Procesi Socijalizacije

PROCESI SOCIJALIZACIJE Procesi učenja u društvenom okruženju

Socijalno učenje

Učenje pod uticajem socijalnih faktora

Šta ljudska jedinka stiče procesom socijalizacije? Dve grupe efekata socijalizacije: 

Formiranje za život u društvu i za funkcionisanje društva važnih osobina i načina ponašanja



Razvitak od biološke jedinke u ličnost sa mnogim karakteristikama zajedničkim za sve ljude, ali i sa nekima koje su za pojedinca specifične (idiosinkratičke)

Pojam socijalizacije Dve grupe definicija Uže definicije (sociolozi i antropolozi): Sticanje znanja, motiva i stavova koji su potrebni za izvršenje sadašnjih i budućih uloga pojedinca u društvu Nedostaci:  Preuska  Izjednačavaju se pojmovi konformiranja i socijalizacije  Nemaju svi članovi društva istovetno ponašanje  Ne objašnjava devijantno ponašanje, suprotno normama  Ne uzima u obzir uticaj nasleđa i ličnog (idiosinkratičkog) iskustva

Pojam socijalizacije Šire definicije (psiholozi): Proces socijalnog učenja putem koga jedinka stiče socijalno-relevantne oblike ponašanja i formira se kao ličnost sa svojim specifičnim karakteristikama

Problemi socijalizacije Sociolozi i antropolozi: Problem održanja i obnavljanja kulture i društva (razvitak modalne ličnosti karakteristične za određeno društvo)

Psiholozi: Tri osnovne grupe problema 

Procesi socijalizacije



Izvori i agensi socijalizacije



Efekati socijalizacije

PROCESI SOCIJALIZACIJE -Teorijska shvatanja i pristupiDve velike grupe teorija socijalizacije 

Bihejviorističke teorije socijalnog učenja (S-R teorije učenja)



Kognitivno - razvojne teorije socijalizacije

Socijalno učenje uslovljavanjem Osnovni postulati S-R teorije učenja: 

Do učenja se dolazi na osnovu stvaranja veza između draži i odgovora (S i R) a putem asocijacija



Učenje se sastoji u spremnosti da se u određenoj situaciji (draži) ponaša na određen način (reakcije)



Svako učenje je učenje uslovljavanjem

Koji su osnovni mehanizmi uslovljavanja? Razlike u shvatanjima: 

Princip klasičnog uslovljavanja(Pavlov)



Princip instrumentalnog uslovljavanja, tj. potkrepljenja (Skiner, Hal)



Princip opservacionog uslovljavanja, tj. učenje imitacijom (Bandura)

Socijalno učenje klasičnim uslovljavanjem 

Učenje govora (Olport)



Učenje suzdržavanja od reakcija koje društvo smatra nepoželjnim



Formiranje moralne svesti i moralnog ponašanja (Ajzenk)

Socijalno učenje instrumentalnim uslovljavanjem

Najčešće objašnjenje procesa socijalizacije: učenje po principu instrumentalnog uslovljavanja ili potkrepljenja (“Instrumentalno” = sredstvo da se zadovolji neka potreba ili postigne neki cilj)

Primena 

Skiner – ogledi sa životinjama



Hal - teorija potkrepljenja: da bi neki oblik ponašanja bio naučen on mora da dovede do smanjenja potrebe ili do redukcije tenzije



Miler i Dolard – teorija imitacije: ponašanje nekog pojedinca (modela) predstavlja draž ili “diskrimintivan znak” za drugog pojedinca koji se ponaša (reaguje) na isti način jer ta reakcija kod njega dovodi do nagrade (ili model upućuje na to kakvo je ponašanje poželjno i važno)

Socijalno učenje opservacionim ili vikarijskim uslovljavanjem (Bandura) 



Vikarijsko (= pomoćno ili posredno) ili Opservaciono (na osnovu posmatranja tuđeg ponašanja) Učenje imitacijom i identifikacijom, učenje uloga, pojave socijalne facilitacije i pojave sugestivne zaraze

Socijalno učenje po modelu Tri vrste učenja po modelu: 

Učenje imitacijom



Učenje identifikacijom



Učenje učenjem uloga

Učenje identifikacijom Posebna vrsta učenja koja se ne može svesti na neki oblik uslovljavanja: 

Važna uloga emocionalnih i motivacionih faktora



Usvajanje globalnih oblika ponašanja kao trajnih načina reagovanja



Usvajanje složenih oblika ponašanja, a ne posebnih reakcija



Usvojeni oblici ponašanja su stalni i manifestuju se u dužem vremenskom periodu

Vrste identifikacije (po psihološkom poreklu) 

Odbrambena identifikacija – identifikacija sa agresorom



Anaklitička (razvojna) identifikacija

Učenje imitacijom 

Klasičan pristup: Tarde, Mek Dugal, Le Bon



Bihejvioristi: princip klasičnog uslovljavanja



Miler i Dolard: princip instrumentalnog uslovljavanja



Bandura i Volters –princip opservacionog uslovljavanja

Imitacijom se mogu:



Usvojiti novi oblici ponašanja



Izazvati inhibitorni i dezinhibitorni efekti (uzdržavanje ili neuzdržavanje od nekih oblika ponašanja)



Dovesti do manifestovanja ranije naučenog ponašanja koje u međuvremenu nije ispoljeno

Učenje učenjem uloga

Uloga = očekivano ponašanje vezano uz određen status (učenje ugledanjem na ponašanje nekoga ko ima položaj koji smo mi stekli ili želimo da steknemo)

Specifične karakteristike 

Ne uče se pojedinačne reakcije već organizovani sistemi ponašanja



Uloge uvek imaju interakcioni karakter (komplementarne su)

Faktori koji olakšavaju ili otežavaju učenje učenjem uloga (Sikord i Bekmen) 

Jasno definisane uloge



Saglasnost među članovima društva o očekivanom ponašanju



Opažena legitimnost nečijeg položaja



Usklađenost očekivanja vezanih za komplementarne položaje i uloge



Stepen pervazivnosti uloga – da li se ponašanje vezano uz položaj manifestuje u velikom broju situacija i odnosa



Motivacije pojedinca

Kognitivne teorije - Socijalno učenje uviđanjem Kritika bihejviorističkih teorija učenja: 

procesi učenja proučavani u jednostavnim situacijama, na životinjama



zapostavljeno proučavanje neposrednog iskustva



zanemarivanje značaja razvoja i razvojnih stadijuma kao i kognitivnih funkcija

Osnovni princip 

Ističe se važnost kognitivnih elemenata u učenju: učenje nije naprosto S-R veza, asocijativna veza između jedne senzacije i motorne reakcije, već se sastoji u znanju o odnosima između pojedinih draži Uticaj Geštaltista: značaj kognitivnih procesa i uloge uviđanja u procesu učenja

Oblici socijalnog učenja uviđanjem 

Učenje = sticanje “značenja znakova” (Tolman)



Učenje putem rešavanja problema i uviđanja odnosa (Keler)



do uspeha u rešavanju neke situacije dolazi se naglo



pošto se jednom reši problem pokušaji se ne ponavljaju



nađeno rešenje se ne koristi samo u istim već i u sličnim situacijama

Kognitivna razvojna teorija socijalizacije Shvatanja Pijažea i Kolberga (Suštinski različita od bijehviorističkih S-R teorija ) Ističe se: 

Važnost razvoja i stadijuma kognitivnog razvoja od kojih zavisi i usvajanje određenih oblika ponašanja pa i socijalnog ponašanja



Podjednako važnost neposrednog iskustva i značaj sredinskih faktora u procesu učenja

Četiri glavne faze u razvitku mišljenja 

Faza senzo-motorne inteligencije (do 2 godine)



Predoperacionalni period (2-7 godine)



Period konkretnih operacija (8 -11 g)



Faza formalnih operacija (posle 12 god.)

Razvitak moralnog suđenja i ponašanja 

Osnovna postavka: Moralna svest se postepeno razvija i prolazi kroz određene faze razvoja u zavisnosti od razvijenosti i angažovanja kognitivnih funkcija

Stadijumi moralnosti (Ž. Pijaže, L. Kolberg) 

Heteronomna moralnost



Autonomna moralnost

Prednosti i kritike kognitivno - razvojnog pristupa Prednosti: 

Prevladavanje jednostranosti S-R pristupa



Značaj nasleđem datog osnova za razvitak mišljenja



Prevladavanje shvatanja o čoveku kao pasivnom biću



Ukazano na karakteristične ljudske potrebe

Prednosti i kritike kognitivno - razvojnog pristupa Kritika: 

Nedovoljna istaknutost socijalnih faktora



Sekvencijalni sled faza prilično artificijelan