New 123.pdf

ાથિમક શાળામાં અ યાસ કરતા બાળકોના વાલીઓમાં િશ ણના અિધકાર

િૃ ત - એક અ યાસ

ગેના કાયદાની

(અમદાવાદ શહરના દાણીલીમડા િવ તારના સંદભમાં)

માગદશક ી

સંશોધનકતા

ો. િવનોદ સોનવણે

પટલ ત વી એસ

સમાજકાય િવભાગ, ુ રાત જ

M.S.W, Sem - 4

િુ નવિસટ ,

સમાજકાય િવભાગ

અમદાવાદ

અમદાવાદ

D.S.W સમાજકાય િવભાગ સમાજિવ ા ભવન ,

ુ રાત જ

િુ નવિસટ

અમદાવાદ - ૩૮૦૦૦૨૯ વષ ૨૦૧૭ – ૧૮

1

CERTIFICATE This is to certify that the research work incorporated

in

the

દાણીલીમડા િવ તારમાં

dissertation

entitled

“અમદાવાદ

શહરના

ાથિમક શાળામાં અ યાસ કરતા બાળકોના

વાલીઓમાં િશ ણના અિધકાર

ગે ના કાયદાની

carried out by Patel Tanvi S.

ૃિતનો અ યાસ”

of 4th Semester MSW under my

supervision/guidance. To the best of my knowledge the research has

not

been

submitted

to

any

other

institution

for

any

degree/diploma, association ship, fellowship or other similar titles. The dissertation submitted is a record of original research work done by the student during the period of academic year 2017-18 under my supervision. As per best of my knowledge this dissertation is an independent research work of student.. Date :

Guide

Place : Ahmedabad

Prof. Vinod Sonvane

2

DECLARATION I declare that the entitled “અમદાવાદ શહરના દાણીલીમડા િવ તારમાં

ાથિમક શાળામાં અ યાસ કરતા બાળકોના વાલીઓમાં

િશ ણના અિધકાર

ગે ના કાયદાની

ૃિતનો અ યાસ” Submitted by

me for award of Master of Social Work degree from Department of Social Work, Gujarat university carried out by me during the academic year 2017-18 under the guidance of Prof. Vinod Sonvane and has not formed the basis for the award of any other degree, diploma, fellowship, from this or any other university or other institution of higher learning. I further declare that the material obtained from other sources has been duly acknowledged in the dissertation. I shall be solely responsible for any plagiarism or other irregularities if noticed in the dissertation. Date :

Signature of the candidate

Place : Ahmedabad

- Patel Tanvi S.

3

આભારદશન િવ ા એ દરક ય તના છે . િવ ા

ારા જ માનવીને દરક

કાર ુ ં

વનમાં અનો ું થાન ધરાવે ુ અને િસ ખ

ા ત થાય છે .

િવ ાને વ ુ સ જ બનાવવા માટ સંશોધનની આવ ય તા રહ છે . સમાજના યો ય િવકાસ માટ સમાજકાય કર ુ ં એ આવ યક બની રહ છે અને મારા સમાજકાયના અ યાસ મના ભાગ પે અ ુ નાતક ક ાની પદવી મેળવવા માટ શોધ િનબંધ તૈયાર કરવો એ આવ યક ગણાય છે . આ ુ ં સંશોધનકાય વતં

ર તે કર ુ ં ચો સ

સંશોધનકાયની શ આતથી લઇને અલગ

ૂણા િુ ત

ુ કલ બની ર ુ ં હોત, પરં ુ ુ ીના દરક તબ ે અલગ ધ

ય તઓના સાથ, સહકાર અને માગદશન મળે લ છે . ુિતના સમયે હદય વ ુ ક આભાર માનવા ુ ં

શોધ િનબંધની

નો

ું

ુ શ ન હ. ક

સૌ થમ તો સંશોધનકાય કરવા માટ ઉપયોગમાં લીધેલ સંદભ થ ં ોના લેખકોનો આભાર મા ુ ં બનાવવા માટની

.ં સંશોધનકાયને સં ૂણ ર તે સફળ

કયાના દરક પગલે યાં -

યાં

ુ કલી અ ભ ુ વી યાં

- યાં યો ય દશા ૂચન આપી મારા સંશોધનકાયમાં સહાય પ થનાર મારા માગદશક મા ુ ં

ી િવનોદભાઇ સોનાવણે સાહબનો હદય ૂવક આભાર

ં તેમજ સંશોધનકાયમાં મારા િમ ો તથા ઉતરદાતાઓની પણ

ુ આભાર બ

.ં આપની િવ ા ુ પટલ ત વી એસ.

4

ું

તાવના ુ રાત જ

િુ નવિસટ ના સમાજકાય િવભાગમાં સમાજકાયના

અ યાસના ભાગ પે સંશોધન િવષયને ફર યાત દાખલ કરવામાં આ યો છે .

માં સમાજકાયના

ે ોને યાનમાં રાખીને સંશોધનને સમ

શક તે

માટ ચો સ િવષયની પસંદગી બાદ તે િવષય પર સંશોધન કરવા ુ ં હોય છે . દશના િવકાસ માટ િશ ણ એ સૌથી વ ુ અસરકારક સાધન છે અને માનવ િવકાસ માટ ુ ં એક મા યમ પણ છે . દશના દરક નાગર કને િશ ણ દશના

ા ત થાય તેવા

ય નો સતત કરવામાં આવે છે .

ૂળ ૂત અિધકારોમાં પણ િશ ણનો સમાવેશ કરવામાં કરવામાં

આ યો છે . માં કલમ-૨૧ (એ) એ ૬ થી ૧૪ વષના બાળકો માટ મફત અને ફર યાત િશ ણની જોગવાઇ કર છે . બાળકો માટ િશ ણનો અિધકાર હોવા છતાં પણ કટલાક બાળકો આ અિધકારથી વં ચત રહતા જોવા મળે છે .

ુ ં કારણ લોકોમાં

ૃિતનો અભાવ છે .

ુત લ શ ુ ોધ િનબંધમાં ુ ય

ુ ાઓને આવર

કરણ ૧ થી ૫ ના તમામ

લીધા છે . બાળકોના વાલીઓમાં િશ ણના

અિધકાર િવશેની

િૃ ત કટલી છે તે દશાવે છે .

મળતી માળખાક ય

િુ વધાઓનો તથા શાળા યવ થાપન સિમિતનો પણ

સમાવેશ કરવામાં આ યો છે .

િશ ણના

માં બાળકોને શાળામાં

અિધકાર

ગેની

તમામ

ુ ોધ િનબંધ એ સરળ જોગવાઇઓને પણ દશાવવામાં આવી છે . આ લ શ ભાષામાં ર ુ કરવાનો

ય ન કરવામાં આ યો છે

િનબંધ કરવામાં પણ ઉપયોગી બની રહ. 5

થી તે અ ય શોધ

અ ુ મ ણકા મ

િવગત માણપ

૨

ડકલેરશન

૩

આભાર દશન

૪

તાવના

૫

અ ુ મ ણકા

૬

કરણ-૧ િવષય પસંદગી અને સંશોધન ૧.૧

પાના નં.

તાવના

યા ૧૧

૧.૨

િવષય પસદ ં ગી/ સમ યા િવધાન

૧૨

૧.૩

શ દોની યવહા રક યા યા

૧૨

૧.૪

અ યાસનો ઉ ે યો

૧૩

૧.૫

અ યાસની ઉ ક પનાઓ

૧૩

૧.૬

અ યાસ ુ ં મહ વ

૧૩

૧.૭

અ યાસની મયાદાઓ

૧૪

૧.૮

સંશોધનનો

૧૪

૧.૯

સંશોધન ુ ં

કાર ે

૧૪

૧.૧૦

અ યાસ ુ ં યાપ િવ વ

૧૪

૧.૧૧

િનદશ પસંદગી

૧૫

૧.૧૨

મા હતી એક ીકરણના સાધનો

૧૫

૧.૧૩

મા હતી એક ીકરણની પ િતઓ

૧૫

૧.૧૪

મા હતી ુ ં વગ કરણ અને િવ લેષણ

૧૬

૧.૧૫

તારણ અને િન કષ

૧૭

૧.૧૬

કરણીકરણ

૧૭

કરણ-૨ સંદભ સા હ યની સમી ા ૨.૧

તાવના

૨૦ 6

૨.૨ ૨.૩

ૂવ થયેલા સંશોધન સા હ ય ુ ં મહ વ િશ ણના અિધકાર

૨૧

ૂવ થયેલા અ યાસો

ગે

૨૧

કરણ – ૩ અ યાસનો સૈ ાંિતક યાલ ૩.૧

તાવના

૨૬

૩.૨

અમદાવાદ જ લાનો ઇિતહાસ

૨૬

૩.૩

અમદાવાદ જ લાનો પર ચય

૨૭

૩.૪

અમદાવાદ સીટ તા કુ ાનો પર ચય

૨૮

૩.૫

અ યાસમાં આવર લીધેલ િવ તારનો પર ચય

૨૯

૩.૬

િશ ણનો ઇિતહાસ

૩૦

૩.૭

વતમાન સમયમાં િશ ણની પ ર થિત

૩૧

૩.૮

િશ ણનો અિધકાર એટલે

૩.૯

િશ ણનો અિધિનયમ – ૨૦૦૯

૩૨

૩.૧૦

શાળા યવ થાપન સિમિત

૩૮

૩.૧૧

શાળા યવ થાપન સિમિતના કાય

૩૯

૩.૧૨

બાળકોના

૩.૧૩

બાળકો માટની િશ ણને લગતી યોજનાઓ

ું

૩૨

ૂળ ૂત અિધકારો

૪૦ ૪૧

કરણ – ૪ મા હતી ંુ વગ કરણ અને િવ લેષણ ૪.૧

ઉતરદાતાની

ાથિમક મા હતી

૪૫

૪.૨

ઉતરદાતાની સામા જક – આિથક મા હતી

૪.૩

શાળાની માળખાક ય

૪.૪

RTE ની જોગવાઇઓ િવશેની

૪.૫

શાળા યવ થાપન સિમતી િવશેની

િુ વધાઓ િવશે

૪૯ ૫૯

ૃિત

૭૧ િૃ ત

૮૩

કરણ – ૫ તારણો અને િન કષ ૫.૧

ઉતરદાતાની

ાથિમક મા હતી

૫.૨

ઉતરદાતાની સામા જક – આિથક મા હતી

૫.૩

શાળાની માળખાક ય

િુ વધાઓ િવશે 7

૯૩ ૯૩ ૯૫

ગેની

ૃિત

૫.૪

RTE ની જોગવાઇઓ

૫.૫

શાળા યવ થાપન સિમતી િવશેની

૯૭ િૃ ત

૯૮

કરણ – ૬ પ રિશ ટ અ ુ ૂચ

૧૦૨

અ યાસ િવ તારનો નકશો

૧૦૯

સંદભ

૧૧૦

ૂચ

8

કરણ ૧ િવષય પસંદગી અને સંશોધન

9

યા

કરણ ૧ િવષય પસંદગી અને સંશોધન ૧.૧

યા

તાવના

૧.૨ િવષય પસંદગી /સમ યા િવધાન ૧.૩ શ દોની યવહા રક યા યા ૧.૪ અ યાસના ઉ ે યો ૧.૫ અ યાસની ઉ ક પનાઓ ૧.૬ અ યાસ ંુ મહ વ ૧.૭ અ યાસની મયાદાઓ ૧.૮ સંશોધનનો ૧.૯ સંશોધન ંુ

કાર ે

૧.૧૦ અ યાસ ંુ યાપ િવ ૧.૧૧ િનદશ પસંદગી ૧.૧૨ મા હતી એક ીકરણના સાધનો ૧.૧૩ મા હતી એક ીકરણની પ ધિતઓ ૧.૧૪ મા હતી ંુ વગ કરણ અને િવ લેષણ ૧.૧૫ તારણ અને િન કષ ૧.૧૬

કરણીકરણ

10

૧.૧

તાવના વાતં યો ર ભારતમાં બંધારણના ઘડવૈયાઓએ િશ ણ

ઉપર અને િવશેષત:

ાથિમક િશ ણ ઉપર મહ મ ભાર

બંધારણની કલમ - ૪૫

ુ યો હતો. ક

માણે ૬ થી ૧૪ વષના વય ુ થના તમામ

બાળકોને મફત, ફર યાત અને સાવિ ક િશ ણ સંિવધાનના આરં ભથી દસ વષ

ુ ીમાં આપવા ુ ં વીકારા ુ ં હ .ુ ં પરં ુ આજ દન ધ

લ યાંક િસ ધ કર

ુ ી તે ધ

શકાયા નથી. ભારતના નાગ રકોને ઘણાં-બધા

અિધકારો આપવામાં આ યા છે

માંનો એક િશ ણનો અિધકાર છે .

બાળકો એ દશ ુ ં ભાિવ છે અને િશ ણ એ આજની જ રયાત છે . બાળકોને િશ ણનો અિધકાર હોવા છતાં પણ તે યો ય ર તે િશ ણ

ુ ું કર શકતા નથી તથા લાખો બાળકો તેમના આ અિધકારથી

વં ચત રહતા જોવા મળે છે . કારણ ક બાળકો તથા તેમના વાલીઓ િશ ણના અિધકાર િવશે

ણતા હોતા નથી માટ િશ ણના અિધકાર પર

અ યાસ કરવો એ જ ર બને છે . આપણા દશમાં કાયદા ુ ં અમલીકરણ કરવા માટ ુ ં પહ ુ ં અને

ાથિમક પડકાર એ

િૃ ત છે . દશમાં અલગ - અલગ ર તે કટલાય

ુ ાઓ પર િવકાસની વાતો થતી જોવા મળે છે . પરં ુ વગર િવકાસ થઇ

શકશે? તે

ુ ં િશ

ત બાળકો

ન ના જવાબમાં જ ના હશે. કારણ ક

કોઇ પણ દશના િવકાસ માટ િશ ણ આવ યક છે . કટલીક શાળાઓમાં કટલાય બાળકો એવા છે

પોતાનો અ યાસ અધવ ચેથી

છોડ દ ધો

હોય, તો કટલાક બાળકો ને શાળા ુ ં વાતાવરણ યો ય લાગ ુ ં હો ુ નથી માટ અ યાસ છોડ દ છે , તો કટલાય બાળકોના વાલીઓ શાળાની ફ 11

ભર ન શકવાને કારણે તેમના બાળકોને શાળાએ મોકલી શકતા નથી. માટ જ બાળકોના વાલીઓમાં િશ ણના અિધકાર

ગેની

ૃિત પર અ યાસ

કરવો એ જ ર બને છે . ૧.૨ િવષય પસંદગી/ સમ યા િવધાન :કોઇપણ સંશોધન કરવા માટ સંશોધક સૌ થમ િવચારણા કર ને િવષયની પસંદગી કરવાની હોય છે . બાળકો સારા િશ ણ માટ શાળાએ તો

ય છે પરં ુ તેઓને શાળા ુ ં વાતાવરણ યો ય લાગ ુ ં નથી.

િશ ણ ુ ં તર કથળ ુ ં જોવા મળે છે . RTE (Right to education) હોવા

આ

છતાં શાળાઓમાં યો ય

માણમાં

િુ વધાઓ બાળકોને મળતી હોતી નથી.

બાળકોના વાલીઓ પણ શાળામાં તેમના બાળકો કવી ર તે િશ ણ લઈ ર ા છે તેના િવશે મા હતગાર હોતા નથી. RTE હોવા છતાં તેનાં કાય સમયસર થતાં જોવા મળતાં નથી.માટ આ િવષયની પસંદગી કરવામાં આવેલ છે . સામા જક સંશોધનમાં િવષય ુ ં િશ ણ

ે

િવશાળ હોય છે .

માં

ે માં રસ લઇને સંશોધક અ યાસ માટ અમદાવાદ શહરના

દાણીલીમડા િવ તારમાં “ ાથિમક શાળામાં અ યાસ કરતા બાળકોના વાલીઓમાં િશ ણના અિધકાર

ગેના કાયદાની

િૃ ત” નો એક

અ યાસ પસંદ કરલ છે . ૧.૩ શ દોની યવહા રક યા યા :1) બાળક એટલે ૬ થી ૧૪ વષની વય ધરાવતા છોકરા - છોકર ઓ. 2)

ાથિમક િશ ણ એટલે ધોરણ ૧ થી ૮

12

ુ ી ુ ં િશ ણ. ધ

3) િશ ણનો

અિધકાર એટલે બાળકોને મફત અને

ફર જયાત

િશ ણનો અિધિનયમ ૨૦૦૯. 4) વાલી એટલે ધોરણ ૧ થી ૮ માં અ યાસ કરતા બાળકોના માતા – િપતા. ૧.૪ અ યાસના ઉ ે યો :૧) ઉતરદાતાની

ાથિમક મા હતી મેળવવી.

૨) ઉતરદાતાની સામા જક આિથક

થિત મેળવવી. િુ વધાઓ

૩) ઉતરદાતાના બાળકોને શાળામાં મળતી માળખાક ય ૪) ઉતરદાતાની RTE Act - ૨૦૦૯ ની જોગવાઇઓ ગેની

ૃિત

ગેની

ણકાર મેળવવી.

૫) ઉતરદાતાઓની શાળા યવ થાપન સિમિત

ગેની

ૃિત

તપાસવી. ૧.૫ અ યાસની ઉ ક પનાઓ :૧) ઉતરદાતા ઓ ં ભણેલા હશે? ૨) ઉતરદાતા િશ ણના અિધકાર િવશે

ણતા નહ હોય?

૧.૬ અ યાસ ંુ મહ વ:૧) િશ ણના અિધકાર િવશે લોકોમાં ૨)

બાળકોને શાળામાં

ૃિત લાવવામાં ઉપયોગી.

ુ વ ા ુ ત િશ ણ મળ ણ

ઉપયોગી. 13

રહ તે માટ

૩) ભિવ યમાં િશ ણ

ે ે સંશોધન કરવામાં ઉપયોગી.

૧.૭ અ યાસની મયાદાઓ:કોઇ પણ સંશોધન કરવા માટ અ યાસની મયાદા હોવી જ ર

છે .

સંશોધક

આ

અ યાસમાં

દાણીલીમડા

િવ તારના

જ

ઉતરદાતાઓને પસંદ કરલ છે માટ તે િવ તાર આ અ યાસની મયાદા છે . ૧.૮ સંશોધનનો

કાર:-

કોઇ પણ સંશોધન કરવા માટ તે સંશોધનનો કરવો પડ છે . સંશોધનના અનેક અથવા કોઇ સમ યા સાથે શ

કાર ન

કાર હોય છે . બધા સ ંશોધનો એક થતા હોય છે . અ ય

કારની

યવહા ુ અ યાસ એ વ ુ મહ વનો હોય છે . તેથી સંશોધક આ

ન

ુલનામાં કારનો

ઉપયોગ કય છે . ૧.૯ સંશોધન ંુ

ે :સંશોધન

ે થી સંશોધક પ ર ચત હોવાથી સમય,

મ

અને નાણાની સમ યાને પહોચી વળવા તથા સચોટ ર તે મા હતી મળ રહ તે માટ સશ ં ોધક િશ ણ

ે માં રસ લઇને અ યાસ માટ અમદાવાદ

શહરના દાણીલીમડા િવ તારને પસંદ કરવામાં આવેલ છે . ૧.૧૦ અ યાસનો યાપ િવ :ુત િવ તારમાં

અ યાસમાં

અમદાવાદ

શહરના

દાણીલીમડા

ાથિમક શાળામાં અ યાસ કરતા બાળકોના વાલીઓ એ

14

સમ ટ છે .

માથી ૫૦ ઉતરદાતાને િનદશ તર ક પસંદ કરવામાં આવેલ

છે . ૧.૧૧ િનદશ પસંદગી:સંશોધનમાં પસંદ કરલ અ યાસ લા

ણકતા

ધરાવતો

ુ ો ન ન

પસંદ

સંશોધનમાં િનદશ પસંદગી તર ક ઉપયોગ કરલ છે

કરવો

ે

તગત સમ ટની

આવ યક

છે .

ુત

બનયદ છ િનદશન પ ધિતનો

માં સંશોધક ઉપલ ય િનદશન પ ધિતનો ઉપયોગ

કરલ છે . ૧.૧૨ મા હતી એક ીકરણના સાધનો:૧)

ુ ાકાત અ ુ ૂ ચ લ ુત અ યાસમાં મા હતી એક ીકરણના સાધન તર ક

ુ ાકાત અ ુ ૂ ચનો ઉપયોગ કરવામાં આ યો છે . લ સંશોધક ઉતરદાતા સાથે

માં અ ુ ૂ ચ

ારા

ુ ાકાત કર ને મા હતી એક ીત કર હતી. લ

૧.૧૩ મા હતી એક ીકરણની પ ધિતઓ:૧) સવ ણ પ ધિત સંશોધનમાં સવ ણ પ ધિતનો ઉપયોગ કરવામાં આ યો છે . સવ ણ પ ધિતના ભાગ પે અ ુ ૂચની રચના કરવી અને ઉતરદાતાઓની સાથે

ુ ાકાત કરવામાં આવશે તથા લ

ય

ોની યવ થત સમજણ આપીને સવ ણ હાથ ધરવામાં આવેલ છે . 15

૨)

થ ં ાલય પ ધિત સંશોધનમાં

પ ટતા થાય તે માટ

િવષયની

સમજણ

મેળવી

થ ં ાલયનો ઉપયોગ કય છે .

લગતા સામિયકો, અહવાલો તેમજ અ યાસ િનબંધને કરવા તેમજ દરક

શકાય

માં આ િવષયને કડાક ય ર તે ર ુ

ુત અ યાસમાં

કારની મા હતી મેળવવા

તથા

થ ં ાલય

પ ધિતનો ઉપયોગ કરવામાં આ યો છે . આ િવષયને યાય આપવા માટ તેને લગતી સમ

મા હતી મેળવવાનો

યાસ કરલ છે .

૩) ચચા - િવચારણા પ ધિત સંશોધનકતાએ મેળવવા માગદશક સમજવાનો

સંશોધન

સંબધ ં ી

ુ કલીઓનો

ી સાથે અવારનવાર ચચાઓ

ઉકલ

ારા િવષયને

ય ન કરલ છે .તેમજ સંશોધનકતાના અ ય અ યાપકગણ

તથા િમ ો સાથે આ િવષયને યાનમાં રાખીને ચચા - િવચારણા કર ને િવષયની પ ટતા મેળવી હતી. ૪) અવલોકન પ ધિત સંશોધક ઉતરદાતા સાથે

ુ ાકાત કરતી વખતે ચચાઓ લ

ુ પરથી મા હતી મેળવી હતી. તે વખતે ઉતરદાતાઓ પાસેથી અ ક

ોના

ઉતરો તેમના હાવભાવ, લાગણીઓ ુ ં અવલોકન કર ને મેળ યા હતાં. ૧.૧૪ મા હતી ંુ વગ કરણ અને િવ લેષણ:અ યયન માટ મા હતી ુ ં વગ કરણ કરવામાં આ વગ ૃ ત મા હતીને

ુ લ સં યાના ટકાવાર ને

16

કડાક ય

ુ ં છે અને

વ પે કોઠામાં

ર ુ કરવામાં આવી છે . ર ુ કરવામાં આવેલ વગ કરણ ુ ં સંશોધન અહવાલમાં િવ લેષણ ારા સમ વવામાં આ

ુ ં છે .

૧.૧૫ તારણ અને િન કષ:સંશોધક મેળવેલ મા હતી ુ ં કો ટક કરણ તથા િવ લેષણ કયા બાદ આ મા હતીમાંથી તારણ તારવવામાં આવશે અને તારણો

ારા

િન કષ પણ દશાવવામાં આવશે. ૧.૧૬

કરણીકરણ:સંશોધક પોતાના અ યાસ માટ આ

લેવાયેલ તમામ આ

ુ ાઓ ુ ં

કરણમાં આવર

ુ જ પ ટ અને સચોટ ર તે વણન ક ુ છે . બ

કરણમાં િવષયપસંદગી, શ દોની યવહા રક

યા યા, અ યાસના

ઉ ે યો, અ યાસ ુ ં મહ વ અને મયાદાઓ, અ યાસની ઉ ક પનાઓ, સંશોધનનો

કાર, અ યાસ ુ ં

યાપ િવ વ, િનદશ પસંદગી, મા હતી

એક ીકરણના સાધનો, મા હતી ુ ં વગ કરણ અને િવ લેષણ, તારણ અને િન કષ વગેર

ુ ાઓનો સમાવેશ થાય છે .

17

કરણ – ૨ સંદભ સા હ યની સમી ા

18

કરણ – ૨ સંદભ સા હ યની સમી ા ૨.૧

તાવના

૨.૨

ૂવ થયેલા સંશોધન સા હ ય ુ ં મહ વ

૨.૩ િશ ણના અિધકાર

ગે

ૂવ થયેલા અ યાસો

19

૨.૧

તાવના કોઇ પણ સંશોધન કરવા માટ સંદભ સા હ યની સમી ા

કરવી એ જ ર છે . સંશોધન સા હ યની સમી ા એ હાથ ધરલા સંશોધનના

ારં ભક તબ ા સાથે સંકળાયેલ હોય છે . ૂરોગામી અ યાસો એ સંશોધકના

સંશોધન સમ યા સાથે સંબિં ધત સંશોધનની

ુ ૂત ર તે સંશોધક ળ

કયાનો એક ભાગ છે . સંશોધકના અ યાસ માટ સંદભ

સા હ ય એ પાયાનો

ોત છે .

અગાઉ થયેલા સંશોધનો ારા અનેક મા હતીઓ તથા ન ુ ં ન ું

ાન

ા ત થ ુ ં હોય છે . સંદભ સા હ યની સમી ા એ

માંગી લેતી હોય છે પરં ુ

ૂરોગામી અ યાસો

ઉકલ પણ મળ રહતા હોય છે સંશોધન સા હ યની સાર

ુ જ સમય બ

ારા અનેક સમ યાઓના

સ ંશોધકના અ યાસ માટ જ ર હોય છે .

સમી ા કરવા માટ સંશોધન સા હ ય ુ ં

ડાણ ૂવક વાંચન કર ુ ં આવ યક બને છે . ુત

સંશોધનએ

સંશોધન િવષયના સંદભમાં

િશ ણના

અિધકાર

િવશે

હોવાથી

ૂરોગામી અ યાસોની સમી ામાં િશ ણના

અિધકારને લગતા અ યાસોનો સમાવેશ કરવામાં આ યો છે . આ અ યાસો ારા સંશોધકને પોતાના અ યાસને લગતો

પટ

સંશોધન સા હ યની સમી ા કરવા માટનો એક હ ુ

યાલ મળ રહ છે . ૂરોગામી સંશોધનો

પોતાના સંશોધન સાથે કઇ ર તે સંકળાયેલા છે તે દશાવવાનો છે . કોઇ પણ સશ ં ોધનની શ આત તેના સંદભ સા હ યના પ ર ે યમાં તપાસવાથી

– તે િવષયમાં થયેલા સંશોધન 20

ગે મા હતી

મળ રહ છે , માટ જ સંશોધક પોતાની સંશોધન િવષય સાથે સંબધ ં ધરાવતા ૨.૨

ૂરોગામી સંશોધન અ યાસો તપાસવા આવ યક છે .

ૂવ થયેલા સંશોધન સા હ ય ંુ મહ વ સંશોધન સા હ ય ુ ં સંશોધન અ યાસમાં

ુ જ મહ વ બ

રહ ું જોવા મળે છે . સંશોધક પોતાની સંશોધન સમ યાનો અ યાસ કરવા માટ તેનો ઉપયોગ કર છે . ૂરોગામી સંશોધકોના અ યાસમાં રહ ગયેલી કડ પર સંશોધક ુ ં યાન પડ તો તેને પોતાના અ યાસમાં પણ અનેક ર તે મદદ મળ રહ છે . સંશોધન કાય માં જોવા મળતી પણ ઉકલ મળ સંશોધન

ુ કલીઓ

ગે

રહ છે . સંશોધન સા હ યની સમી ા એ સંશોધકને

યાના દરક તબ ે માગદશન

ુ ુ પાડ છે .

આમ, સંશોધન સા હ યની સમી ાએ સંશોધક માટ અનેક ર તે ઉપયોગી સા બત થાય છે . ૨.૩ િશ ણના અિધકાર

ગે

ૂવ થયેલા સંશોધનો

૧) Title : Implementing Right to Education: Issues and Challenges. Researcher: Ojha Seema S. College: Depa. Of Social Science, NCERT,New Delhi. ુત અ યાસનો હ ુ આર.ટ .ઇ ના અમલીકરણની દર

ને

ામીણ સરકાર

શાળાઓમાં

હર કરવા અને િશ કો, માતા-

િપતા તથા બાળકોમાં આર.ટ .ઇ ની જોગવાઇ અને

ગ કતા અને

સમજણની તપાસ કરવા માટ છે . આ સંશોધન એ વણના મક અ યાસ છે . સંશોધન માટ બન યદ છ િનદશનનો ઉપયોગ કરલ છે . આ સંશોધનના 21

તારણોમાં મોટાભાગની શાળાઓમાં પીવા ુ ં પાણી, વી

ુ તકાલય, વીજળ

િુ વધાઓ શાળામાં ન હતી. તથા મોટાભાગની શાળાઓમાં લાયક

િશ કો હતા પરં ુ, તેઓ વૈક પક દવસોમાં જ આવતા જોવા મળે છે .બાળકોના માતા-િપતા આર.ટ .ઇ િવશે

ણતા હતાં પરં ુ િવધાથ ઓ

ણતા ન હતાં. ૨) Title: Challenges for Implementation of RTE Act for Children With Hearing Impairment in Inclusive Education – A Servey Researcher: Dr. Aasavari A. Shinde. Ali yavar jung national institute for hearing handicapped, Mumbai. ુત સંશોધનનો હ ુ િશ ણની પહ ચના સંદભમાં જ લા પ રષદ શાળાઓમાં આર.ટ .ઇ ના અમલીકરણ માટના આચાય ારા પડકારોનો સામનો કરવો તથા ઇ ફા કચર સંબંિધત જ લા પ રષદ શાળાઓમાં આર.ટ .ઇ ના અમલીકરણ માટના આચાય

ારા પડકારોનો

ુ ા ુ ં કદ ૧૫ આચાય સામનો કરવો. આ સંશોધન પ ધિતમાં ન ન હતા.તથા યદ છ િનદશન પ ધિતનો ઉપયોગ કરલ છે . આ સંશોધનના તારણોમાં મોટાભાગની શાળાઓના આચાય ને પડકારોનો સામનો કરવો િુ વધાઓ

પડતો હતો. શાળાઓ માળખાક ય ુ શાળાઓમાં સગવડો તથા અ ક આચાય એ અને ૭૩%

વેશ વેશ

રુ પાડવામાં સ મ છે

રુ પાડવામાં આવતી નથી. ૨૭%

યા સંબિં ધત પડકારોનો સામનો કરવો પડયો છે યા

ગે પડકારો નથી. ૨૦% આચાય

ખાસ

સવલતો સંબિં ધત પડકારો ધરાવે છે ૮૦% સવલતો સંબિં ધત પડકારો નથી. 22

૩) Title: The Issues Relating to RTE

Implementation And

Challenges: A Qualitative Study Researcher: Ishita Gaddipati. College: School of education, 2015 ુત અ યાસનો હ ુ િશ કો, મા-બાપ, બાળકો અને શાળા

યવ થાપન િવશે

ગ કતાના

તરો તપાસવા તથા આર.ટ .ઇ

જોગવાઇ અમલીકરણ માટ િવિવધ પ ધિતઓ અને અ ભગમો સમજવા માટનો તથા આર.ટ .ઇ ની અનામત નીિત પર શેરહો ડસના મંત યોની તપાસ અને

ણ કરવી તે હતો.સંશોધન કતાએ ુ લ સે પલ ુ ં કદ ૧૦૦

સ યો હ ુ ં માં ૩૦ વાલીઓ, ૩૦ િવધાથ ઓ, ૨૦ િશ કો, ૨૦ મેનજ ે મે ટ ટાફનો સમાવેશ થતો હતો. ન ૂના તર ક ૧૫ શાળાઓ લેવામાં આવી હતી.આ અ યાસ એ વણના મક સંશોધન હ .ુ ં તેમના તારણોમાં ૪૦% િશ કોને અનેક પ ર થિતઓનો સામનો કરવા માટ યો ય તાલીમ આપવામાં આવતી નથી. ૭૫% િશ કો સહમત થતા હતા ક શાળાએ કમચાર ઓને સમાિવ ટ કરવા માટ સંવદ ે નશીલ છે તથા ર ના દવસે વકશોપ ગોઠ યા છે .મોટાભાગના લોકોમાં

ગ કતા ઓછ જોવા મળ

હતી. ૪) Title: The Right to Education of Children and Young People Living With Podoconiosis: The Case Study in Wolaita Zone, So Ethiopia Researcher: Enguday Meskele , College: school of law, 2015 ુત અ યાસ એ વૌરાતો ઝોનમાં પોડોકોનોિસસ સાથે રહતા બાળકો અને

ુ ાનોના િશ ણના અિધકારની વ લ ુ ાત ુ ં વ 23

ૂ યાંકન

કર ુ ં તે છે . આ અ યાસ એ

ુ ા મક હતો. બાળકો તથા ણ

ુ ાનોના વ

િશ ણના અિધકારના અમલીકરણને યાનમાં રાખીને ઘણી પ ધિતઓનો ઉપયોગ કરલ છે . ન ૂના પ ધિત અને ન ૂના માપ સહભાગીઓની સગવડ અને હ ુ ૂણ ન ૂના પ ધિતનો ઉપયોગ કય સંશોધનના તારણો એ હતા ક મોટાભાગની

હતો. આ

ામીણ િવ તારમાં શાળાઓ

ઉપલ ધ નથી. શાળા ુ ં વાતાવરણ બાળકો અને

ુ ાનો વ

રોગથી

વે

ૃિતઓમાં

છે તે માટ મૈ ી ૂણ નથી.તથા મોટાભાગના બાળકો શાળા ભાગ લેતા નથી.

૫)Title: Right to Education and Right to Educate: A Study of the Impact of Right to Education Act on Unrecognised Schools in Delhi Researcher: Sonjuhi Singh, 2010 ુત અ યાસ એ અપ ર ચત શાળાઓની તપાસ કર છે . રા યના ધોરણો અને આર.ટ .ઇ ના ધોરણો મેળવવા માટ અપ ર ચત શાળાઓમાં જઇને તેની આ માટ ૧૩ શાળાઓની વણના મક છે

ને

થિતની

ગેની મા હતી

ુ ાકાત લેવાઇ હતી. લ

ુ ાકાત લેવાઇ હતી. આ સંશોધન એ લ

ાથિમક અને ગૌણ બંને ર તે મા હતી એક ીત કર

છે .આ અ યાસના તારણોમાં અપ ર ચત શાળાઓ મા યતાના માપદં ડ અને આ શાળાઓના સામા ય

થિત અને

ુ વતાને પહ ચી વળવા ણ

સમથ નથી. સરકાર શાળાઓની સરખામણીમાં અ ણતા શાળાઓની સરખામણીમાં આ અ યાસમાં સવલતો અને માળખામાં તફાવતો જોવા મળે છે .

24

કરણ – ૩ અ યાસનો સૈધાંિતક યાલ

25

૩.૧

તાવના :કોઇ પણ કાય કરવા માટ કોઇ ચો સ િવ તાર ન

પડ છે . તથા ન છે .

કરવો

કરલ િવ તારનો ચો સ અ યાસ કરવો તે જ ર બને

ુત અ યાસ અમદાવાદ

ુ ાના દાણીલીમડા લાના સીટ તા ક

િવ તારના સંદભમાં તૈયાર કરવામાં આવેલ છે . તેથી

ે ને પસંદ

કરવામાં આવેલ તેનો ુ ંકો પર ચય આપવો અિત આવ યક બને છે . ૩.૨ અમદાવાદ જ લાનો ઇિતહાસ :અમદાવાદ શહર સાબરમતી નદ ના કનાર વસેલ

લા ુ ં

ુ ય મથક છે . કણદવ સોલંક એ અહ મહ વ ુ ં નગર િવ તા ુ , કણાવતી કહવા .ુ ં ૧૪ મી સદ માં

ુ રાતમાં રાજ ૂત સ ાનો જ

ુ ર , ૧૪૧૧ ના રોજ આ યો. યારબાદ ૨૬ ફ આ

ત

ુ તાન અહમદશાહ લ

અમદાવાદ શહરની થાપના કર અને ભ ય ઇમારતોથી શહરની શોભા વધાર . વતં તા બાદ તા. ૦૧/૦૭/૧૯૫૯ ના રોજ રા યની ુ ઃરચના થતા આજનો અમદાવાદ ન

જ લો ૫૫૧ ગામો અને ૧૧

ુ ) (૨) દ ોઇ (૩) તા કુ ાનો બનેલો છે . તેમાં (૧) અમદાવાદ શહર ( વ દ ોજ - રામ રુ ા (૪) માંડલ (૫) િવરમગામ (૬) સાણંદ (૭) બાવળા (૮) ધોળકા (૯) ધં કુ ા (૧૦) ધોલેરા ( ૧૧) અમદાવાદ શહર (પિ મ) . તા. ૨૦/૦૩/૨૦૧૨ થી અમદાવાદ શહર તા કુ ાની ુ ઃરચના થતા અમદાવાદ શહર તા કુ ાને બે ભાગમાં િવભા જત કર ને ન ુ ) અને અમદાવાદ શહર (પિ મ) એમ બે ભાગમાં અમદાવાદ શહર ( વ િવભા જત કરવામાં આ યો છે . 26

૩.૩ અમદાવાદ જ લાનો પર ચય :૧) થાન અને

ે ફળ અમદાવાદ ૨૨.૪૭ અને ૨૩.૧૦ ઉતર અ ાંશ તેમજ

૭૨.૦૫ થી ૭૨.૨૯

ુ રખાંશ વ ચે આવેલો છે .તથા જ લા ુ ં વ

ે ફળ

૮૦૮૭.૦૦ ચો. ક.મી. છે . ૨) િશ ણ અમદાવાદ જ લામાં ૨૦૧૧ની વ તી ગણતર ના આધાર સા રતા ુ ં

માણ ૬૭.૭૨% છે .

ાથિમક િશ ણ સં થાઓ ૧૩૭૭,

મા યિમક િશ ણ સં થાઓ ૬૫૫, ઉ ચતર મા યિમક િશ ણ સં થાઓ ૩૯૫ અને ઉ ચ િશ ણની ૧૫૮ સં થા કાયરત છે . ૩) વ તી ૨૦૧૧ ની વ તી ગણતર વ તી

૭૨,૦૮,૨૦૦

ની

છે .

માં

ુ બ અમદાવાદ જ લાની જ ુ ષો

૩૭,૮૭,૦૫૦

અને

ીઓ૩૪,૨૧,૧૫૦ છે . ૪) આરો ય અમદાવાદ જ લામાં ક

– ૪૩, સા ુ હક આરો ય ક

ા ય િવ તારમાં

ાથિમક આરો ય

– ૧૭, િસિવલ હો પટલ – ૨ તથા

હો પટલ – ૮૬ છે . ૫) નદ ઓ અને વરસાદ

27

જ લાની

ુ ય નદ ઓમાં સાબરમતી, ભાદર તથા ભોગાવો

જોવા મળે છે . જ લામાં સરરાશ વરસાદ ૨૦ થી ૨૫

ચ પડ છે .

૩.૪ અમદાવાદ સીટ તા કુ ાનો પર ચય ૧) ભૌગો લક થાન અમદાવાદ સીટ ુ ી અને ધ

સનાથલ ગામ ગામ

ુ ો ઉ ર કોબા તા ક

ૂવ કઠવાડા ગામ

ુ ી, દ ણે ધ

ુ ી અને પિ મે ભાડજ ધ

ુ ી િવ તરલ છે . ધ

૨) વ તી તા કુ ાની શહર

િવ તારની

૫૮,૧૬,૫૧૯ છે . ુ લમો,

ા ય િવ તારની વ તી ૧૧,૫૨,૯૮૬ અને

વ તી માં

૪૬,૬૩,૫૩૩

મળ ને

તા કુ ાની

વ તી

ુ ય વે કણબી, પટલ, કોળ , લોહાણા, વણકર,

હુ ાર, દરબાર વગેરનો સમાવેશ થાય છે .

૩) વરસાદ અને પાક આ તા કુ ામાં ઉપરાંત અખા તમામ

ુ ય વે કપાસ, કઠોળ, અનાજ, તેલીબીયા

પાકો થાય છે . જમીન રસાળ, ફળ ુપ અને િપયત હોવાથી

કારના પાકો લઇ શકાય છે . તા કુ ાનો ચોમાસાની િસઝનમાં

સરરાશ વરસાદ વરસાદ ૩૯૫૦ મી.મી છે . ૪) વાહન યવહાર આ તા કુ ો ર વે માગ ભાવનગર, વડોદરા, દશના તમામ અ ય

રુ ત તથા

ુ ય શહરો સાથે જોડાયેલો છે . તા કુ ા મથક 28

ુ રાત રા ય માગ પ રવહન િનગમનો ડપો આવેલો છે . અહ રા યના જ તમામ શહરો તથા

તરરા ય બસ સેવાઓ ઉપલ ધ છે . એસ.ટ .ડપો

ઉપરથી દવસ દર યાન ૫૮૭ કરતા વધાર બસો આવ૫)

કર છે .

િુ વધાઓ ુ ામાં ક /રા ય સરકારની આ તા ક

આવેલી છે . ુ દ રા

ુદ –

ુ દ કચેર ઓ

નાથી લોકોને તમામ વહ વટ સેવાઓ ઉપલ ધ છે .

ુદ -

ય બકોની શાખાઓ આવેલી છે . થાિનક નાગર ક સહકાર બક,

ખેત ઉ પ

બ ર સિમતી,શહર પોલીસ ટશન,

રલ પોલીસ ટશન,

ટલીફોન એ ચજ વગેર સેવાઓ ઉપલ ધ છે . તથા દરક મા યમની શાળાઓ આવેલ છે . ૬) આરો ય

ક ાએ

િુ વધા તા કુ ામાં દરક

કારની આરો ય સેવા ઉપલ ધ છે . ા ય

ાથિમક આરો ય ક ો

ારા તા કુ ાના તમામ ગામોના બાળકોને

રસીકરણ, ુ ુ ંબ ક યાણ અને આરો ય િશ ણની કામગીર થાય છે . દરક ગામે મફત આરો ય સેવા ઉપલ ધ છે . તથા

ાઇવેટ અને સરકાર

હો પટલો આવેલા છે . ૩.૫ અ યાસમાં આવર લીધેલ િવ તારનો ંુ કો પર ચય  દાણીલીમડા દાણીલીમડા િવ તાર એ અમદાવાદના સીટ આવેલ છે . આ િવ તારમાં મોટાભાગના લોકો છે . યાંની મોટાભાગની વ તી

ુ ામાં તા ક

ુ લમ ધમના જોવા મળે

ટક મ ુ ર , ધંધો ક વેપાર સાથે સંકળાયેલી 29

છે . આ િવ તારમાં શહર અબન સે ટર,

ગણવાડ , હો પટલ તથા સેવા

સં થાઓ આવેલી છે . દાણીલીમડામાં આવેલી શાળાઓમાં સરકાર તથા

ાઇવેટ અને

ટ સંચા લત શાળાઓનો સમાવેશ થાય છે .

૩.૬ િશ ણનો ઇિતહાસ િશ ણનો ઇિતહાસ એ ઘણો લાંબો જોવા મળે છે . િશ ણનો ઇિતહાસ એ પરંપરાગત ત વો ભારતીય ધમ સાથે સંકળાયેલા જોવા મળે છે . ભારતમાં

ારં ભક િશ ણ

ુ ની દખરખ હઠળ શ

થ ુ હ .ું

ુ ુ ની આ ા ુ ં પાલન કર ુ ં તથા િશ ણ મેળવવા માટ

માં િશ યએ

આ મમાં રહ ુ ં પડ ુ ં હ .ુ ં િ યને

ુ ુ/

ા ણોએ શા ો, ધમ િવશે શીખ ુ ં તથા

ુ ધના િવિવધ પાસા, વૈ ય

ાિતએ વા ણ ય તથા અ ય

િવિવધ અ યાસ મો શીખવાડવામાં આવતા હતાં. આમ, ચો સ

િતને

આધાર તથા સંબિં ધત ફરજોને આધાર િશ ણ આપવામાં આવ ુ ં હ .ુ ં ભારતમાં િશ ણ એ પરં પરાગત વ પનો એક ભાગ છે ધમ સાથે ગાઢ સંબધ ં ધરાવે છે . ઉ ચિશ ાની વી ક ત શીલા અને નાલંદા સામા ય

ારં ભક બૌ

ુ માં સાર કામગીર બ વી ગ

ર ા હતાં. યારબાદ આઠમીથી અઢારમી સદ ના સમયગાળામાં િશ ણનો પવેશ અને

સં થાઓ

ુ લમ

ુ લમાનોના આ મણનો ભોગ ચાર થયો. સ

બનવાથી અનેક િશ ણના ક ો નાશ પા યા.તેમાં નાલંદા અને અજમેર વા ક ોનો સમાવેશ થાય છે .તથા લાભ લેતા હતાં. પ ર થિત

ટશ

ુ જ ઓછા િવધાથ ઓ િશ ણનો બ

ુ દરિમયાન અનેક ર ત રવાજો સાથે િશ ણની ગ

ુ જ ખરાબ જોવા મળ હતી. અનેક લોકો બ

30

ીિશ ણને બન

જ ર તથા િવઘાતક ગણાવતા હતાં. અગાઉની માફક આ સમયમાં પણ ુ – ત

લોકો

ેત,

ધિવ વાસમાં માનતા હતાં. ુ ારકોએ િશ ણના ધ

યારબાદ ૨૦ મી સદ ના સમાજ મહ વ પર ભાર

ુ

યાસો હાથ ધયા. રા

રામમોહન રોયે અનેક િશ ણ સં થાઓની

થાપના કર . ઇ ડયન નેશનલ સો યલ કો ફર સ રા સંગઠન હ .ું આ કો ફર સે કટલાય મહ વના

ુ ારવા માટના ધ

ો અને ભારતમાં િશ ણના તરને

ય ક ા ું

ુ ારક ધ

ાથિમક, મા યિમક અને ઉ ચ િશ ણમાં

ુ ારા કરા યા. તેમાં ખાસ કર ને મફત અને ફર જયાત ધ

િશ ણ ઉપર ભાર

ુ

ો.

ીિશ ણ ઉપર ભાર

ુ ને અનેક નવા ક

અ યાસ મો દાખલ કરા યાં હતાં. ૩.૭ વતમાન સમયમાં િશ ણની પ ર થતી વતમાન સમયમાં િશ ણની અનેક સં થાઓ જોવા મળે છે . આ

દશનો દરક નાગ રક િશ ણ લે તેવા

યાસો હાથ ધરવામાં

આ યા છે . િશ ણને લગતી અનેક યોજનાઓ ઘડવામાં આવી છે . પરં ુ દશમાં અનેક સમ યાઓ જોવા મળે છે

ના કારણે અનેક િવવાદો થતા

હોય છે . િશ ણ પણ ધીર-ધીર રાજનીિતનો ભોગ બનતો

ય છે અને

િશ ણ ુ ં તર ઘ ુ ં ની ુ ં જ ું જોવા મળે છે . શાળાઓમાં પણ િશ કોની સં યા એ

રુ તી જોવા મળતી નથી

કુ ટડ િશ કો ુ ં

ણાલીમાં

ના કારણે સા ુ િશ ણ મળ ુ ં નથી.

માણ શાળાઓમાં ઓ ં છે . ભારતીય િશ ણ ુ વ ાને ના દ ુ કર ર ો છે અને ણ

ટાચાર એ િશ ણની

લાંબા ગાળાની નકારા મક અસર ઉભી કર મ ઘવાર

ર ુ ં છે . દશમાં વધતી

તથા બેરોજગાર ના લીધે અનેક બાળકો િશ ણ લઇ નથી 31

શકતા. અનેક યોજનાઓ હોવા છતાં ગર બ બાળકો

ુ ી તેનો લાભ ધ

પહોચતો જોવા મળતો નથી. સરકાર મ યાહન ભોજન, મફત ગણવેશ

ાથિમક

િશ ણના

બાળકોને

આપવાની

ુ તકો અને હરાત

બાદ

શાળાઓમાં િવધાથ ઓની સં યા વધતી જોવા મળે છે પરં ુ વ ુ પડતા બાળકો અધ-વ ચેથી જ ભણવા ુ ં છોડ દ છે . આ ુ ારવા માટ વ ુ ધ

િશ ણના

તરને

યાસો હાથ ધરવાની જ ર છે .

૩.૮ િશ ણનો અિધકાર એટલે

?ંુ

િશ ણનો અિધકાર એટલે કોઇપણ

બાળકને મફત અને

ાથિમક િશ ણ મેળવવાનો અિધકાર. ૩.૯ મફત અને ફર યાત િશ ણનો અિધકાર અિધિનયમ – ૨૦૦૯ આ ક

સરકારનો કાયદો છે ,

સમ

છે . આ અિધિનયમ ૨૦૦૯ માં ઘડવામાં આ યો છે , જ રા યોને લા ુ પડ છે .

દશને લા ુ પડ ભારત દશના બધા

ુ રાતમાં આ અિધિનયમ ૨૦૧૨ થી અમલમાં જ

ુ વામાં આ યો છે . ક

RTE (િશ ણના અિધકાર કાયદો) ધોરણ ૧ થી ૮ તમામ સરકાર

ાથિમક શાળા,

ુ ીની ધ

જ લા િશ ણ સિમિત સંચા લત, નગર

ુ ાિનત િશ ણ સિમિત સ ંચા લત, અ દ ાથિમક શાળા, સી.બી.એસ.બી.એસ.સી

ુ ાિનત ાથિમક શાળા, બન અ દ ક આઇ.સી.એસ.આઇ. અથવા

અ ય કોઇ પણ બોડ સાથે સંકળાયેલ કોઇપણ મા યમની તમામ શાળાઓને આ કાયદો લા ુ પડશે. ૧) હ /ુ ઉ ે શ 32

ાથિમક

આ અિધિનયમ ઘડવા પાછળનો ુ યે

બાળકને િવના અિધકાર છે ,

ુ ય ઉ ે શ ભારતના દરક

ાથિમક િશ ણ મેળવીને પોતાની કાર કદ ઘડવાનો

ને કોઇ પણ સ ા અથવા સ ં થા રોક શકશે ન હ.

૨) િશ ણ અિધકાર કાયદાની જોગવાઇઓ િવશે  િશ ણના અિધકાર કાયદા અ વયે કોઇ પણ શાળા/િશ કો

ારા

બાળકો પર શાર રક િશ ા અથવા માનિસક કનડગત ક માનિસક ાસ આપવા પર કાયદા અ વયે

િતબંધ

ુ વામાં આવેલ છે . ક

 િશ ણના અિધકાર કાયદા અ વયે રા ય સરકાર અથવા યથા સંગે થાિનક સ ામડં ળએ પણ બાળક સાથે કોઇ ુ ર યોગ

િુ નિ ત કર ુ ં જોઇશે ક શાળામાં કોઇ

ાિત, વગ, ધમ અથવા

િતને આધીન રહ ને

(ભેદભાવ) કરવામાં ન આવે.

 િશ ણના અિધકાર કાયદા અ વયે કોઇ પણ શાળા અથવા ય ત શાળામાં બાળકને દાખલ કરતી વખતે કોઇપણ ુ કરશે ન હ અને શાળામાં ફ વ લ માતા-િપતા/ વાલીને ઇ ટર

કારની કપીટશન

વેશ માટ બાળક અથવા તેના

ુ ાંથી પસાર કરશે ન હ. મ

 કાયદા અ વયે િશ કોને િશ ણના કાય િસવાય ૧૦ વષ ય વ તી ગણતર ,

થાિનક સ ાતં

રા ય િવધાનસભા અથવા સંસદની

ું ટણીને લગતી ફરજ, આપિ

સમયે રાહત ફરજની કામગીર કર

શકશે.  કાયદા અ વયે ઉમરના સા બતીના અભાવે કોઇપણ શાળા બાળકને વેશનો ઇ કાર કર શકશે ન હ. ુ ન અથવા ખાનગી િશ ણની  કોઇ પણ િશ ક ખાનગી ટ શ કર શકશે નહ . 33

ૃિત

 કાયદા અ વયે ૬ થી ૧૪ વષના બાળકને ઉમરના અ ુ પ ધોરણમાં

વેશ આપવામાં આવશે, તેનો/તેણીનો બાક ના વગ

ુ ક સમ વય સાથે શૈ ણક અને ભાવના મક ર તે સફળતા વ િુ વધાવાળ

સાધવા માટ સ મ બનાવવા શાળાના વગ અથવા

રહઠાણની જ યાએ બાળકને શાળામાં કામ કરવા િશ કો અથવા આ હ ુ માટ નીમેલા િશ કો

ારા સમય મયાદામાં ખાસ તાલીમ

આપવી જોઇએ. ુ ુ થતા

 શાળામાં દાખલ કરલ કોઇ પણ બાળકને પારં ભક િશ ણ ુ ીમાં કોઇ પણ ધોરણમાં રોક શકાશે અથવા કાઢ ધ

ુ શકાશે ક

નહ . બાળકોનો ટ ટ/કસોટ નો હ ુ બાળક શાળામાંથી કટ ું શી યો ણવા અને તેના પર શાળાએ અથવા િશ ક વ ુ

છે તે

કરવાની જ ર છે ક તે

ણવાનો છે . તેથી

િવધાથ ઓ ુ ં સતત અને સવ ાહ સમ

યાસો

ાથિમક શાળાઓમાં

ૂ યાંકન શાળા/િશ કો

ારા

વષ દર યાન કરવા ુ ં રહશે.

 અધવ ચે બાળકોના માતા-િપતા કોઇ કારણસર બી િવ તારમાં ક બી

રા યમાં

ય તો બી

મેળવવા ઇ છ ુ ં હોય તે છે લે

શાળામાં બાળક

ુ ય િશ ક અથવા શાળાના

પાસેથી

માણપ

માણપ

વેશ

શાળામાં અ યાસ કરતો/કરતી

હોય તે શાળાના બદલી

ગામ ક

મેળવવાનો

ભાર (ઇ ચાઝ)

રહશે.

ર ુ કરવાના િવલંબને કારણે બી

પરં ુ બદલી શાળા

વેશ

આપવામાં િવલંબ કર શકશે નહ . ૩) િશ ણના અિધકાર કાયદા અ વયે શાળામાં નીચે િુ વધા હોવી જોઇએ 34

માણે માળખાક ય

દરક િશ ક માટ ઓછામાં ઓછો એક વગખંડ અને એક ઓફ સ કમ ટોર મ કમ

ુ ય િશ કનો મ

 અવરોધ ુ ત

વેશ

 છોકરા છોકર ઓ માટ અલગ શૌચાલય  બધા બાળકો માટ સલામત પીવાના

રુ તા પાણીની સગવડ

 શાળામાં મ યાહન ભોજન યોજના ુ ં ભોજન રં ધા ુ ં હોય તે રસો ુ ં  રમત ગમત ુ ં મેદાન અને રમત ગમતના સાધનો 

ુ તકાલય (વય ક ાને અ ુ પ

ુ તકો)

 શાળાના મકાનના ર ણ માટ હદની દ વાલ અથવા વાડની યવ થા  િવકલાંગ બાળકો માટ ર પનની યવ થા. ૪) િશ ણના અિધકાર કાયદા (RTE) અ વયે શાળાના  ધોરણ ૧ થી ૫

તર િવશે

ુ ીની શાળા બાળકોના સબંધમાં ન કની ધ

િવ તારમાં ચાલીને જઇ શકાય તેવા ૧ ક.મી. તેમજ ધોરણ ૬થી ૮ ુ ીની શાળા ૩ ક.મી. ના ધ

તરની

દરમાં શાળા

થાપવી

જોઇએ. ુ ખલનો ુ ં જોખમ,

 હાડમાળ વાળા િવ તારોમાં,

રુ ર તાઓના

અભાવ, સામા ય ર તે નાના બાળકોને તેમના ઘરથી શાળા જવામાં રહલા જોખમને

ુ ી ધ

યાનમાં લઇ ઉપરો ત હદો ઘટાડ ને

જોખમો ટાળ શકાય.

35

 વ તીની અિત ગીચતાવાળા િવ તારોમાં, ઉમર અ ુ પ વય

વેશપા

ુ થના બાળકોની સં યા વધાર હોય તો એક કરતા વ ુ ન ક

શાળા થાપી શકાશે.

૫) ધોરણ ૧ થી ૫ માં બાળકોની સં યાનાં

માણમાં િશ કો િવશેની

મા હતી  દાખલ કરલ બાળકો ૬૦

ુ ી - ૨ િશ ક ધ

 ૬૧ થી ૯૦ વ ચે - ૩ િશ ક  ૯૧ થી ૧૨૦ વ ચે - ૪ િશ ક  ૧૨૧ થી ૨૦૦ વ ચે - ૫ િશ ક  ૧૫૦ બાળકોથી વધાર - ૫ વ ા ૧

ુ ય િશ ક

 ૨૦૦ બાળકોથી વધાર - િવધાથ િશ ક

ુ ો ર ચાલીસથી વધવો ણ

જોઇએ ન હ. ( ુ ય િશ ક િસવાય) ૬) િશ ણના અિધકાર કાયદા (RTE) અ વયે ધોરણ ૬ થી ૮ માં બાળકોની સં યા



માણે િશ ક િવશે યેક ૩૫ બાળકો માટ ઓછામાં ઓછો એક િશ ક

વગદ ઠ ઓછામાં ઓછો ૧ િશ ક અને નીચેના દરક િવષય માટ ઓછામાં ઓછા એક િશ ક રહશે. ૧) િવ ાન અને ગ ણત ૨) સામા જક િવ ાન ૩) ભાષાઓ 36

બાળકોનો

વેશ ૧૦૦ થી વધાર હોય યાં એક

અને નીચેના માટ

શકાલીન

ુ કાલીન ણ

ુ ય િશ ક

િશ ણ

૧) કલા િશ ણ ૨) આરો ય અને શાર રક િશ ણ ૩) કાયિશ ણ ૭) િશ ણના અિધકાર કાયદા (RTE) અ વયે ધોરણ ૧ થી ૫ માં શૈ

ણક

દવસો અને કલાકો િવશે  ધોરણ ૧થી ૫ માં શૈ

ણક વષમાં કામકાજના દવસ ૨૦૦ દવસ

અને ઓછામાં ઓછા ૮૦૦ કલાક શૈ ણક કાય કરવા ુ ં રહશે. (કામકાજના દવસ ૪ કલાક શૈ  ધોરણ

ણક કાય)

૧ થી ૫ ( ાથિમક શાળા) માં તૈયાર માટ તથા અ ય

કામગીર સ હતના િશ ક દ ઠ અઠવા ડયામાં ૪૫ (િપ તાળ સ) કલાકની કામગીર કરવાની રહશે. એટલે ક દવસની શાળાઓમાં સોમ થી

ુ દરિમયાન ૮ (આઠ) કલાકની કામગીર અને શિનવાર

૫ (પાંચ) કલાકની કામગીર કરવાની રહશે. ૮) િશ ણના અિધકાર કાયદા (RTE) અ વયે ધોરણ ૬ થી ૮ માં શૈ

ણક

દવસો અને કલાકો િવશે  ધોરણ ૬ થી ૮ માં શૈ

ણક વષમાં કામકાજના દવસ ૨૨૦ અને

ઓછામાં ઓછા ૧૦૦૦ કલાક ુ શૈ ણક કાય કરવા ુ ં રહશે. (કામકાજના દવસ ૪:૩૦ કલાક શૈ

37

ણક કાય)

 ધોરણ ૬ થી ૮ માં તૈયાર માટ તથા અ ય કામગીર સ હતના િશ ક દ ઠ

અઠવા ડયામાં ૪૫ કલાકની કામગીર કરવાની

રહશે. એટલે ક દવસની શાળાઓમાં સોમ થી

ુ

દર યાન ૮

કલાકની કામગીર અને શિનવાર ૫ કલાકની કામગીર કરવાની રહશે. ૩.૧૦ શાળા યવ થાપન સિમિત શાળા યવ થાપન સિમિત વાલીઓ ુ ં સિમિત છે . શાળા

યવ થાપન સિમિત

િતિનિધ વ કરતી

ુ લ ૧૨ સ યોની બનશે.

માં

૭૫% એટલે ૯ સ યો શાળામાં અ યાસ કરતા બાળકોના માતા-િપતા ક વાલીઓ હશે.

માં વં ચત

ક વાલીઓ ુ ં

માણસર

ૂથ અને નબળા વગના બાળકોના માતા-િપતા િતિનિધ વ આપવા ુ ં રહશે.

બાક રહ ગયેલ ૨૫% સ યોમાં નીચેના સ યોનો સમાવેશ કરવાના રહશે. ૧)

થાિનક સ ામ ંડળના

સ ામંડળ ન

કરશે.

ુ ં લા સ યોમાંથી એક સ ય ટાયે અથવા

ુ ાન મેળવતી ( ા ટ સહાયક અ દ સંચાલક મંડળ અથવા

થાિનક

ઇન એડ) શાળાના ક સામાં

ટમાંથી એક સ ય

૨) શાળાના િશ કમાંથી એક િશ ક - િશ કો ન

કર તે િશ ક

(આચાયની ગેરહાજર માં તે સ ય સ ચવ તર કની કામગીર બ વવાની રહશે.)

38

૩)

થાિનક િશ ણમાં રસ ધરાવતો

ય કત િશ ણિવદ/શાળાઓના

બાળકોમાંથી એક સ ય - માતા/િપતા ક વાલીઓ ન

કર તેવા.

૪) થાિનક ક ડયો  ૧૨ સ યોની શાળા યવ થાપન સિમિતમાં

૫૦% સ યો મ હલા

સ યો રહશે.  શાળા

ું યવ થાપન સિમિતમાં ૭૫% (૯) સ યોની િનમ કમાં

વં ચત ૂથ અને નબળાં વગના બાળકોના માતા/િપતા ક વાલીઓ ુ ં માણસર  શાળા

િતિનિધ વ

ળવવા ુ ં રહશે.

ું યવ થાપન સિમિતમાં ૭૫% (૯) સ યોની િનમ કમાં

ધોરણવાર

બાળકોના

માતા/િપતા

ક

વાલીઓ ુ ં

માણસર

ળવવા ુ ં રહશે.

િતિનિધ વ

 બાળકો માટના મફત અને ફર યાત િશ ણ અિધિનયમ ૨૦૦૯ ની કલમ ૨૧ અને

ુ રાત બાળકોના મફત અને ફર યાત િશ ણનો જ

ુ રાત અિધકાર િનયમો( જ જોગવાઇઓ

ુ સ) ૨૦૧૨ ના િનયમ ૧૬ ની

માણે રા યમાં બન સહાિયત શાળા િસવાયની દરક

ાથિમક શાળામાં શાળા

યવ થાપન સિમિતની રચના કરવાની

રહશે.  શાળા યવ થાપન સિમિતની મીટ ગ દર ૩ માસમાં ઓછામાં ઓછ એક વખત બોલાવવાની રહશે. ૩.૧૧ શાળા યવ થાપન સિમિતના કાય ૧. શાળાની કામગીર પર દખરખ અને િનયં ણ રાખશે ૨. શાળા િવકાસ યોજના તૈયાર કર તેની ભલામણ કરશે. 39

૩. રા ય સરકાર અથવા ોતમાંથી મળે લ

થાિનક સ ાત ં

અથવા બી

કોઇ

ા ટનો ઉપયોગ/વપરાશ ઉપર દખરખ િનય ં ણ

રાખશે. ૪. શાળાના પડોશના િવ તારની જનતાને સરળ અને રચના મક શૈલીથી એ ટ ૨૦૦૯ અ વયે બાળકોને

ા ત થયેલ અિધકારો

ગે

સમજણ આપશે. ૫. બનશૈ

િશ કો

પોતાની

ણક ફરજો

ફરજો

િનભાવે

અને

િશ ણ

િસવાયના

િનયત કરલ છે તે િસવાયની કામગીર િશ કને

સોપવામાં આવે ન હ તે માટ દખરખ અને િનય ં ણ રાખશે. ૬. આર.ટ .ઈ.એ ટ - ૨૦૦૯ ની કલમ ૪ ની જોગવાઈઓના અમલીકરણ માટ

વેશથી વં ચત રહલ અથવા

મણે

ાથિમક િશ ણ

ુ કર ુ ં ન હોય તેવા બાળકો શોધી કાઢવા અને તેઓને િશ ણમાં ણ જોડવા માટ યોજના તૈયાર કરવી. ૩.૧૨ બાળકોના

ૂળ ૂત અિધકારો

દશના નાગ રકોને

ૂળ ૂત અિધકારો આપવામાં આ યા છે

માં બાળકોનો પણ સમાવેશ થાય છે . બાળકોના

ૂળ ૂત અિધકારો નીચે

ુ બ છે : જ ૧)

વન

વવાનો હક બાળકોને

જ મવાનો,

રસીકરણનો,

પૌ ટક

મેળવવાનો, વ છ પાણી અને રહઠાણ મેળવવાનો અિધકાર છે . ૨) િવકાસનો અિધકાર 40

આહાર

બાળકોને રમવાનો, િશ ણનો તથા

વા ય સેવાઓ

મેળવવાનો અિધકાર છે . ૩) ર ણનો અિધકાર બાળકોને શોષણ, સ ામણી, હસા તથા અવગણના સામે ર ણનો અિધકાર છે . ૪) સહભાગીતાનો અિધકાર બાળકોને પોતાની વાત ર ુ કરવાનો, મંડળ તથા

ુ થમાં

જોડાવાનો, પોતાને અસર કરતા િનણયોમાં સહભાગી થવાનો અિધકાર છે . ૩.૧૩ બાળકો માટની િશ ણને લગતી યોજનાઓ ૧) મ યાહન ભોજન યોજના આ યોજના ક અમલમાં

સરકારની છે ,

૧૫ ઓગ ટ, ૧૯૯૫ થી

ુ વામાં આવી છે . આ યોજનાનો ક

િવધાથ ઓને પૌ ટક ભોજન

ૂ ું પાડવાનો છે ,

ુ ારો થાય. આ યોજનાથી બધી જ ધ

ુ ય ઉ ે શ શાળાના થી તેઓના વા યમાં

ાિત અને વણના િવધાથ ઓ એક

સાથે ભોજન લેતા હોવાથી સમાનતાની ભાવના કળવાય છે . ૨) સવ િશ ા અ ભયાન આ યોજના ક

સરકાર અને રા ય સરકારના સહયોગથી

૨૦૦૧ ની સાલથી દશમાં સા રતાની ક ા યોજનાનો

ુ ય ઉ ેશ

ચી લાવવા માટની છે . આ

ાિત અને લગ આધાર ત સામા જક ભેદભાવ ુ ર

41

કર દશના ૬ થી ૧૪ વષની

મરના બધા જ બાળકોને

ાથિમક િશ ણ

ુ ુ પાડવાનો છે . ૩) િવધાલ મી બો ડ યોજના ુ રાત સરકારની િવિશ ટ યોજના છે , જ

આ યોજના

૨૦૦૩ થી અમલમાં છે . આ યોજના ક યાઓને

ારા

ુ ં બો ડ િવના

ો સા હત કરવા . ૨૦૦૦

આપવામાં આવે છે .

ીકળવણી માટ મા-બાપ અને ૂ યે સરકાર

ારા

તે બી.પી.એલ કાડ ધારક ક યા ધોરણ – ૭ પાસ

કર યાર તેને યાજ સાથે

ુ વવામાં આવે છે . ક

૪) બાળ વ છતા િમશન આ યોજના ભારત સરકાર અ ભયાન” સાથે

ારા

સંબધ ં ી દશનાં બાળકોને

હર કરલ “ વ છતા ૃત અને સંવેદનશીલ

બનાવવાનો છે , તથા બાળકોમાં વયં ૂ ર તે વ છતા અને વા યના ુ ય ઉ ે શ છે . આ અ ભયાન શાળા

સં કાર િવકસે એ આ યોજનાનો

ક ાએ શાળા ારા ચલાવવામાં આવશે. ૫) ક યા કળવણી મહો સવ આ યોજના તેની શ આત ૧૨ ી કળવણીને ૧૨

ુ નથી ૧૪

ુ રાત સરકાર ારા જ

ૂન, ૨૦૧૪ થી

ુ રાત રા યમાં કરવામાં આવી છે . જ

ો સાહન આપવા માટ ૂન

આવે છે . આ દવસે

ણ દવસ

હર કરવામાં આવી છે .

ુ રાત સરકાર ારા દર વષ તા. જ

ુ ી ક યા કળવણી મહો સવ ઉજવવામાં ધ

ામ નેતાઓ, સરકાર અિધકાર ઓ, શાળા સંચાલકો

42

અને િશ કો ારા ક યાઓને ધો. ૧ માં

વેશ આપવાનો મહો સવ યો ય

છે . ુરબા ગાંધી બા લકા િવધાલય (KGBV)

૬) ક

ુ ય ઉ ે શ દશની ક યા કળવણી ુ ં

આ યોજનાનો િવ તારમાં ૩૦% થી ઓ ં કર ને આ િવના

માણ છે , તેવા િવ તારોને આઇડ ટ ફાય

કારના બા લકા િવ ાલયો થાપીને તે િવ તારની ક યાઓને

ૂ યે હો ટલ સવલત સ હતની કળવણી

સામા જક અને આિથક

થિતમાં

ૂર

પાડ ને તેઓના

ુ ારો કરવાનો છે . આ યોજનાને સવ ધ

િશ ા અ ભયાન (SSA) સાથે સંક લત કરવામાં આવી છે .

43

કરણ – ૪ મા હતી ંુ વગ કરણ અને િવ લેષણ

44

કો ટક ૧ ઉતરદાતાની મ

િત દશાવતો કો ટક િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

ી

૨૯

૫૮

૨

ુ ષ

૨૧

૪૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરોકત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ ુમિત ઉતરદાતાઓ એટલે ક ૫૮% (૨૯)

ીની

િત ધરાવે છે અને

ઓછા ઉતરદાતાઓ એટલે ક

ુ ષ

િત ધરાવતા જોવા

૪૨% (૨૧)

મળે છે .

45

કો ટક ૨ ઉતરદાતાની ઉમર દશાવ ુ કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

૧૮ થી ૨૭

૮

૧૬

૨

૨૮ થી ૩૭

૨૨

૪૪

૩

૩૮ થી ૪૭

૧૫

૩૦

૪

૪૮ થી વ ુ

૫

૧૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી બ ુમિત ઉતરદાતાઓ

પ ટ થાય છે ક

એટલે ક ૪૪% (૨૨) ૨૮ થી ૩૭ વષની ઉમર

ધરાવે છે અને ૪૮ થી વ ુ ઉમર ધરાવતા ઉતરદાતાઓની સં યા સૌથી ઓછ એટલે ક ૧૦% (૫) જોવા મળે છે . ૧૮ થી ૨૭ ની ઉમર ધરાવતા ઉતરદાતાઓની સં યા ૧૬% (૮)

અને ૩૮ થી ૪૭ વષની ઉમર

ધરાવતા ઉતરદાતાઓની સ ં યા ૩૦% (૧૫) જોવા મળે છે .

46

કો ટક – ૩ ઉતરદાતાનો ધમ દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હ ુ

૧

૨

૨

ુ લમ

૪૯

૯૮

અ ય

૦

૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

૩

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક બ ુમિત ધરાવતા ઉતરદાતાઓ એટલે ક ૯૮% (૪૯) અને ૨%(૧) ઉતરદાતાઓ

ુ લમ ધમના છે

હ ુ ધમના છે . અ ય ધમનો એક પણ

ઉતરદાતા જોવા મળતો નથી. આમ, ઉપરો ત અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

ઉતરદાતાઓની સં યા સૌથી વધાર છે .

47

ુ લમ ધમના

કો ટક નં ૪ ઉતરદાતા ુ ં િશ ણ દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

િનર ર

૫

૧૦

૧૬

૩૨

૨

ાથિમક િશ ણ

૩

મા યિમક

૭

૧૪

૪

ઉ ચતર મા યિમક

૧૩

૨૬

૫

નાતક

૭

૧૪

૬

અ ુ નાતક

૨

૪

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરોકત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

ાથિમક િશ ણ ધરાવતા ઉતરદાતાઓ સૌથી વધાર એટલે ક ૩૨% (૧૬) જોવા મળે છે .

યાર અ ુ નાતક ઉતરદાતાઓ સૌથી ઓછા એટલે

ક ૪% (૨) જોવા મળે છે .

નાતક અને મા યિમક િશ ણ ધરાવતા

ઉતરદાતાઓની સં યા ૧૪% (૭) જોવા મળે છે . િનર ર ઉતરદાતાઓની સં યા

૧૦%

(૫)

અને

ઉ ચતર

મા યિમક

િશ ણ

ધરાવતા

ઉતરદાતાઓની સં યા ૨૬% (૧૩) જોવા મળે છે . આમ, ઉપરો ત કો ટક પરથી પ ટ થાય છે ક િશ ણ ધરાવતા ઉતરદાતાઓની સં યા સૌથી વધાર જોવા મળે છે .

48

ાથિમક

કો ટક ૫ ઉતરદાતાના મકાનનો

કાર દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

કા ુ

૫

૧૦

૨

પા ુ

૪૫

૯૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક પા ુ મકાન ધરાવતા ઉતરદાતાઓની સં યા ૯૦% (૪૫) જોવા મળે છે અને કા ુ મકાન ધરાવતા ઉતરદાતાઓની સં યા ૧૦%(૫) જોવા મળે છે . આમ, ઉપરો ત કો ટક પરથી

પ ટ થાય છે ક પા ુ મકાન ધરાવતા

ઉતરદાતાઓની સં યા સૌથી વધાર છે .

49

કો ટક ૬ ઉતરદાતાના ુ ુ ંબના સ યોની સ ં યા દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

૧ થી ૫

૩૨

૬૪

૨

૬ થી ૧૦

૧૭

૩૪

૩

૧૦ થી વધાર

૧

૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટક પરના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક ૧ થી ૫ ની

દર આવતા સ યોની સં યા સૌથી વધાર એટલે ક ૬૪%

(૩૨) જોવા મળે છે તથા ૬ થી ૧૦ ની

સ ં યા ધરાવતા ૩૪% (૧૭)

અને ૧૦ થી વધાર સ યો ધરાવતા ુ ુ ંબો ૨% જોવા મળે છે . આમ, ઉપરો ત કો ટક પરથી પ ટ થાય છે ક ૬૪% ધરાવતા ુ ુ ંબો ૧ થી ૫ સ યોની સં યા ધરાવે છે .

50

કો ટક ૭ ઉતરદાતાના ુ ુ ંબની માિસક

દા ત આવક દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

૧ થી ૧૦,૦૦૦

૧૫

૩૦

૨

૧૧ થી ૨૦,૦૦૦

૨૫

૫૦

૩

૨૧ થી ૩૦,૦૦૦

૮

૧૬

૪

૩૧ થી વ ુ

૨

૪

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ ુમિત ધરાવતા ઉતરદાતાઓ એટલે ક ૫૦% (૨૫) ૨૦,૦૦૦ ની આવક ધરાવતા હતા.

યાર ૩૦% (૧૫)

ુ ુ ંબો ૧૧ થી ુ ુ ંબો ૧ થી

૧૦,૦૦૦ ની આવક ધરાવતા જોવા મળે છે . ૨૧ થી ૩૦,૦૦૦ ની આવક ધરાવતા ુ ુ ંબો ૧૬% (૮) તથા સૌથી ઓછા એટલે ક ૪% (૨) ુ ુ ંબો એ ૩૧,૦૦૦ થી વ ુ ની આવક ધરાવતા જોવા મળે છે .

51

કો ટક ૮ ઉતરદાતાના ુ ુ ંબમાં આ િવકા ુ ં સાધન દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

નોકર

૨૩

૪૬

૨

ધંધો

૧૧

૨૨

૩

ટક મ ુ ર

૧૬

૩૨

૪

અ ય

૦

૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથધટન પરથી બ મ ુ િત

ધરાવતા

ઉતરદાતાઓ

એટલે

આ િવકા ુ ં સાધન નોકર છે તથા

ક

૪૬%

પ ટ થાય છે ક (૨૩)

ુ ુ ંબમાં

ટક મ ુ ર કરતા ઉતરદાતાઓની

સં યા ૩૨% (૧૬) જોવા મળે છે . ધંધો કરતા ઉતરદાતાઓની સં યા ૨૨%(૧૧) જોવા મળે છે તથા અ ય આ િવકા ુ ં સાધન ધરાવતા ઉતરદાતાઓની સં યા

ુ ય છે .

52

કો ટક ૯ ઉતરદાતાના ુ ુ ંબમાં કમાવનાર ય ત દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

૧ થી ૩

૪૮

૯૬

૨

૪ થી ૬

૧

૨

૩

૬ થી વધાર

૧

૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ ુમિત ધરાવતા એટલે ક ૯૬% (૪૮) ઉતરદાતાઓના

ુ ુ ંબમાં

કમાવનાર સ યોની સં યા ૧ થી ૩ (ઓછ ) જોવા મળે છે તથા ૨% (૧) ધરાવતા ઉતરદાતાઓના ુ ુ ંબમાં કમાવનાર સ યોની સં યા વધાર જોવા મળે છે .

53

કો ટક નં. ૧૦

ઉતરદાતાના ઘરમાં ભૌિતક

િુ વધાઓ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

ટ .વી

૫૦

૨૪.૩૯૦૨૪

૨

ગેસ

૫૦

૨૪.૩૯૦૨૪

૩

મોબાઇલ

૪૯

૨૩.૯૦૨૪૪

૧૯

૯.૨૬૮૨૯૩

૪

જ

૫

બાઇક

૨૧

૧૦.૨૪૩૯

૬

સાયકલ

૧૬

૭.૮૦૪૮૭૮

ુલ

૨૦૫

૧૦૦

ન ધ: એક કરતા વ ુ જવાબો મળે લ છે . ઉપરોકત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ ુમિત ધરાવતા ઉતરદાતાઓ એટલે ક ૨૪.૩૯% (૫૦) ટ .વી તથા ગેસ િુ વધાઓ ધરાવે છે અને ૨૩.૯૦% (૪૯) ઉતરદાતાઓ

વી ભૌિતક મોબાઇલની જની િુ વધા

િુ વધાઓ ધરાવે છે .

યાર

૯.૨૬% (૧૯) ઉતરદાતાઓ

િુ વધાઓ ધરાવે છે તથા ૧૦.૨૪% ઉતરદાતાઓ બાઇકની ધરાવે

છે .

અને

ઉતરદાતાઓ સાયકલની

સૌથી

ઓછા

િુ વધા ધરાવે છે .

54

એટલે

ક

૭.૮૦%

(૧૬)

કો ટક નં. ૧૧

ઉતરદાતાના બાળકો દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

એક

૧૮

૩૬

૨

બે

૨૫

૫૦

૩

ણ

૩

૬

૪

ચાર

૨

૪

૫

પાંચ

૧

૨

૬

છ

૦

૦

૭

સાત થી વધાર

૧

૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ મ ુ િત ઉતરદાતાઓ એટલે ક ૫૦% (૨૫) ઉતરદાતાઓ ધરાવતા હતા.

બે બાળકો

એક બાળક ધરાવતા ઉતરદાતાઓ ૩૬% (૧૮) જોવા

મળે છે . ૪% ઉતરદાતાઓ ચાર બાળકો

તથા ૬% ઉતરદાતાઓ

ણ

બાળકો ધરાવે છે . ૨% ઉતરદાતાઓ પાંચ તથા સાત થી વધાર બાળકો ધરાવતા જોવા મળે છે .

55

કો ટક નં. ૧૨ ઉતરદાતાઓના ભણતા બાળકો દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૫૦

૧૦૦

૨

ના

૦

૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

૧૦૦% (૫૦) ઉતરદાતાઓના બાળકો ભણતા હતા તથા ન ભણતા બાળકોની સં યા

ૂ ય જોવા મળે છે .

56

કો ટક નં. ૧૩

ઉતરદાતાના બાળકો ુ ં ધોરણ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

૧ થી ૪

૨૨

૪૪

૨

૫ થી ૮

૨૮

૫૬

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ મ ુ િત ધરાવતા ઉતરદાતાઓના બાળકો ૫૬%(૨૮) જોવા મળે છે થી ૮ માં ધોરણમાં ભણતા હતા.

૫

યાર ૧ થી ૪ માં ભણતા બાળકોની

સં યા ૪૪%(૨૨) જોવા મળે છે .

57

કો ટક નં. ૧૪

ઉતરદાતાના બાળકોની શાળા દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

સરકાર

૭

૧૪

૨

બન સરકાર

૪૨

૮૪

ટ સંચા લત

૧

૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

૩

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

૮૪% (૪૨) ઉતરદાતાઓના બાળકો બન સરકાર શાળામાં ભણતા હતા તથા ૧૪% (૭) ઉતરદાતાઓના બાળકો સરકાર શાળામાં ભણતા હતા. યાર સૌથી ઓછા એટલે ક ૨% (૧) ઉતરદાતાઓના બાળકો

ટ

સંચા લત શાળામાં ભણતા હતા. આમ, ઉપરો ત કો ટક પરથી પ ટ થાય છે ક બ ુમિત ધરાવતા ઉતરદાતાઓના બાળકો બન સરકાર શાળામાં ભણતા હતા.

58

કો ટક નં. ૧૫ ઉતરદાતાના બાળકોની શાળા ુ ં બાંધકામ દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

કા ુ

૧

૨

૨

પા ુ

૪૯

૯૮

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

૯૮% (૪૯) શાળાઓ ુ ં બાંધકામ પા ુ જોવા મળે છે તથા ૨% (૧) શાળાઓ ુ ં બાંધકામ કા ુ જોવા મળે છે . આમ, ઉપરો ત કો ટક પરથી પ ટ થાય છે ક સૌથી વધાર શાળાઓ ુ ં બાંધકામ પા ુ છે .

59

કો ટક નં. ૧૬

શાળા ુ ં વાતાવરણ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

બંિધયાર

૫

૧૦

ું ( ુ ત)

૪૫

૯૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ુ

૨

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક ૯૦% (૪૫) શાળા

ુ લા( ુ ત)

શાળાઓ બંિધયાર

કાર ુ ં વાતાવરણ ધરાવે છે અને ૧૦% (૫)

કારની એટલે ક

60

ુ

ું વાતાવરણ ધરાવતી ન હતી.

કો ટક નં. ૧૭

શાળામાં શૌચાલયની યવ થા દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૯

૯૮

૨

ના

૧

૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી ૯૮% (૪૯) શાળામાં શૌચાલયની

પ ટ થાય છે ક

યવ થા જોવા મળે છે તથા ૨%

શાળામાં શૌચાલયની યવ થા ન હતી.

61

કો ટક નં. ૧૮ શાળામાં છોકરા – છોકર ઓ માટ શૌચાલયની યવ થા દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૩

૮૬

૨

ના

૭

૧૪

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક ૮૬% (૪૩) શાળાઓમાં છોકરા- છોકર ઓ માટ અલગ યવ થા જોવા મળે છે ૧૪% (૭) શાળાઓમાં છોકરા- છોકર ઓ માટની અલગ તે ુ ં જોવા મળ ુ ં નથી.

62

યાર

યવ થા હોય

કો ટક નં. ૧૯

શાળામાં શૌચાલયની સફાઇ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૨૬

૫૨

૨

ના

૩

૬

૩

યાલ નથી

૨૧

૪૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક ૫૨% (૨૬) ઉતરદાતાના બાળકોની શાળામાં શૌચાલયની સફાઇ થાય છે

યાર

૬% (૩) શાળામાં શૌચાલયની સફાઇ થતી નથી. ૪૨% (૨૧) ઉતરદાતાને યાલ ન હતો.

63

કો ટક નં. ૨૦

શાળામાં બાળકો માટ પીવાના પાણીની સગવડ દશાવતો

કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૩૯

૭૮

૨

ના

૯

૧૮

૩

યાલ નથી

૨

૪

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

૭૮% (૩૯) શાળામાં બાળકો માટ પીવાના પાણીની સગવડ છે

યાર

૧૮% (૯) શાળામાં પીવાના પાણીની સગવડ નથી. ૪%(૨) ઉતરદાતાને યાલ ન હતો.

64

કો ટક નં. ૨૧ શાળામાં મ યાહન ભોજન યોજનાનો લાભ દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૫

૧૦

૨

ના

૪૫

૯૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

શાળામાં મ યાહન ભોજન યોજનાનો લાભ ૧૦% (૫) બાળકો લેતા હતા તથા ૯૦% (૪૫) બાળકો મ યાહન ભોજન યોજનાનો લાભ લેતા ન હતા.

65

કો ટક નં. ૨૨ શાળામાં રમત-ગમત માટ ુ ં મેદાન દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૪

૮૮

૨

ના

૬

૧૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક ૮૮% (૪૪) શાળા રમત - ગમત માટ ુ ં મેદાન ધરાવે છે તથા ૧૨% (૬) શાળા રમત-ગમત માટ ુ ં મેદાન ધરાવતી નથી.

66

કો ટક નં. ૨૩

શાળામાં રમત-ગમત માટના સાધન દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૬

૯૨

૨

ના

૪

૮

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક સૌથી વધાર એટલે ક ૯૨% (૪૬) શાળા રમત-ગમત માટના સાધનો ધરાવે છે તથા ૮% (૪) શાળા રમત-ગમત માટના સાધનો ધરાવતી નથી.

67

કો ટક નં. ૨૪

શાળામાં

ુ તકાલય (લાય ેર ) દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૨૩

૪૬

૨

ના

૨૭

૫૪

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી ૫૪% (૨૭) શાળાઓ શાળાઓ

ુ તકાલય ધરાવતી નથી તથા ૪૬% (૨૩)

ુ તકાલય ધરાવે છે .

આમ, ઉપરો ત કો ટક પરથી પ ટ થાય છે ક શાળા ુ ં

પ ટ થાય છે ક

માણ વધાર જોવા મળે છે .

68

ુ તકાલય ન ધરાવતી

કો ટક નં. ૨૫

શાળાના મકાનના ર ણ માટ હદની દવાલ દશાવતો

કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૨

૮૪

૨

ના

૮

૧૬

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

શાળાના મકાનના ર ણ માટ હદની દવાલ ધરાવતી શાળા ુ ં ૮૪% (૪૨) તથા હદની દવાલ ન ધરાવતી શાળા ુ ં જોવા મળે છે .

69

માણ

માણ ૧૬% (૮)

કો ટક નં. ૨૬

શાળામાં

યોગશાળા દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૧૦

૨૦

૨

ના

૪૦

૮૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટક પરથી ધરાવતી એટલે ક ૮૦% (૪૦) શાળા ૨૦% (૧૦) શાળા

પ ટ થાય છે ક બ મ ુ િત

યોગશાળા ધરાવતી ન હતી તથા

યોગશાળા ધરાવતી હતી.

70

કો ટક નં. ૨૭ બાળકને શાળામાં કોઇ પણ

કારનો

ાસ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૦

૦

૨

ના

૫૦

૧૦૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી શાળામાં બાળકને કોઇ પણ

કારનો

ાસ આપવામાં આવતો ન હોય તે ુ ં

માણ ૧૦૦% (૫૦) જોવા મળે છે તથા તે ુ ં

માણ

ૂ ય જોવા મળે છે .

71

પ ટ થાય છે ક

ાસ આપવામાં આવતો હોય

કો ટક નં.૨૮

બાળકોને શાળામાં ભેદભાવ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૦

૦

૨

ના

૫૦

૧૦૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી શાળામાં બાળકને કોઇ પણ તે ુ ં

પ ટ થાય છે ક

કારનો ભેદભાવ કરવામાં આવતો ન હોય

માણ ૧૦૦% (૫૦) જોવા મળે છે તથા ભેદભાવ કરવામાં આવતો

હોય તે ુ ં

માણ

ૂ ય જોવા મળે છે .

72

કો ટક નં. ૨૯

શાળામાં

વેશ માટ ફ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૨૫

૫૦

૨

ના

૨૫

૫૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટક પરથી પ ટ થાય છે ક ૫૦% (૨૫) શાળામાં ફ લેવામાં આવે છે તથા ૫૦% (૨૫) શાળામાં આવતી નથી.

73

વેશ માટ

વેશ માટ ફ લેવામાં

કો ટક નં. ૩૦

શાળામાં

વેશ માટ ઇ ટર

ુ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૭

૧૪

૨

ના

૪૩

૮૬

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ ુમિત ધરાવતા એટલે ક ૮૬% (૪૩) શાળામાં

વેશ માટ ઇ ટર

ુ

આપવામાં આ યો ન હતો તથા ૧૪% (૭) શાળામાં

વેશ માટ ઇ ટર

ુ

આપવામાં આ યો હતો.

74

કો ટક નં. ૩૧

શાળામાં ૧ િશ કના પમાણમાં િવધાથ દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

૧ થી ૩૦

૧૦

૨૦

૨

૩૦ થી વ ુ

૪

૮

૩

ખબર નથી

૧૨

૨૪

૪

નથી ભણતા

૨૪

૪૮

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક ૨૦% શાળામાં એક િશ ક એ ૧ થી ૩૦ બાળકોને તેમજ ૮% શાળામાં ૩૦ થી વ ુ બાળકોના

માણમાં જોવા મળે છે .

યાર ૨૪% વાલીઓ પાસે

મા હતી ન હતી. તથા ૪૮% બાળકો ૧ થી ૫ ધોરણમાં ભણતા ન હતા.

75

કો ટક નં. ૩૨ બાળકોના લાસમાં આશર િવધાથ ઓની સં યા દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

૧ થી ૧૦

૦

૦

૨

૧૧ થી ૨૦

૨

૪

૩

૨૧ થી ૩૦

૧૧

૨૨

૪

૩૧ થી ૪૦

૭

૧૪

૫

૪૧ થી વ ુ

૨

૪

૬

ખબર નથી

૪

૮

૭

નથી ભણતા

૨૪

૪૮

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક ૨૨% શાળામાં ૨૧ થી ૩૦ ના તેમજ ૧૪ % શાળામાં ૩૧ થી ૪૦ ની આસપાસ િવધાથ ઓ હતા. ૮% વાલીઓને તેમના બાળકોના

લાસમાં કટલા

િવધાથ ઓ છે તેની ખબર ન હતી. ૪૮% બાળકો ૧ થી ૫ માં ભણતા ન હતા

યાર ૪% શાળામાં ૧૧ થી ૨૦ તેમજ ૪૧ થી વ ુ ની સં યામાં

િવધાથ ઓ હતા.

76

કો ટક નં. ૩૩

શાળામાં િવષય

માણે િશ ક દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૨૪

૪૮

૨

ના

૧

૨

૩

નથી ભણતા

૨૫

૫૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી ૪૮% (૨૪) શાળામાં િવષય િવષય

માણે િશ ક હતા

પ ટ થાય છે ક

યાર ૨% (૧) શાળામાં

માણે િશ ક ન હતા. તથા ૫૦% બાળકો ૬ થી ૮ માં ધોરણમાં

ભણતા ન હતાં.

77

કો ટક નં. ૩૪

શાળામાં િશ ણના કલાક દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

૪ કલાક

૧

૨

૨

૪: ૩૦ કલાક

૪

૮

૩

૫ કલાક

૪૨

૮૪

૪

૫ થી વધાર

૩

૬

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ ુમિત ધરાવતા એટલે ક ૮૪% (૪૨) શાળાઓમાં ૫ કલાક ુ ં િશ ણ આપવામાં આવ ુ હ ુ. તથા સૌથી ઓછા એટલે ક ૨% (૧) શાળાઓમાં ૪ કલાક ુ ં િશ ણ આપવામાં આવ ુ હ ુ.

યાર ૮% (૪) શાળાઓમાં ૪:૩૦

કલાક ુ ં તથા ૬% (૩) શાળાઓમાં ૫ થી વધાર કલાક ુ ં િશ ણ આપવામાં આવ ુ હ ુ.

78

કો ટક નં. ૩૫ શાળામાં બાળકોના િનયિમત ટ ટ (કસોટ ) દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૬

૯૨

૨

ના

૪

૮

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ ુમિત ધરાવતા એટલે ક ૯૨% (૪૬) શાળામાં બાળકોના િનયિમત ટ ટ લેવાતા હતા તથા ૮% શાળામાં ટ ટ લેવાતા ન હતા.

79

કો ટક નં. ૩૬

િનયિમત શાળામાં જતા બાળકો દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૯

૯૮

૨

ના

૧

૨

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી ૯૮% (૪૯) બાળકો શાળાએ િનયિમત જતા હતા જનાર બાળકોની સં યા ૨% (૧) જોવા મળે છે .

80

પ ટ થાય છે ક યાર િનયિમત ન

કો ટક નં. ૩૭

લખતા-વાચતા બાળકો દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૩

૮૬

૨

ના

૭

૧૪

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી પ ટ થાય છે ક સૌથી વધાર એટલે ક ૮૬% (૪૩) ઉતરદાતાઓના બાળકોને લખતાવાચતા આવડ છે તથા ૧૪% (૭) બાળકોને લખતા-વાચતા આવડ ુ નથી.

81

કો ટક નં. ૩૮

બાળકો ચાલતા જઇ શક તે માટ શાળા ુ ં

તર દશાવતો

કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૪૫

૯૦

૨

ના

૫

૧૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી ૯૦% (૪૫) બાળકો ચાલીને શાળાએ જઇ શક તેવા આવેલી હતી.

પ ટ થાય છે ક તરમાં શાળા

યાર ૧૦% (૫) બાળકો ચાલીને શાળાએ જઇ શક તેવા

તરમાં શાળા આવેલી ન હતી.

82

કો ટક નં. ૩૯

ઉતરદાતાનો શાળા યવ થાપન સિમિત િવશેની મા હતી

દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૨૦

૪૦

૨

ના

૩૦

૬૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

બ ુમિત ધરાવતા એટલે ક ૬૦% (૩૦) ઉતરદાતાઓ શાળા યવ થાપન સિમિત િવશે

ણતા ન હતા. સૌથી ઓછા એટલે ક ૪૦% (૨૦)

ઉતરદાતાઓ શાળા યવ થાપન સિમિત િવશે

83

ણતા હતા.

કો ટક નં. ૪૦

શાળા યવ થાપન સિમિતના સ ય દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૨

૪

૨

ના

૪૮

૯૬

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી શાળા

પ ટ થાય છે ક

વ થાપન સિમિતના સ ય ધરાવતા ઉતરદાતાની સ ં યા ૪% (૨)

જોવા મળે છે .

યાર ૯૬% (૪૮) ઉતરદાતાઓ શાળા

સિમિતના સ ય ન હતા.

84

યવ થાપન

કો ટક નં. ૪૧ શાળા યવ થાપન સિમિતની મીટ ગ દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૫

૧૦

૨

ના

૪૫

૫૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

શાળા યવ થાપન સિમિતની મીટ ગ ૧૦% (૫) શાળામાં થતી જોવા મળે છે . યાર ૫૦%(૪૫) શાળામાં શાળા યવ થાપન સિમિતની મીટ ગ થતી જોવા મળતી નથી.

85

કો ટક નં. ૪૨

શાળા યવ થાપન સિમિતના કાય દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૫

૧૦

૨

ના

૪૫

૯૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

શાળા યવ થાપન સિમિતના કાય ૧૦% (૫) શાળામાં થતા જોવા મળે છે . યાર ૯૦% (૪૫) શાળામાં શાળા યવ થાપન સિમિતના કાય થતા જોવા મળતા નથી.

86

કો ટક નં. ૪૩

શાળા િવકાસ યોજના દશાવતો કો ટક

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૫

૧૦

૨

ના

૪૫

૯૦

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

શાળા િવકાસ યોજના ૧૦% (૫) શાળામાં થતી જોવા મળે છે . યાર ૯૦% (૪૫) શાળામાં શાળા િવકાસ યોજના થતી જોવા મળતી નથી.

87

કો ટક નં. ૪૪

િુ વધાઓ દશાવતો

શાળામાં િવકલાંગ બાળકો માટની

કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૨૩

૪૬

૨

ના

૨૭

૫૪

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી શાળા િવકલાંગ બાળકો માટની

પ ટ થાય છે ક

િુ વધાઓ ૪૬% (૨૩) શાળામાં જોવા મળે

છે . યાર ૫૪% (૨૭) શાળામાં િવકલાંગ બાળકો માટની મળતી નથી.

88

િુ વધાઓ જોવા

કો ટક નં. ૪૫

ગે ુ ં યાન દશાવતો કો ટક

િશ કોની હાજર

મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૨

૪

૨

ના

૪૮

૯૬

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી ૯૬% (૪૮) ઉતરદાતાઓ શાળામાં િશ કોની હાજર

પ ટ થાય છે ક ુ ં યાન રાખતા ન

હતા. યાર ૪%(૨) ઉતરદાતાઓ શાળામાં િશ કોની હાજર રાખતા હતા.

89

ગે ુ ં યાન

કો ટક નં. ૪૬

િશ કોની સમ યાઓ ઉકલવામાં મદદ પ થનાર

ઉતરદાતાઓ દશાવતો કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૩

૬

૨

ના

૪૭

૯૪

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

િશ કોની સમ યાઓ ઉકલવામાં મદદ પ થનાર ઉતરદાતાઓની સં યા ૬% (૩)

છે .

યાર

૯૪%(૪૭)

ઉતરદાતાઓ

સમ યાઓ ઉકલવામાં મદદ પ થતા ન હતા.

90

શાળામાં િશ કોની

કો ટક નં. ૪૭

િવધાથ ઓ માટ શૈ

ણક

વાસ ુ ં આયોજન દશાવતો

કો ટક મ

િવગત

આ ૃિત

ટકા

૧

હા

૩૬

૭૨

૨

ના

૧૪

૨૮

ુલ

૫૦

૧૦૦

ઉપરો ત કો ટકના અથઘટન પરથી

પ ટ થાય છે ક

વાસ ુ ં આયોજન ૭૨%(૩૬) શાળામાં

થ ુ

જોવા મળે છે . યાર ૨૮% (૧૪) શાળામાં િવધાથ ઓ માટ શૈ

ણક

િવધાથ ઓ માટ શૈ ણક

વાસ ુ ં આયોજન થ ુ જોવા મળ ુ નથી.

91

કરણ – ૫ તારણ અને િન કષ

92

િવભાગ – ૧ ૫.૧ ઉતરદાતાની

ાથિમક મા હતી

તારણો: ૧. ૫૮% ઉતરદાતાઓ

ી

િતના છે . (કો ટક નં. ૧)

૨. ૪૪% ઉતરદાતાઓ ૨૮ થી ૩૭ ની ઉમર ધરાવે છે .

મોટાભાગના

ુ ાનો જોવા મળે છે . (કો ટક નં. ૨) વ ૩. ૯૮% ઉતરદાતાઓનો ધમ ૪. ૩૨% ઉતરદાતાઓ િશ ણ ુ ં

માણ

ુ લમ છે . (કો ટક નં. ૩)

ાથિમક િશ ણ ધરાવે છે .આમ ઉતરદાતાઓમાં

ુ જઓ બ

જોવા મ

ુ ં હ .ુ ં (કો ટક નં. ૪)

િન કષ: ઉપરો ત તારણો પરથી ફ લત થાય છે ક બ ુમિત ઉતરદાતાઓ

ી

િતના છે . તેમજ મોટાભાગના ઉતરદાતાઓ ૨૮ થી ૩૭ ની ઉમર ધરાવે છે

માં બધા જ ઉતરદાતાઓ

ઉતરદાતાઓ

ુ લમ ધમના છે .તથા મોટાભાગના

ાથિમક િશ ણ ધરાવે છે . િવભાગ – ૨

૫.૨ ઉતરદાતાની સામા જક – આિથક તારણો:

93

થિત

૧. ૯૦% ઉતરદાતાઓ પા ુ મકાન ધરાવે છે . (કો ટક નં. ૫) ૨. ૬૪% ઉતરદાતાઓના ુ ુ ંબના સ યોની સ ં યા ૧ થી ૫ જોવા મળે લ છે . (કો ટક નં. ૬) ૩. ૫૦% ઉતરદાતાઓના ૨૦,૦૦૦ ની

ુ ુ ંબની માિસક

દર જોવા મળે લ છે .

દા ત આવક ૧૧ થી

તેમના ુ ુ ંબના સ યોના

માણમાં

ુ જ ઓછ જોવા મળ છે . (કો ટક નં. ૭) બ ૪. ૪૬% ઉતરદાતાઓના

ુ ુ ંબમાં આ િવકા ુ ં સાધન નોકર

છે .

(કો ટક નં. ૮) ૫. ૯૬% ઉતરદાતાના ુ ુ ંબમાં કમાવનાર સ યોની સં યા ૧ થી ૩ જોવા મળે લ છે . (કો ટક નં. ૯) ૬. બ મ ુ િત ઉતરદાતાઓ ટ .વી, ગેસ, મોબાઇલ

વી

િુ વધાઓ ધરાવે

છે . (કો ટક નં. ૧૦) ૭. ૫૦% ઉતરદાતાઓ બે બાળકો ધરાવે છે . (કો ટક નં. ૧૧) ૮. ૧૦૦% ઉતરદાતાઓના બાળકો ભણતા હતા. (કો ટક નં. ૧૨) ૯. ૫૬% બાળકો ધોરણ ૫ થી ૮ માં ભણે છે . (કો ટક નં. ૧૩) ૧૦. ૮૪% ઉતરદાતાના બાળકો બન સરકાર શાળામાં ભણે છે . (કો ટક નં. ૧૪) િન કષ: ઉપરો ત તારણો પરથી ફ લત થાય છે ક મોટાભાગના ઉતરદાતાઓના પા ુ મકાન ધરાવે છે . તથા ૧ થી ૫ ની સં યામાં ુ ુ ંબના સ યો છે 94

માં

ુ ુ ંબની માિસક

દા ત આવક ૧૧ થી ૨૦,૦૦૦ ની છે . મોટાભાગના

ુ ુ ંબમાં આ િવકા ુ ં સાધન નોકર છે અને કમાવનાર ય તઓની સં યા ૧ થી ૩ જોવા મળે લ છે . બ મ ુ િત ઉતરદાતાઓ ટ .વી, ગેસ, મોબાઇલ વી

ભૌિતક

િુ વધાઓ

ધરાવતા

ઉતરદાતાઓ બે બાળકો ધરાવે છે

જોવા

મળે લ

છે .

મોટાભાગના

ઓ ભણતા જોવા મળે લ છે . ૫ થી ૮

માં ભણતા બાળકોની સં યા વધાર જોવા મળે લ છે .તથા મોટાભાગના બાળકો બન સરકાર શાળામાં ભણતા જોવા મળે લ છે . િવભાગ – ૩ ૫.૩ ઉતરદાતાના બાળકોને શાળામાં મળતી માળખાક ય

િુ વધાઓ

તારણો: ૧. ૯૮% ઉતરદાતાના બાળકોની શાળા ુ ં બાંધકામ પા ુ જોવા મળે છે . (કો ટક નં. ૧૫) ૨. ૯૦% શાળા ુ ં વાતાવરણ

ુ ત તથા ૧૦% શાળા ુ ં બાંધકામ બંિધયાર

કાર ુ ં જોવા મળે છે . (કો ટક નં. ૧૬) ૩. ૯૮% શાળામાં શૌચાલયની યવ થા જોવા મળે છે . (કો ટક ન.ં ૧૭) ૪. ૮૬% શાળામાં છોકરા – છોકર ઓ માટ અલગ શૌચાલયની યવ થા જોવા મળે છે

યાર ૧૪% શાળામાં અલગ શૌચાલયની યવ થા જોવા

મળતી નથી. (કો ટક નં. ૧૮) ૫. ૫૨% શાળામાં શૌચાલયની સફાઇ થાય છે ખબર ન હતી.

ઉતરદાતાની ઓછ

૧૯) 95

યાર ૪૨% ઉતરદાતાને

ગ કતા દશાવે છે . (કો ટક નં.

૬. ૬૮% શાળામાં પીવાના પાણીની

િુ વધા હતી જયાર ૧૮% શાળામાં

જોવા મળતી નથી.(કો ટક નં. ૨૦) ૭. ૯૦% બાળકો મ યાહન ભોજન યોજનાનો લાભ લેતા ન હતા.

માંના

૮૪% બાળકો બન સરકાર શાળામાં ભણતા હતાં. (કો ટક નં. ૨૧) ૮. ૮૮% શાળા રમત – ગમત માટ ુ ં મેદાન ધરાવે છે

યાર ૧૨% શાળા

મેદાન ધરાવતી નથી. (કો ટક નં. ૨૨) ૯. ૯૨% શાળા રમત – ગમત માટના સાધનો ધરાવે છે . (કો ટક નં. ૨૩) ૧૦. ૫૪% શાળા

ુ તકાલય ધરાવતી જોવા મળતી નથી.(કો ટક નં. ૨૪)

૧૧. ૮૪% શાળા મકાનના ર ણ માટ હદની

દવાલ ધરાવે છે .

(કો ટક નં. ૨૫) ૧૨. ૮૦% શાળા

યોગશાળા ધરાવતી નથી. (કો ટક નં. ૨૬)

િન કષ: ઉપરો ત તારણો પરથી ફ લત થાય છે ક મોટાભાગની શાળા ુ ં બાંધકામ પા ુ જોવા મળે છે .

ુ ત

કાર ુ ં વાતાવરણ ધરાવતી શાળા ુ ં

વધાર છે . મોટાભાગની શાળામાં શૌચાલયની યવ થા જોવા મળે છે

માણ માં

છોકરા – છોકર ઓ માટ અલગ યવ થાઓ છે . ઉતરદાતા શૌચાલયની સફાઇ

ગે

ણતા નથી તે ુ ં

માણ વધાર છે . પીવાના પાણીની

િુ વધા

શાળામાં મળતી જોવા મળે છે . મોટાભાગના બાળકો મ યાહન ભોજન યોજનાનો લાભ લેતા ન હતા. મોટાભાગની શાળા રમત – ગમત માટ ુ ં મેદાન તથા સાધનો ધરાવતી હતી. શાળામાં

ુ તકાલય ુ ં

માણ ઓ ં

જોવા મળે છે . શાળાના મકાનના ર ણ માટ હદની દવાલ ધરાવતી 96

શાળા વધાર જોવા મળે છે . મોટાભાગની શાળા

યોગશાળા ધરાવતી

નથી. િવભાગ – ૪ ૫.૪ ઉતરદાતાની RTE Act – ૨૦૦૯ ની જોગવાઇઓ

ગે ની

ૃિત

તારણો: ૧. ૧૦૦% બાળકોને શાળામાં કોઇ પણ

કારનો

ાસ આપવામાં

આપવામાં આવતો નથી. (કો ટક નં. ૨૭) ૨. ૧૦૦% બાળકોને શાળામાં કોઇ પણ

કારનો ભેદભાવ રાખવામાં

આવતો નથી. (કો ટક નં. ૨૮) ૩. ૫૦% શાળામાં ૪. ૮૬% શાળામાં

વેશ માટ ફ લેવામાં આવે છે . (કો ટક નં. ૨૯) વેશ માટ ઇ ટર

ુ ં આપવામાં આવતો ન હતો.

(કો ટક નં. ૩૦) ૫. ૨૪% ઉતરદાતાને ખબર ન હતી ક તેમના બાળકોની શાળામાં એક િશ ક કટલા િવધાથ ઓને ભણાવે છે . (કો ટક નં. ૩૧) ૬. ૧૪% શાળામાં િવધાથ ઓના

લાસની સં યા વધાર હતી. 8%

વાલીઓને ખબર ન હતી. (કો ટક નં. ૩૨) ૭. ૪૮% બાળકોની શાળામાં િવષય

માણે િશ ક હતાં. (કો ટક નં. ૩૩)

૮. ૮૪% શાળામાં ૫ કલાક ુ ં િશ ણ આપવામાં આવ ુ હ .ુ ં (કો ટક નં. ૩૪)

97

૯. ૯૨% શાળામાં બાળકોના િનયિમત ટ ટ લેવામાં આવતા હતાં. (કો ટક નં. ૩૫) ૧૦. ૯૮% બાળકો શાળાએ િનયિમત જતા હતાં. (કો ટક નં. ૩૬) ૧૧. ૮૬% બાળકોને લખતા – વાચતા આવડ ુ હ .ુ ં (કો ટક નં. ૩૭) ૧૨. ૯૦% બાળકો શાળાએ ચાલીને જઇ શક તેવા

તરમાં શાળા આવેલી

હતી. (કો ટક નં. ૩૮) િન કષ: ઉપરો ત તારણો પરથી ફ લત થાય છે ક બધા જ બાળકોને શાળામાં કોઇ પણ

કારનો

ાસ આપવામાં ક ભેદભાવ રાખવામાં આવતો ન હતો.

મોટાભાગના બાળકોને શાળામાં

વેશ માટ ફ અને ઇ ટર

આવતા હતાં.ઉતરદાતાના બાળકોના

શાળામાં િવષય

લાસમાં કટલા િવધાથ ઓ છે તે ગે ુ ં

તથા કટલા િશ કો ભણાવે છે તે

ુ લેવામાં

માણે િશ કો હોવા ુ ં

માણ ઓ ં જોવા મળે છે . માણ વ ુ જોવા મળે છે .

મોટાભાગની શાળામાં પાંચ કલાક ુ ં િશ ણ આપવામાં આવે છે .શાળામાં બાળકોના િનયિમત ટ ટ લેવામાં આવતા હોય તે ુ ં

માણ વ ુ હ .ુ ં

મોટાભાગના બાળકોને લખતા – વાચતા આવડ છે તે ુ ં જોવા મળે છે . તથા િનયિમત શાળાએ જતા બાળકો ુ ં

માણ વ ુ જોવા મળે છે .

મોટાભાગની શાળા બાળકો ચાલીને જઇ શક તેવા

તરમાં આવેલી છે .

િવભાગ – ૫ ૫.૫ ઉતરદાતાઓની શાળા યવ થાપન સિમિત તારણો: 98

ગે ની

િૃ ત

૧. ૬૦% ઉતરદાતા શાળા

યવ થાપન સિમિત િવશે

ણતા નથી.

(કો ટક નં. ૩૯) ૨. ૯૬% ઉતરદાતા શાળા યવ થાપન સિમિતના સ ય નથી. (કો ટક નં. ૪૦) ૩. ૧૦% શાળામાં શાળા

યવ થાપન સિમિતની મીટ ગ થતી હતી.

(કો ટક નં. ૪૧) ૪. ૧૦% શાળામાં એસ.એમ.સી. ના કાય થતા હતા. (કો ટક નં. ૪૨) ૫. ૯૦% શાળામાં શાળા િવકાસ યોજના તૈયાર કરવામાં આવતી નથી. (કો ટક નં. ૪૩) ૬. ૫૪%શાળામાં િવકલાંગ બાળકો માટની

િુ વધાઓ ન હતી. (કો ટક નં.

૪૪) ૭. ૯૬% ઉતરદાતા િશ કોની હાજર

ગે યાન રાખતા નથી. (કો ટક

નં. ૪૫) ૮. ૯૪% ઉતરદાતાઓ િશ કોની સમ યાઓ ઉકલવામાં મદદ પ થતા નથી. (કો ટક નં. ૪૬) ૯. ૭૨% શાળામાં િવધાથ ઓ માટ શૈ

ણક

વાસ ુ ં આયોજન કરવામાં

આવ ુ ં હ ુ ં યાર ૨૮% શાળામાં આયોજન કરવામાં આવ ું ન હ .ુ ં િન કષ: ઉપરો ત તારણો પરથી ફ લત થાય છે ક બ ુમિત ઉતરદાતાઓ શાળા યવ થાપન સિમિત િવશે

ણતા નથી તથા એસ.એમ.સી. ના સ ય પણ 99

નથી. મોટાભાગની શાળાઓમાં એસ.એમ.સી. ના કાય થતા ન હતા. શાળા િવકાસ યોજના તૈયાર કરવામાં આવતી હોય તે ુ ં

િુ વધાઓ ન હોય તે ુ ં

જોવા મળે છે . શાળામાં િવકલાંગ બાળકો માટની માણ

વધાર

હ .ુ ં

મોટાભાગના

ઉતરદાતા

ઉકલવામાં મદદ પ થતા ન હતાં. શાળામાં શૈ કરવામાં આવ ુ ં હોય તે ુ ં

િશ કોની ણક

માણ વ ુ જોવા મળે છે .

100

માણ ઓ ં

સમ યાઓ

વાસ ુ ં આયોજન

કરણ – ૬ પ રિશ ટ

101

ાથિમક શાળામાં અ યાસ કરતા બાળકોના વાલીઓમાં િશ ણના અિધકાર

ગેના કાયદાની

િૃ તનો અ યાસ

અ ુ ૂચ માગદશક ી

સંશોધનકતા

ો. િવનોદ સોનવણે

પટલ ત વી એસ

સમાજકાય િવભાગ, ુ રાત જ

M.S.W, Sem - 4

િુ નવિસટ ,

સમાજકાયિવભાગ

અમદાવાદ

અમદાવાદ

[A] ઉતરદાતાની

ાથિમક મા હતી મેળવવી

૧.નામ________________________________________________ ૨

િત

(અ)

૩ ઉમર

ી

(બ)

ુ ુષ

(અ) ૧૮ થી ૨૭

(બ) ૨૮ થી ૩૭ (ક) ૩૮ થી ૪૭

(ડ) ૪૮ થી વ ુ ૪ ધમ

(અ) હ ુ (બ)

ુ લમ (ક) અ ય

૫ તમે કટ ું ભણેલા છો? (અ) િનર ર (બ)

ાથિમક િશ ણ (ક) મા યિમક (ડ) ઉ ચતર

મા યિમક (ઇ) નાતક (ઈ) અ ુ નાતક

[B] ઉતરદાતાની સામા જક આિથક ૧ મકાનનો

કાર

(અ) કા ુ (બ) પા ુ 102

થિત

ણવી

૨ તમારા ુ ુ ંબના ુ લ સ યોની સં યા? _______________________ ૩ તમારા ુ ુ ંબની માિસક

દા ત આવક?____________________

૪ તમારા ુ ુ ંબમાં આ િવકા ુ ં સાધન જણાવો? (અ) નોકર (બ) ધંધો (ક)

ટક મ ુ ર (ડ) અ ય

૫. તમારા ુ ુ ંબમાં કમાવનાર ય કત કટલા છે ?_________________ ૬ તમારા ઘરમાં ભૌિતક

િુ વધાઓ કઇ કઇ છે ?

(અ) ટ .વી (બ) ગેસ (ક) મોબાઇલ (ડ)

જ (ઇ) બાઇક (ઈ)

સાયકલ ૭ તમાર બાળકો કટલા છે ?_______________________________ ૮ તમારા બાળકો ભણે છે ? (અ) હા

(બ) ના

૮ ૧ ‘હા’ તો કયા ધોરણમા ભણે છે ?__________________________ ૮ ૨ ‘ના’ તો કમ નથી ભણતા?_____________________________ ૯ તમારા બાળકો કઇ શાળામાં ભણે છે? (અ) સરકાર (બ) બન સરકાર (ક)

[C]

ઉતરદાતાના

િુ વધાઓ

ગેની

બાળકોને

શાળામા

ણકાર મેળવવી

૧ શાળા ુ ં બાંધકામ કવા

ટ સંચા લત

કાર ુ છે ? 103

મળતી

માળખાક ય

(અ) કા ુ (બ) પા ુ ૨ શાળા ુ ં વાતાવરણ ક ુ ં છે ? (અ) બંિધયાર (બ)

ુ

ુ ં ( ુ ત)

૩ શાળામાં િવધાથ ઓ માટ શૌચાલયની યવ થા છે ક નહ ? (અ) હા (બ) ના ૩ ૧ ‘હા’ તો છોકરા છોકર ઓ માટ અલગ યવ થા છે ક નહ ? (અ) હા (બ) ના ૩ ૧ ૧ ‘ના’ તો કમનથી? _________________________________ ૩ ૨ શૌચાલયની યો ય સફાઇ થાય છે ? (અ) હા (બ) ના (ક) યાલ નથી ૪ શાળામાં બાળકો માટ ચો ખા પીવાના પાણીની સગવડ છે ક નહ ? (અ) હા (બ) ના (ક) યાલ નથી ૫ તમારા બાળકો મ યાહન ભોજન યોજનાનો લાભ લે છે ક નહ ? (અ) હા (બ) ના ૫ ૧ ‘ના’ તો કમ નથી લેતા? ______________________________ ૬ શાળામાં રમતગમત માટ ુ ં મેદાન છે ? (અ) હા (બ) ના ૭ શાળામાં રમતગમત માટનાં સાધનો છે ? 104

(અ) હા (બ) ના ુ તકાલય(લાય ેર ) છે ?

૮ શાળામાં

(અ) હા (બ) ના ૯ શાળાનાં મકાનનાં ર ણ માટ હદની દવાલ છે ? (અ) હા (બ) ના ૧૦ શાળામાં

યોગશાળા છે ?

(અ) હા (બ) ના

[D] ઉતરદાતાની RTE Act

૨૦૦૯ ની જોગવાઇઓ

ગેની

ૃિત તપાસવી ૧ તમારા બાળકને શાળામાં કોઇ પણ

કારનો

ાસ આપવામા આવે છે ?

(અ) હા (બ) ના ૧ ૧ ‘હા’ તો કવા

કારનો?

(અ) શા રર ક (બ) માનિસક ૨ તમારા બાળકને શાળામાં કોઇ પણ છે ?

કારનો ભેદભાવ રાખવામાં આવે

(અ) હા (બ) ના

૨ ૧ ‘હા’ તો કવા (અ) ૩ શાળામાં

કારનો ભેદભાવ રાખવામાં આવે છે ?

િતને લગતો

(બ) વગને લગતો (ક) અ ય

વેશ માટ કોઇ પણ

કારની ફ લેવામાં આવે છે ? 105

(અ) હા (બ) ના ૩ ૧ ‘હા’ તો કટલી ફ લેવામા આવે છે ?_______________________ ૪ શાળામા

વેશ માટ ઇ ટર

ુ આપવામા આ યો હતો ક નહ ?

(અ) હા (બ) ના ૫ જો ઉતરદાતાના બાળકો ધોરણ ૧ થી ૫ મા ભણતા હોય તો ૧ શાળામાં ૧ િશ ક કટલા િવધાથ ઓને ભણાવે છે ?_____________ ૨ તમારા બાળકના લાસમા આશર કટલા િવધાથ ઓ છે ?________ ૬ જો ઉતરદાતાના બાળકો ધોરણ ૬ થી ૮ મા ભણતા હોય તો ૧ શાળામાં િવષય

માણે િશ ક છે ક નહ ?

(અ) હા (બ) ના ૭ બાળકને શાળામાં કટલા કલાક ુ િશ ણ આપવામા આવે છે ? (અ) ૪ કલાક

(બ) ૪:૩૦ કલાક (ક) ૫ કલાક (ડ) ૫ થી વધાર

૮ શાળામાં બાળકોના િનયિમત ટ ટ ( સોટ ) લેવામા આવે છે ક નહ ? (અ) હા (બ) ના ૯ ઉતરદાતાના બાળકો શાળામાં િનયિમત

ય છે ક નહ ?

(અ) હા (બ) ના ૯ ૧ ‘ના’ તો કમ નથી જતા?______________________________ ૧૦ ઉતરદાતાના બાળકોને લખતા-વાચતા આવડ છે ક નહ ? 106

(અ) હા (બ) ના ૧૦ ૧ ‘ના’ તો કમ નથી આવડ ુ?___________________________ ૧૧ ઉતરદાતાના બાળકો શાળાએ ચાલીને જઇ શક તેવા

તરમાં શાળા

આવેલી છે ક નહ ? (અ) હા (બ) ના

[E] ઉતરદાતાઓની શાળા યવ થાપન સિમિત

ગેની

િૃ ત

તપાસવી ૧. ઉતરદાતા શાળા યવ થાપન સિમિત િવશે

ણે છે ?

(અ) હા (બ) ના ૧.૧ ‘હા’ તો

ુ ં તે શાળા યવ થાપન સિમિતના સ ય છે ?

(અ) હા (બ) ના ૨. શાળા યવ થાપન સિમિતની મીટ ગ સમયસર બોલાવવામાં આવે છે ? (અ) હા (બ) ના ૩. શાળા યવ થાપન સિમિતના કાય સમયસર થાય છે ? (અ) હા (બ) ના ૩.૧ ‘ના’ તો કમ નથી થતા?______________________________ ૪. શાળા િવકાસ યોજના તૈયાર કરવામાં આવે છે ? (અ) હા (બ) ના 107

૫. શાળામાં િવકલાંગ બાળકો માટની

િુ વધાઓ છે ?

(અ) હા (બ) ના ૫.૧ ‘હા’ તો કવી

િુ વધાઓ છે ?_____________________________

૫.૨ ‘ના’ તો કમ નથી?___________________________________ ૬.

ુ ં તમે િશ કોની હાજર

ગે યાન રાખો છો?

(અ) હા (બ) ના ૭. િશ કોની સમ યાઓ ઉકલવામાં મદદ પ થાઓ છો? (અ) હા (બ) ના ૮.

ુ ં િવધાથ ઓ માટ શૈ

ણક

વાસ ુ ં આયોજન કરવામાં આવે છે ?

(અ) હા (બ) ના ૮.૧

‘હા’

તો શૈ ણક

વાસમાં શાળા

યવ થાપન સિમિતની

ભાગીદાર હોય છે ?______________________________________ ું ૮.૨ ‘ના’ તો કમ નથી થ ?_______________________________

108

ું

અ યાસ િવ તારનો નકશો

109

સંદભ ૧) લેખક :

ૂચ

.ક.દવે, સામા જક સંશોધન પ રચય, અનડા

કાશન,

૨૦૧૨ – ૧૩ ૨) લેખક : અિધકાર, ૩)

િનસાર શેખ, બાળકો માટ મફત અને ફર યાત િશ ણનો ેરણા

ાફ સ એ ડ િ

ટસ

ુ રાત રા ય બાળ અિધકાર સંર ણ આયોગ જ

૪) લેખક : ડો. ૫) લેખક :

નેસ બી.તાળા, સમાજકાય સંશોધન

ો. ડ .આર.પટલ, સરકાર યોજનાઓ, અ ુલ

કાશન

૬) લેખક : ડો.કાિમની બી. દશોરા, ભારતનો સામા ક ઇિતહાસ, અનડા કાશન Website :1) Gcert.gujarat.gov.in

2) www.Rtegujarat.org 3) www.ijiras.com

4) http://righttoeducation.in>default 5) www.srjis.com

6) repository.christuniversity.in>final 7) etd.aau.edu.et>bitstream

8) ccs.in>internship.papers>sonjuhi.singh 9) shodhganga.inflibnet.ac.in

110