<eÙeer Deecner ÙesLes ef}nerle Deenesle lÙee keâeUÛÙee heefjefmLeleerle Skebâojerle DeepeÛes OeceeËlej cnCepes GÅeeÛes je°^eblej "jle ies}s. heCe ÙesLes Oece& MeyoeÛee DeLe& lejer keâesCelee? heCe OeceeËlej cnCepesÛe je°^eblej, ¢ee Jejer} met$eele Oece& efve OeceeËlej Meyo keâeÙe DeLeea Ùeespe}s}s Deensle, les mhe°heCes meebefiele}s heeefnpes. efvejefvejeàÙee Oecee&leer} efkebâJee mJeleb$e oMe&veebleer} lelJe%eeveeÛes leg}veelcekeâ efÛebleve keâjCes efkebâJee lÙeeble pes mJeerkeâeÙe& Jeešs} Demes oMe&ve DeeheuÙee JÙeòeâerhegjles mJeerkeâejCes, DeMee DeLeea keâener Jejer} met$eele Oece& DeeefCe OeceeËlej ns Meyo Ùeespe}s veenerle. Decegkeâ hegmlekeâ F&MeØesef<ele Deens, lÙeeÛÙee oesve hegúŸeele pes keâener meebefiele}s}s Deens leW, leW DeeefCe leW, lesÛe keâeÙe leW OecÙe& Deens DeeefCe Flej meJe& DemelÙe efve heeheceÙe Deens, DeMee DeefYeefveJesMeeves peer Oece&mebmLee lÙee Oece&«ebLeeleer} leLeekeâefLele leòJe%eeveÛe veJns, lej DeeÛeej, efJeÛeej, efveyeËOe (keâeÙeos), JÙeJenej, Yee<ee FlÙeeoer iees°er leefolej Oece&mebmLeebÛÙee DevegÙeeÙeebJej GheosMeeves ve meeOe}s lej keâheševes, ›eâewÙee&ves efve ye}elkeâejevesner }eoCÙeeme Deveceeve keâjerle veener, lÙee Oeeefce&keâ ye}elkeâejemener OecÙe&Ûe mecepeles, DeMee Dee›eâcekeâ mebmLeebÛÙee Oecee&me GösMetveÛe keâeÙe lees Jejer} met$eele Oece& Meyo Jeehej}s}e Deens. DeMee DeeleleeÙeer Oece&mebmLeebveer leefolejebÛes kesâ}s}s pes OeceeËlej lesÛe heefjCeeceer lÙee leefolejebÛes je°^eblej "jles. (3 :295) 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 110

7. ce}e keâeÙe lÙeeÛes?

(kegâjeCeele ef}efnuÙeeØeceeCes keâeefHeâjebvee "ej keâjCÙeemee"er ceesheuÙeebveer ce}yeejele yeb[ GYeej}s. Skeâe neleele kegâjeCe DeeefCe ogmeNÙee neleele le}Jeej IesTve npeejes efnbot yeešJe}s. efŒeÙeebJej DelÙeeÛeej kesâ}s. lÙeeJesUer DeeefCe Deeleener efnbotbÛeer ØeJe=òeer leerÛe Deens. ce}e keâeÙe lÙeeÛes? lÙee ØeJe=òeerÛes JeCe&ve keâjCeeNÙee meeJejkeâjef}efKele keâeobyejerleer} keâener DebMe...) ceew}Jeer heg{s cnCee}e, ‘‘hewiebyejeefJe<eÙeer cnCeMeer} lej ceer leg}e efJeÛeejlees keâer (kegâjeCe) megjlet leeyee ¢ee DeOÙeeÙeeÛÙee 73JÙee DeÙeveeceOÙes keâeÙe meebefiele}s Deens? lÙeele Demes hejcesÕejer JeÛeve veener keâeÙe keâer, ‘ns cegme}ceeveebvees legcner veeefmlekeâebMeer, cetefle&hetpekeâebMeer efve oebefYekeâebMeer efpeneo keâje efve lÙeeJej meòeâer keâje. keâejCe les meòeâerme hee$e Deensle!’ oebefYekeâehewkeâerÛe let Deensme cnCetve let Demes cnCeleesme. let cegme}ceeveÛe veenerme; Denes ¢ee}e oe{er osKeer} veener!’’ ‘‘¢ee}e oe{er osKeer} veener! ne cegme}ceeveÛe veener! ne efnbot Deens! Oeje lÙee}e! ceeje lÙee}e! DeeefCe lÙee efnbotbvee!’’ Demes DeefleMeÙe Gl#eesYekeâ Goddieej keâe{erle meYesleer} }eskeâ heg{s Iegmet }eie}s. ceeOeJe veeÙej hegvne Skeâoe meenme keâ¤ve cnCee}e, ‘‘mJejepÙe efve efnbot-cegme}ceeveebÛeer Skeâer ¢eeefJe<eÙeer DeeheCe meJe& Deveskeâ JesUe MeheLeyeæ Pee}s}es Demeleevee efve efnbotbveer mebhetCe&heCes cegme}ceeveebJej efJeÕeeme šeketâve Jeie&Ceer peceefJeCes Ûee}efJe}s Demeleevee osKeer} efnbotbJejÛe ¢ee yeb[eleer} Deveskeâ heg{ejer DelÙeeÛeej keâjCÙeeÛes keâš GYeejerle Deensleyeb[ehetJeeaheemetve efnbotbme cegme}ceeve keâjeJes cnCetve ieghle Ùeespevee nesle Deensle! ns meJe& ceenerle Demeleevee efnbot }eskeâ Ùee yeb[eme meneÙÙe osCÙeeme keâÛejleele ¢eele Dee§eÙe& veener. leLeeefhe Deecner one npeej ®heÙes efKe}eHeâleerkeâjlee efo}s Deensle efve DeeCeKeerner peceefJelees, heCe mJejepÙe efve efnbot-cegme}ceeveebÛeer Skeâer-’’ ‘‘yemme keâj! keâeHeâj!’’ De}er cegmesef}Ùej GleeefJeUheCes cnCee}e. ‘‘¢ee efnbotbÛes ns ‘heCe’ efve ‘hejbleg’ DeecejCe mebheeJeÙeeÛes veener. ner JÙeeKÙeeveeÛeer meYee veJns. FLes cejCe-ceejCeeÛee yeepeej Deens. Skeâe Meyoele efvekeâe}. Skeâe IeeJeele Dee%ee yepeeJeCeer!’’ efve lees meJe& meYesme

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 111

Skeâoe vÙeeneUtve Deesj[}e, ‘‘Sskeâe! meJe& cegme}ceevenes, Skeâe Meyoele yeb[eÛes mJe¤he keâmes DemeeJes les Sskeâe! ns efnbot }eskeâ mJejepÙe efve Skeâer cnCetve Deesj[le Deensle. ceer meJe& peieeme meebielees keâer, ‘mJejepÙe cnCepes efKe}eHeâle jepÙe efve efnbot-cegme}ceeveebÛeer Skeâer cnCepes meJe& efnbotbveer cegme}ceeve nesTve peeCes!’ yemme. JeeoefJeJeeoeÛee Skeâ Meyo ¢eeJej keâesCeer keâe{er} lej ceeve G[efJe}er peeF&}.’’ ‘‘mJejepÙe cnCepes efKe}eHeâle jepÙe! Skeâer cnCepes meJeeËÛeer Skeâ cegme}ceeve peelekeâjCes!De}er cegmesef}Ùej keâer peÙe!- De}er cegmesef}Ùej ieepeer Deens!’’ meYesle meJe& efoMeebveer OJeveer keâu}esU meg¤ Pee}s. ‘‘nb Ûe},’’ De}er cegmesef}Ùej heg{s cnCee}e, ‘‘S ceneveboer, yees}, let Skeâermee"er cegme}ceeve nesleesme keâer veener!’’ LejLej keâehele ceneveboer cnCee}e, ‘‘meJe& Oece& meejKesÛe Deensle. cegKÙe Oece& cnCepes Deefnmb ee-’’ le}Jeej- jòeâeves ceeKe}s}er le}Jeej- Peškeâve Ghemetve De}er cegmesef}Ùej cnCee}e, ‘‘ner hene Deefnbmee! JÙeeKÙeeve vekeâes. yees} cegme}ceeve nesleesme keâer veener!’’ ceneveboer cnCee}e, ‘‘neslees-cee¤ vekeâe! ceer cegme}ceeve DeensÛe! cegme}ceeve nesle veener cnCetve legceÛÙee ceveeme og:Ke osCes ns Deefnbmee leòJeeÛÙee Deieoer efJe®æ Deens. cnCetve ceer cegme}ceeve neslees.’’ ‘‘nb Ûe}; let ceeOeJe veeÙej! nesleesme keâer veener cegme}ceeve?’’ meJe& Meòeâer SkeâJeštve ceeOeJe veeÙej cnCee}e, ‘‘nesle veener pee!’’ ‘‘ceejes! ceejes!’’ Skeâoce keâu}esU Pee}e. pees lees ceeshe}e heefnuÙee keâeHeâjeme ceejCÙeeÛee heefn}e ceeve DeeheCeeme efceUeJee cnCetve le}Jeej IesTve veeÙejJej legštve he[}e. JeermehebÛeJeerme le}Jeejer Skeâoce DebieeJej he[tve ceeOeJe veeÙejÛes legkeâ[s legkeâ[s nesTve Kee}er he[}s. jòeâeÛÙee efÛeUkeâeb[Ÿeebveer nlÙee keâjCeeNÙeebÛes osn Dees}s Pee}s. De}er cegmesef}Ùej cnCee}e, ‘‘ns Deu}e! let efo}suÙee efJepeÙeemee"er keâeHeâjeÛÙee jòeâeÛes ns heefn}s yeef}oeve ceevetve Ies!’’ ‘‘heefn}s veener! heefn}s veener!’’ cnCetve Deesj[le Skeâ one ceesheuÙeebÛeer šesUer FlekeäÙeele ÙesLes Dee}er efve cnCee}er, ‘‘Deecner ce}ehetjÛes }eskeâ. Deecner DeeceÛÙee ieeJeÛÙee meJe& efnbotbme yeešJetve šekeâ}s efve pes yeeš}s veenerle lÙeebvee cee¤ve šekeâ}s. legcner yeb[ hegkeâejCÙeeÛÙee DeeOeerÛe Deecner ieghle keâš keâ¤ve "sefJe}e neslee.’’ ‘‘Deu}e nes Dekeâyej! ce}ehetjÛes ieeJeÛÙeeieeJe cegme}ceeve Pee}s.’’ meYee iepe&}er; ‘‘DeeefCe ce}ehegjermener keâeHeâjebÛes yeerpe cnCetve Gj}s veener!’’ DeeefCe ‘‘JeWieje SsceMeceOÙes!’’ DeeefCe ‘‘keâVee SsceMeceOÙes-’’ Skeâeceeietve Skeâ šesàÙee lesLes Ùesle DeeheeheuÙee heje›eâceeÛeer Iees<eCee keâjerle neslÙee efve meYee lÙeebÛes ØeefleOJeveer IegceJeerle nesleer. ‘‘yemme-’’ ceew}Jeer cnCee}e, ‘‘yemme! Deelee jepemeYee efJemepe&ve nesle Deens. yeekeâer

yeelecÙee efve keâeces GÅee efJeÛeejele IesCÙeele Ùesleer}. leesJej ns Fceeveoej nes! pee-oMeefoMesme pee! ieeJe ieeJe ceespetve efpelekeâe efnbot meehe[s} eflelekeâe cegme}ceeve keâje. ve nesF&} lÙeeme DeeceÛÙeekeâ[s IesTve Ùee. ve DeeuÙeeme legcnerÛe lÙeeme lesLesÛe "ej cee¤ve šekeâe! Deepeheemetve ¢ee DeeheuÙee ce}yeejÛÙee efKe}eHeâleer jepÙeele DevÙeeÙeeÛes Jee DeOecee&Ûes ke=âlÙe keâesCeerner ke⤠veÙes DeMeer ceer meòeâ Dee%ee mees[lees. cetefle&hetpee, kegâjeCeeme ve ceeveCes, ceesheuÙeebveer pes ns Oece&Ùegæ hegkeâej}s Deens lÙeeme Deehe}s meJe&mJe ve osCes ner leerve ceneheehes pes pes keâjleer} lÙee meJeeËme ¢ee }eskeâer, ¢ee #eCeer JeOe efve hej}eskeâer vejkeâeie>er ne ob[ "sJe}s}e Deens. ce}yeejceOÙes cegme}ceeveer jepÙe mLeeefhele Pee}s}s Deens. ¢ee jepÙeele kesâJeU heeheYeer¤ }eskeâÛe yemet Mekeâleer}! lej pee, keâeHeâjebme OejOe¤ve cegme}ceeve keâje. veener lej ceeje. lÙeebÛeer mebheòeer legceÛeer Deens. lÙeebÛÙee efŒeÙee legceÛÙee Deensle. mJesÛÚsves osleer} lej IÙee, veener lej }gše. ye}elkeâejeves vÙee.’’ ‘‘ceeje! }gše! ye}elkeâeje! ¢ee jepÙeele kesâJeU hegCÙeJeeve efve heeheYeer¤ve }eskeâÛe jeneleele!’’ meYee menœe kebâ"eves iepe&}er. ner JesU mebOÙeekeâeUÛeer nesleer. kegâCeer Ûeg[s lej kegâCeer ceMee}er hesšefJeuÙee. kegâCeer hetJexme lej kegâCeer heef§ecesme OeeJele megš}s. mewleeve Debieele DeeuÙeeØeceeCes ns npeejes ceeshe}s oMeefoMeebme efnbotbÛeer ce=ieÙee keâjerle OeeJele megš}s. ‘‘pee! oMeefoMeebme pee!’’ ceew}Jeer Deesj[leÛe neslee. nsÛe les Meyo! Skeâe keâe}er ¢ee YeejleYetceerle yeesOeer Je=#eeÛÙee Meerle} ÚeÙesKee}er yegælJe Øeehle Pee}suÙee ieewleceeves DeefKe} peieeÛÙee Yetlecee$eeÛÙee oÙesves õJetve peeTve nsÛe Meyo GÛÛeej}s nesles keâer, ‘‘efYe#etvb ees! pee oMeefoMeebme pee efve Dece=leòJeeÛee ne Meerle} mebosMe osTve YeÙelehle efpeJeebme Meebleer Åee!’’ lesÛe Meyo ne ceew}Jeer DeeheuÙee cegme}ceeveebme meebiele Deens. heCe lÙee ‘efYe#etb’Ûes les peeCes keâes"s? ¢ee ‘FceeveoejebÛes’ ns peeCes keâes"s? (9:345)

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 112

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 113



‘‘ieebOeeU ceb$eer, heg{ejer DeeefCe Je=òehe$es Ùeebveer meOÙee DeeheuÙee osMeyeebOeJeebÛes peerefJele, ceòee DeeefCe mevceeve jeKeCÙeele lÙeebvee Dee}s}s DeheÙeMe PeekeâCÙeemee"er DeeefCe cegme}ceeveebÛeer celes efceUefJeCÙeemee"er Skeâ veJeerve veeškeâ Ûee}t kesâ}s Deens. meyebOe efnbogmLeeve Fm}ececeÙe keâjCÙeeÛÙee heeefkeâmleeveer mebkeâšeheemetve DeeheuÙee osMeeÛes mebj#eCe keâmes keâjeJes ÙeemebyebOeer Skeâ DeJee#ejner ve yees}lee ØelÙeskeâ meYesletve ieebOeeU iešeÛes cegKeb[ vesn¤ kesâJeU efnbot jepÙeeÛÙee ceeieCeerJej šerkesâÛee Ye[erceej keâjerle Deensle. heeefkeâmleeveele Øeefleefove Ûee}}s}er efnbotbÛeer }tšceej, peeUheesU, nlÙee DeeefCe lesLes ‘nbme kesâ ef}Ùee heeefkeâmleeve, ceej kesâ }Wies efnbogmLeeve’ Ùee Iees<eCee keâjerle efveIeCeeNÙee meMeŒe efve mebIeefšle efcejJeCegkeâe Ùee YeÙeevekeâ OeeskeäÙeebhes#eener vesn¤bvee Deepe efnbot jepÙeeÛeer kesâJeU Iees<eCee neÛe Deehe}e cegKÙe Me$et Jeešle Deens! YeejleerÙe mebIejepÙeeefJe®æ cegme}ceeveebveer Ûee}efJe}suÙee Dee›eâceCeekeâ[s Yeskeâ[heCes og}&#e keâjCeejs vesn¤ DeeefCe lÙeebÛes Keesšs je°^Jeeoer keâeB«esmeer menkeâejer efnob t jepÙeeefJe®æ Dešerlešerves }{CÙeeÛÙee veeškeâer iepe&vee keâjerle Deensle. hebe[f le vesn¤ cees"Ÿee Ssšerves melele meebiele Deensle keâer efnob g jepÙeeÛeer Iees<eCee keâjCeeNÙeebvee MesJešer efnš}j cegme}esveerØeceeCes ogozJeer cejCe ÙesF&}. ns JeekeäÙe meebieleevee vesn¤ efJemejleele keâer efnbogmebIešveer he#eeleer} Meskeâ[es vesles YeejleerÙe mJeeleb$ÙeÙegæele Fb«epeebefJe®æ pesJne ØeeCeebÛeer ef#eleer ve yeeUielee neleer MeŒe IesTve }{le nesles, lesJne jepekeâejCeeÛÙee °erves heneÙeÛes lej ieebOeerpeer heeUCÙeele KesUle nesles DeeefCe vesn¤bÛee lej jepekeâerÙe pevcener Pee}s}e veJnlee. keâener efnbogmebIešveer vesles MeŒes efve JeOemlebYe lees[tve Dee}s Demetve YeejleerÙe mJeeleb$Ùeemee"er lÙeehewkeâer Skesâkeâeves Yeesie}s}s keâ° efve kesâ}s}e lÙeeie ne meJe& ieebOeerJeeoer

veslÙeebÛÙee keâ° efve lÙeeieeÛÙee yesjpesntvener DeefOekeâ Yejs}. hebef[le vesn¤ DeeefCe lÙeebÛÙee peeleerÛÙee keâeieoer jepÙeebÛÙee OecekeäÙeebveer ns efnbogmebIešveer vesles keâOeerÛe efYeCeej veenerle, efnbogjepÙeebÛÙee Goeòe OÙesÙeemee"er }{lee }{lee pej lÙeebvee DeheÙeMe Dee}s lej lÙeeÛes nesCeejs heefjCeece YeesieCÙeeme les meppe Deensle. heCe pej efnbot jepÙe mLeehevesle les ÙeMemJeer Pee}s lej efnbot jepÙeeMeer õesn keâjCeejs hebef[le DeeefCe lÙeebÛes efce$e ÙeebÛÙee owJeele keâeÙe ef}efn}s}s Demes} ÙeeÛeener lÙeebveer efJeÛeej keâjeJee. ns Keesšs je°^Jeeoer meebieleele keâer efnbot jepÙeeÛeer ceeieCeer ner peeleerÙe, cetKe&heCeeÛeer, ceOÙeÙegieerve Oeeefce&keâ keâuhevee Demetve leer ceeveJepeeleerÛÙee Øeieleer}e ceejkeâ Deens. efnbot jepÙeeÛeer DeMee Øekeâejs efveboe keâjCeejs ns hebef[le efnbot jepÙe cnCepes keâeÙe les cee$e keâOeerÛe mecepetve Iesle veenerle efkebâJee meebielener veenerle. Demes Deme}s lejerner Jeeoekeâefjlee DeeheCe Oe¤ve Ûee}t keâer efnbot jepÙe ner ceeieCeer JeeF&š Deens ceie neÛe efvekeâ<e }eJe}e lej cegefm}ce jepÙeeÛeer ceeieCeerner eflelekeâerÛe efveboemheo veener keâe? cegme}ceeveebveer heeefkeâmleeve ceeieleevee pesLes cegme}ceeve yengmebKÙe Deensle les ØeebleÛe ceeefiele}s vee? cet}Yetle leòJeebÛÙee iehhee ceejCeeNÙee ns hebef[lee, Fm}eceer jepÙeeÛeer leer peeleerÙe ceeieCeer ceele=YetceerÛes legkeâ[s keâ¤vener legcner keâMeer mJeerkeâej}erle? leer peeleerÙe ceeieCeer cetKe&heCeeÛeer Deens Demes cnCetve legcner efle}e vekeâej keâe efo}e veener? cegefm}ce jepÙeeÛeer leer ceeieCeer ceeveJepeeleerÛÙee Øeieleer}e kesâJeU ceOÙeÙegieeleÛe veJns lej DebOeejÙegieele vesTve šekeâCeejer Deens ns lÙeebveer lÙeebÛÙee ØelÙe#e ke=âleerves efmeæ kesâ}s Deens vee? Ùee cegefm}ce jepÙeeÛÙee ceeieCeerefJe®æ legcner keâesCeleerner }{eF& kesâ}er veener. SJe{sÛe veJns lej DeKeb[ YeejleeÛes oesve legkeâ[s keâjCÙeeÛÙee Deebi}es cegefm}ce keâše}e legcner neleYeej }eJe}e DeeefCe SKeeÅee DeefleLeerÛes ÛeneÛee keâhe osTve pemes Deeveboeves Jeeiele keâjeJes lÙeeØeceeCes legcner cees"Ÿee meceejbYeeves cegme}ceeveebvee heeefkeâmleeve efo}sle. pemes legcner Deelee cnCelee lemes oes<e efnob t jepÙeele Deensle Demes ie=nerle Oe¤vener legcner lÙee efnob t jepÙee}e keâesCelÙee leeW[eves efJejesOe keâjlee? De}eryebOetÛb Ùee meeneÙÙeeves DeHeâieeefCemLeeveÛÙee Deceerje}e YeejleeÛes MensveMene yeveefJeCÙeeÛee keâš ieebOeeRveer kesâ}e veJnlee keâeÙe? efnbot mebmLeeefvekeâebÛee hejeYeJe keâ¤ve meercesJejer} šesàÙeebÛÙee meeneÙÙeeves nwõeyeeoÛee efvepeece efou}er efpebketâve YeejleeÛee MensveMene Pee}e lej lÙeeÛes les jepÙe ceer mJejepÙeÛe mecepesve Demes 1940 mee}er ieebOeeRveer hegve:hegvne ef}efn}s efve meebefiele}s veener keâeÙe? cnCepes ieebOeeRvee he"eCeer jepÙe DeLeJee efvepeeceer jepÙe ns mJejepÙe Jeešles. heCe efnbot jepÙe ns cee$e legcne}e peeleerÙe, Skeâleb$eer, Deje°^erÙe Demee Meehe Jeešlees! legcner heg{s meebielee keâer Deveskeâ Deefnbot DeuhemebKÙe ÙesLeer} veeieefjkeâ DemeuÙeeves Ùee osMee}e efnbogmLeeve DeeefCe efnbot jepÙe cnCelee ÙesCeej veener. ceie Deelee meebiee keâer pÙee jepÙeeble efnbot, ef¡e§eve, heejMeer Deeoer }eskeâ jenle Deensle lÙee veJÙee cegefm}ce jepÙee}e legcner meJe&peCe DeeefCe efJeMes<ele: ieebOeerpeer melele me}ece keâ¤ve lÙeeÛee heeefkeâmleeve cnCepes heefJe$e Fm}eceer jepÙe cnCetve keâeb ieewjJe keâjerle Deenele? pÙee osMeele pÙee }eskeâebÛeer

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 114

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 115

8. Keje ØeMve DeKeb[ efnbogmLeeve keâer DeKeb[ heeefkeâmleeve?

(lee}eryeeveeleer} Fm}eceer DeeflejskeäÙeebveer, leesHeâe cee¤ve yegæcetleea Heâes[uÙee. cetelf e&hetpekeâebÛee DeeefCe cetleeAÛee veeMe, nsÛe Fm}eceÛes OÙesÙe Deens. lÙeebvee meeje Yeejle Fm}eceÛÙee efnjJÙee }ešsKee}er yeg[Jetve šekeâeÙeÛee Deens. ¢ee Fm}eceer ØeJe=òeerJej vescekesâ Yee<Ùe keâjleevee [e@. Deebyes[keâj cnCeleele (Pakistan 296) :- cegefm}ce kesâJeU efpeneoÛeer Iees<eCeeÛe ke⤠Mekeâleele Demes veener. efpeneo ÙeMemJeer keâjCÙeemee"er les efJeosMeer cegefm}ce meòes}e Deecebef$ele ke⤠Mekeâleele. efkebâJee efJeosMeer cegefm}ce meòesves efpeneo hegkeâejuÙeeme lÙeebvee meeneÙÙe ke⤠Mekeâleele.)

yengmebKÙe Jemleer Demes} lÙeebÛÙee veeJeeves lees osMe DeesUKeeJee, ns leòJe je°^mebIeeves ceevÙe kesâ}s Deens vee? lemesÛe legke&âmleeve, ye}gefÛemLeeve, DeHeâieeefCemLeeve ner veeJes GÛÛeejleevee lÙee osMeeblener keâener DevÙe OeceeaÙe DeuhemebKÙe Deensle ÙeeÛeer peeCeerJe legcne}e veJnleer keâeÙe? ceie efnbogmLeeve DeeefCe efnbot jepÙe ns Meyo Sskeâleevee Ùee GÛÛeejleevee efJebÛet ÛeeJeuÙeemeejKes legcner keâe Deesj[lee? Demes Deveskeâ Dee#eshe Demeleeveener legcner heeefkeâmleeve ceevÙe kesâ}s DeeefCe lÙeeÛes meceLe&vener Ûee}efJe}s Deens ÙeeÛes keâejCe jòeâheele keâer heeefkeâmleeve ne hesÛe pesJne legceÛÙeeheg{s he[}e lesJne jòeâheele šeUCÙeemee"er legcner heeefkeâmleeve}e ceevÙelee efo}er. ner Kejer keâejCeceerceebmee legceÛÙee ke=âlÙeeÛes meceLe&ve ve keâjlee G}š legceÛee efveboemheo efYe$esheCeeÛe mhe° keâjCeejer Deens. ner melÙe efmLeleer Lees[er yeepet}e "sJetve Deecner legcne}e efJeÛeejlees keâer GÅee legceÛÙeeheg{s jòeâheele keâer efnbot jepÙe Demee hesÛeØemebie Dee}e lej legcner ÙeeÛe vÙeeÙeeves jòeâheele šeUCÙeemee"er efnbot jepÙe ceevÙe keâjCÙeeme mebceleer Åee} vee? efnbog celeoejebvee ceer hegvne Skeâoe menœeJesUe mhe°heCes metÛevee oslees keâer Ùee KeesšŸee je°^JeeÅeebvee pej legcner meòeeYeü° kesâ}s veener lej ne ieebOeeU efnboerJeeo Yeejleeleer} cegme}ceeveebvee mewvÙe, Deej#ekeâ DeeefCe jepÙekeâejYeejeleer} cenòJeeÛÙee peeiee osF&} DeeefCe pÙeeJesUer Ûeejer efoMeebveer yeensjÛes cegme}ceeve YeejleeJej Dee›eâceCe keâjleer} lesJne ns ceeskeäÙeeÛÙee mLeeveer vesce}s}s cegme}ceeve Deeletve DeÛeevekeâ G"eJe keâ¤ve Ùee DemeeJeOe ieebOeerJeeoer mejkeâej}e heoÛÙegle keâ¤ve ¢ee YeejleeÛes DeKeb[ heeefkeâmleeve keâjleer}! ne Oeeskeâe }#eele IesTve Deelee legcne}e oesve he#eebleer} veJns lej oesve efJeÛeejmejCeerleer} Skeâ hemeble keâjeÙeÛeer Deens. YeejleerÙe jepÙe keâer efnbot jepÙe ne Keje ØeMveÛe vemetve cegKÙe ØeMve Deens Fm}eceer jepÙe keâer efnbot jepÙe, DeKeb[ efnbogmLeeve keâer DeKeb[ heeefkeâmleeve? DeMee heefjefmLeleerle kesâJeU efnbogmebIešveer efJeÛeejOeejeÛe Ùee osMeeÛes j#eCe keâ¤ve ÙesLes efmebOegheemetve mesletyebOeeheÙeËle hegvne DeKeb[ efnbogmLeeve efvecee&Ce ke⤠Mekesâ}.’’ (7:510) 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 116

9. Deefnbot DeuhemebKÙeebkeâeÛes DeefOekeâej

(cegme}ceeveebÛes }ebiet}Ûee}ve meeJejkeâjebvee ceevÙe veJnles. heCe meceeve DeefOekeâejebyeö} lÙeebÛee Dee«en neslee. meeJejkeâjebÛÙee mebkeâuhevesleer} je°^ele cegemf }ceebmee"erÛes DeefOekeâej...) pesJne Skeâoe efnob cg enemeYesves ‘Skeâe ceeCemeeme Skeâ cele’ DeeefCe ‘iegCeJeòesvegmeej meeJe&peefvekeâ mesJeebceOÙes ØeJeMe’ ¢ee leòJeebÛee mJeerkeâejÛe kesâJeU kesâ}e Demes veJns; lej lÙee}e meceLe&vener efo}s DeeefCe cet}Yetle DeefOekeâej efve keâle&JÙes, peeefle (JebMe) efkebâJee Oece& ¢ee Øekeâejs keâme}eÛe YesoYeeJe ve keâjlee meceeveÛe (mecelesÛÙee leòJeeJej) ceeveuÙeeveblej, Deelee hegvne, DeuhemebKÙeekeâebÛÙee DeefOekeâejebÛee Gu}sKe keâjCesner leòJele: DeveeJeMÙekeâÛe kesâJeU Deens Demes veJns; lej DeelceefJemebielener Deens. keâejCe, lemes keâjCes; ns peeleerÛÙee DeeOeejeJej DeuhemebKÙeebkeâ efve yengmebKÙeebkeâ Ùee oesIeebÛesner Denbkeâej ÛesleefJeCÙeeme ØeJe=òe keâjer}. JÙeeJeneefjkeâ jepekeâerÙe OeesjCeerheCeeÛeer DeeJeMÙekeâlee cnCetve DeeefCe DeeheuÙee Deefnbog osMeyeebOeJeebÛeer mebMeÙeefheMeeÛÛeeÛÙee hekeâ[erletve megæe cegòeâlee JneJeer, DeMeer efnbogmebIešveJeeÅeebÛeer FÛÚe DemeuÙeecegUs DeuhemebKÙeebkeâebÛÙee Oeeefce&keâ, meebmke=âeflekeâ efve Yeeef<ekeâ vÙeeÙÙe DeefOekeâejebÛeer ØelÙeeYetefle efve:mebefoiOe mhe°heCes osCÙeemener Deecner efmeæ Deenesle cee$e Deš FlekeâerÛe keâer keâener Pee}s lejer, keâMeener efve keâesCelÙeener heefjefmLeleerle yengmebKÙeekeâebÛÙee DeMeeÛe vÙeeÙÙe meceeve DeefOekeâejebJej Dee›eâceCe efkebâJee lÙeebÛee mebkeâesÛe efkebâJee lÙeebÛeer efvejeke=âefle Keb[ve- ner nesleeÛe keâecee veÙesle. ØelÙeskeâ DeuhemebKÙeebkeâebvee, DeeheeheuÙee ceg}ebvee, mJele:ÛÙee ceele=Yee<esletve efMe#eCe osCÙeemee"er JesieàÙee MeeUe keâe{lee Ùesleer}, Oeeefce&keâ efkebâJee meebmke=âeflekeâ mebmLee keâe{lee Ùesleer} DeeefCe lÙeemee"er MeemekeâerÙe Devegoeves Ieslee Ùesleer}- heCe Demes Devegoeve meeceeF&keâ keâes<eeieejele lÙeebÛÙeekeâ[tve efouÙee peeCeeNÙee keâjebÛÙee ØeceeCeeleÛe vesnceer efceUt Mekesâ}. efve nsÛe leòJe yengmebKÙeebkeâeÛÙee efJe<eÙeelemegæe DeLee&leÛe DeMeeÛe jerleerves }eiet Demes}. ¢eeÛÙeener Yejer}e ØelÙeskeâer Skeâ cele Ùee efveYexU je°^erÙe leòJeeJej Deme}s}er mebÙegòeâ celeoej mebIe Deme}s}er jepÙeIešvee ve DeeOeejlee, peeleJeej efJeYeeieCeerÛes leòJe ceeve}s lejer pÙee DeuhemebKÙeekeâeÛÙee efJeYeòeâ celeoejmebIe efve jeKeerJe ØeefleefveOeermebKÙee heeefnpes Demes} lÙeebvee leer efceUs}; cee$e kesâJeU lÙeebÛÙee mebKÙesÛÙee ØeceeCeele ~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 117

DeeefCe ¢eeÛe DešerJej keâer }eskeâmebKÙesÛÙee ØeceeCeele ÙeLeeØeceeCe ØeefleefveOeerlJeeÛÙee yengmebKÙeebkeâebÛÙee DeefOekeâejebÛeer neefve nesCeej veener. (7:284) 

10. pee Pegbpe!

(heefjÛeÙe : jlveeefiejerÛÙee le®Ce efnbog ceb[U ¢ee ›eâebefleØeJeCe mebmLesmee"er nW heo jÛe}W.) (peeefle : YetheefleJewYeJe) (Ûee} : Yetheleer KejW leW JewYeJe) efvepepeeefle-ÚUeves ùoÙe keâeb ve leUceUleW? legefcn le®Ce efMejeblegefve jòeâ veJeW meUmeUleW nW veJeW jòeâ lees efJepesngveer hesšeJeW ce=lÙetefme legcner iee"tve yeUW YesšeJeW ceie cegkegâš Deehe}e keâesCeer Heâesef[}e? efnbotbÛee PeW[e keâesCeer ~ leesef[}e? DeeMesÛee Debkegâj keâesCeer ~ ceesef[}e ? ns efÛeblegefve efÛeblegefve ›egâæ DeemeJeW peUleeR efoveje$eer [esàÙeebletefve keâeb ve js ieUleeR? ¢ee YeejleYetmleJe mecejjbieCeer ies}s ¢ee efÛeblesves yeng Jeerj }{gefveÙee ces}s kegâefCe Ieesj ÙeeleveebefÛeÙee efÛelesJeefj peU}s kegâefCbe Heâeme ieàÙeemeer }eieleeefn vee {U}s lÙee lÙeebÛÙee DehegNÙee FÛÚe ~ ¢ee #eCeer legcnebefme yeenleer nekeâe ~ Heâes[gveer keâe Sskegâ Ùesleer keâesCee ~ Ùeeblegveer peefj Ùesefle lejer js T" keâesCe pees lees let Ies keâjer efMeje pee Pegbpe hegjJe lees nslet - jlveeefiejer, 1926 (8:143) 

}ebiet}Ûee}ve veener! meceeve nkeäkeâ efceUleer}!!

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 118

~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 119

11. efnbogOece&- efnboglJe

12. efnbot keâesCe?

efnboglJe ns keâener efnbogOece& ÙeeÛÙeeMeer meceeveeLe&keâ veJns efkebâJee efnbogOece& nener Meyo ‘efnbogFPece’ MeyoeMeer meceeveeLe&keâ veener. efnboglJe cnCepes efnbogOece&, efve ns oesvner cnCepes meveeleveer hebLe Demes mecepeCÙeeÛÙee ognsjer Ûegkeâerves DeeheuÙee meveeleveer veme}suÙee yebOetvee meenefpekeâÛe jeie Ùeslees; lÙeecegUs lÙeebÛÙeeceOeer} keâener Deuhe }eskeâebÛÙee neletve G}š ogmejer Skeâ DeelceIeelekeâer Ûetkeâ keâjCÙeele Ùesles; leer Ûetkeâ cnCepes ner Jejer} mecepetle Yeüecekeâ keâMeer Deens ns peieeÛÙee efveoMe&veeme DeeCetve leer ve° keâjCÙeeÛes mees[tve osTve; ns ogmeNÙee šeskeâeÛes }eskeâ vescekesâ lÙeebÛÙee G}š peeTve ØelÙe#e mJele:Ûes efnboglJe veekeâeefjle jenleele. Deecne}e DeMeer DeeMee Deens keâer, DeeceÛeer JÙeeKÙee oesvner he#eebÛÙee }eskeâebÛÙee ceveeceOÙes keâener efkebâleg "sJeCeej veener. lÙeeÛeØeceeCes ner JÙeeKÙee melÙe efmLeleerÛÙee heeÙeeJej jÛe}er iesuÙeecegUs DeefKe} efnbot meceepeeceOeer} mecebpeme }eskeâ leer ceevÙe keâjleer}. (7:57)

DeeefmebOegefmebOegheÙeËlee ÙemÙe YeejleYetefcekeâe ~ efhele=Yet: hegCÙeYet§ewJe me Jew efnbogefjefle mce=le: ~~



~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 120

efnbog ne Meyo efnbogmebIešveeÛee kesâJeU heeÙeeÛe nesÙe. lÙeecegUs lÙee MeyoeÛee DeLe& pÙee ceeveeves JÙeehekeâ Jee DeekegbâefÛele, yeUkeâš Jee ef{}e, efÛejbleve Jee ÛebÛe} lÙee ØeceeCeeleÛe lÙee heeÙeeJej GYeej}s}W nW efnbogmebIešveeÛeW ØeÛeb[ yeebOekeâece JÙeehekeâ, Yekeäkeâ, efškeâeT "jCeejW Deens. Jeso ¢ee Oece& «ebLeeheemetve lÙeeÛes DevegÙeeÙeebÛeW veebJe Jewefokeâ nW pemeW he[}W, yegæ Ùee veebJeeJe¤ve lÙee Oeeefce&keâ DevegÙeeÙeebÛeW veeJe pemes yeewæ, efpeveceleeÛÙee DevegÙeeÙeebÛeW pewve, veevekeâeÛÙee Oece&efMe<ÙeebÛeW veebJe pemeW efMeKe, efJe
~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 121

Deenesle. ceie Deecner efnbog veener keâeR keâeÙe? leer Mebkeâe ÙeecegUsÛe Deieoer GLeU "jles. DeeceÛÙee efnbotbveer meeNÙee he=LJeerJej pejer GÅee Jemeenleer mLeeefheuÙee lejer lÙeebÛÙee ØeeÛeerve, hejbhejeiele, peeleerÙe efve je°^erÙe hetJe&peebÛeer efhele=Yet DeMeer ner YeejleYetceerÛe DemeCeej. ‘‘hetCÙeYet’’ Ûee DeLe& Fbefi}Me ‘nes}er}B[’ ¢ee Meyoeleer} DeLe& nesÙe. pÙee Yetceerle SKeeÅee Oecee&Ûee mebmLeehekeâ $e+ef<e, DeJeleej Jee Øesef<ele (hewiebyej) Øekeâš}e, lÙee Oecee&me GheosefMelee Pee}e, lÙeeÛÙee efveJeemeeves lÙee Yetceerme Oece&#es$eeÛeW hegCÙelJe Dee}W, leer lÙee Oecee&Ûeer hegCÙeYet. peMeer pÙetbÛeer Jee ef¡e§eveebÛeer he@}smšeFve, cegme}ceeveebÛeer DejsefyeÙee. DeMee DeLex ne hegCÙeYet Meyo Jeehej}s}e Deens. vegmelÙee heefJe$eYetceer Ùee DeLeea veJns. efhele=Yet efve hegCÙeYet MeyoebÛÙee ¢ee heeefjYeeef<ekeâ DeLeea, ner DeeefmebOegefmebOeg YeejleYetefcekeâe pÙeeÛeer pÙeeÛeer efhele=Yetefce DeeefCe hegCÙeYetefce Deens lees lees efnbog! efnoglJeeÛeer ner JÙeeKÙee efpelekeâer Ssefleneefmekeâ eflelekeâerÛe DeepeÛÙee JemlegefmLeleer}e Deieoer Oe¤ve Deens. leer efpelekeâer melÙe eflelekeâerÛe F° Deens, efpelekeâer JÙeehekeâ eflelekeâerÛe JÙeeJele&keâner Deens. me¢eeõer : ces 1936 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 122

13. efnbog cegme}ceeve mebJeeo

(heefjÛeÙe : jlveeefiejer ÙesLeer} DeefKe} efnbog ceb[Uemee"er ne mebJeeo mJeeleb$ÙeJeerj meeJejkeâjebveer jÛe}e. ‘legcner DeecneR mekeâ} efnbog yebOegyebOeg’ ¢ee efnbotÛÙee Skeâlee ieeveeveblej ne mebJeeo nesle Demes.) (peeefle : YetheefleJewYeJe) he. efnbog : Skeâerme ceevÙe Jne heeÙe Oeefjlemes legceÛes ~ nW efnbogmLeeveefÛe efnbog cegme}ceeveebÛes ~~OeÇg.~~ cegme}ceeve : osMeemeer efnbogmLeeve Depegefvener cnCemeer : DeeefCe Skeâer keâjCÙee heeÙe DeecegÛes Oeefjmeer ~~ he. efnbog : neb! Ûegkeâ}es!! efnbogmLeeve veece osMeeÛeW ~ Fme}eceleJeleve Jee cnCet ®Ûes leefj meeÛes ~~ cegme}ceeve : efnboerme "ej ceejeJeW (he. efnbog:- ceevÙe peer) Got&efme cee$e yees}eJes (’’-’’) veeiejer ef}efheme mees[eJeW (’’-’’) he. efnbog : keâ® meebiee leW leW yebOeg legcner ØesceeÛes ~ Skeâerme ceevÙe Jne heeÙe Oeefjlemees legceÛes ~~1~~ cegme}ceeve : MegæerÛeW hejbleg yeb[ DeeOeeR cees[eJeW ~ og. efnbog : heefj yeešefJeCÙeeÛeW cee$e legcner mees[eJeW ~~ cegme}ceeve : ‘heefj’ DeeefCe ‘pejer lejer’ DeMee Dešer keâesCeeMeer ~ Iee}Meer iee" ner Demes cegme}ceeveebMeer ~~ he. efnbog : neb! Keeve! YeeF& neb! #ecee keâje meensye ~ ns Yeeb[KeesjerÛes efnbogmebIešCe hesJe ~~ cegme}ceeve : keâ®b cegme}ceeve efnbotbÛes ~ (he. efnbog- ceevÙepeer) keâ® vekeâe efnbog cegme}ceeveebÛeW (’’-’’) keâ® vekeâe Megæ Yeü°ebÛes ~ (’’-’’) he. efnbog : keâceefJeCeW ve cegefUb ieceefJeCeW yeÇero efnbotbÛeW ~ Skeâerme ceevÙe Jne; heeÙe Oeefjlemees legceÛes ~~2~~ ~ Fm}ece DeeefCe efnboglJe ~ 123

og. efnbog : heefj heUJegveer vesleer efnbog ceg}er pes og° ~ cegme}ceeve : efyeIe[s} Sefkeâ peefj keâe{Meer} leer iees<š ~ he. efnbog : veefÛe keâeshe keâje efceÙÙeepeer cetKe& ns }eskeâ ~ heUJeeÛe heeefnpes lejer ceeefPener }skeâ ~~ cegme}ceeve : ce}yeejer mJesÛÚsvesÛe efnbog yent yeešs ~ he. efnbog : neb Skeâ kegâ"smee peje heeref[}e Jeešs ~~ og. efnbog : keâesnešeceepeer efnbog "ej yeng Pee}e ~ he. efnbog : ne YÙee[ efnbog keâeb cee® osle ogmeNÙee}e ~ cegme}ceeve : DeeefCe keâ}keâòÙeemeer cegme}ceeve yeng ces}e ~ he. efnbog : ne DelÙeeÛeejer efnbog ceejer ogmeNÙee}e ~ cegme}ceeve : Keef}Heâeefme ceeefve ieg® cegme}ceeve peW jepÙe ~ he. efnbog : lees Deecnebmeer yeeheengefve cnCegveÛeer hetpÙe ~~ cegme}ceeve : ‘cegm}erce jepÙe keâ®b peieer’ meebielees Oece& ~ he. efnbog : les legefcnÛe keâje nes efnbog peeefCe vee cece& ~~ cegme}ceeve : JeeÅeemeer legceÛÙee Heâes[e ~ (he. efnbog -ceevÙepeer) ieesJeOee ve njkeâle hee[e ~ (’’-’’) legcner cetefle& eflelegkeäÙee Heâes[e ~ (’’-’’) og. efnbog : (he. efnbotme) ceevÙepeer! ceevÙepeer! keâeÙe KegàÙee SkeâerÛes nW hegjW ØeoMe&ve legPÙee veerÛe keä}wyÙeeÛeW ~~ (heefnuÙee efnbot}e {keâ}tve Iee}Jetve heg{s cnCelees) nW hene yebOeg legefcn cegme}ceeve les meejs ~ heefj yebOegmece pejer Jne} Øesce keâjCeejs ~~ DevÙeesvÙe efnleLeeA lejer Ie[t Åee Skeâer ~ De[Jegefve Oeje peefj nerÛe Ûee}g Åee veskeâer ~~ peefj Ùee} lejer mebiesefÛe, veelejer Deecner ~ Skeâšs }{gefveefn efpebkegâ Ùegæ heefjCeeceer ~ efpebkeâ}W MekeâentCeebefme ~ efpebefkeâ}W pÙeebveer ~ Deewjbie DeeefCe DeHegâpegu} efJeæ veKejebveeR ~~ les efnbog legÛÚ letb keâejs ~ mecepemeer efomelee ve Keb[ cesIeeÛee ~ Ùespe meer JeeoUer Pees[ JeerpeebÛeer ~ js pemeer menmeeefÛe JeeoUW G"gefve efnbog MeewÙee&Ûeer ~ yeg[efJeefle} keâef}Ùegiee me=ef° Ieefšle melÙeeÛeer ~~ -jlveeefiejer (8:153)  ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 124

hejbheje DeeefCe veJelee

1. mebmke=âleerj#eCeeÛee Keje DeLe& 2. oesve Meyoeble oesve mebmke=âleer 3. Œeer 4. kesâcee}heeMee

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 125

1. mebmke=âeflej#eCeeÛee Keje DeLe&

2. oesve Meyoeble oesve mebmke=âleer

(pegvÙeele}s Ûeebie}s IÙeeJes, JeeF&š les mees[eJes. Oece&«ebLe JeboveerÙe-hetpeveerÙe Demeleer}, heCe Deepe DevegkeâjCeerÙe veenerle, DeeÛejCeerÙe veenerle. Deepe keâmeb JeeieeÙeÛeb ÙeeÛeb ceeie&oMe&ve yegæerJeeo keâjs}, Oece& veJns!)

(Dehe-šg-[sš, DeÅeleve jenCes ner ÙegjesefheÙeveebÛeer mebmke=âleer, lej keâe@chÙegšjÛeer hetpee keâjCes ner Deehe}er mebmke=âleer. Oece&«ebLeele De[keâCÙeeÛÙee Je=òeerÛee efnbotbveer lÙeeie kesâ}e heeefnpes DeeefCe Dehe-šg-[sš, DeÅeleve Pee}s heeefnpes.)

mebmke=âeflej#eCeeÛee Keje DeLe&, ØeeÛeerve keâeUer JesUesJesUer pÙee pÙee G}šmeg}š ØeLee lÙee keâeUÛÙee %eevee%eeveeØeceeCes ‘‘mebmke=âle’’ JeešuÙee lÙee meeNÙeebÛeer leMeerÛÙee leMeer hegvejeJe=efòe keâjCes, lÙee ¤ef{ Deepe JÙeLe& Jee efJeef#ehle Jee efJeIeelekeâ "jle DemeuÙee lejerner lÙee leMeeÛe Ûee}t "sJeCes, ne veJns. peer JesokeâeUÛeer ¤ef{ efkebâJee DeeÛeejelcekeâ Oece& Deepe efJe%eeveeÛÙee efoJÙelej ØekeâeMeele meceepeIeelekeâ jesieeCetbveer }[ye[}s}e efomelees leer ¤ef{ Jee DeeÛeej DeepeÛÙee mebmke=âleerle ve cees[lee og
ÙegjesheceOÙes Jee Decesefjkesâle Deepe DeeheCe heeÙe šekeâuÙeeyejesyej DeeheuÙee keâeveeJej pej keâesCeÛee meJeËkeâ<e Meyo he[le Demes} lej lees ‘Dehed-šg-[sš’ ‘DeÅeÙeeJeled’ ne nesÙe. DeieoeR Ùe:keâef§eled yetšhee@ef}MeÛeer [yeer DeeheCe efJekeâle IÙeeJeÙeeme ies}es lejer ogkeâeveoej Ûeškeâve DeeheuÙee}e meebies} keâer, ‘nerÛe [yeer IÙee jeJemeensye!’ ‘keâeb, nerÛe keâeb?’ DemeW efJeÛeejleeÛe lees Gòejs}, ‘keâejCe, ner Deieoer Dehed-šg-[sš Deens yeIee!’ efMebhÙeekeâ[s ies}es lej Meš&Ûee, keâesšeÛee, peeefkeâšeÛee, hees}keäÙeeÛee, }nbiÙeeÛee-Deveskeâ Ieeš oeKeJetve lÙeeleuÙee lÙeele Gòece efve «ee¢e cnCetve pees Ieeš lees heg{s keâjer} lees lemee Gòece efve «ee¢e keâeb Deens lÙeeÛeeR meejeR keâejCeW Skeâe Meyoele JÙeòeâefJeCÙeemleJe lees Pešdkeâve Godieejs}. ‘Deieoer Dehed-šg-[sš! Deieoer DeÅeÙeeJeled!’ Gòece Ùeb$e cnCepes Dehed-šg-[sš Ùeb$e; keâesCeÛÙeener efJe<eÙeeJejer} hegmlekeâeble Gòece hegmlekeâ cnCepes pes Dehed-šg-[sš Demes} les. Dehed-šg-[sš Jes<e, Dehed-šg[sš ceeefnleer, DeÅeÙeeJeled meesÙeer- cnCepes lÙee lÙee heoeLee&leer} meJeexlke=â° Øekeâej! pees ceveg<Ùe Dehed-šg-[sš veener leesÛe DepeeieU. ne DeÅeÙeeJeledheCee, Dehed-šg-[sšheCee lÙeebÛÙee yegšeÛÙee yeboeheemetve lees JeerpeefoJÙeeÛÙee yešveeheÙeËle efpeLes efleLes Dee{Utve Ùeslees. lÙeebÛÙee keâe}ÛÙee yebogkeâerhes#ee DeepeÛeer mejme, keâe}ÛÙee efJeceeveehes#ee DeepeÛes mejme, }b[veÛÙee Ùee šeskeâeÛÙee Kees}erle yemetve les hejJee }b[veÛÙee lÙee šeskeâeÛÙee Iejeleer} yeme}suÙee ceveg<ÙeeMeer yees}t }eie}s. lej Deepe les }b[veÛÙee lÙeeÛe Kees}erle yemetve Decesefjkesâle yeme}suÙee ceveg<ÙeeMeer otjOJeveerves yees}les. keâe} les lÙeeÛe }b[veÛÙee Kees}erletve mkeâe@š}b[ÛÙee Iejele efce$eekeâ[s leeW[ keâ¤ve mekeâeUÛee yeepeejYeeJe efJeÛeejleele DeeefCe }iesÛe leeW[ JeUJetve cegbyeF&le yeme}suÙee De[lÙeeme mekeâeUÛes mekeâeUer les keâUefJeleele! Demee lÙeebÛee ‘Deepe’ lÙeebÛÙee ‘keâe}’ÛÙeeheg{s meejKee OeeJele Deens; ‘keâe}’ ceeies he[le šekeâeT yevele Deens. lÙeebÛee ØelÙeskeâ ‘Deepe’ ‘keâe}ÛÙee’ntve Flekeâe DeefOekeâ mecebpeme, mekeâme, mejme, "jle Deens keâer, lÙeebÛee ‘keâe}JejÛee’ efJeÕeeme {Utve ‘Deepe’ JejÛe De{UheCes yeme}s}e Deens; Flekeâe



~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 126

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 127

De{U keâer, ØemlegleÛÙee ÙegjesheDecesefjkeâve peerJeveeÛeW, mebmke=âleerÛeW, ØeJe=òeerÛeW cegKÙe }#eCe pej keâesCeÛÙee Skeâe Meyoele DeheJeeo Jepee Iee}tve JÙeòeâefJe}W peele Demes} lej leW lÙee DeÅeÙeeJeled Dehed-šg-[sš ÙeeÛe Meyoele nesÙe. ØemlegleÛÙee Ùegjeshe Decesefjkeâve mebmke=âleerÛeW efJeMes<eveece Deens- Dehed-šg-[sš DeÅeÙeeJeled !! heCe DeeheuÙee efnbogje°^ele Deepener DeeceÛÙee ceveesYetceerle Kees} Kees} heeUWcegUW Keghemetve peer meeNÙee peerJeveeme JÙeeheerle Hewâ}eJe}s}er Deens lÙee mebmke=âleerÛeW lemeW cegKÙe }#eCe pej keâesCeÛÙee Skeâe Meyoele meebieeJeÙeeÛes Pee}W lej leW pÙee Meyoele meebielee ÙesF&} lees Meyo cnCepes ‘ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ’ neÛe nesÙe! DeÅeÙeeJeledÛÙee, Dehed-šg-[sšdÛÙee Deieoer G}š! keâesCeÛeerner Jemleg, Ûee}, OeešCeer, štce, «ebLe, %eeve, meJeexlke=â° keâeb Deens cnCetve Ùegjesehf eÙeveeme efJeÛeejleeÛe lees pees Peškeâve Skeâe Meyoele meebies} keâer, leer DeÅeÙeeJele Deens cnCetve, lemeWÛe keâesCeleWner %eeve, «ebLe, štce, OeešCeer, Ûee}, megOeejCee «ee¢e keâeR De«ee¢e, ÙeesiÙe keâeR DeÙeesiÙe keâeb Deens ns "jefJeleevee leer Deepe GheÙegòeâ Deens, meesÙeerÛeer Deens, Øeieeflekeâejkeâ Deens keâeR veener, ceeieÛÙeentve mejme, mekeâme Deens keâeR veener ns peJeUpeJeU cegUerÛe ve heenlee heefnuÙee Oe[ekeäÙee}eÛe Deecner yengOee peW heent, peW efJeÛee¤, leW nW keâer, leer ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ Deens keâeR veener! DeeceÛÙee mebmke=âleerÛeW DelÙeble }eefpejJeeCeW Yet<eCe cnCetve Deecner pes yeÇero efcejefJelees leW nW keâer, Jesoele peW meebefiele}W Deens lÙeeÛÙeeheg{s Deecner iesuÙee oneheebÛe npeej Je<eeËle meeceeefpekeâ, jepekeâerÙe Jee Oeeefce&keâ efJeefOeefve<esOeele Jee keâewMeuÙeele jefleYejner heg{s mejkeâ}es veener! Ùegjeshe, ‘ceer keâe}ÛÙee heg{s Deepe ies}es keâeR veener, ØelÙener DeefOekeâ keâener efMeketâve DeefOekeâ MeenCee nesle Deens keâeR veener, yeeheentve meJeeF& efveIee}esÛe keâeR veener!’ cnCetve ngbkeâejerle Deens. Deecner meeOÙee ‘keâe}’ÛÙee lej jenesÛe heCe Ssefnkeâ ‘keâe}’ÛÙeener heg{s ies}es veenerÛe keâer veener, iesuÙee heebÛe npeej Je<eeËle DeefOekeâ MeneCes Pee}es veenerÛe keâeR veener, DemeW ngbkeâejerle Deenes! yeeheeme keâUle veJnleW, "eTkeâ veJnleW, leW ce}e keâUt }eie}W, lemeW keâener veJeerve efMekeâ}es lej ceie yeeheeÛeW yeeheheCe leW keâeÙece jeefn}W! ner DeeceÛeer Yeerefle! DeeceÛes hetJe&pe ef$ekeâe}%eeveer nesles ner DeeceÛeer Øeefle%ee! DeeefCe lÙeebvee peW "eTkeâ veJnleW leW ceer efMekeâ}es Demes ceeveCeW efkebâJee lemeW keâener efMekeâCeW cnCepes lÙeebÛÙee lÙee ef$ekeâe}eyeeefOele %eeveceòesÛee Gheceo&Ûe DemeuÙeeves DemeW heehe DeeheuÙee neletve kegâ"s Ie[le lej veenervee, lÙeebvee keâUle veJnleW DemeW lej ce}e keâener keâUt }eie}W veener vee, ner DeeceÛeer efÛeblee! Jesokeâe}er pÙee yew}iee[erle yemetve DeeceÛeer mebmke=âefle Ûee}}er nesleer lÙeeÛe yew}iee[erle yemetve Ùee Deeieiee[erÛÙee Ùegieelener leer j j j keâjerle Ûee}le Deens. ner DeeceÛeer ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ ØeJe=efòe DeepeÛeerÛe veener; lej lÙee ßegeflemce=eflehegjeCeebÛÙeener DeeOeerheemetve Deens, lÙeeveblejÛeer Deens, DeepeheÙeËle meejKeer Ûee}le Dee}s}er Deens. pevceeheemetve cejCeeheÙeËle, ieYee&Oeeveeheemetve DeblÙes°erheÙeËle pees pees DeeÛeej, efveyeËOe (keâeÙeoe), DeefYeØeeÙe, cevegmce=leermeejKÙee Deieoer DeeÅe mce=leerle meebefiele}e Deens lees lees DeeÛeej Jee efveyeËOe keâeb efnlekeâj Deens Jee DeeÛejCeerÙe Deens ÙeeÛeer efÛeefkeâlmee keâ¤ve veJns lej cegKÙele: DeeefCe yengOee ‘S<e Oece&: meveeleve:’ ner "ece

jepecegõe "esketâveÛe nesÙe. lees ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ Deens FlekeWâ SkeâÛe cenekeâejCe heg{W keâ¤ve! ‘}metCe keâeb KeeT veÙes’ lej lees keâesCelÙeener heefjefmLeleerle JewÅekeâÂ<šŸee efnleeJen Deens Jee veener ¢eeÛeer efÛeefkeâlmee ve keâjlee kesâJeU ‘S<e Oece&: meveeleve:’ Deens cnCetve! ‘efoJemee ce}cet$eeslmeie& GòejeefYecegKe keâjeJes heCe je$eer oef#eCeeefYecegKeÛe’ keâeb? ‘S<e Oece&mmeveeleve:’ Deens cnCetve! DeeceÛÙee heefnuÙee ßeerceeve ceveg jepe<eeaÛÙee jepeJešerheemetve lees MesJešÛÙee ßeerceble jeJeyeepeerÛÙee jepeJešerheÙeËle jepeJÙeJenejelener Deveskeâ cenòJeeÛÙee peeleerÙe Jee je°^erÙe ØeMveebÛes pes efveCe&Ùe efo}s ies}s les, leer iees° yeo}lÙee heefjefmLeleerle GheÙegòeâ nesleer keâeR veener ÙeeÛeer HeâejMeer efkebâJee cegUerÛe Heâes[ ve keâjlee kesâJeU nerÛe Skeâ "jerJe jepecegõe "esketâve nesle keâer ‘veJeW ke⤠veÙes; pegveW cees[t veÙes!’ efMeJeÚ$eheefle Jee Meent Ú$eheefle, heefn}s yeepeerjeJe efve MesJešÛes yeepeerjeJe ÙeebÛÙee ohlejeleer} Meskeâ[es efveCe&Ùehe$eebletve ns JeekeäÙe, meJe& efJeJeeo Kee[keâved yebo keâjCeeNÙee yeÇÿeJeekeäÙeeØeceeCes pesLes lesLes keâmeW Dee{Utve ÙesleW leW Fefleneme%eebme "eTkeâ DeensÛe. pegveW ve[t }eie}W, me[t }eie}W, cnCetveÛe pes Jeeo, ÙeeoJeer, mebkeâšW GlheVe Pee}eR les lees[CÙeeÛee efve leer efveJeejCÙeeÛee ØeMveebÛee efvehešeje hegvne Deehe}W leWÛe ‘pegveW cees[t veÙes, veJeW ke⤠veÙes’ ÙeeÛe met$eeves ÙegieesÙegieW kesâ}e iesuÙeecegUs leW pegveW DeefOekeâeefOekeâ ve[leÛe, me[leÛe, peW Ûee}}W Deens leW Lesš DeepeheeJesleeW! lejerner Deepemegæe mheMe&yeboer, jesšeryeboer, efmebOegyeboer ØeYe=efle pÙee meeceeefpekeâ ¤{eRveer efnbogmeceepe efKeUefKeUe efve ogOeKegUe keâ¤ve mees[}e Deens lÙee ¤ef{ lees[CÙeeÛee ØeMve efveIeleeÛe hegvne Deehe}s meveeleveerÛe veJnsle lej megOeejkeâ cnCeefJeCeejsner ¢ee ¤ef{me Jee lÙeebÛÙee GÛÛeešveeme ‘MeeŒeeOeej Deens keâe?’ ¢eeÛe Skeâe ØeMveeves JÙeeketâU neslmeeles «ebLeeJej «ebLe ef}nerle Deensle. MeeŒeeLee&Ûeer Sjb[eÛeer iegNneUeceeietve iegNneUs efJeÉlheefj<eoebletve Ûee}Jeerle Deensle. ceveg jepe<eeaÛee lees ‘S<e Oece&mmeveeleve:’ Meentjepe<eeaÛee lees ‘pegveW cees[t veÙes, veJeW ke⤠veÙes?’ DeeefCe DeepeÛÙee yeÇÿeßeeRÛee ne ‘Meem$eeOeej Deens keâeb?’ ns eflevner ie=nmLe pÙee SkeâeÛe cetUheg®<eeÛes Deewjmeheg$e Deensle lees heg®<e cnCepes ‘ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ’ neÛe nesÙe! KejesKej DeeceÛÙee efnbogmebmke=âleerÛeer hetJee&heej efJeefMe° ØeJe=efle keâesCeleer, }#eCe keâesCeleW, cenemet$e keâesCeleW leW Skeâe Meyoele, DeheJeeoeefo Jepee peelee JÙeòeâefJeCeW Demes} lej lees Meyo cnCepes ‘ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ’ neÛe nesÙe!!! DeepeÛÙee ÙegjesefheÙeve mebmke=âleerÛeW peW cegKÙe }#eCe ‘DeÅeÙeeJeled’ lÙeeÛÙee Deieoer G}š! les hetpekeâ ‘DeepeÛes’ Deecner ‘keâe}Ûes’! les veJÙeeÛes, Deecner pegvÙeeÛes! les ‘leepÙee’Ûes Yeesòesâ, Deecner ‘efMeàÙee’Ûes! Skebâojerle heenelee lÙeebÛeer mebmke=âefle DeÅeÙeeJeleer, DeeceÛeer hegjeleveer! Ùee DeÅeÙeeJeleer efve hegjeleveer mebmke=âleeRÛeeR DeepeÛeeR "Ukeâ GoenjCeW cnCetve pejer Deecner ÙegjesefheÙeve DeeefCe YeejleerÙe peeveheoebÛeeÛe efJeMes<e Gu}sKe kesâ}e Deme}e leer JeemleefJekeâ heenlee ne DeÅeÙeeJeledheCee efkebâJee hegjeleveheCee keâesCelÙeener Skeâe peeveheoeÛee Jee peeleerÛee DeheefjneÙe& iegCeOece& vemetve lees cegKÙele: Skeâe leòJeeÛee iegCe Deens. DeheefjJele&veerÙe Meyoefve‰ Oece& DeeefCe ØelÙe#eefve‰, ØeÙeesie#ece efve ØeÙeesieefmeæ efJe%eeve ÙeebÛÙee efYeVe ØeJe=òeeRÛeeR leeR efYeVe

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 128

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 129

veebJeW Deensle. pes pes Oece&«ebLe Deheew®<esÙe cnCetve mecepe}s ies}s lÙeebÛÙee lÙeebÛÙeele meeceeJe}s}er mebmke=âeflener menpeÛe DeheefjJele&veerÙe mecepe}er peeles DeeefCe pes }eskeâ lÙee Oece&«ebLeebÛeer meòee DeeheuÙeeJej Ûee}t osleele les ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâeÛes, Ùee hegjeleveheCeeÛes, yebos ieg}ece nesTve yemeleele. lÙee Oece&«ebLeebÛÙee Ûeekeâesjeryeensj lÙeebvee heeT}ner šekeâlee Ùesle veener. ns Oece&«ebLe pesJne ØeLece jÛe}s peeleele lesJne les yengOee keâesCeÛeer lejer Skeâ megOeejCee Ie[Jetve DeeCeCÙeemee"erÛe jÛe}s}s Deme}s lejer DeeheuÙee mJele:YeesJeleer F&Õejer Dee%esÛeer ØeYeeJeU efcejJetve DeeheuÙee Meyoeme DeheefjJele&veerÙe, keâOeerner ve yeo}CeeNÙee efJeefOeefve<esOeebÛes mJe¤he les osle DemeuÙeecegUs les }JekeâjÛe YeeJeer megOeejCesÛes keâós Me$et yeveleele. lÙeebÛÙee oesve hegúŸeebÛÙee Deele meejW efJeÕe efve meeje keâe} [ebyetve "sJeCÙeeÛee Jes[ieU Deóneme pejer les keâjleele lejer meoe ÛebÛe}, meoe veJeerve, DeocÙe DeeefCe DeceesIe efvemeie&Meefòeâ DeeefCe keâe}ieefle lÙee Oece&«ebLeebÛÙee oesve heg"Ÿeeble efvelÙeeÛeer Lees[erÛe Leebyetve jenles! F&MeØesef<eleebÛeer Jee ØelÙe#e F&ÕejeÛeer ceveie{ble mener "esketâve pejer ns Oece&«ebLe ØekeâeefMe}s}s Deme}s lejer Yetkebâhe, pJee}ecegKeer, pe}Øe}Ùe efve Je»eeIeele Ùeebvee Ùee heesLÙeebÛÙee lee[he$eer hegjÛegb[erle iegb[eUtve "sJeCÙeeÛee lÙeebÛee meeje ØeÙelve Heâes} "jlees. SKeeoe Yetkebâhe lÙeebÛÙeeleer} Yetiees}eme ce[keäÙeebÛÙee Glejb[ermeejKee menpe keâes}ce[tve oslees. lÙeebÛÙee DelÙeble heefJe$e veÅeebme pJee}ecegKeer Skeâe IeesšemejMeer ieškeâved efheTve šekeâlees. lÙeebvee "eTkeâ veme}suÙee Keb[ebÛee heòee }eielees DeeefCe lÙeebvee "eTkeâ Deme}s}eR Keb[sÛeeR Keb[W yesheòee nesleele. F&ÕejeÛÙee veeJeeves pejer les «ebLe DeJeleerCe& Pee}s}s Deme}s lejer lÙeebÛÙee MeyoebÛeer hele jeKeCÙeeÛeer F&Õejeme }Je}sMe DeeJeMÙekeâlee efve DeeJe[ DemeuÙeeÛes Ùee F&Õejer GlheeleebJe¤ve efomele veener. lÙeebÛÙee Yetiees}eÛeer peer ogo&Mee leerÛe lÙeebÛÙee FeflenemeeÛeer. Jesoebleer} oeMeje%e Ùegæ cnCepes hebpeeyemeejKÙee Skeâe Øeebleeleer} efpeu¢eeSJe{euÙee one jepeebÛeer keâškeâš. efle}e lÙee keâeUÛÙee DeeÙe& je°^eÛÙee yeeuÙe keâe}ele FlekeWâ cenòJe Dee}W keâer, efleÛÙee ÙeMeeheÙeMeeheeÙeer Deefie>, meesce, Je¤Ce ÙeebÛÙee ØeeLe&vee, keâ®Cee, meeneÙÙe YeekeâCÙeemee"er metòeWâ jÛeCÙeele Dee}er DeeefCe osJeosJeleebveener he#ÙeefJehe#Ùe ÅeeJeW }eie}W. leerÛe iees° ef¡e§eve, Ùengoer, heejMeer, cegme}ceeveer ØeYe=efle ÙeÛÛeÙeeJeled Deheew®<esÙe ceeveuÙee ies}suÙee Oece&«ebLeebÛeer DeeefCe lÙeebleer} lÙee keâeUÛÙee FeflenemeeÛeer. lÙeebÛÙee jÛeveekeâe}er lÙee lÙee peeleerhegjles ns Øemebie DelÙeble cenlJeeÛes JeešCeW meenefpekeâ Deme}W, lejer DeepeÛÙee ef$eKeb[ele ceesÛex yeebOetve "ekeâCeeNÙee }#e }#e mewefvekeâebÛÙee ØeÛeb[ ceneÙegæebÛÙee ceeveeves lÙee cet"Yej }eskeâebÛÙee keâškeâšer DeeefCe DeepeÛÙee peie[dJÙeeU meeceüepÙeebÛÙee ceeveeves lÙeebÛeer leeR #egõ jepÙeW efve jepeOeevÙee FlekeäÙee legÛÚ "jleele keâer, lÙeeme SJe{s ieewjefJeCeejs «ebLe F&ÕejØeCeerle, ef$ekeâe}oMeea, meJe&%e DeeefCe ef$ekeâe}eyeeefOele mecepeCeW nemÙeemheo JeešeJeW. lÙee Oece&«ebLeeble JeefCe&uÙeeØeceeCes pej osJeosJeleebvee osKeer} les jepes, lÙee jepeOeevÙee, leer je°^W, jef#eCeW FlekeWâ cenòJeeÛeW Jeešle nesleW keâer, lÙeemee"er F&ÕejerÙe metòeWâ, DeeÙeveW efve osJeotleebÛeeR mewvÙeW lÙeebveer Oee[eJeeR, lej ceie lÙeebÛÙeeJeeÛetvener peie Ûee}t Mekesâ} DemeW lÙeeÛe F&Õeje}e heg{s keâmeW Jeeš}W? Deepe leer yeeefye}esveÛÙee vesyetÛeoves PeejÛeer jepeOeeveer kegâ"s Deens? les

FœeeF}ebÛes megJeCe&cebefoj, les DemeerefjÙeve, les Keeefu[Ùeve,les heejmeerkeâ, lÙee jeieerš cees}ekeâ osJelesÛeeR leer osJeUW, les }eskeâÛes }eskeâ kegâ"s ies}s? jIegheles: keäJe ieleesòejkeâesme}e? Ùeogheles: keäJe ielee ceLegje hegjer? Øeke=âefle DeeefCe keâeU ner Demee lÙee mJele:me DeheefjJele&veerÙe DeeefCe ef$ekeâe}eyeeefOele mecepeCeeNÙee Oece&«ebLeebÛÙee lee[he$eebÛee Ûegje[e G[Jeerle meejKee mJeÛÚbo efOebieeCee Iee}erle Demelee lÙee «ebLeebÛÙee MesJešÛÙee De#ejeÛÙee heg{s heeT} šekeâeÙeÛeWÛe veener Demee cetKe& nó OejCeeNÙee }eskeâebÛeer mebmke=âefle lÙee lÙee Oece&«ebLeebÛÙee ØeeÛeerve mebmke=âleerhes#ee keâOeerner DeefOekeâ efJekeâemet MekeâCeej veener nW keâeÙe meebieeJeÙeeme nJeW? peesJej yeeÙeye}e}e DeheefjJele&veerÙe DeeefCe Deheew®<esÙe Oece&«ebLe ceeveerle neslee leesJej Ùegjeshener DemeeÛe DeeefCe ÙeeÛe ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâeÛÙee,ÙeeÛe hegjeleveer ØeJe=òeerÛÙee Dee[eleer} yes[tkeâ nesTve he[}e neslee. he=LJeer JeešesUer Deens nW veJeerve melÙe DeeefJeYet&le nesleeÛe leer leMeerÛe Deens keâeR veener nW "jefJeCÙeemee"er yegefæiecÙe efve ØeÙeesie#ece DeMee keâesCelÙeener keâejCeeefJe<eÙeer HeâejMeer Jeemlehegmle ve keâjlee ÙeeÛe Ùegjesheves Skeâoe FlekeWâÛe keâeÙe leW efJeÛeej}W nesleW keâer, ‘heCe yeeÙeye}ele lemeW ef}efn}W Deens keâe? he=LJeer JeešesUer Deens ner iees° ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ Deens keâe?’ pej yeeÙeye}ele leer meheeš Deens DemeW meebefiele}s}W Demes}DeeefCe lemesÛe ef}efn}s}W Deens!- lej he=LJeerves meheešÛe jeefn}W heeefnpes! keâes}byemeeves DecesefjkesâÛee MeesOe }eJetve, efle}e ØelÙe#e heentve hejleuÙeeveblejner leme}W SKeeoW Keb[, F&ÕejØeoòe, meJe&%e, ef$ekeâe}eyeeefOele, yeeÙeye}ele Gu}sefKe}s}W vemeuÙeecegUs leW veme}WÛe heeefnpes cnCetve ÙeeÛe Ùegjesheves Oecee&%ee mees[}suÙee neslÙee! DelÙeble ogOeKegUe Deme}e lejerner heeshe DemKe}veerÙeÛe (infallible) Deme}e heeefnpes cnCetve ÙeeÛe ÙegjesheÛeer Skeâoe Â{ ßeæe nesleer. efkeâleerner heeheer Deme}e lejer heeshe}e hewmes Ye¤ve lÙeeÛeer JeefMeuÙeeÛeer efÛeúer DeeheuÙee ØesleeÛÙee neleele osTve leW hegj}W ies}W keâer, mJeiee&Ûeer oejW lÙeeme GIe[}eRÛe heeefnpesle! Ùee ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ efve‰sves }#eeJeefOe ØesleebÛÙee neleeble leMee }#eeJeefOe efÛeúŸee Deme}suÙee ÙeeÛe ÙegjesheÛÙee keâyejmLeeveeme Gkeâj}s Demelee Depetvener Dee{Uleer}! peer ÙegjesheÛeer iees° leerÛe cegme}ceeveer peieleeÛeer. Ùegjeshe Ùee hegjeleveer Oece&ØeJe=òeerme }eLee[tve legceg} efJejesOeeveblej Deepe lejer lÙee Jew%eeefvekeâ DeÅeÙeeJeleer ØeJe=òeerÛee hegjmkeâlee& Pee}s}e Deens. heCe kesâcee}heeMeeÛee legke&âmLeeve mees[}e lej yeekeâerÛeW cegme}ceeveer peieled, efnbog peieleeØeceeCesÛe, Deepener Ùee ‘yeeyeeJeekeäÙeb ØeceeCeb’ÛesÛe yebos ieg}ece Pee}s}W Deens. ÙeemleJe efnbotbØeceeCesÛe cegme}ceevener ÙegjesheÛÙee lÙee Jew%eeefvekeâ, DeÅeÙeeJeleer mebmke=âleerheg{s SkeâmeejKes nleJeerÙe& efve nleØeYe nesle Dee}s Deensle. leerÛe efmLeefle ÙeLeeØeceeCe heejefmekeâebÛeer, pÙetbÛeer! Ùee }sKeele DeeheuÙee efnbogje°^ehegjleWÛe cegKÙelJeskeâ¤ve yees}eJeÙeeÛeW DemeuÙeeves Jejer} Oeeefce&keâ efve Jew%eeefvekeâ DeMee pÙee oesve ØeJe=efòe meebefieleuÙee, Skeâ hegjeleveer efve Skeâ DeÅeÙeeJeleer DeMee pÙee oesve mebmke=âefle Gu}seKf euÙee, lÙeebÛeer meJe&meeOeejCe ÛeÛee& ÙesLesÛe mees[vt e DeeceÛÙeehegjleW nW efJeMes<ekeâ¤ve meebefiele}W heeefnpes, keâer lÙeebhewkeâer heefnuÙee ØekeâejÛÙee ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâeÛÙee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 130

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 131

efhebpeNÙeele DeeceÛÙeeØeceeCesÛe leer Ûegkeâer keâjCeeje ØelÙeskeâpeCe Heâmele Dee}s}e Deens. nW pejer Jej oeKeefJe}W Deme}W lejerner lÙeeÙeesies Deecner lÙeeÛe efhebpeNÙeele Ùeeheg{sner jenCeW #ecÙeÛe Deens, menpeÛe Deens DemeW cee$e mecepelee keâecee veÙes. Deecner pÙeeme Deheew®<esÙe efve ef$ekeâe}eyeeefOele ceeveerle Dee}es, lees Oece&«ebLe DeepeÛÙee meeNÙee Ghe}yOe Oece&«ebLeeble hegjeleveheebÛe npeej Je<eeËhetJeeaÛee Oej}e, lejerner heebÛe npeej Je<ex ceeieeme}s}e! peie heebÛe npeej Je<ex heg{s ies}s}W!! hejbleg Depetvener DeepeÛÙee keâeUer GheÙegòeâ leW DeepeÛÙee keâeUÛeW Jew%eeefvekeâ MeneCeheCe ve efMekeâlee lÙee heebÛe npeej Je<eeËhetJeeaÛÙee MeneCeheCeentve MeneCeW JneJeÙeeÛeW veener Demee ke=âlemebkeâuhe Deecner keâmes keâ¤ve yeme}s}es Deenesle, lÙeecegUs Deecner heebÛe npeej Je<eeËhetJeeaÛÙee De[eCeerheCeeme Deepener pevceefleLeerheemetve ce=lÙegefleLeerheÙeËle keâmes keâJešeUtve Oejerle Deenesle leW mhe° keâjCÙeemee"er Ùee Oeeefce&keâ mebmke=âleerÛÙee, hegjeleve ØeJe=òeerÛÙee, DebOehejbhejsÛeeR oesveÛeej GoenjCeW efoioMe&veeLe& efJeÛeejele IesT. ØeLece ner Deehe}er Ùe%emebmLeeÛe hene. DelÙeble Leb[ ØeosMeele Deie>erÛeW melele meenÛeÙe& megKeeJen Demeles. DeMee keâesCelÙeelejer Meerle ØeosMeele efve efncemebkegâ} keâe}er ner mebmLee pevceeme Dee}er DemeeJeer. lÙee JesUer ØelÙeskeâ Iejer DeKeb[ Deefie>nes$e DeeefCe JesUesJesUer cees"cees"s ØepJeef}le nesCeejs Ùe%e DeejesiÙeØeo DeeefCe megKeceÙe nesle Demeleer}; heCe Deepekeâe}ÛÙee efnbogmLeeveÛÙee Deme¢e Ghetpesves keâesCelesner Yeeweflekeâ efnle meeOele veener. ns JeCeJes IejesIej DeeefCe ieeJeesieeJe Ye[keâJetve "sJeCeW DemegKeesoke&âÛe nesleW. hetJeea Deefie> hesšefJeCÙeeÛeW meeOevener meg}Ye vemes. jeveeJeveebletve Pee[eJej Pee[W Ieemetve Deefie> menpe hesšleevee heentve ØeeÛeerve ceveg<Ùee}e ke=âef$ece Deefie> GlheVe keâjCÙeeÛeer efJeÅee lÙee efJeefMe° }ekeâ[eJej }eketâ[ Ieemetve megÛe}er efve meeOe}er DemeeJeer. leer Ùe%emebmLesle lÙee keâeUer GheÙeesefpe}er ies}er leWner meenefpekeâÛe nesles. heCe lÙeeJej Oeeefce&keâ Úehe he[uÙeecegUs Deelee Deefie> Deeiehesšerleer} keâe[erÛÙee ieg}elener Deieoer ceeCemeeUJetve "sJelee ÙesT }eie}e Demeleener Ùe%eeleer} heefJe$e Deefie> cnš}e cnCepes lees lÙee DelÙeble ØeeÛeerve DeeefCe cnCetveÛe Deepe DelÙeble De[eCeer "js}uÙee heæleervesÛe ceb$ehetJe&keâ }ekeâ[eJej }eketâ[ Ieemetve ‘Deie>s Øeoerhle nes’ DeMee ùoÙeõeJekeâ ØeeLe&veebveer hesšJeeJee }eielees! }eketâ[ DeeefCe ieejieesšer Ùee De[eCeer meeOeveebhe}erkeâ[s Deefie> ÛesleefJeCÙeeÛeW meeOeve iesuÙeeheebÛe npeej Je<eeËle Deecnebme MeesOelee Dee}s veener! Ùegjesheves DeeiehesšŸee keâe{uÙee, Jeerpe keâe{}er, ‘oerhepÙeesefle : veceesmlegles’ FlÙeeoer keâ®Cee ve DeeUefJelee yegševes pejer yešve oeye}W lejer heškeâve }Ke}Keeš hee[CÙeeme efJepesme oemeermeejKes Yeeie he[t }eie}W; heCe Depetvener ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ heefJe$e Deefie> cnš}e, keâer lees }ekeâ[eJej }eketâ[ IeemetveÛe hesšefJe}e Deme}e heeefnpes! ceeieeme}suÙee Oece&«ebLeebme ef$ekeâe}eyeeefOele ceeveuÙeecegUs lÙeebÛÙeeFlekesâ meoesefole ceeieeme}s}W jenCeW DemeW Yeeie he[leW! Deefie> ner osJelee Deens. ‘Ùe%eeodYeJeefle hepe&vÙe:’ DeMeer ØeeÛeerveebÛeer ØeeceeefCekeâ YeeJevee nesleer DeeefCe cnCetveÛe les lÙeele ceCeesieCeleer lethe Deesleerle leW keâeb nW mecepeleW. lejer heCe Deelee npeejes Je<eeËÛÙee DevegYeJeeves nW efveef§ele Pee}W Deens keâer, Deie>erÛes vewmeefie&keâ iegCeOece& lÙeeme jeieefJe}s lejer peemle

nesle veener, Øemeeefo}s lejer meewcÙe nesle veenerle; Ie=leeÛeer melele Oeej Oe¤ve ‘Deie>s veÙe megheLee jeÙes Demceeved osJe Jemegveeefve efJeÉeve’ DeMeer ØeeLe&vee keâjerle jenCeeNÙee ÙepeceeveeÛÙeener Iejeme leesÛe Ùe%eerÙe Deefie> mebefOe meeOe}er, keâer peeUtve Yemce keâjCÙeeme mees[erle veener! DeeefCe Ùe%eeÛes JeCeJes meejKes hesš}suÙee YeejleJe<ee&ceOÙeW one Je<eeËle efpelekesâ oger}e keâeW[tve šekeâCeeNÙee ÙegjesheceOÙes MebYej Je<eeËle he[le veenerle. Ùe%eceb$e DeeefCe hepe&vÙemetòeWâ cnCetve cnCetve YeejleJe<ee&Ûee kebâ" keâesj[e Pee}e lejer Ùee Oeeefce&keâ celeeme hepe&vÙe Yeerkeâ Iee}erle veener. heCe eflekeâ[s jefMeÙeele hene. hepe&vÙeeÛes Jew%eeefvekeâ metòeâ MeesOetve keâe{}W peeleeÛe Deelee keâesCeerner DeeefCe heeJemeeUe veme}e lejer kesâJnener ‘hepe&vÙee, he[!’ cnš}W, keâer hepe&vÙe Pekeâle heeÙee he[lees! efJeceeve otjÛÙee veoerJej efHeâjJetve DeeCe}W peeleevee leW lÙee veoerÛeW heeCeer Mees<etve IesleW DeeefCe ceie Jeešs} lÙee MesleeJej SKeeÅee Ye¤ve Dee}suÙee {ieemeejKeW leW lÙee heeCÙeeÛee heeTme hee[leW! DeMee DevegYeJeeveblejner Deelee lÙee Ùe%emebmLesÛeW Deecner efJemepe&ve keâjeJeÙeeme vekeâes keâeÙe? pej Lees[W otOe Gleeme ies}W efkebâJee legheeÛeer Jeešer }Jeb[}er lej megveebme meemeJee eflekeâ[s šeketâve yees}le DemeleeÛe eflekeâ[s ceCeesieCeleer lethe meceejbYehetJe&keâ Deecner Deeieerle leeme efve leeme Deesleerle yeme}s}es Demelees! keâejCe? SJe{WÛe, keâer lemeW keâjCeW ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ Deens! lÙee Ùe%emebmLesÛes je°^erÙe keWâõ cnCetve Ùee DeeÙee&Jelee&Jej pes ØeeÛeervekeâeUer Deveble Ghekeâej Pee}s lÙeeefJe<eÙeer ke=âle%elee JÙeòeâJetvener Deelee Ùeeheg{s cee$e lÙee Deeieerle legheeÛee Skeâ LeWyener JÙeLe& ve Deeslelee yegæeØeceeCes leer meejer Ùe%emeece«eer efve leW Ùe%ekegbâ[ iebiesle efJemeefpe&CeWÛe GefÛele Deens. ‘Ùe%eeoddYeJeefle hepe&vÙe:’ ns met$e Kees[tve ‘efJe%eeveosJe hepe&vÙe:’ ns met$e Deelee veJÙee mce=leerle Ieele}W heeefnpes! leMeerÛe leer MebkeâjeÛeeÙeeËÛeer hee}Keer. hee}Keer efve yew}iee[er Ùee Jewefokeâ keâe}ÛÙee Jeenveeveblej iesuÙee heebÛe npeej Je<eeËle veJeerve Jeenve DemeW keâener Deecnebme GoddYeefJelee Dee}W veener! efJe%eeveefve‰ Ùegjesheves leerve Melekeâeble Deepe leerveMes JeenveØekeâej GoddYeJetve mees[}s. ogÛeekeâer, ceesšej, Deeieiee[er, efJeceeve; DeeefCe Deelee heeÙeefJeceeve keâe{tve meeÙekeâ}meejKes DeeheuÙee heeÙeeves efJeceeve Pe[heerle pees lees DeekeâeMeele G[CÙeeÛÙee yesleele Dee}e Deens! heCe DeeceÛes MebkeâjeÛeeÙe& Ûeej ceeCemeebÛÙee KeebÅeeJe¤ve Depetve efcejJeleeleÛe Deensle! ieeJeeheÙeËle ØeJeeme ceesšejerletve nesF&}, heCe ieeJeele heeÅehetpes}e efveIee}s, keâer ceesšej heeKeb[ "j}erÛe! lÙee ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ hee}Keerle yemetve YejefoJemee leerÛe ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ ceMee} heepeUerle peeCeej! Øeeke=âle peveebvee je$eer lesJe{W efomele veener, ceMee} }eieles. heCe mekeâ}MeeŒeheejeJejheejerCeebvee efoJemeemegæe ceMee}erJeeÛetve efomele veener! DeeefCe lÙeelener leer Oegjkeâš ceMee} nJeer! leerntve DeefOekeâ lespemJeer efyeveOegjer Jeerpeoerhe Ûee}Ceej veener! keâejCe lees ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ ceMee}erntve DeefOekeâ Ûeebie}e Deens cnCetveÛe lÙeepÙe Deens! peer ceMee}erÛeer leerÛe iees° lÙee veboeoerheer meceF&Ûeer. hetJeea cebefojeÛes ieeYeejs Deieoer DebOeejieg[ghe Demele DeeefCe meceF&JeeÛetve efoJee ceenerle vemes, lesJne meceF&Ûee veboeoerhe ÙeesiÙeÛe neslee. heCe Deelee Jeerpe iees}keâebveer ieeYeejs efoJemeemeejKes PeiePeieeš}s Demeleener lÙeebvee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 132

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 133

veboeoerheeÛeer heoJeer efkebâJee ØeeJeerCÙe }eYeCeej veener. pÙee Jeerpeiees}keâebkeâ[s heentve mJele:Ûe efohetve peele Deens leer meceF&Ûe lesJele "sJe}er lej osJeeme efoJee oeKeefJeuÙeeÛes hegCÙe }eYeCeej! DeefOekeâ ØekeâeMeCeW nW efoJÙeeÛeW efoJesheCe veJns; lej ßegelf emce=elf ekeâeUeÛÙee efceCeefceCÙee pÙeesleerFlekeWâÛe ØekeâeMeCeW cnCepes KejW Oeeefce&keâ efoJesheCe nesÙe! ÙeemleJeÛe efJepesÛÙee efoJÙee}e keâesCeerner ‘oerhepÙeesefleve&ceesmlegles’ cnCetve veceerle veenerle. lees ceeve lÙee efceCeefceCÙee meveeleve meceF&}eÛe }eYe}e heeefnpes. yees¤ÛÙee }sKeCÙeehe}erkeâ[s iesuÙee heebÛe npeej Je<eeËle Deecner ogmejs }sKevemeeOeve keâuhet Mekeâ}es veener. efJe%eeveer mebmke=âleerÛÙee DeÅeÙeeJeled ØeJe=òeerÛÙee Ùegjesheves cegõCekeâ}e GÛe}}er, šbkeâ}sKekeâ (šeF&hejeÙešj) Skeâšbkeâ (ceesveesšeF&he), hebefòeâšbkeâkeâ (ef}veesšeF&he) YejeYej MeesOetve keâe{}s DeeefCe Deelee yees}CeejeÛÙee OJeveermejMeer DeeheCe nesTve }sKe šbefkeâle keâjerle peeCeeje mJeÙebškb eâkeâner efveIet Ieele}e Deens! efMeJeepeercenejepeebÛÙee hetJeea ÚeheKeevee efnob mg Leeveele heesleg&ieerpeebveer DeeCe}e; heCe Deecner lÙee yees¤ÛÙee }sKeCeerves lÙee megšŸee }ebyeesàÙee heeveeJejÛe DeeceÛÙee heesLÙee keâe}hejJeeheÙeËle ef}nerle neslees! leMee ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ heæleerves peer ef}efn}er veener leer heesLeer keâme}er? yeebOeerJe hegmlekeâer DeekeâejeÛes Úehe}s}s lesÛe Oeeefce&keâ «ebLener meesJeàÙeele ve JeeÛelee lÙeebÛÙee lÙee pegveeš heesLÙeeÛe meesJeàÙeele JeeÛeCeejs efkeâleerlejer YeeefJekeâ heblehebef[le efve YešpeerefYe#egkeâ Deecner mJele: heeefn}s}s Deensle. Deecner pevce Ieslees leesÛe cegUer Ùee ßegelf emce=elf ehegjeCeesòeâele! Glke=â° ØekeâeMe, JeeÙegMeuÙeewCeeefOe Ùeebveer megmeefppele DeMee Deieoer DeÅeÙeeJeled Dehed-št-[sšd DemeCeeNÙee Øemetelf eie=nele ØemetleermleJe peeCeW nW Ùegjesheele efŒeÙeebÛeW keâle&JÙeÛe mecepeleele- leesÛe efMe°eÛeej! heCe DeeceÛÙee Fkeâ[s leesÛe efMe°eÛeejeÛee Yebie "jlees! leMeer meesÙe efve meJe[ Demetvener DeMee Øemetefleie=nele peeCes cnCepes keâesCeles lejer DeveefvJele ke=âlÙe keâjCÙeemeejKeW efŒeÙeebÛeW efŒeÙeebveeÛe Depetvener Jeešles. heCe lees DeesMeeUsheCee lÙeebvee DeeheuÙee IejÛÙee lÙee ßegelf emce=elf ehegjeCeesòeâ DebOeejeves oeš}suÙee DeeefCe MesCeeceeleerle meejJe}suÙee Kees}erle yeeUble nesCÙeeble cegUerÛe Jeešle veener! ØekeâeMe, JeeÙeg, MeuÙeew<eefOe ÙeebÛÙee DeÅeÙeeJeled meesÙeer Deensle keâe ns heenCÙeehes#ee heebÛeJeer}e DeeefCe <e‰er}e lÙee mešJeer efpeJeleer ÙeLeeMeeŒe ØemeeefouÙee peeleele keâeR veenerle ÙeeÛeerÛe efÛeblee DeefOekeâ! veeU keâehe}s}er keâelejmegæe osJeermeejKeer heešeJej ceeb[tve hegpeeÙeÛeer, mešJeerves Kees}erle ÙesT veÙes cnCetve vejJes}eÛÙee heevesHeâebÅee GbyeNÙeeJej Dee[JÙee šekeâeÙeÛÙee, YeeJeeyeefnCeeRveeosKeer} one efoJeme mheMe& ke⤠ÅeeÙeÛee veener. [e@keäšje}e osKeer} meÛew} mveeve keâjCeW Yeeie hee[eÙeÛeW, cet} heefnuÙeeÛe efoJemeeheemetve megheele, leebogU megheejer "sJetve hegpe}suÙee megheele!- Iee}tve one efoJeme yeepesJej leW metheÛe Mespeejer IesTve lÙeele ceg}e}e efvepeJeeÙeÛes. mešJeer-efpeJeleerÛee Hesâje je$eer yeejeveblej Ùeslees cnCetve je$eYej peeieeÙeÛes. JejJebšŸee}e ceg}eÛes keâhe[s Iee}tve heeUCÙeele ØeLece efvepeJeeÙeÛeW efve ceie cet} lÙeeÛÙee Mespeejer efvepeJeeÙeÛeW, mebOÙeekeâeUer Meebelf ehee" Ûee}eÙeÛee, heeUCÙeeÛee heefn}e Oekeäkeâe DeeF&ves hee"ervesÛe ÅeeÙeÛee, Ùee meeNÙee mebmkeâejele jefleYej Deblej he[lee keâecee veÙes- veenerlej yeeU-yeeUbelf eCeerJej

mešJeerves Pe[he Ieele}erÛe cnCetve mecepeeJeW! heCe mešJeer-efpeJeleerÛeer Flekeâer he$eeme jeKeCeeNÙee efnbogmLeeveeleÛe yee}ce=lÙetÛeer YeÙebkeâj meeLe meejKeer Ûee}t Deens! DeeefCe lÙee mešJeer}e keâOeerner Oethe ve peeCeeNÙee, Meebeflehee"eÛee hee" keâOeerner ve ceeb[CeeNÙee DeeefCe megJesjeÛee efJešeU IejYej keâe}efJeCeeNÙee heCe ØekeâeMe, JeeÙeg, MeuÙeew<eOeeRÛeer keâeUpeer IesCeeNÙee lÙee Ùegjesheeleer} yeeUyeeUbefleCeerÛÙee Jeešsme peeCÙeeÛeer mešJeerÛÙee yeeheeÛeerner Úeleer nesle veener! lÙeebÛÙeeleer} yee}ce=lÙetbÛeer mebKÙee meejKeer Iešle Deens. ceg}ies Fkeâ[s oef#eCe OeÇgJeeJej efve eflekeâ[s Gòej OeÇgJeeJej Ûe{eF& keâjCeejs DeeefCe ceg}er Fbi}erMe Ûe@ve} Skeâe oceele heesnCeeNÙee efve Deš}ebešf keâ cenemeeiej efJeceeveeÛÙee Skeâe Peshesle G[tve peeCeeNÙee! efJe%eeveeÛeer, DeÅeÙeeJeleer mebmke=âleerÛeer hetpee keâjCeeNÙee lÙeebÛÙee DeepeÛÙee Øemetefleie=neleer} ner mebleefle hene DeeefCe keâesÙelÙeekeâelejerÛeer efve mešJeerÛeer hetpee keâjCeeNÙee ¢ee DeeceÛÙee ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ yeeUbleKees}erleer} ner DeeceÛeer mebleefle hene! peer pevceefleLeerÛeer iees° leerÛe ce=lÙeefleLeerÛeer. hekeäkeäÙee yebo, mJeÛÚ hesšerle Øesle Peeketâve vesCes meesefÙemkeâj Demeles; lejer heCe lÙee "jeefJekeâ Jesokeâe}erve yeebyetbÛÙee "jeefJekeâ efÛehešŸee, "jeefJekeâ ieeb"er cee¤ve peer kesâ}er Deens, peer }Ûekeâle keâjkeâÛele keâOeer ceOesÛe cees[les Deens, lÙee heebÛe npeej Je<eeËhetJeeaÛÙee eflej[erJej, Deehe}s efJeõthe leeW[ GIe[s šeketâve, vekeâes vekeâes ns ne} cnCele pÙeeÛeer ceeve }gš}gšle meejKeer veVee keâjerle Deens lÙee Øesleeme, Iejer ieJejerÛeW Keeb[ hesšJetve, leesÛe Deefie> lÙee ce[keäÙeele Iee}tve, leW efMebkeWâ neleer Oejerle, GIe[Ÿeeyees[keäÙeeves mceMeeveeheÙeËle peerle Deehles° vesle Deensle leer ØesleÙee$ee efkeâleerner iewjmeesÙeerÛeer Deme}er lejer hegCÙe! keâejCe? leer ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ Deens! megowJeeves ØesleW peeUCÙeeÛeer DeeceÛeer heæle Ûeebie}er Deens. heCe leer Ûeebie}er cnCetve veJns lej meveeleve cnCetve Ûee}t Deens. keâejCe pÙee efnbog peeleerle ØesleW hegjCeW nWÛe ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ Deens, les leer hegjerleÛe Deensle! peeUleele les osKeer} veJeerve efJeÅegledie=nele Øesle peeUCÙeeme ceevÙelee osCeej veenerle. pesJne Jeerpe "eTkeâ veJnleer, Deeiehesšer efveIee}er veJnleer, lesJneÛÙee De[eCeer heæleerves Oe¤ve efJemleJeeÛeW ce[keWâ vesTve heeJemeele ceOetve efJePeleWÛe Deens, ceOetve hegvne {esme}er peelesÛe Deens DeMee lÙee ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ efÛelesJejÛe Deecner Depetvener ØesleWs peeUCeej! pej keâesCee YeeefJekeâ ceveg<Ùeeme meebefiele}W, keâer legPeW Øesle Deešeshemej hesšerletve vesTve DeÅeÙeeJeled efJeÅegledie=nele Peškeâve peeU}W peeF&}, lej lÙee yeeleceerÛÙee OekeäkeäÙeemejMeer lees efpeJebleheCeerÛe cesuÙeentve ces}e nesF&}! efve ce=lÙeghe$eele ef}ntve "sJeer} keâer, ceePÙee ØesleeÛeer DeMeer ogo&Mee neslee keâecee veÙes. lÙee keâjkeâjlÙee eflej[erJej, leer }gš}gšleer ceeve veVee keâjerle DemeleeÛe, leW efJeõthe leeW[ GIe[W "sJetveÛe lÙee }ekeâ[er efÛelesJej lemeWÛe {esme}W peele peele ceePeW Øesle peeU}W peeJeW. keâejCe? leWÛe ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ Demetve hej}eskeâer meoddieefle osles! KejesKej, Ùee DeheefjJele&veerÙe Meyoefve‰ Oece&«ebLeebveer npeejes Je<eeËÛÙee De[eCeerheCeeme Decej keâ¤ve "sJe}W Deens! Ùee HegâškeâU JewÙeefòeâkeâ ØekeâjCeeØeceeCes jesšeryeboer, efmebOegyeboer, mheMe&yeboer, MegæeryeboermeejKÙee DeeheuÙee efnbogje°^eÛÙee DeOeesieleerme keâejCeerYetle nesCeeNÙee og°

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 134

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 135

je°^erÙe ¤{eRmener nW ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ Deepe Decej keâ¤ve "sJeerle Dee}W Deensje°^ cejCeeÛÙee oejer GYeW Deens! ÙeemleJe efnbogje°^eme ¢ee keâeUeÛÙee le[ekeäÙeeletve JeeÛeeÙeÛeW Demes}, lej pÙee ¢ee ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâeÛÙee yes[erves keâle=&lJeeÛes neleheeÙe peKe[tve šekeâ}s Deensle leer lees[}er heeefnpes. DeeefCe leer megowJeeves Deieoer DeeefCe meJe&mJeer DeeheuÙee FÛÚsJej DeJe}byetve Deens. keâejCe leer yes[er ceeveefmekeâ Deens. Ùegjeshe Ûeej MelekeâebhetJeeaheÙeËle Oecee&ÛÙee DeheefjJele&veerÙe meòesÛee DemeeÛe oeme Pee}s}e neslee DeeefCe lÙeeheeÙeer DeeheuÙeemeejKÙeeÛe ogie&leerme heesÛe}e neslee. heCe lÙeeves yeeÙeye}eme otj mee¤ve efJe%eeveeÛeer keâeme OejleeÛe, ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâeÛeer yes[er lees[tve DeÅeÙeeJeled yeveleeÛe, Dehed-šg-[sš yeveleeÛe, Ùegjeshe iesuÙee ÛeejMes Je<eeËle DeeceÛÙeeheg{s Ûeej npeej Je<ex efveIetve ies}e! ef$eKeb[efJepeÙeer Pee}e! lemeW DeeceÛÙee YeejleerÙe je°^emener nesCeW Demes}, lej ‘hegjeleveer’ ÙegieeÛee «ebLe efceštve, ner ØeeÛeerve ßegeflemce=eflehegjeCeeefo MeemeveW iegb[eUtve DeeefCe kesâJeU Ssefleneefmekeâ «ebLe cnCetve meb«ene}Ùeele mevceevehetJe&keâ "sJetve, efJe%eeveÙegieeÛeW heeve G}š}W heeefnpes! lÙee «ebLeebÛee ‘keâe} keâeÙe Pee}W?’ FlekeWâÛe meebieCÙeehegjlee DeefOekeâej. Deepe keâeÙe ÙeesiÙe leW meebieCÙeeÛee DeefOekeâej ØelÙe#eefve‰, ØeÙeesie#ece efJe%eeveeÛee! DeÅeÙeeJeledheCeele ceeieÛÙee meJe& DevegYeJeebÛeW GheÙegòeâ leW meejmeJe&mJe meeceeJe}s}W DemeleWÛe; heCe ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâeJeled DeÅeÙeele %eeveeÛee }sMener vemelees. ÙeemleJe DeÅeÙeeJeled, Dehešg-[sš yeveCeWÛe F°. Ùeeheg{s keâesCeleerner iees° Ûeebie}er keâer JeeF&š, megOeejCee F°, keâer Deefve° Ùee ØeMveeÛeW Gòej leer Deepe GheÙegòeâ keâer DevegheÙegòeâ Deens Ùee SkeâeÛe ØelÙe#e keâmeesšerJej heejKetve efo}W heeefnpes. efle}e MeeŒeeOeej Deens keâe ne ØeMve Deelee kesâJnener efJeÛeej}e peeT veÙes. Ùee efJeÉlheefj<eoeble, lÙee MeeŒeeLee&ÛÙee Sjb[eÛÙee iegNneUele, Skeâner #eCe Ùeeheg{s JÙeleerle nesT veÙes. Skebâojerle Deepe GheÙeesieer Deens vee? ceie leW kesâ}WÛe heeefnpes! Ùee Skeâe JeekeäÙeeÛÙee Skeâe IeeJeemejMeer pes ØeMve Deecner Ûeej npeej Je<ex mees[Jet Mekeâle veener les Ûeej efoJemeeble megšleer}, Ûeej efoJemeeble lÙee yes[ŸeeÛe legšleer}. keâesCeleer iees° je°^eÛÙee GæjCeeLe& Deepe DeJeMÙe Deens- leW yengOee Ûeškeâve meebielee Ùesles; ØeÙeesieeves ØelÙe#eheCes efmeæ keâ¤ve oslee Ùesles. heCe keâesCeÛeer iees° MeeŒemebcele Deens leW yeÇÿeosJee}eosKeer} efveefJe&JeeoheCes meebielee Ùesle veener. Deecner keâesCeÛeener «ebLe DeheefjJe&leveerÙe DeeefCe ef$ekeâe}eyeeefOele ceeveerle veener. ßegeflemce=efleØeYe=efle meejs hegjeleve «ebLe Deecner DelÙeble ke=âle%e Deeojeves DeeefCe cecelJeeves mevceevelees, heCe Ssefleneefmekeâ «ebLe cnCetve. Devegu}bIÙe Oece&«ebLe cnCetve veJns. lÙeebleer} meejs %eeve, De%eeve DeepeÛÙee efJe%eeveeÛÙee keâmeesšerme Deecner }eJeCeej DeeefCe lÙeeveblej Deepe je°^OeejCeeme, GæejCeeme pes DeJeMÙe Jeešs} les yesOe[keâ DeeÛejCeej. Deecner DeÅeÙeeJele yeveCeej, Dehed-šg-[sš yeveCeej! Flekeâe efve§eÙe nesleeÛe DeeheuÙee Øeieleer}e heebÛe npeej Je<eeËhetJeeaÛÙee ceeieeme}suÙee mebmke=âleerme peKe[tve šekeâCeejer Ùee ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâeÛeer ceeveefmekeâ yes[er legštve

DeeceÛÙee keâle&=lJeeÛes nele ceeskeâUs Pee}sÛe cnCetve mecepee. ceie lÙee cegòeâ nmleebveer pÙee yee¢eesheeefOe DeeceÛÙee GVeleerÛÙee ceeiee&le Dee[JÙee Ùesle Deensle Jee Ùesleer}, lÙeebÛeWner [eskeWâ "sÛetve Jeeš ceeskeâUer keâjCes Deecnebme DeepeÛÙeentve Melehešerves meg}Ye PeeuÙeeJeeÛetve keâoeefhe jenCeej veener. (6:65)

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 136

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 137



hegjesieeceer efJeÛeejJeble

3. Œeer

4. kesâcee}heeMeeves kesâ}s}s legke&âmLeeveeletve Dejyeer mebmke=âefleÛes GÛÛeešve

#eeje : mJele: pevceeme ÙesCÙeehetJeea oesveÛeej Je<eeËÛes DeeOeer pej SKeeoe ØeeCeer efŒeÙeebme heeheÙeesefve cnCes}, lej lÙeeme ceer heCe keäJeefÛeled hegCÙe hegg®<e cnCesve. heCe pees Skeâoe ŒeerÛÙee heesšer Dee}e, lees pesJne lÙee efŒeÙeebvee IeeCesj[Ÿee cnCelees lesJne lÙeeÛe JeekeäÙeemejMeer lees mJele:me IeeCeerle}e efkeâ[e ner yengceeveeÛeer heoJeer Dehe&Ce keâ¤ve Ieslees. efŒeÙeebÛee osn DecebieU cnCetve lÙeebvee JeeNÙeeme GYeW ke⤠veÙes DemeW cnCeCeeNÙee ieg®cenejepeebÛÙee YeesJeleer efMe<ÙeebÛee IeesUkeâe Demelees lÙeebÛee Jeeje Deieoer ce}Ùeeefve}emeejKee megiebOe cebie}Ûe Demelees veener? DeeefCe mJele: ieg¤bÛee osn? ceie Ùee ieg¤bÛÙee osneÛÙee JeeNÙeeme ogmeNÙeebveer keâeb GYes jneJes! heCe lÙeebÛÙee lej heeÙeeÛeW leerLe& }eskeâebveer hÙee}b heeefnpes! (9:129)

(cegme}ceeveebveer kesâcee}heeMeeÛes GoenjCe IesTve, DeeOegevf ekeâ Pee}s heeefnpes. kegâjeCeele ef}efn}s}s m$eeroemÙe, efpeneoer Ùegæ mees[tve Dehe-šg-[sš Pee}s heeefnpes. veJÙee ceeveJeleeJeeoe}e mevcegKe Pee}s heeefnpes. ¢eele efnbotÛes lej keâuÙeeCe Deens. heCe cegme}ceeveebÛes keâesškeâuÙeeCe Deens. Demes Øeefleheeotve cegefm}ceebÛesner efnle heenCeeje meeJejkeâj ne SkeâcesJe je°bJeeoer efJeÛeejJeble Deens. Oecee&ÛÙee yes[Ÿee lees[vt e cegme}ceeveebveer efnbotØeceeCesÛe DeÅeÙeleve JneJes, Demee meeJejkeâjebÛee Dee«en neslee.)



~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 138

Dejyeer mebmke=âleerÛeer hetJe&keâe}erve GheÙegòeâlee DeepeÛÙee ØeieceveMeer} heefjefmLeleerle Dejye mebmke=âefle efkeâleerner ceeieeme}s}er efome}er lejer ns efJemejlee keâecee veÙes keâer, ÙeehetJeea Skeâoe peieeÛÙee Heâej cees"Ÿee Yeeieeleer} cejCeemeVe meceepeele lÙee mebmke=âleerves veJeÛewlevÙeeÛes Jeejs mebÛeejefJe}s nesles. ceeveJeer Øeieleerle Skeâe keâeUer veJeleòJes, veJeOece&, veJeefMeuhe ÙeebÛeer yengcees} Yej eflevesner šekeâ}er nesleer. efleÛee Giece cenbceo hewiebyejebveer cegefm}ce Oecee&Ûeer cegntle&ces{ npeej-yeejeMes Je<ee&hetJeea pesJne jesefJe}er lesJne Pee}e. pÙee efoJeMeer cenbceo hewiebyejebveer kegâjeCe MeefjHeâeÛes heefn}s ‘DeeÙele’-heefn}e ceb$eGÛÛeej}e DeeefCe lejJeej DeMeer heefnuÙeevesÛe Gheme}er lÙee efoJemeeheemetve Skeâe MebYej-oer[Mes Je<eeËÛes Deele eflekeâ[s mhesve lees Fkeâ[s efmebOetheÙeËle pÙee mebmke=âleerleer} Debleiet&{ DeeJesMeeves efve Meòeâerves DeOÙee& peieleeÛes ¤he yeo}tve šekeâ}s, efpeÛÙee efJepeÙeeÛÙee DeØeeflenle Jesieeme mhesveÛeer meecegõOegveer, FjeCeÛee Deefie>, efmebOetÛeer Deškeâ, ÛeerveÛeer efYeble Jee efncee}ÙeeÛeer efMeKejs ner De[Jet Mekeâ}er veenerle, efpeves DeeheuÙee Oecee&Ûeer, Yee<esÛeer, ef}heerÛeer, efMeuheeÛeer, MeeŒeeÛeer jepecegõe "esketâve Keb[sÛeer Keb[s Debefkeâle keâ¤ve šekeâ}er, lÙee Dejye mebmke=âleerme efleÛÙeeMeer škeäkeâj osT Dee}suÙee lÙee keâe}ÛÙee Deveskeâ peerCe&MeerCe& mebmke=âleerhes#ee pes Skebâojerle ¢ee keâeUÛÙee peieleele vegmeles peieCÙeemeÛe veJns lej ¢ee peieeme efpebkeâCÙeemener meceLe&lej DeeefCe ÙeesiÙelej "js} Demes keâener pejer DemeeceevÙe ßes‰lJe, keâener lejer veJes peerJeveleòJe, neslesÛe nesles ns efveefJe&Jeeo Deens.

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 139

mebmke=âleerÛÙee GVeleerÛÙee ceÙee&oe heCe DeKeb[ efJekeâemeMeer} efvemeie& DeeefCe DeveeJej keâeU ¢eebvee lej DeeUe Iee}tve IesCes kesâJnener hejJe[le veener, menve nesle veener. meeOÙee keâmejerheemetve meeOÙee hegmlekeâeme lÙeeÛeer veJeerve Øele keâ¤ve efkebâJee megOeej}s}er DeeJe=òeer keâe{tve Skeâ JesU efÛejkeâe} megjef#ele "sJelee ÙesF&}; heCe keâeUeÛÙee keâmejerheemetve DeheefjJele&veerÙe DeMee Oece&«ebLeebÛes meJe&keâeU j#eCe keâjCes ØelÙe#e osJeotleemener MekeäÙe nesle veener. keâejCe keâeUeÛeer keâmej lÙee DeheefjJele&veerÙe Oece&«ebLeebÛeer vegmeleer heevesÛe Keele veener lej lÙeeleer} DeLee&meÛe kegâjle[tve lÙeeÛeer vegmeleer ÛeeUCe keâ¤ve mees[les! lÙeecegUs lÙeeÛeer veJeerve Øele kesâ}er lejer leer efvejLe&keâ nesles DeeefCe DeheefjJele&veerÙe Oece&«ebLeeÛeer megOee¤ve Jee{efJe}s}er DeeJe=òeer keâe{Ces lej cegUeleÛe DemebYeJeveerÙe Demeles, efveef<eæ Demeles, les Jeolees JÙeeIeeleÛe Demeles! DeMee keâejCeeves Dejyeer mebmke=âleerÛeer DeJee&Ûeerve ÙegjesefheÙeve mebmke=âleerMeer iee" he[leeÛe efleÛeer ogo&Mee ve G[Ces ns DemebYeJeveerÙe nesles. Dejye mebmke=âefle keâesCelÙeener DeheefjJele&veerÙe Oece&«ebLeele [ebyetve he[}suÙee mebmke=âleerØeceeCes Skeâ mJeleb$e, Oeeefce&keâ, efmLeefleMeer} mebmke=âefle, heCe DeJee&efÛeve mebmke=âefle peMeer heefjefmLeleer hee}šs} lemes heefJe$es yeoCÙeeme meJe&LewJe mJeleb$e Deme}s}er MeeŒeerÙe, Jew%eeefvekeâ (Scientific) Ùeb$eÙegieeÛÙee DeYÙegoÙeemejMeer yee
Oece&«ebLeele DeeOeej meehe[es Jee ve meehe[es ne le®Ce legkeâeËÛee pees yeeCee neslee lees Deepe meeNÙee legke&âmLeeveÛeeÛe yeeCee Pee}e Deens. lejerner ns OÙeeveele "sefJe}s heeefnpes keâer, DeepeÛÙee heefjefmLeleerMeer škeäkeâj osCÙeeme Dejyeer mebmke=âefle DemeceLe& Deens cnCetveÛe keâener legke&â efleÛÙeeefJe®æ Flekesâ KeJeU}s}s veenerle, lej lÙee je°^ele Ûee}}suÙee Ùee meeceeefpekeâ ›eâebleerÛÙee cegUeMeer ogmejsner Skeâ Ssefleneefmekeâ keâejCe Deens. Dejye mebmke=âleerefJe®æ GYeej}suÙee Ùee legkeâea yeb[eme Dejye mebmke=âefle ner ceePeer mebmke=âefle veJns Demee legke&âmLeeveÛÙee je°^Jeeoer he#eele mebÛej}s}e peelÙeefYeceeveer DeeJesMener Øeeslmeenerle Deens. kesâcee}heeMee ne npeejes efnboer cegme}ceeveebme Depetvener ‘Oece&Jeerj’ ‘ieePeer’ Jeešlees. pÙee legkeâeËÛee Keef}Heâe DeeefCe meg}leeve cnCepesÛe cegefm}ce Oecee&Ûee DeeefCe meòesÛee peieoddieg® DeeefCe peieledmeceüeš cnCetve Meskeâ[es Je<ex les Sskeâle Dee}s DeeefCe lÙeeme mebjef#eCÙeeÛeer osJeeheeMeer ØeeLe&vee keâjerle Dee}s; lÙee efnboer cegme}ceeveebme lesÛe legke&â }eskeâ lÙeeÛe cegefm}ce mebmke=âleerme ‘Dejyeer’ cnCetve hejkeâer mecepet }eie}s Deensle, ner iees° Ssketâve cees"s Dee§eÙe& Jeešles. les keâes[s lÙeeme G}ie[le veener. DeepeÛÙee Dejyeer mebmke=âleerefJe®æ legkeâeËveer Demes efÛe[tve keâe peeJes ÙeeÛee JeeÛekeâebme G}ie[e nesCÙeemee"er lÙee yeb[eÛÙee cegUeMeer Deme}suÙee ¢ee ogmeNÙee keâejCeeJej ØekeâeMe hee[CÙeehegjlee legkeâeËÛee DeeefCe DejyeebÛee hetJee&heej mebyebOe keâmee Dee}e DeeefCe keâmee Jee{}e ÙeeÛÙee Je=òeevleeÛeer efkebâefÛele ¤hejs<ee ÙesLes osCes Yeeie Deens.

le®Ce legkeâeËÛes yeb[ ner efmLeleer heenleeÛe meeNÙee cegme}ceeveer je°^eble pej keâesCeer heefnuÙeeves DeheefjJele&veerÙe cegefm}ce mebmke=âleerÛÙee Me=bKe}e lees[tve ÙegjesefheÙeve je°^ebÛÙee Jew%eeefvekeâ mebmke=âleerÛee DeJe}bye keâjCÙeeÛes meenme kesâ}s Demes} lej les ‘le®Ce legke&â’ veeJeeÛÙee Ùee MelekeâeÛes DeejbYeer GoÙe heeJe}suÙee mebmLesvesÛe nesÙe. DeveJejheeMee, kesâcee}heeMeeØeYe=efle Ùee le®Ce legke&â mebmLesÛÙee heg{eNÙeebÛes efMe#eCe pece&veer, øeâevme, Fbi}b[ FlÙeeoer osMeebleÛe Pee}s}s DemeuÙeecegUs Ùegjesheeleer} je°^Jeeo, jepÙeIešvee, MeeŒes, Meemeves, Ùeebef$ekeâ, mewefvekeâ, meeceeefpekeâ ›eâebefle ÙeebÛee DeJe}bye kesâuÙeeJeeÛetve DeeefCe lÙeebÛes ceeiee&le Dee[ ÙesCeeNÙee pegvÙeehegjeCÙee Yeeye[sheCeeme mees[uÙeeJeeÛetve legke&âmLeeveeme mJeleb$e DeeefCe meceLe& je°^ cnCetve peieCes DeMekeäÙe Deens ner iees<š lÙeebÛÙee ceveele hekeäkeâer efyebye}er DeeefCe legke&âmLeeveele Deepe Dejyeer mebmke=âleerÛes GÛÛeešve keâjCÙeeÛee pees YeieerjLe ØeÙelve Ûee}}s}e Deens lees lÙeeÛe le®Ce legkeâeËÛÙee ¢ee ØeieceveMeer} yeÇeroeÛee DeeefCe Øeefle%esÛee heefjCeece Deens. legke&â je°^eÛÙee Glkeâ<ee&me peer peer pÙee pÙee heefjefmLeleerle DeJeMÙe Demes} leer leer megOeejCee lelkeâeU Ie[Jetve DeeCeeJeÙeeÛeer, ceie efle}e, DeheefjJele&veerÙe

Dejyeer meeceüepÙeele legkeâeËÛee ØeJesMe cenbceo hewiebyej Ùeebveer DejyeebceOÙes cegme}ceeveer Oece& DeeefCe cegme}ceeveer jepÙe mLeeefheuÙeecegUs lÙeebÛÙee neleer Oece&ob[eÛeer DeeefCe jepeob[eÛeer ognsjer meòee Skeâef$ele Pee}er. cegme}ceeveer peieeÛes lesÛe Keef}Heâe DeeefCe lesÛe meg}leeve, lesÛe peieoddieg® DeeefCe peieledmeceüeš nesles. lÙeebÛÙeeceeies Deyegyeskeâj, Gcej, Gmceeve DeeefCe Deu}er ¢ee heefnuÙee Ûeej meòeeOeeNÙeebÛÙee neleer leer ognsjer meòee leMeerÛe Ûee}le jeefn}er. heg{s DeescesÙes[ DeeefCe HeâeefleceeF[ JebMeebÛÙee nkeäkeâeÛeer Yeeb[Ces }eietve megVeer DeeefCe efMeÙee DeMeer cegefm}ce peeleerÛeer oesve Mekeâ}s Pee}er. ØeLece DeescesÙes[ efve veblej Deyeeme, cevemetj, ceneoer DeeefCe n¤ve jMeero ns cees"s ye}e{Ÿe Keef}Heâe nesTve ies}.s Dejseyf eÙeve veeFšdmeÛes nsÛe veeÙekeâ nesles. heCe heg{s megVeer-efMeÙeeble DeeefCe megVeermegVeerle jepemeòesefJe<eÙeer Flekeâer YeÙebkeâj ÙeeoJeer ceepe}er keâer, lÙee Dejyeer Keef}Heâeme mJele:Ûes Dejye mewvÙe ¢ee Oeeefce&keâ DeeefCe JeebefMekeâ he#eYesoeÛÙee JeeoUele meehe[tve kesâJne keâesCe keâesCeeÛee he#e IesF&} ÙeeÛee efJeÕeeme Jeešsveemee Pee}e. lÙeecegUs pÙeebvee JesleveeÛÙee jkeäkeâcesJeeÛetve ogmeNÙee keâmeuÙeener cegme}ceeveer Oece&JebMehebLe ÙeebÛeer }Je}sMe Ûee[ vemes Demes iewjcegefm}ce mewefvekeâÛe veeskeâjerme "sJeCes Dejye Keef}Heâeme yejs Jeešt }eie}s. lÙee mebOeermeÛe cegefm}ce meòesÛeer }eš ceOÙe DeefMeÙeeleer} legke&âmLeeveÛÙee meercesme efYe[}er nesleer. lesJne lÙee legke&â-leele&jebÛeer keâ[Jeer }{JeÙÙeer Je=òeer heentve yeieoeoÛÙee Keef}Heâeveer lÙeebÛeerÛe Yejleer DeeheuÙee mewvÙeele keâjCÙeeÛee meheeše Ûee}efJe}e. Oeeefce&keâ yeKes[s ceepeJetve yeb[s keâjCÙeeme meeskeâeJe}suÙee mJele:ÛÙee cegefm}ce Dejyeer mewvÙeehes#ee, Jesleve efo}s keâer, megVeer Demees efMeÙee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 140

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 141

Demees, meebiee} lÙeeÛeer keâòe} keâjCÙeeme efmeæ DemeCeejs ns iewjcegefm}ce legkeâea mewvÙeÛe Keef}Heâe DeeheuÙee DelÙeble efJeÕeemet keâeceeJej vescet }eie}s. meve 833 le Deyyeemeer Keef}Heâe cegleeefmece ne ieeoerJej DeeuÙeeheemetve lej lÙeeves Dejyeer DeefOekeâeNÙeebme keâe{tve yengleskeâ cees"cees"Ÿee DeefOekeâejebJej ¢ee cegme}ceeve veme}suÙee legkeâe&veeÛe vesceCÙeeÛee meheeše Ûee}efJe}e. neslee neslee Keef}HeâebÛÙee jepeJee[Ÿeele osKeer} legkeâea mejoejebÛÙee MeyoeJeeÛetve heeve ne}sveemes Pee}s. Ùee hejmLe DeeefCe hejOeceeaÙe legkeâeËveer Deehe}s Dejyeer meeceüepÙe «eemetve šekeâeJes ÙeeÛes Dejye }eskeâebme cees"s Jew<ecÙe Jeešt }eie}s; heCe DejyeebÛeer Deehemeeleer} ÙeeoJeer Flekeâer efÛej[erme ies}er nesleer keâer, legkeâeËÛee Ûe{s}heCee lÙeeme cegkeâešŸeeves menve keâjerle jenCes Yeeie he[}s. F. me. 869 ceOÙes lej legkeâeËveer yeieoeoÛee Dejyeer Keef}Heâe cegleeefo Ùeeme Jesleve Lekeâ}s cnCetve ieeoerJe¤ve Dees{tve HeâjHeâšle DeeCetve jmlÙeele Hesâketâve efo}s, leg®bieele keâeWye}s efve MesJešer ne}ne} keâ¤ve "ej ceeefj}s! lesJneheemetve Keef}HeâeÛes osnj#ekeâÛe veJnsle lej Ûee}keâ efve hee}keâner legke&âÛe Pee}s. les Jeešs} lÙeeme Keef}Heâe keâjerle, Jeešs} lÙeeme keâe{tve šekeâerle. yeieoeoÛÙee megVeer Deyyeemeer JebMeeÛeerÛe ner efmLeleer Pee}er veener lej eflekeâ[s FefpehleceOÙes Deme}suÙee efMeÙeebÛÙee HeâeefleceeF[ Keef}HeâebÛeerner legkeâeËveer leerÛe iele keâ¤ve mees[}er. lÙee FefpehleÛÙee Dejye jepÙeeleer} le}eF& veeJeeÛÙee ye}e{Ÿe legke&â mejoejeves lej mJele:me ‘Keef}HeâebÛee keâlee&’ cnCeJetve IesTve lÙeebÛes hee}keâlJe vesnceer DeeheuÙee he#eeÛes neleer DemeeJes cnCetve Keef}Heâe DeuheJeÙeer Deme}e heeefnpes ne Deef}efKele ob[keâÛe peCet Iee}tve efo}e. cees"Ÿee JeÙeeÛee Deewjme heg$ener yeepetme mee¤ve lÙee JebMeeleer} keâesCeeÛee lejer otjÛee DeuheJeÙeer ceg}iee DeeCetve lÙeeme lees Keef}Heâe keâjer. Dejyeer meeceüepÙeeme legke&â Deeletve Demes heesKejerle Demeleevee yeens®ve lÙeepeJej peieppeslÙee ÛeWieerPeKeeveÛeer mJeejer ÙesTve Je»eheeleemeejKeer DeeoU}er! ÛeWieerPeKeeve nener cegme}ceeve veJnlee. DeeheuÙee Fkeâ[s efnbogme keâesCee}e ‘Keeve’ cnCeleeÛe DeeefCe cegme}ceeveeme keâesCee}e ‘peieppeslee’ cnCeleeÛe lees cegme}ceeve Deme}eÛe heeefnpes Demes Jeešles. Deecner Demes Deveskeâ Devee[er cegme}ceeve heeefn}s Deensle keâer, ‘efMekebâojKeeve’ (De}skeäPeeb[j) ne cegme}ceeve veJnlee cnš}s keâer les efÛe[tve peele! ‘cegme}ceeve vemelee lej Kegoe lÙee}e Heâòes keâMeer oslee?’ ne lÙeebÛee keâesefš›eâce! leesÛe Dejye }eskeâebÛeener keâesešf ›eâce Demes! DeeefCe cegme}ceeveebÛÙee DeMeeÛe ye{eÙeebveer efÛe[tve peeTve cegemf }ce veme}suÙee ÛeWefiePeKeeveeves cegme}ceeveebÛee vegmelee Heâ[Mee hee[}e. lÙeeves yeieoeo OegUerme efceUefJe}s. oceemkeâmeÛee oce GKe[tve šekeâ}e, ceefMeoeRÛeer cewoeves kesâ}er, }#eeJeOeer cegme}ceeveebÛeer keâòe} keâ¤ve lÙeebÛÙee keâehe}suÙee [eskeäÙeebÛes {erie jÛetve lÙeebÛÙeeJej Dee®{ nesTve ÛeWefiePeKeeveeÛes [eskesâ ÛeeboCÙeele efJeÛeej keâjerle yemes! cegme}ceeve veme}suÙeemener osJe Heâòes oslees DeMeer DejyeebÛeer efveef§eleer hešeJeer Flekeâe lÙee ÛeWefiePeves lÙeebÛee YeÙebkeâj Heâ[Mee hee[}e. cegme}ceeve leJeeefjKekeâej lÙeeme Depetvener ‘osJeeÛee Meehe!’ osJeeÛee Øekeâeshe! cnCetve mebyeesOeleele. Kejs heenlee Dejye meeceüepÙeeÛee FLesÛe Deble Pee}e.

legkeâea meg}leeveebÛee GoÙe ÛeWefiePeKeeveeÛeer ner peie neo®ve mees[Ceejer Øe}Ùebkeâj JeeJešU Mecetve ceOÙe DeeefMeÙee Keb[ hegve: efomet }eie}s lesJne heenleele lees Keef}HeâebÛee JebMe cnCetve meehe[svee! MesJešer FefpehleÛÙee ØeyeUlej legke&â mesveeveerves keâes"tve lejer lÙee JebMeele}e Skeâ heg®<e MeesOetve DeeCe}e DeeefCe lÙeeme Oece&ob[eÛÙee DeefOekeâejehegjlee Keef}Heâe keâ¤ve jepe ob[ GIe[heCes mJele:Ûes neleele Iesle}e. lÙee JesUsheemetve legke&â meg}leeve Pee}s, meceüeš Pee}s DeeefCe DejyeebÛÙee neleer efvecee&uÙeled Pee}s}er efKe}eHeâleer (Oece&ieg®heCe) lesJe{er jeefn}er; hejbleg pees mJeleb$e DeeefCe meòeeOeerMe leesÛe Keef}Heâe nesT Mekeâlees Demee cegme}ceeveer Oece&MeeŒeeÛee ob[keâ DemeuÙeeves MesJešer cegme}ceeveer peieled legkeâea meg}leeveeves Keef}Heâener JneJes Ùee iees°erme Devegketâ} nesle Ûee}}s DeeefCe Debleer legke&âmLeeveÛee heje›eâceer meg}leeve mes}erce ¢eeves DejyeebÛes neletve lees Oece&o[b ner keâe{tve DeeheuÙee neleer Iesle}e. lesJneheemetve legke&âÛe meg}leeve efve Keef}Heâener Pee}s. DejyeebÛeer ØeKÙeele #es$es cekeäkeâe DeeefCe ceefovee legkeâeËveer Iesle}er. Deehe}er meòee Ûee}efJeCÙeeme cegme}ceeveer Oece& DeeefCe mebmke=âefle GheÙeesieer he[le nesleer cnCetve legkeâea meg}leeveebveer cegefm}ce Oece& efve Dejyeer mebmke=âefle mJeerkeâej}er. heCe ¢ee }sKeeletve hetJeea meebefieleuÙeeØeceeCes DeJee&Ûeerve ÙegjesheMeer škeäkeâj osCÙeeme leer Dehegjer he[les Demes heeneleeÛe lÙeebveer efle}e Pegiee¤ve osCÙeemener kebâyej keâme}er. keâejCe efleÛes Kejs cenòJe Demes lÙeeme kesâJneÛe Jeešle veJnles. Deepe legke&âmLeeveele Dejye mebmke=âleerÛes GÛÛeešve keâjCÙeeÛeer kesâcee}heeMeeÛÙee vesle=lJeeKee}er peer ØeyeU G"eJeCeer Pee}er Deens efleÛeer oesve cegKÙe keâejCes DeeefCe Ssefleneefmekeâ hetJe&heeref"keâe ¢ee }sKeele DeMeer ®hejsefKeuÙeeJej Deelee heg{er} }sKeele Oece&, Yee<ee, ef}heer, efveyeËOe, pevejerleer, efveleer ØeYe=efle ØekeâjCeer legkeâeËveer iesuÙee one Je<eeËle keâMeer ›eâebleer Ie[Jetve DeeCe}er Deens lÙeeÛeer GoddyeesOekeâ DeMeer ØekeâjCeJeej ceeefnleer osCÙeeÛee efJeÛeej Deens. (kesâmejer, efoveebkeâ 2 ceeÛe& 1934)

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 142

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 143

(2) DejyeebMeer legkeâeËÛÙee DeeefCe legkeâeËMeer DejyeebÛÙee Yetlekeâe}eheemetve Ûee}le Dee}suÙee Ssefleneefmekeâ les{ercegUs lÙee DejyeebÛÙee meebmke=âeflekeâ oemÙeeÛee legkeâeËvee DeeOeerÛe Dee}s}e efleškeâeje DeeefCe lÙeelener DeheefjJele&veerÙe Oece&«ebLeeMeer leer mebmke=âefle efvelÙeeÛeer peKe[}er iesuÙeecegUs ØeieleerMeer} YeefJe<Ùekeâe}eMeer leeW[ osCÙeemee"er pÙee Ùegjesehf eÙeve Jew%eeefvekeâ megOeejCee DeJeMÙe neslÙee lÙeebvee ¢ee Oeeefce&keâ Dejyeer ØeJe=òeeRÛee nesCeeje efJejesOe ¢ee oesve cegKÙe keâejCeebcegUs le®Ce legkeâeËveer Dejyeer mebmke=âleerJej Ûe{eF& keâjCÙeeÛee "ece efve§eÙe kesâ}e. Flekeâer ¢ee efJe<eÙeeÛeer hetJe&heeref"keâe heefnuÙee }sKeele efouÙeeveblej Deelee ¢eele lÙee Ûe{eDees{erÛes mHegâš JeCe&ve osCÙeeÛes Ùeesefpe}s Deens. pece&ve ceneÙegæeÛes Debleer meve 1919JÙeeJe<eea legkeâeËÛÙee Pee}suÙee hejeYeJeeÛee hegje hegje }eYe IesTve Jnmex}ÛÙee mebOeerle legkeâeËÛÙee meeceüepÙeeme ÙegjesefheÙeve je°^ebveer Deehemeele Jeeštve

Iesle}s. legkeâea mJeeleb$Ùe hegjles ieleØeeCe nesCÙeeÛes DeeOeerÛe kesâcee}heeMeeves DeeheuÙee Ke[ddieeÛÙee megFv& es lÙeele heje›eâceeÛeer mebpeerJeveer mebÛejefJe}er. osKele osKele keâe@vmš@evf šveeshe}heemetve mcevee&heÙeËleÛÙee efJemleerCe& jCeebieCeele «eerkeâebÛeer jie efpejefJe}er DeeefCe veJeMeòeâerves cegmecegme}s}s legkeâeËÛes mJeleb$e je°^ hegve: DeeheuÙee heeÙeebJej GYes jentve, De{U "eCe ceeb[tve, legPÙee Jnmex}ÛÙee mebOeerme ceer Yeerkeâ Iee}erle veener pee cnCetve Ùegjesheeme DeeJnevet }eie}s. Ùee }sKeeÛee nsleg legke&âmLeeveeleer} Ùee jepÙe›eâebleerÛes efJeJejCe osCÙeeÛee vemeuÙeecegUs pÙee meebmke=âeflekeâ ›eâebleerÛes JeCe&ve Ùee }sKeele ÅeeJeÙeeÛes Deens leer Ùee jepÙe›eâebleercegUs MekeäÙe Pee}er DeeefCe leer Ùee jepÙe›eâebleerÛeeÛe heefn}e DeheefjneÙe& heefjCeece neslee ne keâeÙe&keâejCeYeeJe oeKeefJeCÙeehegjlesÛe efle}e Demes vegmeles efveoxMetve les hegve®ppeerefJele legkeâea je°^ efÛejmLeeÙeer keâjCÙeemleJe kesâcee}heeMeeves heefnuÙee Oe[ekeäÙeemeÛe legke&âmLeeveeletve efKe}eHeâleerÛeer nkeâe}heóer keâe efve keâMeer kesâ}er les heent! Dejyeer efKe}eHeâleerÛes GÛÛeešve pece&ve ceneÙegæeÛÙee ØeeCemebkeâšele legke&â meehe[}s Demelee lÙeebÛÙee meeceüepÙeeletve Hegâštve Dejyeebveer iewjcegefm}ce ef¡e§eve je°^eÛes yeepetves yeb[ kesâ}s nesles. Ùee DejyeebÛÙee efJeÕeemeIeeleeves legke&â ÛeJeleeUtve ies}s. le®Ce legkeâeËÛÙee GoÙeeveblejner ceneÙegæeheeJeslees lÙeebveer ¢ee efKe}eHeâle mebmLesÛee nòeer pees heesme}e neslee lees lÙee Keef}HeâeheoeÛes lÙeeme Oeeefce&keâ cecelJe Jeešle nesles cnCetve vemetve DejyeØeYe=efle cegme}ceeveebvee ¢ee Oeeefce&keâ heer"eÛes DeefOekeâejer cnCetve legkeâea meeceüepÙeeÛes cecelJe Jeešs} efve lÙeebÛes hee"yeU legke&â je°^eme efceUle jener} Ùee je°^erÙe }eYeemee"erÛe nesÙe; hejbleg DejyeebveerÛe lÙeebÛÙee Ùee Keef}Heâeme "eskeâ¤ve efouÙeecegUs DeeefCe efcemej, FjeCe, DeHeâieeefCemLeeve ØeYe=efle keâesCelÙeener cegme}ceeveer je°^ebveer legke&â Deehe}e Keef}Heâe, lÙeeves efpeneo-Oece&Ùegæ hegkeâej}s, DeeheCeeme lÙeeÛÙee PeW[ŸeeKee}er peeTve lÙeeÛÙee Me$etMeer }{}sÛe heeefnpes DeMee Oeeefce&keâ YeeJevesves legkeâeËme cnCeCÙeemeejKes keâesCelesner jCemeeneÙÙe efo}s vemeuÙeeves efKe}eHeâleerÛeer mebmLee "sJe}er Demelee cegme}ceeveebÛÙee MeòeâerÛes keWâõerkeâjCe DeeheuÙee legkeâea je°^OJepeeKee}er keâjlee ÙesF&} ner Dehes#ee Heâes} "j}er. ¢ee}e ve meebefiele}e lejer Ûee}s} Demee SkeâÛe DeheJeeo keâeÙe lees Dee{U}e. lees cnCepes pÙeebvee mJele:Ûes je°^Ûe veJnles DeMee efnob er cegme}ceeveebÛee DeeefCe ieebOeerJeeoer efnob Ûbg ee! ¢ee meppeveebvee legkeâea efKe}eHeâleerÛeer efÛeblee legkeâeËhes#eener DeefOekeâ ceceòJeeves efJeJnUJet }eie}er; efnboer efKe}eHeâle ceb[Ueves leer keâes}ce[Ceejer legkeâea efKe}eHeâle meeJe¤ve OejCÙeemee"er DeeheuÙee ieJeleeÛÙee keâe[erÛeer kegâye[erosKeer} kesâcee}heeMeeÛÙee neleele efo}er; heCe efleÛee šsketâ IesTve efnboer cegme}ceeve veebole nesles leMee megefmLeleerle veeboCÙeeÛes kesâcee}heeMeeÛÙee owJeer vemeuÙeeves lÙee kegâye[erÛÙee meneÙÙeeÛeer osKeer} Jeemlehegmle keâjCÙeeÛeer ogyeg&efæ lÙee}e Dee"Je}er veener. lÙeeme keâesCeeÛee keâeÙe GheeÙe? lÙeeÛee "ece efmeæeble "j}e keâer, ¢ee he@veFm}eefcePecedÛÙee KegUeves legkeâea je°^eÛee Ùeeheg{s }Je}sMe }eYe nesCÙeeÛee mebYeJe jeefn}e veener! G}š leer he@veFm}eefcePece legkeâeËÛÙee ØeieleerÛes ceeiee&le og}ËIÙe efJeIves cee$e DeeCeCÙeeme keâejCeerYetle nesle jenCeejer Deens DeMeer kesâcee}heeMeeves GIe[GIe[ Iees<eCee kesâ}er. keâejCe

legke&âmLeeveÛee meg}leeve neÛe peesJej cegme}ceeveer Oecee&Ûee Keef}Heâener cnCeJetve IesF&} leesJej cegme}ceeveebÛÙee Oece&MeeŒeeleer} efveleerefveyeËOe nsner lÙeeme heeUeJesÛe }eieCeej. npeej-oer[ npeej Je<eeËhetJeea DejyemLeeveÛÙee efJeefMe° heefjefmLeleerle pes }eiet he[}s les }ie>, Jeejmee, ŒeeroememebleefleefJe<eÙekeâ DeefOekeâej, ob[efJeOeeve, jepeefveleer, leòJe%eeve ØeYe=elf e JÙeefòeâpeerJeveeleer} DeeefCe je°^erÙe peerJeveeleer} Pee[tve meeNÙee ØekeâjCeebÛes kegâjeCeele meebefiele}s}s efveyeËOe DeeefCe efveÙece DeepeÛÙee cevetlener lebleesleble }eiet kesâ}sÛe heeefnpesle; veJns les ef$ekeâe}erner yeo}lee keâecee veÙesle, ns leòJe mJeerkeâejCes cnCepes efKe}eHeâle Ûee}t "sJeCes nesles! FlekesâÛe veJns lej legkeâea peeleerJej Dejye peeleerntve veerÛelej DemeCÙeeÛee Úehe lÙee efKe}eHeâleerÛÙee Oece&ob[eves efvelÙeeÛee ceej}s}e DemeeJee ÙeeÛesner le®Ce legkeâeËme cees"s Jew<ecÙe Jeešle nesles. keâejCe Fm}eceer Oece&MeeŒeeØeceeCes hewiebyejeÛÙee Deieoer kegâUeleer} veme}s lejer lÙeeÛee pevce pÙee heesšpeeleerle Pee}e lÙee keâesjsMe Jeiee&leer} jòeâyeerpe pÙeele Demes} leesÛe Keef}Heâe nesT Mekesâ. leer hewiebyejeÛÙee pevceeves OevÙe Pee}s}er peele Yeefòeâceeve DevegÙeeÙeebme meenefpekeâÛe GÛÛelece DeeefCe Oece&ieg®lJeOeejCeeÛeer DevevÙe DeefOekeâejer DeMeer Jeešs. lÙee Oeeefce&keâ mecepegleerme ceeve legkeâefJeuÙeeJeeÛetve legkeâeËÛes heefn}s ØeyeUlece meg}leevener Keef}Heâeheoeme leesJej ÙeesiÙe mecepe}s ies}s veJnles keâer, peesJej lÙeebÛÙee jòeâele, efveoeve ceelesÛÙee yeepetves lejer, Dejyeer Keef}HeâebÛÙee ßes‰ jòeâeÛee DebMe Glej}s}e veJnlee. ÙeecegUs legkeâea meg}leeveebveer mJele:Ûe heoÛÙegle kesâ}suÙee ogye&} Keef}HeâebÛeerner ceveOejCeer keâ¤ve lÙeebÛÙee keâvÙekeâebMeer efJeJeen keâjCÙeeÛeer legkeâea meg}leeveebvee JejÛesJej Oe[he[ keâjeJeer }eies. legkeâea meg}leeveebÛÙee Debieeleer} legkeâea jòeâeÛÙee heje›eâceer lespeecegUs les Keef}HeâeheoeÛes heeefJe$Ùe heeJele vemetve lÙeebÛÙeeleer} pevcepeele GÛÛelej efve Megælej Dejyeer jòeâÛe keâeÙe les lÙee ieewjJeeÛes DeefOekeâejer nesles DemeeÛe ¢ee Oeeefce&keâ mecepegleerÛee ieefYe&leeLe& neslee DeeefCe leerÛe legkeâeËÛÙee peeleerÛeer ieefYe&le efveboe nesleer.DeeheuÙee peeleerÙe jòeâyeerpee}e Dejye jòeâyeerpeentve nervelej }sKeCÙeeFlekesâ le®Ce legke&â cetKe&ner vemeuÙeecegUs efkebâJee cegoe&[ner vemeuÙeecegUs lÙee ceeveneveervesÛe peer mJeerkeâej}er peeT Mekesâ, lÙee Keef}HeâeÛÙee heoJeermeÛe efOekeäkeâe¤ve osCÙeeme les efmeæ Pee}s. DeMee jerleerves efpeÛÙeeheemetve Ùeeheg{s }eYe lej nesCeeje veJnlee, neveer cee$e efveef§ele nesleer efve peer mJepeeleerÙe jòeâeÛee Gheceo& keâjCeeNÙee leòJeeJejÛe DeefOeef‰le nesleer leer ner efKe}eHeâle mebmLee GKe[CÙeeÛeer mebOeerner le®Ce legkeâeËme Deelee Dee}er! Jej meebefieleuÙeeØeceeCes meve 1914Ûes ceneÙegæeÛes Debleer mcevee& efve keâe@vmšBefšveeshe} Ùee veiejebletve «eerkeâ mewvÙeeme efhešeUtve legke&â je°^ hegvne jCeefJepeÙeer nesleeÛe lÙee efJepeÙeeves HegâjHegâjCeeNÙee DeeheuÙee Iees[Ÿeeme šeÛe osle efve neleele efjJn]e@uJnj jesKeerle kesâcee}heeMee pees efveIee}e lees Lesš Keef}HeâeÛÙee lÙee ogyeàÙee jepemeYesle peeTve Le[keâ}e. meeWiešŸeebÛee heš GOeUeJee leMeer lÙeeves leer jepemeYee GOeUtve efo}er, Keef}Heâeme ieeoerJe¤ve Kee}er DeeCe}s DeeefCe legke&âmLeeveeletve efKe}eHeâleerme Deecet}e«e GÛÛeeštve, heoYeü° Keef}Heâeme je°^eletve neketâve efo}s! pees Keef}Heâe leesÛe meg}leeve, lÙee Keef}Heâeme heoYeü° keâjCÙeeleÛe kesâcee}ves lÙee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 144

~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 145

meg}leevee}ener heoÛÙegle kesâ}s. Keef}HeâeMeener DeeefCe meg}leeveMeener oesvener peerCe&MeerCe& mebmLee Skeâe IeeJeemejMeer ieleØeeCe PeeuÙee. Oece&meòeekeâ jepemeòesÛee Deble nesTve, Theocracy mebhetve, legke&âmLeeveele yegefæefve‰ }eskeâmeòesÛeer mLeehevee Pee}er, DeeefCe leerÛe DeheefjJele&veerÙe DeMee Dejyeer Oece&mebmke=âleerÛÙee FefleßeerÛeer DeLeßeerner nesleer! Dejyeer Oece&efveyeËOeebÛes GÛÛeešve ceneÙegæele legke&âmLeeveÛÙee Me$etbÛes neleele nele Iee}tve legkeâea meòesme Dejyeebveer Pegieej}s neslesÛe. lÙeebveer legkeâeËÛeer jepekeâerÙe meòee Pegieej}er lej legkeâeËveer lÙeebÛeer Oece&meòee Pegiee¤ve efo}er. lÙeebÛÙeele Deelee keâesCeer keâesCeeÛee jeefn}e veJnlee. Keef}HeâeÛes GÛÛeešve keâjlee#eCeerÛe Oecee&Ûeer jepekeâejCeeletve meeHeâ GÛe}yeebie[er Pee}er. leesJej legkeâeËÛes meejs JÙeJenej kegâjeCeeleer} hegjeleve Dejyeer meeÛÙeele {eU}suÙee DeeefCe DeheefjJele&veerÙe ceeve}suÙee Oece&efveyeËOeeveg®he nesle Dee}s nesles; heCe le®Ce legkeâeËveer heefnuÙee Oe[ekeäÙeemeÛe Oece&efveyeËOe ne meceeme mees[efJeCÙeeÛes Yejerme ve he[lee lees cegUer lees[tveÛe šekeâ}e. Oece& efvejeUe, efveyeËOe (keâeÙeoe) efvejeUe, Skeâ Meyoefve‰ ßeæsÛee Øeeble, Skeâ ØelÙe#eefve‰ ØeÙeesieeÛee, lÙeeÛee efJe<eÙe hej}eskeâ efve ÙeeÛee Fn}eskeâ. ‘Dele: ØelÙe#eceeiexCe JÙeJenejefJeOeer veÙesled’ ¢ee leòJeeÛeer Iees<eCee keâ¤ve le®Ce legkeâeËveer }eskeâmeYesÛÙee heefnuÙeeJeefnuÙee yew"keâerleÛe JÙeJenejefJe<eÙekeâ les les meejs Oece&evf eyeËOe jö keâ¤ve šekeâ}s. efmJešdPe}Ë[ceOeer} cees"cees"s efveyeËOehebe[f le (keâeÙeoshebe[f le) DeeCetve lÙee osMeeÛes heewjefJeOeeve (Civil Law) legke&â je°^eme }eiet kesâ}s. Skeâener cegu}eme Jee ceew}Jeerme Oece&MeeŒe Ùee megOeejCesme Devegketâ} keâer Øeefleketâ} les efJeÛeejCÙeele Dee}s veener. Skeâe efoJemeele }eskeâmeYesle ns heewjefJeOeeve mebcele Pee}s. ÚsokeâJeej ÛeÛee& lej otjÛe; heCe «ebLeJeej ÛeÛexleosKeer} keâesCeer JesU ieceeJe}e veener. ceefnveesieCeleer Ùes-pee nesTve DeeOeerÛe "j}suÙee efJeJeeneÛÙee DeewheÛeeefjkeâ Jee*defve§eÙeeÛes veeškeâ pemes Ieškesâle Ie[tve Ùesles lemes lÙeeÛes Skeâe efoJemeele Skeâ Ùegie G}štve ies}s.lÙeeÛÙee ogmeNÙeeÛe efoJeMeer les veJes heewjefJeOeeve Jele&JÙeelener DeeuÙeeÛeer Éener efHeâj}er. Fm}eceer }ie>ØeLee jö, Fm}eceer JeejmeeØeLee jö, Fm}eceer yenghelveerlJe jö, Oeeefce&keâ vÙeeÙeMeemeve jö heewjefJeOeeve efmJešdPe}Ë[ceOeer} }eiet kesâ}s lej ob[efJeOeeve (Criminal Law) Fš}erleer} efveyeËOehebef[le DeeCetve lÙeebÛÙeekeâ[tve yeveJetve Iesle}s. Ûeesjer, ojes[s, nlÙee FlÙeeoer meenmeebvee DeeefCe DehejeOeebvee kegâjeCeeleer} Dejyeer Oece&keâuheveevegieeceer hegjeleve Meemeves ve oslee Øeeieeflekeâ keâešskeâesjheCeeme meepes} Demee vÙeeÙeefveJee[ŸeeÛee DeeefCe ob[efMe#esÛee ØeIeele Ûee}t kesâ}e. efmJeme heewjefJeOeeve DeeefCe Fšeef}Deve ob[efJeOeeve pemes Pešheš }eiet kesâ}s lemesÛe JeeefCepÙeefJeOeeve (mercantile Law), mewefvekeâ-jÛevee, mewefvekeâ efMemle, jCeefveleerØeYe=efle megOeejCee pece&veerkeâ[tve DeJeMÙe leMee IesleuÙee DeeefCe legkeâea }eskeâmeYesves lÙeeme leMeerÛe IeeTkeâ mebceleer Pešheš osTve šekeâ}er. ns meejs efveyeËOe mebcele keâ¤ve efve megOeejCeebÛes ns vegmeles "jeJe keâ¤veÛe legkeâea }eskeâmeYee Leebye}er veener. kesâcee}heeMee ne vegmelee "jeJeer ceveg<Ùe veJnlee. lees Jelee&Jeer heg®<e! "jeJe ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 146

keâjCÙeele oeKeefJe}suÙee leele[ernvt ener DeefOekeâ efvekeâ[erves efve vesševes lÙeeves ogmeNÙeeÛe efoJemeeheemetve lÙee "jeJeebÛee Jelee&Jener Ûee}t kesâ}e. Skeâe efoJemeele Skeâ Ùegie yeo}tve šekeâCeejer Ùegefòeâ keâesCelÙee ceb$eeves kesâcee}heeMeeme meeOÙe Pee}er? ner peeot Ie[Jetve keâesCelÙee keâeb[erves DeeCe}er? DeJeIÙee Skeâe JeekeäÙeeves! keâesCÙee DeheefjJele&veerÙe Oece&«ebLeele meebefiele}e cnCetve keâesCeleener Ssefnkeâ JÙeJenej meleleÛee OecÙe& Jee DeOecÙe& "jle vemetve lees je°^eme DeepeÛÙee heefjefmLeleerle efnleØeo Deens keâer DeefnleØeo Deens Ùee ØelÙe#eefve‰ keâmeesšervesÛe lemee "jefJe}e heeefnpes. pegves hegmlekeâ keâeÙe cnCeles, ne ØeMve ogÙÙece, Deew<eOe DeepeesyeebÛÙee yešJÙeele}sÛe Deens vee, ne ØeMve ogÙÙece, DeepeÛÙee jesieeJej les jeceyeeCe Deens keâe ne ØeMve cegKÙe! le®Ce legkeâeËveer ns met$e GÛÛeej}s DeeefCe cevJeblej Pee}s. heCe pej keâe ceew}Jeerceb[Uekeâ[s ns keâece kesâcee}heeMeeves efo}s Demeles lej? lÙee megOeejCeebleer} Skesâkeâ Meyo Oece&«ebLeeÉejs vekeäkeâer keâjCÙeeÛes DeeOeer lÙee Oece&«ebLeeleer} efkeâleer JeekeäÙeebÛes efkeâleer DeLe& keâjeJes }eieles, efkeâleer Dees{eleeCe, efkeâleer Yee<Ùes, šerkeâe, JeeoefJeJeeo! DeeefCe MesJešer veJeceleØeJeCe ceew}JeeRveer pegvÙee Meyoeble veJee DeLe& DeensÛe cnCetve MeeŒeefveCe&Ùe efo}e Demelee DeeefCe peerCe&celeJeeÅeebveer megOeejCee MeeŒe-yee¢e Deens, cnCetve lÙeepÙe Deens ne MeeŒeefveCe&Ùe efo}e Demelee!! veJeceleJeeÅeebvee keâjeJee }eielee yeewefækeâ DeØeeceeefCekeâheCee; peerCe&celeJeeÅeebvee keâjeJee }eielee lÙeentvener YeÙebkeâj Demee je°^erÙe DeelceIeele! DeeefCe Flekesâner keâ¤ve hegvne SkeâcegKeer efveCe&Ùe ve PeeuÙeeves MeeŒeeLee&Ûee ØeMve jenlee heefnuÙeeves efpeLes neslee efleLesÛe! DeeefCe lemeeÛe DeefveCeeale! Oece&mJeeleb$ÙeeÛeer Iees<eCee ÙeemleJe Oece&«ebLe GIe[tve megOeejCesÛee ØeMve mees[efJeCÙeeÛes Yeeveie[erle MelekeâevegMelekesâ ve KeÛe&lee le®Ce legkeâeËveer Oece&«ebLe efceštve lees ØeMve megšlees keâer keâeÙe les heeefn}s. lees keâeÙe? Oece&«ebLe efceš}e DeeefCe lelkeâe} lees ØeMve megš}e! JÙeJenejele Oecee&Ûeer DeMeer ve[ Gj}erÛe veener. Oece& lÙeeÛÙee lÙeeÛÙee JewÙeefòeâkeâ celeehegjlee jeefn}e lÙeemejMeer legke&âmLeeveele Oece&mJeeleb$ÙeeÛeer Iees<eCee keâjCÙeele Dee}er. Heâej keâeÙe, efnbogmLeeveele pes JeeÛeCes Deveskeâ Fm}eceer Oece&Jeerjebme kesâJeU vejkeâeÛes meeOeve Jeešles les efnbotbÛes Jeso legkeâea efJeÅeeheer"ebletve hejceeojeves, heCe Ssefleneefmekeâ Â<šŸee Deepe DeYÙeeefme}s peele Deensle. keâener ØeceeCeele lÙeebÛee DeYÙeeme DeeJeMÙekeâ mecepe}e peelees. Dejyeer ef}heerÛes GÛÛeešve Dejyeer ef}heer ner kegâjeCeecegUs legke&âmLeeveele Oece&ef}heerÛes heeefJe$Ùe heeJe}s}er, FlekesâÛe veJns lej leerÛe Skeâ DevevÙe ef}heer lÙee osMeele hetJee&heej Ûee}le Dee}s}er. heCe leer DeefleMeÙe yeespe[, cegõCeeLeea, efMe#eCeeLeea hejekeâe‰sÛeer De[eCeer. legkeâeËle Meskeâ[e 90 DeefMeef#ele }eskeâ, heCe lÙeeme ÙegjesheÛÙee Meskeâ[e 90 efMeef#eleebÛÙee ceeb[erme ceeb[er }eJetve yemeeJeÙeeÛes lej leer Dejyeer ef}heerÛeer OeeW[ Jeešsletve keâe{CesÛe Yeeie! cegõCeeJej ®U}s}er ÙegjesheÛeer jesceve ~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 147

ef}heer meceesj nesleerÛe. kesâcee}heeMeeves lelkeâeU efle}eÛe GÛe}}er. meeOeejCele: Skeâ Je<ee&Ûeer DeJeOeer "jJetve meejs mejkeâejer keâece lÙee DeJeOeerveblej jesceve ef}heerle Ûee}Ceej cnCetve Dee%ee megš}er. MeeUebletve lej lÙeeÛe efoJemeeheemetve jesceve ef}heer Ûee}t! ner ef}heerMegefæÛeer ÛeUJeU lÙeebveer FlekeäÙee vesševes jsš}er keâer, mJele: kesâcee}heeMee MeeUebletve leer efMekeâJet }eie}s. kesâJeU one De#ejs yeo}leeÛe jesceve ef}heerÛÙeener leeW[ele cee¤ Mekesâ} Flekeâer cegõCe DeeefCe efMe#eCemeg}Ye nesCeejer DeeceÛeer osJeveeiejer ef}heer pej kesâcee}heeMeeÛes neleeMeer Demeleer lej lÙeeves Dejye ef}heer yeo}CÙeeme Skeâ Je<ee&Ûee DeJeOeermegæe je°^eme efo}e vemelee! keâejCe one De#ejs osKeer} yeo}CÙeeme heVeeme Je<ex j j j keâjerle jWieeUle jenCÙeeme kesâcee}heeMee keâesCeer #eÙejesieer Lees[eÛe neslee! "j}suÙee efoJeMeer lÙeeÛes mejkeâejer keâece, meejer Je=òehe$es meeNÙee je°^Yej Deieoer veJeerve DeMee jesceve ef}heerle Ûee}t Pee}er! Dejyeer Yee<esÛes GÛÛeešve legkeâeËme mJele:Ûeer ef}heerÛe veJnleer; heCe Yee<ee nesleer. leLeeefhe pesles legke&â jepes Demelee jepeYee<esÛee ceeve neslee efpeleebÛÙee Dejyeerme! lÙee meeJešeKee}er legkeâea Yee<ee heej Kegjštve ies}er. meejs meeefnlÙe Dejyeerle, legkeâea Iejeoejeble Dejyeer MeyoebÛee yeepeej! mJeeefYeceeve peeie=le Pee}suÙee le®Ce legkeâeËme les keâmeÛes KeheCeej? efMeJeepeer cenejepeebveer ceje"erme ¢eeÛe DejyeerØeYe=efle hejkeâerÙe MeyoebÛÙee Oeg[iegmeeheemetve cegòeâ keâjCÙeemee"er jepee%ee keâe{}er nesleer. heCe cenejepeebFlekesâ lÙeebÛes je°^ keâjejer, efÛekeâešerÛes vemeuÙeecegUs Deepener ceje"erle ‘keâyet}’, ‘nu}er’, ‘efMeJeeÙe’, ‘len¢eele’ ØeYe=efle Meskeâ[es hejkeâerÙe Meyo DeeheuÙee mJekeâerÙe MeyoebÛÙee Le[iÙeeJej YejYeješ}s}s Dee{Ule Deensle! kesâcee}Ûes veJelegkeâeËÛes je°^ megoJw eeves lÙeeÛÙeeFlekesâÛe keâjejer he[}s. lÙeebvee mJeYee<esleer} Lees[smes hejkeâerÙe MeyoÛe keâe{tve šekeâeJeÙeeÛes veJnles, lej peJeUpeJeU ces}s}er Yee<eeÛeer Yee<ee efpeJeble keâjeJeÙeeÛeer nesleer! heCe lÙeebveer lesner kesâ}s. ceOÙeDeeefMeÙeeleer} legkeâeËÛÙee cetUmLeeveele mebMeesOeveceb[Us ies}er DeeefCe eflekeâ[tve hetJeeaÛes Meyo MekeäÙe eflelekesâ ieesUe kesâ}s! hebOeje npeej efMe#ekeâebvee legkeâea Meyo hegve®ppeerefJeCÙeeÛes efkebâJee veJeerve efveefce&CÙeeÛes keâeceeJej vesceCÙeele Dee}s! legkeâeale Jee*dceÙe vemeuÙeecegUs meejs meeefneflÙekeâ Meyo veJes hee[}s! keâesCeer Jeerme npeej legkeâea Meyo peceJetve efo}s! mJele:Ûes yees}CÙeele efyevelegkeâea-efJeMes<ele: Dejyeer Meyo meehe[Ces ner iees° efMe°eÛeejeefJe®æ mecepe}er peeT }eie}er! cebef$eceb[Ueleer} cees"cees"s ‘heeMee’ ØeOeeve Skeâe leemeele keâesCe hejkeâer Meyo keâceerle keâceer Jeehejlees ÙeeÛÙee Ûe{eDees{er }eJet }eie}s DeeefCe mejkeâejer jepehe$eele (ie@Pesšeble) ØelÙener heeÛe veJes legkeâea Meyo je°^Yej JeehejCÙeemee"er Øeefmeæ nesT }eie}s. legkeâea je°^eblener Ùee Yee<eeMegæerÛÙee JeeJešUerme hee}eheeÛeesàÙeeÛee Lees[e efJejesOe Pee}e. efkeâlÙeskeâ cnCee}s, hejkeâerÙe Meyoebveer Yee<eemebheòeer Jee{les. kesâcee}heeMee cnCee}e, mJekeâerÙe Meyo veenerleÛe lÙee DeLee&Ûes hejMeyo IesF&ve, lÙeeves Yee<eemebheòeer Jee{les; heCe mJekeâerÙe Meyo cee¤ve pes hejMeyo efpeJeble jent heenleele lÙeeves mebheòeer Jee{les Demes cnCeCes cnCepes Deewjme heg$e cee¤ve oòekeâ IesleuÙeeves mebleefle Jee{les Demes cnCeCÙeemeejKesÛe Deens! mJeOecee&leer} ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 148

ceeCemes jeKetve yeeš}suÙeebvee hegvne mJeOecee&le DeeCeCes ner Kejer Megæer nesÙe, heCe efpelekesâ hejOeceeaÙe Megæ keâ¤ve IesCes eflelekesâÛe mJeOeceeaÙe "ej cee¤ve šekeâCes ner Megæer vemetve yesMegæer Deens! legkeâea Yee<esmeejKeer DeemeVecejCe DeeefCe cetUÛeerÛe meeOeer Yee<ee, heCe efleÛee ne kesâJe{e DeefYeceeve! ceie pej keâe kegâyesjemeejKee mebheVelece Meyomeeiej IesTve lÙeeÛÙee hee"erMeer, DeeceÛÙee hee"erMeer DeeceÛeer mebmke=âleeÛeer osJeJeeCeer Deens, leMeer SKeeoer Yee<eebÛeer jeCeer GYeer Demeleer lej lÙeeves osJeebÛÙee je°^eJej megæe leer mJeYee<ee }eoCÙeeÛeer Deekeâeb#ee Oej}er Demeleer! ‘keâeÙeÅee’meejKÙee Meyoemee"er osKeer} DeeceÛÙeemeejKÙee keâjbšŸee Mee}ervelesves lees oejesoej Yeerkeâ ceeiele Lees[eÛe efHeâjlee! Dejyeer hetpeeØeeLe&veeefo DeeÛeejebÛes GÛÛeešve vewyeËefOekeâ ›eâebleerÛes ceeieesceeie DeeÛeejebÛeer ›eâebleer Ie[tve Dee}er. meejs kegâjeCe legkeâea Yee<esle DevegJeeefo}s ies}s. DelÙeble heefJe$e ‘Deu}e’ Meyo osKeer} Dejyeer cnCetve efveef<eæ Pee}e! osJeeme legkeâeaner keâUles! Demes cnCetve lÙee DeLeeËÛee ‘leejer’ ne Meyo ØeeLe&vesle Ùeespe}e. henešs ceefMeoerletve peer ‘Deepeevee’Ûeer DeejesUer "eskeâCÙeele Ùesles efleÛee ceb$e meeNÙee cegme}ceeveer peieele Dejyeer Deens. kesâcee}ves lees ceb$e legkeâea Yee<esle DevegJeeo}e efve legkeâea mebieerleele yemeefJe}e. leesÛe legke&â je°^Yej Deelee henešs }}keâej}e peelees. kegâjeCeeleer} DelÙeble ØecegKe ØeeLe&vee efveceepeeleer} heCe leer Dejyeer Yee<esle nesleer. leerner legkeâea Yee<esleÛe Yee<eeblej}er peeTve efveceepe legkeâealeÛe he{}s peeT }eie}s. keâejCe osJeeme legkeâeaner mecepele Deme}sÛe heeefnpes! osJe keâener pevcepeele Dejye veener! hewiebyejeÛÙee keâeUeheemetve efŒeÙeebveer yegjKee JeehejCes neÛe Dejyeer Oece&. legkeâea le®Ce efŒeÙeebveer yegjKee Pegiee¤ve efo}e. Dejyeer yegjKÙeebletve-efkeâlÙeskeâ MelekeâebÛÙee yeboerletve-legkeâea Œeer yeensj Dee}er! mJesÛÚsvesÛe veJns, keâejCe yegjKee neÛe efpe}e Oece& Jeešle neslee DeMeer npeej npeej legke&â ŒeerÛe Ùee megOeejCesÛee efJejesOe keâjerle jeefn}er. heCe le®Ce legkeâeËveer pees megšsvee lees yegjKee Heâe[tve šekeâ}e. efJeÅeeheer"s Œeerheg®<eebme mebefceße JeieeËleÛe efMekeâJet }eie}er. yegjKÙeeme ceppeeJe Pee}e. nervelesÛeer KetCe cnCetve Hesâpe šesheer Iee}Ces efveyeËOeefJe®æ ke=âlÙe "j}s! Hesâpe šesheer Hesâketâve efo}er Hesâpe šesheer JeehejCes ne ob[veerÙe DehejeOe "jleeÛe DeefMeef#ele legkeâea meceepeeves obie} kesâ}er; heCe "juÙee efoJeMeer pÙeeves ‘Hesâpe’ Hesâkeâ}er veener lÙeeÛeer Hesâpe Hesâkeâ}er ies}er. meYÙe Œeerheg®<eebveer Skeâ$e veeÛeCes ner Dejyeer DeeÛeejele ogjeÛeejeÛeer meercee! le®Ce legkeâeaveer veiejesveiejer meeJe&peefvekeâ ve=lÙee}Ùes keâe{}er! mJele: kesâcee}heeMee DeMee meYÙe vejveejeRÛÙee meeJe&peefvekeâ ve=lÙeele Yeeie IesT }eie}s. legkeâea efŒeÙee veiej mebmLeebletve, vÙeeÙee}Ùeebletve, cebef$eceb[Uele osKeer} cees"cees"Ÿee DeefOekeâejeJej keâeces ke⤠}eieuÙee. mewefvekeâ ieCeJes<eeÛee ceeb[ÛeesUCee Iee}tve, yebogkeâer KeebÅeeJej IesTve keâe@}speebleer} keâvÙeeJeerjebÛeer Meskeâ[es heLekesâ mewefvekeâer Leeševes efcejJet }eie}er! KesUele, Iees[oew[erle, Jewceeefvekeâ mheOexle ~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 149

heg®<eebmen meceevelesves Yeeie IesT }eie}er! efveyeËOeeOeejs }ie>s ve veeWoefJelee pÙeebveer nóeves ceew}Jeercegu}ebkeâ[tveÛe Oece&efJeOeerves efJeJeen kesâ}s lÙeebÛeer mebleleer efveyeËOeefJe®æ "j}er! leer vewyeËefOekeâ (keâeÙeosMeerj) "jeJeer cnCetve ceie lÙeebveer Deehe}er pegveer }ie>sÛe hegvne pesJne efveyeËOeevegmeejs veeWoefJe}er lesJne ØeMve megš}e. mJele: cenbceo hewiebyejeÛes Skeâ Ûeefj$e kesâcee}heeMeeves DeeheuÙee osKejsKeerKee}er ef}nefJe}s. osJeotleeÛeer (hewiebyejeÛeer) ßeæeMeer} Yetefcekeâe mees[tve ‘Skeâ Ssefleneefmekeâ heg®<e’ ÙeeÛe YetefcekesâJej les meejs Ûeefj$e ef}efnCÙeele Dee}s. Skeâ ØeyeU Dejyeer je°^efvecee&lee, ›eâebeflekeâejkeâ, Oece&ØeJeCe, Metj Demee lees cegme}ceeveer Oece&mebmLeehekeâ neslee Demes lÙee Ûeefj$eele cenbceoeÛes MeyoefÛe$e jsKeeš}s DeeefCe les Ssefleneefmekeâ Ûeefj$eÛe Kejs Ûeefj$e cnCetve meeNÙee efJeÅee}Ùeebletve efMekeâefJeCÙeele ÙesCÙeeÛeer JÙeJemLee kesâ}er. efJejesOeeÛee MelecegKeer jeJeCe ner ›eâebleer kesâcee}heeMee}emegæe efJejesOeeJeeÛetve keâjlee ÙesCes MekeäÙeÛe veJnles. ‘nUgnUt’, ‘megJeCe&ceOÙe’, ‘Deeflejskeâ’, ‘JeÛeveelØeJe=efòeJe&Ûeveele efveJe=efòe:’ ØeYe=efle veeJeeÛÙee Deveskeâ ØeyeU heg{eNÙeebÛes vesle=lJeeKee}er kesâcee}heeMeeÛÙee le®Ce legkeâeËJej pegvÙee legkeâeËveer ÛeewHesâj nuuÙeeJej nu}s Ûe{efJe}s! legke&âmLeeve mJeleb$e keâjCeeje kesâcee}heeMee mJeosMeele cees"e }eskeâefØeÙe Deme}e heeefnpes Demes yeensj menpeÛe Jeešles; heCe megOeejkeâ cnš}e keâer lees mJeeleb$ÙeJeerj Deme}e lejer, yengOee yengpeveele DeefØeÙeÛe DemeCeej. keâejCe megOeejCee cnCepesÛe Deuhecele efve yengcele leerÛe ®{er. jefMeÙeele leerveÛelegLeeËMe }eskeâ }sefveveJej legštve he[}s. cegmeesef}veerJej Depetvener Je<ee&keâe"er oesveÛeej Fšeef}Ùeve ceejskeâjer Iee}e Iee}leeleÛe. [er Jn@}sjeefJe®æ DeeÙe}Ë[ele kesâJe{e cees"e he#e peUHeâUle Deens! lÙeelener Oeeefce&keâ Jee meeceeefpekeâ megOeejCesle }eskeâefØeÙelesÛes veeJener IesCÙeeme vekeâes. ‘Jejb peveefnle OÙesÙeb kesâJe}e ve pevemlegefle:’ ne yeeCee pÙeeme OejJes}, leer Oecekeâ Debieer Demes}, lÙeevesÛe les heeT} šekeâeJes; leMeeÛe efve[jheCes kesâcee}heeMeeves les heeT} šekeâ}s. Dekeâmceele megOeejCeebÛee Oe[ekeâe G[e}e DeeefCe }eskeâmeYesÛÙee oejeMeer jepekeâerÙe keWâõe-keWâõebJej leesHeâebÛÙee jebiee jesKetve, pegvÙee he#eeMeer ÙegefòeâJeeo keâjCÙeeÛes keâece ØeLece lÙee leesHeâebÛÙee leeW[ekeâ[sÛe meesheJetve kesâcee}ves pees DeheefjJele&veerÙe cnCetve hetpÙe Pee}e lees Oece&«ebLeÛÙee «ebLe DeheefjJele&veerÙe cnCetveÛe jö keâ¤ve šekeâCÙeeÛes cegKÙe keâece le[keâeHeâ[keâer heej hee[}s. veblej celeheefjJele&veeLe& lÙeeves meejs cegõCe, meejs Jeekeäheer", meeceesheÛeejeÛÙee meeNÙee keâ}e keâeceeme }eJeuÙee. heCe Demeblees<eeÛeer Deeie efJePesvee. Hesâpe šesheer jö kesâ}er cnCetve DeefMeef#eleebveer obies kesâ}s. kegâjeCeeleer} heefJe$e Dejyeer ceb$e jö keâ¤ve les legkeâea Yee<esle Ûee}t kesâ}s cnCetve Dejye cegu}eceew}JeeRÛÙee DevegÙeeÙeebveer Deeie heeKe[}er. kesâcee}Jej ceejskeâNÙeebÛes Iee}s he[}s. MesJešer kegâ"s kegâ"s he}šCeer osKeer} efHeâleuÙee DeeefCe meMeŒe yeb[s G"}er! legkeâeËÛÙee yeensjÛÙee Me$etvb eerner Ùee ÙeeoJeerle Lees[s Heâej les} Deesle}s. heCe les le®Ce legke&â DeuhemebKÙe Demeleener DeuheyeU veJnles. lÙeebÛÙee efMemleerves, MeewÙee&ves ÙegjesheÛÙee leeW[ele ceej}er nesleer. lÙeebveerner ®õ¤he OeejCe keâjleeÛe obiesKeesjebÛeer OegUOeeCe ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 150

G[e}er. yeb[eÛes kebâyej[s cees[}s. mLe}eYeeJeecegUs leer Pegbpe Gu}sKeveerÙe Demeleener JeefCe&lee Ùesle veener. lejerheCe Skeâ GoenjCe osT. cegefm}ce meveelevÙeebÛes yeb[! Deepe yeÇmg ee}e mejkeâejer Dee%esØeceeCes cegDeppeerve (hegjesenf le) efveceepe he{CÙeeme vesnceerØeceeCes Dee}e. heCe Dejsyeerle efveceepe ve he{lee Deepe ØeLeceÛe lees heeKeb[heCes legkeâeale he{}e peeCeej neslee! npeejes Je<eeËÛÙee ¤{erÛee Deepe Yej ÛeJnešŸeeJej efMejÛÚso nesCeej neslee. pevemecegoeÙe pece}e neslee. efveceepee}e cegDeppeerveves DeejbYener kesâ}e. heCe ‘Deu}e’ Meyo ieeUtve ‘leejer’ ne veJee legkeâea Meyo GÛÛeej}s}e SskeâleeÛe ceie cee$e #eesYe keâesCeeme DeeJejsvee! G"e, Oece&efve‰ nes, G"e! Demee SkeâÛe keâu}esU G"}e. npeejes }eskeâ efyeIe[tve G"}s, efveceepe Yebie Pee}e! veiejYej veJÙeepegvÙeele neCeeneCe Ûee}t Pee}er. hees}erme Lekeâ}s. GheõJe efoJemeevegefoJeme Jee{le Ûee}}e. obiÙee}e Jee{lÙee yeb[eÛes ¤he Dee}s. MesJešer mJele: kesâcee}heeMeebvee yeÇgmee}e ÙeeJes }eie}s. leeW[osKeuÙee iees°eRveer Deelee Yeeiele veener ns efomeleeÛe lÙeebveer yesÙeesvesšebMeerÛe iee" Ieele}er. heVeeme-mee" cegu}eceew}Jeer hee[eJe kesâ}s. neleer Dee}s les HeâeMeer ies}s. ØekeâjCe Leb[eJe}s. mejkeâejer efveyeËOeeÛee (keâeÙeÅeeÛee) JeÛekeâ otjJej hekeäkeâe yeme}e. ÙeeÛeØeceeCes Skeâe cees"Ÿee keâšele cees"cees"s mejoej Oej}s peeTve ÛeewkeâMeer Debleer kesâcee}ves lÙeebvee HeâemeeJej šebietve efo}s. lÙeeble lÙeeÛee yee}efce$e DejerHeâner neslee. les eflekeâ[s pÙee JesUer HeâemeeJej }škeâle nesles lÙee JesUer kesâcee}heeMee Fkeâ[s meeJe&peefvekeâ ve=lÙee}Ùeeleer} Œeerheg®<eebÛÙee Skeâe cees"Ÿee mebefceße veeÛeele mJele: veeÛele nesles! efJejesOeeÛee MelecegKeer jeJeCe pesJne pesJne meMeŒe MeemeveJeeo ke⤠Dee}e lesJne kesâcee}}ener ke=âheeCeeÛÙee DeMee keâ"esj keâesefš›eâceevesÛe lÙeeÛeer mecepe hee[lee Dee}er! keâe}Ûee heeKeb[! DeepeÛee hegCÙeM}eskeâ heCe ns heefnuÙee Oe[ekeäÙeeÛÙee leerve-Ûeej Je<eeËle pes keâeÙe Pee}s les Pee}s. Deepe legke&âmLeeveÛÙee Øepeemeòeekeâ jepÙemLeeheves}e one Je<ex Pee}er. veJeLejÛe legke&âmLeeveYej lees oMece Jeeef<e&keâ Jee{efoJeme GYÙee je°^eves ieepeefJe}e! DeheefjJele&veerÙe Dejye mebmke=âefleMeer peKe[tve šekeâuÙeecegUs legke&âmLeeve Ùegjesheheg{s nleJeerÙe& efve nle:ØeYe nesTve ies}e neslee, heCe leer Theocracy les Oece&meòeekeâ jepÙe, leer efKe}eHeâle GKe[tve šeketâve Jew%eeefvekeâ mebmke=âleerÛes DeeefCe Øepeemeòeekeâ jepÙeebÛes peerJeveoeve efouÙeeefJe<eÙeer les meejs je°^ kesâcee}heeMeeÛes ÛejCeer lÙee efoJeMeer Deehe}er ke=âle%e-heg
~ hejbheje DeeefCe veJelee ~ 151

yegæ DeeefCe Ùegæ

1. yegæebefJe<eÙeer YeòeâerYeeJe 2. Je»emetÛeer 3. YeefJe<ÙeJeeCeer 4. FbefõÙeoceve DeeefCe ie=nmLeeßece 5. heeefnpes lej MeŒeeÛeejer cnCee heCe DelÙeeÛeejer veJns 6. mJeeleb$Ùe mebheeoveeveblej ›eâebefleØeJe=òeerÛes efJemepe&ve

Ùeesæe-Ùeesieer

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 152

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 153

DeeheuÙee Yejejeryejesyej Ûee}lee Ùesle veener efve DeeheuÙee owefohÙeceeve heleekesâkeâ[s °er }eJelee }eJeleeÛe leer DebOegkeâ nesTve efohetve peeles! (7:18)

1. yegæebefJe<eÙeer YeòeâerYeeJe efve hetpeveerÙelee



DeeceÛÙee }sKeCeerletve pes Lees[smes keâ"esj Meyo efveIee}s. lÙeeJe¤ve keâesCeerner Demes }Jecee$e ceevet veÙes keâer DeeceÛÙee ceveele yeewæOecee&efJe<eÙeer keâener cees"emee Deeoj veener! Ús Ús! mJeÙeb yeewæOecee&Ûeer oer#ee IesCeeNÙee YeòeâeÛÙee ceveele DeefKe} peieele pees heefJe$elece mebIe Deens lÙee yeewæmebIeeefJe<eÙeer pees Deeoj DeeefCe pes Øesce Demes} lesÛe Øesce DeeefCe leesÛe Deeoj yeeUieCeeje yeewæOecee&Ûee ceer Skeâ veceü Ûeenlee Deens. yeewæOecee&Ûeer oer#ee ceer Iesle}er veener lÙeeÛes keâejCe ne mebIe ceePÙee ÙeesiÙelesÛee veener Demes veJns. lej ceer lÙee mebIeeÛÙee heefJe$e cebeof jeble heoehe&Ce keâjCÙee}e hee$e veener ns nesÙe DeeefCe ns cebefoj Deepe pes Deveble keâe}heÙeËle efškeâ}s Deens les lÙeeÛee heeÙee Ke[keâeÛÙee heeÙeeJej GYeej}suÙee DeefÛejmLeeÙeer cees"cees"Ÿee jepeJee[ŸeebÛÙee heeÙeeØeceeCes Ieele}e vemetve leòJeebÛÙee Yekeäkeâce heeÙeeJej les jÛe}s ies}s Deens cnCetve nesÙe. ceveg<Ùee}e lÙeeÛÙee heeMeJeer ØeJe=òeerheemetve hejeJe=òe keâjCÙeeÛee ØeLeceÛee DeeefCe DelÙeble ÙeMemJeer Demee ØeÙelve ØeLece mebkeâefuhele keâ¤ve lÙeeme cetle&mJe¤he osTve MelekesâÛÙee Melekesâ lees DeJÙeenle pÙeebveer Ûee}t "sJe}e DeMee lespemJeer OeceexheosMekeâebÛeer ceeef}keâe-Den&led efYe#eg ÙeebÛeer hejbheje ÙeeÛe efnbogmLeeveeceOÙes pevcee}e Dee}er nesleer. ÙesLesÛe lÙeebveer peerJeveogiOe ØeeMeve kesâ}s DeeefCe ÙeeÛe Yetceer}e ceele=Yetceer cnCetve Jebove kesâ}s. ¢ee meJe& iees°eRÛeer peeCeerJe DeeceÛÙee Deble:keâjCeele GlheVe nesTve Meyoebveer JeCe&ve ve keâjlee ÙesCÙeemeejKÙee YeeJevee oeštve Ùesleele DeeefCe Ùee mebIeeefJe<eÙeer pej DeeceÛÙee DeMee ceveesJe=òeer Deensle lej ceie lees mebIe pÙeebveer ØemLeeefhele kesâ}e, lÙee mebmLeehekeâeefJe<eÙeer lÙee yegæeefJe<eÙeer lÙee %eeveoerhleeefJe<eÙeer Deecner keâesCelÙee Yee<esle DeeceÛÙee ceveesJe=òeer efoioefMe&le keâ¤? ns leLeeiele! meJe& ceveg<Ùepeeleerle}e ceer nerve oerve, kesâJeU ceePeer, efveleevle efjòeâlee efve ceePes, efveleevle De%eeve ÙeebÛeeÛe Densj IesTve legPÙeekeâ[s Ùeslees. pejer DeeheuÙee yeesOeeÛee meejebMe ce}e Deekeâ}ve keâjlee Ùesle veener Demes ce}e Jeešles lejer ce}e hetCe& efJeÕeeme Deens keâer les lemes nesCesÛe mJeeYeeefJekeâ Deens keâejCe Deehe}e GheosMe ne osJe}eskeâerÛÙee JeeCeerletve efveme=le Pee}e Deens. hejbleg ceePeer ßeJeCeWefõÙes DeeefCe ceePeer Deekeâ}veMeòeâer ner ¢ee Ssefnkeâ ØelÙe#e ØeceeCeceÙe peieeÛee MeyoIees<e SskeâCÙeeme efMekeâ}er Deens. YeieJeved keâoeefÛele Demesner Demes} keâer Deehe}s heoehe&Ce Ùee peieeceOÙes Heâej }Jekeâj Pee}s DeeefCe pÙee JesUer ns meJe& peie Deieoer yeeuÙeeJemLesle nesles efve ØekeâeMe vegkeâleeÛe kegâ"s Heâeketâ }eie}e neslee, leesÛe DeeheCe Deehe}er heleekeâe Heâ[keâeefJe}er! cnCetve ¢ee peiee}e

ieewlece yegæebefJe<eÙeer YeòeâerYeeJe efve hetpeveerÙelee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 154

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 155

yegæOecee&ÛÙee ceneve ØeÛeejkeâele DeÕeIees<e ÙeeÛeer cees"er ÙeesiÙelee ceeveCÙeele Ùesles. lÙeeves ef}efn}s}W mebmke=âle M}eskeâyeæ ‘yegæÛeefj$e’ ns keâeJÙe yeewæ Jee*dceÙeeleer} Skeâ Glke=â°, hetpÙe efve Øeemeeefokeâ «ebLe Demetve les mebmke=âle Jee*dceÙeeleer} keâeJÙemebheòeerceOÙes osKeer} ceeveveerÙe mLeeve heeJeCeejs Deens. ¢ee efJeÉeve yeewæ ØeÛeejkeâeves, lÙee keâeUer Jewefokeâ efve yeewæ DeMee DeeheuÙee efnbog je°^ele he[}suÙee Oece&hebLeeÛÙee ogHeâUerle pees Skeâ DelÙeble Jeeo«emle efve leer›e celeYesoeÛee ØeMve nesTve yeme}e neslee, lÙee pevcepeele peeefleYesoeÛÙee ØeLesJej leke&âcet}keâ ÛeÛee& keâjCeeje Je»emetefÛe veebJeeÛee Skeâ ØeyebOe jefÛe}s}e Deens. Gheefve<eod keâe}eheemetveÛe mJeleb$e leòJeJeeoebveer JeveesheJeveeleer} DeeßeceeDeeßeceele YeejleerÙe JeeleeJejCe meoesefole efveveeo}s}W Demes. lÙeelener ëe=eflemce=leeRÛÙee ceÙee&oebÛeermegæe ceb$ejsKee ve pegceevelee yegækeâe}ele pesJne yegefæJeeo meJe&mJeer mJeleb$eheCes Dekegbâef"le mebÛeej ke⤠}eie}e, lesJne lej je°^eÛÙee DeeefCe ceeveJÙeeÛÙee ØelÙeskeâ #es$eele ‘nW DemeW keâeb’ Ùee ØeMveeÛÙee DeefiveefoJÙeeceOÙes lelkeâe}erve ÙeÛÙeÙeeJeled celes, ¤ef{, DeeÛeej, efJeÛeej meeOekeâyeepekeâ pJee}ele leeJetve meg}eKetve efveIet }eie}er. Jewefokeâebveer yeewæebÛeer DeeefCe yeewæebveer JewefokeâebÛeer JeÛeveW efve JeÛeveW, ceb$e efve ceb$e, keâesefš›eâce efve keâesefš›eâce kegâMee«e lekeâe&ÛÙee efhebpeCeeKee}er vegmelee leblegvedlebleg efhebpetve keâe{}e. Jewefokeâ JewefokeâebMeer Jee yeewæ yeewæebMeer pesJne Jeeo Iee}er, lesJne lÙeebÛÙee leke&âMegæles}e vesnceer ‘Fefle ßegefle:’ efkebâJee ‘Fefle yegæevegMeemeveced’ ÛÙee og}ËOÙe ceb$ejs<esÛeer Dee[keâe"er Dee[Jeer ÙesF&. keâejCe ßegefleJeekeäÙe KeesšW nW cnCeCeW nW JewefokeâeJewefokeâebÛÙee lekeâe&me DeMekeäÙe; yegæJeekeäÙe KeesšW nW cnCeCeW nW yeewæeyeewæebleer} leke&âJeeoeme meJe&$e efveef<eæ. lÙeecegUs ßegleeRÛeer Úeveveer Jewefokeâ lekeâe&}e DeMekeäÙe, yeewæeieceeÛeer Úeveveer yeewæleke&âMeòeâer}e

DeMekeäÙe. lÙeecegUs lÙee lÙee DeehleJeekeäÙeebÛÙee kegbâheCeeheÙeËleÛe keâeÙe lees lekeâe&Ûeer ieefle Dekegbâef"le Demes. heCe Jewefokeâ DeeefCe yeewæ ÙeebÛÙeele pesJne lesÛe Gheefve<eledkeâe}eheemetve ØeÛeef}le Deme}s}s ‘leefÉod mebJeeo’ Pe[t }eie}s, lesJne ßegefleØeYe=efle lÙee lÙee Devegu}bIeveerÙe efve DeMebkeâveerÙe ceÙee&oener lekeâe&ÛÙee ieleerme KegbšJet MekeâuÙee veenerle. keâejCe yeewæebvee ‘Fefle ßegefle:’Ûee Oeekeâ vemes. efleÛee ceb$e efve ceb$e les leke&âcegMeerle nslegJeeoeÛÙee meneCesJej Ieemetve, heejKetve efškeâ}e lejÛe IesCeej. Jewefokeâebvee ‘Fefle yegævegMeemeveced’Ûeer Yee[Yeer[ vemes. lÙee yegæeÛÙee MeyoeveMeyoeÛee lekeâe&ÛÙee ceeNÙeeKee}er OegJJee G[Jetve osCÙeeme les keâÛejle vemele. DeMee efmLeleerle yegækeâe}ele ßegefle, mce=efle, Deeiece-efveiece, jerefle¤ef{, DeeÛeej-efJeÛeej Ùee meeNÙeebÛeer Úeveveer heg®<eyegæerÛÙee DeefiveefoJÙeele peMeer Pee}er, ßegleeRvee osKeer} heg®<eyegæerÛÙee hejer#es}e yemeeJeW }eietveÛe keâeÙe peW ØeceeCehe$e efceUefJelee ÙesF&} leW efceUefJeCeW Yeeie he[}W, lemee Øekeâej lÙeehetJeea kesâJnener FlekeäÙee cees"Ÿee ØeceeCeeJej Pee}e veJnlee. ÙeecegUsÛe yegækeâe}eleer} Oecee&Oece&, keâcee&keâce&, DeeÛeejeveeÛeej ÙeebÛeer efÛeefkeâlmee keâjCeejs efveYexU efve mJeleb$e lekeâe&ÛÙeeÛe keâmeesšerJej heejKe}s peeCeejs JeeoefJeJeeo Deepe cees"s ceveesjbpekeâ efve yeesOeØeoner Jeešleele. kegâMee«e yegefæJeeoebÛeer leer lÙee keâeUÛÙee ceeveeves DeØeeflece efve Dekegbâef"le GoenjCeW Deepener JeeÛeveerÙe DeeefCe efJeÛeejCeerÙe JeešuÙeeJeeÛetve jenle veenerle. DecekeäÙee «ebLeele Decegkeâ Deens cnCetveÛe leW KejW, nW hee}gheo lÙee JeeoefJeJeeoele lekeâeËÛeW leeW[ yebo keâjleevee menmee Dee{Ule veener. Ùegefòeâmebiele, nslegiecÙe, yegefæefve‰ DeMee lÙee lÙee keâeUÛÙee JeeoefJeJeeoebÛeeR peeR keâener GoenjCeW Deepe Ghe}yOe Deensle, lÙeeleÛe pevcepeele peeefleYesoeÛeer Ke[Ke[erle Yee<esle meeOekeâyeeOekeâ ÛeÛee& keâjCeeNÙee ßeerceled DeÕeIees<e ÙeebÛÙee lÙee Je»emetefÛe veecekeâ efveyebOeeme ieCe}W heeefnpes. lÙeele DeepeÛÙee leke&âheæleerÛee DeJe}bye meJe&LewheCeW vemeCeW pejer meenefpekeâÛe Deens lejerner lÙee keâeUÛes ÛeelegJe&CÙe& efJe<eÙeemebyebOeer pes Devegketâ} Øeefleketâ} Dee#esheØelÙee#eshe Ûee}t nesles lÙeebÛee Ke} Deepener DeYÙemeveerÙe JeešeJee FlekeäÙee yegefæJeeoeves kesâ}s}e Deens. DeepeÛÙee pevcepeele peelÙegÛÚsoveeÛÙee Jeeoele DeeOeej IesCÙeemee"er veJns, lej ¢ee efJe<eÙeeJej lÙeekeâeUer DeeheuÙee je°^eleer} OegjerCeebÛeeR keâeÙe celeeceleW Demele leeR mecepetve IesCÙeemee"er GheÙegòeâ DeeefCe DeheefjneÙe& Demee Skeâ ØeeÛeerve DeefOeke=âle }sKe cnCetve Deecner lees ‘Œeer’ ceeefmekeâeÛÙee JeeÛekeâebÛÙee mesJesme meeojJeerle Deenesle. ceje"erÛÙee pegUCeerme DeeefCe mLe}eJekeâeMeeme Oe¤ve YeeJeeLee&Ûeer ceeb[Ceer keâjleevee cetU «ebLeebleer} celeW efve leke&âheæefle MekeäÙe eflelekeâer ÙeLeeJeled Devegmej}er Deensle. ßeerceled DeÕeIees<eke=âle Je»emetefÛe peieoddieg® ßeer cebpegIees<eeme MejerjJee*dceveebner Jebotve efve mleJetve lÙeeÛee efMe<Ùe pees ceer DeÕeIees<e lees MeeŒeeOeejhetJe&keâ Je»emetefÛe veecekeâ «ebLe ØeejbefYelees. Oece& DeeefCe DeLe& Ùeebvee efJeJesefÛeCeeNÙee ßegefle DeeefCe mce=efle ¢eebme celeceleeblejebÛÙee YeeieeefJe<eÙeer pejer ceer ØeceeCe ceeveerle veener, leLeeefhe lÙeebÛÙeeleer} efJeÕemeveerÙe efve mebÙegefòeâkeâ DeMee YeeieeefJe<eÙeer ØeeceeCÙeyegefæ "sJe}er lejerner ÛeelegJe&CÙee&efJe<eÙeerÛÙee legceÛÙee keâuhevee lÙee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 156

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 157

2. Je»emetefÛe!

Heâ}evÙeLeewogbyej Je=#epeeles: cet}e«eceOÙeeefve YeJeeefve Jeeefhe~ JeCee&ke=âeflemmheMe& jmewmmeceeefve leLewkeâlees peeefleefjefle ØeefÛeblÙee ~~1~~ lemceeVe ieesÓÕeJelkeâef§eled peeefleYesoesefmle osefnveeced ~ keâeÙe&Yesoefveefceòesve mebkesâle: ke=âef$ece: ke=âle ~~ -YeefJe<ÙehegjeCe De. 40

«ebLeebÛÙee DeeOeejevesner efmeefælee Ùesle veenerle DemeW ce}e JeešleW. ØeLece yeÇeÿeCeeme efJeJesÛet, legcner keâMeeme yeÇeÿeCe cnCelee? peerJe, keâe peele, keâe pevce, keâe DeeÛeej, keâe Jeso%eeve, keâe %eeve? yeÇeÿeCÙe keâMeeves Ùesles? yeÇeÿeCe cnCepes Ùeebhewkeâer keâesCeles? peerJe nsÛe yeÇeÿeCÙe DemeW cnCee} lej Jesoeble lemes mecepeCÙeeme cegUerÛe DeeOeej veener. yeÇeÿeCeÙegòeâ DeMeer peerJeebÛeerÛe Skeâ mJeleb$e peele Deens. leer keâener Pee}W lejer yeÇeÿeCeeÛeer yeÇeÿeCeÛe jenCeej DeMee celeeme Jeso cegUerÛe meceLeeale veenerle. ØelÙe#e osJeemebyebOeer pej Jeso cnCeleele keâer, ‘metÙe&! heMegjemeerled ~ meesce: heMegjemeerled ~ Fbõ: heMegjemeerled heMeJees osJee:~~’ osJeleemegæe ØeLece heMegÛe neslÙee, veblej keâce&yeUeves osJe PeeuÙee lej yeÇeÿeCeeÛee peerJe ne cet}le:Ûe yeÇeÿeCe nesÙe, DeheefjJele&veerÙeheCes yeÇeÿeCe yeÇeÿeCeÛe jenCeej nW keâmeW efmeæ nesF&}? Heâej keâeÙe, veerÛeehes#ee veerÛe Demes pes Õeheekeâ lesmegæe yeÇeÿeCeÛe veJnsle lej osJe nesT Mekeâ}s ‘DeeÅeles osJee heMeJe: Õeheeiee Deefhe osJee YeJeefvle’ DemeW ßegefleÛe cnCeleele! leWÛe ceneYeejle DevegJeeefoleW. ceneYeejleele Skesâ ef"keâeCeer mhe° ef}efn}W veener keâe keâer, keâeefueb pe} šskeâ[erJejer} meele efMekeâejer efve one nefjCe, ceeveme mejesJejeJejer} Skeâ yeokeâ, Mejn=ÉerheeJejer} Skeâ Ûe›eâJeekedâ ns meJe& kegâ®#es$eele yeÇeÿeCe Demes pevcee}e Dee}s DeeefCe Jesoheejbiele Pee}s! ceveg cnCelees ÛelegJexo efve lÙeebÛeeR DebieW-GheeieW Ùeeble ØeJeerCe Deme}s}e yeÇeÿeCe pej Metõeheemetve oef#eCee efkebâJee Flej oeve IesF} & lej lÙee}e iee{JeeÛes yeeje pevce, [gkeâjeÛes mene pevce DeeefCe meòej pevce kegâ$ÙeeÛes Ùesleer}! ÙeeJe¤ve nW GIe[ Deens keâer yeÇeÿeCeeÛee peerJe yeÇeÿeCemJe¤heer Demetve lees kesâJnener DeyeÇeÿeCe nesTÛe Mekeâle veener. ner keâuhevee ßegeflemce=leeRveener mebcele veener. Deelee pej DemeW cnCee} keâer yeÇeÿeCe nW DeeF&yeeyeeheemetve cnCepes jòeâyeerpeeletveÛe Øeehle nesleW. yeÇeÿeCe DeeF&yeeheebÛÙee heesšer pees pevcelees lees DeeefCe leesÛe yeÇeÿeCe neslees, lej leerner keâuhevee MeeŒeeefJe®æ Deens. mce=leerleer} Øeefmeæ M}eskeâeJe¤ve nW GIe[ Deens. GÛe}cegveeRÛee pevce nòeerÛÙee heesšer, kesâMeefhebie}eÛee Iegye[eÛÙee heesšer, keâeweMf ekeâ ieJeleeÛÙee heesšer, õesCeeÛeeÙee&Ûee ce[keäÙeeÛÙee heesšer, lewefòejer $e+<eerÛee he#ÙeeÛÙee heesšer, JÙeeme keâesefUCeerÛÙee heesšer, keâewefMekeâerÛee MetefõCeerÛÙee heesšer, efJeÕeefce$e Ûeeb[eUCeerÛÙee heesšer, Jeefme‰ JesMÙesÛÙee heesšer pevce}s; ns M}eskeâ mce=leerleer} cnCetve legcnebme ceevÙe Deme}sÛe heeefnpesle. Ùee meJeeËÛeeR DeeF&yeeheW yeÇeÿeCe vemeleener lÙeebvee legcner yeÇeÿeCÙeeÛes DeefOekeâejer yeÇeÿeCÙe cnCetve ceevelee lÙee DeLeea Deelee ceeleeefhelÙeebÛÙee ÉejsÛe keâeÙe leW yeÇeÿeCe }eYeleW, yeÇeÿeCe DeeF&yeeheebÛÙee heesšer Ùeslees leesÛe yeÇeÿeCe nesT Mekeâlees nWner cnCeCes KeesšW "jleW. mce=leeRleer} M}eskeâebÛeer iees° mees[}er lejer ØelÙe#e JÙeJenejele pes Øekeâej DeeheCe Sskeâlees efve heenlees lÙeeÛeener efJeÛeej mebkeâesÛe mees[vt e kesâ}eÛe heeefnpes. Deveskeâ GoenjCeW efhe{Ÿeeveefhe{Ÿee Ie[le Dee}eR efve ØelÙe#e Ie[leele veener keâe keâer, pÙeele Metõ heg®<eeMeer yeÇeÿeCe efŒeÙeebÛee ieghle mebyebOe Ie[tve Pee}s}er mebleefle lÙee lÙee yeÇeÿeCe kegâ}eleÛe cees[le jenles? DeeF& Je yeehe keâesCeer lejer Jee oesIesner yeÇeÿeCe vemeleener ceveg<Ùee}e yeÇeÿeCÙe Øeehle PeeuÙeeÛeer mce=efle efve JÙeJenej

Ùeebleer} GoenjCes yeÇeÿeCÙe DeeF&-yeeheebÛÙeecegUÛs e efceUleW Ùee cnCeCÙee}e KeesšŸeele keâe{leele. yejW, Skeâoe efceUe}s}W yeÇeÿeCÙe, yeÇeÿeCe DeeF&yeeheebÛÙee heesšer efve:mebMeÙe pevce IesleuÙeeves }eYe}s}W yeÇeÿeCÙe, pej yeÇeÿeCÙeeÛeer hewle=keâ GheheòeerÛe lesJe{er Kejer DemeW ceeve}W, lej hegvne cejslees veenermeW neslee keâecee veÙes. yeÇeÿeCe efhelejebÛÙee heesšer DeeuÙeevesÛe peW efceUleW leW lemee pevce nesleeÛe efceUe}W leW efceUe}W leW DepeerJeve jenCeejÛe. keâejCe lÙeeÛÙee ØeehleerÛeer peer SkeâÛe Deš leer ØeLece pevcele:Ûe hegjer Pee}s}er Demeles. heCe mce=leerJe¤ve lemeW efomele veener. ceveg cnCeleele keâer, pees yeÇeÿeCe ceebme KeeF&} lees lelkeâeU yeÇeÿeCÙeeheemetve ÛÙegle neslees. cesCe, ceer", otOe efJekeâer} lees yeÇeÿeCe leerve efoJemeeble Metõ neslees! DeLee&led yeÇeÿeCe DeeF&yeeheebÛÙee heesšer pevce IesCes nWÛe keâeÙe leW yeÇeÿeCÙeeÛeW keâejCe veJns, mebheeoveeÛee GheeÙe veJns. pevceeJejÛe efveef§ele nesCeejs yeÇeÿeCÙe veerÛe keâcee&ves SkeâeSkeâer veenermeW keâmeW nesF&}? DeekeâeMeele G[Ceeje Iees[e he=LJeerJej GlejleeÛe [gkeäkeâj yeveuÙeeÛeer keâLee keâesCeer keâOeer Ssefkeâ}er Deens! Jee efJeÕeeefme}er Deens? Deelee yeÇeÿeCÙe ne MejerjeÛee Oece& Deens, efJeefMe° Mejerjele yeÇeÿeCeheCe mee"efJe}s}W DemeleW, DemeW cnCee} lej cees"eÛe IeesšeUe nesF&}. yeÇeÿeCeeÛeW Mejerj Øesle nesleeÛe pes lÙeeme mejCeeJej "sJetve Deefie> osleer} les yeÇÿenòÙesÛÙee heelekeâeÛes DeefOekeâejer nesleer}, JeOeob[en& "jleer}! keâejCe yeÇeÿeCeheCe pej Mejerjele DemeCeej lej leW Mejerj peeUCeeje yeÇÿenlÙeener keâjCeejÛe! hegvne pÙee M}eskeâele DemeW ef}efn}s}W DemeleW keâer, ÙepeveÙeepeve, DeOÙeÙeveDeOÙeeheve, oeveØeefle«en neR meejeR ke=âlÙeW yeÇeÿeCeeÛÙee osneheemetveÛe efveefce&}eR peeleele, lÙee celeJeeÅeebme Deecner DemeW efJeÛeejlees keâer, yeÇeÿeCeeÛÙee osneheemetveÛe efveefce&}eR peeleele, lÙee meeNÙee ke=âlÙeebÛeW iegCeOece& veeMeleele keâeÙe? ‘cegUerÛe veener’ DemeW legcner "emetve meebiee}! lej ceie yeÇeÿeCeeÛeW Mejerj cnCepes yeÇeÿeCÙe veJns, yeÇeÿekeâcee&ÛeW GlheeflemLeevener veJns, nW legcnerÛe ceeveuÙeemeejKeW nesle veener keâeÙe! Deelee %eeveecegUs yeÇeÿeCe neslees, DemeW cnCee} lej "erkeâÛe. heCe ceie legcner lemeW JeeieeJeÙeeme nJeW. lÙee JÙeeKÙesØeceeCes pees pees %eeveÙegòeâ lÙeeme lÙeeme legcner yeÇeÿeCÙeeÛes meejs DeefOekeâej Deefhe&CÙeeme nJesle. %eeveeves yeÇeÿeCÙe ÙesleW lej ceie Deveskeâ Metõner yeÇeÿeCe ceeveeJes }eieleer}. ÛelegJexo, JÙeglheefòeceerceebmee, meebKÙe, JewMesef<ekeâ, pÙeesefle<e, leòJe%eeve ØeYe=leerle heejbiele DemeW hebef[lee«eCeer MetõeceOÙesner Deme}s}s Deepener ceePÙee mJele:ÛÙee heefjÛeÙeeÛes Deensle. heCe lÙeebhewkeâer Skeâe}ener legcner yeÇeÿeCe ceevetve yeÇeÿeCÙeeÛes DeefOekeâej Deefhe&}s}s veenerle! lesJne legcner pÙeeme yeÇeÿeCe cnCelee leW kesâJeU %eeveeves efceUleW DemeW legcnebme keâmes cnCelee ÙesF&}? DeeÛeejeves yeÇeÿeCÙe "jleW DemeW cnCee}, lejerner Deepe legcner JÙeJenejele lÙee JÙeeKÙesØeceeCes }Je}sMener Jeeiele veener. Yeeš, kewâJele&keâ DeeefCe Yeeb[ ¢ee }eskeâebÛes DeeÛeej efkeâleer meespJeU Demeleele hene. Deveskeâ keâ° meesmetve les keâ[keâ[erle Oecee&Ûeej heeUleele. meeOeejCe yeÇeÿeCeentvener lÙeebÛes DeeÛeej Flekesâ meespJeU Demelee lÙeebmeÛe legcner Ûegketâvemegæe yeÇeÿeCe cnCele veener!

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 158

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 159

%eeveeÛÙee Flej efJeYeeieele keâesCeer efkeâleerner heejbiele Deme}e lejer yeÇeÿeCÙe lÙeeÙeesies efceUle veener. leW yeÇeÿeCÙe Jesohe"Ce efve Jeso%eeve ¢eeÙeesiesÛe keâeÙe les mebheeefolee ÙesleW, DemeW cnCee} lej Deecner efJeÛeejlees keâer jeJeCe Jesoeble heejbiele neslee, heCe lÙeeme je#eme cnCele, yeÇeÿeCe veJns. lÙee keâeUÛes je#eme Jeso he"le, ceie lÙeeme legcner yeÇeÿeCe keâeb cnCele veener? lesJne meejebMe Demee efomelees keâer legcner keâesCelÙee iegCeeJe¤ve Jee keâesCelÙee Oecee&Je¤ve yeÇeÿeCÙe "jefJelee nW legceÛeW legcneb}eÛe mecepele veener. yeÇeÿeCe keâMeeves "jlees ÙeeÛee legcner efJeÛeejÛe keâjerle veener. keâesCeleerner Skeâ keâmeesšer efve§eÙetve leerJej efškesâ} leesÛe yeÇeÿeCe DemeW legcner Jeeiele veener. ceePÙee celes yeÇeÿeCeeÛeW }#eCe nWÛe keâer, lees Skeâ efve
MetõerÛes DeVeheeCeer Ieslees, lees yeÇeÿeCe ¢eeÛe ‘pevceer Metõ efve heg{ÛÙee pevceer kegâ$ee nesF&};’ MetefõCeer}e ‘DebieJeŒe’ cnCetvener yeeUielee keâecee veÙeW. lemeW keâjCeeje yeÇeÿeCe ‘cesuÙeeJej vejkeâele peelees’ Deme}s ob[keâ cevetle Deensle KejsÛe. heCe les Kejs cnCee} lej yeÇeÿeCe ne pevceevesÛe yeÇeÿeCe Demetve keâener kesâuÙee yeÇeÿeCeeÛee Metõ nesle veener, nW legceÛeW cegKÙe met$eÛe ÛegkeâerÛeW "jleW DeeefCe meoeÛeejer lees Metõner yeÇeÿeCe neslees, ogjeÛeejer lees yeÇeÿeCener Metõ neslees nW DeeceÛeW met$e Kejs "jleW! hegvne lÙeeÛe cevetle Metõebveer hegCÙeMee}er DeeÛeejebcegUs yeÇeÿeCÙe heškeâeefJe}W DemeWner mhe° cnš}s}s Deens. keâe"erve cegefve, GJe&Meer JesMÙesÛee heg$e JeefMe‰, kegâ}e}CeerÛÙee heesšÛee veejo ns Metõ Demeleener leheeves, meeOJeeÛeejeves yeÇeÿeCe Pee}s veenerle keâeÙe? veerÛe kegâUele pevcetve hegCÙeeF&ves mJeie& heškeâeJeuÙeeÛeer nJeer eflelekeâeR GoenjCeW meehe[leele, leeR keâeÙe legcnebme veekeâejlee Ùesleer}? yeÇeÿeCeeefJe<eÙeer ceer peW cnš}W leWÛe #eef$eÙeebveener lebleesleble }eiet Deens. JebMe cees"Ÿee jepeebÛee Deme}e DeeefCe meoddiegCeebÛeer JeeCe Deme}er, lej lees #eef$eÙemegæe eflejmkeâjCeerÙe nesÙe DemeW ceveg meebieleele. Ûeej peeefleJeCeeËÛeer ner keâuhevee cegUerÛe Keesšer. ceveg<ÙeeÛeer peele DeMeer Skeâ. legcnerÛe cnCelee meJe& ceeCemes Skeâe yeÇÿeosJeeheemetve GlheVe Pee}eR Deensle; ceie lÙeebÛÙeeble SkeâceskeâebMeer jòeâyeerpeeÛee mebyebOe veme}suÙee Ùee Ûeej efYeVe peeleer keâMee efveefce&uÙee iesuÙee? ceePÙeeheemetve ceePÙee helveer}e Ûeej ceg}W Pee}eR, leeR SkeâeÛe peeleerÛeeR veJnsle keâeÙe? ceie SkeâeÛe yeÇÿeosJeeÛeeR neR ceg}W peeleerÛeeRÛe efYeVe Demeleer} lejer keâMeeR?

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 160

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 161

peeleerÛeer efYeVelee cnCepes JeemleefJekeâ keâMeer DemeeJeÙeeme heeefnpes? peele efvejeUer ceeveeJeÙeeÛeer cnCepes Yeso keâmee Deme}e heeefnpes leW "jefJeCÙeeme ØeeefCecee$eebÛÙee peeefle DeeheCe keâMee "jefJelees leWÛe heenCeW F°. FbefõÙeeefo jÛevesÛÙee cet}le:Ûe DemeCeeNÙee YesoeJe¤ve peele efvejeUer "jles. Iees[ŸeeÛee heeÙe nòeerÛÙee heeÙeemeejKee vemelees. JeeIeeÛeer lebie[er DeeefCe njCeeÛeer lebie[er SkeâmeejKeer vemeles. DeMee ØekeâejÛÙee Mejerj efve SWefõÙe jÛeveelcekeâ cet}YesoecegUs ØeeCÙeebÛeer Skeâ peele ogmejerheemetve efJeYeòeâ Demes DeeheCe "jefJelees. heCe lemee DeLeea yeÇeÿeCe efve #eef$eÙe ¢eebÛÙee oesve peeefle keâOeerner ceevelee ÙeeJeÙeeÛÙee veenerle. lÙeebÛes heeÙe keâeÙe leMee efvejefvejeàÙee ØekeâejÛes Demeleele? yew}, šesCeiee, Iees[e, nòeer, iee{Je, ceekeâ[, yeeskeâ[, ceW{e ¢eebÛÙee peveveWeõf Ùes, jbie, Deekeâej, Jeej, DeeJeepe, ce}cet$eeheÙeËle Flekeâe cet}Yetle Heâjkeâ Demelees keâer lÙeeme efYeVe peeefle cnCetve Ûeškeâved DeesUKelee ÙesleW, leMee DeLeea ceveg<Ùeebleer} yeÇeÿeCe, #eef$eÙe ns efYeVe peeleerÛes DemeW keâOeer lejer cnCelee ÙesF&} keâeÙe? he#ÙeebÛeer leerÛe efmLeefle. keâyetlej, heesheš, ceesj ØeYe=leeRÛes OJeefve, jbie, hebKe, efhemeejs efpelekesâ cet}le: efYeVe jÛevesÛes eflelekesâ cet}le: efYeVelJe keâOeer lejer yeÇeÿeCe, #eef$eÙe, JewMÙe, Metõeble DemeCes MekeäÙe Deens keâeÙe? Je=#eeble Je[, yekegâU, heUme, DeMeeskeâ, lecee}, veeiekesâMej, efMejer<e, Ûebhekeâeefo Je=#eebÛeer Kees[W, heeveW, Hegâ}W, HeâUW, mee}er, efyeÙee meJe& keâener efYeVe; lÙeebÛeer

JewMebheeÙeve-Oece&-mebJeeo Ùee ØekeâjCeer ceneYeejleeleÛe JewMebheeÙeveOece&mebJeeo Deens leesner legcnebme keâeÙe meebielees leW Sskeâe, Oece& jepeeves ØeefMve}W, ‘JewMebheeÙeve, $e+<es, DeeheCe yeÇeÿeCe keâesCee}e cnCelee efve yeÇeÿeCeeÛeW }#eCe keâeÙe?’ lÙee ØeMveeme Gòejleevee JewMebheeÙeve MesJešer cnCee}s, ‘ÙegefOeef‰je, melÙe, oÙee, FbefõÙeoceve, hejeshekeâej efve leheeÛejCe ns iegCe pÙeeÛÙee "eÙeer Demeleele, lÙee}e ceer yeÇeÿeCe mecepelees, pÙeeÛÙee "eÙeer lÙeebÛee DeYeeJe lees Metõ. ns heebÛe iegCe cnCepesÛe yeÇeÿeCe. Heâej keâeÙe, ns iegCe SKeeÅee Ûeeb[eUeÛÙee "eÙeer Deme}s lej leesner yeÇeÿeCeÛe nesÙe. hetJeea Yet}eskeâeJej SkeâÛe peele nesleer. heg{s DeeÛeejkeâceeËveer efYeVelJe Jee{tve ÛeelegJe&CÙee&Ûeer JÙeJemLee Pee}er ‘SkeâJeCe&efceob hetJeË efJeÕeceemeerled ÙegefOeef‰j~ keâce&ef›eâÙeeØeYesosve ÛeelegJe&CÙeË Øeefleef‰leced’ ~ nW hene, meJe& ceeveJeebÛeer Glheefòe Œeerheemetve SkeâeÛe heæleerves nesles, meJeeËÛÙee owefnkeâ DeeJeMÙekeâlee, DebleefjefõÙeW meejKeeRÛe Demeleele. DeLee&led peele efvejeUer vemetve pÙeeÛeer JeeieCetkeâ Ûeebie}er lees yeÇeÿeCe. JeeF&š lees Metõ. DeLee&le JeeieCetkeâ megOeejleeÛe lees Metõ lelkeâeU yeÇeÿeCÙeeÛee DeefOekeâejer nesCeejÛe. ns jepee, ÙeemleJe FbefõÙeceesneheemetve Deef}hle efve meÛÚer} DeMee Metõe}e oeve osCeW nW melke=âlÙeÛe Deens efve mJeiÙe&Heâ}Øeoner Deens. peeleerÛee efJeÛeej Keesše. meoddiegCeeJejÛe yeÇeÿeCÙe DeefOeef‰leW. pees ogmeNÙeeÛÙee keâuÙeeCeemee"er Denefve&Me efmeæ Demelees lees yeÇeÿeCe. pees DeeÙeg<Ùe melke=âlÙeeble JÙeefÙelees lees yeÇeÿeCe. #ecee, oÙee, melÙe, MeewÛe, %eeveefJe%eeve Ùeebner pees Ùegòeâ lees yeÇeÿeCe.’

ceneYeejleemeejKÙee Oece&«ebLeeleer} JewMebheeÙeveemeejKÙee $e+<eerÛeeR neR JeekeäÙeW Deensle. lÙeebÛee lejer DeLe& efce$enes, legcner veerš OÙeeveer IÙee, lees mevceeie& Oeje. De%eeve efvejmeeJeW Ùee meefoÛÚsves cÙee,DeÕeIees<eeves nW ØeJeÛeve kesâ}W. heš}W legcnebme lej "erkeâÛe; ve heš}W efkebâJee keâesCeer lÙeeme nslegle:Ûe nsšeU}W lejer Deecner lÙeeÛeener efJe<eeo ceeveerle veener. Fefle ‘Je»emetefÛe!’ Jejer} ØeJeÛeveele DeÕeIees<eebveer lÙee ØeeÛeerve keâeUÛÙee ØeÛeef}le Dee#esheeefokeâebÛeeÛe Tn lÙee keâeUÛÙee leke&âheæleervegmeej kesâ}e DemeuÙeecegUs lÙeeÛeW cenòJe ØeeÛeerve keâeUÛee }sKe ¢ee °erves lelkeâe}erve ceeheevesÛe ceespe}W heeefnpeW nW meebieeJeÙeeme vekeâesÛe. ÙeemleJeÛe lÙeeleer} pevcepeele peeefleYesoeefJe¤æ ÛeelegJe&CÙee&efJe¤æ pes pes keâesefš›eâce kesâ}s}s Deensle, les les DeepeÛÙee heefjefmLeleerle JeeÛeleevee lÙeeleer} GefCeJeebkeâ[sner keâevee[esUe neslee keâecee veÙes. lÙee DeeefCe Ùeebhewkeâer Deieoer Deveghes#eCeerÙe DeMeer peer GCeerJe DeeheCe mJele:hegjleer Ye¤ve keâe{}er heeefnpes leer ner keâer, lÙeele yeÇeÿeCe %eeleermeÛe pejer cegKÙelJeskeâ¤ve meeNÙee keâesefš›eâceele mebyeeseOf e}s Deens, lejer leeR yeÇeÿeCeebvee ÙeLeeÙeesiÙeheCes efo}s}eR ØelÙegòejW #eef$eÙeebKee}er} JeCeeËvee heeÙeeKee}er leg[Jet heenCeeNÙee #eef$eÙeebveener lebleesleble }eiet he[leele. JewMÙeeblener JejÛÙee yeÇeÿeCe#eef$eÙeebme ‘heer[keâ’ JeCee&nbkeâejer cnCetve ot<eerle mJele: Metõemhe=MÙeeefokeâ Kee}ÛÙee peeleeRvee cee$e DeeheuÙee ‘GÛÛe’ JeeCeerheCeeÛes heeCeer oeKeefJeCÙeeme efve Kee}ÛÙeebÛes DeeheCener ‘yeÇeÿeCe’ yeveCÙeeme ve mees[Ceejs }#eeJeefOe JewMÙe DeensleÛe; Metõebleern ‘$ewJeefCe&keâebveer %eeefleYesoeÛeW {eWie keâe{tve Deecnebme veeieefJe}s, ceveg<Ùecee$e meceeve!’ cnCetve Ieesef<eCeejs MetõÛe lÙeebÛÙee Kee}ÛÙee Metõ heesšpeeleermemegæe lÙeeÛe peeefleYesoeÛÙee lÙeeÛe {eWieeKee}er nerve }sefKeCÙeeme mees[erle veenerle, yesšerjesšerJÙeJenej keâjerle veenerle, cenejeefokeâ hetJee&mhe=MÙeebme lej efMeJelener veenerle. heJe&leer-melÙee«enele Demhe=MÙeebÛÙee [eskeäÙeele }e"er Iee}CeeNÙee ØecegKeeble Deveskeâ ceje"s neslesÛe. veeefMekeâÛÙee jececebefoj-melÙee«enele Demhe=MÙeebvee ceppeeJe keâjCeeNÙeebleer} keâójebleer} keâój efJejesOekeâ vegmeles YešpeerÛe vemetve Mes"peer DeeefCe jeJepeerner nesles. Demhe=MÙeebveer pevceele Iees[ŸeeJej yemet veÙes, lees DeefOekeâej #eef$eÙeebÛee cnCetve ngbkeâejerle Demhe=MÙeebme Deveskeâ #eef$eÙe jepeebveer hetJeea keâ"esj ob[ kesâ}s Deensle. jepehegleevÙeeme PeebMeerme iesuÙee oesve leerve Je<eeËle Deveskeâ JesUe ceejheerš kesâuÙeeÛeer ØekeâjCes Ie[}er Deensle. Skeâe efMeef#ele ceje"e le®Ceerves ceje"slej GÛÛe kegâUele ØeerefleefJeJeen keâjeJeÙeeÛes "jefJeleeÛe lÙeebÛeer peeleiebiee Ye¤ve obieeOeeshee keâjCÙeeÛÙee OecekeäÙee osCÙeeheÙeËle heeUer DeeCe}s}er GoenjCes efnbogmeYeebÛÙee ohlejer oeKe} Deensle. heeb[JeØeleeheeÛeer efcejJeCetkeâ keâe{CeeNÙee cenejebJej }e"ernu}e Metõebveer veeefMekeâ efpeu¢eele kesâuÙeeÛeW Jele&ceeve Deieoer Deepekeâe}ÛeW Deens, meJe&$e ieepe}s}s Deens. Kes[is eeJeebleer} MeeUeble DeeceÛÙee ceg}ebMespeejer cenejÛeebYeejebÛÙee ceg}eme yemet osCeej veener, cnCetve ceje"Ÿeebveer DeeefCe mJele: Metõebveer oeb[ieeÙee kesâ}s}eR GoenjCeW lej ØelÙeskeâ mebIeškeâ keâeÙe&keâlÙee&me heoesheoer Dee[JeeR Ùesleele. efÉpeeyejesyej Skeâemeve keâjCeeje Metõ ob[veerÙe cnCetve meebieCeeNÙee mce=leerme keâ[keâ[tve efMeJÙee osCeejs Metõ mJele:yejesyej Demhe=MÙeebvee Skeâemeve keâjCÙeeÛeer

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 162

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 163

peele efvejeUer Kejer, heCe lÙee DeLeea peele ne Meyo yeÇeÿeCe-#eef$eÙeeefokeâele efJeYesoheCes }eJeleeÛe ÙesT veÙes Flekesâ ns Ûeejer JeieeËleer} }eskeâ Debleyee&¢e Skeâpeeefle ne[Wn[keWâ, jòeâceebme, DeJeÙeJe, FbeEõÙeW, jme, meòJe ØeYe=efle }#eCeebner DeefYeVe. nemÙejesove, YeeJeYeeJevee, jesieYeesie, peieCÙee-cejCÙeeÛeer jerefleke=âefle, YeerleerÛeer keâejCeW, keâcee&ÛÙee ØeJe=efòe meejW FlekeWâ SkeâmeejKeW keâer, ØeeefCecee$eeble peeefleefYeVelJe oMe&eJf eCÙeeme Iees[e efve yew} ÙeebÛÙeeleer} Jew<ecÙeemeejKes peW Jew<ecÙe DeeheCeebme Dee{UeJeW }eieleW lemeW Jew<ecÙe Ùee Ûeejer JeCee&le }Je}sMener Dee{Ule vemeuÙeeves lÙeebÛÙee ØekeâjCeer lÙee DeLeea efYeVe peele ne MeyoÛe }eJelee Ùesle veener, lÙee DeLeea les meejs SkeâeÛe peeleerÛes mecepeCeW Yeeie Deens. DeewogbyejeÛÙee efve HeâCemeeÛÙee Pee[ebvee KeebÅee, Kees[, meebOes, cetU FlÙeeefo meeNÙee mLeUer HeâUs Oejleele. heCe cnCetve KeeboerJejÛes HeâU Kees[eJejÛÙee HeâUehes#ee pÙee DeLeea jbieeke=âeflemheMe&jmeebner Deieoer meceeve DemeleW, lÙee DeLeea leeR HeâUW SkeâÛe nesle cnCetve DeeheCe mecepelees, efYeVe peeleerÛeer ceeveerle veener. KeeboerÛÙee šeskeâe}e Gbyej Dee}W cnCetve leW yeÇeÿeCe Gbyej cnCeeJeÙeeÛes keâeÙe? leÉleÛe legceÛÙee cnCeCÙeeØeceeCes ÙeÅeeefhe yeÇÿeosJeeÛÙee MejerjeÛÙee efvejefvejeàÙee Yeeieeheemetve yeÇeÿeCe-Metõeefo Ghepe}s DemeW ceeve}W lejer leeR meejeR ceeCemesÛe DemeuÙeeves kesâJeU mLe}Yesos, DelÙeble efJe<ece JeCee&vesÛe peer ceeve}er peeles leer efYeVe efYeVe peeefleceòee lÙeebÛÙee ØekeâjCeer keâMeer ceevelee ÙesCeej? les JesieàÙee JesieàÙee peeleerÛes keâmes DemeCeej?

leMeerÛe keâ"esj yeboer keâjleele!! Heâej keâeÙe, Demhe=MÙeebleosKeer} ØelÙeskeâ peele ‘Kee}ÛÙee’ peeleerJej lesÛe DevÙeeÙe lÙeeÛe ‘GÛÛe’ peeefleceòJeeÛÙee met$eeves keâjerle Deens keâer, pÙee DevÙeeÙeebme yeÇeÿeCeebveer kesâ}s cnCetve yeÇeÿeCesòej yeÇeÿeCeeme efve Demhe=MÙe mhe=MÙeebme efMeJÙee osle Dee}s, yeÇeÿeCe yeÇeÿeCeslej Yeeb[}s lemesÛe yeÇeÿeCeslejeble ceje"s ceje"slej Yeeb[leele, mhe=MÙeemhe=MÙeslej Skeâceskeâebme kegâÛe}leele, mhe=MÙeslejeblener cenejcenejslej hebLe he[tve cenejslejebJej cenej Heâej DevÙeeÙe keâjleele cnCetve yeeWyeeyeeWye Ûee}t Deens. ÛeebYeej heg{ejer Deebyes[keâjebJej cenejebÛee he#eheeleer cnCetve Deejeshe keâjleele. Heâej keâeÙe, cenejeble osKeer} Deebyes[keâj keâeskeâCemLe cenej cnCetve osMemLe cenejebveer lÙeebÛes heg{ejerheCe veekeâejCÙeeÛÙee efve osMemLe cenejebÛee meJelee megYee GYeejCÙeeÛÙee ÛeUJeUer kesâuÙee Deensle, keâjerle Deensle. yeÇeÿeCeeleÛe keâeskeâCemLe yeÇeÿeCe efve osMemLe yeÇeÿeCe veenerle lej JeeCÙeeble keâeskeâCemLe JewMÙe, osMemLe JewMÙe; cenejele keâeskeâCemLe cenej DeeefCe osMemLe cenej DeMee efYeVe peeefle Deensle! Heâej keâeÙe meebieeJes. veeefMekeâ}e yeÇeÿeCe, JeeCeer, ceje"Ÿeebveer ‘jececebefojele efMe¤’ cnCeleeÛe cenejebvee ceejneCe kesâ}er lÙee DemeceevelesefJe<eÙeer meeefòJekeâ efve vÙeeÙÙe mebleeheeves peUHeâUCeeNÙee cenejebÛÙee osJeUele pej Yebieer leMeeÛe DelÙee«eneves efMe¤ }eie}s lej lesÛe cenej leesÛe DemeceevelesÛee OJepe mebjef#eCÙeemleJe leMeeÛe }e"Ÿeebveer lÙee YebiÙeebme Pees[heCÙeeme mees[Ceej veenerle! jeÙeie[er iesuÙee ceefnvÙeele efMeJeeslmeJeer cenej menYeespeveeme Dee}s cnCetve keâener ceje"s yeÇeÿeCe pemes G"tve ies}s lemesÛe cenejebÛÙee meeJe&peefvekeâ hebieleerle Yebieer ceb[Uer IegmeleeÛe cenejner lÙee ‘yeešeyeešer’me }e"e}e"ervesner efJejesOeCÙeeme mees[Ceej veenerle. lesJne peeefleYesoeÛÙee KegUeÛeW Keehej yeÇeÿeCeeJej Jee #eef$eÙeebJej Ùee mhe=MÙeeJejÛe Heâes[CeW efveJJeU he#eheele Deens. ¢ee jesieeves YebiÙeeheÙeËle ØelÙeskeâ peele heÚe[}er peele Deens. ne peelÙenbkeâejeÛee oes<e meJeeËÛee Deens. lÙeeefJe<eÙeer pÙee pÙee efMeJÙee yeÇeÿeCeeme Jee #eef$eÙeeme keâesCeer neme[t FefÛÚlees lÙeebÛÙee lÙeebÛÙee ‘ØeehleerÛee DeOee& Jeeše’ ÙeÛÛeÙeeJeled peeleeRvee Jeeštve efo}e heeefnpes. G}š he#eer ¢ee pevcepeele peeefleYesoeÛÙee jesieeme efveoe&Ut efveIee}suÙee megOeejkeâeble DelÙeble ØecegKe megOeejkeâ yeÇeÿeCener nesles; yegæeÛÙee ceeies lÙeeves lÙeeÛÙee mebIeeÛee meeje Yeej efve Deehe}e mebÛee}keâlJeeÛee DeefOekeâej meesheefJe}e Skeâe yeÇeÿeCeeJej! mJele:Ûes DeefOekeâej ‘heer"eefOe‰eveJemeve’ yegæebveer cejleevee pÙee heóefMe<ÙeeJej Ieele}W lees cenekeâeMÙehe neslee yeÇeÿeCe. yegæ hebLeeÛes cees"cees"s «ebLekeâej, met$ekeâej, ØeÛeejkeâ efYe#eg nesles yeÇeÿeCe. mebleeJew
meehe[leele, lemesÛe lÙee lÙee ØeceeCeele peeefleYesoesÛÚsokeâ meceleeJeeoer megOeejkeâner meehe[leele, yeÇeÿeCe Jee #eef$eÙe cnš}e keâer, }gÛÛee DeeefCe Flej lesJe{s meejs kesâJeU hejeshekeâejer, kesâJeU meeOeg, kesâJeU meceleeJeeoer efve®heõJeer meppeve DemeW cnCeCeeje peeefleYesoesÛÚsokeâ ne, lÙee lÙee peelÙegÛÚsokeâ iepe&vesvesÛe peeefleÉs<eeÛeW keâeÙe& meeOelees, keâUle vekeâUle peeefleYeso Keje Deens DemeW efmeæ keâjlees. keâejCe yeÇeÿeCÙeeÛeer Jee keâesCeeÛeerner peele pevcele:Ûe DeeefCe meieUer peeleÛeer peele JeeF&š efve FlejebÛeer peeleÛeer peele pevcele:Ûe nšketâve Ûeebie}er, DemeW cnš}W keâer ¢ee peeefle vegmelÙee ceeveerJe, vegmelÙee heesLeerpeele vemetve KejesKejerÛe pevcepeele Deensle, lÙeebÛÙeele pevcepeele Demee keâesCelee lejer efJeefMe° efJeYeso Deens DemeWÛe veener keâe efmeæ nesle? heCe yeÇeÿeCeeÛÙee Jee YebiÙeeÛÙee peeleerle meejsÛe JeeF&š Jee meejsÛe Ûeebie}s }eskeâ pevcele:Ûe Jeeš}s peele veenerle; DemeW cnCeCeeNÙee Jes[Ÿee efhejebÛee lees Dee#eshe mecetU Keesše efve És<eotef<ele Demelees. cnCetveÛe ¢ee meeNÙee peeefle cet}le:Ûe efYeVe vemetve ne peeefleYeso pevcepeele vemetve, efveJJeU ceeveerJe efve heesLeerpeele Deens DemeW "jleW. DeÕeIees<eebveer ef}efn}suÙee Jejer} Je»emetÛeerle nW leòJe ie=nerle efve metefÛele Demeleener mhe°erke=âle vemeuÙeeves keâesCeeÛeener iewjmecepe nesT veÙes ÙeemleJe leW Deecner Jej mheef°}W Deens. -(efkeâ}exmkeâj) (6:350)

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 164

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 165



3. YeefJe<ÙeJeeCeer!

4. FbefõÙeoceve DeeefCe ie=nmLeeßece!

(meeJejkeâjef}efKele ‘mebieerle mevÙemle Ke[die’ IÙee ieewlece yegæebJejer} veeškeâele}e Skeâ Gleeje...)

FbefõÙeebÛee veeMe ne keâener FbefõÙepeÙe veJns. mebvÙeemeerner [esUs Heâes[tve DebOeUe nesle veener, peerYe Úeštve cegkeâe nesle veener, veekeâ efMeJetve efveIeÇeCe nesle veener, neleheeÙe lees[vt e }gUeheebieUe nesle veener. ceie leerÛe iees° meJe& osnWefõÙeJÙeeheejebveener keâeb }eiet vemeeJeer? ¢ee meJe& FbefõÙeebÛes vewmeefie&keâ JÙeeheej meejKesÛe efveoex<e Deensle, meceepeOeejCeeme DeeJeMÙekeâ Deensle: DeLee&&leÛe oebhelÙepeerJeveeÛÙee DeelÙebeflekeâ lÙeeieeleÛe lesJe{W meJe& keâener heeefJe$Ùe DeeefCe hegCÙe mee"efJe}W Deens ner iees° Keesšer Deens. }eskeâesòej heg®<e mebvÙeemeer nesleele cnCetve }eskeâeble Demee Yeüce Hewâ}eJelees keâer les mebvÙeemeer Pee}s cnCetveÛe }eskeâesòej mecepe}s heeefnpesle. heCe leW melÙe veener. yegæemeejKes cenelces mebmeejele Deme}s lejerner }eskeâesòej heoeme DeeefCe heefJe$ehetpesme DeefOekeâejer "j}sÛe Demeles. SleoLe& letner Jeu}Yee, efvemmebkeâesÛeheCes Deehe}e oebhelÙeOece& ÙeesiÙe jerleerves heeU. yeef}‰ DeeefCe JeefMe‰ DeMee Øepesves legPÙee keâeblesÛee kegâmeJee OevÙe nesJees. }eskeâuÙeeCeeLe& OeejCe kesâ}s}e legPee Ke[ddie og°ebme ob[ osCÙeeme meowJe meceLe& Demees! DeeefCe ¢ee Ùe%emJe¤heer peerJeveÙeehevesle ie=nmLeeßeceeÛeeR megKeW legPÙee heeÙeebmeÛe De[KeUefJeCeeNÙee yes[Ÿee ve neslee lÙee Ùe%eeÛeer meebielee keâjCeejs yeef}oeve nesJeesle! Demee mebmeej mebvÙeemeeFlekeâeÛe heefJe$e Deens keäJeefÛele lÙeentvener ßesÙemkeâj Deens! (9:152)

efJe›eâce : F&Õej keâjes DeeefCe DemeWÛe nesJees! ceveg<Ùemebnej keâjCeeje ceveg<ÙepeeleerÛee DelÙeble YeÙebkeâj Me$eg ceveg<ÙeÛe nesÙe, ne ceveg<ÙepeeleerJejer} keâ}bkeâ MekeäÙe eflelekeâe }Jekeâj OegJetve efveIees DeeefCe MeebleerÛes meeceüepÙe mLeeheCÙeeÛee ceeve DeeceÛÙee ¢ee MeekeäÙeefmebn leLeeiele yegæebveeÛe efceUes! hejbleg meppevenes, cees"Ÿee og:Keeves heCe efveYeea[heCes ceer ceePeer Yeerefle Gu}sefKele keâ¤ve "sJelees keâer, hebÛeJeerme Je<eeËveblejÛe keâeÙe heCe Deepeheemetve hebÛeJeermeMes Je<eeËveblejner ¢ee peieeJej ¢ee peieeÛÙee ogozJeeves MeŒeÙegieeÛeWÛe ØeeyeuÙe efometve ÙesF&}; yeUer leesÛe keâeve efheUerle jener}; jòeâjbefpele meeceüepÙeebÛeeÛe efJepeÙeeÕe YetJej Lewceeve Iee}erle Demes} DeeefCe lÙeeÛÙee šeheebKee}er lesÛe DeefOekeâ DeeefCe ØeLece efÛej[}s peeleer} keâer, pes Ùee MeebefleÙegieeÛÙee mJehe>JeeCeer}e YeefJe<ÙeJeeCeer mecepetve-leerJej efJemebyetve meJeeËDeeOeer MeŒemebvÙeeme keâjleer}- ogmeNÙeeÛÙee oÙesJej DeJe}byetve jneCÙeeFlekesâ ogyeUs nesTve yemeleer}! DeefnbmesÛÙee Deeefce<eeheeÙeer efnbmesÛee ieUe efieUleer}! Jeešs} lÙee}e mebvÙeemeeßeceele IesCeeNÙee DeeefCe DeMee jerleerves }eKees }eskeâebme MeŒemebvÙeemeeÛÙee Øeefle%esves nleJeerÙe& keâ¤ve "sJeCeeNÙee ¢ee YeÙebkeâj Yeg}erÛes Yeer<eCe heefjCeece hebÛeefJemeeJÙee efhe{erheÙeËle ¢ee Yeejleeme YeesieeJes }eieleer}! leLeeefhe YeieJeeve yegæemeejKÙee De}ewefkeâkeâ heg®<eeme ¢ee hegCÙekeâeÙeea meneÙÙe efceUe}W veener cnCetve ne ØeÙeesie Heâme}e DemeW heg{er} efhe{Ÿeebme Ûegketâvener Jeešt veÙes cnCetve ceer leLeeieleeÛÙee FÛÚsme Devegmejlees; DeeefCe Deepeheemetve Ùee efYe#egmebIeele meceeefJe° neslees. (9:144)





~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 166

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 167

efveboeJÙebpekeâ efJeMes<eCeeves SKeeÅee heoeLee&}e vemeles efvebÅe mJe¤hener Øeehle nesles. ‘Dee}e Deens Skeâ Lesj[e’ Demes pej keâesCeer DeeheuÙee Je=æ Jeef[}ebvee heentve cnCee}e lej lees De#ejMe: KeesšsÛe yees}lees Demes pejer cnCelee Dee}s veener, lejer Flekesâ KeefÛeleÛe cnCelee ÙesF&} keâer, lÙee Je=æ ie=nmLeeÛes heesšer ne Demes cnCeCeeje ceg}iee cnCepes Skeâ pebleÛe efvehepe}e Deens! ‘ns Dee}s Deensle ceePes Je=æ Je[er}’ DeeefCe ‘ne Dee}e Deens ceePee Lesj[e yeehe’; oesvner JeekeäÙeebÛee DeLe& pejer peJeUpeJeU SkeâÛe Deme}e DeeefCe keäJeefÛele yees}CÙeeÛee nsletner meejKeeÛe Deme}e, lejer lÙee ogmeNÙee JeekeäÙeeleer} n}keâš MeyoebmejMeerÛe lÙee JÙeefòeâefJe<eÙeerner meke=âöMe&veer lejer vemelee n}keâš YeeJe GlheVe neslees. ÙeeÛe }sKeecegUs Fb«epe mejkeâejves ‘ßeæevebo’ he$e MesJešer yebo hee[}s. Deepe ›eâebeflekeâejkeâebvee mejmekeâš DelÙeeÛeejer cnCeCÙeeÛee pees ØeIeeleÛe he[uÙeemeejKee Pee}e Deens, lees DeMeeÛe n}keâšheCeeÛee Åeeslekeâ Deens. ›eâebeflekeâejkeâ he#ee}e Deepekeâe}Ûes }sKekeâ efkebâJee Jeòesâ pesJne menpeÛe DelÙeeÛeejer cnCetve peeleele lesJne lÙeebÛÙeeleer} DeveskeâebÛÙee ceveele keäJeefÛele lÙee he#eeefJe<eÙeer vegmeleer efveboeÛe keâjCÙeeÛee nslet Demelees Demes veener. heCe MeyoebÛeer Ùeespevee ÙeLeeLe&heCes heejKetve keâjCÙeeÛeer meJeÙeÛe vemeuÙeeves les mJele:ÛÙee yeehee}e ‘Je=æ’ cnCetve ve cnCelee menpe ‘Lesj[e’ cnCetve peeleele. ceeies DeJeIÙee efnboer }eskeâebvee ‘vesefšJn (Native) cnCetve mJele: efnboer }eskeâÛe cnCele Demele. JeemleefJekeâ ne vesefšJn Meyo ØeLecele: Fb«epeebveer YeejleerÙeebme DemeYÙe, ve megOeej}s}s, yeye&j Ùee DeLeea GheÙeesefie}e. heCe ne lÙeeleer} ieefYe&leeLe& ve mecepetve efkebâJee Ghes#etve Fb«epeebÛes osKeesosKeer DeeceÛes mJele:Ûes }eskeâner mJele:me vesefšJnÛe cnCeJetve Iesle. ØelÙe#e je°^erÙe meYesÛÙee pegvÙee ef}KeeCeele ne Meyo YeejleerÙe Ùee DeLeea mejmene Jeehej}s}e Dee{Us}! heCe heg{s JebieYebieeÛÙee ÛeUJeUerle DeelcemevceeveeÛÙee heefnuÙee peeie=leerle, Ùee Meyoeleer} efvebÅe YeeJe PeeWyet }eie}e DeeefCe YeejleerÙeebveer mJele:me vesefšJn cnCetve IesCÙeeÛes meeHeâ veekeâej}s. DeLe& heentve Meyo ÙeesefpeCÙeeFlekeâe MeneCeheCee }eskeâ efMeketâ }eie}s. heg{s }eskeâceevÙeebÛÙee je°^erÙe he#eeÛee GoÙe nesleeÛe lÙeebÛes Me$et lÙeeme Extremists ‘Deeflejskeâer’ cnCetve mebyeesOet }eie}s. lÙee Meyoeleer} efveboeieYe& KeesÛe pÙeebÛÙee Oeeveele ÙesF&vee les mJele:}ener I am an extremist cnCetve Ssšerves cnCeleevee Dee{Ule Demele! veblej

leesner Meyo PeeWyet }eie}e DeeefCe }eskeâceevÙeeefokeâebÛee he#e mJele:}e lejer ‘Deeflejskeâer’ ve cnCelee je°^erÙe he#e cnCeJet }eie}e! DepetveheÙeËle hetJee&mhe=MÙeebÛÙee MeeUsle Low Caste School cnCepes nerve peeleerÛeer MeeUe cnCeleele! FlekesâÛe veJns lej lees Meyo mJele: Demhe=MÙe heg{ejerner efve:mebkeâesÛeheCes Jeehe¤ve mJele:}eÛe Low Caste nerve peeleer cnCeJet }eieleele. Ùee MeyoeÛee efve<esOe Deecner ke⤠}eielees lesJne lÙeeleer} efvebÅe DeLe& Deelee kegâ"s lÙeebÛÙee OÙeeveer Ùesle Deens. DeLe& heejKetve Meyo ve ÙeespeCÙeeÛÙee Devee[er meJeÙeercegUs ceveg<Ùe DeeheuÙee Me$etvb eer efo}suÙee efMeJeerme osKeer} DeMee heoJeermeejKee ceevet }eielees! leerÛe efmLeleer ›eâebeflekeâejkeâ he#eeefJe<eÙeer Pee}er. je°^erÙe he#eeme Deeflejskeâer ns veeJe YeejleerÙe Me$etbveer efo}s lej ›eâebeflekeâejkeâebme ‘DejepekeâJeeoer’ Demes mebyeesOeve les Jeehe¤ }eie}s. DeeefCe Dee§eÙee&Ûeer iees° ner keâer, les Deeflejskeâer veeJe mJele:}e efo}s cnCetve pees efÛe[s lees je°^erÙe he#e osKeer} lÙee ›eâebeflekeâejkeâebme cee$e Deveeefke&âmš-DejepekeâJeeoer- cnCetveÛe mebyeesOet }eie}e! pes mJejepÙeemee"erÛe ›eâebeflekeâejkeâ nesles- pÙeebvee kesâJeU hej-jepÙe keâeÙe les vekeâes nesles, heCe mJejepÙe nJes nesles, FlekesâÛe veJns lej, oemÙe-}ebÛÚveeves }sMecee$ener Dekeâ}befkeâle Demes mebhetCe& DeeefCe mJeleb$e jepÙe nJes nesles- lÙeebvee ‘DejepekeâJeeoer’ cnCeCÙeele ÙesF&! heCe lÙeentvener Dee§eÙee&Ûeer iees° ner keâer, YeejleerÙe jepekeâejCeele pÙee SkeâeÛe he#eeves keâeÙe les Deehe}s [eskesâ ef"keâeCeeJej "sefJe}s nesles, pees Me$etÛÙee ceeveYeeJeerheCeeves keâOeerner }sMecee$ener ÛeU}e veener, Heâme}e veener. Yeg}}e veener, Yeüce}e veener. lÙee ›eâebeflekeâejkeâ he#ee}e efYe#ee, Depe&, efJeveblÙeeheemetve lees pece&veeme ceejCÙeemee"er lÙee Fb«epeebÛÙee Jeleerves }{t efveIeCÙeeheÙeËleÛÙee meJe& Jes[ebveer Yeej}s}s DeeefCe keâe}heÙeËle ‘mJeeleb$Ùe MeyoeÛee DeLe&ner ce}e keâUle veener’ cnCetve mJele:Ûe meebieCeeNÙee ieebOeerÛÙee ieesleeJeUerleer} efyeveOeesjCeer DeeefCe efyeveceeLeer }eskeâ ‘ceeLesefHe⤒ cnCele Demele! Deieoer keâe}heÙeËle cnCele Demele! heCe Deelee ›eâebelf ekeâejkeâebme DejepekeâJeeoer ‘Deveeefke&âmš’ cnCeCeejs mJele:Ûe lÙee ›eâebelf ekeâejkeâebÛes efMe<Ùe nesTve mebhetCe& mJeeleb$ÙeJeeoer Pee}s}s Deensle! Deelee Dejepekeâ Demeleer} lej meejsÛe DejepekeâJeeoer Deensle; keâejCe, hejjepÙe vekeâes Demes meejsÛe cnCele Demetve lemee ØeÙelvener keâjCÙeele Ùesle Deens. leerÛe efmLeleer ‘ceeLesefHe⤒ heCeeÛeer. hetJeea ›eâebeflekeâejkeâebvee ceeLesefHe⤠cnCele pes ‘Goej Fb«epeebÛes’ heeÙe Ûeešerle yemele.lÙee meieàÙee efkebâkeâle&JÙelee efJecet{ Pee}suÙeebÛeer ceeLeerner, Fb«epeebÛÙee heg{s }eU Ieesšerle Leketâve peeTve DeeefCe Fb«epeebÛÙee }eLee Dees ÙesF&lees KeeTve, MesJešer efHeâjeJeÙeeÛeer leer efHeâ¤ve ies}er Deensle. ›eâebeflekeâejkeâeble DeeefCe lÙeebÛÙeele Deelee ceeLesefHeâ¤heCeeÛee Heâjkeâ Gj}e veener. kesâJeU menveMeer}lesÛÙee, cnCepesÛe mhe° Øeeke=âleele keâes[iesheCeeÛÙee heefjceeCeele keâeÙe Heâjkeâ he[}e Demes} lesJe{eÛe Gj}e. lespemJeer efmebn DeheceeveeÛÙee vegmelÙee KegCesmejMeer ÛeJeleeUtve G"}e. Flej Õeeheos-memes, mej[s-Melekeâ Melekeâ efyeÇefšMeebÛÙee šsye}eYeesJeleer legkeâ[Ÿeelegkeâ[Ÿeemee"er ieeW[e IeesUtve leeW[s JeWiee[tve LekeâuÙeeveblej ceie efyeLej}er. ceie efkebâÛeeUt }eie}er. Yegkb etâ }eie}er. ›eâebelf ekeâejkeâebÛÙee

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 168

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 169

5. heeefnpes lej MeŒeeÛeejer cnCee, heCe DelÙeeÛeejer veJns!

pÙee pÙee JeekeäÙeebmee"er les lÙeeme ceeLeseHf e⤠cnCele, lÙee lÙee meJe& JeekeäÙeebÛeer ›eâebelf ekeâejkeâebÛÙee heeÙeeheg{s mebLee IesTve Deelee les meJe&Ûe leerÛe Yee<ee yees}le Deensle. peJeU peJeU lemesÛe DeeÛejCe keâjerle Deensle. DeMee Øekeâejs Deelee lees Øemebie mJele:JejÛe yesleuÙeecegUs ›eâebeflekeâejkeâ he#ee}e Deeflejskeâer, DejepekeâJeeoer efkebâJee ceeLesefHe⤠Demes cnCeCÙeeÛee nerveheCee-YÙee[heCee- YeejleerÙe he#eeble lejer keâesCeer Heâejmee keâjerle veener. lÙee MeyoebÛee GheÙeesie DeLe& heejKetve keâjCÙeeFlekeâe MeneCeheCee Jee ØeeceeefCekeâheCee yengleskeâpeCe oeKeJet }eie}s Deensle. heCe lejerner keâenerpeCe DebOe meJeÙeercegUs ›eâebelf ekeâejkeâebvee DelÙeeÛeejer cnCeCÙeeÛee nerveheCee efkebâJee YÙee[heCee DeÅeehener keâjerle Deensle. Deepe ›eâebeflekeâejkeâ he#eele DeeefCe Flej ØecegKe jepekeâerÙe he#eeble jepekeâerÙe ceeieCeerle, Yee<esle efkebâJee leer›e GÉsieele keâener Heâjkeâ Gj}e veener. lÙee oesIeebÛes OÙesÙener hetCe& mJeeleb$Ùe nsÛe Pee}s}s Deens. ›eâebeflekeâejkeâebveer pes OÙesÙe leerme Je<eeËhetJeea Ieesef<ele kesâ}s lÙeeÛe OÙesÙeeÛÙee OJepeeKee}er, pes hetJeea efyeÇefšMeebveer lÙeebÛÙee ieàÙeele Ieele}suÙee heeUerJe heóŸeebveeÛe Yet<eCe cnCetve efcejJeerle, les YetleoÙesÛÙee YeüceeÛes YeesheàÙeeÛes Yeeshes nesTve Yeškeâle efHeâjCeejs meejs he#e, Deepe Skeâ$e Pee}s}s Deensle DeeefCe ›eâebeflekeâejkeâebmen ›eâebeflekeâejkeâebveerÛe DeefJeYet&le kesâ}suÙee lÙee efoJÙe ceb$eeÛÙee, lÙee ‘mJeeleb$Ùe}#ceer keâer peÙe’ ÛÙee iepe&vee keâjerle Deensle. DeeheuÙee je°^ceelesÛÙee efnleeLe& Deehe}er ceeies Pee}s}er ‘ie}leer’ Yet}, Yeüce lelkeâeU megOeejCÙeeÛeer peer lelhejlee DeeefCe mejUlee lÙee DeeceÛÙee osMeyebOetbveer oeKeefJe}er, lÙeeefJe<eÙeer keâesCeener osMeYeòeâeme DeeveboÛe nesF&}; heCe pÙee DeLeea ›eâebeflekeâejkeâebÛes DeeefCe lÙeebÛes OÙesÙe SkeâÛe Demeleener kesâJeU ›eâebeflekeâejkeâ lÙee vÙeeÙÙe efve efoJÙe mJeeleb$ÙeOÙesÙeeÛÙee ØeehleermleJe DeheefjneÙe& Demee meMeŒe Øeeflekeâej ke⤠FefÛÚleele DeeefCe Flej he#e efveMe:Œe Øeeflekeâejeves les mJeeleb$Ùe efceUJet heenleele SJe{Ÿee Heâjkeâemee"er lÙee ›eâebeflekeâejkeâebme ‘DelÙeeÛeejer’ cnCeCÙeeÛee efMeJejeUheCee Depetvener les }eskeâ keâjerle Deensle, lÙee DeLeea lÙeebÛÙee ¢ee n}keâš ceveesJe=òeerÛee MekeäÙe eflelekeâe leer›e DeeefCe JeejbJeej efve<esOe keâjerle jeefnuÙeeJeeÛetve ielÙeblejÛe veener. lÙeebÛÙee ceeieÛÙee Deveskeâ Ûegkeâe peMee lÙeebvee ›eâebeflekeâejkeâebÛÙee ØeeflekeâejecegUs megOeejeJÙee }eieuÙee, leMeer nerner Ûegkeâer megOeejCes lÙeebvee Yeeie hee[}sÛe heeefnpes. meMeŒe Øeeflekeâej keâjCeeNÙee ›eâebeflekeâejkeâebÛes Ùee ‘DelÙeeÛeeje’ÛÙee Dee#esheeme keâeÙe Gòej Demeles lÙeeÛee Deecner efve:he#eheeleer °erves ØeLecele: efJeÛeej kesâ}e heeefnpes. lÙeebÛeer meeOeves peMeer Deecnebme DeeJe[le veenerle leMeer DeeceÛeer meeOeves lÙeeme meJe&mJeer DeeJe[le veenerle. efJeMes<ele: DeeceÛÙee meeOeveebÛÙee meceLe&veeLe& pees veerefleefveÙeceebÛee heeskeâU heeuneU Deecner }eJelees lÙeeÛeerÛe lÙeebvee Ie=Cee Jeešles. Deecner cnCelees, DeelceMegæer-DeelceMegæerkeâjlee Gheeme ke⤠Ùee! heCe les ›eâebeflekeâejkeâ cnCeleele, DeelceMegæer keâesCeeÛeer? pÙeeves ne YeejleJe<e& lejJeejerÛÙee šeskeâeves heooef}le keâ¤ve "sefJe}e Deens lÙeebÛeer! ns ceneheehe lÙeeves kesâ}s-lÙee}e Gheeme Ie[}s heeefnpesle. mJele:Ûee osMe mJeleb$e ke⤠heenCeeNÙee Deecnebme

heeheÛe efMeJele veener lej Megæer keâme}er! Deecner cnCelees Deecner DevelÙeeÛeejeÛeer MeheLe Iesle}er Deens. Deecner DevelÙeeÛeejeves mJeeleb$Ùe efceUefJeCeej! heCe les ›eâebeflekeâejkeâ cnCeleele, legcneb}e DelÙeeÛeejeÛeer JÙeeKÙeeÛe keâU}er veener. Deecner osKeer} DevelÙeeÛeejerÛe Deenesle; Deecner meMeŒe Øeeflekeâej keâjerle Deme}es lejer lees vÙeeÙeeÛes j#eCeer, DeeleleeÙeebÛes oC[veeLe& DemeuÙeecegUs lees meoeÛeej Deens! DelÙeeÛeej veJns. Deecner keâesCeeÛÙee osMeeJej MeŒe yeUeves ojJe[e Ieele}e veener. pes DeeceÛÙee osMeeJej yeUpeesjer keâjerle Deensle les DelÙeeÛeejer – Deecner veJns! Deecnebme heeefnpes lej MeŒeeÛeejer cnCee; heCe DelÙeeÛeejer veJns! keâejCe, DelÙeeÛeejer lees keâer pees ogmeNÙee efvejhejeOe ceveg<ÙeeÛeer efnbmee keâjlees. ogmeNÙeeÛes Iej og°heCeeves Heâes[lees; ve keâer lees pees lÙee IejHeâes[t ojJe[sKeesjeme efkebâJee nlÙeejerme meMeŒe yeUeves Meemeve oslees. ogmeNÙeeÛÙee osMeeJej yeUeves jepÙe keâjlees lees DelÙeeÛeejer, ve keâer pees mJeosMeeme, JesU he[}er lej, meMeŒe Øeeflekeâejevesner cegòeâ keâjCÙeemee"er Pegbpelees! ›eâebeflekeâejkeâ ceeie& keâesCeeme ceevÙe veme}s, meMeŒe ØeeflekeâejeÛee DeJe}bye Deecner keâjeJee Demes keâesCeeme ceevÙe veme}s, lejerner efnbogmLeeve osMeeme pes MeŒeyeUevesÛe heejleb$Ùeele "sJeerle Deensle lÙeebÛÙeeMeer MeŒeye}evesÛe pes Pegbpet heeneleele lÙee efnboer ›eâebeflekeâejkeâebme DelÙeeÛeejer cnCeCÙeeÛee cetKe& efMeJejeUheCee lÙeebveer keâe keâjeJee? keâejCe lÙeeme kesâJeU MeŒeOeejCeeLe& DelÙeeÛeejer cnCeleeÛe osMemJeeleb$ÙeeLe& PegbpeCeeNÙee Jee@efMebišve, ce@efPeveer, }sefveve, FlekesâÛe keâeÙe heCe ßeerjece, ßeerke=â
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 170

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 171

osMeele Skeâ KeeoerÛee DelÙeble DeefYeceeveer he#e DeefmlelJeele Deens. lÙeeme Flejebveer KeeoeU cnCetve cnCeCes lÙeebvee efMeJejeUheCee Jeešs}. kesâJeU megleeves mJejepÙe IesT Demes cnCeCeeje Skeâ he#e keâener efoJemeebhetJeea Ùee osMeele neslee DeeefCe Deepener lÙee he#eeÛee efveJeËMe Pee}e Deens Demes veener. heCe kesâJeU megleeves efkebâJee efce"eves mJejepÙe efceUefJeCÙeeJej pÙeebÛee efJeÕeeme veener lÙeebveer pej lÙeebme ‘megleeU’ efkebâJee ‘efce"eU’ cnCetve cnš}s lej lees lÙeebvee efMeJejeUheCee Jeešs}, heCe pesJne nsÛe }eskeâ lÙee ›eâebeflekeâejkeâebme mJeosMe mJeeleb$ÙeeÛÙee vÙeeÙÙe keâeÙeea les meMeŒe Øeeflekeâejner keâjCÙeeme keâÛejle veenerle SJe{Ÿeemee"er DelÙeeÛeejer, efnbmekeâ cnCeleele, lesJne lÙeebvee lees cee$e efMeJejeUheCee Jeešle veener!! JeemleefJekeâ heenelee ›eâebeflekeâejkeâebvee mejmekeâš DelÙeeÛeejer ns veeJe osCes ne efMeJejeUheCeeÛe veJns lej melÙeeÛes mleesce ceepeefJeCeeNÙeebvee }epe JeešeJeer Demee celmejer {eWieerheCee Deens. keâejCe, les }eskeâ jeceeme efnbmekeâ cnCele veenerle lej kebâmeemeÛe cnCeleele. DeLee&led lÙeebme ns keâUCÙeeFlekeâer yegæer Demeles keâer, DeeleleeF& yeU ne DelÙeeÛeej nesÙe, hejbleg DeeleleeÙeebÛee Øeeflekeâej keâjCeejs yeU meoeÛeejerÛe mecepe}s peeles. YeejleerÙe ob[-efJeOeeveelener, cnCepes ØelÙe#e Fb«epeebÛÙee efheve} keâes[eceOÙesner, mJemebj#eCeeLe& DelÙeeÛeejer}e ceejCÙeeÛes leòJe DeeefCe Yeso ne jepekeâerÙe efJeYeeie mees[tve Flej$e ceevÙe kesâ}s}e Deens. lesJne kesâJeU meMeŒe Øeeflekeâejeme les efmeæ nesleele DeeefCe MeŒeyeUeÛee Debieerkeâej keâjleele cnCetve YeejleerÙe ›eâebeflekeâejkeâebme DelÙeeÛeejer cnCeCes ne efveYexU efceLÙeeÛeej nesÙe. ›eâebeflekeâejkeâebÛes ceeiee&me lÙeepÙe cnCee, lÙeeme heeefnpes lej ›etâj cnCee, Ûegkeâ}s}s cnCee, lÙeebÛes ceeie& keâesCeer DeJe}byet veÙesle Demes cnCee; hejbleg mJeosMemJeeleb$ÙeeLe& DelÙeble heefJe$e nsletves mJeeLe&lÙeeieeÛeer, ØeeCelÙeeieeÛeer, MeewÙee&Ûeer DeeefCe heje›eâceeÛeer hejekeâe‰e keâjCeeNÙee lÙee ›eâebeflekeâejkeâ Jeerjebme ‘DelÙeeÛeejer’ ‘efnbmekeâ’ cnCetve nsšeUCeeNÙee ‘Deefnbmee(?)JeeÅeeb’veer Ùeslee peelee Deehe}er efpeJne efJešeUtve IÙeeJeer ns melÙee«ener DelÙeeÛeejeÛes Skeâ cemee}sJeeF&keâ GoenjCe Deens. ›eâebeflekeâejkeâebÛee osn DeeefCe JeeÛee Fbefi}Me yesÙee@vesšebÛÙee šeskeâebveer DeJe®æ kesâ}s}er Demeleevee lÙeebÛÙee lÙee Fbefi}Me DelÙeeÛeejeves Yeeie he[}suÙee ceewveeÛee }eYe IesTve, efhebpeNÙeeleuÙee efmebneJej cetKe& ceg}s Legbkeâleele lemes, Jeešs} lÙeeves Legbkeâle megšeJes Ùeele MeewÙe& lej veenerÛe veener; heCe meeOee ØeeceeefCekeâheCee osKeer} Gjle veener. ›eâebeflekeâejkeâeme pees DeefOekeâ efMeJÙee osF} & , lÙeeme eflelekesâ efoJeme yengOee Fb«epe mejkeâej yes[Ÿee nelekeâ[Ÿee "eskeâerle veener; lÙeeÛeer JeeÛee lÙeeÛe ØeceeCeele ceeskeâeš megšles; ne }eYe heojele hee[tve IesCÙeemee"erÛe pej keâesCeer meMeŒe ›eâebeflekeâejkeâebme efnbmekeâ cnCetve cnCeCÙeeÛee ›eâce Ûee}t "sJeer} lej lÙeeÛÙee ¢ee JÙeJemeeÙeeÛes Dee[ Deecner ÙesT FefÛÚle veener. hejbleg kesâJeU De%eeveeves efkebâJee meJeF&ves efkebâJee DeefJeÛeejeves pes ›eâebeflekeâejkeâebme DelÙeeÛeejer cnCele Demeleer} lÙeebveer Ùeeheg{s lejer Demee efMeJejeUheCee ke⤠veÙes, ›eâebeflekeâejkeâebÛes ceeie& legcnebme ceevÙe vemeleer} lej vemeesle. legcner legceÛÙee ceeiee&ves pee. heCe legceÛÙee osMeeÛÙee mJeeleb$Ùeemee"er DeefOekeâele DeefOekeâ

heje›eâce DeeefCe YeJÙeeleer} YeJÙe mJeeLe&lÙeeie keâjCeeNÙee lÙee osMeJeerjebvee heeefnpes lej MeŒeeÛeejer cnCee, yeUJeeoer cnCee, MeŒeJeeoer cnCee heCe DelÙeeÛeejer cnCet vekeâe! DeeefCe pej kesâJeU les MeŒeOeejCe keâ¤ve lÙeebme DeheefjneÙe& JeešCeeNÙee jòeâheeleeme ØeJe=òe nesleele cnCetve lÙeebme DelÙeeÛeejer cnCeeJeÙeeÛes Demes} lej ceie DelÙeeÛeejer efMeJeepeer, DelÙeeÛeejer ieebOeer, DelÙeeÛeejer Jee@efMebišve DeeefCe efnbmekeâ legkeâejece Demes cnCeCÙeeme lejer efmeæ Jne! keâejCe legkeâejece osKeer} cnCeleele keâer, efJebÛeg osJneNÙeeme Dee}e ~ osJehetpee veeJe[s lÙee}e ~ lesLes hewpeejeÛes keâece ~ DeOeceemeer lees DeOece ~~ (5:455)

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 172

~ yegæ DeeefCe Ùegæ ~ 173



6. mJeeleb$Ùe mebheeoveeveblej ›eâebefleØeJe=òeerÛes efJemepe&ve

hejmeòesÛÙee Deeheòeerletve DeeheuÙee je°^eÛes mJeeleb$Ùe mebheeove keâjCÙeemleJe Øe#eesYe, Demeblees<e, Gled#eesYe, efveyeËOeYebie, MeŒeeÛeej, ieghle keâš FlÙeeefo meeOeves ÙeespeCeejer efJeOJebmekeâ ›eâebefleØeJe=òeer lÙee keâe}ehegjleerÛe keâeÙe leer OecÙe& Demeles, hejbleg pevelesle leer ›eâebefleØeJe=òeer pej leMeerÛe cetU Oe¤ve jent efo}er lej kesâJne kesâJne Deeheæcee&}eÛe efvelÙeOece& mecepeCÙeeÛeer YeÙebkeâj Yet} pevelesÛÙee neletve Ie[les DeeefCe lÙeecegUs jepÙe›eâebleer ÙeMemJeer PeeuÙeeveblejner je°^ele ner efJeOJebmekeâ yesyeboMeener leMeerÛe Ûee}t jenles. lÙeecegUs jepÙe›eâebleerveblej Iešveelcekeâ mJejepÙe mLeeheCes DeMekeäÙe nesTve Dehe›eâebleer efve Dejepekeâ ceepeles. ...pesJne mJeeleb$Ùe mebheeove ns Deehe}s ØeLece meeOÙe efmeæ nesles lesJne meMeŒe Jee efve:MeŒe Øeeflekeâejkeâ osMeYeòeâebveer pevelesle mebÛejefJe}suÙee Jejer} meJe& efJeOJebmekeâ ›eâebelf eØeJe=òeeRÛes lelkeâe} efJemepe&ve keâjCes ns DeeheuÙee ÙeMemJeer Pee}suÙee jepÙe›eâebleerÛes Debeflece keâle&JÙe nesÙe. keâejCe Deelee Deehe}s meeOÙe mJeeleb$Ùe mebj#eCe ns Deens, je°^ mebJeOe&ve ns Deens. Deelee efveyeËOelegÛÚlee veJns. lej efveyeËOeMeer}lee, efJeOJebmekeâ veJns lej efJeOeeÙekeâ ØeJe=òeer ne je°^Oece& Deens. (1952 me. mee. Jee. 8:496)

Ú$eheleer efMeJeepeer DeeefCe yeesme vesleepeer

1. efMeJejeÙeebÛÙee ÙeMemJeer jepeveerleerÛes Skeâ met$e 2. efMeJeveerleer 3. je°^efvecee&Ce 4. mewefvekeâer efMe#eCe 5. yeesme vesleepeer 6. efnbog ve=efmebn



~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 174

~ Ú$eheleer efMeJeepeer DeeefCe yeesme vesleepeer ~ 175

1. efMeJejeÙeebÛÙee ÙeMemJeer jepeveerleerÛes Skeâ met$e

keâeleÙeË kesâJe}e veerefle: MeewÙeË ÕeeheoÛesef°leced ~ Dele: efmeefæmecesleeYÙeecegYeeYÙeeceefvJeÙes<e me: ~~ cenejepe Deieoer }neve nesles. Dee" Skeâ Je<eeËÛes megæe vemeleer}. lesJneheemetve DeeheuÙee Oecee&Ûeer efve peeleerÛeer DeJeveefle heentve lÙeebÛes ùoÙe leUceUle DemeeJes. lesJneheemetve Ùee DeJeveleerÛÙee ØeeflekeâejeLe& ceer keâeÙe ke⤠Mekesâve ÙeeÛes efJeÛeej lÙeebÛes efÛeòeele IeesUle Demele. lesJneheemetve ceePÙee je°^eÛÙee efve ceePÙee Oecee&ÛÙee ieewjJeemee"er, mJeeleb$Ùeemee"er, meeceLÙee&mee"er ceer Deehe}e ØeeCener osF&ve ner Øeefle%ee les keâjerle DemeeJes. lÙeebÛÙee lÙee efÛecegkeâuÙee cemlekeâele ‘efnboJeer mJejepÙee’ÛÙee ØeÛeb[ keâuhevee efve ceveesnj mJehe>s GoÙe heeJele, efJemleej heeJele, Øemeej heeJele; SKeeÅee efJeÅegled ØeJeenemeejKeer lÙeebÛÙee mebieleerle jenCeeNÙee yee}keâebÛÙee, le®CeebÛÙee FlekesâÛe veJns lej Je=æebÛÙeener Debieele mebÛeej ke⤠}eiele. mJeosMeeÛÙee efve mJeOecee&ÛÙee mJeeleb$Ùeemee"er ØeeCener Dehe&Ce keâjCÙeeÛee efve§eÙe kesâ}e Keje. heCe ØeeCe mJeeleb$ÙeeLe& ÅeeJeÙeeÛes cnCepes keâmes ÅeeJeÙeeÛes? meceesj ØeLece efomes} lÙee cegme}ceeveer lešeÛÙee efYebleerJej [eskesâ Heâes[tve? Jee pes ØeLece Jeešsle Yesšs} lÙee cegme}ceeveer jepeÉejeMeer OejCes Oe¤ve Gheeme keâ¤ve –os ceePes mJeeleb$Ùe hejle, DeeCe lees ceePÙee je°^eÛee jepecegkegâš Fkeâ[s, veener lej ns Deecner meJe& ceeJeUs, ceje"s, yeÇeÿeCe legPÙee Iejele Gheeme keâ¤ve cejlees! Demes cnCetve efJepeehetjÛÙee efve DeewjbiepesyeeÛÙee oejele Jee JesMeerle ØeeÙeesheJesMeve keâ¤ve? ns GheeÙe Deveskeâ }eskeâebveer keâ¤ve heeefn}s nesles. Deveskeâ JesUe ceesie} yeeoMenebveer lÙeebme Yeerkeâ Ieele}er veJnleer. Skeâoe ØelÙe#e efou}erlemegæe ner iebcele nesTve Ûegkeâ}er nesleer. efnbotbvee MekeäÙe lÙee GheeÙeebveer yeešefJeCÙeeÛee efve lÙeebÛesJej keâjebÛes pe[ DeesPes DeefOekeâeefOekeâ }eoCÙeeÛee DeewjbiepesyeeÛee ØeÙelve pesJne meJe& efnbotbme $eener $eener keâjefJelee Pee}e, lesJne Skeâoe Meskeâ[es efnboer heg{eNÙeebveer efou}erme pecetve Deehe}er keâeieeUer ØelÙe#e DeewjbiepesyeeÛes keâeveeJej Iee}eJeer efve lÙee heer[sÛee Deble nesF&heÙeËle lesLetve n}tner veÙes Demee efve§eÙe keâ¤ve efou}erme ØeÙeeCe kesâ}s. DeeheCe Øepee, lees jepee. DeeheCe pej lÙeeÛes oejeMeer vÙeeÙe ceeieeJeÙeeme ies}es efve vÙeeÙe os, veener lej Deecner Ùee DeeceÛÙeeleer} Deveskeâ yeÇeÿeCeebmen legPÙee oejeMeer OejCes Oe¤ve yemelees. ceie let Deecneme }eLee ceej, yegkeäÙee ceej, keâeÙe Jeešs} les keâj Demes cnš}s efve Jele&}s Demelee yeeoMeneme oÙee Dee}erÛe heeefnpes, Deelceye}eves lees efpebkeâ}e ies}eÛe heeefnpes ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 176

Demes Yeeye[sheCes mecepetve les menœees }eskeâ efou}erÛÙee jepeJee[ŸeeYeesJeleer ieesUe nesT }eie}s. lees Meg›eâJeejÛee efoJeme DemeuÙeeves yeeoMene Deewjbiepesye ceefMeoerle peeJeÙeeÛee neslee. yeeoMeneÛeer mJeejer efmeæ Pee}er. npeejes Iees[e LeÙeLeÙeešle mJeejerheg{s jebieebveer GYee jeefn}e. menœees Iees[smJeej PekeâPekeâCeeNÙee lejJeejer, Yee}s, yebogkeâe hes}erle lÙee DeÕeebJej Ssšerves mJeej Pee}s. ceOÙes ØeÛeb[ nòeerJejÛÙee GbÛe Debyeejerle Deewjib epesye yemetve SKeeÅee og<ØeehÙe oeveJeemeejKee efomet }eie}e. leer mJeejer Lees[er heg{s mejkeâles lees les OejCes OejeJeÙeeme Dee}s}s menœees efnbog ‘vÙeeÙe Åee! cenejepe, vÙeeÙe Åee!’ cnCetve Deesj[le Deesj[le mJeejerÛÙee ceeiee&Jej Dee[Jes Pee}s. lÙeeme Yee}oej efMeheeF& otj ke⤠}eie}s, les nšsveele. efnbotbJej nesle Deme}s}s DelÙeeÛeej efve }eo}s peeCeejs DevÙeeÙÙe keâj otj PeeuÙeeefJevee Deecner n}Ceej veener DeMeer SkeâÛe Deesj[ Pee}er. Deewjbiepesye #eCeYej GYee jeefn}e. }eskeâebme Jeeš}s MesJešer efve:MeŒe Øeeflekeâejeves [eJe efpebkeâ}e, oie[emener heePej Hegâš}e. oÙesves Deefie>ner Leb[ Pee}e. FlekeäÙeele Skeâ cegu}e cnCee}e, efveceepeeÛee JesU Deieoer meefVeOe Dee}e Deens! DeefOekeâ LeebyeuÙeeme ØeeLe&vee DeOecÙe& nesF&}. Deewjbiepesye cnCee}e, ‘Ûee}Jee nòeer heg{s!’ les menœees efnbot cnCee}s, ‘ceeÙeyeehe! DeeceÛes cnCeCes SskeâeJes, ceie heg{s peeJes’. Deewjbiepesye cnCee}e, ‘lÙeeme ceeie& mees[tve GYes keâje’ j#ekeâ cnCee}s, ‘les ceeie& mees[tve peele veenerle, les ceeiee&Jej Dee[Jes he[}s Deensle!’ ‘yejs lej, lÙeebÛÙeeJe¤veÛe nòeer Ûee}Jee!!’ Deewjbiepesye cnCee}e. lejerner les $emle efnbog, DeeheCe ceeiee&Jej Dee[Jes he[}es Deenesle, Deelee meeiej le¤ve jece peeT Mekesâ}. heCe ¢ee meJe& efou}erÛÙee ceeiee&Jej GheeMeer-leeheeMeer hee}LÙee he[}suÙee DeeceÛÙee DeelceyeUeme Gu}bIetve ne Deewjbiepesye keâmee peeT MekeâCeej? DeMee efJeÕemle OewÙeeËves lemesÛe ceeiee&Jej he[tve jeefn}s leesÛe lÙee mJeejerleer} Deewjib epesyeeÛÙee Dee%esves ÛeJeleeU}s}s DeÕe, nòeer Gbš efve heoeleer Deu}e nes DekeâyejÛeer iepe&vee keâjerle efleUYejner ve [ieceielee lÙee ceeCemeebÛÙee HeâjMeerJe¤ve LeÙeLeÙeešle Iegme}s! lÙeebme ÛeWoerle-ceWoerle heej efveIetve ies}s! ceT heeÙeIe[erJej heeÙe šskeâCÙeeme efpelekeâe Deuhe De[LeUe neslees eflelekeäÙeener De[LeàÙeeefJevee yeeoMeneÛeer mJeejer ceefMeoerle peeTve heesÛe}er. lees jepeceeie& ÛeWoeceWoe Pee}suÙee efnbog jòeâceebmeebveer efÛeCetve ies}e. cenejepeebÛÙee efÛeòeele ne mebosMe hetCe&heCes "me}e. kesâJeU MeewÙee&ves veJns efve kesâJeU keâeleÙee&ves veJns, kesâJeU ob[sef}ves veJns efve kesâJeU vejceeF&ves veJns, lej efpeLes pemee Øemebie he[s} efleLes lemes Jeeietve Deehe}s cegKÙe OÙesÙe- Deehe}s cegKÙe DeJeleejkeâeÙe&-meeOeeJeÙeeÛes, ne lÙeebveer efve§eÙe kesâ}e. lÙeebveer efve§eÙe kesâ}e keâer meehe efJeKeejer osMepeveefveÛee Ùes IesT ÛeeJee ~ DeJeefÛele iee"gefve "keâJegefve Yeg}Jegefve keâmeener "sÛeeJee ~~ (4:193)  ~ Ú$eheleer efMeJeepeer DeeefCe yeesme vesleepeer ~ 177

2. efMeJeveerleer

3. je°^efvecee&Ce!

legjer efmeeföÛÙee neleer osTefve megšlee efMeJe ve=heleer ‘DeyeÇÿeCÙeced’ efkeâeflekeâ Yeeye[eR YeesefUb YešW JeoleeR ~~ ‘DeyeÇÿeCÙed’ Ùeele keâeÙe js oes<e keâesCelee lees Dee}e "keâ "keâJeeÙee G}še Ye}e "keâefJelees lees ~~ meehe efJeKeejer osMepeveefveÛee Ùes IÙeeÙee ÛeeJee DeJeefÛele iee"gefve "keâJegefve Yeg}Jegefve keâmeener "sÛeeJee ~~ (yeepeerØeYetbÛee heesJee[e)

efMeJeveerleer

peeefle-GhepeeleerÛes }es{Ces ieàÙeele DemeleeveeÛe ßeerefMeJeepeer cenejepeebveer ØelÙeskeâ peeefle DeeefCe Ghepeeleerkeâ[tve osMeeOecee&ÛÙee veeJeeves efnbogheoheeoMeenermee"er efhe{Ÿeevegefhe{Ÿee heje›eâce ieepeefJe}e lees keâeÙe je°^erÙe Je=òeerÛeer ØesjCee kesâuÙeeJeeÛetve? efMeJeepeer je°^efvecee&lee nesles ¢eeÛes nsÛe lej Glke=â° ØelÙeblej Deens. efMeJejeÙeeves kesâJeU jepekeâerÙe Â<šŸeeÛe DeeheuÙee je°^eÛes hegve®ppeerJeve kesâ}s Demes veener, lej meeceeefpekeâ Goejlee oeKeJetve yeo}lÙee keâeUeØeceeCes ¤{er}e yeo}tve Deehe}er hejbheje DeefJeke=âle "sJeCÙeeÛeer peer lelhejlee oeKeefJe}er leer heentve DeepeÛÙee megOeejkeâe}emegæe Kee}er ceeve Iee}eJeer }eies}. yepeepeer efvebyeeUkeâjemeejKee DeefYepeele mejoej keâener }e}gÛeer}e, keâener ÚUe}e yeUer he[tve cegme}ceeve Pee}e Demelee, efnbog Oecee&ÛÙee JeefOe&
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 178

~ Ú$eheleer efMeJeepeer DeeefCe yeesme vesleepeer ~ 179



DeeßeÙe osTve iegefCepeveebvee DeeefCe efJeÉeveebvee DeeefCe mebmke=âle efJeÅes}e lÙeebveer Gòespeve efo}s. ceveg<ÙeeÛee GlmeJeefØeÙe Deme}s}e mJeYeeJe peeCetve efMeJejeÙeeves ielemJeeleb$ÙeeÛes hegve®ppeerJeve efve efnbogheoheeoMeenerÛes hegCÙeenJeeÛeve jeÙeie[eÛÙee hetCÙeYetceerJej efmebnemeveejesnCeeÛee meceejbYe Ie[Jetve DeeCetve kesâ}s. Deveskeâ MelekesâheÙeËle efnbogmLeeveÛÙee owJeer, GYeer Deme}s}er efnbog efmebnemeves KeÛetve ies}s}er heenCÙeeÛes nesles. jepecegkegâš efnbotbÛÙee neleele Ùesle nesles; hejbleg les hejkeäÙeebÛÙee cemlekeâe}e Yetef<ele keâjCÙeekeâefjlee keâeÙe les! Ú$eÛeecejs les heenle nesles; hejbleg leer mJele:ÛÙee neleebveer hejkeäÙeebÛÙee cemlekeâebJej {eUeJeer }eiele nesleer! DeeefCe neÙe! ns Demes ùoÙeefJeoejkeâ ÂMÙe Skeâ veJns, oesve veJns, melele heeÛeMes Je<ex efnbog peeleerÛÙee }}ešer ef}efn}s nesles; hejbleg MesJešer efMeJeepeeRveer ceveg hee}šefJe}e. lÙeebveer efnob g peeleerÛÙee Feflenemeeleer} DeeCeKeer Skeâ DeodYd egle jescen<e&keâ Øemebie ieeieeYeóeÛÙee nmles mJele:}e efJeefOeÙegòeâ jepÙeeefYe<eskeâ keâjJetve IesTve Ie[Jetve DeeCe}e. OevÙe lees efoJeme, keâer pÙee efoJeMeer efMeJevesjerÛÙee he[keäÙee ogiee&le pevceeme Dee}s}s, leesjCeeie[eJej De[KeUCeejs, Skeâ Ùe:keâef§ele Yeeme}s peeCeejs Gvee[ heesj DeefKe} efnbog jepÙeeÛes mJeeceer Pee}s. efnbog peeleerÛes YeeiÙe hegvejefhe GoÙee}e Dee}s. efnbog ns veeJe peieele efpeJeble Gj}s. lees OevÙe efoJeme neÛe! ---efnbogheoheeoMeen efMeJeÚ$eheleeRvee Deepe jepÙeeefYe<eskeâ nesle Deens! Ùee hegCÙemeefjleebvees, DeeheuÙee heefJe$e pe}ebveer Deehe}er hee$es YejYe¤ve jeÙeie[ÛÙee jepeJee[Ÿeekeâ[s Ùee! DeeefCe Ùee efnbog Ú$eheleerJej jepÙeeefYe<eskeâ keâje! heef§ece mecegõ efve hetJe& mecegõ ns legPes oesvner yeent GYee¤ve, ns efnbogcenemeeieje, legPÙee keâes<eeieejebleer} DeMes<e jlveeceeslÙeebÛeer GheeÙeves ¢ee efnbogheoheeoMeneÛÙee ÛejCeebJej Dehe&Ce keâj! ¢ee Fefleneme Ie[efJeCeeNÙee efoJemee}e Deepe "erkeâ leerveMes Je<ex Pee}er DeeefCe Ùee leerveMes Je<eeËÛÙee DeJeOeerveblej ns efnbogmLeeve ¢ee je°^Jeerje}e GefÛele Demee Deehe}e ke=âle%elesÛee keâjYeej meeoj keâjerle Deens. lÙee Leesjecees"ŸeebÛÙee keâjYeejele ne ceePeener ke=âle%e hegjmkeâej, efMeJeYetheles! let mJeerkeâej DeeefCe FlekesâÛe ‘hemeeÙeoeve’ os keâer, legPeer efoJÙemHetâleea Deecne meebØele nleye} yeve}suÙee efnbog peeleerÛÙee Debieele mebÛeefjle JneJeer DeeefCe let leerveMes Je<eeËhetJeea efnbog je°^eÛes, efnbog Oecee&Ûes DeeefCe efnbog peeleerÛes pemes hegve®ppeerJeve kesâ}sme lemesÛe Deepener keâjeJeÙeemee"er legPÙeeØeceeCes Deecne}ener meeceLÙe& ÙeeJes!! ßeæevebo, cegbyeF&-5 ces 1927 (4:191)

4. DeeOeer mewefvekeâ efMe#eCe lej IÙee!

heefnuÙee ceneÙegæele }eskeâceevÙe efšUkeâebveer Ùeenerhes#ee Lees[Ÿee meJe}leer ceeefieleuÙee neslÙee. heCe lÙeener efyeÇefšMe Meemeveeves efouÙee veJnlÙee. lejerner efšUkeâebveer mewvÙeele efnboer }eskeâebveer Yejleer JneJes cnCetve hegCes ØeYe=efle ef"keâeCeer meYee IesTve efve }sKe ef}ntve ØeÛeej Ûee}efJe}e neslee. Deelee lej efyeÇefšMe Jne@Fmeje@Ùe}e efyeÇefšMeebÛÙeeÛe De[ÛeCeercegUs hetJeea veekeâej}suÙee DeeefCe ceer ceeefieleuÙee lÙee lÙee veJÙeener megefJeOee osCes Yeeie he[}s nesles. lÙeelener ceer kesâJeU efnbotbveeÛe mewvÙeele Yejleer keâjCÙeeÛee ØeÙelve keâjCÙeeÛes DeeÕeemeve efo}s nesles lÙeemener Jne@Fmeje@Ùeebveer efJejesefOe}s veener. ¢ee meJe& Devegketâ} heefjefmLeleerÛee hetjshetj }eYe IesCÙeemee"er ceer, [e@. cegbpes efve Flej keâener pegvÙee ›eâebeflekeâejkeâ efnbogcenemeYesleer} heg{eNÙeebveer meeNÙee Øeebleebletve oewjs keâe{tve mewefvekeâ ØeÛeejeÛee Demee OeesMee Ûee}efJe}e keâer efnbotvees mewvÙeele efMeje! ceneÙegæeÛÙee Ùegjesehf eÙeve jCe#es$eelener Deehe}e heje›eâce ieepeJetve DeÅeÙeeJeled ÙegæefMe#eCe IÙee! DeeheuÙee osMee}e lesÛe heg{s DelÙeble efnlekeâejkeâ "jCeejs Deens! ceePÙee keâener meYeebletve efyeÇefšMe mewefvekeâer DeefOekeâejerner mJele: GheefmLele Demele. lÙeebÛÙee mece#e megæe ceer lÙee lÙee ØeÛeb[ efnbog meYeeletve meebies keâer Deepe efyeÇefšMe mewvÙeele Yejleer nesTve keâe nesF&vee ner DehetJe& mebefOe meeOetve ØeLece pees MeŒemebYeej efceUlees Deens lees lej neleele IÙee! DeÅeÙeeJeled ÙegjesefheÙeve jCes megæe keâMeer }{eJeÙeeÛeer leer lej }{CÙeeme efMekeâe. ceie GÅee lÙee MeŒeebÛee jesKe efve vesce keâesCeeJej efve kegâ"s OejeJeÙeeÛee les GÅeeÛes GÅee yeIelee ÙesF&}! (5:257) 



~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 180

~ Ú$eheleer efMeJeepeer DeeefCe yeesme vesleepeer ~ 181

5. megYee<eÛebõ yeesmeebÛeer DeJeefÛele Yesš

ÙeesieeÙeesieeves ¢eeÛe mebOeerme efo. 22 petve meve 1940 ¢ee efoJeMeer lÙee JesUÛes osMeieewjJe DeeefCe DeeleeÛes vesleepeer megYee<eÛebõ yeesme ns Dekeâmceele meeJejkeâj meoveele ÙesTve ce}e Yesš}s. ¢ee YesšerÛee Je=òeevle ceePÙee keâener efvekeâšmLe menkeâeNÙeevee pejer "eTkeâ Deme}e lejer lÙeeÛee Øekeâš meYesle Demee GÛÛeej ne ceer ØeLeceÛe DeeefCe nsleghetJe&keâ keâjerle Deens. DeeefCe leesner ¢ee JÙeeKÙeeveeleer} met$eehegjleeÛe Deieoer $eesškeâheCesÛe! megYee<eyeeyet cegbyeF&}e cegKÙele: efnbog cegme}ceeveebÛÙee SkeâerÛee ØeMve efvelÙeeÛee efcešJetve šekeâCÙeemee"er Dee}s}s nesles. Je=òehe$eele peer Yee<ee lÙee JesUsme Jeehej}s}er ceer JeeÛe}er leerleÛe yees}eJeÙeeÛes cnCepes ‘‘ye@. efpeveebÛeer mecepetle Iee}CÙeemee"er les ieebOeerpeeRÛÙeener heg{s Ûeej heeJe}s peeCeej nesles. (He was going to outbid Gandhiji.) ner Je=òehe$eer Yee<ee mees[}er lejer les mJele:Ûe ce}e ceveceeskeâUs nmele nmele cnCee}s, ‘‘Denes, ceer efpeveebvee DeeleeÛe Yesšvt e Dee}es. heCe keâeÙe iebcele meebieeJeer. lÙeebveer ce}e efJeÛeej}s ‘efcemšj megYee<eyeeyet, heCe legcner keâesCeeÛÙee Jeleerves ner le[pees[erÛeer yees}Ceer keâjeJeÙeeme Ùeslee Deenele?’ ceer (megYee<eyeeyet) cnCee}es ‘keâeB«esmeÛÙee Jeleerves’! lÙeeJej efpevee cnCee}s, ‘heCe legcneb}e lej keâeB«esmeves yeefn
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 182

meenmeer ØeÙelveeJeeÛetve mJeeleb$Ùe DeMekeäÙe megYee<eyeeyetbveer keâe{}suÙee ¢ee efnbog cegme}ceeve SkeâerÛÙee cegKÙe ØeMveeefJe<eÙeer ceer keâeÙe JeÛee& kesâ}er lÙeeÛee ¢ee JÙeeKÙeeveeÛÙee efJe<eÙeeMeer eflelekeâemee mebyebOe vemeuÙeeves efve JesUsÛÙee DeYeeJeer les mees[tve oslees. Flej meJe& ÛeÛee& šeUtve ceer lÙeebvee cegKÙe ØeMve efJeÛeej}e keâer, ‘‘les meieUs Deelee mees[tve Åee! ce}e Flekesâ meebiee keâer, Ûee}t ceneÙegæeÛÙee mebkeâšeble efyeÇšve meehe[}s Demelee DeeheCeebmeejKÙee heg{eNÙeebveer efnob mg LeeveeleuÙee efnob mg Leeveele jentve ne}Jes}Ûee hegleUe keâ}keâòÙeeÛÙee ceeiee&letve GKe[tve šekeâCÙeeÛÙee ÛeUJeUermeejKÙee meehes#ele: Deieoer #egu}keâ ÛeUJeUeRheeÙeer efyeÇefšMeebÛÙee yebefoie=nele peeTve me[le he[CÙeele keâenerlejer DeLe& Deens keâe?’’ lesJne efkebâefÛeled efvejeMesÛÙee mJejele megYee<e Gòej}s, ‘‘pevelesle keâenerlejer keâ¤ve efyeÇefšMeebefJe®æ #eesYe ÛesleJeerle jeefn}s heeefnpes. veenerlej keâjeJes lejer keâeÙe?’’ ceer cnš}s, ‘‘Deehe}er leUceU ceer peeCelees. heCe hegvne DeeheuÙeeme efJeÛeejlees keâer, ieJnve&j pevej}megæe ns meòeeOeejer menœeeJeefOe efyeÇefšMeØeheer[keâ (Tyrants) efnbogmLeeveele jepÙe keâjerle Demelee ne}Jes}meejKÙee ces}suÙee efyeÇefšMe Øeheer[keâebÛes oie[er hegleUs n}efJeCÙeeleÛe pÙeeÛee JÙeÙe neslees, lees peve#eesYener efvejLe&keâÛe veener keâe? DeeefCe lÙeeheeÙeer legceÛÙeemeejKÙee heg{eNÙeeves yebefoJeemeele he[Ces cnCepes Me$et}e pes nJes lesÛe vescekesâ DeeheCe nesTve keâjCes veJns keâeÙe? Kejs jepekeâejCe cnCepes MekeäÙe lej Me$et}e yebefoie=nele [ebyeeJes. mJele:}eÛe veJns! ns hene, megYee<eyeeyet, ceer DeeheuÙee}e mhe°Ûe efJeÛeejlees, DeeheCe meMeŒe ›eâebeflekeâejkeâebMeer meef›eâÙe veme}ele lejer mebyebOe jeKeerle Dee}e Deenele, DeeheCe ieghlelee jeKet Mekeâlee. ceeiesner legcner keâeB«esmeÛes DeOÙe#e Demelee Deehe}er ceePeer Skeâoe Deble:mLe (confidential) Yesš Pee}er nesleer. eflelekeäÙeeÛe efJeÕeemeeves efve lÙeeÛe met$eeme Oe¤ve ceer DeeheCeeme Demee Dee«en ke⤠FefÛÚlees keâer, meOÙee efyeÇešf MeebÛÙee efnob er mewvÙeeceOÙes MekeäÙe eflelekeäÙee efnob Ûbt eer Yejleer keâjCÙeemee"er efnbogcenemeYesÛÙee {e}erKee}er ceer pes mewefvekeâerkeâjCeeÛes YeejleJÙeeheer efve Deelee yeJnbMeer ÙeMemJeer nesle Ûee}}s}s Deeboes}ve Ûee}efJe}s Deens les cet}le: ›eâebeflekeâejkeâ Deeboes}ve Deens. DeeheCe lÙeeÛÙeeefJe®æ ØeÛeej keâjlee lees ceer peeCetve Deens. DeeheuÙee}e Jeeš}s keâer, lÙeeÙeesies keâeB«esmeceOeuÙee legcne}ener ceJeeU JeešCeeNÙee Flej heg{eNÙeebØeceeCes ceer efyeÇešf Meebvee ceveg<ÙeyeUeÛes meeneÙÙe osle Deens. heCe JemlegefmLeleer meebielees leer Sskeâe.’’ FLes ceer lÙeebvee, heefnuÙee ceneÙegæeleer} meMeŒe ›eâebeflekeâejkeâebveer pece&veerMeer kesâ}suÙee ‘leguÙeeefjefce$e’ mebOeerÛeer DeeefCe efyeÇefšMe efnboer mewvÙeeleer} pece&veerÛÙee neleer he[}suÙee efnboer mewefvekeâebletve ›eâebeflemewvÙe keâmes GYeej}s ies}s FlÙeeefo ØekeâjCeebÛeer ceeefnleer meebefiele}er. leer ceer Ùee DeepeÛÙee DeeefCe keâe}ÛÙee JÙeeKÙeeveele $eesškeâheCes DeeOeerÛe meebefiele}er Deens. ceer heg{s cnCee}es, ‘‘keâer jemeefyenejer yeesmeebÛes ns leepes he$e hene. ¢eeJe¤ve Demes efomeles keâer peheeve ¢ee Je<eeaÛÙee Deele Ùegæ hegkeâejer} Demee Glkeâš mebYeJe efomele Deens. pej Demes Pee}s lej DeeheuÙee osMeeÛÙee mJeeleb$Ùeemee"er pece&veer-peheeveÛÙee DeÅeÙeeJeled MeŒeeœeebevf eMeer efve }{eF&le cegj}suÙee menœeeJeefOe efnboer mewefvekeâebefveMeer ner efnbogmLeeveJej yeens¤ve mJeejer keâjCÙeeÛeer keâOeerner ve Dee}s}er megJeCe&mebefOe DeeheCeeme meeOeCeejer Deens. DeMee JesUer mJeosMeele DelÙeble #egu}keâ efve ~ Ú$eheleer efMeJeepeer DeeefCe yeesme vesleepeer ~ 183

yees}Yeeb[ ÛeUJeUerheeÙeer DeeheuÙeemeejKÙee heg{eNÙeeves mJele:Ûe yeUsÛe Fbeif }Meebkeâ[tve hekeâ[Jetve IesTve yebefoJeemeele yeUsÛe efMe¤ve kegâpele he[Ces meJe&mJeer neefvekeâejkeâ Deens. keâeB«esme efkebâJee lelmece efve:MeŒe ØeeflekeâejJeeoer mebmLesÛÙee keâesCeÛÙeener heg{eNÙeehes#ee efyeÇešf Me meòee DeeheCeemeÛe ØeLecele: hekeâ[CÙeeme šhe}s}er Deens. DeMee JesUer jemeefyenejermeejKes Deveskeâ meMeŒe ›eâebelf ekeâejkeâ heg{ejer pemes efnob mg Leeveeletve efyeÇešf MeebÛÙee neleeJej legjer osTve peheeve pece&veer ÙesLes efvemeštve ies}s lemes DeeheCener lelkeâe} ng}keâeb[er osTve efvemeštve peeJes. eflekeâ[s Fš}er, pece&veerÛÙee neleer he[}suÙee menœeeJeefOe efnboer mewefvekeâebÛes heg{ejerheCe GIe[heCes mJeerkeâejeJes. efnbogmLeeveÛÙee mebhetCe& mJeeleb$ÙeeÛeer Øekeâš Iees<eCee keâjeJeer DeeefCe peheeve Ùegæele he[leeÛe meeOes} lÙee ceeiee&ves yebiee}ÛÙee Ghemeeiejeletve cnCee efkebâJee yeÇÿeosMeeletve cnCee, efnbogmLeeveeleer} efyeÇefšMe meòesJej yeens¤ve mJeejer keâjeJeer. Demee keâener lejer meMeŒe efve meenmeer heje›eâce kesâuÙeeJeeÛetve DeeheCe efnbogmLeeve mJeleb$e ke⤠MekeâCeej veener. Demee heje›eâce efve meenme keâjCÙeemee"er peer oesve leerve ceeCemes Deepe ce}e meceLe& efomeleele lÙeele DeeheCe Skeâ Deenele. lÙeelener ceePee DeeheCeeJejÛe [esUe Deens!’’ Flekesâ yees}tve ceer Leebye}es. megYee<eyeeyet keâesCelÙee lejer efJeÛeejeÛÙee lebõerle ceveg<Ùe Kee}er heenle yemelees lemes keâener JesU mleyOeheCes Kee}er heenle yeme}s. ceer kesâ}suÙee metÛevesJej lÙeebveer Pešheš keâenerlejer nes efkebâJee vee cnCeeJes Demee ceePee keâesCeleener Dee«en veener ns oMe&efJeCÙeekeâefjlee ceer ceOesÛe lees efJe<eÙe Deieoer mees[tve osTve lÙeebÛÙee ‘My Strange Illness' ¢ee }sKeeÛee efJe<eÙe keâe{}e. heCe lesÛe nesTve ce}e cnCee}s, ‘ceer Deelee ØeLece keâ}keâòÙee}e peeTve lesLes keâeÙe Ie[les les heenlees DeeefCe ceie ceePee heg{Ûee vekeäkeâer keâeÙe&›eâce keâesCelee lees "jJeerve. Fkeâ[s DeeuÙeeme, DeeheuÙee}e hegvne YesšsveÛe,’ Ùeehes#ee ¢eeefJe<eÙeer DeefOekeâ G}ie[e ceer efJeÛeej}e veener. lÙeebveer kesâ}e veener. Lees[Ÿeele efoJemeeble megYee<eyeeyet keâ}keâòÙee}e ies}s DeeefCe peeleeÛe hegleUe ØekeâjCeer hekeâ[}s peeTve yebefoie=nele šekeâ}s ies}s cnCetve Dehesef#ele yeeleceer Dee}er. yebefoie=nele he[uÙeeveblej cee$e lÙeebÛÙee ceveeleer} efnbog cegefm}ce SskeäÙe, ne}Jes}Ûee hegleUe ØeYe=efle hetJeeaÛes pes keâeÙe Demeleer} vemeleer} les meejs meehes#ele: #egu}keâ efve JeeÙeHeâU keâeÙe&›eâce efPe[keâej}s peeTve lÙeebÛes meejs ØeÙelve yebefoJeemeeletve keâMeer lejer megškeâe keâ¤ve IesTve pece&veer-peheevekeâ[s efvemeštve peeCÙeeÛes meenme keâjCÙeeJejÛe keWâefõle Pee}s, ns Deelee Øeefmeæ efve megØeefmeæ Pee}suÙee meJe& Je=òeebJe¤ve GIe[Ûe Deens. lÙeebveer yebefoJeemeele DeVelÙeeie kesâ}e. efyeÇefšMe MeemeveeÛÙee ceeveneefve keâjCeeNÙee Dešer ceevetvener heCe megškeâe keâ¤ve Iesle}er DeeefCe veblej hegvne yebefoie=nekeâ[s hejleCÙeeDeeOeerÛe DelÙeble Oee[meeves efve keâewMeuÙeeves les efyeÇefšMe meòesÛÙee neleeJej legjer osTve efnbogmLeeveeletve efvemeš}s!1 

6. efnbog ve=efmebn

(peeefle : YetheefleJewYeJe) (Ûee} : Yetheleer Kejs les JewYeJe) ns efnbogMeefòeâ-mebYetle-oerhlelece-lespee ns efnboglehemÙee-hetle F&Õejer Deespee ns efnbogßeer-meewYeeiÙe-YetefleÛÙee meepee ns efnbog ve=efmebne ØeYees efMeJeepeerjepee keâefj efnbogje°^ ns letleW ~ Jebovee keâefj Deble:keâjCe legpe DeefYe-vebovee leJe ÛejefCeb YeefòeâÛÙee ÛeÛeea Ûebovee iet{eMee hegjJeer lÙee ve keâLetb MekeâleeW pÙee ns efnbogve=efmebne ØeYees efMeJeepeerjepee! ne Yeie> leš Demes ie[eie[eÛee Deepeer ne Yeie> Deepe peÙeogieË DeemebJeebceepeer ner YeJeeefveÛeer1 ¢ee hegvne iebpe}er Oeeje leer cnCegefve YeJeeveer 2 os ve kegâCee DeeOeeje ie[ keâesš pebefpejs meejs ~ Yebie}s peen}eR jepeOeevÙeebÛeer ~ pebie}W hejoemÙe-hejeYeefJeb meejeR ~ cebie}W Ùee peieefleb peiet ner Deepe iecelemes }ppee nW efnbog-ve=efmebne ØeYees efMeJeepeerjepee (8:141) 

1 YeJeeveer le}Jeej, 2. YeJeeveer ceelee osJeer ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 184

~ Ú$eheleer efMeJeepeer DeeefCe yeesme vesleepeer ~ 185

Ùeb$e DeeefCe DeLe&

1. Ùeb$e 2. DeLe&keâejCe

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 186

~ Ùeb$e DeeefCe DeLe& ~ 187

1. Ùeb$e

(yeskeâejer Ùeb$eeves Jee{le veener, lej efJe<ece JeešCeer Jee{les! DeeefCe efJe<ece JeešCeerÛee oes<e Ùeb$eeÛee vemetve meceepejÛevesÛee Deens!!) Ùeb$eeves yeskeâejer Jee{les Demes cnCeCes cnCepes heeTme nJee lemee he[uÙeeves og
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 188

GheYeesiÙe Jemleg mJemleele nJÙee eflelekeäÙee efceUt }eieuÙeeves keâeyee[keâ°ebÛÙee veeskeâNÙee keâjCÙeeÛeer heeUerÛe ceeCemeeJej ÙesCeej veener. veeskeâNÙee efceUCeej veenerle cnCepes veeskeâNÙee keâjCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâleeÛe GjCeej veener. keâeyee[keâ°eJeeÛetve DeepeÛÙeehes#ee DeefOekeâ meg}Yelesves efve mJemleeF&ves nJes les GheYeesiÙe DeVeJeŒeeefo heoeLe& Ùeb$eyeUs meeceeefpekeâ Glheeove Jee{uÙeekeâejCeeves ØelÙeskeâeme efceUt }eieleer}! nJeer leer Jemleg keâeyee[keâ°eÛÙee veeskeâjerJeeÛetve efceUle DemeuÙeecegUs pej keâesCeerÛe veeskeâjer keâjerveemee Pee}e lej lÙee efmLeleerme keâener ‘meeJe&ef$ekeâ yeskeâejer’ cnCele veenerle!! IejÛÙee Skeâ kegâšgbyeeØeceeCesÛe Skeâe je°^eÛeer efmLeefle lÙee je°^ele Ùeb$enerve efmLeleerle lÙeeleer} meJe& }eskeâebvee DeVe, JeŒe, Ú$eer, Iejoej, iee[Ÿee, megNÙee, MeŒeW ØeYe=elf e mebmeejeÛÙee Deveskeâ Jemletbmee"er efoJemee one leeme KeheeJes }eies DemeW mecepet. Deelee lÙee lÙee Jemletbvee keâjCeejer Ùeb$es DeeCe}er, lesLeer} Mesleer, efiejCÙee, keâejKeeves, veJÙee efJe%eeveheæleerves Ùeebef$ekeâ ØeceeCeeJej Ûee}t Pee}s, lej lÙeebÛes Glheeovener Ùeebef$ekeâ ØeceeCeeJej Jee{Ceej. DeVeJeŒe, yetš, Ú$eerØeYe=efle lÙee lÙee meeNÙee Jemleg hetJeeahes#ee omehešerves DeefOekeâ ØeceeCeele, omehešerves keâceer JÙeeheele efve ßeceele efve cnCetveÛe omehešerves mJemleele efceUt }eieleer}. lÙeebÛÙee DeeJeMÙekeâlee DeMee Øekeâejs Yeeiet }eieuÙeeves hetJeeaÛes keâeyee[keâ°ner oMeebMeeves keâceer nesleer}. lÙeecegUs Gj}s}e JesU DeeheeheuÙee newmesÛÙee keâeceele lejer pees lees mJesÛÚsves Iee}Jeer}. efkebâJee efJemeeJÙeele Iee}Jeer}. keâener Pee}s lejer lÙee Jee{}suÙee efjkeâeceheCeeme yeskeâejer Jee{}s}er Deens Demes keâener keâesCeer cnCeCeej veener!! vemelees oes<e Ùeb$eeJej }eolee Ùesle veenerle! Deelee lÙee je°^ele Ùeb$eyeUs Demes omeheš DeVeJeŒeØeYe=efle heoeLe& GlheVe nesTvener pej les lÙeeleer} keâener JÙeòeâeRvee efceUe}s veenerle lej lees oes<e Ùeb$eeÛee keâe cnCeeJeÙeeÛee? hetJeea efceUle nesles lÙeehes#ee omeheš DeVeJeŒe, lÙeehes#ee keâceer keâeyee[keâ°ele pej Glheeefo}s peele Deens, lej Ùeb$eeves lÙeeleer} ØelÙeskeâ JÙeòeâerme hetJeeahes#ee omehešerves megKeer kesâ}s Deens DemesÛe cnš}s heeefnpes, yeskeâej kesâ}s Demes veJns. ÙesLes Ùeb$eeÛes keâle&JÙe mebhe}s. omehešerves DeefOekeâ DeVe Glheeefo}s Demeleener keâener ceeCemes Flejebkeâ[tve veeieJe}er ies}er efkebâJee omeheš megKeer ve neslee efYekeâejer Pee}er. lej lees oes<e meceepejÛevesÛee cnš}e heeefnpes. leer Ùeb$es meceeF&keâ "sJee. les ÙeLesÛÚ Glheeefo}s}s DeVeJeŒe meceeve ØeceeCeele ØelÙeskeâ JÙeòeâer}e Jeeštve Åee, les keâceer }eieCeejs keâeyee[keâ° efJeefMe° Jeiee&ÛÙeeÛe [eskeäÙeeJej ve }eolee meJeeËkeâ[tve keâ¤ve IesTve meJeeËÛeeÛe Yeej n}keâe keâje. hetJeeahes#ee efjkeâecÙee jenCeeNÙee JesUele meJeeËveeÛe DeefOekeâ megóŸee efve keâceer ßece Yeesiet Åee. keâeyee[keâ°eJeeÛetve JeeÛe}s}e efve meòeâerÛes keâece veme}s}e JesU pÙee}e lÙee}e DeeheuÙee }njerØeceeCes keâeJÙe, keâ}e, JÙeeÙeece, JeeÛeve, hejeshekeâej, Flej GÅeesie, MeesOe-mebMeesOeve, keâjceCetkeâ, keâmejleer, ÙeLee F° leLee Iee}Jet Åee! Ùeb$es meejerÛe keâeces ke⤠}eie}er lej ceie ceveg<Ùeeves keâjeJeÙeeÛes lejer keâeÙe? DeMee Mebkesâves Ieeyej}suÙeebveer ns ~ Ùeb$e DeeefCe DeLe& ~ 189

OÙeeveele OejeJes, keâer ceveg<Ùe pes keâeyee[keâ° keâjlees les lÙeeme nJes cnCetve keâjerle vemelees. Ùeb$eeves keâeyee[keâ°ebÛeer DeeJeMÙekeâlee efpelekeâer keâceer nesF&} eflelekesâ ceveg<Ùeeme n}kesâÛe Jeešs}, yejsÛe Jeešs}. heCe Ùeb$eecegUs keâeyee[keâ° šUleele cnCepes ceveg<Ùeeves keâesCelesÛe DeeJe[les keâecener ke⤠veÙes, Demee keâener Ùeb$eMeeŒeeÛee efve§eÙe veener! G}š ceveg<Ùe DeeheuÙee}e Jeešs} les keâece keâjCÙeeme Jee ve keâjCÙeeme mJeleb$e nesF&}. keâejCe Ùeb$eeves Glheeove Jee{uÙeecegUs Deepe yeUs yeUs keâjeJÙeeÛe }eieCeeNÙee keâeyee[keâ°ebheemetve ceveg<ÙeeÛeer Ùeb$eecegUs Pee}er lej mees[JeCetkeâÛe nesCeejer Deens. lÙeeÛeØeceeCes pÙee}e meeOeer jenCeer nJeer Demes} lÙee}e osKeer} Ùeb$es keâener Dee[Jeer Ùesle veenerle. lÙee}e nJee lej lÙeeves hebÛee vesmeeJee, }bieesšer vesmeeJeer. lees cegUerÛe keâener ve vesme}e lejer osKeer} Ùeb$e lÙee}e yeUsyeUs JeerleYej pejerkeâe"eÛes Oeeslej keâener vesmeJeerle veener! lees ce"erle }esUes, Peeshe[erle jenes, HeâUs KeeJees, Gheeme keâjes! Ùeb$eeves meeOeer jenCeer veenerMeer nesTve leer ceneie[er nesles Jee efJe}emeer nesles, ns cnCeCes DemecebpemeheCeeÛes Deens. Ùeb$e efyeÛeejs yees}tve Ûee}tve pe[, efvepeeaJe, FÛÚeMetvÙe, hejleb$e! (6:98) 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 190

2. DeLe&keâejCe

DeeceÛÙee DeeefLe&keâ OeesjCeebÛes meJe&ØecegKe Ieškeâ pÙee Skeâe meg}Ye met$eele ceeb[lee Ùesleer} les cnCepes ‘Jeie&efnleebÛee je°^erÙe mecevJeÙe’ Demes ce}e cnCeeJesmes Jeešles. efnbogmebIešveJeeÅeebÛÙee DeLe&veerleerÛeer yeepet ner DeMeer Deens. DeeceÛes leelkeâeef}keâ DeeefLe&keâ OeesjCe : Jeie&efnleebÛee je<š^erÙe mecevJeÙe De) ØeLece Deecner Ùeb$eeÛes mJeeieleÛe keâjlees. keâejCe ns Ùeb$eÙegie Deens. nmleJÙeJemeeÙeebvee osKeer} Skeâ mLeeve Deens. DeeefCe les Gòespeveen&ner Deens. hejbleg je°^erÙe Glheeove ns MekeäÙe eflelekeäÙee DeefOekeâlece efJemle=le Ùeebef$ekeâ ØeceeCeeJejÛe Ûee}s}. Dee) Meslekeâjer DeeefCe keâecekeâjer Jeie& neÛe je°^erÙe mebheVelesÛee MeòeâerÛee DeeefCe DeejesiÙeeÛee cegKÙe heeÙee Deens. keâejCe osMee}e DeejesiÙe DeeefCe mebheòeer hegjJeCeeNÙee ¢eeÛe oesve JeieeËJej yeef}‰ mewvÙeeÛÙee Yejleer efve Yeeb[ejs, meb«ene}Ùes ¢eebÛeer keWâõs cegKÙele: DeJe}byetve Demeleele. cnCetve lÙee JeieeËvee veJeerve Meòeâer DeeefCe ÛewlevÙe osCes DeeefCe lÙeebÛeer efveJeememLeeves cnCetve Kes[sieeJeebÛes vetleveerkeâjCe ØeÙelvehetJe&keâ Pee}s heeefnpes. kesâJeU peerJevee}e efveleeble DeeJeMÙekeâ Jemlet lÙeebvee efceUeJÙeele FlekesâÛe veJns lej meJe&meeceevÙe megKemeesÙeeRÛee }eYe lÙeebvee JneJee DeeefCe lees }eYe keâ¤ve IesCÙeeme lÙeebvee meceLe& keâjCÙeeFlekeâe je°^erÙe mebheòeerÛÙee efJelejCeeleer} Jeeše lÙeebvee efceUJelee ÙesF&} DeMeer JÙeJemLee Pee}er heeefnpes. lejerner ns }#eele "sJe}s heeefnpes keâer, meJe&meeceevÙeheCes DeefKe} je°^eÛesÛe les DeeJeMÙekeâ Debie Deensle DeeefCe DeLee&led lÙeebveer DeeheuÙee keâle&JÙeeÛee efve GòejoeefÙelJeeÛee Jeeše GÛe}}e heeefnpes. cnCetve je°^erÙe GÅeesieOebos, Glheeove efve mebheòeer ¢eebÛeer megjef#elelee DeeefCe meJe& meceepeeÛeer Øeieleer ÙeebÛÙeeMeer megmebiele nesF&}, DeMee jerleervesÛe lÙeebvee lÙeebÛee DebMeYeeie efceUs}. F) je°^erÙe GÅeesie DeeefCe Glheeove lÙeebÛÙeemee"er je°^erÙe Yeeb[Je} DemeCes DeheefjneÙe& DemeuÙeeves DeeefCe les Yeeb[Je} meÅe:heefjefmLeleerle, cegKÙele: JewÙeefòeâkeâ DemeuÙeeves lÙee}ener DeepeÛÙee heefjefmLeleerle Gòespeve DeeefCe YejheeF& ÙeesiÙeØekeâejs osCÙeele ÙesF&}. ~ Ùeb$e DeeefCe DeLe& ~ 191

F&) G)

T)

S)

Ss)

Dees)

Deew) Deb) De:)

hejbleg Yeeb[Je} DeeefCe ßece ¢ee oesneWÛÙee efnlemebyebOeerÛes mLeeve DeefKe} je°^eÛÙee DeeJeMÙekeâ lÙee iejpeebÛÙee meboYee&le ieewCeÛe ceeveCÙeele ÙesF&}. SKeeoe GÅeesie pej YejYeješerle Demes} lej lÙeeÛÙee }eYeebletve cees"e Jeeše ßeefcekeâebvee efceUs}. hejbleg G}š pej lees GÅeesie DeeefLe&keâ Â<šŸee [UceUerle, (neefvekeâejkeâ) nesF&}. lej kesâJeU Yeeb[Je}JeeuÙee}eÛe veJns lej keâener DebMeer ßeefcekeâe}ener Deuhe}eYeeJej IešlÙee meerceevle Heâ}eJejÛe mebleg° jeneJes }eies}. nsleg ne keâer, Yeeb[Je}Jee}s efve ßeefcekeâ ÙeebÛÙee mJeeLeea Jeie&efnleeÛÙee GöeceheCeeves je°^erÙe GÅeesieebÛeer meJe&mJeer Jeeleenele nesT veÙes. meejebMe Yeeb[Je} efve ßece ÙeebÛÙee ceeieCÙeebÛee DeYÙeLe&veebÛee JesUesJesUer mecevJeÙe keâ¤ve DeefKe} je°^e}e je°^erÙe GÅeesie DeeefCe Glheeove ¢eebÛee efJekeâeme JneJee cnCetve meceLe& yeveefJeCÙeele ÙesF&}. pes GÅeesie JÙeefòeâiele ØeÙelveebhes#ee DeefOekeâ keâeÙe&#ecelesves Ûee}Jelee Ùesleer} DeeefCe pes GÅeesie je°^eÙr e jepemeòee mJele: Ûee}Jet Mekesâ} DeMee cegKÙe GÅeesieebÛes efve JÙeJemeeÙeebÛes meJe&mJeer je°^erÙeerkeâjCe keâjCÙeele ÙesF&}. lesÛe leòJe Mesleer}ener }eiet he[s}. ketâU efkebâJee Meslekeâjer DeeefCe MesleeÛes Oeveer ÙeebÛÙee mJeeLeea Jeie&efJe<eÙekeâ efnlemebyebOeeÛes ÉbÉ ceepet ve oslee MesleeÛes Oeveer DeeefCe Meslekeâjer ÙeebÛÙee efnlemebyebOeeÛee DeMee jerleerves mecevJeÙe keâjCÙeele ÙesF&} keâer Skebâoj je°^erÙe MesleerÛÙee GlheVeeÛes mebJeOe&ve JneJes. cees"Ÿee Ùeb$eeÛÙee meneÙÙeeves, cees"Ÿee ØeceeCeeJej DeeefCe MeeŒeerÙe heæleerves jepÙeekeâ[tvener Mesleer efve peceerve keâe{tve IesTve keâener DebMeer keâmeCÙeele ÙesF&}. Ùeele nslet ne jener} keâer, ¢eebÛee GheÙeesie MeslekeâNÙeebvee MesleerÛes efMe#eCe osCÙeekeâ[s JneJee. je°^eÛeer DeeefLe&keâ Meefòeâ pÙeeÙeesies #eerCe nesF&} DeeefCe meeceevÙele: je°^erÙe GÅeesie efve Glheeove ÙeebÛeer neefve nesCes DeheefjneÙe& nesF&}. DeMee jerleerves efkebâJee leMeeÛe GösMeeves pes mebhe efkebâJee šeUsyebÅee nesleer}; lÙeebÛee efvekeâe} je°^erÙe hebÛeeÙeleerÉeje keâjCÙeele ÙesF&} DeeefCe iebYeerj heefjefmLeleer GlheVe PeeuÙeeme efve«eneves lÙeeme ØeefleyebOener keâjCÙeele ÙesF} & . JÙeefòeâiele ceòee ner meeceevÙele: megjef#ele ceeveCÙeele ÙesF&}. keâesCelÙeener heefjefmLeleerle ÙeesiÙe YejheeF& efouÙeeJeeÛetve jepemeòee DeMee JÙeefòeâiele efceUkeâleerÛee Dehenej keâjCeej veener. efJejesOeer hejkeâerÙe GÅeesieOebÅeeÛÙee mheOexheemetve je°^erÙe GÅeesieebÛÙee mebj#eCeeÛes keâeceer jepÙeekeâ[tve DeeJeMÙekeâ efve ÙeesiÙe lees ØelÙeskeâ ØeÙelve kesâ}e peeF&}. (7:295)

efÛebleve DeeefCe leòJe%eeve

1. efJeÕeeble DeepeJeefj MeeÕele keâeÙe Pee}W? 2. jnmÙekeâej DeeefCe GheÙegòeâlee Jeeo 3. De%esÙeeÛes ®æÉej 4. peieVeeLeeÛee jLeeslmeJe

 lelJe%e-keâJeer

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 192

~ efÛebleve DeeefCe leòJe%eeve ~ 193

nW heeefnpes mJeceefveb meblele efÛebefleÙes}W ~ efJeÕeeble DeepeJeefj MeeÕele keâeÙe Pee}W? ~~5~~ - hegCes, 1902 (8:41)

1. efJeëJeeble DeepeJeefj MeeëJele keâeÙe Pee}W? 

(heefjÛeÙe : Kee}er} keâefJelee ‘DeeÙe&ve efJekeâ}er’mee"er ØeLece jÛe}er. veblej ‘keâeU’ he$eeblener Øeefmeæ Pee}er.) (Jemebleefle}keâe) heewJee&lÙe Keb[ DeJeIeW efpele ÙelØeheeleW ~ oeefjõŸe DeeefCe YeÙe keâebheefle pÙee ØeleeheW ~~ veeMeeefme heejefmekeâ1 lesefn he}eble ies}s ~ efJeÕeeble DeepeJeefj MeeÕele keâeÙe Pee}W ~~1~~ les efpebefkeâ heejefmekeâ, os peielee ojeleW, ~ peW efoipeÙeer ye} legPeWefn efMekebâoje, leW ~~ OJebmeerle jesce2 leJe jepehegjer efjIee}W ~ efJeÕeeble DeepeJeefj MeeÕele keâeÙe Pee}W? ~~2~~ meeceüepÙe efJemle=le Deveble DemeWefÛe meeÛeW ~ lÙeener ceneØeefLele jescekeâheòeveeÛeW ~~ ntCeW3 nCeesefve IeCe ÛetCe&efJeÛetCe& kesâ}W ~ efJeÕeeble DeepeJeefj MeeÕele keâeÙe Pee}W? ~~3~~ ne GVeleer-DeJeveleerme mecegõ peelees ~ YeemJeeved jJeerefn GoÙeemle DeKeb[ Ieslees ~~ Glkeâ<e& DeeefCe Dehekeâ<e& meceeve "s}s ~ efJeÕeeble DeepeJeefj MeeÕele keâeÙe Pee}W? ~~4~~ pes ceòe HeâejefÛe ye}eefvJele ieJe&Jeener ~ GefÉie> ceeveme Goemeefn pes leÙeebner ~~

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 194

~ efÛebleve DeeefCe leòJe%eeve ~ 195

2. jnmÙekeâej DeeefCe GheÙegòeâleeJeeo

met#cees efn YeieJevOece&: hejes#ees ogefJe&ÛeejCe: ~ Dele: ØelÙe#eceeiexCe JÙeJenejefJeefOeb veÙesled ~~ ÙegjesheceOÙes Yeeweflekeâ MeeŒeebÛeer efoJemeWefoJeme SkeâmeejKeer Jee{ nesle jeneruÙeeves DeeefCe veJeerve veJeerve MeeŒeerÙe MeesOeeme efve Øeieleerme OeveeÛeer, meJe[erÛeer efve meòesÛeer peer pees[ efceUCes DeJeMÙe Demeles leer pees[ efceUCes MekeäÙe DemeuÙeeves DeeefCe lees heeef"byee eflekeâ[s efceUle DemeuÙeeves efve DeeheuÙee Fkeâ[s efceUCes ogOe&j PeeuÙeeves Yeeweflekeâ MeeŒeele ÙegjesheerÙe Jee*ceÙeele pemes «ebLe efvecee&Ce nesle Deensle lemes DeeheuÙee efnboer YeejleerÙe Jee*dceÙeele Depetve efvecee&Ce nesle veenerle. ns pejer Kejs Deens leLeeefhe yeewefækeâ MeeŒeele Øemlegle DeeheuÙee ceje"er, efnboer, yebiee}er, leeceerU, les}iet FlÙeeoer YeejleerÙe Yee<eeletve efkebâJee Fb«epeerceOetvener YeejleerÙe efJeÉeveebveer keâener keâener Demes Glke=â° ØeleerÛes «ebLe Øeefmeæ kesâ}s}s Deensle keâer, ÙegjesheceOÙes lÙee efJe<eÙeeJej lÙee lees[erÛes «ebLe keäJeefÛele Dee{Uleele. ÙegjesheerÙe Jee*ceÙe efve heefjefmLeleer ÙeeÛee DeYÙeeme keâ¤ve ÙegjesheerÙe efJeÉeve lÙeeÛes «ebLe ef}efnleele. DeLee&leÛe ÙegjesheJÙeefleefjòeâ heewJee&lÙe peieeÛÙee %eeveeÛeer efve heefjefmLeleerÛeer pees[ lÙeeme ve efceUeuÙeeves les Lees[syengle efve keâOeer keâOeer lej yeJnbMeer SkeâosMeerÙe Demeleele. heewJee&lÙe Jee*dceÙe efve lÙeelener ‘pegves eflelekesâ meesves’ Ùee ceb$eeÛee DeKeb[ hee" keâjerle heewjeefCekeâ heefjefmLeleerÛÙee ceÙee&osleÛe mJele:}e keâeW[tve IesCeejs DeeceÛes pes pegves hebef[le «ebLe ef}efnleele lesner Yeejleeyeensjer} peieeÛÙee %eeveeme DeeefCe DevegYeJeeme DeeÛeJe}s DemeuÙeeves lesner kesâJeU ÙegjesheerÙe efJeÅesÛesÛe DeOÙeÙeve kesâ}suÙee efJeÉeveebÛÙee «ebLeeØeceeCesÛe DeeefCe kesâJne kesâJne lej lÙeebÛÙee SkeâosMeerheCeeJejner leeCe keâjleer} Demes, DeekegbâefÛele DeeefCe DeØeieeceer Demeleele.

YeejleerÙe MeeŒeelener efve
hee§eeòÙe efve heewJee&òÙe hebef[le Skeâ he#e ÙegjesheerÙe efve hee§eeòÙe Yeüceeves otef<ele lej ogmeje YeejleerÙe efve heewJee&òÙe Øeew{erves DebOe! DeepeheÙeËleÛÙee ÙegjesheerÙe Jee YeejleerÙe hebef[leeÛÙee «ebLeele ne SkeâosMeerheCee Dee{UCes nsÛe Jejer} keâejCeeves DeheefjneÙe& nesles. hejbleg Deelee ÙegjesheerÙe efJeÉeveeÛÙee GÛÛe efve Goeòe efJeÛeejeÛes pÙeebveer heefjMeer}ve kesâ}s}s Demetvener SKeeÅee meJÙemeeÛeerØeceeCes pes DeeheuÙee

GheÙegòeâleeJeeoeÛee efJeÛeej ieerlesleer} keâce&ÙeesieeÛÙee efJeJesÛeveele YeejleerÙe veerefleMeeŒe DeLeJee keâeÙe&JÙeJeefmLeleerefJe<eÙekeâ leòJeeÛeer hee§eeòÙe celeeMeer leg}vee keâjerle Demeleevee jnmÙekeâejebveer ÙegjesheerÙe veerefleMeeŒeebveer GheÙegòeâleeJeeoeefJe<eÙeer peer celes DeJe}befye}er Deensle lÙeeÛesner mecee}esÛeve ›eâceØeehle cnCetveÛe kesâ}s}s Deens. les keâjleevee GheÙegòeâleeJeeoeleÛe pes Deveskeâ heesšYeso Deensle lÙeeÛÙeeleer} oes<eeefJe
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 196

~ efÛebleve DeeefCe leòJe%eeve ~ 197

jnmÙeeÛÙee 88JÙee heeveele (ØeLece DeeJe=efòe) les cnCeleele: ‘‘heg
keâer lesLes YesoeYeso GlheVe neslees DeeefCe cnCetveÛe veerleer-DeveerleerÛee ØeMve GodYd eJelees. yeÇÿeeme=°erle ceePee Deelcee leesÛe ogmeNÙeeÛee ns JeekeäÙeosKeer} DeLe&hetCe& "jCeejs Deens- ‘lesLes ns keâenerÛe ve }ies! heCe DeelcewkeäÙeyegæerves keâe nesF&vee heCe Skeâoe meecÙeeÛÙee DeekeâeMeeletve DeeheCe Jew<ecÙeeÛÙee efmLej heCe pe[ YetceerJej Glej}es cnCepes lesLes meJe&YetleefnlejleòJe ÙeeÛee DeLe& De#ejMe: meJe& YetleeÛes efnle Demee IesCes DeMekeäÙe nesles.

megKeJeeo cnCepes keâeÙe? ØeLecele: megKeJeeo efkebâJee efnleJeeo cnCepes heg
veweflekeâ IeesšeUs ceePÙee DeelcÙeeme pes Devegketâ} lesÛe ceer ogmeNÙeeÛÙee DeelcÙeeme Devegketâ} Deens Demes mecepetve Ûee}t }eie}es lej Ûee}Ces ns efpelekesâ MekeäÙe eflelekesâÛe ve Ûee}Cesner DeMekeäÙeÛe nesTve peeles. peieCes ns DeveerleerÛes eflelekesâÛe cejCes nsner DeveerleerÛes nesles. keâejCe Ûee}eJes, peieeJes lej ‘‘he#ceCeesÓefhe efveheelesve Ùes<ee mLeeled mkebâOe heÙe&Ùe:’’ Demes met#ce npeejes peerJe ceePÙeeÛe DeelcÙeeØeceeCes pÙeebvee peieeJesmes Jeešles les ceej}s peeleele. ve peieeJes lej, ve Ûee}}s lej, ceePee Deelcee og:Ke heeJelees. DeelcenlÙee Ie[les DeeefCe hegve: Ûee}lee Ûee}lee ceej}s peeleele lÙeentve yemeuÙee yemeuÙee keâener keâceer peerJe ceej}s peeleele Demesner veener! yejs, meJe&Yetle ¢ee MeyoeÛee DeLe& met#ce Yetles mees[tve ÂMÙe Yetles Demee Iesle}e lejer efveJee&n lejer nesle veener. keâejCe JÙeeIeÇ SKeeÅee Deeßeceeleer} meJelme ieeF&Jej legštve he[leeÛe efmLeleØe%e $e+ef<eosKeer} JÙeeIeÇeheemetve ieeÙe mees[efJeCÙeemee"er JÙeeIeÇeme "ej ceejCes veerleer mecepele. Deelee DeelceewhecÙe °erves ieeÙe ve ce¤ osCes ns veerleerÙegòeâ DeensÛe Deens. heCe JÙeeIeÇeÛes Ye#Ùe efnme[tve lÙeeÛeer #egOeeheeref[lee Jee{efJeCes efkebâyengvee lÙeeÛee ØeeCener IesCes ns kesâJeU DeelceewhecÙe °erves DeveerleerÛesÛe "jCeej. ceneYeejleele Dee}suÙee ojes[Ks eesjebÛÙee °evleeblener kesâJeU DeelceewhecÙeyegæer Jee meJe&Yetleefnle Ùee leòJeeves efveYeeJe }eie}e veener. ojes[sKeesjeme ceej}s keâeÙe efkebâJee JeeIeeme ceej}s keâeÙe, les meJe&YetleefnleeÛÙee efJe®æ Deens. keâejCe JeeIe efve ojes[sKeesj ns cesuÙeeves DeeefCe leer lejer YetlesÛe DemeuÙeeves les keâce& DeveerleerÛes nesF&}. yejs, JeeIe DeeefCe ojes[sKeesj ns ve ceejuÙeeves ieeÙe efve meeJe ns ceej}s peeTve hegve: meJe& YetleebÛes efnle meeOele veener les veenerÛe. leLeeefhe meeJeemee"er ojes[sKeesjeme efve ieeF&mee"er JÙeeIeÇeme ceeje cnCetve efmLeleØe%e meebieleeÛe les lÙeeves meebieCes meJe&Yetleefnle Ùee Yee<eshes#ee GheÙegòeâleeJeeÅeebÛÙee heefjYee<esÛee DeeßeÙe kesâuÙeevesÛe meceLe&veerÙe "jles. ojes[sKeesj ceej}e heeefnpes, keâejCe lÙee SkeâeÛÙee Meemeveeves meceepeeÛes cnCepes DeefOekeâlece peveeles efnle meeOeles. JÙeeIeÇ cee¤ve ieeÙe mees[Je}er heeefnpes. keâejCe ceveg<Ùeeme JÙeeIeÇentve ieeÙe GheÙeesieer Demeles. lesJne meJe& YetleebÛes efnle meeOeCes meJe&mJeer DeMekeäÙe Demetve ceveg<Ùeeme JÙeeJeneefjkeâ MekeäÙelesÛee SkeâÛe ceeie& ceeskeâUe Deens DeeefCe lees cnCepes ceveg<Ùepeeleerme DeefOekeâebÛes DeefOekeâ keâuÙeeCe, MekeäÙe eflelekeäÙee heg
~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 198

~ efÛebleve DeeefCe leòJe%eeve ~ 199

DemeeÛe neslees. cnCetveÛe ke=â
keâesCeeÛeer Megæyegæer Deens ns "jefJeCÙeemener lemes Ùeb$e efveIee}s}s veener. ßeerke=â
MegæyegæerÛeer keâmeesšer keâesCeles keâce& heg
~ efÛebleve DeeefCe leòJe%eeve ~ 201

›eâebleerÛes Jeerj jCejbieW yesYeeve veeÛeleer vebies ceer peele efcemeUgveer lÙeeble lÙee heLeW peeW js Debleeefme GYeW Iej leWefÛe legPeW meeceesjW ~~4~~

3. De%esÙeeÛes ®æÉej

(peeefle : YetheefleJewYeJe) (Ûee} : Yetheleer KejW leW) pÙee Iejeheemegveer ceeie& meJe& HegâšCeejs ÙesCeej Iejemeer ceeie& lÙeeefÛe les meejs Sskeâesefve legPÙee YeešebÛÙee iehheebefme iees[ lÙee lÙeebÛÙee, IÙeeÙeeefme efJemeeJee ceePÙee peerJeeefme Ùes IejeR legceÛÙee "es"eefJele Lekeâ}eW! Depegefve vegIe[leer yee js Deebletefve legPeeR leeR yebo meoesefole oejW ~~1~~ efJemleerCe& Deveblee Yetceer keâJeCeeefn kegâCeeÛÙee Oeeceer "es"eefJele yemeCÙeentveer IesF&ve efJemeeJee }Je ceer ÙesF&ve hegvne vee legPÙee Ieje pÙeeÛeeR js ner Je»ekeâef"CeMeeR yebo meoesefole oejW ~~2~~ pÙee ieefle keâLee jepeebÛÙee meesvesefj jepeJee[ŸeebÛÙee cee heLeW hegjeCe%eebÛÙee peeJeÙee Ieje lÙee lÙeebÛÙee Ûee}}eW ÙegieebÛÙee ›eâesMeefMe}e ieefCeleeb js leeW heLee-Debefleb Iej Skeâ legPeW leW meejW ~~3~~ ogbogYeer veieejs Me=bieW iepe&leer OJeveeRÛes obies

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 202

keâes"tefve DeeCeKeer keâes"W efÛeblee ve efkeâceefhe keâefjlee les ner efcejJeCetkeâ peer ceeleW vešvešgefve Lešgefve ¢ee Jeešs Ùes efjIetb leeRle leeW veeÛeleeveeÛelee ceejs heLe efMejs mceMeeveeR ! pÙeeble legPeW leW Iej js ~~5~~ mees[gveer ie}ye}e meeje SkeâevleheLee ceie Oeefj}e osleeefle leejkeâe pÙee}e Deesmee[Mee Gpes[e}e Ûe{Gleej Iesleeb GbÛeefvebÛe JeUCeejs Deefpe ceeie& leesefn Ùes lÙeeefÛe Iejemeer heefj js ~~6~~ peefj jepeceeie& pes cees"s legefPeÙeeefÛe IejeÛes les les Iej DevÙe Demes}efÛe keâes"s ¢ee De®bo DeeUeRlegefve leW ceer cnCegefve DeCetbÛÙee yeesieyeesieÅeeblegefve js efnb[gveer yeIeW Iej Deefvle legPeW meeceesjW ~~7~~ Iej ogpeW yeebOeg osF&vee Deeheg}W kegâCee GIe[ervee! ne Ùelve Demee Ûee}svee yemeJes ve mees[gveer Ùelvee "es"eefJele Deefpe ceer cnCegefve hegvejheer yee js leeR legPÙee IejeÛeeR yebo meoesefole oejW! ~~8~~ (8:134) - Deboceeve 

~ efÛebleve DeeefCe leòJe%eeve ~ 203

4. peieVeeLeeÛee jLeeslmeJe

(heefjÛeÙe : peieVeeLehegjer Ùee #es$eer peieVeeLeeÛÙee jLeeÛeer efcejJeCetkeâ ØeefleJe<eea efveIele Demeles. leer efcejJeCetkeâ Skeâ Goeòe efve efJeMee} Øeleerkeâ Deens, DeMeer keâuhevee megÛetve efleÛeW JeCe&ve Ùee keâefJelesle kesâ}W Deens. Ùeeble efJeÕeefveÙeblee peieVeeLe ieleeRÛes DeÕe pegbhe}suÙee efokedâef#eeflepeebÛÙee jLeele yemetve keâe}eÛÙee Delegš GlejCeerJe¤ve kegâ"W peele Deens Ùeeyeö} mee§eÙe& ØeMve kesâ}e Deens.)

-3peerJeeÛeerÛe efkeâleer ~ keâLee ¢ee ~ peerJeeÛeerÛe efkeâleer jLeemeer peieVeeLe, legPÙee ¢ee Dees{tb pes Pešleer pJee}ecegefKehebòeâer- ~ heemegveer ~ pJee}ecegefKehebòeâer --ceppeeefheb[eheÙeËle ØemHegâefšlee peer peieleeR GbÛeefvebÛe hee"eR ~ heg{efle Jee ~ GbÛeefvebÛe hee"eR ieefle4 eflelegkeâer leJe jLe Pešlemes Dees{eÙeemee"er FÛÚeble DeeefCe ¢ee Yetlecee$e JesieebÛÙee DeeWJetve }ieecee legPÙee hejce FÛÚsÛÙee5 lÙee Delegš GlejCeerJejleer nes keâeUeÛÙee KesUle ne Dele}er6 ~ jLeeslmeJe ~ KesUle keâe Dele}er cenejepe, Deeheg}er keâLee vee kegâ"s efveIes mJeejer? -Deboceeve (8:132)

(peeefle : ceeUerCe) (Ûee} : nbmelecegKe le®Ce meejKeer) SsÕeÙex Yeejer ~ ¢ee DeMee ~ SsÕeÙex Yeejer cenejepe, Deeheg}er keâLee vee kegâ"W efveIes mJeejer ~~Oe=.~~



efokedâef#eeflepeebÛee owoerhÙe jLe legPee megšlee ¢ee keâe}heLeeÛÙee Delegš GlejCeerJejlee ve#e$ekeâCeebÛee G"s OegjeUe Jejlee Ùegie›eâesMe1 otjer ~ ceeiegleer ~ Ùegie›eâesMe otjer cenejepe, Deeheg}er keâLee vee kegâ"s efveIes mJeejer? -2hegmetb veÙesefÛe hejer ~ hegmelemeW ~ hegmetb veÙesefÛe hejer efcejJeCetkeâ ner efkeâceLe& DeLeJee kegâ"s efveIes meejer ogpÙee kegâCÙee ÉejeR ~ peeJeÙee ~ ogpÙee kegâCÙee ÉejeR efkebâJee kesâJeU efcejefJele ÙesF& hejle efvepeeieejeR ¢ee metÙe&MeleebÛÙee efkeâleer ceMee}er peUleer ceOegveerÛe MeleeJeefOe ÛebõpÙeesefle2 ¢ee G[leer mejmejle yeeCe ns OetcekesâlegÛes megšleer efkeâefleoeb DeeefCe lejer ~ nerefn leQ ~ efkeâefleoeb DeeefCe lejer G"s Ûecekegâveer jeef$e3 hegjeleve efleÛÙee DebOekeâejer ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 204

cenejepe, Deeheg}er keâLee vee kegâ"s efveIes mJeejer? ~ efÛebleve DeeefCe leòJe%eeve ~ 205

heefjefMe° : 1

Yeejlejlve [e@. yeeyeemeensye Deebyes[keâj

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 206

meeJejkeâj-Deebyes[keâj ÙeebÛÙee efJeÛeejebleer} keâener meecÙe-Yeso mLeUs meeJejkeâj Je Deebyes[keâj ns mecekeâe}erve je°^erÙe ceneheg®<e. oesIesner ceneje°^eleer}, meeJejkeâjebÛes cegKÙe }#e efnbot efnle ns nesles, lej Deebyes[keâjebÛes cegKÙe }#e nesles oef}le efnle. oesIeebveerner Deeheehe}er Mekeäleer ÙeeÛe nsletves heCee}e }eJe}er. efnbotbJej DevÙeeÙe neslees Demes Jeeštve Je lÙeebÛÙee yeepetves keâesCeerner GYee "ekeâle veener, ns }#eele IesTve meeJejkeâjebveer DelÙeble Dee«eneves efnbotbÛee he#e Iesle}e neslee. lÙeeÛeØeceeCes oef}leebJejer} DevÙeeÙe otj keâjCÙeemee"er Je lÙeebÛes efnlej#eCe keâjCÙeemee"er keâesCeerner GYee "ekeâle veener, ns heentve Deebyes[keâjebveer oef}leebÛÙee Øeëvee}e Jeentve Iesle}s}s nesles. De«e›eâce efo}s}er oesIeebÛeer keâeÙe&#es$es JesieUer Deme}er, lejer lÙeebÛÙee meeceeefpekeâ Je je°^erÙe efJeÛeejebceOÙes meceevelee nesleer. oesIesner ØeKej yegefæJeeoer, DeJJe} meceepe›eâebeflekeâjkeâ Je peeppJeuÙe je°^Jeeoer Demetvener pevelesmeceesjer} lÙeebÛÙee Øeeflecee cee$e keâener JesieàÙee Deensle. SJe{sÛe veJns lej lÙeebÛes DevegÙeeÙeer hetCe&heCes JesieUs yeve}s. oesIeebÛee meceeve DevegÙeeÙeer meehe[Ces keâ"erCe Pee}s. ns oesIes ceneheg®<e peCet hejmhejefJejesOeer efJeÛeejebÛes ØeefleefveOeer Deensle Demes ceeve}s peeT }eie}s. meeJejkeâjebveer efnbotbÛee he#e IesleuÙeeÛee Je lÙeemee"er ‘efnbot’, ‘efnboglJe’, ‘efnbot je°^’ ns Meyo JeehejCÙeeÛee ne heefjCeece neslee. Ùee MeyoebÛee meeJejkeâjebveer Iesle}s}e DeLe& keâesCelee Deens ns DeYÙeemeCÙeeme DeeceÛeer leÙeejer veener. lÙeeÛeØeceeCes Deebyes[keâj efkeâleer je°^Jeeoer nesles Je les efnbotefJejesOeer nesles cnCepes vescekesâ keâMeeÛÙee efJejesOeer nesles nsner Deecner DeYÙeemeerle veener. Deepe ns oesIesner nÙeele veenerle. hejbleg lÙeebveer Yejhetj Jee*dceÙe ef}ntve "sJe}s}s Deens keâer pes, FÛÚe Demes} lej, DeYÙeemeemee"er DeeheuÙee}e Ghe}yOe Deens. leesner DeYÙeeme hetJe&«enjefnle°erves keâjCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee Deens. DeMee °erÛeerner DeeheuÙeekeâ[s JeeveJeeÛe Deens. Demee DeYÙeeme kesâuÙeeme DeeheCe keâesCelÙee efve
~ heefjefMe° ~ 207

efJeheg} DeeOeej JeeÛekeâebvee efceUt Mekeâleer}. 1)

2)

‘Oecee&’ÛÙee mebyebOeele oesIeebÛeer celes peJeUheeme meejKeerÛe nesleer, ‘meceepeeÛes OeejCe keâjlees lees Oece&’ DeMeer Oecee&Ûeer JÙeeKÙee Iesle}er, lej Demee ‘Oece&’ keâesCelÙeener Oece&«ebLeeJej DeeOeeefjle Demet Mekeâle veener Demes lÙeebÛes cnCeCes nessles. Oece&MeeŒe cnš}s keâer MeeŒeeOeej Dee}eÛe. MeeŒeeOeeje}e meeJejkeâj Sjb[eÛes iegNneU cnCeleele. meJe& Oece&«ebLe ns DeepeÛÙeekeâefjlee keâe}yee¢e Pee}s}s Demetve lÙeebÛes mLeeve «ebLee}ÙeeÛÙee keâheešele Deens Demes lÙeebÛes cnCeCes nesles. ‘ßegeflemce=eflehegjeCeesòeâ ØeJe=òeer’ ve° keâjCÙeeÛeer peer les efMekeâJeCe osleele leer ÙeeÛe meboYee&le. lÙeebÛÙee celes Oece&«ebLe ns kesâJeU Fefleneme«ebLe cnCetve JeeÛe}s heeefnpesle. [e@. Deebyes[keâjebÛeer Yetecf ekeâener DeMeerÛe nesleer. ‘ßegelf emce=elf eOecee&Ûee efJeOJebme keâje’ Ùee lÙeebÛÙee Iees<eCesÛee DeLe& neÛe neslee. Lees[keäÙeele, Oece&«ebLeeOeeefjle Oece& lÙeebvee ceevÙe veJnlee. Deepe keâeÙe Ûeebie}s, efnlekeâejkeâ, GheÙegòeâ Jee ÙeesiÙe les mJeerkeâejCeerÙe; ÙeeÛÙee G}š les DemJeerkeâejCeerÙe DeMeer oesIeebÛeerner Yetefcekeâe nesleer. Oecee&Oeeefjle Oece& vekeâes Deme}e lejer ceeveJeer veerelf ecetuÙes efMekeâefJeCeeje SKeeoe Oece& Deme}e heeefnpes Demes Deebyes[keâjebvee Jeešle nesles. DeLee&le DeMee Oecee&le Heâòeâ ceeveJeer cetuÙes Je lelmebyebOeerÛeer leòJes DemeeJeerle Demes lÙeebÛes cnCeCes nesles. lÙee leòJeeÛee heeÙee mJeeleb$Ùe, mecelee Je yebOeglee ne Demes}. Ùeemee"erÛe lÙeebveer yeewæ Oecee&Ûeer DeeJeMÙekeâlee Øeefleheeove kesâ}er. cee$e heejbheefjkeâ Deme}s}e yeewæ Oece& ve mJeerkeâejlee cetU yeewæ Oecee&Ûee mJeerkeâej kesâ}e. lÙeeme lÙeebveer yeewæ Oecce Demes cnš}s. lees keâesCelee Deens ns meebieCÙeemee"er lÙeebveer ‘yegæ DeeefCe lÙeeÛee Oecce’ ne «ebLe ef}efn}e. Lees[keäÙeele, ceeveJeer cetuÙeeOeeefjle Deme}suÙee Je MeeÕele veereflecetuÙeebÛeer efMekeâJeCe osCeeNÙee Oecee&Ûeer lÙeebvee iejpe Jeešle nesleer. meeJejkeâjebvee cee$e DeMee keâesCelÙeeÛe Oecee&Ûeer iejpe Jeešle veJnleer. veereflecetuÙeebÛee heeÙee yegæer ne Deens, Demes lÙeebÛes cele nesles. lÙeecegUs veereflecetuÙeebÛeer efMekeâJeCe Oece& osT Mekeâlees ÙeeJej lÙeebÛee efJeÕeeme veJnlee. keâeÙe Ûeebie}s, veweflekeâ, OecÙe&, hegCÙe Jeiewjs meJe& DeeheCeÛe DeepeÛÙee keâeUeÛÙee meboYee&le "jefJe}s heeefnpes Demee lÙeebÛee Dee«en neslee. Ùee}eÛe les GheÙegòeâleeJeeo efkebâJee efJe%eeveOece& cnCeleele. neÛe DeeceÛee DeepeÛee efnob t Oece& Deens Demesner les cnCeleele. ÙeeefMeJeeÙe ‘"eTkeâe DeecneMeer Oece& veevÙe’ Demesner meebieeÙe}e les mees[erle veenerle. cnCetveÛe ØeÛeef}le efnob t Oecee&Ûee, efnob t mebmke=âleerÛee, efnob t veerelf ecetuÙeebÛee Je efnob t peerJevecetuÙeebÛee lÙeebveer pevceele keâOeerner hegjmkeâej kesâ}e veener. lÙeebÛÙee }sKeveele ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 208

3)

Oecee&Ûee pees Gu}sKe Ùeslees, lees Skeâlej lÙee Oecee&Ûeer efÛeefkeâlmee keâjCÙeemee"er Jee lÙeeJej šerkeâe keâjCÙeemee"er lejer Ùeslees; efkebâJee lÙee OeceeaÙeebJej nesCeeNÙee DevÙeeÙeeÛÙee meboYee&le lÙee OeceeaÙeebvee Skeâ nesCÙeeÛes DeeJeenve keâjCÙeemee"er lejer Ùeslees. lÙee Oecee&leer} leòJe%eeve Jee efMekeâJeCe meebieCÙeemee"er Jee lÙeeÛeer ØeMemleer keâjCÙeemee"er Oecee&Ûee Gu}sKe keâOeerner Ùesle veener. Lees[keäÙeele, Yeejleele efnbot-cegm}erce mecemÙee vemeleer, lej lÙeebveer ‘efnbot’ ns veeJener GÛÛeej}s vemeles efkebâJee GÛÛeej}s Demeles lejer lÙeeÛee DeLe& YeejleerÙe DemeeÛe Demelee; ‘efnboglJeJeeoer’ meeJejkeâj efome}sÛe vemeles. Jewefokeâ Jee meveeleve Oecee&leer} JesoevleeÛee, lÙeeleer} mecelesÛÙee leòJeeÛee Deebyes[keâjebÛÙee ceveeJej le®CeheCeeheemetve ØeYeeJe he[}s}e neslee. efJeMes<e cnCepes 1935 veblejÛÙee efnob t Oece&eJf ejesOeeÛÙee keâeUelener yeÇÿeJeeoeÛee lÙeebÛÙee ceveeJejer} ØeYeeJe keâceer Pee}s}e veJnlee. 1954 mee}er ef}efn}suÙee ‘efnbot Oecee&leer} keâes[er’ Ùee «ebLeeleer} 22JÙee ØekeâjCeele lÙeebveer cnš}s Deens keâer, ‘‘The theory of Brahma has certain social implications which have a tremendous value as a foundation for Democracy. If all persons are parts of Brahma then all are equal and all must enjoy the same liberty which is what democracy means... There cannot be slightest doubt that no doctrine could furnish a strongr foundation for Democracy than the doctrine of Brahma.’’ (P. 286) meeJejkeâjeb v eer cee$e Jes o eb l e, DeOÙeelce,

4)

5)

DeelceewhecÙeYeeJe, yeÇÿeJeeo DeMee leòJeebÛee keâOeerner ieewjJe kesâ}s}e efomeCeej veener. Ùee iees°er og:Keer cevee}e #eCeYej megKeer Jee Deeveboer keâjCÙeemee"er GheÙeesieeÛÙee DemeuÙee, lejer je°^eÛÙee Je meceepeeÛÙee JÙeJenejele lÙeebme keâJe[erÛeer hele veener, Demes lÙeebÛes "ece cele nesles. eEnot meceepeeleer} ÛeelegJe&CÙe&, peeeflemebmLee Je lelcet}keâ efJe<ecelee ve° keâjCÙeemee"er oesIeebveerner DeefleMeÙe hejKe[ efJeÛeej ceeb[}s}s Deensle. oesIesner meejKesÛe ÛeelegJe&CÙe&GÛÛeeškeâ Je peelÙegÛÚsokeâ nesles. ‘mehle mJeosMeer yes[Ÿee’ lees[CÙeeÛes meeJejkeâjebÛes efJeÛeej Je keâeÙe& ÙeeÛeeÛe DeeefJe
6)

lÙeebvee leÙeej keâjeÙeÛes keâece meeJejkeâjebvee keâjeJeÙeeÛes nesles. Lees[keäÙeele lÙeebvee DeeheuÙeeÛe JeCee&ÛÙee }eskeâebefJe®æ Yeeb[eÙeÛes nesles. lÙeemee"er lÙeebvee Skeâ OeesjCe cnCetve keâener heLÙes heeUCes Yeeie nesles. Deebyes[keâjebÛÙee keâeÙee&Ûes mJe¤he keâenermes JesieUs nesles. oef}leeble DeelceefJeÕeeme efvecee&Ce keâ¤ve, lÙeebÛÙeeJejer} DevÙeeÙeeÛeer lÙeebvee peeCeerJe keâ¤ve osTve, lÙeebÛeer mebIešvee yeebOetve DevÙeeÙe keâjCeeNÙee meJeCeeËefJe®æ lÙeebvee mebIe<e& keâjCes DeeJeMÙekeâ nesles. lÙeecegUs lÙeebÛÙee }sKeveele Je Yee<eCeeble Øeeflehe#eeJej keâ"esj šerkeâe Je nu}s Dee{Uleele. meeJejkeâjebÛÙee }sKeveele meJeCeeËefJe<eÙeer Flekeâe jeie, lJes<e, šerkeâe Jee Deejeshe Dee{Ule veener. Oece&MeeŒekeâejebveer lÙee keâeUele lÙeebvee ÙeesiÙe Jeeš}s les kesâ}s; lÙeeveblej les keâe}yee¢e Pee}s; hetJeeaÛÙee DeVeeÛes veblej efJe<e Pee}s; lejerner DeeheCe lesÛe Oece&«ebLe Je meceepeJÙeJemLee ceeveerle jeefn}es; Deelee DeeheCe leer G}Letve šeketâÙee, Demes lÙeebÛes DeeJeenve Demes. lÙeecegUs lÙeebÛÙee }sKeveele Oece&«ebLe Jee Oece&MeeŒekeâej ÙeebÛÙeeefJe<eÙeer mebleehe Jee lJes<e Dee{Ule veener. lÙeebÛÙeeJej keâ"esj šerkeâe Dee{Ule veener. ner Yetefcekeâe kesâJeU efnbot Oecee&hegjleerÛe veJns lej Flej OeceeËyeö}ner lÙeebveer Iesle}s}er Deens. cegnbceo hewiebyej Je kegâjeCe ÙeebefJe<eÙeerner lÙeebveer ÙeeÛe nsletves DeefleMeÙe DeeojeÛes Goddieej keâe{}s}s Deensle. lÙeecegUs meeJejkeâjebÛes meeceeefpekeâ efJeÛeej JeeÛeerle Demeleevee les Deebyes[keâjebÛÙee Jee cenelcee Hegâ}WÛÙee efJeÛeejebhes#ee keâenermes meewcÙe Jee Oece&MeeŒeebvee Je MeeŒekeâejebvee meebYeeUtve IesCeejs Jeešleele. ne Heâjkeâ lÙeebÛÙee efJeÛeejebleer} vemetve les efJeÛeej ØelÙe#e DeeCeCÙeemee"erÛÙee OeesjCeeleer} Deens ns }#eele Iesle}s heeefnpes. nkeäkeâemee"er mebIe<e& keâjCÙeemee"er oef}leebvee GYes keâjCeejs kegâCeer lejer nJes nesles. les keâece Deebyes[keâjebveer kesâ}s. heCe lÙeeÛeyejesyej oef}leebvee lÙeeÛes vÙeeÙÙe nkeäkeâ osTve šekeâe cnCetve meJeCeeËvee meebieCeejsner keâesCeerlejer heeefnpes nesles. les keâece meeJejkeâjebveer kesâ}s. Ùee °erves oesIeebÛeerner keâeces hejmhejhetjkeâÛe nesleer. ‘efnbot mebIešve’ ns meeJejkeâjebÛes Skeâ OÙesÙe nesles. lÙeebveer Ùee OÙesÙeeÛee peerJeveYej OÙeeme Iesle}s}e neslee. Deebyes[keâjebveer 1930 heÙeËle efnbogmebIešveeÛee mhe°heCes hegjmkeâej kesâ}s}e neslee. cene[ melÙee«en Øemebieer lÙeebveer Demes Godid eej keâe{}s nesles keâer, ner meYee efnob t mebIešve keâjCÙeemee"er yees}eJeCÙeele Dee}er Deens. efnbotbleer} pes }eskeâ efnbot mebIešve ke⤠FefÛÚleele les Jemlegle: efnbot mebIešve keâjerle vemetve yeÇeÿeCe mebIešve keâjerle Deensle Demee lÙeebÛee Deejeshe neslee. (DeLee&le ne Deejeshe keâjleevee lÙeebÛÙeemeceesj efšUkeâ DevegÙeeÙeer nesles, meeJejkeâj veJnles.) ‘efnob t cnCetve cejCeej veener’, Ùee 1935ÛÙee Iees<eCesveblejÛÙee keâeUele (1936) ef}efn}suÙee hegmlekeâele (‘peeeflemebmLesÛes GÛÛeešve’) lÙeebveer ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 210

7)

8)

efnbot mebIešve ns Ûeebie}s Je je°^erÙe keâeÙe& DemeuÙeeÛes cnš}s Deens. Deelee ns keâece efnob vbt eer keâjeJes, Ùeemee"er lÙeebvee ceePÙee MegYesÛÚe Deensle, Demesner lÙeebveer lÙeele cnš}s Deens. 1951 mee}er ‘efnob t keâes[ efye}’ }eskeâmeYesle meeoj keâjleevee efnbot mebIešveemee"er lÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee DemeuÙeeÛes lÙeebveer cnš}s nesles. lesJne, efnbogmebIešveeÛÙee DeeJeMÙekeâlesmebyebOeer oesIeebÛesner Skeâcele nesles. lemes keâjCes peeleerÙe Deens, mebkegâefÛele Deens, Deje°^erÙe Deens Demee Dee#eshe Deebyes[keâjebveer keâOeerner Iesle}s}e efomeCeej veener. efnbot mebIešve keâjeÙeÛes lej les Oecee&ÛÙee DeeOeejeJej keâOeerner nesCeej veener, Ùeeyeö} oesIeebÛeerner efveef§eleer nesleer. meJe& efnbotbvee meceevelesves }eiet nesCeeje keâesCeleener Skeâ Oece& vemeuÙeecegUs Demee DeeOeej Ieslee ve ÙesCes DeheefjneÙe& nesles. meJe& efnob vbt ee Skeâ$e Jee SkeâmebOe keâjeÙeÛes cnCepes lÙee meJeeËvee meceeve DemeCeeNÙee leòJeeÛee Je lÙee meJeeËÛÙee meceeve efnlemebyebOeebÛee lÙeemee"er DeeOeej IesCes DeeJeMÙekeâ nesles. lÙeemee"er ÛeelegJe&CÙe&, peeefleYeso, ßes‰-keâefve‰lee, Demhe=MÙelee, efJe<ecelee, hejmhejebleer} DevÙeeÙe ve° keâjCes Yeeie nesles. lÙeeefMeJeeÙe efnbotbleer} DebOeßeæe, «ebLeØeeceeCÙe, heesLeerefve‰e, osJeYeesUsheCee, Ieelekeâ ØeLee F.iees°er veenerMee keâjCes DeeJeMÙekeâ nesles. Deebyes[keâjebvee Je meeJejkeâjebvee Ùee DeLee&ÛesÛe efnbot mebIešve heeefnpes nesles. peelÙegÛÚsoveeÛes ogmejs veeJe cnCepes efnbot mebIešve nesÙe, Demes Deebyes[keâjebveer ÙeeÛe DeLee&ves cnš}s}s Deens. efnbot mebIešve cnCepes efnbot OeceeaÙeebvee Oecee&Ûes DeeJeenve keâ¤ve Skeâ keâjCes veJnles. lej lÙeebvee yegefæJeeo, efJe%eeveefve‰e, je°^Jeeo ÙeebÛeer efMekeâJeCe osTve lÙeebÛÙeeleer} peeefleYeso Je Flej efJe<ecelesÛÙee iees°er ve° keâ¤ve lÙeebÛÙeele mecelJeeÛeer, SkeâlJeeÛeer Je yebOeglJeeÛeer YeeJevee efvecee&Ce keâjCes nesles. ÙeeÛe DeLee&ves oesIeebveerner efnob mg ebIešveeÛee hegjmkeâej kesâ}s}e neslee. [[email protected][keâjebÛÙee }sKeveele ner iees° mhe°heCes }#eele Ùesles, heCe ‘efnbot’, ‘efnboglJe’, ‘efnbogje°^’ Ùee MeyoebÛÙee melele JeehejecegUs meeJejkeâjebveerner ÙeeÛe efnbogmebIešveeÛee hegjmkeâej kesâ}s}e neslee, ns mecepetve IÙeeÙe}e Lees[emee JesU }eielees. efnob -t cegm}erce ØeMveemebyebOeele lÙeebÛeer celes peJeUheeme meejKeerÛe nesleer. efyeÇešf Meebveer Ùee oesve meceepeeble Yeeb[Ces }eJetve osTve jepÙe kesâ}s, ne `Divide and Rule' Ûee efmeæevle Keesše DemeuÙeeÛes oesIeebÛesner cnCeCes nesles. ner Yeeb[Ces Fb«epehetJe& keâeUeheemetve Deensle Je lÙeeveblejner jenCeejer Deensle Demes lÙeebÛes Øeefleheeove nesles. Ùee Yeeb[CeeÛeer yeerpes Oece&MeeŒeele, Feflenemeele lemesÛe lelkeâe}erve jepekeâejCeele Deensle Je ÙeeÛee efyeÇefšMeebveer GheÙeesie keâ¤ve Iesle}e Demes lÙeebÛes cnCeCes nesles. Deebyes[keâjebÛes lej cnCeCes Demes nesles keâer, ner Yeeb[Ces MelekeâevegMelekesâ jenCeejer Deensle Je efnbot-cegm}erce SskeäÙe ns kesâJeU ~ heefjefMe° ~ 211

ce=iepeU "jCeej Deens. meeJejkeâjebÛÙee celes efnbot mebIešve PeeuÙeeme efnbotcegm}erce SskeäÙe nesTve peeF&}. Deepe efnbot mebIeefšle veenerle cnCetve lÙeeÛee HeâeÙeoe IesCÙeeÛee cegm}erce vesles ØeÙelve keâjleele, heCe les mebIeefšle PeeuÙeeJej efnbotbMeer SskeäÙe keâjCÙeeÛeer lÙeebveener DeeJeMÙekeâlee Jeešs} Je ceie SskeäÙe nesTve peeF&}. efnbot mebIešveeyejesyej Ùeemee"er oesvnerner meceepeeble yegefæJeeoeÛee Je efJe%eeveefve‰sÛee Øemeej, mJeleb$e Yeejleele Oece&efvejhes#e }eskeâMeenerÛeer ØemLeehevee, Oeeefce&keâ DeuhemebKÙeekeâebvee Oecee&Ûee efJeÛeej ve keâjlee yengmebKÙeekeâebØeceeCesÛe meceeve nkeäkeâ Je mJeeleb$Ùe Ùee iees°eRÛeener meeJejkeâjebveer Ùeemee"er hegjmkeâej kesâ}s}e neslee. 9) cegm}erce ØeMveeÛeer oesIeebveer kesâ}s}er ceerceebmee meejKeerÛe nesleer. oejG}-Fm}ece,oej-G}-njye, efnpejle, efpeneo, he@veFm}eefcePece, Yeewieesef}keâ je°^Jeeoe}e efJejesOe Ùee DeeOeejs Ûee}le Dee}s}s cegefm}ceebÛes peeieeflekeâ Je Yeejleeleer} jepekeâejCe, efKe}eHeâle ÛeUJeU, heeefkeâmleeveÛÙee ceeieCeerÛee Oeeefce&keâ heeÙee FlÙeeoer mebyebOeebleer} oesIeebÛeerner efÛeefkeâlmee meejKeerÛe nesleer. 10) YeejleeÛÙee HeâeUCeermebyebOeele oesIeebÛeer Yetecf ekeâe cee$e hetCe&heCes efYeVe nesleer. HeâeUCeerme meeJejkeâjebÛee efJejesOe neslee lej Deebyes[keâjebÛee heeef"yb ee neslee. cegefm}ceebÛeer ceeieCeer lÙeebÛÙee Oece&efmeæebleevegmeej yejesyej Deens; les mJele: mJeleb$e je°^ cnCetve Yeejleele jenleele nsner JeemleJe Deens; lÙeebveer mJeleb$e jepÙeeÛeer ceeieCeer kesâ}s}er Deens- lesJne les lÙeebvee osTve šekeâCes ÙeesiÙe Je meJeeËÛÙeeÛe efnleeÛes "jCeej Deens Demes lÙeebÛes cnCeCes nesles. efnbot Je cegme}ceeve oesIeebÛÙeener °erves HeâeUCeer keâjCes efkeâleer ÙeesiÙe Je meJeeËÛÙee efnleeÛes Deens ns hešJetve meebieCÙeemee"er lÙeebveer heeÛeMes he=‰ebÛee mJeleb$e «ebLeÛe ef}efn}s}e neslee. lÙeebÛÙee celes heeefkeâmleeve iee[Ces meeshes Deens, heCe DeKeb[ Yeejleeleer} heeefkeâmleeveÛes Yetle iee[Ces DeefleMeÙe DeJeIe[ Deens. je°^erÙe, meeceeefpekeâ, DeeefLe&keâ, mebj#eCeefJe<eÙekeâ meJe&Ûe °eRveer HeâeUCeer meJeeËÛÙee efnleeÛeer DemeuÙeeves lÙeebveer oeKeJetve efo}s Deens. oef}leebÛÙee efnleeÛÙee °ervesner DeKeb[ Yeejle neveerkeâejkeâ DemeuÙeeÛes lÙeebÛes cnCeCes nesles. DeKeb[ Yeejleele cegefm}ceebÛÙee mebIešvee Deehe}er leekeâo Jee{Jele jenleer}. lÙeeme ‘Gòej’ cnCetve efnbotbÛÙee mebIešveener Jee{leer}. heefjCeecele: DeKeb[ Yeejleele Oeeefce&keâ mebIe<ee&}e jeve efceUs}. cet}leòJeJeeo Jee{s}. lÙeele oef}leebÛÙee keâuÙeeCeekeâ[s }#e osCÙeeme keâesCeemener JesU DemeCeej veener. cegme}ceeve mJeleb$e je°^ Deensle ns meeJejkeâjebvee Skeâ JemlegefmLeleer cnCetve ceevÙeÛe nesles. heCe lÙee je°^emee"er mJeleb$e jepÙe osCÙeeme les leÙeej veJnles. Deebyes[keâjebÛÙee °erves ner efJemebieleer nesleer Je ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 212

ÙeemebyebOeele lÙeebveer meeJejkeâjebJej šerkeâener kesâ}s}er Deens meeJejkeâjebÛÙee celes cegme}ceeve Je efnbot Ùeebveer Deeheehe}er mJeleb$e je°^eÛeer Yetefcekeâe mees[tve osTve Oece&efvejhes#e jepÙeJÙeJemLesKee}er Skeâ YeejleerÙe je°^ cnCetveÛe jeefn}s heeefnpes. cegme}ceeveebvee Skeâje°^erÙelJeemee"er – YeejleerÙelJeemee"er – leÙeej keâjCÙeemee"er meeJejkeâjebveer efnbotbvee efnboglJeeÛee Dee«en OejCÙeeme meebefiele}s nesles. YeejleerÙelJeemee"er efnob lg Je, Oece&evf ejhes#elesmee"er efnob lg Je, peesheÙeËle cegme}ceeve mJele:ÛÙee JesieàÙee je°^eÛeer Yetefcekeâe mees[erle veenerle, leesJej efnbot je°^ DeMeer meeJejkeâjebÛeer Yetefcekeâe nesleer. Kees}Jej efJeÛeej keâjlee ns }#eele ÙesF&} keâer, Deebyes[keâjebÛeer Yetefcekeâe DeefOekeâ JeemleJeJeeoer nesleer lej meeJejkeâjebÛeer YeeJevesJej DeeOeej}s}er nesleer. 11) 1857 ÛÙee G"eJeeÛÙee JesUer efnbot-cegm}erce SskeäÙe Pee}s}s nesles Je lees G"eJe cnCepes mJeeleb$Ùemecej nesles, Demes meeJejkeâjebÛes cnCeCes nesles. JeÙeeÛÙee 25JÙee Je<eea Ùee efJe<eÙeeJej lÙeebveer «ebLener ef}efn}s}e Deens. Deebyes[keâjebÛÙee celes ns mJeeleb$Ùemecej vemetve ies}s}s cegm}erce meeceüepÙe hegvne ØemLeeefhele keâjCÙeemee"er cegefm}ceebveer kesâ}s}e ne efpeneo neslee. Deepe DeefOekeâ Kees}Jej Je Jemlegefve‰heCes Ùee G"eJeeÛee DeYÙeeme kesâuÙeeme Deebyes[keâjebÛee efve
lesJe{s cenòJeeÛes Je keâ"erCe veJnles keâer pesJe{s heeefkeâmleeveÛeer ceeieCeer keâjCeeNÙee cegefm}ceebefJe®æ nesles. Deebyes[keâj Deekeâ[sJeejerves oeKeJetve osleele keâer YeejleerÙe mewvÙeele 50 škeäkesâ cegme}ceeve Deensle Je lÙeeleer} yengmebKÙe heeefkeâmleeveÛÙee Yeeieeleer} Deensle. Demes Demeleevee Keje mebIe<e& efyeÇešf MeebeJf e®æ Pee}eÛe vemelee, Debleie&leÛe Pee}e Demelee. pej ‘Úes[es Yeejle’Ûes DeeJeenve Ssketâve efyeÇefšMe iegheÛethe efveIetve ies}s Demeles lej YeejleeÛes keâeÙe Pee}s Demeles? YeejleeÛes npeejes legkeâ[s he[}s Demeles. 600 mebmLeeves lej mJeleb$e Pee}er DemeleerÛe, heCe lÙeeefMeJeeÙe Gj}suÙee 75 škeäkesâ efyeÇefšMe Øeebleelener DemebKÙe mJeleb$e je°^s efvecee&Ce Pee}er Demeleer. meeje Yeejle jòeâeves vneTve efveIee}e Demelee. meJe& he#eeble mecePeeslee nesTve, Skeâ$e mewvÙe Demeleeveener, HeâeUCeer PeeuÙeeveblej 10 }eKe }eskeâ ce=lÙegcegKeer he[}s Je Skeâ keâesšer efJemLeeefhele Pee}s ns }#eele Iesle}s cnCepes Yeejleeleer} keâeÙeÅeeÛes jepÙeÛe mebhe}s Demeles, lej YeejleeÛes efkeâleer JeešesUs Pee}s Demeles ÙeeÛeer keâuhevee keâjlee ÙesF} & . cnCetve Deebyes[keâjebveer Ùee Deeboes}vee}e efJejesOe kesâ}e. ns Deeboes}ve cnCepes ieebOeerpeeRÛee heeie}heCee nesÙe, yeewefækeâ efoJeeUKeesjer nesÙe, osMeõesn nesÙe, Me$etÛeer KesUer KesUCes nesÙe, osMeeÛeer Deheefjefcele neveer keâjCes nesÙe DeMee Yee<esle lÙeebveer Ùee Deeboes}veeJej šerkeâe kesâ}s}er nesleer. osMeeÛÙee efnleemee"er ns Deeboes}ve efÛej[tve šekeâCÙeeÛes osMeJeemeerÙeebvee lÙeebveer DeeJeenve kesâ}s}s nesles. Deebyes[keâjebÛeer ner Yetefcekeâe Deepener mecepetve IesCÙeeÛÙee keâesCeer leÙeejerle veener. Ùee Deeboes}veeÛee Jemlegefve‰ DeYÙeeme Deepener kesâ}e peele veener, ner ogozJeeÛeer iees° Deens. meeJekeâj Je Deebyes[keâj oesIeebÛeener Ùee Deeboes}veeme efJejesOe Deme}e lejer meeJejkeâejbÛes keâejCe YeeJeefvekeâ mJe¤heeÛes nesles lej Deebyes[keâjebÛes keâejCe keâ"esj JeemleJeeJej DeeOeej}s}s nesles. 13) ieebOeer-efJejesOe ne oesIeebÛÙeener efJeÛeejeÛee meceeve cegöe neslee. ieebOeerpeer oef}leebÛÙee efJejesOeer Deensle cnCetve Deebyes[keâj lej efnbotefJejesOeer Deensle cnCetve meeJejkeâj ieebOeerpeeRvee efJejesOe keâjerle nesles. efMeJeeÙe ieebOeerpeeRÛes DeefnbmesÛes leòJe%eeve, cegm}erceefJe<eÙekeâ OeesjCe, lÙeebÛÙeeleer} Oeeefce&keâ meveeleveerheCee F. mebyebOeelener oesIeebÛÙee efJejesOeele meceevelee nesleer. 14) [e@. Deebyes[keâjebÛee OeceeËlejeÛee efveCe&Ùe meeJejkeâjebvee DeeJe[}e veener. 1936 mee}er Demes JeeleeJejCe nesles keâer, Deebyes[keâj Fm}eceÛee mJeerkeâej keâjCeej Deensle. Ùee yeelecÙeebÛÙee meboYee&le meeJejkeâjebveer lÙee JesUsme ef}efn}s nesles keâer, Demes OeceeËlej cnCepes Oece&õesn nesÙe, je°^õesn nesÙe. mJele: Deebyes[keâjebveerner ieebOeerpeeRvee DeeÕeemeve efo}s}s nesles keâer, ceer DeMee keâesCelÙeener Oecee&Ûee mJeerkeâej keâjCeej veener keâer pees ceePÙee DevegÙeeÙeebvee Deje°^erÙe yeveJeer}. leLeeefhe 1956 ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 214

15)

16)

17)

18)

ceOÙes pesJne Deebyes[keâjebveer yeewæ Oecee&Ûee mJeerkeâej keâjCÙeeÛee efveCe&Ùe Iesle}e lesJne lÙee JesUsmener meeJejkeâjebveer Deehe}er veejepeer JÙeòeâ kesâ}er. heCe ner OeceeËlejeÛeer G[er efnboglJeeÛÙee kegbâheCeeÛÙee DeeleÛe he[}er Demes meebietve meceeOeeve JÙeòeâ kesâ}s. Jewefokeâ Oecee&letve yeewæ Oecee&le peeCes ns lÙeebÛÙee °erves OeceeËlejÛe veJnles. hejbleg lÙeebÛeer veejepeer Ùeemee"er nesleer keâer ÙeecegUs efnbobtceOÙesÛe DeejesheØelÙeejeshe meg¤ nesleer}, Hetâš he[s} Je les efnbot mebIešvee}e Ieelekeâ "js}. Demes Deme}s lejer lÙee keâeUele ef}efn}suÙee keâener }sKeeble lÙeebveer [e@. Deebyes[keâjebmebyebOeele keâener DevegefÛele efJeOeeves kesâ}s}er nesleer. leer lÙeebveer keâjeÙe}e vekeâes nesleer. vescekeäÙee ÙeeÛe efJeOeeveebÛee Je lÙeebleer} MeyoebÛee DeeOeej IesTve Deebyes[keâjebÛes DevegÙeeÙeer meeJejkeâjebeJf e®æ yees}le Demeleele. meeJejkeâjebveer pevceYej peelÙegÛÚsoveeefJe<eÙeer keâesCeles efJeÛeej ceeb[}s ns heeneÙe}e les leÙeej vemeleele. osMeeÛÙee mebj#eCeeefJe<eÙeer Ùee oesve je°^heg®<eebveer pesJe{e efJeÛeej Je efÛebleve kesâ}s}s nesles lesJe{s Flej keâesCeerner kesâ}s}s efomeCeej veener. osMeeÛes mewvÙe hegjsmes Je me#ece nJes ÙeeJej oesIeebÛeener DeefleMeÙe Yej neslee. oesIesner DeefleMeÙe }eskeâMeenerJeeoer nesles. Deebyes[keâjebÛes }eskeâMeener Øesce lej efveefJe&Jeeo Je megØeefmeæÛe Deens. meeJejkeâjebveer mJeeleb$ÙehetJe& keâeUeceOÙes efnbot cenemeYesÛÙee JÙeemeheer"eJe¤vener }eskeâMeenerÛee hegjmkeâej kesâ}s}e neslee. ‘oj[esF& Skeâcele’ Ùee veeJeeves lÙeebveer ns efJeÛeej ceeb[}s}s nesles. Oeeefce&keâ DeuhemebKÙeekeâebvee }eskeâmebKÙesÛÙee ØeceeCeele }eskeâØeefleefveOeermee"erÛÙee jeKeerJe peeiee osCÙeemener lÙeebÛeer leÙeejer nesleer. meskeäÙeg}e@ jf Pece’ ne oesIeebÛÙeener efJeÛeejeÛee ieeYee neslee. veeieefjkeâebvee Oece&mJeeleb$Ùe DemeeJes Ùeeyeö} lÙeebÛes Skeâcele nesles. Ùee ef"keâeCeer Oecee&Ûee DeLe& ‘efjef}peve’ DemeeÛe oesIeebveerner Iesle}s}e neslee. cnCepes SKeeoer heej}ewekf eâkeâ Jee DeeOÙeeeflcekeâ efJeÛeejmejCeer Jee ßeæe cnCepes Oece& ns lÙeebvee DeefYeØesle nesles. Fn}eskeâerÛes ceveg<ÙeeÛes meJe& JÙeJenej, jepÙeeÛee keâejYeej, meeceeefpekeâ veerleerefveÙece, keâeÙeos, efveÙece F. iees°er OeceeËÛee Yeeie vemetve ¢ee iees°er jepÙeeÛÙee DeefOekeâej #es$eeleer} efJe<eÙe nesle, Demes oesIeebÛesner cnCeCes nesles. Oece&mJeeleb$Ùe ns Heâkeäle heej}ewefkeâkeâ Je DeeOÙeeeflcekeâ efJe<eÙeemebyebOeeleÛe Demet Mekeâles, Fn}ewefkeâkeâ efJe<eÙeemebyebOeele veener DeMeer lÙeebÛeer Yetefcekeâe nesleer. nerÛe Yetefcekeâe IešvesÛÙee keâ}ce 25 ceOÙes Dee}s}er Deens. DeLe&keâejCe Je efMe#eCe ÙeemebyebOeele Deebyes[keâjebveer meKees} DeYÙeeme Je efÛebleve keâ¤ve efJeÛeej ceeb[}s}s Deensle. les mJele: DeLe&MeeŒe%e nesles. meeJejkeâjebÛÙee }sKeveele cee$e ÙeeefJe<eÙeerÛes efJeÛeej Heâejmes Dee{Ule veenerle. DeeefLe&keâ mecelee ~ heefjefMe° ~ 215

keâMeer DeeCeeJeer ÙeeÛee Jemleghee" jefMeÙee osle Deens, Demes cnCetve lÙeebveer jefMeÙeeÛÙee ceekeäme&Jeeoer JeešÛee}erÛee ieewjJe kesâ}s}e Deens. leLeeefhe lÙeebveer meecÙeJeeoer Jee meceepeJeeoer efJeÛeejebÛee mhe°heCes hegjmkeâej kesâ}s}e efomele veener. je°^efnleeÛÙee °erves pes DeeefLe&keâ OeesjCe ÙeesiÙe les mJeerkeâejCÙeeÛes lÙeebÛes OeesjCe nesles. 19) cene[ ÙesLeer} ‘cevegmce=leer onvee’ÛÙee keâeÙe&›eâceeveblej Deebyes[keâjebvee jlveeefiejer}e yees}eefJeCÙeeÛes Je lÙeebÛes efJeú} cebeof jele Yee<eCe "sJeCÙeeÛes efveceb$eCe meeJejkeâjebveer efo}s}s nesles. heCe JesUsDeYeeJeer Deebyes[keâj Ùee keâeÙe&›eâceeme peeT Mekeâ}s veenerle. meeJejkeâjebJej Deebyes[keâjebveer 1956 heÙeËle kesâJnener šerkeâe kesâuÙeeÛee hegjeJee veener. 1956 mee}er cee$e yeewæ OeceeËlejemebyebOeeleer} meeJejkeâjebÛÙee Øeefleef›eâÙesmebyebOeele lÙeebveer keâ[Ješ šerkeâe kesâ}s}er nesleer. ns oesve vesles Skeâ$e Dee}s Demeles lej osMeeÛee Fefleneme yeo}}e Demelee keâeÙe, ne Deelee ‘pejlej’Ûee ØeMve Gj}e Deens. oesIeebÛes ØecegKe meeceeefpekeâ Je je°^eÙr e ØeMveemebyebOeeleer} efJeÛeej meceeve Demetvener oesIeebÛÙeener DevegÙeeÙeebveer lÙeebvee veerš mecepetve Iesle}s veener. efJeMes<ele: meeJekeâj ns efkeâleer yegefæJeeoer Je meceepe›eâebeflekeâejkeâ Deensle; lÙeebÛÙee efnboglJeeÛee efnbot Oecee&leer} leòJe%eeveeMeer keâenerner mebyebOe veener, ner cegKÙe iees° efJeÛeejele Iesle}er peele veener. lemesÛe Deebyes[keâj ns efkeâleer ØeKej je°^Jeeoer Deensle nerner iees° }#eele Iesle}er peele veener. meeceeefpekeâÂ<šŸee les efnbotbÛÙee efJejesOeer Deme}s lejer je°^erÙeÂ<šŸee les efnbotbÛÙee yeepetÛes nesles; OeceeËlejemee"er Oece& efveJe[leeveener lÙeebveer je°^eÙr e efnleeÛeeÛe efJeÛeej kesâ}s}e neslee; HeâeUCeerÛee hegjmkeâej keâjleeveener je°^erÙe efJeÛeejÛe meceesj neslee, ner iees° mhe°heCes }#eele Iesle}er peele veener. Jej efveoxefMele kesâ}s}s cegös DeYÙeemekeâebvee lÙee oesIeebÛeener meKees} DeYÙeeme keâjCÙeeÛeer ØesjCee Je JesieUer °er osJees, SJe{erÛe Dehes#ee Deens. Øee. Mes<ejeJe ceesjs 

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 216

heefjefMe° : 2 efnob jg epÙe meeJejkeâj Jee*dceÙeele efnbogjepÙe ne Meyo keâener ef"keâeCeer Dee}e Deens. ÙeeÛes Lees[s mhe°erkeâjCe DeeJeMÙekeâ Deens. cegme}ceeve vesnceerÛe efnbogjepÙeefJe®æ yees}le Demele. heCeles efnbogjepÙe keâesCeles ns efnbogvee hetJeea mecepele vemes. Deepener mecepele veener. [e@. Deebyes[keâjebveer ÙeeÛes ÙeesiÙe efJeM}s<eCe kesâ}s Deens. les cnCeleele, ‘‘cegefm}ceebvee DeMeer Yeerleer Jeešles keâer, mJemeòeekeâ jepÙeeÛÙee opee&vJeÙes efnbot meceepe ne efnbot jepÙeÛeer ØemLeehevee keâjer} Je Skeâ JÙekeäleer Skeâ cele Ùee leòJeeÉejs DeeheuÙeeJej JeÛe&mJe efvecee&Ce keâjs}. leLeeefhe les leòJe (}eskeâMeenerÛes) efkeâleerner HeâeÙeosMeerj Deme}s lejer lÙeecegUs cegefm}ceebÛes Jepeve Iešs}.’’ (heeefkeâmleeve — Fb«epeer he=. 339. ceje"er- 263) Lees[keäÙeele oj[esF& Skeâ cele Ùee lelJeeves ÙesCeejer }eskeâMeener cnCepesÛe efnbogjepÙe DeMeer cegefm}ceebÛeer YeeJevee nesleer. keâejCe }eskeâMeenerle efnbot yengmebKÙe DemeuÙeeves lÙeebÛesÛe JeÛe&mJe jenCeej nesles. lesÛe cegefm}ceebvee vekeâes nesles. DeeOegefvekeâ YeejleeÛÙee Feflenemeele peJeUpeJeU meJe& cegefm}ce veslÙeebveer nerÛe Yetefcekeâe ceeb[}er Deens. keâener ØeeefleefveefOekeâ Yetefcekeâe DeeheCe heent. 1. mej meÙÙeo DenceoKeeve cnCeleele, ‘‘mecepee efnbogmLeeveele DecesefjkesâØeceeCes Øeew{ celeoeve heæleer Dee}er efve ØelÙeskeâe}e cele osCÙeeÛee DeefOekeâej efceUe}e DeeefCe mecepee efnbotbveer efnbot GcesoJeeje}e Je cegefm}ceebveer cegefm}ce GcesoJeeje}e celes efo}er lej keâeÙe nesF} & ? ns efveefMÛele Deens keâer efnob t GcesoJeeje}e cegemf }ce GcesoJeejehes#ee Ûeejheš celes efceUleer} ceie cegefm}ce mJele:Ûes efnlej#eCe keâmes keâjleer}? (F.me.1887) (DeefØeÙe heCe...) 2. keâeB«esmeMeer Ùegleer keâ¤ve Deme}suÙee ‘peefceÙele-G}-G}scee’Ûes DeOÙe#e ceew. npejle ceesnveer cnCeleele, ‘‘mJejepÙeeleer} }eskeâ meòeekeâ jepÙe cnCepes efnbogjepÙeeÛe nesÙe Je les cegme}ceeve keâOeerner ceevÙe keâjCeej veenerle.’’ (Pakistan, 289) 3. JneFmeje@ÙeÛÙee keâeÙe&keâejer ceb[UeÛes meomÙe Deme}}s Heâpe}er ngmesve cnCeleele, ‘‘keWâõeble peyeeyeoej mejkeâej Dee}s lej lÙeeheemetve HeâeÙeoe nesCeej Deens efnbotbÛee keâer cegme}ceeveebÛee DeLee&le efnbotÛeeÛe! ’’ (efJeÛeejkeâ}n he=. 163) 4. cenceo De}er peervee cnCeleele, ‘‘cegefm}ceebÛes Je efnbotbÛes Skeâ je°^ nesT Mekeâle

~ heefjefMe° ~ 217

veener. Yeejlee}e }eskeâMeener ÙeesiÙe veener.’’ (efJeÛeejkeâ}n he=. 167) les JneFmeje@Ùe}e cnCee}s nesles keâer, ‘‘efyeÇefšMe Meemeveeves nUtnUt meòeeblej keâ¤ve Ùee osMeeÛee leeyee keâeB«esmeÛÙee efnbotjepÙeekeâ[s osT veÙes.’’ (efJeÛeejkeâ}n he=. 167) keâeB«esmeÛÙee jepÙee}e les vesnceerÛe efnbotjepÙe cnCele. Jejer} meJe& cegefm}ce veslÙeebÛÙee efJeÛeejebÛee DeeMeÙe SkeâÛe Deens. }eskeâMeenerle yengmebKÙe Deme}suÙee efnbotkeâ[s meòee DeefOekeâ jenCeej Deens. lÙee}eÛe les ‘efnbogjepÙe’ cnCeleele. keâeB«esme cegefm}ceOeeefpe&Ceer Demetvemegæe leer ‘efnbogJeÛe&mJeJeeoer’ Deens DemesÛe cegefm}ce vesles cnCeleele. cegefm}ce pÙee }eskeâMeener JÙeJemLes}e ‘efnbogjepÙe’ cnCeleele efle}e meeJejkeâjner ‘efnbogjepÙe’ cnCeleele. oj[esF& Skeâ celeeÛee Dee«en Oejleele. cegefm}ceebvee jeKeerJe peeiee efkebâJee efJeYekeäle celeoejmebIener oÙeeÙe}e les leÙeej Deensle cee$e les }eskeâmebKÙesÛÙee ØeceeCeeleÛe! DeLee&leÛe ns jepÙener efnbogjepÙeÛe DemeuÙeeves cegefm}ceebvee les DeeJe[Ceej veJnlesÛe. 

heefjefMe° : 3 Fm}eceer onMeleJeeo DeeefCe meeJejkeâj efJeÛeej cebgyeF&ceOeuÙee jsuJesiee[Ÿeeble yee@cyemHeâesš Pee}s... efou}erle Pee}s... nwõeyeeosle Pee}s. yengmebKÙe efnbot lÙeele ces}s. njkeâle-G}-efpeneo efkebâJee DevÙe Fm}eceer mebIešvee lÙeeÛeer peyeeyeoejer mJeerkeâejleele. keâesCeleener cegme}ceeve cegu}e/ceew}Jeer lÙee onMeleJeeoer mebIešveebeJf e®æ ‘HeâleJee’ peejer keâjle veener. ‘HeâleJee’ ne Fm}eceer Oecee&osMe Demelees. meeefveÙee efcePee& ner Glke=â° šsefvemehešt... keâceer keâhe[s Iee}les cnCetve cegme}ceeve ceew}Jeer efleÛÙeeefJe®æ HeâleJes keâe{leele. meeefveÙeeÛes keâhe[s ‘Fm}ece’ Oecee&le yemele veenerle cnCetve meeefveÙee efcePee&efJe®æ HeâleJee keâe{CÙeele Ùeslees. ceie Skeâener cegm}erce DeeflejskeäÙeeefJe®æ keâe HeâleJee efveIele veener? Deyet mee}sce, Deesmeecee efyeve }eosve, oeTo FyeÇeefnce ÙeebÛes Deceeveg<e Jele&ve Fm}ece Oecee&le yemeles keâeÙe? meeefveÙeeÛes keâhe[s Fm}eceefJe®æ Deensle... ceie onMeleJeeÅeebÛes yee@cyemHeâesš ‘Fm}ece’ÛÙee yeepetves Deensle keâeÙe? ‘Fm}ece’ keâeÙe Deens? kegâjeCeele keâeÙe ef}efn}s Deens? cegme}ceeveebÛes DelÙeeÛeej npeejes Je<ex menve kesâ}suÙee efnbot meceepee}e lÙeeyeö} Glmegkeâlee Deens keâeÙe? cees"cees"Ÿee efnbot efJeÉeveebvee kegâjeCeeÛee DeYÙeeme keâjCÙeeÛeer FÛÚe keâOeer Pee}er keâeÙe? Fm}ece Fm}ece ne cegme}ceeveebÛee Oece& Deens. kegâjeCe ne cegefm}ceebÛee SkeâcesJe Oece&«ebLe Deens. Fm}ece ne SkeâcesJe ‘melÙeOece&’ Deens, Flej meJe& Oece& Keesšs Deensle DeMeer kegâjeCeeÛeer efMekeâJeCe Deens. cetefle&hetpee (ketâøeâ) ner meJeeËle IeeCesj[er iees° Deens. cetefle&hetpekeâ nerve opee&Ûes Deensle DeMeer kegâjeCeeÛeer efMekeâJeCe Deens. ‘Ùee F}ener Fef}u}ener cegncceo jmetef}}ener’ ns jespeÛÙee veceepeeÛes heefn}s JeekeäÙe Deens. Deu}en ne SkeâÛe osJe Demetve cegncceo lÙeeÛee Øesef<ele Deens Demee Ùee JeekeäÙeeÛee DeLe& Deens. Deu}enmeesyele Flej osJeleebÛeer hetpee keâjCes (efMeke&â) ne Fm}ecevegmeej iegvne Deens. lÙeeyeö} kegâjeCeele GkeâUlÙee les}eÛÙee vejkeâÙeelevee (penVegce) Deensle. Fm}eceÛes mebmLeehekeâ cegncceo hewiebyej Ùeebveer mJele:ÛÙee neleeves cekeäkesâÛÙee keâeyeeie=neleer} Meskeâ[es cetleea Heâes[tve šekeâuÙee neslÙee DeeefCe lÙeeJesUer cegncceo cnCele nesles ‘DemelÙe ve° nesle Deens!’ peieele}s meJe& DemelÙe Oece& ve° keâ¤ve lÙee peeieer efveKeU

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 218

~ heefjefMe° ~ 219

Fm}eceÛeer mLeehevee keâjCes ns ØelÙeskeâ Oece&efve‰ (Fceeveoej) cegme}ceeveeÛes keâle&JÙe Deens. kegâjeCeeÛÙee heeveeheeveebJej ÙeeÛes hegjeJes Deensle kegâjeCeeleer} keâener ë}eskeâ (DeeÙele) 5:6 pes cetefle&hetpee keâjleele les meJeeËle keâefve‰ opee&Ûes Deensle. 9:5 cetefle&hetpekeâebvee meehe[leer} lesLes Oeje, "ej keâje, Iesje, pej les cegme}ceeve Pee}s, lej lÙeebvee mees[tve Åee. 10:4 pes (Fm}eceJej) ßeæe "sJele veenerle. (vejkeâele) lÙeebÛÙee DebieeJej DeeieerÛee heesMeeKe Je GkeâUles les} šekeâ}s peeF&}. 1400 Je<eeËhetJeea Dejyemleeveele cegncceo hewiebyejebveer cekeäkeâe Menjele Fm}eceÛeer mLeehevee kesâ}er. cetefle&hetpes}e efJejesOe kesâ}e. Dejye cetefle&hetpekeâ efÛe[}s. lÙeeJesUer cegme}ceeveebkeâ[s meeceLÙe& (mebKÙee) keâceer DemeuÙeeves lÙeebveer DejyeebMeer pegUJetve IesCÙeeÛee ØeÙelve kesâ}e. hejbleg DejyeebÛÙee leer›e efJejesOeecegUs cegncceoe}e cekeäkeâe Menj mees[eJes }eie}s. les ceefoves}e ies}s. mJele:ÛÙee DevegÙeeÙeebÛeer mebKÙee Jee{Je}er. hegjsmes meeceLÙe& Øeehle nesleeÛe keâeyeeie=neleer} cetleea Heâes[tve šekeâuÙee. Øesef<ele cegncceoeÛÙee Ûeeefj$ÙeeÛee cees"e heefjCeece cegm}erce ceveeJej Deens. cegncceo ns DeeoMe& Je meJeexòece cegm}erce mecepe}s peeleele. cekeäkeâe Menjele meeceLÙe& keâceer Demeleevee lÙeebveer Iesle}s}er le[pees[erÛeer Yetefcekeâe ner Fm}eceer veerleerÛee Yeeie mecepe}er peeles. Deepener Deeblejje°^erÙe oyeeJeecegUs heeefkeâmleeve}e onMeleJeeoefJejesOeer }{Ÿeele meeceer} JneJes }eieles Deens. lÙeeÛes meceLe&ve keâjCÙeemee"er hejJesPe cegMej&Heâ mJele:ÛÙee Yee<eCeeletve Øesef<ele cegncceoeÛes oeKe}s osleele. mebKÙee DeeefCe meeceLÙe& keâceer Demeleevee keâeefHeâjebMeer pegUJetve Iesle}s heeefnpes. cekeäkeâe Menjele meeceLÙe& keâceer DemeuÙeeves Øesef<eleebveerosKeer} keâeHeâjebMeer pegUJetve Iesle}s nesles, Demes Yee<eCeele cnCeleele. meeceLÙe& Jee{uÙeeJej keâeefHeâjebÛes keâeÙe keâjeÙeÛes Deens les JekeälÙee}ener ceenerle Demeles DeeefCe ßeeslÙeebveener "eTkeâ Demeles! (keâesunehetj) pÙee Yeeieele cegefm}ceebÛeer }eskeâmebKÙee keâceer Demeles, lÙee Yeeieele}s cegme}ceeve ieCeheleerÛeer Deejleer keâjleele DeeefCe efpeLes cegm}erce yengmebKÙeekeâ Deensle, efleLes (keâeMceerj) cebefojeÛeer lees[Heâes[ keâjleele. ne Fm}eceer veerleerÛee Yeeie Deens. Fm}ece Oecee&vegmeej Yeejle ne osMe ‘oej-De}-njye’ cnCepes ÙegæYetceer Deens. Ùee osMee}e ‘oej-G}Fm}ece’ cnCepes MeebleleeYetceer keâjCÙeemee"er efpeneo (meJe&leeshejer ØeÙelve) keâjCes ns ØelÙeskeâ YeejleerÙe cegme}ceeveeÛes Oeeefce&keâ keâle&JÙe Deens. ‘Fm}ece’Ûee Skeâ DeLe& Meeblelee Demee Deens. ner Meeblelee kesâJeU cegme}ceeveebmee"er Deens. pes cegme}ceeve veenerle, lÙeebÛÙeemee"er Ùee }eskeâer ce=lÙegob[ DeeefCe hej}eskeâele penVegceÛe Deie>er Deens. cegm}erce ceve Fm}ece Oecee&letve yeve}s Deens. keâes"}ener Oece&efve‰ cegme}ceeve ne efnbotbÛee efce$e Demet Mekeâle veener. lÙeeÛee Oece& lÙee}e leMeer hejJeeveieer osle veener.

meeJejkeâj efJeÛeej mJeeleb$ÙeJeerj meeJejkeâj }b[veceOÙes ›eâebelf ekeâeÙe& keâjle Demeleevee efnob -t cegm}erce SkeâleeJeeoer nesles. ‘DeefYeveJe Yeejle’ Ùee lÙeebÛÙee ›eâebeflekeâejer mebIešvesle keâener cegme}ceeve nesles. lÙee keâeUele lÙeebveer ef}efn}suÙee ‘1857’ Jejer} «ebLeele efnbot-cegm}erce SskeäÙeeÛes legHeâeve meceLe&ve Deens. ne «ebLe ef}efnlesJesUer meeJejkeâj hebÛeJeerme Je<eeËÛes nesles. lÙeebÛee Fm}eceer Oece&Meem$eebÛee DeYÙeeme veJnlee. Deboceeveele pevce"shesÛeer efMe#ee Yeesiele Demeleevee meeJejkeâjebveer kegâjeCe JeeÛe}s. Fm}eceer Oece&Meem$eeÛee DeYÙeeme kesâ}e. lÙeeveblej meeJejkeâj keâ[Jes Fm}eceefJejesOeer yeve}s. cegm}erce ØeëveeJej meeJejkeâjebveer MeesOe}s}s Gòej Deepener GheÙegkeäle Deens, DevegkeâjCeerÙe Deens, DeeÛejCeerÙe Deens. 1) efnbot mebIešve 2) cegm}erce ØeyeesOeve

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 220

~ heefjefMe° ~ 221

meeJejkeâjebÛes efnbot mebIešve cegm}erce DeeefCe ef¡eMÛeve mees[tve ‘Flej’ YeejleerÙeebvee meeJejkeâj efnbot cnCeleele. pewve, yeewæ, MeerKe, Jewefokeâ, Jeejkeâjer, efvejbkeâejer, DeIeesjer, ÛeeJee&keâ, veeefmlekeâ, DeeÙe& meceeefpemš ner meejer Yeejleele pevce}s}er Oece&celes Deensle. lÙeebÛeer hegCÙeYetceer DeeefCe efhele=Yetceer Yeejle Deens DeeefCe meJeeËle cenòJeeÛes cnCepes ns meJe& ‘keâeHeâj’ Deensle. Fm}eceer Oece&Meem$eevegmeej Ùee keâeHeâjebvee ‘Deu}eÛÙee’ he=LJeerJej peieCÙeeÛee nkeäkeâ veener. DeHeâieeefCemleeveeleuÙee yegæ cetleea, keâeMeerÛes mebkeâšceesÛeve nvegceeve cebefoj, pewve cebefojs DeeefCe MeerKe ieg®Éeje vesnceerÛe Fm}eceer onMeleJeeÅeebkeâ[tve ‘}#Ùe’ kesâ}s peeleele. Ùee meJe& keâeHeâjebÛee Me$et meceeve Deens. meceeve Me$eglJe ner je°^JeeoeÛeer cet}Yetle iejpe Deens. YeejleeleuÙee ‘keâeHeâjebvee’ meeJejkeâj efnbot cnCeleele. meceeve Me$eglJeeÛÙee DeeOeejeJej efnbot je°^JeeoeÛeer iepe&vee keâjleele. meeJejkeâjebÛes efnboglJe Oece&cegkeäle Deens. ieeÙe ne GheÙegkeäle heMet Deens. Jesoeefo Oece&«ebLe JeboveerÙe Deme}s, lejer DevegkeâjCeerÙe veenerle. efJe%eeve neÛe meeJejkeâjebÛÙee efnbot je°^eÛee Jeso Deens. YeejleeleuÙee keâeHeâjebvee mebIeefšle keâjeÙeÛes Demes}, lej meveeleve Jewefokeâ celeeÛee Dee«en Oe¤ve Ûee}Ceej veener, ns meeJejkeâj GòeceheCes peeCeleele. pewve, yeewæ DeeefCe MeerKe Jewefokeâ veenerle. cevegmce=leerØeceeCes Deveskeâ Oece&«ebLeeble efJe<ecelesÛes meceLe&ve Deens. meJe& efnbotbvee (keâeHeâjebvee) mebIeefšle keâjCÙeemee"er meeJejkeâj efnob t mebIešveeÛeer iepe&vee keâjleele, efJe%eeveefve‰sÛeer keâeme Oejleele, yegefæJeeo mJeerkeâejleele. hegjeleve Oece&«ebLe Deepe DevegkeâjCeerÙe veenerle, DeeÛejCeerÙe veenerle cnCetve "CekeâeJetve meebieleele. meceeve Me$eglJe DeeefCe meceeve Fefleneme ne je°^JeeoeÛee heeÙee Deens. Fm}eceer jepemeòesMeer škeäkeâj IesCeejs Kegßet Yebieer, cenejeCee Øeleehe, ieg¤ ieesefJebo efmebie, efMeJeepeer cenejepe ÙeebÛÙee Feflenemeele}er meesvesjer heeves efnbotbmeceesj ceeb[leele. meceeve Me$et DeeefCe meceeve Fefleneme Skeâ DemeuÙeeves meeJejkeâj efnbotbvee Skeâ nesCÙeeÛes DeeJeenve keâjleele. peeefleJÙeJemLee lees[CÙeemee"er meele mJeosMeer yes[Ÿee lees[CÙeeÛes "jJeleele. yesšeryeboer

lees[tve DeeblejpeeleerÙe efJeJeenebÛes meceLe&ve keâjleele. meJe& efnbotbvee mecelee, cecelee DeeefCe yebOeglJeeÛÙee veelÙeeves pees[CÙeemee"er meeJejkeâj efnbot mebIešveeÛeer iepe&vee keâjleele. Yeejleele}s efnbot (keâeHeâj) jepekeâerÙe°Ÿee Skeâ PeeuÙeeefMeJeeÙe cegefm}ceebÛeer cegpeesjer keâceer nesCeej veener. Jnesš yeBkesâmee"er Ûee}}s}s cegm}erce }ebiet}Ûee}ve LeebyeCeej veener. cnCetve efnbot cenemeYes}e meMekeäle keâjCÙeeÛes DeeJeenve meeJejkeâj keâjleele.

keâjCeeNÙee keâeB«esme-meceepeJeeÅeebÛee ieewjJe keâjleele. yeo}lÙee keâeUele efškeâeÙeÛes Demes}, lej Oece&«ebLe keâheešele "sJetve efo}s heeefnpesle. ns cegemf }ceebvee keâU}s heeefnpes, nerÛe meeJejkeâjebÛeer Yetefcekeâe nesleer.

cegefm}ceebÛes ØeyeesOeve pÙeeØeceeCes Oece&«ebLe keâheešele "sJetve meeJejkeâj efnbotbvee DeeOegefvekeâ yegefæØeeceeCÙeJeeoer nesCÙeeÛes DeeJeenve keâjleele, lÙeeÛeØeceeCes cegefm}ceebveener DeeOegefvekeâ efJe%eeveefve‰ nesCÙeeÛes DeeJeenve keâjleele. mJeeleb$ÙeJeerj meeJejkeâj ne cegefm}ceebÛes ØeyeesOeve keâjCeeje ‘SkeâcesJe’ efnbot efJeÛeejJeble Deens. legke&âmLeeveeleuÙee cegme}ceeveebvee DeeOegefvekeâ yeveefJeCeeNÙee kesâcee} heeMeeÛes meeJejkeâjebveer keâewlegkeâ kesâ}s nesles. kesâcee} heeMeeves Hesâpe, šesheer Hesâketâve efo}er, oe{er keâe{}er, yegjKÙeeJej yeboer Ieele}er, MeefjÙele mees[tve efo}er, DeeOegefvekeâ keâeÙeos kesâ}s. kesâcee} heeMee iepe&}e- ‘‘Oece& JesieUe, efveyeËOe JesieUe. SkeâeÛee efJe<eÙe Fn}eskeâ. ogmeNÙeeÛee efJe<eÙe hej}eskeâ. cegu}eceew}JeeRveer DeeefKejleveblejÛÙee hej}eskeâeÛes efÛebleve keâjeJes. Fn}eskeâeleuÙee yegjKÙeeÛeer efÛeblee keâ¤ve veÙes. Deepe keâmeb peieeÙeÛeb les efJe%eeve "jJes}. Fm}ece veJns! legke&âmLeeve keâmee Ûee}eJee les kesâcee}Ûeer yegæer "jJes}, ceew}JeeRÛeer MeefjÙele veJns!!’’ kesâcee} heeMeeÛee DeeoMe& "sJetve cegme}ceeveebveer DeeOegevf ekeâ JneJes. ‘Deu}e’ÛÙee he=LJeerJejÛÙee meJe& keâeHeâjebvee mebheJeCÙeeÛeer KegUÛeš Oeeefce&keâ keâuhevee mees[tve ÅeeJeer. kegâjeCe keâheešele "sJetve yegefæJeeoeÛee mJeerkeâej keâjeJee Demes meeJejkeâj cnCeleele. ‘‘cegefm}ceebveer DeeOegefvekeâ nesCÙeele efnbotbÛes (keâeHeâjebÛes) lej keâuÙeeCe Deens, heCe cegme}ceeveebÛes lej keâesškeâuÙeeCe Deens.’’ Demes kesâcee} heeMeeJej ef}efn}suÙee }sKeeleer} meeJejkeâjebÛes JeekeäÙe Deens. meeJejkeâjebÛÙee YetefcekesâÛee cegm}erce efJeÛeejJebleebveer iebYeerjheCes efJeÛeej keâjCes DeeJeMÙekeâ Deens. Oeeefce&keâ keâójlee peesheemetve cegefm}ceebveer keâeÙe efceUJe}s Deens? GYÙee peieeÛee DeefJeëJeeme DeeefCe Ie=Cee! kegâ"uÙeener osMeeleuÙee efJeceeveleUeJej oe{erJeeuÙee ceeCemeeÛeer keâmetve leheemeCeer kesâ}er peeles. ner Deheceeveemheo heefjefmLeleer cegme}ceeveebJej keâe Dees{Je}er? ÙeeÛee efJeÛeej ve keâjlee Demeiej De}er FbefpeefveÙejmeejKes leLeekeâefLele hegjesieeceer cegme}ceeve Fm}eceÛee ieewjJe keâjCÙeele ceive Deensle. Deeblejje°^eÙr e oyeeJeeheg{s Pegketâve cegMej&Heâ Decesejf kesâ}e meeLe oslees. lÙeeJesUer cegncceo hewiebyejebÛee oeKe}e osTve cekeäkeâe Menjele Mekeäleer keâceer Demeleevee hewiebyejebveer keâeHeâjebMeer le[pees[ kesâuÙeeÛes hegjeJes oslees. lÙeeÛeJesUer Yeejleele Glheele Ie[JeCeeje Fm}eceer onMeleJeeo heesmelees. hegjesieeceer cnš}s peeCeejs cegm}erce efJeÛeejJeblener cegMej&HeâÛeerÛe ‘jer’ Dees{leele. cekeäkeâe keâeUeleuÙee kegâjeCeeleuÙee DeeÙeleeRÛes oeKe}s osTve Fm}ece ne MeeblelesÛee Oece& Deens Demes cnCeleele. cegefm}ceebÛes Oeeefce&keâ }ebiet}Ûee}ve

YeefJe<Ùeekeâ[s Skeâ vepej iesuÙee one Je<eeËle veJe-efnboglJeeÛee pevce Pee}e Deens. meeJejkeâjebÛee Deheceeve keâjCeeNÙee ceefCeMebkeâj DeÙÙejÛes Leesyee[ efMeJemewefvekeâebveer Heâes[}s. ceneje°^Yej G«e Deeboes}ves Pee}er. efnbotbÛÙee j#eCeemee"er jmlÙeeJej GlejCeeNÙee efMeJemewefvekeâebÛÙee ceveele MeW[er-peeveJÙeeÛes Øesce veener, Gheeme-leeheeme veener, keâce&keâeb[ veener, Ùe%eÙeeie veener, ieescet$eeÛeer DeeÛeceves veenerle, peheceeUe veenerle, heebpejheesU veener, keâevešeshÙee veenerle, cevegmce=leerÛes meceLe&ve veener. heCe efMeJeepeer cenejepeebefJe<eÙeer Deeoj Deens. efnbot yeebOeJeebefJe<eÙeer Øesce Deens, jeCee ØeleeheeÛes MeewÙe& Deens, efÛe$e DeeMeeoeÙekeâ Deens. heCe mebIe heefjJeejele}s pÙes‰ vesles Depetvener yegàÙee Oeeefce&keâlesle De[keâ}s Deensle. peeefleJÙeJemLesÛes meceLe&ve keâjeJes, meJe&Oece&meceYeeJeeÛeer keâeme OejeJeer DeMee Øeefleieeceer Yetefcekeâe les ceOetveceOetve Iesleele. lÙeecegUs efnboglJeeÛes vegkeâmeeve nesles. lÙeecegUsÛe lÙeebveer mece«e meeJejkeâj Jee*dceÙeeÛes DeOÙeÙeve keâjCes DeeJeMÙekeâ "j}s Deens. YeejleeleuÙee cegme}ceeveebvee mJele:Ûes efnle keâMeele Deens les veeršheCes mecepe}s}s veener. ceOÙeÙegieeleuÙee DepeeieU Oeeefce&keâ mebkeâuhevee lÙeebÛÙee [eskeäÙeele "emetve YejuÙee Deensle. Deecner }eskeâmebKÙee Jee{Jetve Yeejlee}e Fm}eceer yeveJet, efpeneoer yee@cyemHeâesš keâ¤ve meJe& keâeHeâjebÛeer keâòe} keâ¤, cebeof js G[Jetve keâeHeâjebÛes ßeæeYebpeve keâ¤, Ùee Jes[ieU mecepegleeRcegUÛs e cegme}ceeveebÛeer Jeeš }eie}er Deens. peieYejele}e Fm}ece KejesKejÛe ‘Kelejs’ceW Dee}e Deens. Decesefjkeâe DeeefCe Ùegjeshe cegemf }ceebÛÙee efpeJeeJej G"}s Deensle. 11 mehšWyejveblej efÛe[}suÙee Decesejf kesâves cegme}ceeveebÛes oesve osMe yesefÛejeKe kesâ}s. eflemeje vebyej heeefkeâmleeveÛee Deens. Decesefjkesâle}s ›etâmes[j vesles cekeäkeâe-ceefovesJej DeCegyee@cye šekeâCÙeeÛÙee Jeuievee keâjle Deensle. YeejleeleuÙee efnbotbJej Deewjbiepesyeeefo cegefm}ce Meemekeâebveer YeÙebkeâj DelÙeeÛeej kesâ}s. npeejes efnbot efm$eÙeebJej ye}elkeâej kesâ}s; heCe efMeJejeÙeebÛÙee ceo& ceje"Ÿeebveer Skeâener cegm}erce m$eerkeâ[s Jeekeâ[Ÿee vepejsves heeefn}s veener, hesMeJÙeebveer Skeâner ceMeero lees[}er veener, Yeejleele}s cegme}ceeve keâeÙeceÛe ‘megjef#ele’ jeefn}s. lÙeeÛe Yeejleele Deceeveg<e iegpejele Ie[les Deens. Demes keâe Pee}s ÙeeÛee cegefm}ceebveer efJeÛeej keâjeJee. YeejleeleuÙee efnbotbvee keâeHeâj cnCeeÙeÛes. [svceeke&âceOÙes cegncceoeÛes JÙebieefÛe$e Úehe}s cnCetve efnbotbÛÙee iee[Ÿee Heâes[eÙeÛÙee, ‘Jebos ceelejced’ efJejesOeer HeâleJes keâe{eÙeÛes, ceojMeebÛeer mebKÙee Jee{JeeÙeÛeer. efnbotbÛÙee menveMekeäleerÛee keâ[}esš Pee}e DeeefCe Yeejleele veJeefnboglJe pevcee}e Dee}s. Deepe Yeejleele}e cegm}ercener megjef#ele veener.

~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 222

~ heefjefMe° ~ 223

Deecner YeejleeJej npeej Je<ex jepÙe kesâ}s cnCeCeeje IeceW[er cegme}ceeve oeefjõŸeele efheÛelees Deens. GÛÛeJeCeeaÙe (DeßeHeâ) cegefm}ceebveer YeejleeJej jepÙe kesâ}s, efnbotbvee ÚU}s. heCe ceeieemeJeieeaÙe (Dejpe}) cegme}ceevee}e efYekeâejerÛe "sJe}s. meÛÛej efjheesš& mee#e Deens. efnbot Oecee&leuÙee peeefleJÙeJemLesJej šerkeâe keâjCeeNÙee cegme}ceeveebveer Deelcehejer#eCe keâjeJes. Fm}eceer keâójJeeoeJej heesme}suÙee onMeleJeeoeÛÙee Yemceemegjeves cegme}ceeveebÛÙee [eskeäÙeeJej nele "sJe}e Deens. heeefkeâmleeveeletve ÙesCeejs Deej[erSkeäme kesâJeU cebefojs G[JeeÙe}eÛe Jeehej}s peeles Demes veener. efMeÙee-megVeer, yejs}Jeer-osJeyebo Demes cegefm}ceebÛÙee Deele}s peeleerJeeo GHeâeUtve Ùesleele DeeefCe Skeâ peele ogmeNÙee peeleerÛÙee ceefMeoer G[Jeles. cee}sieeJeele Pee}s}e yee@cyemHeâesš ne lÙeeÛe osJeyebo DeeefCe yejs}Jeer Jeeoeletve Ie[}e neslee. meeJejkeâj kegâjeCe keâheešele "sJetve DeeOegefvekeâ yegefæJeeoeÛee mJeerkeâej keâjCÙeele Deehe}s efnle Deens, ns cegefm}ceebveer mecepetve IÙeeJes. meeJejkeâjebÛes nsÛe cnCeCes nesles. leLeekeâefLele hegjesieeceer cegefm}ceebveer meeJejkeâjebveer kesâcee} heeMeeJej ef}efn}s}e }sKe lejer efkeâceeve JeeÛeeJee. lÙeeleÛe lÙeebÛes efnle Deens. iesuÙee npeej Je<eeËle cegefm}ceebceOÙes ØeyeesOeveeÛeer hejbheje veener. nceero o}JeeF& JeieUlee Skeâener meceepemegOeejkeâeves kegâjeCe veekeâej}s veener. lÙeecegUs cegefm}ceebÛes keâOeerlejer ØeyeesOeve nesTve les ‘megOeejleer}’ Ùee Yeeye[Ÿee DeeMesle efnbotbveer jent veÙes. YeejleeleuÙee cegefm}ceebÛee ÙesLeer} meeOevemebheòeerJej heefn}e nkeäkeâ Deens Demes yejUCeeNÙee jepekeâerÙe he#eebÛÙee neleer osMeeÛes YeefJeleJÙe meesheJet veÙes. efnob t mebIešve ner je°^eÙr e peyeeyeoejer Deens. JeCe&Yeso, peeefleYeso, Yee<eeYeso ve° PeeuÙeeefMeJeeÙe efnbot meceepe mebIeefšle nesCeej veener. peeleer efškeâuÙee lej Yeso efškeâCeejÛe. yeÇeÿeCe, ceeUer, ÛeebYeej ner peeleeRÛeer veeJesÛe Yeso-efJe<ecelee peeie=le keâjCeejer Deensle. peeefleJÙeJemLee ve° Pee}er heeefnpes. cevegmce=leer DevegkeâjCeerÙe veener Demes ØeefleheeoCeeje meeJejkeâj efJeÛeej efnob t mebIešveemee"er GheÙegkeäle Deens. efnbot efnleeÛeer leUceU Deme}suÙeebveer meeJejkeâj DeJeMÙe DeYÙeemeeJesle. meeJejkeâjebÛes efnboglJe ns hegmlekeâ mebleßes‰ legkeâejece cenejepeebÛÙee Skeâ DeYebieeves mebheles‘DeecegÛee mJeosMe YegJeve$eÙeeceOÙes Jeeme’. ceeveJelee nerÛe meeJejkeâjer efnboglJeeÛeer heefjmeercee Deens. cegme}ceeveebveer lÙeebÛes Oece&Jes[ mees[uÙeeJej efnbotbveer yebOeglJeemee"er Glmegkeâ DemeeJes. heCe leesheÙeËle efnbot mebIešve nsÛe SkeâcesJe je°^keâeÙe& Deens DeeefCe YeejleeleuÙee onMeleJeeoeJejÛes Gòej Deens ns OÙeeveele "sJeeJes. -[e@. DeefYejece oeref#ele [email protected]

 ~ meeJejkeâj ‘Skeâ DeefYeveJe oMe&ve’ ~ 224