Notitie Digitale Etalages

Digitale Etalages Brabantse TOPdiensten

Projectgroep Digitale Etalage, Marlies de Vet

December, 2008

Inhoudsopgave Inleiding

3

1.

Projectopdracht

1.1 1.2. 1.3. 1.4.

Doelstelling van de opdracht Randvoorwaarden Sleutelinformatie Klantgroepen en TOPdiensten

5 5 5 6 6

2.

Het concept digitale etalage

2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

Beschrijving Vindbaarheid en zichtbaarheid Gebruikers van de digitale etalage De toegevoegde waarde voor de gebruikers

3.

Het ontwerp van de digitale etalage

3.1. Functioneel ontwerp 3.2. Grafisch ontwerp 3.3. Technisch ontwerp

4.

Beheer en onderhoud

4.1. Beheer 4.2. Onderhoud

5.

Promotie

7 7 7 7 8 9 9 11 11 13 13 14

5.1. Traditionele promotie 5.2. Internetpromotie 5.3. Promotie 2.0

15 15 15 15

6.

Personele consequenties

16

7.

Kostenoverzicht

17

8.

Stappenplan/Implementatiefase

18

Bijlage I Bijlage II

19 22

2 van 24

Inleiding Een van de innovaties van de TOPdiensten voor het bibliotheekwerk in Noord-Brabant is de ontwikkeling van het concept etalages, een concept waarbij de nadruk ligt op prominente digitale presentatie van informatie en diensten in samenwerking met partners richting een duidelijke groep gebruikers. De landelijke werkgroep Etalages deed in haar rapportage1 uitgebreid verslag over de noodzaak van een nieuwe thematisch en vraaggericht georganiseerde digitale presentatie van kwalitatief hoogstaande informatie die verzorgd wordt door openbare bibliotheken. De Brabantse TOPbibliotheken, Bibliotheek Midden-Brabant (BMB) en Bibliotheek Eindhoven(BE), hebben de projectopdrachten Etalages 2008 op verschillende wijze uitgewerkt. BE heeft vanwege deadlines gekozen voor een schets gebaseerd op de nieuwe - in ontwikkeling zijnde bibliotheekwebsite. BMB heeft in de onderzoeksfase (juli-augustus) het concept 'digitale etalage' uitgewerkt in een wiki. De bevindingen zijn in de ontwerpfase (september-oktober) verwerkt tot het ontwerp dat in deze rapportage wordt beschreven. Ontwerpend werken betekent dat men niet automatisch uitgaat van het al bestaande, maar dat men ook nieuwe paden verkent. De weg naar het resultaat was daardoor niet altijd even goed te overzien. Het heeft uiteindelijk wel geleid tot dit resultaat, waarbij ik niet onvermeld wil laten dat we schatplichtig zijn aan de ideeën van Edwin Mijnsbergen, projectleider Bètabibliotheek. In zijn Schets van aanpak project Bètabibliotheek (augustus 2008) vermeldt Mijnsbergen dat een belangrijk aspect van dit project is dat er niet te veel vastgelegd moet worden in projectplannen en werkdocumenten; een 2.0benadering vraagt om een grote mate van vrijheid als het gaat om het kunnen experimenteren met tools en platformen en legt vooral nadruk op de content2. Ook voor ons etalage-ontwerp geldt dat onze keuze van web 2.0-tools niet statisch kan worden opgevat; social software is continu in ontwikkeling en 'mee-bewegen' in deze dynamiek is essentieel. Het doel is immers dat onze informatie en diensten vindbaar en zichtbaar worden op het web! Enerzijds heeft dit ontwerp te maken met deze dynamische ontwikkelingen (terwijl deze notitie geschreven wordt, kan de actualiteit ervan al zijn achterhaald) en anderzijds met de feitelijke bibliotheekpraktijk waar we zoveel mogelijk bij willen aansluiten. Denk hierbij ondermeer aan de

1

Veen, H. Etalages: uitwerking en aanpak, werkgroep Etalages, februari 2008

2

Mijnsbergen, E. Schets van aanpak project Bètabibliotheek, augustus 2008 p. 2

3 van 24

ontwikkelingen op het gebied van een open informatiearchitectuur3, de gepersonaliseerde digitale bibliotheek (mijnbibliotheek.nl) en het thuisgebruik van gelicentieerde digitale bronnen. Kortom: de digitale etalage bevindt zich in een spanningsveld waarvan de contouren weliswaar te schetsen maar niet concreet te definiëren zijn. De rapportage is geschreven door Marlies de Vet, met bijdragen van Moniek Wegman (hoofdstuk 6 en 7) en Ingrid Fest (hoofdstuk 8). In de rapportage is de inbreng van de projectgroep en de klantenraad verwerkt.

3

VOB, rapport Informatiearchitectuur (versie 2.1 april 2008)

4 van 24

1.

Projectopdracht

Ontwikkel en implementeer een digitale etalage voor het domein Onderwijs en Opvoeding1 en voor het domein Kunst en design2, die aansluit op de vraag in de Provincie Noord-Brabant en die vanaf 2009 kan meedingen in de landelijke gunning etalages.

1.1.

Doelstelling van de opdracht

"Het doel is een 'werkende' digitale etalage: (1) die aansluit op de wensen van de gebruikers (studenten - onderwijsveld - ouders & opvoeders etc.) en (2) die tevens onze TOPdiensten voor dit thema zichtbaar maakt; (3) die mensen in staat stelt om op eenvoudige wijze hoogwaardige informatie te zoeken, te vinden en te verkrijgen. (4) Daarnaast vormt het eindproduct de opmaat naar de landelijke gunningsprocedure die naar verwachting medio 2009 van start zal gaan. Probleemstelling De informatiefunctie van openbare bibliotheken kan niet los worden gezien van de ontwikkelingen op internet. Vanuit de gebruiker gezien is gesegmenteerd zoeken per aanbieder nauwelijks nog een optie3; men kan immers via een zoekmachine wereldwijd zoeken naar een steeds veelzijdiger aanbod aan informatie. In de zoekresultaten blijken bibliotheken zeer slecht of niet vindbaar te zijn. Presentie en presentatie op internet dient dus prominent te zijn. Hoofdvraag Aan welke mogelijkheden/eisen/verwachtingen moet de te ontwikkelen digitale etalage voldoen? Deze centrale vraag is uitgewerkt in hoofdstuk 3. Het concept digitale etalage wordt in hoofdstuk 2 toegelicht.

1.2.

Randvoorwaarden

De te ontwikkelen digitale etalage moet: - aansluiten op de vraag in de provincie Noord-Brabant; - op eenvoudige wijze hoogwaardige informatie 'leveren'; - een zeer prominente presentatie op internet krijgen4; - uiterlijk 31 december 2008 in de vorm van een ontwerp worden opgeleverd; - een technische en inhoudelijke blauwdruk zijn voor evt. toekomstig te ontwikkelen etalages; 1

Leferink, S. Projectopdracht Etalages 2008

2

Geevers, J. Projectopdracht Etalages 2008

3

Veen, H. Etalages: uitwerking en aanpak, werkgroep Etalages, februari 2008

4

Veen, H. Etalages: uitwerking en aanpak, werkgroep Etalages, februari 2008, p.9

5 van 24

- kunnen meedingen in een eventuele landelijke gunningsprocedure rondom etalages; - in de lokale infrastructuur en techniek van beide bibliotheken geïmplementeerd kunnen worden1.

1.3.

Sleutelinformatie

Essentiële informatie voor dit project: • DOBB, De Topbibliotheek altijd en overal: een visiedocument, Dagelijks Bestuur DOBB, november 2005 • Bohemen, F & B. Rietveld, De complete bibliotheek, april 2007 • H. Kok & M. Middelkoop, Topdiensten Brabants Bibliotheekwerk, Integratieplan 2008-2011, juli 2007 • Veen, H. Etalages: uitwerking en aanpak, een advies aan de Vereniging van Openbare Bibliotheken, werkgroep Etalages, februari 2008

1.4.

Klantgroepen van TOPdiensten

De TOPdiensten richten zich op hoger opgeleide gebruikers. -

De huidige klantgroepen van de TOPdiensten zijn2: de individuele klant van de bibliotheken Midden-Brabant en Eindhoven; - de basisbibliotheken in Noord-Brabant die als intermediair de TOPdiensten inzetten voor hun klanten; - de overige basisbibliotheken in Nederland die gebruik maken van de genoemde zwaartepunten. Samenwerking wordt gezocht met onderwijsinstellingen en organisaties op het gebied van de zwaartepuntdomeinen. Het bereik van de digitale etalage beperkt zich uiteraard niet tot deze klantgroepen. Geïnteresseerde internetgebruikers vinden eveneens informatie in de etalage. Bovendien kunnen zij potentiële klanten zijn/worden. (Zie: § 2.3. Gebruikers van de digitale etalage)

1

Leferink, S. Projectdocument subsidie bibliotheekvernieuwing Noord-Brabant

2

Kok, H. & M. Middelkoop, Topdiensten Brabants Bibliotheekwerk, Integratieplan 2008-2011, juli 2007

6 van 24

2.

Het concept digitale etalage

2.1.

Beschrijving

Een digitale etalage is de presentatie van een zwaartepunt op internet. Een zwaartepunt biedt een complete voorziening in een bepaald wetenschapsgebied opgebouwd uit collectie, deskundigheid en informatiedienstverlening op HB0-niveau en hoger.1 De eisen en kenmerken van de digitale etalage2 hebben wij als volgt geconcretiseerd. In een digitale etalage ligt - op een overzichtelijke wijze informatie uitgestald: - die voorziet in een behoefte van een doelgroep en - die verrijkt is met cq verbonden aan relevante bronnen, partners, samenwerkingsverbanden; - men kan er informatie halen (raadplegen, lenen, downloaden) - maar ook brengen (toevoegen, delen van informatie); - men vindt er 'gelijkgestemden' met wie men kan discussiëren (platform); - men wordt geattendeerd op (nieuwe) informatie, activiteiten etc. (rss, blog); - en men kan contact opnemen (telefoon, e-mail, chat). Kortom: een digitale etalage is een interactief themaplatform.

2.2.

Vindbaarheid en zichtbaarheid

Zoals vermeld in de probleemstelling is met name de vindbaarheid essentieel voor een 'werkende' digitale etalage. Vindbaarheid heeft op het web vooral te maken met zoekmachineoptimalisatie, dit is het technisch en inhoudelijk aanpassen van de website met als doel om goed doorzoekbaar te zijn voor zoekmachines. (Zie verder: § 5.2. Internetpromotie) Daarnaast speelt zichtbaarheid ook een grote rol. Door gebruik te maken van web 2.0-toepassingen vergroot je niet alleen de zichtbaarheid van de digitale etalage op het web, maar het genereert ook traffic naar de digitale etalage. Widgets (functionele mini-applicaties zoals de catalogus+widget van BMB) zijn bij uitstek geschikt als marketingtool. (Zie verder: § 5.3. Promotie 2.0)

2.3.

Gebruikers van de digitale etalage

Prominente exposure op het web zal ertoe bijdragen dat de digitale etalage goed vind- en zichtbaar zal zijn, ook voor internetgebruikers die niet direct tot de klantgroepen van de TOPdiensten behoren. Een aantal diensten zijn echter voorbehouden aan bibliotheekleden (denk aan Zoek&Boek) of aan fysieke bibliotheekbezoekers (denk aan raadplegen van databanken). Enerzijds zal de internetgebruiker hierdoor 1

2

Bohemen, F & B. Rietveld, De complete bibliotheek, april 2007

Veen, H. Etalages: uitwerking en aanpak, werkgroep Etalages, februari 2008, p.16

7 van 24

afhaken (want informatie is niet direct beschikbaar); anderzijds kan dit ook de aantrekkingskracht van de bibliotheek vergroten (voordelen van lidmaatschap). Een aparte groep gebruikers vormen de Brabantse Basisbibliotheken. De TOPdiensten en dus ook de digitale etalages, dienen integraal onderdeel uit te maken van het lokale producten- en dienstenaanbod van de Brabantse basisbibliotheken1.

2.4.

De toegevoegde waarde voor de gebruikers

De overkill aan informatie op internet maakt de tussenkomst van bibliotheken wenselijk, zo niet noodzakelijk, aldus de werkgroep Etalages: “het is de functie van bibliotheken bij uitstek om informatie te vergaren, te ontsluiten en te presenteren”. Naast deze intermediaire functie ziet de werkgroep ook een rol voor bibliotheken als deskundige begeleiding op meta-niveau in het proces van informatievergaring: “De etalage biedt niet slechts zicht op iets moois, maar leidt de bezoeker ook naar het antwoord op zijn informatievraag, brengt hem op de hoogte van ontwikkelingen in zijn interessegebieden, attendeert hem op verwante terreinen en stelt hem in staat om over dit alles van gedachten te wisselen met experts en andere bezoekers en zo nieuwe informatie te verwerven of te creëren.”2. De toegevoegde waarde van de digitale etalage ligt dus in het overzichtelijke presenteren van informatie in een betekenisgevende context, aangevuld met actualiteiten en met de mogelijkheid tot interactie. Om dit te kunnen realiseren dient de digitale etalage actief beheerd te worden door een vakinhoudelijke webredactie, die verantwoordelijk is voor de digitale presentatie het informatie-aanbod van de bibliotheken en deze verbindt met de kennis van samenwerkingspartners én van gebruikers3. (Zie verder: § 4.1. Beheer)

1

2

DOBB, De Topbibliotheek altijd en overal: een visiedocument, Dagelijks Bestuur DOBB, november 2005

Veen, H. Etalages: uitwerking en aanpak, werkgroep Etalages, februari 2008, p.16

3

Kok, H. & M. Middelkoop, Topdiensten Brabants Bibliotheekwerk, Integratieplan 2008-2011, juli 2007, p.8

8 van 24

3.

Het ontwerp van de digitale etalage

De digitale etalage zoals omschreven in § 2.1. is een interactieve – op zich zelf staande – website. Uiteraard worden de drie Brabantse TOPdienstenetalages wel met elkaar verbonden. Ook zal er t.z.t. verbinding worden gelegd met de landelijke in ontwikkeling zijnde etalages(landelijke ontwikkelingen volgen). Het ontwerp van de digitale etalage omvat een functioneel, grafisch en technisch ontwerp. Hoewel deze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, worden ze afzonderlijk toegelicht.

3.1.

Functioneel ontwerp

In de digitale etalage zijn tenminste opgenomen: algemeen − (tab) home − (tab) over: informatie over de TOPdiensten/digitale etalages (verbinding met andere etalages) en informatie over de samenwerkingspartners − (tab) contact (adresgegevens, telefoon, e-mail, chat etc.) − (tab) sitemap bibliotheekcollectie en -diensten − zoekbox bibliotheekcatalogus: zoekt gelijktijdig in meerdere bronnen, waaronder het Basispakket Content van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) en − aanvraagservice Zoek&Boek (Zoek&Boekknop is op de detailpagina van de aangeklikte titel beschikbaar) − zoekbox WorldCat: zoekt in de collecties en diensten van meer dan 10.000 bibliotheken over de hele wereld (searchbox of links with embedded search terms) − IBL-service en Publiekwijzer (tijdschriften boeken en andere bronnen) (alleen met (gratis) IBL-account ook thuis raadpleegbaar) − selectie van voor de etalage relevante digitale databanken Knelpunt: gelicentieerde digitale content is (nog) niet beschikbaar voor thuisgebruik. Om thuisgebruik te kunnen realiseren moeten licenties worden uitgebreid voor thuisgebruik en er moet een infrastructuur beschikbaar zijn waarmee leden plaatsonafhankelijke toegang kunnen krijgen. Advies: de landelijke ontwikkelingen voor thuisgebruik volgen: - in de Aquabrowser is een thuisgebruikfunctionaliteit in ontwikkeling, die naar verwachting in december 2008 uit zal komen. Dit betekent dat thuisgebruik van de huidige (en toekomstige) digitale bronnen in de nieuwe release van de Aquabrowser mogelijk wordt (uitrol medio 2009), mits bibliotheken zich laten aansluiten op de thuisgebruikinfrastructuur (A-select/VDX). 1

1

Informatie Lisette Kruisbrink, MediaLab, per mail d.d. 8 december 2008

9 van 24

-

− −

momenteel loopt er een pilot met Hidden Automatic Navigator (HAN) bij Bibliotheek Deventer. In 2009 wordt deze pilot geëvalueerd.. 2 Evt. ter overweging: aanschaf softwarepakket (Ezproxy (Pica), A-select (Zoek&Boek) of HAN) aanbod van e-books en e-audio (luisterboeken, hoorcolleges) Advies: ontwikkelingen volgen (momenteel loopt er een pilot bij 5 bibliotheken; zie ePortal). digitale inlichtingenservice Aladin; visuele presentatie met Aladinchatwidget en/of aladin-widget

attendering − RSS-feeds per onderwerp, waarmee de gebruiker automatisch op de hoogte kan blijven van nieuwe informatie over deze onderwerpen − e-nieuwsbrief, waarmee de gebruiker (wekelijks?) per mail geïnformeerd wordt over nieuwe informatie in de digitale etalage. Met keuzemogelijkheid voor de andere TOPdiensten-nieuwsbrieven − agenda met activiteiten/evenementen gerelateerd aan de digitale etalage Daarnaast worden een aantal web 2.0-toepassingen geïntegreerd in de etalage. Onderstaande opsomming is een keuze uit de vele mogelijkheden, een keuze voor tools die zich bewezen hebben. Maar - zoals reeds aangegeven in de inleiding - de ontwikkelingen op het web staan niet stil en daarom zal deze lijst in de praktijk zowel aangevuld als gewijzigd kunnen worden. − − − − − − − − −

nieuws/actualiteiten weblog (is tevens promotiemiddel) aangevuld met relevante informatieve blogs (blog ‘Pedagogisch Kookboek’(i.s.m. Kinderstad) is in ontwikkeling) en aan de etalage gerelateerde externe blogs (met automatische RSSupdates) communityplatform (bijvoorbeeld Ning; voor de etalage opvoeding & onderwijs is een kennisplatform (i.s.m. UvT) in ontwikkeling) selectie van relevante boeken/nieuwe aanwinsten; visuele presentatie met LibraryThing-widget selectie van relevante links, visuele presentatie met Delicious tagcloud selectie van relevante video's; visuele presentatie met YouTube-widget communicatiemogelijkheid per chat, bijvoorbeeld Meebo kennisdossiers, bijvoorbeeld in een wiki, zodat gebruikers kunnen bijdragen aan de opbouw van de dossiers

Kanttekening: De realisatie van enkele web 2.0-toepassingen (zoals bijvoorbeeld een chatmogelijkheid) is afhankelijk van de beschikbare (personele/ financiële) middelen.

2

Mondelinge informatie P. Thijssen, WSF beleidscoördinator, d.d. 5 december 2008

10 van 24

3.2.

Grafisch ontwerp

Het grafisch ontwerp of webdesign is de basis voor een aantrekkelijke presentatie van de informatie in de etalage. Bij de vormgeving dient rekening gehouden te worden met de visuele presentaties (widgets) zoals vermeld in § 3.2. Functioneel ontwerp. De digitale etalage is geen onderdeel van de bibliotheekwebsite maar een 'neutraal' TOPdiensten-product, dat integraal onderdeel uitmaakt van het lokale producten- en dienstenaanbod van de Brabantse basisbibliotheken1. Voor het grafisch ontwerp betekent dit dat er geen prominente bibliotheekhuisstijl doorgevoerd wordt. In de Klantenraad TOPdiensten d.d. 21 augustus 2008 is gevraagd naar de mogelijkheid voor een look & feel van de eigen bibliotheek. De vraag is of dit zinvol is. Uit onderzoek blijkt immers dat slechts 1% via de bibliotheekwebsite zoekt naar informatie2. En verder is het ook de vraag of dit wenselijk is. De zoekresultaten in zoekmachines leveren een aantal vrijwel identieke resultaten op. Bovendien schept het diffuus beeld bij de eindgebruiker; als hij via de bibliotheek naar de digitale etalage surft ziet deze er anders uit dan via zoekmachines, web 2.0-toepassingen of widgets. Evt. ter overweging: een digitale etalage met een verzameling van producten die bibliotheken kunnen inbedden in hun lokale site.

3.3.

Technisch ontwerp

De digitale etalage dient te voldoen aan de uitgangspunten rondom informatie-architectuur (modulair ontwerpen, open standaarden, standaard protocollen etc.) zoals geformuleerd in het rapport Informatiearchitectuur van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (versie 2.1 april 2008). Accessibility Gecertificeerde bibliotheken moeten voldoen aan de accessibility-regels volgens de richtlijn Drempels Weg (normeis 59). W3C heeft op 11 december jl. een nieuwe standaard voor toegankelijkheid gepubliceerd: Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0). Deze nieuwe standaard geeft webbouwers meer flexibiliteit en mogelijkheden tot innovatie. Compatibility Er dient aandacht te worden besteed aan de compatibility met de verschillende webbrowsers (Internet Explorer, Firefox, Safari, etc.) en met mobiel internet, dat sterk in opkomst is.

1

2

DOBB, De Topbibliotheek altijd en overal: een visiedocument, Dagelijks Bestuur DOBB, november 2005

Veen, H. Etalages: uitwerking en aanpak, werkgroep Etalages, februari 2008, p.9

11 van 24

Zoekmachineoptimalisatie Zoeken naar informatie op internet gebeurt voornamelijk via zoekmachines. Het is daarom belangrijk dat de website dusdanig opgezet is (ondermeer juiste paginaopbouw en trefwoorden) dat de zoekrobot (spider) de site goed kan indexeren. (§ 5.2. Internetpromotie).

12 van 24

4.

Beheer en onderhoud

4.1.

Beheer

Zoals in § 2.4. De toegevoegde waarde voor de gebruikers beschreven, vereist het beheer van de digitale etalage een actieve vakinhoudelijke webredactie. Het beheer kan worden opgedeeld in: 1. een webredactie die verantwoordelijk is voor het dagelijks beheer 2. een domeinspecialist die actief op zoek gaat naar samenwerkingspartners ad 1. taken van de webredactie: − dagelijks bijhouden en publiceren van actueel nieuws (attendering dmv RSS-nieuwsfeeds); − actualiteiten plaatsen in de context van de etalage (=presentatie van het zwaartepunt), verrijken/verbinden met de collectie (aantrekkelijke presentatie mbv web 2.0-tools); − etalage zichtbaar maken door actief te participeren op het web (op etalage-blog en -kennisplatform maar ook op andere blogs, communities etc. (leidt ook tot betere vindbaarheid); − een digitale nieuwsbrief samenstellen obv de RSS-nieuwsfeeds; genereert traffic naar de etalage (frequentie is afhankelijk van beschikbare tijd); − participatie van gebruikers stimuleren door acties (boek, kortingsbon abonnement) − aanleggen/bijhouden van kennisdossiers − up to date houden van de etalage vereiste competenties van de webredactie: − communicatieve vaardigheden: goede uitdrukkingsvaardigheid in woord en geschrift; − domeinspecialisatie (kennis van het zwaartepunt); − kennis van en ervaring met het digitale domein (van zowel de digitale bibliotheek als van het internet). Social software is voortdurend in ontwikkeling en daarom is bekendheid met een aantal web 2.0-toepassingen door bijscholing (bijvoorbeeld het 23dingen-programma) niet voldoende; het vereist een continue aandacht voor trends en de toepasbaarheid van nieuwe tools. ad 2. taken van de domeinspecialist: − actief zoeken naar mogelijke samenwerkingspartners; − contacten onderhouden met netwerk (relatiebeheer); − knowhow/expertise van samenwerkingspartners gebruiken als input voor de etalage; − ontwikkelingen bijhouden en nieuwe trends signaleren.

13 van 24

vereiste domeinspecialist: − communicatieve vaardigheden: goede uitdrukkingsvaardigheid − kennis van het etalage-domein (ingeval van de etalage opvoeding & onderwijs dus van de sociale opvoedings- en onderwijskaart); − kennis van het digitale domein.

4.2.

Onderhoud

Naast het beheer van de digitale etalage zal ook met enige regelmaat het gebruik en de werking van de site onderzocht moeten worden. Hiervoor dient een onderhoudsplan te worden opgesteld. Het onderhoud zou kunnen worden ondergebracht bij de webmaster van de bibliotheekwebsite (ontwikkelingen volgen). Een statistisch hulpprogramma, zoals Google Analytics, geeft inzicht in de werking van de digitale etalage. Deze informatie is van belang voor het optimaliseren van de digitale etalage Zie: § 3.3. Technisch ontwerp, compatibility. Ook zoekmachineoptimalisatie blijft een voortdurend punt van aandacht. Zie: § 5.2. Internetpromotie.

14 van 24

5.

Promotie

De middelen die ingezet worden om de digitale etalage te promoten zijn onderverdeeld in traditionele promotie, internetpromotie en promotie 2.0.

5.1.

Traditionele promotie

Vermelding van het internetadres bij reclame-uitingen en communicatie, zoals briefpapier, visitekaartjes, brochures, mailings, persberichten, advertenties en relatiegeschenken.

5.2.

Internetpromotie

Internetpromotiemiddelen1 • een goed internetadres; • aanmelden bij zoekmachines; zoekmachineoptimalisatie; de website moet dusdanig opgebouwd worden dat de zoekrobot de site goed kan indexeren (juiste trefwoorden, juiste pagina-opbouw etc.) zodat de etalages via zoekmachines goed vindbaar zullen zijn; • hyperlinks van en naar de site (traffic en linkpopularity); • RSS en nieuwsbrief via e-mail (genereert traffic); • banners en/of widgets, ondermeer op websites van samenwerkingspartners.

5.3.

Promotie 2.0

Promotie 2.0 biedt veel mogelijkheden om traffic te genereren naar de digitale etalage. Ik noem hier slechts enkele mogelijkheden: •

het inzetten van web 2.0 toepassingen Hierdoor wordt de digitale etalage zichtbaar op internet. Door te kiezen voor populaire tools zoals LibraryThing, Delicious, YouTube ben je aanwezig op plaatsen waar veel internetgebruikers zijn. Bovendien kun je op deze manier traffic genereren naar de digitale etalage. Accounts aanmaken bij diverse toepassingen is uiteraard niet voldoende; het wordt pas interessant wanneer de toepassingen (inter-)actief gebruikt worden. Web 2.0 is immers 'beweging'. • een weblog als promotiemiddel Dit werkt alleen wanneer er actief geblogd wordt; niet alleen op de blog van de digitale etalage maar ook actief in discussies op andere blogs. Hierdoor wordt de blog in de blogosphere zichtbaar en ook dit genereert weer verkeer via de blog naar de digitale etalage. • widgets als marketingtool Deze - voor de gebruiker - handige mini-applicaties linken eenvoudig naar (onderdelen van) de digitale etalage. Een win-win situatie dus!

1

Groenendaal, H. van, Webdesign, van concept tot realisatie, 2006, p.318 e.v.

15 van 24

6.

Personele consequenties

Prominente exposure op het web (waardoor de digitale etalage goed vinden zichtbaar zal zijn) betekent dat het beheer essentieel is voor het slagen van de digitale etalage (Zie verder: § 4.1. Beheer) In § 4.1. staat beschreven wat ten aanzien van het beheer van een etalage noodzakelijk is. Vanuit dat perspectief kan in het beheer van een etalage onbeperkt mankracht gestoken worden, maar er zal echter rekening gehouden moeten worden met de beschikbare middelen. Van daaruit zullen keuzes gemaakt moeten worden welke producten en diensten er in de etalage gezet worden. Voor het beheer en onderhoud is binnen de begroting innovatie Topdiensten per etalage de volgende personele inzet opgenomen: 1. 2.

Webredactie Domeinspecialist

8 uur per week 8 uur per week

Het is niet perse noodzakelijk dat alle rollen door diverse personen vervuld worden. Zo kan de webredacteur ook de inhoudelijk deskundige zijn. Het belangrijkste is dat alle rollen goed verdeeld zijn en dat er sprake is van een hechte samenwerking. Daarnaast is het belangrijk dat er een webredactie wordt samengesteld, die een of twee maal per jaar bij elkaar komt. In deze webredactie hebben naast het “etalageteam” enkele extern inhoudelijk deskundigen zitting.

16 van 24

7.

Kostenoverzicht

17 van 24

8.

Stappenplan/Implementatiefase

18 van 24

Bijlage I: projectopdracht Etalages Tilburg Naam project

Ontwikkeling Digitale Etalages, specifiek voor Onderwijs en Opvoeding

Soort project (bijv.onderzoeksproject, ontwikkelproject, implementatieproject) Opdrachtgever

Ontwikkelproject inclusief implementatietraject

Opdrachtnemer / projectleider

Marlies de Vet (coördinator digitale ontwikkelingen)

Overige leden van de projectgroep

Voorstel (nader af te stemmen): Mari vd Bersselaar Moniek Wegman Marja Heusschen Monique Baggen Gerry van Balkom

Probleemstelling (kort en duidelijk geformuleerd)

In de rapportage van de landelijke werkgroep etalages wordt uitgebreid ingegaan op de noodzaak van een nieuwe thematisch en vraaggericht georganiseerde digitale presentatie van kwalitatief hoogstaande informatie die verzorgd wordt door openbare bibliotheken.

Saskia Leferink

Voor achtergrondinformatie inzake de probleemstelling is de betreffende notitie bijgevoegd. Context (wat is de aanleiding voor dit project, korte historie, overige achtergronden)

Een van de innovaties van de TOPdiensten voor het bibliotheekwerk in Noord-Brabant is de ontwikkeling van het concept van Etalages. De etalage is een concept waarbij uitgegaan wordt van de vraag of relevantie van een thema of domein, waarbij de collecties deel uitmaken van het magazijn of de voorraad en de nadruk ligt op prominente digitale presentatie van informatie en diensten, in samenwerking met partners richting een duidelijke groep gebruikers. Toegevoegde waarde van de etalage: Etalages zijn niet nodig omdat er te weinig informatie zou zijn. Nee, er is eerder een overkill aan informatie. Het is juist die overkill die de tussenkomst van bibliotheken wenselijk, zo niet noodzakelijk maakt. Het is de functie van bibliotheken bij uitstek om informatie te vergaren, te ontsluiten en te presenteren. Die functie vervullen de bibliotheken al eeuwen. Daar zijn ze goed in. Alleen doen ze dat in deze tijd met andere (digitale) instrumenten. Maar het is niet alleen die intermediaire functie die de toegevoegde waarde kleurt. Daarnaast bieden bibliotheken deskundige begeleiding op metaniveau in het proces van informatievergaring. De etalage biedt dus niet slechts zicht op iets moois, maar leidt de bezoeker ook naar het antwoord op zijn of haar informatievraag, brengt hem op

19 van 24

Doel (wat is de gewenste situatie)

de hoogte van ontwikkelingen in zijn interessegebieden, attendeert hem op verwante terreinen en stelt hem in staat om over dit alles van gedachten te wisselen met experts en andere bezoekers en zo nieuwe informatie te verwerven of te creëren. Het doel is een werkende digitale etalage “Opvoeding & Onderwijs”, die aansluit op de wensen van de gebruikers (studenten – onderwijsveld – ouders & opvoeders etc.) én tevens onze TOPdiensten voor dit thema zichtbaar maakt. De etalage stelt mensen in staat om op eenvoudige wijze hoogwaardige informatie te zoeken – te vinden en te verkrijgen. Daarnaast vormt het eindproduct de opmaat naar de landelijke gunningprocedure rondom etalages die naar verwachting medio 2009 van start zal gaan.

Resultaat (zo SMART mogelijk formuleren) S = specifiek M = meetbaar A = acceptabel R = realistisch T = tijdig

Opdracht

Eventuele deelopdrachten

S = Een digitale Etalage “Opvoeding & Onderwijs” waarin het TOPdiensten aanbod aantrekkelijk wordt gepresenteerd en er tevens verbanden worden gelegd met andere diensten – samenwerkingsverbanden – partners etc. M = Het gebruik van de digitale etalage “Opvoeding & Onderwijs” levert een bijdrage aan de geformuleerde doelstellingen voor TOPdiensten Midden Brabant, te weten: “De TOP bibliotheken leveren een bijdrage aan verbeteren van de toegankelijkheid en beschikbaarheid van informatie in het digitale domein. Ze richten daartoe digitale etalages in. Ze vervullen geen exclusieve maar wel een structurele rol in de innovatie van de dienstverlening. Actuele vormen van productontwikkeling zijn: een digitaal studiecentrum, een gepersonaliseerde digitale bibliotheek, een ‘kennersdatabank’, web 2.0 faciliteiten. Afhankelijk van gezamenlijke prioriteiten en de beschikbare middelen wordt er uitvoering gegeven aan de vernieuwingsagenda, zoals geformuleerd in ‘De Topbibliotheek altijd en overal’…” A = De etalage Opvoeding & Onderwijs moet een technische en inhoudelijke blauwdruk zijn voor eventueel toekomstig te ontwikkelen etalages, bijvoorbeeld voor het domein “Management & Marketing”. R = Het model moet passen in het ambitieniveau en de uitgangspunten van BMB met betrekking tot de ontwikkeling van TOPdiensten. Uitvoering vindt plaats binnen de gestelde financiële kaders (financiering vanuit Budget Innovatie TOPdiensten 2008). T = Het project moet binnen de gestelde periode afgerond en overdraagbaar zijn (uiterlijk december 2008). Ontwikkel en implementeer met betrekking tot het domein “Onderwijs en Opvoeding” een digitale etalage die aansluit op de vraag in de provincie Noord-Brabant en die vanaf 2009 mee kan dingen in de landelijke gunning etalages. Zorg voor een goede verbinding met de projectenplanning 2008 van BMB en zorg voor de juiste verbinding met het TOPdiensten project Gastcollectioneur “Onderwijs en Opvoeding” én verbinding met het project Website BMB.

20 van 24

Te ondernemen activiteiten (korte puntsgewijze opsomming)

Werk voor de digitale etalage “Opvoeding & Onderwijs” de volgende aspecten uit: Een toegang die makkelijk vindbaar en voor iedereen toegankelijk is, gebruik makend van landelijke infrastructuur en informatiearchitectuur (web 2.0, interactief etc.) Samenwerking met partners binnen en buiten de informatienetwerken op basis van content, expertise, financiering, klant- en doelgroepen (hier ligt tevens de verbinding naar het project Gastcollectioneur “Onderwijs & Opvoeding”). Zorg voor koppeling met al@din, zoek&boek, De Collectie Nederland, Bibliotheek.nl, relevante websites etc. Ontwikkel mogelijkheden voor een prominente zichtbaarheid op het web Ontwikkel mogelijkheden voor samenwerking met andere media als radio & tv, Zorg voor een actieve webredactie op nieuws, actuele thema’s, links, forums en communities Zorg voor een kwalitatief aanbod dat aansluit op het HBO+ niveau waarin TOPdiensten dienen te voorzien De ontwikkeling dient aan te sluiten op de uitgangspunten van de eindrapportage van de landelijke werkgroep Etalages.

Te gebruiken informatie bronnen

-

Wensen en wenken t.a.v. werkwijze

Zorg voor een goede verbinding en afstemming met de afdeling I@A (Marja Heusschen, Mari van de Bersselaar, Mariet Heuts), coördinator TOPdiensten (Moniek Wegman), projectgroep Nieuwe Website en de gastcollectioneur Opvoeding & Onderwijs, Monique Baggen.

Budget / Tijdsbesteding

Financiering vanuit het budget 2008 voor Innovatie TOPdiensten / tijdsbesteding 4 tot 6 uren per week (binnen takenpakket coördinator digitale innovatie)

Duur van het project

1 maart – 31 december 2008.

Grenzeloos Ontdekken: beleidsplan 2008-2011 Innovatie TOPdiensten: projectplan 2008 Klantonderzoek 2006 Onderzoeksrapport WSF- functie en WSF- gebruikers De Complete Bibliotheek Dossier Etalages (beschikbaar via Saskia) DOBB projectplannen (Brabantwijzer, Collectiebeleid, Zoek@Boek etc..)

Saskia Leferink Bibliotheek Midden-Brabant

21 van 24

Bijlage 2: projectopdracht Etalages Naam project

Ontwikkeling Digitale Etalages, specifiek voor Kunst en Design

Soort project (bijv. onderzoeksproject,ontwikkelproject , implementatieproject) Opdrachtgever

Ontwikkelproject inclusief implementatietraject

Opdrachtnemer / projectleider

Ebbo Hartsuijker

Overige leden van de projectgroep

Voorstel (nader af te stemmen): Ingrid Fest Vera Hussaarts Richard Timmermans Martha Ceelen

Probleemstelling (kort en duidelijk geformuleerd)

In de rapportage van de landelijke werkgroep etalages wordt uitgebreid ingegaan op de noodzaak van een nieuwe thematisch en vraaggericht georganiseerde digitale presentatie van kwalitatief hoogstaande informatie die verzorgd wordt door openbare bibliotheken.

Jos Geevers

Voor achtergrondinformatie inzake de probleemstelling is de betreffende notitie bijgevoegd. Context (wat is de aanleiding voor dit project, korte historie, overige achtergronden)

Een van de innovaties van de TOPdiensten voor het bibliotheekwerk in Noord-Brabant is de ontwikkeling van het concept van Etalages. De etalage is een concept waarbij uitgegaan wordt van de vraag of relevantie van een thema of domein, waarbij de collecties deel uitmaken van het magazijn of de voorraad en de nadruk ligt op prominente digitale presentatie van informatie en diensten, in samenwerking met partners richting een duidelijke groep gebruikers. Toegevoegde waarde van de etalage: Etalages zijn niet nodig omdat er te weinig informatie zou zijn. Nee, er is eerder een overkill aan informatie. Het is juist die overkill die de tussenkomst van bibliotheken wenselijk, zo niet noodzakelijk maakt. Het is de functie van bibliotheken bij uitstek om informatie te vergaren, te ontsluiten en te presenteren. Die functie vervullen de bibliotheken al eeuwen. Daar zijn ze goed in. Alleen doen ze dat in deze tijd met andere (digitale) instrumenten. Maar het is niet alleen die intermediaire functie die de toegevoegde waarde kleurt. Daarnaast bieden bibliotheken deskundige begeleiding op metaniveau in het proces van informatievergaring. De etalage biedt dus niet slechts zicht op iets moois, maar leidt de bezoeker ook naar het antwoord op zijn of haar informatievraag, brengt hem op de hoogte van

22 van 24

ontwikkelingen in zijn interessegebieden, attendeert hem op verwante terreinen en stelt hem in staat om over dit alles van gedachten te wisselen met experts en andere bezoekers en zo nieuwe informatie te verwerven of te creëren. Doel (wat is de gewenste situatie)

Het doel is een werkende digitale etalage “Kunst en Design”, die aansluit op de wensen van de gebruikers (studenten – professionals – algemeen publiek etc.) én tevens onze TOPdiensten voor dit thema zichtbaar maakt. De etalage stelt mensen in staat om op eenvoudige wijze hoogwaardige informatie te zoeken – te vinden en te verkrijgen. Daarnaast vormt het eindproduct de opmaat naar de landelijke gunningprocedure rondom etalages die naar verwachting medio 2009 van start zal gaan.

Resultaat (zo SMART mogelijk formuleren) S = specifiek M = meetbaar A = acceptabel R = realistisch T = tijdig

S = Een digitale Etalage “Kunst en Design” waarin het TOPdiensten aanbod aantrekkelijk wordt gepresenteerd en er tevens verbanden worden gelegd met andere diensten – samenwerkingsverbanden – partners etc. M = Het gebruik van de digitale etalage “Kunst en Design” levert een bijdrage aan de geformuleerde doelstellingen voor TOPdiensten Midden Brabant, te weten: “De TOP bibliotheken leveren een bijdrage aan verbeteren van de toegankelijkheid en beschikbaarheid van informatie in het digitale domein. Ze richten daartoe digitale etalages in. Ze vervullen geen exclusieve maar wel een structurele rol in de innovatie van de dienstverlening. Actuele vormen van productontwikkeling zijn: een digitaal studiecentrum, een gepersonaliseerde digitale bibliotheek, een ‘kennersdatabank’, web 2.0 faciliteiten. Afhankelijk van gezamenlijke prioriteiten en de beschikbare middelen wordt er uitvoering gegeven aan de vernieuwingsagenda, zoals geformuleerd in ‘De Topbibliotheek altijd en overal’…” A = De etalage Kunst en Design moet een technische en inhoudelijke blauwdruk zijn voor eventueel toekomstig te ontwikkelen etalages. R = Het model moet passen in het ambitieniveau en de uitgangspunten van BE met betrekking tot de ontwikkeling van TOPdiensten. Uitvoering vindt plaats binnen de gestelde financiële kaders (financiering vanuit Budget Innovatie TOPdiensten 2008). T = Het project moet binnen de gestelde periode afgerond en overdraagbaar zijn (uiterlijk december 2008).

Opdracht

Ontwikkel en implementeer met betrekking tot het domein “Kunst en Design” een digitale etalage die aansluit op de vraag in de provincie Noord-Brabant en die vanaf 2009 mee kan dingen in de landelijke gunning etalages.

Eventuele deelopdrachten

Zorg voor een goede verbinding met de projectenplanning 2008 van BE.

23 van 24

Te ondernemen activiteiten (korte puntsgewijze opsomming)

Werk voor de digitale etalage “Kunst en Design” de volgende aspecten uit: Een toegang die makkelijk vindbaar en voor iedereen toegankelijk is, gebruik makend van landelijke infrastructuur en informatiearchitectuur (web 2.0, interactief etc.) Samenwerking met partners binnen en buiten de informatienetwerken op basis van content, expertise, financiering, klant- en doelgroepen Zorg voor koppeling met al@din, zoek&boek, De Collectie Nederland, Bibliotheek.nl, relevante websites etc. Ontwikkel mogelijkheden voor een prominente zichtbaarheid op het web Ontwikkel mogelijkheden voor samenwerking met andere media als radio & tv, Zorg voor een actieve webredactie op nieuws, actuele thema’s, links, forums en communities Zorg voor een kwalitatief aanbod dat aansluit op het HBO+ niveau waarin TOPdiensten dienen te voorzien De ontwikkeling dient aan te sluiten op de uitgangspunten van de eindrapportage van de landelijke werkgroep Etalages.

Te gebruiken informatie bronnen

-

Wensen en wenken t.a.v. werkwijze

Zorg voor een goede verbinding en afstemming met de front-office, coördinator TOPdiensten, marketing (Nieuwe Website).

Budget / Tijdsbesteding

Financiering vanuit het budget 2008 voor Innovatie TOPdiensten / tijdsbesteding 4 tot 6 uren per week

Duur van het project

1 maart – 31 december 2008.

Grenzeloos Ontdekken: beleidsplan 2008-2011 Innovatie TOPdiensten: projectplan 2008 Klantonderzoek 2006 Onderzoeksrapport WSF- functie en WSF- gebruikers De Complete Bibliotheek Dossier Etalages (beschikbaar via Saskia) DOBB projectplannen (Brabantwijzer, Collectiebeleid, Zoek@Boek etc..)

Jos Geevers Bibliotheek Eindhoven

24 van 24