Racunovodstvo Skripta

www.dajbaskriptu.com

POJAM, KARAKTERISTIKE i KLASIFIKACIJA RACUNOVODSTVA: Racunovodstvo predstavlja skup sinhronizovanih i medjusobno uskladjenih naucnih metoda putem kojih se obezbjedjuje evidentiranje odredjenih poslovnih dogadjaja,analiza i kontrola tih dogadjaja planiranje ekonomskih dogadjaja kao i informisajnje. Definicija racunovodstva se zasniva na definisanju struktura racunovodstva. Osnocni zadatak racunovodstvene funkcije je da prikuplja obradjuje i distribuira racunovodstvene informacije u okviru preduzeca, ali i van preduzeca u sladu sa zakonima. Ova funkcija se razlikuje od finansijske fukcije po tome sto ima razlicite zadatke, organizaciju, i strucne kadrove. Racunovodstvo se karakterise i po tome sto predstavlja: •

Naucnu disciplinu

•

Aplikativnu disciplinu

•

Pedagosku disciplinu

Racunovodstvo kao naucna discipilina predstavlja oblast permanentnih naucnih istrazivanja u cilju iznalazenja novih naucnih otkrica u oblasti racunovodstva. Racunovodstvo kao aplikativna disciplina upucuje na to da se racunovodstvo primjenjuje u praksi, te da se bez njegove primjenene moze ni zamisliti uspjesno funkcionisanje privrede i drustva jedne zemlje u cijelini. Racunovodstvo kao edukativna disciplina obuhvata process obrazovanja racunovodstvenih strucnjaka i naucno istrazivackih radnika. Racunovodstvo se kao system sastoji iz: •

Knjidovodstva

•

Racunovodstvenog planiranja

•

Racunovodstvene analize

•

Racunovodstvene kontrole–nadzora

•

Racunovodstvenog informisanja

Kjnigovodstvo predstavlja metod evidentiranja poslovnih ili ekonomskih dogadjaja u okviru jedinice racunovodstvenog obuhvatanja kao sto je npr, preduzece ili ustanova. Racunovodstveno planiranjeje planiranje ekonomskih dogadjaja i njihovog dejstva na sredstva i na izvore sredstava, kao i poslovni rezultat u nastupajucem vremenskom periodu. Osnovne karakteristike planiranja su u tome da se to planiranje razlikuje od drugih vrsta planiranja i planova, kao sto su stratesko planiranje, planiranje zemljisnih povrsina. Racunovodstvena analiza je usmjerena na uocavanje odredjenih pojava i utvrdjivanje uzroka takvih pojava koje bilo negativno bilo pozitivno djeluje na uspjesnost poslovanja poslovnog subjekta. Racunovodstvena analiza se prvenstveno zasniva na na podacima koji su sadrzani u knjigovdstvu i racunovodstvenom planiranju.

www.dajbaskriptu.com

Racunovodstvena kontrola predstavlja ispitivanje i utvrdjivanje ispravnosti primjene racunovodstva u praksi. Racu. kotrola moze biti interna (ako je vrse odgovarajuca strucna lica loja su zaposlena u preduzecu) i eksterna (ako jevrse eksterna lica organizovana u okviru privatnih firmi koji su specijalizovani za racunovodstvenu reviziju. Racunovdstvena kontrola se bazira na zakonu, profesionalnim normama, internim opstim aktima. Racunovodstveno informisanje predstavlja dio racunovodstvene dijelatnosti koja se odnosi na pripremanje i distribuiranje racuno. informacija. Ono mora definisati korisnika informacija,vrstu i oblik informacija, vrijeme informisanja. Racunovodstveno planiranje i knjigovodstvo moraju biti medjusobno metadoloski ukladjeni da bi se mogla izvrsiti adekvatna analiza. Finansijsko racunovodstvo predstavlja element klasifikacije racunovodstva sa stanovista specijalne namjene. Klasifikacoija racunovodstva sa stanovista specijalne namjene je sledeca. Finasijsko < upravljacko < troskovno
Finansijsko racunovodstvo-obezbjedjuje globalne vrijednosne informacije o cjelokupnom reprodukcionom procesu pojedinog preduzeca.Predmet finansijskog racunovodstva su sredstva,izvori,prihodi,rashodi,finansijski rezultat i njegova raspodjela.

•

Troskovno racunovodstvo-je usmjereno na evidentiranje, planiranje, analizu, kontrrolu i informisanje o troskovima.

•

Racunovodstvo odgovornsti – treba da vrijednosno iskaze nastalu stetu i da utvrdi lice (ili manji broj lica) koje je odgovorno za tu stetu

•

Racunovodstvo u inflatornim uslovima - se primjenjuje u uslovima kada inflacija znacajnije deformise racunovodstvene informacije koje u tim uslovima pruzaju pogresnu sliku realnog stanja preduzeca. Prilagodjavanje racunovodstveni informacija u uslovima inflacije moze biti : za ptrebe tekuceg poslovanja, i za potrebe povrmenih komparativnih analiza.

•

Upravljacko racunovodstvo- ono se bavi kompilacijom svih ranije nabrojanih racunovodstava sa ciljem da upravnim strukturama obezbijede kvalitetne informacije za uspjesno poslovno odlucivanje.

www.dajbaskriptu.com

SISTEMI KNJIGOVODSTVA •

Prosto knjigovodstvo- Osnovna karakteristika prostog knjigovodstva je njegova ogranicenost na evidentiranje stanja i promjena ne samo nekim odredjenim vrstama sredstava i izvora sredstava. U prostom knjigovodstvu postoje sl.poslovne knjige: knjiga blagajne i knjiga duznika i povjerilaca. Podaci o popisu sredstava i izvora sredstava se unose u poslovnu knjigu koja se naziva knjigom inventara.

•

Kameralno knjigovodstvo- Osnovna karakteristika kameralnog knjigovodstva ogleda se u tome da se teziste knjigovodstvene evidencije javlja u evidentiranju prihoda i rashoda odredjenog pravnog subjekta. Pored glavne knjige tu su jos i knjiga blagajne, knjiga ziro racuna knjiga invetara i pomocne knjige u kojima se evidentiraju stanja i promjene odredjenih materijalnih vrijednosti.

•

Konstantno knjigovodstvo – predstavlja takav knjigovodstveni system u kome se teziste knjigovodstvene evidencije stavlja na evidentiranje prohoda i rashoda cime se ono prema predmetu ne razlikuje od kameralnog. U glavnoj knjizi konstantnog knjigovodstva u kojoj se vrsi evidentiranje naredjenih i izvrsenih prihoda i rashoda postoje tri grupe racuna i to upravni racuni, racun blagajne i obracunski racuni. Taj kostantan odnos uspostavlja se na taj nacin da se upravni racun i racun blagajne u procesu knjizenja povezuje putem obracunskih racuna.

•

Dvojno knjigovodstvo - je cjelovit system knjigovodstvene evidencije koji se odlikuje: istovremenim dvostranim knjizenjem, automatskom kontrolom, permamentnoscu i sistematicnoscu , sveobuhvatnoscu. U dvojnom knjigovodstvu svaki poslovni dogadjaj knjizi se istovremeno i u istom iznosu najmanje na dva racuna i to na jednom racunu na lijevoj strani a na drugom racunu na desnoj strani. Vodjenje dvojnog knjigovodstva zasniva se na vodjenju dnevnika,glavne knjige i pomocnih knjiga.

www.dajbaskriptu.com

STALNA SREDSTVA I IZVORI SREDSTAVA Sredstva preduzeca se mogu klasificirati u dvije osnovne grupe i to: •

Stalna sredstva – cine ona poslovna sredstva cije je vijek trajanja duzi od jedne godine,

•

Obrtna srestva – cine ona sredstva cije je vijek trajanja do godine dana

Sva stalna sredstva se mogu podijeliti u tri osnovne grupe i to : •

Stalna sredstva u obliku stvari – predstavljaju konkretna dobra koja treba da zadovolje sljedece uslove : da predstavljaju dio imovine preduzeca i da sluze za obavljanje njegove djelatnosti ; < da su pribavljena u namjeri da se kontinuirano koriste u poslovanju , a nisu nabavljena da bi se prodavala.

Stalna sredstva u obliku stvari mogu se podjeliti sa aspekta mjesta i uloge u odvijanju reprodukcionog odnosa na : 1. stalna sredstva u upotrebi (zemljiste ,gradjevine .oprema) 2. stalna sredstva u pripemi - su ona sredstva koja se u poslovnom procesu jos ne koriste 3. stalna sredstva van upotrebe – su takva stalna sredstva koja trajno prestaju biti upotrebljiva u procesu reprodukcije datog preduzeca. Karakteristika sredstava u obliku stvari je da se ona trose u poslovanju , i u tom procesu gube dio svoje vrijednosti. Stoga se ta sredstva moraju amortizovati. Nabavna vrijednost stalnog sredstva cini tzv. fakturna vrijednost uvecana za sve zavisne troskove pribavljanja i osposobljavanja stalnog sredstva za upotrebu –kao sto su transportni troskovi ,troskovi osiguranja ,carine ,porezi. •

S .sredstva u obliku prava i razgranicenja – predstavljaju ne materijalna stalna sredstva . ova sredstva se mogu klsificirati u tri grupe: 1. ulaganja u prava koja u odredjenom periodu amortizovati i otpisati ( materijlna prava , osnivacka ulaganja, goodwill) Materijlna prava cine ulaganje u patente ,licence i prava na koristenje tudjih stalnih sredstava. 2. dugorocna potrazivanja po osnovu stalnih sredsatva koja se ne amortizuju na osnovama troskovnog koncepta . Ova kategorija stalnih srestava se javlja kao posljedica ulaganja u vezi sa pribavljanjem stalnih sredstava u obliku prava , ucesca 3. dugorocna vremenska razgranicenja – ova sredstva se formiraju na osnovu izdatka koji predstavljaju investicione troskove koje je potrebno razgraniciti i ukljuciti u duzem vremenskom razdoblju.

•

S.sredstva u obliku dugorocnih plasmana – u ovu kategoriju s.sredstava se ukljucuju finsijski plasmani sredstava preduzeca na dugi rok (duzi od jedne godine).

www.dajbaskriptu.com

U ova sredstva spadaju dugorocni krditi ,zajmovi ,depoziti ,kaucije i ostala dugorocna ulaganja . OBRTNA SREDSTVA :- prema pojavnim oblicima obrtna sredstva bi se mogla svrstati u tri osnovne grupe i to > •

Obrtna sredstva u novcanom obliku – cine gotovina u kasi i na racunima finasijskih institucija

•

O.sredstva u naturalnom obliku – se javljaju u obliku zaliha koje se prema karakteristikama mogu podjeliti na: 1. zalihe materijala,rezervnih djelova i sitnog inventara 2. zalihe u proizvodnji u smislu nedovrsene proizvodnje 3. zalihe proizvoda 4. zalihe robe

•

O.sredstva u prelaznom obliku – se mogu pojaviti u obliku potrazivanja i u obliku razgranicenja.

Prelazni oblici potrazivanja mogu biti u smislu transformacije iz robe u novac, iz novca u robu , iz novca u novac. IZVORI SREDSTAVA PREDUZECA : Putem izvora sredstava se moze saznati porijeklo sredstava prvenstveno sa vlasnickog aspekta . Sa stanovista vlasnistva svi izvori sredstava se mogu grupisati na : •

Sopstvene izvore sredstava – predstavlja kapital preduzeca

Sopstveni izvori mogu biti nominirani i nenominirani. Nominirani izvori se javljaju u konkretnim oblicima kapitala sa stanovista vlasnika kao :drazavni kapital ,dionicki kapital , kapital licnih drustava , inokosni kapital. Nenominirani kapital se moze pojaviti u vidu nerasporedjenog dobitka ,rezervi . •

Tudje izvore sredstava -predstavljaju obaveze prema trecim fizickim ili pravnim licima koje prema utvrdjenoj rocnosti moaraju izmiriti. Ti izvori mogu nastati po osnovu zaduzenja i po osnovu neplacenih obaveza nastalih iz poslovnog odnosa.

Sa stanovista rocnosti tudji izvori sredstava se mogu razvrstati na krtakorocne i dugorocne izvore . Kratkorocni izvori su obaveze koje se moraju izmiriti u roku do godine dana , a dugorocni su one obaveze koje dospjevaju u roku duzem od jedne godine. Takodje oni se mogu klasificirati na neorocne i orocne . U tudje izvore sredstava se mogu uvrstiti i kratkorocna i dugorocna vremenska razgranicenja.

www.dajbaskriptu.com

KLASIFIKACIJA KNJIGOVODSTVENIH DOKUMENATA ? Klasifikacija knjigovodstvenih dokumenata moze se vrsiti sa razlicitih stanovista na : 1. EKSTERNA i INTERNA (podjela se vrsi sa stanovista karaktera poslovnog dogadjaja u tom smislu da li to predstavlja regulisanje ekonomsko finansijskih odnosa preduzeca prema drugim fizickim ili pravnim licima (eksterni dokumenat), ili odrazava poslovni dogadjaj u okviru preduzeca (interni). U eksterne dokumente ubrajamo: fakture dobavljaca, fakture za prodate gotove proizvode kupcima. Interni dokumenti su: dokumenti o izdatim sirovinama i materijalima u procesu proizvodnje itd. 2. POJEDINACNA i ZBIRNA (pociva na stanovnistu racionalnosti u knjizenju istovrsnih poslovnih dogadjaja. 3. PRAVDAJUCA DOKUMENTA i NALOGE (su sva ona dokumenta koja u skladu sa zakonskim propisima sluze kao osnov za knjizenje poslovnih dogadjaja. Nalozi su dokumenti kojima se nalaze izvrsavanej odredjenog poslovnog dogadjaja. Vjerodostojnost knjigovodstvenih dokumenata: Svako knjizenje se zasniva na dokumentu koji je vjerodostojanSvaki dokumenat mora biti potpuno (dvostruko) ispravan sto se ogleda u formalnoj (da sadrzi sve bitne elemente) i materijalnoj (da dokum. Jasno i nedvosmisleno izrazava dogadjaj koji se desio) ispravnosti dokumenta. Svaki dokumenat mora biti uredno sacinjen, konacni iznosi treba da budu napisani brojevima.prije nego sto se sacinjeni dokumenat proslijedi na knjizenje, potrebno izvrsiti kontrolu njegove formalne i materijalne ispravnosti. Potvrdu o formanoj i materijalnoj ispravnosti dokumenatavrsi kontrolor svojim potpisom. Cuvanje i odlaganje knjigovodstvenih dokumenata: Racunovodstvenim standardima utvredjeni su rokovi cuvanja dokumenata. •

Trajno se cuva godisnji obracun i konacni obracun plata zaposlenih

•

Pet godina se cuvaju polugodisnji i drugi periodicni obracuni i kjnigovodstveni

•

Tri godine se cuvaju dokumenti platnog prometa institucijama

•

Dvije godine se cuvaju prodajni i kontrolni blokovi,pomocni obracuni i slicni dokumenti.

u ovlascenim finansijskim

Poslovne knjige se cuvaju: glavna knjiga i dnevnik cuvaju se 10 godina, a pomocne knjige cuvaju se 5 godina. Odlaganje dokumenata se mora vrsiti po odredjenom sistemu kako bi se trazeni document pravovremeno pronasao. Po pravilu se knjigovodstvena dokumenta tekuce godine odlazu u prirucnoj arhivi u okviru sluzbe racunovodstva,da bi se po isteku poslovne godine odlozili u centralnu arhivu preduzeca. Inventarisanje i knjiga inventara: invetarisanje predstavlja radnju kolicinskog i vrijednosnog utvrdjivanja stvarnog stanja sredstava i izvora sredstava preduzeca na odredjeni na dan. Rezultati popisivanja se unose u knjigu inventara. Knjiga inventara predstavlja detaljan prikaz

www.dajbaskriptu.com

stvarnog stanja svih sredstava i svih izvora sredstava vrijednosnim pokazeteljima na odredjeni dan.

kako u naturalnim tako i u

Prilikom osnivanja nekog preduzeca process ustrijstva sistema dvojnog knjigovodstva otpocinje sacinjavanjem inventara, takav inventar se naziva pocetnim inventarom. Dok u prostom knjigovodstvu inventar sluzi za utvrdjivanje finansijskog rezultata, u dvojnom knjigovodstvu sistemu njegova pocetna i osnovna funkcija je da posluzi za sacinjavanje pocetnog bilansa stanja preduzeca na osnovu koga otpocinje razvijanje sistema evidentiranja poslovnih dogadjaja u poslovnim knjigama. Inventarisanje u toku i na kraju godine se vrsi stoga da bi se omogucilo uporedjivanje stanja imovinski djelova prikaznog u knjigama sa stvarnim stanjem tih djelova radi kontrole ispravnosti u poslovanju preduzeca. Pored redovnih inventarisanja preduzece je duzno vrsiti popisivanje i uskladjivanje stanja sredstava i izvora u pojedinim slucajevima kao sto su: primopredaja duznosti, promjena prodajnih cijena proizvoda i roba, statusnih promjena,prodaje preduzeca i privatizacije preduzeca.

www.dajbaskriptu.com

BILANS U racunovodstvu su poznate dvije osnovne bilansne teorije: dinamicka i staticka teorija bilansa. Dinamicki bilans odrazava dinamiku poslovnog procesa svakog privrednog subjekta. Staticka teorija pojam bilansa vezuje za odredjenu formu u okviru koje se iskazuju bilansne pozicije na odredjeni dan. Tako sacinjen bilans ima staticki karekter jer se izkazano stanje ne mjenja. Pocetni bilans stanja sacinjava se na osnovu inventara > u bilansu se sredstva i izvori prikazuju sumarno,tj. Iskazuju se samo u vrijednosnim pokazateljima. Bilans stanja moze se sastaviti u bilo kkoje vrijeme u toku poslovanja ali se po pravilu sastavlja na pocetku poslovanja,tj. Na pocetku poslovne godine i na kraju poslovne godine. Krajni bilans protekle poslovne godine u stvari predstavlja pocetni bilans za narednu poslovnu godinu. Bilans preduzeca obavezno se mora sacinjavati kad se preduzece pripaja drugom preduzecu,kada dolazi do podjele jednog u dva preduzeca,kao i prilokom otvaranja ili okoncanja stecajnog postupka i postupka redovne likvidacije. Osnovna karakteristika bilansa stanja je njegova ravnoteza. Bilans se javlja u formi dvostranog racuna pri cemu se na lijevoj strani upisuju sredstva,odnosno aktiva,a na desnoj strani izvori sredstava,odnosno pasiva. Bilans stanja bi se mogao definisati kao: sumarni prikaz imovine (sredstva i izvori sredstava) preduzeca na odredjeni dan iskazan iskljucivo u vrijednosnim pokazeteljima. U teoriji se isticu dva osnovna principa grupisanja sredstava i izvora i to : -

Funkcionalni princip

-

Pricip lividnosti

Prema funkconalnom principu prvo se unose stalna sredstva, a zatim obrtna. Stalna sredstva se unose po odredjenom redoslijedu: stalna sredstva u funkciji, van funkcije i stalna sredstva u pripremi ili izgradnji. Stalna sredstva u funkciji se unose prema vrstama tih sredstava kao :zemljiste sume, gradjevinski objekti,oprema. itd Obrtna sredstva se unose tako sto se prvo unose novcana sredstva na ziro racunu i u blagajni, zatim potrazivanja od kupaca i od drugih duznika,zalihe sirovina i materijala,proizvodnja u toku i na kraju zalihe gotovih proizvoda. Izvori sredstava se svrstavaju na taj nacin da se prvo unose izvori sopstvenih sredstava ,pa zatim obaveze prema trecim licima ili pravnim licima prema redosljedu koji zavisi od rocnosti obaveza,tako da se prvo unose dugorocne a zatim kratkorocne obaveza. Ukoliko sastavljamo bilans u u vidu dvostranog racuna,na lijevoj –aktivnoj strain unosi se : redni broj bilansne pozicije,zatim kolona za opis vrste sredstava te dvije novcane kolone. Desna kolona te strane s e naziva glavnom kolonom, a novcana kolona lijevo od glavne kolone naziva se pretkolonom. Desna strana bilansa sadrzi kolonu za redni broj za oznacavanje pasivnih bilansnih pozicija, zatim kolonu za upisivanje pojednih vrsta izvora sredstava. Nakon unosenja vrsi se sumiranje bilansa.podvlacenje se vrsi u horizontalnoj ravni posljednje pozicije strane bilansa koja sadrzi vise pozicija.prazan prostor bilansa sa manje pozicija ponistava se jednom prelomljenom linijom. Po zbrajanju bilansa vrsi se podvlacenje bilansa zakljucenim linijama.

www.dajbaskriptu.com

Bilans zatim potpisuje samostalni racunovodja i ovlasteni racunovodstveni revizor koji snosi odgovornost za ispravnost sacinjenog bilansa preduzeca. Princip likvidnosti : prema prncipu likvidnosti sredstva se unose u bilans u zavisnosti od vremenskog intenziteta pretvaranja pojedinih oblika sredstava u novcani oblik. Na lijevu stranu bilansa prvo se unose obrtna sredstva a zatim stalna. Na pasivnu stranu bilansa prvo se unose obaveze prema trecim fizickim ili pravnim licima a zatim sopstveni izvori sredstava. u okviru obaveza prema trecim fiz. Ili prav. licima prvo se unose krtkorocne obaveze kao sto su dobavljaci, krtkorocni krediti itd. zatim dugorocne obaveze. Primjena ovog principa prilikom sacinjavanja bilansa pruza kvalitetniju osnovu za finasijsku analizu,odnosno analizu likvidnosti, pa stoga ima siroku primjenu u zemljama gdje likvidnost predstavalja jedan od osnovnih principa poslovanja privrednih subjekata. Bilans uspjeha: predtsavlja sumarni prikaz elemenata za utvrdjivanje bilansnog poslovnog rezultata kao i sam poslovni rezultat na odredjeni dan na kraju datog obracunskog perioda izrazen novcanim pokazateljima. Bilans uspjeha moze a ne mora da sadrzi rapodjelu ostvarenog poslovnog rezultata. Elementi za utvrdjivanje poslovnog rezultata su prihodi i rashodi. Rashodi umanjuju sopstvenu imovinu preduzeca,a klasificiraju se kao redovni rashodi i neposredni rashodi. Redovni rashodi se javljaju u razlici troskova prodatih ucinaka i vrijednosti prodatih ucinaka uz uslov da su troskovi veci od prodajne vrijednosti ucinaka. Neposredni rashodi po pravilu nisu vezani ucinke i predstavljaju neuobicajne stavke ili stavke redhodnog perioda koje djeluju na smanjenje sopstvene imovine. Prihodi uvecavaju sopstvenu imovinu, a klasificiraju se redovni prihodi i neposredni prihodi. Redovni prihodi se javljaju u razlici troskova prodatih ucinaka i prodajne vrijednosti tih uz uslov da su troskovi manji od vrijednosti prodatih ucinaka. Neposredni prohodi nisu vezani za ucinke i predstavljaju stavke koje djeluju na povecanje sopstvene imovine. Pocetni bilans uspjeha ne postoji. Propisano je da s ebilans uspjeha mora sacinjavati na kraju polugodista i na kraju godine.

www.dajbaskriptu.com

KNJIGOVODSTVENO OBUHVATNJE POSLOVNIH DOGADJAJA Pracenje poslovnih dogadjaja koji dejstvuju na sredstva i izvore sredstava kao i na pojava prihoda i rashoda vrsi se otvaranjem posebnih poslovnih knjiga.To su knjige za sistematizovano pracenje i knjige za hronolosko pracenje poslovnih dogadjaja. Sistematska evidencija je karakteristicna po tome da se za svaku vrstu sredstava i izvora sredstava prikazanih bilansom otvara posebni graficki pregled, koji se naziva knjigovostveni racun ili konto. Ta procedura se naziva razlaganjem ili demontiranjem bilansa. Svaki racun ima dvije strane ili kolone.na svaki pojedini racun se prenosi pojedini pocetno stanje iz bilansa. Strane ili kolone se ne nazivajuaktivna i pasivna strana nego dugovna i potrazna ili se oznacavaju sa + i -,. Ako poslovni dogadjaj djeluje na povecanje stanja odredjene vrste sredstava, taj iznos ce biti zabiljezen na lijevoj strani racuna koji predstavlja tu vrstu sredstava. Ako smanjuje stanje taj iznos ce biti ubiljezen na desnoj strain racuna koji predstavlja tu vrstu sredstava. Ako poslovni dogadjaj djeluje na povecanje izvora sredstava taj iznos ce biti ubiljezen na desnoj strain racuna koji predstavlja izvore stredstava. Ako smanjuje bit ce ubiljezen na lijevoj strani. Za pos. dogadjaje koji su nastaju u procesu poslovanja preduzeca pojavljuju se nova sredstav i izvori koji nisu bili prikazani u pocetnom bilansu. Za te dogadjaje u toku poslovanja se otvaraju novi racuni. Knjigovodstvenom evidencijom obuhvataju se samo oni poslovni dogadjaji koji su se stvarno desili i vrijednosno djeluju na promjene stanja sredstava,izvora kao i na pojavu prihoda i rashoda preduzeca. Svaki takav poslovni dogadjaj mora biti biti dokumentovan. Za neke poslovne dogadjaje se document mora ispostaviti u momentu njegovog nastajanja,kao sto su prodaja gotovih proizvoda,placanje obaveza, naplata i I isplata. Takvi posl. dogadjaji se mogu knjiziti zbirno a ne pojedinacno. Druga vrsta poslovnih dogadjaja ima karakter premamentnosti tj. desavanja iz sata u sat. njihovo se dejstvo evindetira povremeno u skladu sa potrebama za tim podacima o transformacijama bilansnog stanja. npr. Stalna sredstva se u procesu proizvodnje svakodnevno trose. Svaki poslovni dogadjaj koji djeluje na bilans preduzeca mogu se primarno klasificirati na one koji dejstvuju na sredstva i izvore sredstava i one koji za posljedicu imaju prihoda i rashoda preduzeca. Poslovni dogadjaji koji djeluju na sredstva i izvore sredstava mogu se klasificirati na 4 grupe : 1. dogadjaji koji djeluju na povecanje obima bilansa(povecanje i active i passive) – ova vrsta dogadjaja dovodi do nastajanja ili povecanja odredjene vrste sredstava uz istovremeno nastajanja ili povecanja obaveze. 2. dogadjaji koji djeluju na smanjenje obima bilansa – ova vrsta dovodi do nestajanja ili smanjivanja odredjene vrste sredstava uz istovremeno nestajanje ili smanjenje obaveza preduzeca. 3. dogadjaji koji djeluju na izmjenu u strukturi active bilansa – su oni poslovni dogadjaji koji djeluju na taj nacin da dovode do nastajanja ili povecanja jedne vrste sredstava preduzeca uz istovremeno smanjenje ili nestajnaje druge vrste sredstava preduzeca.

www.dajbaskriptu.com

4. dogadjaji koji djeluju na izmjenu u strukturi passive bilansa – djeluju tako da se jedan pasivni imovinski dio smanjuje ili nestaje stim da se za isti iznos povecava ili nastaje neki drugi pasivni imovinski dio. Time dolazi samo do izmjene u strukturi bilansne passive sto izaziva promjenu obima bilansa. Dogadjaji koji djeluju na nastajanje rashoda i prihoda. Postoje dva pristupa >bilansni i pozitivisticki pristup. Prvi tumaci prihode i rashode sa stanovista njihovog uticaja na bilans dok drugi tumaci prihode i rashode na osnovu odgovarajucih pozitivnih pravnih normi. Do rashoda dolazi u slucaju kada poslovni dogadjaji djeluju na smanjenje active, a da istovremeno ne izaziva promjene na bilansnoj pasivi i u slucaju kada dodje do povecanja passive u odnosu na neizmjenjenu bilansnu aktivu. Prihodi ce se javiti u slucaju da dodje do povecanja active u odnosu na neizmjenjenu bilansnu pasivu kao i u slucaju smanjenja passive u odnosu na neizmjenjenu bilansnu aktivu. Rashodi se pojavljuju u sledeca dva slucaja : 1- da je pojava rashoda rezultat takvog poslovnog dogadjaja usljed koga je doslo do smanjenja sredstava za odredjeni iznos, a da to smanjenje nije direktno uticalo na smanjenje predhodno iskazane passive. 2- slucaj pojave rashoda bio bi takav da se obaveze u uzem smislu rijeci povecavaju, a da za isti iznos nije doslo do povecanja sredstava niti je doslo do direktnog smanjenja obaveza u sirem smislu rijeci. Pojava rashoda se moze prikazati kao brojacana dopuna active s ciljem stvaranja formalne bilansne uravnotezenosti. Stvarni uticaj rashoda na bilans je pokrice nastalih rashoda putem smanjenja passive. Prihodi se javljaju u sledeca dva slucaja: 1- da se javljaju onda kad se sredstva povecavaju za odredjeni iznos a da se za isti iznos direktno ne povecavaju ni obaveze u uzem ni u sirem smislu rijeci. 2- slucaj je takvog karaktera da se smanjuju obaveze u uzem smislu rijeci, da je oznos sredstava ostao isti a da istovremeno nije doslo do direktne promjene stanja obaveza u sirem smislu rijeci. Na kraju perioda se prvenstveno vrsi kompenzacija prihoda i rashoda da bi se doslo do definitivnodg finansijskog rezultata. OSNOVNI PRINCIPI KOJI SE MORAJU POŠTIVATI PRILIKOM KNJIŽENJA Prilikom evidentiranja poslovnih događaja moraju se poštivati sliedeće principi: 1. Princip Homogenosti se ogleda u tome što na određeni račun se mora ubilježiti samo ona stanja i promjene koje odgovaraju njegovoj sadržini. 2. Princip Integralnosti se ogleda u tome što na određeni račun se mora ubilježiti sve one promjene koje dejstvuju na promjene stanja imovinskog dijela koji dati račun reprezentuje. 3. Bruto princip se ogleda u tome što se nesmije vrštiti: -

kompenziranje aktive i pasive i

-

kompenziranje prihoda i rashoda

www.dajbaskriptu.com

Kompenzacija nije dozvoljena, jer se tako prikriva stvarno stanje. OBLICI RAČUNA 1. Jednostrani Osnovna karakteristika ovog oblika računa je u tome što su mu kolone za redni broj, datum i opis poslovnog događaja zajedničke i za zaduženje i za odobrenje računa, dok su novčane kolone razdvojene i nalaze se jedna pored druge. Pozitivne strane ovog računa su: iskazivanje prometa računa, utrošak papira je relativno mali, pogodan je za primjenu kopirnog metoda zbog nekihg zajedničkih kolona. 2. Dvostrani Osnovna karakteristika ovog oblika računa je u tome što su strane za zaduženje i odobrenje računa potpuno odvojene, što znači da se na lijevoj strani upisuju događaji koje treba evidentirati kao zaduženje računa, a se na desnoj strani upisuju događaji prema kojima treba vršiti odobrenje računa, Pozitivne strane ovog računa su: Odvajanje dugovne od potražne strane, mogućnost grešaka u smislu evidentiranja je svedena na minimum, omogućen je uvid u promet dugovne i potražne strane. Nedostaci ovog oblika računa su: nije pogodan je za primjenu kopirnog i mašinskog metoda, utrošak papira je neracionalan 3. Stepenasti Osnovna karakteristika ovog oblika računa je u tome što su kolone za redni broj, datum i opis poslovnog događaja zajedničke strane postoji i zajednička kolona za upisivanje iznosa. Različitost dejstva poslovnog događaja na promjenu stanja vrši se u posebnoj koloni «ZNAK» unose se duguje ili potražuje, odnosno + ili – u zavisnosti od karaktera poslovne promjene. 4. Tabelarni Osnovna karakteristika ovog oblika računa je u tome što pruža sumarne (sintetičke) i pojedinačne (analitičke) pokazatelje o imovinskom dijelu, prihodu ili rashodu odnosno procesu koji reprezentuje. 5. Kombinovani Osnovna karakteristika ovog oblika računa je u tome što se vrši kombinacija ostalih oblika računa i predstavlja grafički prikaz u kojem su iskorištene prednosti jednostranog i stepenastog oblika u stvari izvršena je razrada jednostranog dodavanjem kolona za saldo. 6. T oblik Osnovna karakteristika ovog oblika računa je u tome što se neupotrebljava u praksi (predstavlja samo kostur dvostranog oblika), jer se nemogu unijeti svi podaci neophodni za evidentiranje, ali je podesan za specijalne namjene kao što su nastavni procesi iz oblasti računovodstva.

www.dajbaskriptu.com

KLASIFIKACIJA RAČUNA I NJIHOVA PRIMJENA Postoji šest osnovnih grupa: 1. Aktivni i pasivni 2. Prosti i složeni 3. Osnovni i izvedeni 4. Sintetički i analitički 5. Potpuni i korekcioni 6. Generali i poslovni Najpotpunija klasifikacije sastoji se u tome što su svi računi u zavisnosti od njihove sadržine, karaktera i zadatka podjeljeni na Konta stanja, Konta rezultata i Mješovita konta. Na osnovu ove klasifikacije možemo ih podjeliti sa tri stanovištva: 1. Bilansne pripadnosti a. Računi koji predstavljaju sastavni dio bilansa stanja (računi gotovine, žiro-račun, zaliha materijala...) Posmatrano sa dinamičkog stanovišta možemo ih podjeliti na 1. Aktivni: reprezentuju ona sredstva koja čije umanjene može biti samo na nivou njihovog nastajanja (zalihe materijala nemožemo izdati više nego što ima u skadištu) ako se pojavi na aktivnoj strani pasivan saldo sasvim smo sigurni da se radi o grešci 2. Pasivni se djele na - isključivo pasivne koji reprezentuje obaveze preduzća prema vlasniku kapitala za uloženi kapital, što znači da se nemože pojaviti aktivni saldo - uslovno pasivne reprezentuje obaveze preduzća prema trećim licima koje treba izmiriti isključivo do visine stvorene obaveze (krediti, zajmovi...) 3. Aktivno-Pasivni (mogu imati ijedan i drugi saldo) se djele na. - pretežno aktivne aktivno-pasivne (stanje računa se najčešće javlja u vidu aktivnog saldapotraživanje od kupaca da plate dug..) - pretežno pasivne aktivno-pasivne (stanje računa se najčešće javlja u vidu pasivnog salda-unaprije uplaćena akontacija...) 4. Potpuni, nepotpuni i korekcioni - Potpuni reprezentuju stanje određenog sredstva ili izvora sredstva (račun blagajne treba da predstavlja stanje novca koji bi se trebao nalaziti u kasi) - Nepotpuni i korekcioni: Izvjestan broj računa radi sticanja većeg broja korisnih informacija, može se externim ili internim propisima pretvoriti u nepotpune, a s tim njihovo upotpunjavanje vršiti računima korekcije (predstavljaju prateće ne samostalne račune, nastaju kad je osnovni nepotpun i gase se onda kad se gase i osnovni-npr odstupanje od cijena materijala) b. Računi koji predstavljaju sastavni dio bilansa uspjeha (računi prihoda, rashoda i finansijkog rezultata)

www.dajbaskriptu.com

Svaki prihod ili rashod se registruje na odgovarajućem računu u svojoj pojavnoj formi. Na kraju godine se utvrdi konačni finansijski rezultat računi prihoda, rashoda i finansijkog rezultata se gase i samim tim se nepojavljuju u bilansu stanja. Računi se mogu pojaviti u vidu redovnih i neposrednih. c. Mješoviti računi (ne predstavljaju ni stanje sredstava odnosno izvora sredstava niti prihoda, rashoda pa samim tim se nemogu uključiti ni u bilans stanja ni uspjeha) Nepodesni za praksu, čak se i zabranjuje njihova upotreba, zato što sadrže djelomično imovinsko stanje, a djelomično i rezultat poslovanja. 2. Nivoa uopštavanja Posmatrajući sa stanovištva njihovog mjesta u skali novoa uopštavanja informacija o pojedinim vrstama sredstava, izvora, prihoda, rashoda, finansijskog rezultata odnosno procesa svi računi se mogu podjeliti na sintetičke (uopšten prikaz) i analitčke (viši stepen uopštavanja). Nivo uopštavanja u našim uslovima određuje se propisivanjem osnovnog kontnog plana. 3. Unošenja u bilans Mogu se podjeliti na: -

bilansne - koji se direktno uključuju u bilans preduzeća i

-

vanbilansne (evidencioni) - evidentiraju određeni događaj koji ne utiče na izmjenu stanja sredstava ili izvora sredstava, niti dovode po pojave prihoda i rashoda, otvaraju se uvijek u parovima (evidentiranje robe na čuvanju)

POSLOVNE KNJIGE SISTEMATSKE EVIDENCIJE Sistematizovanje poslovnih događaja vrši se u glavnoj i pomoćnim knjigama Glavna knjiga (predstavlja skup sisntetičkih računa) služi za sumarno evidentiranje i praćenje cijelokupnog procesa reprodukcije u preduzeću, dok pomoćne knjige obezbjeđuju brojne informacije za svakodnevno poslovanje, bez kojih se ono nebi moglo obavljati. Pomoćne knjige su knjige analitičke evidencije (knjiga kupaca, dobavljača, zaliha materiajla) Hronološka evidencija se ogleda u tome što se događaji evidentiraju prema vremenskom redosljedu njihovog nastajanja (dnevnik). Dnevnik je, sa stanovišta kontrole ukoliko se evidencija vodi ručno, veoma značajan. Knjigovodstveni stav može biti prost ili složen. Zbir dugovne i potražne strane mora biti isti. U dnevniku se vrši hronološka evodencija, a u Glavnoj knjizi se vrši njihvo sistematizovanje.

www.dajbaskriptu.com

METODE KNJIGOVODSTVA Kao klasične metode do pojave računara potrebno je pomenuti: 1. Prenosni metod: Predstavlja takav način knjiženja u poslovnim knjigama koji podrazumijeva prenošenje knjiženja iz jedne u drugu poslovnu knjigu (prvo knjižimo u dnevnik, pa onda u glavnu knjiguprenos stava iz dnevnika- i na kraju u pomoćnoj knjizi-na odgovarajući analitički račun) 2. Kopirni metod: Predstavlja takav način knjiženja u poslovnim knjigama koji podrazumijeva istovremeno knjiženje, uz korištenje indiga, i u dnevni i u gavnu knjigu, na taj način se postiže ušteda vremena i mogućnost greške je isključena. Varijante kopirnog metoda: Prva, 1904 u Njemačkoj u z naziv dnevnik orginal ima i naziv Hincovo knjigovodstvo Druga, 1918 u Švicarskoj uz naziv kartica (račun) orginal ima i naziv Rufov kopirni metod ili Rufovo knjigovodstvo. Ova varijanta je zadržana i do današnjih dana. Primjena računara zahtijeva nekoliko faza: 1. Istraživanje područja informacija koja se želi uključiti u mašinsku obradu (ispitivanje, utvrđivanje i razmatranje infornacija) 2. Definisanje jedinice obrade 3. Programiranje 4. Unošenje 5. Obrada 6. Prezentacija podataka GREŠKE U KNJIGOVODSTU U procesu ispravke greške mogu se izdvojiti tri faze: 1. Uvrđivanje - Prva grupa (Formalne) grešaka se svrstavaju greške čije postojanje se može uočiti (narušavanjem) poznavanjem računskih pravila dvojnog knjigovodstva, ili drugim riječima otkrivanju se principom automatske kontrole (zbir A i P mora da se slaže, zbir D i P strane, zbir analitičkih računa, treba da odgovara odgovarajućem sintetičkom) Ovakve greške mogu nastati i iz drugih razloga kao što su: događaj parcijalno knjižen, pravilno zadužen račun ali nije odobren pravilan, obavljeno knjiženje u dnvenik ali ne i u ghlavnu knjigu i obratno, obavljeno knjiženje na analitičkom ali ne i na sintetičkom računu i obratno, - Druga grupa (Materijalne) grešaka se svrstavaju greške čije postojanje ne narušava osnovna računska pravila (nije proknjižen događaj, nije proknjižen na odgovarajući račun ili je knjižen dva puta, knjiženje na pogrešnom računu.

www.dajbaskriptu.com

2. Konkretizovanje Utvrđuje se u čemu se sastoji greška, koriste se naučni metodi najkraće linije (ocrtavanje svakog stava, pregledom svih dokumenata...što znači da u prostornom polju greške treba ići od manjeg posla ka većem) i metod izolacije (prema vremenu, predmetu...) 3. Ispravka Nakon utvrđivanja i konkretizacije korisete se metode ispravke i to: - Tehnička ispravka (koristi se za greške učinjene pri sačinjavanju knjigovodstvenog dokumenta, ali se može koristiti kod grešaka pri knjiženju, pomoću ove metode precrtava se cijeli ili dio broja iznosa i upisuje se ispravan iznos. - Storniranje (s obzirom na ograničenost teh. ispravke storniranje je najčešće primjenjivani metod. Sa stanovišta tehnike ispravljanja može biti obični-crni (nedostatak nepravedno uvećava promet na tim računima) ili crveni storno (njime se otlanjaju nedostaci crnog storna i promet se iskazuje realna promet, poslije primjene ove vrste ispravke mora uslideiti ispravno knjiženje) Sa stanovišta karaktera greške imamo Nepotpuni i Potpuni (primjenjuje se kod ispravki potpuno pogrešnog knjiženja) - Dopunsko knjiženje (Neke konstatovane greške nemžemo ispraviti teh. ispravkom ili storniranjem, jer su one nastale usliijed propuštenog knjiženja pa se primjenjuje ovaj metod.

www.dajbaskriptu.com

RAČUNOVODSTVENO OBUHVATANJE GOTOVINSKIH PROMJENA Predstavlja praktično obuhvatanje blagajničkih promjena, čiji je cilj efikasna kontrola i ažurnost. U ovisnosti od poduzeća može bit: -

centralna blagajna;

-

pomoćne blagajne.

Svaka uplata i isplata gotovog novca mora biti na osnovu vjerodostojnog dokumenta, likvidator potpisom potvrđuje vjerodostojnost dokumenta. Dokumenat ne pruža mogućnost da se svi potpišu. Na osnovu dokumenta sačinjavaju se nalozi za isplatu i nalozi za uplatu. Nalozi sadrže sve bitne elemente vezane za uplatu i isplatu novca. Na osnovu boje naloga raspoznaje se vrsta naloga. Sažimanje se vrši u pomoćnoj knjizi – KNJIGA BLAGAJNE. U pomenutoj se utvrđuje promet i saldo blagajne. Na osnovu sažimanja gotovinskih uplata i isplata vršimo zbirno knjiženje u dnevniku i glavnoj knjizi. Sve uplate i isplate se evidentiraju u blagajničkom izvještaju. Voženje blagajničkog izvještaja se mora završiti na kraju dana. SALDO je knjigovodstveno stanje određenog imovinskog dijela. Stvarno stanje gotovine se utvrđuje inventarisanjem. Razlika između stvarnog i knjigovodstvenog stanja gotovine dovodi do blagajničkih viškova i manjkova. Blagajnički manjak = stvarno stanje gotovine < knjigovodstveno stanje gotovine Blagajnički VIŠAK = stvarno stanje gotovine > knjigovodstveno stanje gotovine Kada se stvori razlika između stvarnog i knjigovodstvenog stanja gotovine, onda se mora registrovati konstatovani višak ili manjak. Blagajnik snosi odgovornost. Formalni manjak nastaje zbog sljedećih slučajeva: 1. kada nešto isplatimo, a to knjigovodstveno ne knjižimo; 2. kada nešto dva puta proknjižimo; 3. kada nešto proknjižimo na suprotnu stranu. Posebna pažnja se posvećuje kontroli blagajničkog stanja. PRIMJERI: Knjigovodstveno stanje blagajne 200 KM Stvarno stanje blagajne 100 KM Manjak od 50 KM je nastao propuštenim knjiženjem plaćenih računa za sitni inventar. Manjak od 40 KM treba da nadoknadi blagajnik, a manjak od 10 KM ide na teret firme. « svaki blagajnički višak je potencijalni manjak» Blagajnički višak može biti: -stvarni (evidentira se u korist poduzeća kao neposredni prihod, može nastati ako smo komitentu platili manje nego što smo trebali); - formalni (može nastati propuštenim knjiženjem) TRANSAKCIJSKI RAČUNI se kod nas vode u bankama. Osnovna smisao platnog prometa je da ubrza gotovinske tokove. VIRMANSKI NALOG se sačinjava u 4 primjerka. Svaki od tih primjeraka vrši svoju funkciju (nalogodavac,banka nalogodavca, banka primaoca, primalac).

www.dajbaskriptu.com

GOTOVINSKI ČEK je dokumenat kojim podižemo novac sa našeg računa i isti uplaćujemo u kasu. EVIDENTIRANJE INSTRUMENATA PLAĆANJA Mjenica predstavlja vrijedonosni papir kojim se regulišu dužničko-povjerilački odnosi. Barirani ček dospjeva u roku od 15 dana. Dokumentarni akreditiv je račun na sastavu sredstava onih koji izdaju. Jedan poseban vid zaštite su garancije. Sam čin garancije je vrlo značajan i za dužnika i za povjerioca.

www.dajbaskriptu.com

PROCES EVIDENTIRANJA STALNIH SREDSTAVA, STANJA I PROMJENA Ključni procesi su: 1. proces pribavljanja stalnih sredstava; 2. proces trošenja stalnih sredstava; 3. proces isknjižavanja stalnih sredstava. Kod pribavljanja se formira inicijalna i nabavna vrijednost. Uslovi kretanja vrijednosti novčane domaće jedinice utiče na evidentiranje stanja i promjena na stalnim sredstvima. REKONSTRUKCIJA Troškovi rekonstrukcije se uključuju u nabavnu vrijednost, pa prema tome podlježu amortizaciji. NV1= RV TR RV = rezidualna vrijednost (preostala nabavna vrijednost) TR= troškovi rekonstrukcije REKONSTRUKCIJA I ODRŽAVANJE TROŠENJE STALNIH SREDSTAVA Amortizacija = vrijednosno iskazano stanje ili rabaćenje stalnih sredstava U troškovnom smislu amortizacija se ne obračunava za sredstva koja imaju karakter dugoročnih sredstava (imaju trajnu vrijednost). Kod obračunavanja amortizacije imamo 2 elementa: 1. osnovica za obračunavanje amortizacije; 2.metoda obračunavanja amortizacije. Teoretski, rezidualna vrijednost se može koristiti kao osnovica za obračun amortizacije. Nabavna vrijednost kao osnovica predstavlja tržišnu vrijednost. V = NV – RV U osnovicu se može uključiti i rezidualna vrijednost kontinuiteta.

Metode obračuna amortizacije: 1. metode vremenske amortizacije (vrijeme je dominirajući faktor); 2. metode funkcionalne amortizacije (funkcionalni faktor je dominirajući kod trošenja). Metode vremenske amortizacije su: a) metoda linearne tj. Konstantne amortizacije; b) metoda degresivne amortizacije; c) metoda progresivne amortizacije. Metode funkcionalne amortizacije su: a) metoda jedinice funkcionalnog kapaciteta; b) metoda efektivnih radnih časova.

www.dajbaskriptu.com

1. Metoda linearne tj. Konstantne amortizacije ( Am = V/T ) 2. Metoda degresivne amortizacije – amortizaciona kvota se smanjuje iz godine u godinu: 1. opadajuća stopa na istu osnovicu; 2. metoda dijelova, metoda umanjenja broja dijelova; 3. metoda iste stope na opadajuće osnove; 4. metoda dvostruke stope linearne amortizacije na neotpisanu vrijednost stalnog sredstva. Metoda progresivne amortizacije je pogodna za primjenu kada se radi o novim proizvodima. 1) porast stopa na istu osnovicu; 2) metoda rastućih dijelova. Metoda jedinice funkcionalnog kapaciteta ( Am = K x QPP ) Metoda efektivnih radnih časova ( Am = K x QČP ) Metoda kombinovane amortizacije je kombinacija vremenskih i funkcionalnih metoda amortizacije. Knjiženje otpisa stalnih sredstava se može vršiti putem dvije metode: 1. Direktna metoda 2. Indirektna metoda.

www.dajbaskriptu.com

RAČUNOVODSTVENO MATERIJALA

OBUHVATANJE

ZALIHA

MATERIJALA

I

TROŠKOVA

Zalihe obuhvataju sredstva (zemljišta, objekti, druge nekretnine i sva ostala imovina) koja je nabavljena u namjeri da se dalje proda. Evidentiranje zaliha materijala obuhvata evidentiranje procesa nabavke. Trošak zaliha obuhvata troškove nabavke, konverzije (proizvodnje) i ostale troškove koji nastanu u procesu donošenja zaliha na sadašnju lokaciju i u sadašnje stanje. Evidentiranje zaliha materijala se može vršiti po: a) stvarnim nabavnim cijenama b) planskim nabavnim cijenama Ako se evidentiranje vrši planskim nabavnim cijenama, evidentira se i odgovarajući iznos odstupanja planskih od stvarnih cijena. Ova odstupanja mogu biti pozitivna ( ako su planske cijene više od stvarnih ) ili negativna ( ako su planske cijene niže od stvarnih). Po strukturi elemenata nema razlike kombinacije. Evidentiranje se vrši u magacinskom knjigovodstvu. Postoji materijalno knjigovodstvo i ono je analitičko. Metode obračuna troškova se razlikuju po tome kako se vode po skladištu: 3. FIFO metoda; ( First In, First Out ) 4. LIFO metoda; (Last In, First Out ) 5. HIFO metoda; 6. Metoda prosječne cijene FIFO metoda se zasniva na vremenski homogenije cijene ( ono što je prvo ušlo u skladište će prvo ići u proizvodnju ). LIFO metoda ima obrnuti redosljed HIFO metoda ne uzima homogeniju cijenu, nego je prva obračunska cijena najveća cijena. Ako cijene konstantno rastu tada je ovaj metod identičan LIFO metodi. Metoda prosječne cijene. Ove metode se primjenjuju u uslovima stabilne novčane jedinice. U uslovima inflacije se prave greške i ne može se knjižiti na ovakav način, pa se primjenjuje jedna od sljedeće dvije metode: 1. Metoda nivelacije cijena 2. Kombinovana FIFO-LIFO metoda se primjenjuje usljed opadanja kupovne moći novca. Ako se zalihe evidentiraju po planskim nabavnim cijenama, onda se planiranje troškova vrši po planskim nabavnim cijenama.

www.dajbaskriptu.com

Evidentiranje manjkova materijala Manjak se javlja u slučaju kada poređenjem stvarnog i knjigovodstvenog stanja zaliha utvrdi da je stvarno stanje manje od knjigovodstvenog. Uzrok može biti formalne ili stvarne prirode Pod formalnim manjkom podrazumijeva se: propušteno knjiženje izdavanja materijala, faktura za nabavku knjižena dva puta, iznos izdatog materijala proknjžen na suprotnoj strani od one na kojoj je trebalo biti knjiženo. Ispravkom učinjene greške biće uklonjen konstatovani manjak Pod stvanim manjkom podrazumijeva se: primljeno manje materijala nego što je trebalo, izdato više materijala nego što je trebalo; kalo, rastur i lom veći od predviđenog, otuđivanje iz skladišta. Ukoliko se utvrdi da je za stvarni manjak odgovoran skladištar od treba nadoknaditi iznos preduzeću po prodajnim cijenama. Evidentiranje viškova got proizvoda Višak se javlja u slučaju kada poređenjem stvarnog i knjigovodstvenog stanja zaliha utvrdi da je stvarno stanje veće od knjigovodstvenog. Uzrok može biti formalne ili stvarne prirode Pod formalnim viškom podrazumijeva se: propušteno knjiženje neke fakture za nabavljeni materijal; dva puta knjiženje neko trebovanje, izvršena zamjena materijala prilikom knjiženja. Ispravkom učinjene greške biće uklonjen konstatovani višak Pod stvanim viškom podrazumijeva se: primljeno više materijala nego što je trebalo, izdato manje materijala nego što je trebalo; kalo, rastur i lom manji od predviđenog Ukoliko se utvrdi da je za stvarni višak knjiži se kao neposredni prihod preduzeća RAČUNOVODSTVO SITNOG INVENTARA

www.dajbaskriptu.com

RAČUNOVODSTVO TROŠKOVA PRAĆENJE TROŠKOVA 1. Praćenje troškova po vrstama: Troškovi se iskazuju u njihovim pojavnim oblicima (troškovi amortizacije, materijala, dnevnica za službene puteve...) Svaka vrsta troškova je evidentirana na posebnom knjigovodstvenom računu. Troškovi se prate u zavisnosti od njihovog reagovanja na oscilacije stepena iskorištenja kapaciteta (fiksni i varijabilni u smislu njihovog posebnog evidencionog praćenja). Evidenciono obuhvatanje omogućuje kvalitetnije planiranje i kontrolu troškova. Računi troškova po vrstama su računi koji obuhvataju samo troškove tekuće poslovne godine. Otvaraju se početkom godine a definitivno nestaju krajem. Potreba za zatvaranjem javlja se krajem svakog mjeseca, jer se obračun troškova vrši mjesečno. Odobravanje računa se može vršiti pojedinačno ili zbirni uz uvođenje novog računa rasporeda troškova po vrstama. 2. Praćenje troškova po mjestima nastajanja: Knjigovodstveno praćenje vrši se zbirno ili sintetički i analitički. Jedinstvenim računom koji se naziva proizvodnja u toku i ima sintetički karakter, obuhvataju se svi troškovi pojedinih mjesta. Analitička evidencija bi predstavljala praćenja sa stanovišta organizacionih jedinica na koje se ti troškovi odnose. Vrši se mjesečno radi utvrđivanja troškova za proizvode proizvedene u toku mjeseca. Za troškove dovršene proizvodnje odobravaju se računi po mjestima, a zadužuju računi troškova po nosiocima. Čime se otvara novi aspekt pračenja troškova proizvodnje. Preostali saldo računa troškova po mjestu nastajanja predstavlja nedovršenu proizvodnju, izraženu visinom učinjenih troškova. 3. Praćenje troškova po nosiocima Ovaj aspekt obuhvatanja predstavlja praćenje troškova po svakom pojedinom proizvodu. Predhodi mu obračun troškova dovršene proizvodnje i njhovog raspoređivanja na pojedine proizvode, taj postupak se naziva kalkulacijom troškova gotovih proizvoda. Kada se vrši obračun za svki pojedini proizvod prisstupa se otvaranju računa svakog pojedinog proizvoda (analitički), a na sintetičkom računu zaliha gotovih proizvoda prate se stanja i promjene ukupnih troškova zbirno za sve nosioce. Integralnost i homogenost troškova proizvodnje Integralnost i homogenost stanja računa troškova treba cijeniti sa stanovišta drfinisanja vremenskog perioda u okviru kojeg se vrši obračun troškova u toku poslovne godine Zavisno od karaktera nameću se potrebe za razgraničavanjem troškova, koje se vrši primjenom računa vremenskih razgraničenja. Račun vremenskih razgraničenja može biti jedinstven kao što je usvojeno u praksi i možemo ga razdvojiti na dva računa i to: 1. AVR koji reprezentuje dugovnu stranu tog jedinstvenog računa 2. PVR koji reprezentuje potražnu stranu tog jedinstvenog računa

www.dajbaskriptu.com

Uvijek se pojavljuju u parovima. Kada se vremenski proces razgraničavanja završi treba zatvoriti ove račune. Ukoliko se pojavi neki saldo treba ga prenjeti na račune neposrednih prihoda ili rashida u zavisnosti od karaktera. METODE I SISTEMI OBRAČUNA TROŠKOVA Postoji značajna razlika između sistema imetoda, ali oni u obračunskom smislu predstavljaju jedinstvenu cijelinu. Sistemi: Definisanje strukture troškova i načina njihovog tretiranja u obračunu zaliha i finansijskog rezultata. Metode: 1. Načini usmjeravanja troškova nanosioce (zavisno od tipa proizvodnje) 2. Definisanje nosilaca troškova (proizvodni ili funkcionalni) Sistem predstavlja kreativni dio obračuna, a metod bi predstavljao aplikativnu stranu sistema obračuna troškova. Metode obračuna troškova Metode mogu biti: 1. Evidencione (obračuna prema naruđžbi, obračuna troškova procesa i kombinovane metode) Metod obračuna prema narudžbi: Ovaj metod se promjenjuje u preduzećima koja su orijentisana na pojedinačnu proizvodnju. Ovaj metod je u našoj praksi poznat kao metod prikupljanja troškova pomoću radnog naloga. Poteškoće u primjeni ovog metoda su u tome što se svi troškovi nemogu direktno pratiti po proizvodu, odnosno po narudžbi. Ovaj problem stvaraju opšti troškovi koji se moraju evidentirati u masi. I rješavaju se na dva načina: Procenat opštih troškova se dodaje varijabilnim ili da se na kraju obračunskog perioda izvrši raspodjela opštih troškova po utvrđenom ključu Metod obračuna troškova procesa: Ovaj metod se usmjerava na obračun troškova prema odjeljenjima, fazama.... Ovakvo usmjeravanje je moguće u uslovima kada se isti ili slični proizvodi proizvode u masi. Obračun troškova procesa se mogu klasificirati: a: Sekvencione (javljaju se tamo gdje svi proizvodi prolaze kroz seriju procesa u toku-hljeb, šećer, lijekovi) b: Paralelni (javljaju se tamo gdje dva ili više proizvoda prolaze kroz dvije ili više posebnih grupa procesa u toku) c: Selektivni (su akumulirani iz različitih procesa za različite proizvode-prolaze kroz neke, ali ne kroz sve etape, a procesi koji se koriste variraju za različite proizvode) Kombinovani metod: Ovaj metod se primjenjuje u slučaju da postoje istovrsne operacije do određenog nivoa serijske proizvodnje, a zatim se procesi razdvajaju. (auto+dodatna oprema) 2. Kalkulacije (Diviziona, Dodatna, Ekvivalentni brojeva, Kuplovana) Nakon evidencionog utvrđivanja troškova po vrstama na odgovarajuća mjesta nužno je utvrditi troškove učinaka, odnosno nastale troskove rasporediti na troškove dovršene i nedovršene proizvodnje, a zatim troškove dovršene proizvodnje rasporediti na pojedine proizvode kao konačne nosioce troškova. Taj postupak de obavlja primjenom kalkulacija. Ove metode se razlikuju od tipa i složenosti proizvodnopg procesa.

www.dajbaskriptu.com

Diviziona: Suština je u tome da se ta vrsta kalkulacije može primjeniti u uslovima homobene proizvodnje, odnosno proizvodnje istovrsnih proizvoda u preduzeću ili nekom njegovom dijelu. Dodatna ili kalkulacija sa dodatkom opštih troškova: Ova vrsta kalkulacije može primjeniti u uslovima kaoa se proizvodi veći broj različitih proizvoda pri čemu se po pojedini nosiocima mogu pratiti samo direktni troškovi, a opšti se mogu rasporediti na nosioce na osnovu direktnih troškova. Ovaj metod se može primjeniti i u uslovima evidencionog metoda prema narudžbi i metoda obračuna troškova procesa. Kalkulacija ekvivalentnih brojeva: Ova vrsta kalkulacije može primjeniti u uslovima kada se proizvode različite vrsta proizvoda kod kojih postoji stalan međusobni troškovni odnos. Naj češća primjena ove kalkulacije je u masovnoj proizvodnji. Utvrđuju se proizvod koji služi kao osnovica za određivanje odnosa troška i označava se ekvivalentnim brojem 1, zatim se udvrđuju ekv. brojevi za ostale proizvode koji su veći ili manji od ekvivalentnog broja 1. Kuplovana kalkulacija ili kalkulacija nusproizvoda: Ovdje se ne radi o posebnoj metodi nego ona može se nalazi u sklopu neke od ostalih metoda. Ova vrsta kalkulacije primjenjuje se kada pored osnovnog proizvoda dolazi do pojave sporednog ili nus proizvoda. Kalkulacija se sastoji da se procijeni tržišna vrijednost nus proizvoda i uključi se ka o odbitna stavka u kalkulaciji troškova osnovnog proizvoda. SISTEMI OBRAČUNA TROŠKOVA Opšta klasifikacija se može izvršiti sa dva stanovišta: 1. Sa stanovišta strukture troškova: -

Sistem obračuna ukupnih troškova

-

Apsorpcioni system

-

Obračun varijabilnih troškova 2. Sa stanovišta načina utvrđivanja troškova:

-

Obračun stvarnih troškova

-

Obračun u korištenje planskih troškova u svrhu kontrole, a valorizacija je po stvarnim troškovima

-

Obračun u korištenje standardnih troškova pri čemu se valorizacija zaliha se vrši u standardnim troškovima 1. Sistem obračuna ukupnih troškova

On se bazira na proizvodnom konceptu u pogledu obračuna. Smatra se da su svi troškovi koji se javljaju nastali radi proizvodnje te se moraju zaračunati proizvedenom proizvodu. Na taj način bi se troškovi koji se uključuju u obračun finansijskog rezultata formirali putem troškova prodatih učinaka tj gotovih proizvoda. 2. Apsorpcioni sistem obračuna troškova Prema ovom sistemu troškovi uprave I administracije se tretiraju vremenskim troškovima koji se kao takvi u cijelosti uključuju u obračun finansijskog rezultata onog obračunskog perioda kada su nastali.

www.dajbaskriptu.com

3. Sistem obračuna varijabilnih troškova Prema ovom sistemu iskazivanje finansijskog rezultata stavlja se u direktnu ovisnost od smijera kretanja obima realizacije proizvoda. Što znači da se finansijski rezultat poboljšava, ako se obim prodaje povećava ili suprotno. Da bi se to postiglo potrebno je razlučiti troškove na varijabilne I apsolutno fiksne. Samo bi varijabilni troškovi bili osnova za zaračunavanje. STANDARDNI TROŠKOVI Standardni troškovi predstavljaju vredonosnu kategoriju koja se dobija umnoškom standardnih količinskih utrošaka I standardnih cijena. Standardni troškovi su uvijekm planski, ali planski ne moraju uvijek biti standardni. Planski se mogu podjeliti na Procjenjene I Standardne. Razlike se očutuju u kvalitetu planskih pokazatelja koji rezultiraju iz različitog postupka njihovog pripremanja. S obzirom na dužinu trajanja, na učestalost izmjena razlikuju se dvije vrste standardnih troškova: Bazični I Tekući. Bazični predstavljanju tekuće jednog od predhodnih poslovnih perioda, sa se njihov značaj ogleda u vidu mogućnosti sačinjavanja dugoročnih analiza kretanja troškova. Standardni troškovi su vredonosna kategorija koja je finkconalno ovisna o količinama I cijenama. Kada se sagledaju svi elementi može se zaljučiti da postoji mogučnost velikog broja kombinovanja od kojih svaka predstavlja određenu vrstu standardnih troškova, pa se dolazi do standardnih troškova određenog tipa: Idealni, Normalni, Realno predviđeni Izbor mjesta I nosilaca u uslovima sis obračuna po standardnim troškovima Na prvom nivou standardizacije troškovi se utvrđuju prema mjestu (opšti) I prema nosiocima (direktni). Ovim postupkom se stvara mogučnost kontrole troškova po analitičkim vrstama u okviru svakog mjesta, bilo da se radi o direktnim ili opštim troškovima. Na drugom nivou standardizacije troškova ogleda se u zbirnom iskazivanju standardnih troškova po vrstama troškova na nivou svakog pojedinog mjesta troškova. Osnovna karakteristika sistema obračuna po standardnim troškovima je utvrđivanje odstupanja stvarnih od standardnih troškova na takav sintetički I analitički način koji obezbjeđuje kontrolu troškova I realno iskazivanje finansijskog rezultata. Naime postoji mišljenje da odstupanje treba da bude korekcioni factor troškova materijala u procesu reprodukcije. Postoje dvije metode: Metoda dva odstupanja za direktni material I Metoda dva odstupanja za direktni plate

www.dajbaskriptu.com

RAČUNOVODSTVO GOTOVIH PROIZVODA Računovodstveno obuhvatanje vrši se na sintetičkom i odgovarajućim analitičkim računima koji se otvaraju za praćenje stanja i promjena svakog proizvoda. Evidentiranje zaliha got proiz po stvarnim troškovima Kod ove vrste evidentiranja u pravilu se dešava da se troškovi po jedinici istih vrsta got proizvoda mjenjaju iz mjeseca u mjesec. Kada se evidentira ista vrsta gotovih proizvoda po raznim cijenama obračun troškova prodatih got proizvoda mora se vršiti posebim metodama FIFO, LIFO, HIFO i metoda prosječne cijene. Ovo evidentiranje ima i nedostataka koji se ogledaju u tome što se obračun troškova proizvodnje, a time i troškova got. proizvoda vrši krajem obračunskog perioda, dok se proizvodi mogu kontinuirano proizvoditi i skladištiti. Evidentiranje zaliha got proiz po planskim troškovima Zbog nedostataka metode evid po stvarnim troškovima, u praksi se pretežno koristi metoda evid. po planskim troškovima. Račun obračuna razlika stvarnih od planskih predstavlja račun procesa koji na svoju dugovnu stranu sa računa proizvodnja u toku prihvata stvarne troškove, dok se na potražnoj strani knjiži vrijednost gotovih proizvoda predatih u skladište po planskim cijenama. U uslovima inflacije potrebno je obezbjediti revalorizaciju zaliha i troškova gotovih proizvoda: To se može vršiti metodom dinamičkog niveliranja jediničnih troškova got proiz. ili primjenom kombinovane LIFO ili FIFO metode Evidentiranje manjkova got proizvoda Manjak se javlja u slučaju kada poređenjem stvarnog i knjigovodstvenog stanja zaliha utvrdi da je stvarno stanje manje od knjigovodstvenog. Uzrok može biti formalne ili stvarne prirode Pod formalnim manjkom podrazumijeva se: propušteno knjiženje neke fakture, prijemnica iz proizvodnje knjižena dva puta, račun za got proiz odobren umjesti zadužen. Ispravkom učinjene greške biće uklonjen konstatovani manjak Pod stvanim manjkom podrazumijeva se: primljeno manje got. proiz. nego što je trebalo, izdato više got. proiz. nego što je trebalo; kalo, rastur i lom veći od predviđenog, otuđivanje iz skladišta. Ukoliko se utvrdi da je za stvarni manjak odgovoran skladištar od treba nadoknaditi iznos preduzeću po prodajnim cijenama.

www.dajbaskriptu.com

Evidentiranje viškova got proizvoda Višak se javlja u slučaju kada poređenjem stvarnog i knjigovodstvenog stanja zaliha utvrdi da je stvarno stanje veće od knjigovodstvenog. Uzrok može biti formalne ili stvarne prirode Pod formalnim viškom podrazumijeva se: propušteno knjiženje prijemnice iz proizvodnje; dva puta knjiženje neke fakture, račun zaliha got proiz odobren za prijem godovih proizvoda u skladište. Ispravkom učinjene greške biće uklonjen konstatovani višak Pod stvanim viškom podrazumijeva se: primljeno više got. proiz. nego što je trebalo, izdato manje got. proiz. nego što je trebalo; kalo, rastur i lom manji od predviđenog Ukoliko se utvrdi da je za stvarni višak knjiži se kao neposredni prihod preduzeća, vrijednost se knjiži u troškovnom iznosu, a ne po tržišnoj vrijednosti.

www.dajbaskriptu.com

RAČUNOVODSTVO PRIHODA, RASHODA I FINANSIJSKOG REZULTATA Redovni kao i neposredni prihodi i rashodi predstavljaju osnovne elemente finansijskog rezultata. Integralnost i homogenost prihoda i rashoda Prilikom vođenja prihoda i rashoda treba voditi računa da se obuhvate svi koji se odnose na taj period, što predstavlja princip integralnost, kao i da se obuhvate samo oni prihodio i rashodi koji se odnoste na taj period što predstavlja princip homogenosti. Prije nego što se krene u utvrđivanje finansijskog rezultata potrebno je utvrditi i iskazati sve prihode i rashode koji nisu u pojavnom obliku prikazani na odgovarajućim računoma (otpis spornih potraživanja, zatvaranje računa vremenskih razgraničenja, inventurisanjem utvrditi postoje li viškovi ili manjkovi, za svaku vrstu neplaćenog rashoda,koji treba uljučiti u obračun, treba odobriti račun PVR dangube i zadužiti odgovarajući račun rashoda) Oblici fnansijskog rezultata Finansijski rezultat je razlika između zbira prihoda i zbira rashoda. Po karakteru može biti pozitivan (veći prihodi) i negativan (veći rashodi). U uslovima kada je pozitivan potrebno je platuiti državi porez na pozitivan rezultat. Poreska osnovica može se umanjiti za iznos poreskih olakšica (preduzeće 2 ostvarilo prihod po osnovu dividendi u preduzeću 1, preduzeće 2 neplaća porez, jer je porez platilo preduzeće 1) Dobitak

Gubitak

1. Vrijednost prodatih učinaka

1. Vrijednost prodatih učinaka

2. Troškovi prodatih proizvoda

2. Troškovi prodatih proizvoda

3. Redovan prihod (1-2), uslov 1>2

3. Redovan rashod (2-1), uslov 2>1

4. Neposredni prihod

4. Neposredni rashod

5. Ukupni prihodi (3+4)

5. Ukupni rashodi (3+4)

6. Neposredni rashod

6. Neposredni rashod

7. Bruto dobitak (5-6)

7. Gubitak (5-6)

8. Porez na dobitak 9. Neto dobitak (7-8) Zaključni list Na kraju godine nakon što je obavljeno knjiženje svih poslovnih događaja uključujući i proces formiranja i raspodjele fin rezultata sačinjava se zaključni list. Zbir saldo-bilansa mora da se slaže, a to se ogleda u tome što zbir aktive mora biti jednak zbiru pasive. Funkcija salda-bilansa iz zaključnog lista je dvostruka: 1. služi za sastavljanje konačog bilansu stanja 2. služi kao osnova za zaključno knjiženje.

www.dajbaskriptu.com

JEDNOOBRAZNO RAČUNOVODSTVO Jednoobrazno knjigovodstvo nije poseban sistem nego predstavlja unufikaciju određenog sistema knjigovodstvene evidencije. Što znači da se kod različitih subejkata koji vode knjigovodstvo provodi na isti odnosno jednoobrazan način. Jednoobrazno knjigovodstvo se razvilo pod uticajem prakse i teorije. Inicijativa retrospektivno posmatrano je potekla od: Velikih preduzeća, profesionalnih udruženja i države. Značaj se ogleda na području: Planiranja, Praćenja, Informisanja i Kontrole. Kontni plan Jednoobrazanost se provodi pomoću sistema računa koji se u literaturi i praksi zove kontni plan. Kontni plan nije ništa drugo nego sistematizovani popis određenih računa na kojima će svaki subjekt evidentirati sve poslovne događaje. Kontni plan predstavlja sistem knjigovodstvenih računa koji su povezani u logičnu i zaokruženu cijelinu, koja omogućava praćenje cijelokupnog procesa reprodukcije. Kada su računi utvrđeni i kada im je dat adekvatan naziv dolazi do problema grupisanja računa u grupe i klase i redosljeda njihovog upisivanja u kontni plan. Vrste Kontnih planova: 1. Sa stanovišta sa kog se donosi KP: -Granski (odnosi se na privredne subjekte koji se bave istom djelatnošću, odnosno pripadaju istoj privrednoj grani) -Jedinstveni (odnosi se na sve privredne subjekte bez obzira kojom se djelatnošću bave, odnosno kojoj privrednoj grani pripadaju) 2. Sa stanovišta stepena rasčlanjenosti -Okvirni (prilagodljiv za sve privredne subjekte, budući da je tako upošten ne može se direktno primjenjivati već je potrebna njegova razrada koja se sastoji od utvrđivanja analitički računa polaqzeći od sintetičkih propisanih okvirnim kontnim planom) -Detaljizirani (obuhvata i sintetičke i analitičke račune, otuda dolazi do zaključka da je neelastičan i teško ga je prilagoditi specifičnim potrebama PS) Principi Kontnog plana: Svaki kontni plan treba da zadovolji principe: 1. Sveobuhvatnosti (podaci iskazani treba da pokazuju sva zbivanja koja su nastala u procesu reprodukcije 2. Svodnosti (da postoji mogučnost da se podaci svih PS mogu zbrojiti, a da se pritome ne naruši homogenost i integralnost) 3. Elastičnosti (znači da je kontni plan prilagodljiv specifičnostima svakog subjekta koji vodi knjigovodstvo) Metode sistematizacije Svrstavanje u grupe (čine je računi), a grupe u klase (čine je grupe, i ima svoja obilježja). Sistematizacija se vrši po dvije metode: Funkcionalnoj i Bilansnoj.

www.dajbaskriptu.com

Simboli za označavanje računa Umjesto ispisivanja računa dovoljno je naznačiti samo broj, čime se olakšava korištenje kontnog plana. Za označavanje primjenjuje se više sistema simbola oni se oslanjaju na numerički sistem, ili abecedni red, ili kombinacija jedog i drugog. Pa ipak Dekadni sistem, zbog svojih prednosti pre ostalim, danas najčešće se primjenjuje. Suština dekadnog sistema što se svi računi kontnim planom grupišu u deset klasa (0-9). U okviru svake klase može se otvoriti deset grupa računa (označavaju se dvocifrenim brojem) Dekadno označavanje ima predost što se računi lakše pamte, slažu i pronalaze. Problem koji se javlja jeste kod jednog sisntetičkog računa treba otvoriti više od deset analitičkih računa. Kontni plan u praksi Zakonom o računovodstvu predviđeni su standardi kojima je predviđeni kontni planovi za tri grupe: Preduzeća (ima karkter jedinstvenog i okvirnog), Banke i osiguravajuća društva i Društveno političke organitzacije Klasa 0 Upisani, a neuplaćeni kapital i Stalna sredstva (sredstva preduzeća) Klasa 1 Zalihe Klasa 2 Gotovina, kratkoročna potraživanja i ulaganja (sredstva preduzeća) Klasa 3 Troškovi Klasa 4 Kapital i rezerve Klasa 5 Obaveze Klasa 6 Prihodi i rashodi Klasa 7 Dobitak i gubitak Klasa 8 Slobodna (u cijelosti preduzeće može koristiti za svoje potrebe) Klasa 9 Vanbilansni račun

www.dajbaskriptu.com

Stalna sredstva u obliku stvari: Zemljište Građevinski objekti Mašine i postrojenja (oprema) Transportna sredstva Građevinski objekti u pripremi (inv. u toku) Avansi (dati avansi) Materijal za investicije (investicija u toku) Ispravka vrijednosti SS (neg) Oprema u pripremi u obliku prava: Patenti i licence Prava na koriš tuđ stvari (lizing) Goodwill Osnivačka ulaganja Ostala materijalna prava Ispravka vrijednosti MP (neg) u obliku dugoročnih plasmana: Dugoročni vrijednosni papiri (dug. Mjenica) Dati dugoročni kredit, depozit i licence Ostala dugoročni plasmani (certifikati) Kupljene obveznice Dugoročni plasmani

Obrtna sredstva Trajni Izvori Sredstava: Žiro račun Dionički kapital (upisan vl. Kapital) A-P Devizni račun (devizna blagajna) Akcijski kapital Izdvojena novčana sredstva (za invest) Inokosni kapital (upravljački) Otvoreni akreditiv (za nabavku OS) Nenominirani kapital (donacije) Blagajna Neraspoređena dobit Primljena mjenica (mjenica) Rezervni kapital Primljeni čekovi Zadržane zarade iz prošlih godina Blagajnički zapis Dioničarska premija Upisan, a neuplaćen kapital Revalorizacione rezerve Kupci (potraživanje od kupaca) Dugoročni Izvori Sredstava: Potraživanje od radnika (akontacija po SP) Dugoročni kredit (obaveze za dugoročne kredite) Potraživanje od radnika po manjku Ostale dugoročne obaveze (za depozit) Potraživanje od komisionara Kratkoročni Izvori Sredstava: Ostala kratkoročna potraživanja Kratkoročni krediti (obaveze za krat kred) Materijal na putu Dati čekovi (obaveze za izdate) Zalihe materijala Date mjenice (obaveze za date mjenice) Odstu. plan od stvarne cijene mat (D+) (P-) Dobavljači Proizvodnja u toku Kupci-Povjerioci Zalihe gotovih proizvoda (proizvodi u skladištu) Obaveze prema komisionaru Odstu. plan od stvarne cijene got proiz (D+) (P-) Obaveze prema radniku Sitan inventar u skladištu Obaveze za plate Sitan inventar u upotrebi Obaveze za nefakturisani materijal Ispravka sitnog inventara (neg) Ostale kratkoročne obaveze (obaveze za PNP) AVR (unaprijed plaćeno osiguranje) PVR obračunati troškovi (voda, struja,inv odr) Autogume PVR unaprijed naplaćena zakupnina Dobavljači-dužnici Gubitak (neposredni)