Natyashastra Of Bharat-muni_sanskrit Text

नायशाम ् NOT INCLUDED: Adhyayas 17, 31, 32, 34

ीर तु भरतमु नणीतं नायशाम ् अथ थमो ऽयायः णय शरसा दे वौ !पतामहमहे $रौ / नायशां व%याम &'णा यदद ु ा(तम ् // ना. शा_१.१ // समा*ज,यं -तनं वसत ु ैः प/रवा/रतम ् / अनयाये कदा1च3ु भरतं नायको!वदम ् // ना. शा_१.२ // मन ु यः पयु5पा यैनमा6ेयमुखाः पुरा / प8चु ते महा9मानो नयतेि;<यब> ु यः // ना. शा_१.३ // यो ऽयं भगवता सयAB1थतो वेदसिमतः / नायवेदं कथं &';नु9प;नः क य वा कृते // ना. शा_१.४ // क9यEगः Fकं माणG योगGा य कHIशः / सव5मेतJथातKवं भगव;वLुमह5स // ना. शा_१.५ // तेषां तु वचनं ु9वा मन ु ीनां भरतो मु नः / 9युवाच ततो वाOयं नायवेदकथां त // ना. शा_१.६ // भवQः शु1चभभू95 वा तथाऽवSहतमानसैः / ूयतां नायवेद य सभवो &'नम5तः // ना. शा_१.७ // पूवU कृतयुगे !वा व3 ु े ऽ;तरे / ृ े वायंभव 6ेतायग ु े ऽथ सा*े मनोवVव वत य तु // ना. शा_१.८ // Bायधम5व3 ृ े तु कामलोभवशं गते / ई[या5\ोधाSदसंमढ ू े लोके सु^खतदःु ^खते // ना. शा_१.९ // दे वदानवग;धव5य`र`ोमहोरगैः / जबa ु ीपे समा\ा;ते लोकपालत!bते // ना. शा_१.१० // महे;<मुखद ै d वe ै Lः Fकल !पतामहः / \Hडनीयकम8चामो I[यं gयं च यQवेत ् // ना. शा_१.११ // न वेदgयवहारो ऽयं सं ाgयः शू<जातषु / त मा9सज ृ ापरं वेदं पhचमं साव5व^ण5कम ् // ना. शा_१.१२ // एवमि 9वत तानुO9वा दे वराजं !वसj ृ य च / स मार चतुरो वेदा;योगमा थाय तKव!वत ् // ना. शा_१.१३ // नेमे वेदा यतः ाgयाः ीशू<ाJासु जातषु / वेदम;य3तः k%ये सव5 ाgयं तु पhचमम ् // ना. शा_१.१३* // धय5मlयU यश यं च सोपदे mयं ससEBहम ् / भ!व[यतG लोक य सव5कमा5नद ु श5कम ् // ना. शा_१.१४ // सव5शा6ाथ5सप;नं सव5शnपवत5कम ् / नायाoयं पhचमं वेदं सेतहासं करोयहम ् // ना. शा_१.१५ //

एवं सEकn,य भगवान ् सव5वद े ानन ु मरन ् / नायवेदं ततG\े चतव d ाEगसभवम ् // ना. शा_१.१६ // ु द जBाह पाpयमAृ वेदा9सामqयो गीतमेव च / यजव d ादभनयान ् रसानाथव5णाद!प // ना. शा_१.१७ // ु द वेदोपवेदैः सब>ो नायवेदो महा9मना / एवं भगवता सr ृ ो &'णा सव5वSे दना // ना. शा_१.१८ // उ9पाJ नायवेदं तु &'ोवाच सुरे$रम ् / इतहासो मया सr ु यताम ् // ना. शा_१.१९ // ृ ः स सरु े षु नयj कुशला ये !वदAधाG गnभाG िजत माः / ते[वयं नायसंuो Sह वेदः सं\ायतां 9वया // ना. शा_१.२० // त8च9ृ वा वचनं श\ो &'णा यदद ु ा(तम ् / ाhजलः णतो भू9वा 9यव ु ाच !पतामहम ् // ना. शा_१.२१ // Bहणे धारणे uाने योगे चा य स3म / अशLा भगवन ् दे वा अयोAया नायकम5^ण // ना. शा_१.२२ // य इमे वेदगv ु uा ऋषयः संशत-ताः / एते ऽ य Bहणे शLाः योगे धारणे तथा // ना. शा_१.२३ // ु9वा तु श\वचनं मामाहाबुजसभवः / 9वं पु6शतसंयुLः योLाऽ य भवानघ // ना. शा_१.२४ // आuा!पतो !वSद9वाऽहं नायवेदं !पतामहात ् / पु6ानयापयामास योगं चा!प तKवतः // ना. शा_१.२५ // शािzडnयं चैव वा9 यं च कोहलं द!3लं तथा / जSटलबrकौ चैव तzडुमिAनशखं तथा // ना. शा_१.२६ // सै;धवं सपल ु ोमानं शा|वलं !वपल ु ं तथा / क!पhजलं वाSदरं च यमध} ू ायणौ तथा // ना. शा_१.२७ // जबुवजं काकजEघं वण5कं तापसं तथा / कैदा/रं शालकणU च द~घ5गा6ं च शालकम ् // ना. शा_१.२८ // कौ9सं ताzडायनं चैव !पEगलं 1च6कं तथा / ब;धल ु ं भnलकं चैव म!ु bकं सै;धवायनम ् // ना. शा_१.२९ // तैतलं भाग5वं चैव श1ु चं बहुलमेव च / अबुधं बुधसेनं च पाzडुकणU सक ु े रलम ् // ना. शा_१.३० // ऋजक ु ं मzडकं चैव शबरं वhजल ु ं तथा / मागधं सरलं चैव कता5रं चोBमेव च // ना. शा_१.३१ // तुषारं पाष5दं चैव गौतमं बादरायणम ् / !वशालं शबलं चैव सन ु ामं मेषमेव च // ना. शा_१.३२ // कालयं मरं चैव तथा पीठमुखं मुनम ् / नखकुाmमकुौ च षपदं सो3मं तथा // ना. शा_१.३३ // पादक ु ोपानहौ चैव ु तं चाष वरं तथा / अिAनकुzडाjयकुzडौ च !वतz|य ताz|यमेव च // ना. शा_१.३४ // कत5रा`ं Sहरzया`ं कुशलं द ु सहं तथा /

लाजं भयानकं चैव बीभ9सं स!वच`णम ् // ना. शा_१.३५ // पz ु ‚ा`ं पz ु ‚नासं चा,यसतं सतमेव च / !वJुिjजƒं महािजƒं शालEकायनमेव च // ना. शा_१.३६ // mयामायनं माठरं च लोSहताEगं तथैव च / संवत5कं पhचशखं „6शखं शखमेव च // ना. शा_१.३७ // शEखवण5मुखं शzडं शEकुकण5मथा!प च / श\नेमं गभि तं चा,यंशुमालं शठं तथा // ना. शा_१.३८ // !वJत ु ं शातजEघं च रौ<ं वीरमथा!प च / !पतामहाuयाऽ माभल…क य च गण ु े,सया // ना. शा_१.३९ // योिजतं पु6शतं यथाभू म!वभागशः / यो यि म;कम5^ण यथा योAय ति मन ् स योिजतः // ना. शा_१.४० // भारतीं सा9वतीं चैव वई ृ !3मारभट~ं तथा / समा1 तः योग तु युLो वै मया Saजाः // ना. शा_१.४१ // प/रगv ृ णयाथ &'ा !वuा!पतो मया / अथाह मां सरु गe ु ः कैशFकम!प योजय // ना. शा_१.४२ // य8च त याः `मं
अ6ेदानीमयं वेदो नायसंuः यj ु यताम ् / तत ति म;वजमहे नहतासरु दानवे // ना. शा_१.५५ // (rामरसंकHणd महे;ा यथा दै 9याः सुरैिज5ताः // ना. शा_१.५७ // सफेट!व<वकृता 8चेJभेJाहवािnमका / ततो &'ादयो दे वाः योगप/रतो!षताः // ना. शा_१.५८ // ददम े य तु सव…पकरणान वै / ु 95 सत ु q ीत तु थमं श\ो द3वा; वं वजं शुभम ् // ना. शा_१.५९ // &'ा कुSटलकं चैव भE ृ गारं वeणः शुभम ् / सय ू 5G6ं शवि स!>ं वायुgय5जनमेव च // ना. शा_१.६० // !व[णःु संहासनं चैव कुबेरो मक ु ु टं तथा / ाgय9वं े`णीय य ददौ दे वी सर वती // ना. शा_१.६१ // शेषा ये दे वग;धवा5 य`रा`सप;नगाः / ति म;सद यभेता;नानाजातगुणा यान ् // ना. शा_१.६२ // अंशांशैभा5!षतं भावान ् रसान ् ˆपं बलं तथा / द3व;तः (rा ते म9सत े यो Sदवौकसः // ना. शा_१.६३ // ु q एवं योगे ार‰धे दै 9यदानवनाशने / अभव;`ुभताः सवd दै 9या ये त6 सEगताः // ना. शा_१.६४ // !वˆपा` पुरोगांG !वŠना;ो9साv ते ऽ&व ु न् / न `म[यामहे नायमेतदागयतामत // ना. शा_१.६५ // तत तैरसरु ै ः साधU !वŠना मायामप ु ा1 ताः / वाचGेrां मृ तं चैव तभयि;त म न9ृ यताम ् // ना. शा_१.६६ // तथा !ववंसनं I‹वा स6 ू धार य दे वरा / क मा9योगवैषयम9युO9वा यानमा!वशत ् // ना. शा_१.६७ // अथापmय9सदो !वŠनैः सम;ता†प/रवा/रतम ् / सहेतरैः स6 ू धारं नrसंuं जडीकृतम ् // ना. शा_१.६८ // उ9थाय 9व/रतं श\ं गह ु मम ् / ृ ~9वा वजम3 सव5रŒोjjवलतनःु Fकिhचदa ु त ृ लोचनः // ना. शा_१.६९ // रEगपीठगताि;वŠनानसुरांGव ै दे वरा / जज5र~कृतदे हां तानकरोjजज5रेण सः // ना. शा_१.७० // नहतेषु च सवdषअ ु !वŠनेषु सह दानवैः / सं([य ततो वाOयमाहुः सवd Sदवौकसः // ना. शा_१.७१ // अहो हरणं SदgयमदमासाSदतं 9वया / जज5र~कृतसवा5Eगा येनैते दानवाः कृताः // ना. शा_१.७२ // य मादनेन ते !वŠनाः सासरु ा जज5र~कृताः / त माjजज5र एवेत नामतो ऽयं भ!व[यत // ना. शा_१.७३ // शेषा ये चैव Sहंसाथ5मुपया यि;त Sहंसकाः /

I‹वैव जज5रं ते ऽ!प गम[य;9येवमेव तु // ना. शा_१.७४ // एवमेवाि 9वत ततः श\ः ोवाच ता;सरु ान ् / र`ाभत ू G सवdषां भ!व[य9येष जज5रः // ना. शा_१.७५ // योगे  तत ु े vेवं फHते श\महे पुनः / 6ासं सhजनयि;त म !वŠनाः शेषा तु न9ृ यताम ् // ना. शा_१.७६ // I‹वा तेषां gयवसतं दै 9यानां !वकारजम ् / उपि थतो ऽहं &'ाणं सत ु ैः सवVः समि;वतः // ना. शा_१.७७ // निGता भगवि;वŠना नाय या य !वनाशने / अ य र`ा!व1धं सयगाuापय सरु े $र // ना. शा_१.७८ // ततG !व$कमा5णं &'ोवाच यŒतः / कुe ल`णसंप;नं नायवेmम महामते // ना. शा_१.७९ // ततो ऽ1चरे ण कालेन !व$कमा5 मह8चुभम ् / सव5ल`णसप;नं कृ9वा नायगह ृ ं तु सः // ना. शा_१.८० // ोLवा;<Sु हणं ग9वा सभाया;तु कृताhजल~ः / सjजं नायगह ृ ं दे व तदे वे `तुमह5स // ना. शा_१.८१ // ततः सह महे ;<े ण सरु ै ः सवVG सेतरैः / आगत 9व/रतो Irुं <Sु हणो नायमzडपम ् // ना. शा_१.८२ // I‹वा नायगह ृ ं &'ा ाह सवा5;सुरां ततः / अंशभागैभव 5 Q तु र%यो ऽयं नायमzडपः // ना. शा_१.८३ // र`णे मzडप याथ !वनयुL तु च;<माः / लोकपाला तथा Sद`ु !वSद%व!प च माeताः // ना. शा_१.८४ // नेपlयभम ू ौ म6 तु न`*ो वeणो ऽबरे / वेSदकार`णे वŽभा5zडे सव5Sदवौकसः // ना. शा_१.८५ // वणा5G9वार एवाथ तभेषु !वनयोिजताः / आSद9याGैव e<ाG ि थताः तभा;तरे $थ // ना. शा_१.८६ // धारणी$थ भत ू ान शाला व,सर तथा / सव5वेmमसु य`zयो मह~पb ृ े महोद1धः // ना. शा_१.८७ // aारशालानयुLौ तु \ुता;तः काल एव च / था!पतौ aारप6ेषु नागमo ु यौ महाबलौ // ना. शा_१.८८ // दे हnयां यमदzड तु शल ू ं त योप/र ि थतम ् / aारपालौ ि थतौ चौभौ नयतम95ृ युरेव च // ना. शा_१.८९ // पा$d च रEगपीठ य महे ;<ः ि थतवा; वयम ् / था!पता म3वारzयां !वJुै9यनषूदनी // ना. शा_१.९० // तभेषु म3वारzयाः था!पता प/रपालने / भत ू य`!पशाG गv ु काG महाबलाः // ना. शा_१.९१ // जज5रे तु !वन`*ं व‘ं दै 9यनबह5णम ् / त9पव5सु !वन`*ाः सरु े ;<ा vमतौजसः // ना. शा_१.९२ // शरःपव5ि थतो &'ा Saतीये शEकर तथा / तत ृ ीये च ि थतो !व[णुGतुथd क;द एव च // ना. शा_१.९३ //

पhचमे च महानागाः शेषवासFु कत`काः / एवं !वŠन!वनाशाय था!पता जज5रे सरु ाः // ना. शा_१.९४ // रEगपीठ य मये तु वयं &'ा त!bतः / इ‹यथU रEगमये तु F\यते पु[पमो`णम ् // ना. शा_१.९५ // पातालवासनो ये च य`गv ु कप;नगाः / अध ता<Eगपीठ य र`णे ते नयोिजताः // ना. शा_१.९६ // नायकं र`ती;< तु नायकां च सर वती / !वदष ू कमथौEकारः शेशा तु कृतह5रः // ना. शा_१.९७ // या;येतान नयL ु ान दै वतानीह र`णे / एता;येवा1धदै वान भ!व[य;ती9युवाच सः // ना. शा_१.९८ // एति म;न;तरे दे वैः सवVeLः !पतामहः / साना तावSदमे !वŠनाः था,य;तां वचसा 9वया // ना. शा_१.९९ // पूवU सामं योLgयं Saतीयं दानमेव च / तयोeप/र भेद तु ततो दzडः युjयते // ना. शा_१.१०० // दे वानां वचनं 9ु वा &'ा !वŠनानुवाच ह / क माQव;तो नाय य !वनाशाय समिु 9थताः // ना. शा_१.१०१ // &'णो वचनं ु9वा !वˆपा`ो ऽ&वीaचः / दै 9यै!व5Šनगणैः साधU सामपव ू 5 मदं ततः // ना. शा_१.१०२ // यो ऽयं भगवता सr ृ ो नायवेदः सुरे8चया / 9यादे शो ऽयम माकं सुराथU भवता कृतः // ना. शा_१.१०३ // त;नैतदे वं कत5gयं 9वया लोक!पतामह / यथा दे व तथा दै 9या 9व3ः सवd !वनग5ताः // ना. शा_१.१०४ // !वŠनानां वचनं 9ु वा &'ा वचनम&वीत ् / अलं वो म;युना दै 9या !वषादं 9यजतानघाः // ना. शा_१.१०५ // भवतां दे वतानां च शुभाशुभ!वकnपकः / कम5भावा;वयापे`ी नायवेदो मया कृतः // ना. शा_१.१०६ // नैका;ततो ऽ6 भवतां दे वानां चानभ ु ावनम ् / 6ैलोOया या य सव5 य नायं भावानुकHत5नम ् // ना. शा_१.१०७ // Oव1च>म5ः Oव1च9\Hडा Oव1चदथ5ः Oव1च8चमः / Oव1च>ा यं Oव1चJ> ु ं Oव1च9कामः Oव1चaधः // ना. शा_१.१०८ // धम… धम5व3 ृ ानां कामः कामोपसे!वनाम ् / नBहो द!ु व5नीतानां !वनीतानां दमF\या // ना. शा_१.१०९ // Oल~बानां धा‹5यजननमु9साहः शूरमाननाम ् / अबुधानां !वबोधG वैद[ु यं !वदष ु ाम!प // ना. शा_१.११० // ई$राणां !वलासG थैयU दःु खाSद5 त य च / अथ…पजी!वनामथ… धृ तeaे गचेतसाम ् // ना. शा_१.१११ // नानाभावोपसप;नं नानाव था;तरा9मकम ् / लोकव3 ु रणं नायमेत;मया कृतम ् // ना. शा_१.११२ // ृ ानक उ3माधममयानां नराणां कम5स ं यम ् /

Sहतोपदे शजननं धृ त\Hडासख ु ाSदकृत ् // ना. शा_१.११३ // एत<सेषु भावेषु सव5कम5F\या वथ / सव…पदे शजननं नायं लोके भ!व[यत // ना. शा_१.११३* // दःु खाता5नां माता5नां शोकाता5नां तपि वनाम ् / !व ाि;तजननं काले नायमेतQ!व[यत // ना. शा_१.११४ // धयU यश यमायु[यं Sहतं बु!>!ववध5नम ् / लोकोपदे शजननं नायमेतQ!व[यत // ना. शा_१.११५ // न तjuानं न ति8चnपं न सा !वJा न सा कला / नासौ योगो न त9कम5 नाये ऽि मन ् य;न Imयते // ना. शा_१.११६ // त;ना6 म;युः कत5gयो भवQरमरा;त / स*aीपानक ु रणं नायमेतQ!व[यत // ना. शा_१.११७ // येनानुकरणं नायमेत3J;मया कृतम ् // ना. शा_१.११७* // दे वानामसुराणां च राuामथ कुटुिबनाम ् / &'ष’णां च !वuेयं नायं व3 ृ ा;तदश5कम ् // ना. शा_१.११८ // यो ऽयं वभावो लोक य सख ु दःु खसमि;वतः / सो ऽEगाJभनयोपेतो नायम9यभधीयते // ना. शा_१.११९ // वेद!वJेतहासानामाoयानप/रकnपनम ् / !वनोदकरणं लोके नायमेतQ!व[यत // ना. शा_१.११९* // ुत मृ तसदाचारप/रशेषाथ5कnपनम ् / !वनोदजननं लोके नायमेतQ!व[यत // ना. शा_१.११९** // एति म;न;तरे दे वान ् सवा5नाह !पतामहः / F\यतामJ !व1धवJजनं नायमzडपे // ना. शा_१.१२० // बलदानैह…मैG म;6ौष1धसमि;वतैः / भोjयैभ` 5 ैG पानैG बलः समप ु कnपताम ् // ना. शा_१.१२१ // म9य5लोकगताः सवd शुभां पज ू ामवा, यथ / अपज ू य9वा रEगं तु नैव े`ां वत5येत ् // ना. शा_१.१२२ // अपज ू य9वा रEगं तु यः े`ां कnपय[यत / न[फलं त य तत ् uानं तय5Aयोनं च या यत // ना. शा_१.१२३ // यuेन संमतं vेद<Eगदै वतपज ू नम ् / त मा9सव5यŒेन कत5gयं नाययोLृभः // ना. शा_१.१२४ // नत5को ऽथ5पतवा5!प यः पूजां न क/र[यत / न कारय[य;9य;यैवा5 ा,नो9यपचयं तु सः // ना. शा_१.१२५ // यथा!व1धं यथाIrं य तु पूजां क/र[यत / स ल, यते शुभानथा5न ् वग5लोकं च या यत // ना. शा_१.१२६ // एवमुO9वा तु भगवा;<Sु हणः सहदे वतैः / रEगपज ू ां कुe$ेत मामेवं समचोदयत ् // ना. शा_१.१२७ // इत भारतीये नायशाे नायो9प!3ना5म थमो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ भारतीये नायशाे Saतीयो ऽयायः भरत य वचः ु9वा प8चम ु न ु5 य ततः / भगवन ् ोतु म8चामो यजनं रEगसं यम ् // ना. शा_२.१ // अथ वा या F\या त6 ल`णं य8च पूजनम ् / भ!व[यQन5रैः कायU कथं त;नायवेmमन // ना. शा_२.२ // इहाSदना5ययोग य नायमzडप एव Sह / त मा3 यैव तावKवं ल`णं वLुमह5स // ना. शा_२.३ // तेषां तु वचनं ु9वा मन ु ीनां भरतो ऽ&वीत ् / ल`णं पूजनं चैव ूयतां नायवेmमनः // ना. शा_२.४ // Sदgयानां मानसी स!ृ rग5ह ू वनेषु च / ृ े षप (यथा भावाभनव59या5ः सवd भावा तु मानष ु ाः) / नराणां यŒतः काया5 ल`णाभSहता F\या // ना. शा_२.५ // य ू तां तJथा य6 कत5gयो नायमzडपः / त य वा तु च पूजा च यथा योjया यŒतः // ना. शा_२.६ // इह े%यागह ृ ं I‹वा धीमता !व$कम5णा / „6!वधः सि;नवेशG शातः प/रकिnपतः // ना. शा_२.७ // !वकृrGतरु G “य Gैव तु मzडपः / तेषां 6ी^ण माणान jयेbं मयं तथाऽवरम ् // ना. शा_२.८ // माणमेषां नSद5 rं ह तदzडसमा यम ् / शतं चाrौ चतुःष!rह5 ता aा„6ंशदे व च // ना. शा_२.९ // अrा1धकं शतं jयेbं चतुःष!r तु मयमम ् / कनीय तु तथा वेmम ह ता aा„6ंशSद[यते // ना. शा_२.१० // दे वानां तु भवेjjयेbं नप ृ ाणां मयमं भवेत ् / शेषाणां कृतीनां तु कनीयः सं!वधीयते // ना. शा_२.११ // े`ागह ृ म् / ृ ाणां सवdषां श तं मयमं मत त6 पाpयं च गेयं च सख ु ाgयतरं भवेत ् // ना. शा_२.११* // े`ागह ृ ः / ृ ाणां सवdषां „6कारो !व1धः मत !वकृrGतरु kG “यkGैव योLृभः // ना. शा_२.११** // कनीय तु मत ृ ं “यkं चतुरkं तु मयमम ् / jयेbं !वकृrं !वuेयं नायवेदयोLृभः // ना. शा_२.११*** // माणं य8च नSद5 rं ल`णं !व$कम5णा / े`ागह ृ ाणां सवdषां त8चैव Sह नबोधत // ना. शा_२.१२ // अणू रजG वालG ल`ा यक ू ा यव तथा / अEगल ु ं च तथा ह तो दzडGैव कHत5तः // ना. शा_२.१३ // अणवो ऽrौ रजः ोLं ता;यrौ वाल उ8यते / वाला 9वrौ भवेिnल`ा यूका ल`ाrकं भवेत ् // ना. शा_२.१४ // यूका 9वrौ यवो uेयो यवा 9वrौ तथाEगुलम ् /

अEगल ु ान तथा ह तGतु!वUशतe8यते // ना. शा_२.१५ // चतुह5 तो भवेzडो नSद5 r तु माणतः / अनेनैव माणेन व%यायेषां !वनण5यम ् // ना. शा_२.१६ // चतुःष!rकरा;कुया5ीघ59वेन तु मzडपम ् / aा„6ंशतं च !व तार;म9या5नां यो भवेSदह // ना. शा_२.१७ // अत ऊवU न कत5gयः कत5ृ भना5यमzडपः / य मादgयLभावं Sह त6 नायं -जेSदत // ना. शा_२.१८ // मzडपे !वकृrे तु पाpयम8 ु चा/रत वरम ् / अन सरणधम59वाSa वर9वं भश ृ ं -जेत ् // ना. शा_२.१९ // यGा,या यगतो भावो नानाI!rसमि;वतः स वेmमनः कृr9वा† -जेदgयLतां पराम ् // ना. शा_२.२० // े`ागह ृ ाणां सवdषां त मा;मयमम[यते / याव9पाpयं च गेयं च त6 gयतरं भवेत ् // ना. शा_२.२१ // े`ागह ृ ः / ृ ाणां सवdषां „6कारो !व1धः मत !वकृrGतरु kG “यkGैव योLृभः // ना. शा_२.२१* // कनीय तु मत ृ ं “यkं चतुरkं तु मयमम ् / jयेbं !वकृrं !वuेयं नायवेदयोLृभः // ना. शा_२.२१** // दे वानां मानसी स!ृ rग5ह ू वनेषु च / ृ े षप यŒभावाभन[प;नाः सवd भावा Sह मानष ु ा // ना. शा_२.२२ // त माेवकृतैभा5वन ै 5 !व पधdत मानष ु ः / मानुष य तु गेह य सव%याम ल`णम ् // ना. शा_२.२३ // भम ू े!व5भागं पव ू U तु पर~`ेत योजक / ततो वा तु माणेन ारभेत शुभे8चया // ना. शा_२.२४ // समा ि थरा तु कSठना कृ[णा गौर~ च या भवेत ् / भू म त6ैव कत5gयः कत5ृ भना5यमzडपः // ना. शा_२.२५ // थमं शोधनं कृ9वा लाEगलेन समु9कृषेत ् / अि थकHलकपालान तण ृ गुnमांG शोधयेत ् // ना. शा_२.२६ // शोधय9वा वसम ु तीं माणं नSद5 शे3तः / (6ीzय3 ु रा^ण सौयं च !वशाखा!प च रे वती / हि तत[यानुराधाG श ता नायकम5^ण) / पु[यन`6योगेन शुOलं स6 ू ं सारयेत ् // ना. शा_२.२७ // कापा5सं बाnबजं वा!प मौhजं वाnकलमेव च / स6 ै तु कत5gयं य य 8चेदो न !वJते // ना. शा_२.२८ // ू ं बुध अध5ि8च;ने भवे9स6 ू े वामनो मरणं •ुवम ् / „6भागि8च;नया रjवा रा–कोपो !वधीयते // ना. शा_२.२९ // 1च;नायां तु चतुभा5गे योLुना5श उ8यते / ह ता9rया वा!प किG9वपचयो भवेत ् // ना. शा_२.३० // त माि;न9यं यŒेन रjजB ु हणम[यते / कायU चैव यŒेन मानं नायगह ृ य तु // ना. शा_२.३१ //

मुहूतdनानक ु ू लेन तlया सक ु रणेन च / &ा'णां तप5य9वा तु पz ु याहं वाचये3तः // ना. शा_२.३२ // शाि;ततोयं ततो दKवा ततः स6 ू ं सारयेत ् / चतु[ष!rकरा;कृ9वा Saधा कुया59पन ु G तान ् // ना. शा_२.३३ // पb ू य त य तु / ृ तो यो भवेQागो Saधाभत सममध5!वभागेन रEगशीषU कnपयेत ् // ना. शा_२.३४ // पिGमे च !वभागे ऽथ नेपlयगह ृ माSदशेत ् / !वभjय भागाि;व1धवJयथावदनप 5 ः // ना. शा_२.३५ // ु व ू श शुभे न`6योगे च मzडप य नवेशनम ् / शEखद;ु दु भनघ…षैमद 5ृ EगपणवाSदभः // ना. शा_२.३६ // सवा5तोJैः णुSदतैः थापनं काय5मेव तु / उ9साया5^ण 9वनrान पाषz|या मण तथा // ना. शा_२.३७ // काषायवसनाGैव !वकलाGैअव ये नराः / नशायां च बलः काया5 नानाभोजनसंयुतः // ना. शा_२.३८ // ग;धप[ु पफलोपेता Sदशो दश समा1 तः / पव d शO ू ण ु ला;नयत ु ो नीला;नो द`णेन च // ना. शा_२.३९ // पिGमेन बलः पीतो रLGैवो3रे ण तु / याIशं Sदश य यां तु दै वतं प/रकिnपतम ् // ना. शा_२.४० // ताIश त6 दातgयो बलम5;6परु कृतः / थापने &ा'णेqयG दातgयं घत ृ पायसम ् // ना. शा_२.४१ // मधप 5ृ यG गड ु क5 तथा राuे कतq ु ौदनम ् / न`6ेण तु कत5gयं मल ू ेन थापनं बुधैः // ना. शा_२.४२ // मुहूतdनानक ु ू लेन तlया सक ु रणेन च / एवं तु थापनं कृ9वा भ!3कम5 योजयेत ् // ना. शा_२.४३ // भ!3कम5^ण नव3 5ृ े तभानां थापनं ततः / त1थन`6योगेन शुभेन करणेन च // ना. शा_२.४४ // तभानां थापनं कायU रोSहzया वणेन वा / आचायdण सय ु ुLेन „6रा6ोपो!षतेन च // ना. शा_२.४५ // तभानां थापनं कायU ा*े सय ू …दये शुभे / थमे &ा'ण तभे स!प5 सष5पसं कृतः // ना. शा_२.४६ // सव5शुOलो !व1धः काय… दJा9पायसमेव च / ततG `„6य तभे वमाnयानल ु ेपनम ् // ना. शा_२.४७ // सव5 रLं दातgयं SaजेqयG गड ु ौदनम ् / वैmय तभे !व1धः काय… SदAभागे पिGमो3रे // ना. शा_२.४८ // सवU ीतं दातgयं SaजेqयG घत ृ ौदनम ् / श< ू तभे !व1धः काय5ः सयOपव ू …3रा ये // ना. शा_२.४९ // नीलायं यŒेन कूसरं च Saजाशनम ् / पूव…L&ा'ण तभे शुOलमाnयानल ु ेपने // ना. शा_२.५० // न`पे9कनकं मल ू े कणा5भरणसं यम ् /

ता}ं चाधः दातgयं तभे `„6यसंuके // ना. शा_२.५१ // वैmय तभ य मल ू े तु रजतं सदापयेत ् / शू< तभ य मल ू े तु दJादायसमेव च // ना. शा_२.५२ // सवd[वेव तु न`े,यं तभमूलेषु काhचनम ् / वि तपुzयाहघोषेण जयश‰दे न चैव Sह // ना. शा_२.५३ // तभानां थापनं कायU पु[पमालापुर कृतम ् / रŒदानैः सगोदानैव 5 दानैरनnपकैः // ना. शा_२.५४ // &ा'णां तप5य9वा तु तभान9ु थापये3तः / अचलं चा,यकपhच तथैवावलतं पुनः // ना. शा_२.५५ // तभ यो9थापने सयAदोषा vेते कHत5ताः / अव!ृ reLा चलने वलने म9ृ युतो भयम ् // ना. शा_२.५६ // कपने परच\ा3ु भयं भवत दाeणम ् / दोषैरेतै!व5ह~नं तु तभमु9थापयेि8चवम ् // ना. शा_२.५७ // प!व6े &ा'ण तभे दातgया द`णा च गौः / शेषाणां भोजनं कायU थापने कतस 5ृ ं यम ् // ना. शा_२.५८ // म;6पत ू ं च तेयं नायाचायdण धीमता / पुरोSहतं नप ृ ं चैव भोजये;मधुपायसैः // ना. शा_२.५९ // कत?्5 ना!प तथा सवा5;कृसरां लवणो3राम ् / सव5मेवं !व1धं कृ9वा सवा5तोJैः वाSदतैः // ना. शा_२.६० // अभम;6 ्य यथा;यायं तभानु9थापये8चु1चः / ऽयथाऽचलो 1ग/रमdeSह5मवांG महाबलः // ना. शा_२.६१ // जयावहो नरे ;< य तथा 9वमचलो भवऽ / तभaारं च भ!3ं च नेपlयगह ृ मेव च // ना. शा_२.६२ // एवमु9थापयेतjuो !व1धIrेन कम5णा / रEगपीठ य पा$d तु कत5gया म3वारणी // ना. शा_२.६३ // चतु तभसमायुLा रEगपीठमाणतः / अयध5ह तो9सेधन े कत5gया म3वारणी // ना. शा_२.६४ // उ9सेधन े तयो तुnयं कत5gयं रEगमzडपम ् / त यां माnयं च धप ू ं च ग;धं वं तथैव च // ना. शा_२.६५ // नानावणा5न दे यान तथा भत ू !यो बलः / आयसं त6 दातgयं तभानां कुशैलैरधः // ना. शा_२.६६ // भोजने कृसराGैव दातgयं &ा'णाशनम ् / एवं !व1धपुर कारै ः कत5gया म3वारणी // ना. शा_२.६७ // रEगपीठं ततः कायU !व1धIrेण कम5णा / रEगशीष5 तु कत5gयं ष|दाeकसमि;वतम ् // ना. शा_२.६८ // कायU aारaयं चा6 नेपlयगह ृ क य तु / परू णे म!ृ 3का चा6 कृ[णा दे या यŒतः // ना. शा_२.६९ // लाEगलेन समु9कृ[य नल…rतण ृ शक5रम ् / लाEगले शु>वण… तु धुय… योjयौ यŒतः // ना. शा_२.७० //

कता5रः पe ु षGा6 ये ऽEगदोष!व!विज5ताः / अह~नाEगैG वोढgया म!ृ 3का !पटकैन5वैः // ना. शा_२.७१ // एवं!वधैः कत5gयं रEगशीषU यŒतः / कूम5पb ृ ं न कत5gयं म9 यपb ृ ं तथैव च // ना. शा_२.७२ // शु>ादश5तलाकारं रEगशीषU श यते / रŒान चात ्र दे यान पूवd व‘ं !वच`णैः // ना. शा_२.७३ // वैडूयU द`णे पा$d फSटकं पिGमे तथा / वालम3 ु रे चैव मये तु कनकं भवेत ् // ना. शा_२.७४ // एवं रEगशरः कृ9वा दाeकम5 योजयेत ् / ऊह9यूहसंयुLः नानाशnपयोिजतम ् // ना. शा_२.७५ // नानासhजवनोपेतं बहुgयालोपशोभतम ् / ससालभिhजकाभG सम;ता9समलEकृतम ् // ना. शा_२.७६ // नgयू5हकुहरोपेतं नानाB1थतवेSदकम ् / नाना!व;याससंयुLं 1च6जालगवा`कम ् // ना. शा_२.७७ // सप ु ीठधा/रणीयुLं कपोताल~समाकुलम ् / नानाकुSम!व;य तैः तभैGा,यप ु शोभतम ् // ना. शा_२.७८ // एवं काb!व1धं कृ9वा भ!3कम5 योजयेत ् / तभं वा नागद;तं वा वातायनमथा!प वा // ना. शा_२.७९ // कोणं वा सतaारं aार!व>ं न कारयेत ् / काय5ः शैलगह ु ाकारो Saभू मना5यमzडपः // ना. शा_२.८० // म;दवातायनोपेतो नवा5तो धीरश‰दवान ् / त माि;नवातः कत5gयः कत5ृ भना5यमzडपः // ना. शा_२.८१ // गभीर वरता येन कुतप य भ!व[यत / भ!3कम5!व1धं कृ9वा भ!3लेपं दापयेत ् // ना. शा_२.८२ // सुधाकम5 बSह त य !वधातgयं यŒतः / भ!3[वथ !वल*ासु प/रमr ृ ासु सव5तः // ना. शा_२.८३ // समासु जातशोभासु 1च6कम5 योजयेत ् / 1च6कम5^ण चालेoयाः पुeषाः kीजना तथा // ना. शा_२.८४ // लताब;धाG कत5gयाG/रतं चा9भोगजम ् / एवं !वकृrं कत5gयं नायवेmम योLृभः // ना. शा_२.८५ // पुनरे व Sह व%याम चतुर य ल`णम ् / सम;ततG कत5gया ह ता aा„6ंशदे व तु // ना. शा_२.८६ // शुभभूम!वभाग थो नायuैना5यमzडपः / यो !व1धः पूवम 5 ुL तु ल`णं मEगलान च // ना. शा_२.८७ // !वकृrे ता;यशेषा^ण चतुर े ऽ!प कारयेत ् / चतुर ं समं कृ9वा स6 ू ेण !वभjय च // ना. शा_२.८८ // बाvतः सव5तः काया5 भ!3ः ि—rेrका Iढा / त6ाqय;तरतः काया5 रEगपीठोप/र ि थताः // ना. शा_२.८९ // दश योLृभः तभाः शLा मzडपधारणे /

तभानां बाvतGा!प सोपानाकृत पीठकम ् // ना. शा_२.९० // इrकादाeभः कायU े`काणां नवेशनम ् / ह तमाणैe9सेधभ ै ू5 मभागसमिु 9थतैः // ना. शा_२.९१ // रEगपीठावलोOयं तु कुया5दासनजं !व1धम ् / षड;यान;तरे चैव पुनः तभा;यथाSदशम ् // ना. शा_२.९२ // !व1धना थापयेतuो Iढा;मzडपधारणे / अrौ तभा;पन ु Gैव तेषामप ु /र कnपयेत ् // ना. शा_२.९३ // था,यं चैव ततः पीठमrह तमाणतः / !व>ा यमrह तं च पीठं तेषु ततो ;यसेत ् // ना. शा_२.९४ // त6 तभाः दातgया तuैमz 5 डपधारणे / धारणीधारणा ते च शालीभरलEकृताः // ना. शा_२.९५ // नेपlयगह ृ कं चैव ततः कायU यŒतः / aारं चैकं भवे36 रEगपीठवेशनम ् // ना. शा_२.९६ // जनवेशनं चा;यदाभमo ु येन कारयेत ् / रEग याभमख ु ं कायU Saतीयं aारमेव तु // ना. शा_२.९७ // अrह तं तु कत5gयं रEगपीठं माणतः / चतुर ं समतलं वेSदकासमलEकृतम ् // ना. शा_२.९८ // पूव 5 माणनSद5 rा कत5gया म3वारणी / चतुः तभसमायुLा वेSदकाया तु पा$5तः // ना. शा_२.९९ // सम; ु नतं समं चैव रEगशीषU तु कारयेत ् / !वकृrे तू;नतं कायU चतुर े समं तथा // ना. शा_२.१०० // एवमेतन े !व1धना चतुर ं गह ृ ं भवेत ् / अतः परं व%याम “य गेह य ल`णम ् // ना. शा_२.१०१ // “य ं „6कोणं कत5gयं नायवेmमयोLृभः / मये „6कोणमेवा य रEगपीठं तु कारयेत ् // ना. शा_२.१०२ // aारं तैनैव कोणेन कत5gयं त य वेmमनः / Saतीयं चैव कत5gयं रEगपीठ य पb ृ तः // ना. शा_२.१०३ // !व1धय5Gतुर य भ!3 तभसमा यः / स तु सव5ः योLgय˜य या!प योLृभः // ना. शा_२.१०४ // एवमेतन े !व1धना काया5 नायगह ृ ा बुधःै / पुनरे षां व%याम पूजामेवं यथा!व1धः // ना. शा_२.१०५ // इत भारतीये नायशाे मzडप!वधानो नाम Saतीयो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ तत ृ ीयोयायः सव5ल`णसंप;ने कृते नायगह ृ े शुभे /

गावो वसेयुः स*ाहं सह ज,यपरै Sa5 जःै // ना. शा_३.१ // ततो ऽ1धवासयेaेmम रEगपीठं तथैव च / म;6पत ू ेन तोयेन ो`ताEगो नशागमे // ना. शा_३.२ // यथा थाना;तरगतो द~`तः यतः शु1चः / „6रा6ोपो!षतो भू9वा नायाचाय… ऽहताबरः // ना. शा_३.३ // नम कृ9य महादे वं सव5लोकोQवं भवम ् / जगि9पतामहं चैव !व[णुम;<ं गुहं तथा // ना. शा_३.४ // सर वतीं च ल%मीं च स!>ं मेधां धृ तं मृ तम ् / सोमं सय ू U च मeतो लोकपालां तथाि$नौ // ना. शा_३.५ // म6मिAनं सरु ा;वणा5न ् e<ा;कालं कलं तथा / म9ृ युं च नयतं चैव कालदzडं तथैव च // ना. शा_३.६ // !व[ण ु हरणं चैव नागराजं च वासुFकम ् / व‘ं !वJु9समु<ांG ग;धवा5,सरसो मन ु ीन ् // ना. शा_३.७ // भत ू ान ् !पशाचान ् य`ांG गv ु कांG महे$रान ् / असरु ा;नाय!वŠनांG तथाऽ;या;दै 9यरा`सान ् // ना. शा_३.८ // तथा नायकुमार~G महाBामzयमेव च / य`ांG गv ै भत ु कांGव ू सEघा तथैव च // ना. शा_३.९ // एतांGा;यांG दे वष’;णय र1चताhजलः / यथा थाना;तरगता;समावाv ततो वदे त ् // ना. शा_३.१० // भवQन… नशायां तु कत5gयः सप/रBहः / साहा™यं चैव दातgयमि म;नाये सहानग ु ैः // ना. शा_३.११ // सपj े 6 कुतपं सयj ू य सवा5नक ु य च / जज5राय यh ु जीत पज ू ां नायस>ये // ना. शा_३.१२ // 9वं महे ;<हरणं सव5दानवसद ू नम ् / नम5त सव5देवैG सव5!वŠननबह5ण // ना. शा_३.१३ // नप ृ य !वजयं शंस /रपूणां च पराजयम ् / गो&ा'णशवं चैव नाय य च !ववध5नम ् // ना. शा_३.१४ // एवं कृ9वा यथा;यायमप ु ा यं नायमzडपे / नशायां तु भातायां पज ू नं \मेSदह // ना. शा_३.१५ // आ<ा5यां वा मघायां वा याये पव d ु वा „6षु / ू ष आ—ेषामल ू योवा5!प कत5gयं रEगपज ू नम ् // ना. शा_३.१६ // आचायdण तु युLेन शु1चना द~`तेन च / रEग योJोतनं कायU दे वतानां च पूजनम ् // ना. शा_३.१७ // Sदना;ते दाeणे घोरे मह ु ू तd यमदै वते / आचय तु यथा;यायं दे वता वै नवेशयत ् // ना. शा_३.१८ // रLाः तसराः स6 ू ं रLग;धाG पिू जताः / रLाः सम ु नसGैव य8च रLं फलं भवेत ् // ना. शा_३.१९ // यवैि स>ाथ5कैला5जैर`तैः शालतzडुलःै / नागप[ु प य चूणdन !वतुषाभः !यEगुभः // ना. शा_३.२० //

एतै<5gयैयु5तं कुया5व े तानां नवेशनम ् / आलखे;मzडलं पव ू U यथा थानं यथा!व1धः // ना. शा_३.२१ // सम;त तG कत5gयं ह ता षोडश मzडलम ् / aारा^ण चा6 कुव’त !वधानेन चतुSद5शम ् // ना. शा_३.२२ // मये चैवा6 कत5gये aे रे खे तय5गूव5गे / तयोः क%या!वभागेन दै वतान नवेशयत ् // ना. शा_३.२३ // पšोप!वrं &'ाणं त य मये नवेशयेत ् / आदौ नवेmयो भगवा;साधU भत ू गणैः शवः // ना. शा_३.२४ // नारायणो महे;ा मेधा च पूवत 5 ः // ना. शा_३.२५ // पूवद 5 `णतो वŽन5वेmयः वाहया सह / !व$ेदेवाः सग;धवा5 e<ाः सप5गणा तथा // ना. शा_३.२६ // द`णेन नवेmय तु यमो म6G सानग ु ः / !पत ्?ि;पशाचानुरगान ् गv ु कांG नवेशयत ् // ना. शा_३.२७ // नै?9यां रा`सांGव ै भत ू ान च नवेशयत ् / पिGमायां सम< ु ांश ्च वeणं यादसां पतम ् // ना. शा_३.२८ // वायgयायां Sदश तथा स* वायूि;नवेशयेत ् / त6ैव !वनवेmय तु गeडः प`भः सह // ना. शा_३.२९ // उ3र यां Sदश तथा धनदं संन!वएशयेत ् / नाय य मात ्?G तथा य`ानथ सगुvकान ् // ना. शा_३.३० // तथैवो3रपूवा5यां न;JाJांG गणे$रान ् / &'!ष5भत ू संघांG यथाभागं नवेशयत ् // ना. शा_३.३१ // तभे सन9कुमारं तु द`णे द`मेव च / Bामzयम3 ु रे तभे पूजाथU संन!वशयेत ् // ना. शा_३.३२ // अनेनैअव !वधानेन यथा थानं यथा!व1ध / स ु सादान सवा5^ण दै वतान नवेशयत ् // ना. शा_३.३३ // थाने थाने यथा;यायं !वनवेmय तु दे वताः / तासां कुव’त ततः पूजनं तु यथाह5तः // ना. शा_३.३४ // दे वताqय तु दातgयं सतमाnयानल ु ेपनम ् / ग;धव5वŽसय ू …qयो रLमाnयानल ु ेपनम ् // ना. शा_३.३५ // ग;धं माnयं च धूपं च यथावदनप 5 ः / ु ूवश द9वा ततः कुव’त बलं पज ू ां यथा!व1धः // ना. शा_३.३६ // &'ाणं मदक ु पdण पायसेन सर वतीम ् / शव!व[णम ु हे;<ाJाः सपूjया मोदकैरथ // ना. शा_३.३७ // घत ु ौदनैः / ृ ौदनेन हुतभु`ोमक› तु गड !व$ेदेवाः सग;धवा5 मन ु यो मधप ु ायसैः // ना. शा_३.३८ // यमम6ौ च सपj ै …दकै तथा / ू यावपप ू म !पत ्?ि;पशाचानुरगान ् स!प5ः`ीरे ण तप5येत ् // ना. शा_३.३९ // पOवानेन तु मांसेन सुरासीथफ ु लासवैः /

अच5येQत ु ैः // ना. शा_३.४० // ू संघांG चणकैः पलला,लत अनेनैव !वधानेन सपj ू या म3वारणी / पOवामेन तु मांसेन सपूjया र`सां गणाः // ना. शा_३.४१ // सुरामांसदानेअन दानवा;तपज ू येत ् / शेषा;दे वगणां तjuः सापप ू ो9का/रकौदनैः // ना. शा_३.४२ // म9 यैG !पrभ%यैG सागरा;स/रत तथा / सपj ू य वeणं चा!प दातgयं घत ृ पायसम ् // ना. शा_३.४३ // नानाफूलफलGा!प मन ु ी;सतपज ू येत ् / वायंG 5 यभोजनैः // ना. शा_३.४४ // ू प`णGैव !व1च6ैभ% मात ्?ना5य य सवा5 ता धनदं च सहानग ु ैः / अपप ै ा5िजकाम ैभ% 5 यभोjयैG पूजयेत ् // ना. शा_३.४५ // ू ल एवमेषां बलः काय… नानाभोजनसं यः / पुनम5;6!वधानेन बलकम5 च व%यते // ना. शा_३.४६ // दे वदे व महाभाग सव5लोक!पतामह / म;6पत ू ममं सवU तगœ ृ ी[व मे बलम ् // ना. शा_३.४७ // दे वदे व महाभाग गणेश „6परु ा;तक / गv ू ो मयोJतः // ना. शा_३.४८ // ृ तां बलदd व म;6पत नारायणामतगते पšनाभ सरु ो3म / गv ू ो मया!प5तः // ना. शा_३.४९ // ृ तां बलदd व म;6पत पुर;दरामरपते व‘पाणे शत\तो / गv ृ तां बलदd व !व1धम;6पुर कृतः // ना. शा_३.५० // दे वसेनापते क;द भगवन ् शEकर!य / बलः ीतेन मनसा षzमख ु तगv ृ ताम ् // ना. शा_३.५१ // महादे व महायो1ग;दे वदे व सुरो3म / संगv ृ बलं दे व र` !वŠना9सदोि9थतात ् // ना. शा_३.५१* // दे !व दे वमहाभागे सर वत ह/र!ये / गv ृ तां बलमा5तम5या भO9या सम!प5तः // ना. शा_३.५२ // नानानम3सभूताः पौल 9याः सव5 एव तु रा`से;<ा महास9वाः तगœ ृ ीत मे बलम ् // ना. शा_३.५३ // ल%मीः स!>म5तमdधा सव5लोकनम कृताः / म;6पत ू ममं दे gयः तगœ ृ ;तु मे बलम ् // ना. शा_३.५४ // सव5भूतानुभावu लोकजीवन माeत / गv ू ो मयोJतः // ना. शा_३.५५ // ृ तां बलदd व म;6पत दे ववO6 सुर ेb धूमकेतो हुताशन / भO9या समJ ु तो दे व बलः सत गv ृ ताम ् // ना. शा_३.५६ // सव5Bहाणां वर तेजोराशे Sदवाकर / भO9या मयोJतो दे व बलः सत गv ृ ताम ् // ना. शा_३.५७ // सव5Bहपते सोम Saजराज जगि9य / गv ू ो मयोJतः // ना. शा_३.५८ // ृ तामेष बलम5;6पत

महागणे$राः सवd न;द~$रपरु ोगमाः / गत ृ ां बलभ5O9या मया सत चोSदतः // ना. शा_३.५९ // नमः !पतq ृ यः सवdqयः तगœ ृ ि;9वमं बलम ् / (भत ू ेqयG नमो न9यं येषामेष बलः !यः) / कामपाल नमो न9यं य यायं ते !व1धः कृतः // ना. शा_३.६० // नारद तुबeGैव !व$ावसप ु रु ोगमाः / प/रगœ ु तम ् // ना. शा_३.६१ // ृ ;तु मे सवd ग;धवा5 बलमJ यमो म6G भगवानी$रौ लोकपिू जतौ / इमं मे तगœ ृ ीतां बलः म;6परु कृतम ् // ना. शा_३.६२ // रसातलगतेqयG प;नगेqयो नमो नमः / Sदश;तु स!>ं नाय य पूिजताः पापनाशनाः // ना. शा_३.६३ // सवा5भसां पतदd वो वeणो हं सवाहनः / पूिजतः ीतमान तु ससम< ु नद~नदः // ना. शा_३.६४ // वैनतेय महास9व सव5प`पते !वभो / गv ू ो मयोJतः // ना. शा_३.६५ // ृ तां बलदd व म;6पत धनाय`ो य`पतल…कपालो धने$रः / सगुvक सय`G तगœ ृ ातु मे बलम ् // ना. शा_३.६६ // नमो ऽ तु नायमातq ृ यो &ायाJाqयो नमोनमः / सम ु ुखीभः स;नाभब5लरJ गv ृ ताम ् // ना. शा_३.६७ // e<हरणं सवU तगœ ृ ातु मे बलम ् / !व[ण ु हरणं चैव !व[णुभO9या मयोJतम ् // ना. शा_३.६८ // तथा कृता;तः कालG सव5ा^णवधे$रौ / म9ृ युG नयतGैव तगœ ृ ातु मे बलम ् // ना. शा_३.६९ // याGा यां म3वारzयां सं1 ता व तुदेवताः / म;6पत ू ममं सयOतगœ ृ ;तु मे बलम ् // ना. शा_३.७० // अ;ये ये दे वग;धवा5 Sदशो दश समा1 ताः / Sदgया;त/र`ाभौमाG तेqयGायं बलः कृतः // ना. शा_३.७१ // कुभं सललसपण ू U पु[पमालापुर कृतम ् / थापये<Eगमये तु सव ु णU चा6 दापयेत ् // ना. शा_३.७२ // आतोJान तु सवा5^ण कृ9वा वो3रा^ण तु / ग;धैमा5nयैG धूपैG भ%यैभ…jयैG पज ू येत ् // ना. शा_३.७२* // पूजय9वा तु सवा5^ण दै वतान यथा\मम ् / जज5र 9वभसपूjयः या3तो !वŠनजज5रः // ना. शा_३.७३ // $ेतं शरस वं या;नीलं रौ<े च पव5^ण / !व[णप ु व5^ण वै पीतं रLं क;द य पव5^ण // ना. शा_३.७४ // मड ृ पव5^ण 1च6ं तु दे यं वं Sहता1थ5ना / सIशं च दातgयं धप ू माnयानल ु ेपनम ् // ना. शा_३.७५ // आतोJान तु सवा5^ण वासोभरवगुzठयेत ् / ग;धैमा5nयैG धूपैG भ%यभोजैG पूजयेत ् // ना. शा_३.७६ //

सव5मेवं !व1धं कृ9वा ग;धमाnयानल ु ेपनैः / !वŠनजज5रणाथU तु जज5रं 9वभम;6येत ् // ना. शा_३.७७ // अ6 !वŠन!वनाशाथU !पतामहमुख ै सुरैः / नम5त 9वं महावीय… व‘सारो महातनुः // ना. शा_३.७८ // शर ते र`तु &हा सवVदdवगण ु ैअः तह / Saतीयं च हरः पव5 तत ृ ीयं च जनाद5 नः // ना. शा_३.७९ // चतुथU च कुमार ते पhचमं प;नगो3मः / न9यं सवd ऽ!प पा;तु 9वां सरु ाथd च शवो भव // ना. शा_३.८० // न`6े ऽभिजत 9वं Sह सत ू ो ऽSहतसद ू न / जयं चाqयुदयं चैव पा1थ5व य समावह // ना. शा_३.८१ // जज5रं पूजय9वैअवं बलं सवU न!वJ च / अAनौ होमं ततः कुया5;म;6ाहुइतपुर कृतम ् // ना. शा_३.८२ // हुताश एव द~*ाभenकाभः प/रमाज5नम ् / नप 5 5कHनां च कुया5ीžयभवध5नम ् // ना. शा_३.८३ // ृ तेनत अभJो9य सहातोJैन5प ृ तं नत5कH तथा / म;6पत ू ेन तोयेन पुनरqय% ु य ता;वदे त ् // ना. शा_३.८४ // महाकुले सत ू ाः थ गुणौघैGा,यलEकृताः / यaो ज;मगण ु ोपेतं तaो भवतु न9यशः // ना. शा_३.८५ // एवमुO9वा ततो वाOयं नप ू5 ये बुधः / ृ तैभत नाययोगस†यथ5माशष सयोजयेत ् // ना. शा_३.८६ // सर वती धृ तमdधा Ÿ~ः ील5%मी मृ तम5तः / पा;तु वो मातरः सौयाि स!>दाG भव;तु वः // ना. शा_३.८७ // होमं कृ9वा यथा;यायं ह!वम5;6परु कृतम ् / भ;Jा9कुभं ततGैव नायाचाय5ः यŒतः // ना. शा_३.८८ // अभ;ने तु भवे9कुभे वामनः श6त ु ो भयम ् / भ;ने चैव तु !वuेयः वामनः श6स ं यः // ना. शा_३.८९ // ु ` भ;ने कुभे ततGैव नायचाय5ः यŒतः / ग  ृ य द~!पकां द~*ां सवU रEगं द~पयेत ् // ना. शा_३.९० // %वेŽडतैः फोSटतैGव ै विnगतैG धा!वतैः / रEगमये तु तां द~*ां सश‰दां सयोजयेत ् // ना. शा_३.९१ // शEखद;ु दु भनघ…षैमद 5ृ Eगपणवै तथा / सवा5तोJैः णSदतै रEगे यु>ान कारयेत ् // ना. शा_३.९२ // त6 ि8च;नं व भ;नं च दा/रतं च सशो^णतम ् / `तं द~*माय तं नम3ं स!>ल`णम ् // ना. शा_३.९३ // सय1गr तु रEगो वै वामनः शुभमावहेत ् / परु याबालव> ृ य तथा जानपद य च // ना. शा_३.९४ // द/ु रr तु तथा रEगो दै वतैद5 रु 1ध!bतः / नाय!ववसनं कुया5;नप ृ य च तथाऽशुभम ् // ना. शा_३.९५ // य एवं !व1धमु9सj ृ य यथेrं सयोजयेत ् /

ा,नो9यपचयं शी¡ं तय5Aयोनं च ग8चत // ना. शा_३.९६ // यuेन सिमतं vेत<Eगदै वतपज ू नम ् / अपज ू य9वा रEगं तु नैव े`ां योजयेत ् // ना. शा_३.९७ // पूिजताः पूजय;9येते मानता मानयि;त च / त मा9सव5यŒेन कत5gयं रEगपज ू नम ् // ना. शा_३.९८ // न तथा दह9यिAनः भhजनसमी/रतः / यथा vपयोग तु युLो दहत `णात ् // ना. शा_३.९९ // शाuेन !वनीतेन श1ु चना द~`तेन च / नायाचायdण शा;तेन कत5gयं रEगपज ू नम ् // ना. शा_३.१०० // थानrं तु यो दJा¢लमSु aAनमानसः / म;6ह~नो यथा होता ायिG3ी भवे3ु सः // ना. शा_३.१०१ // इ9ययं यो !व1धI5rो रEगदै वतपूजने / नवे नायगह ृ े काय5ः े`ायां च योLृभः // ना. शा_३.१०२ // इत भारतीये नायशाे रEगदै वतपूजनं नाम तत ृ ीयो ऽयायः समा*ः _____________________________________________________________

अथ चतुथ… ऽयायः एवं तु पूजनं कृ9वा मया ोLः !पतामहः / आuापय भो `ं कः योगः युjयताम ् // ना. शा_४.१ // ततो ऽ युLो भगवता योजयामत ृ म;थनम ् / एतद9ु साहजननं सरु ीतकरं तथा // ना. शा_४.२ // यो ऽयं समवकार तु धम5कामाथ5साधकः / मया ाAB1थतो !वa;स योगः युjयताम ् // ना. शा_४.३ // ति म;समवकारे तु युLे दे वदानवाः / (rाः समभव;सवd कम5भावानुदश5नात ् // ना. शा_४.४ // क य1च9वथ काल य मामाहाबज ु सभवः नायं स;दश5यामो ऽJ „6ने6ाय महा9मने // ना. शा_४.५ // ततः साधU सरु ै ग95 वा वष ृ भाEकनवेशनम ् / समqय8य5 शवं पGादव ु ाचेदं !पतामहः // ना. शा_४.६ // मया समवाकर तु यो ऽयं सr ृ ः सुरो3म / वणे दश5ने चा य सादं कतम ु5 ह5स // ना. शा_४.७ // पmयाम इत दे वश े ो <Sु हणं वाOयम&वीत ् / ततो मामाह भगवान ् सjजो भव महामते // ना. शा_४.८ // ततो Sहमवतः पb ृ े नानानागसमाकुले / बहुभत ू गणाकHणd रयक;दरनऴ5 रे // ना. शा_४.९ // पूवर5 Eगः कृतः पूवU त6ायं Saजस3माः /

तथा „6परु दाहG Žडमसंuः योिजतः // ना. शा_४.१० // ततो भत ू गणा (rाः कन5भावानुकHत5नात ् / महादे वG स ु ीतः !पतामहमथा&वीत ् // ना. शा_४.११ // अहो नायमदं सयक् 9वया सr ृ ं महामते / यश यं च शुभाथU च पुzयं बु!>!ववध5नम ् // ना. शा_४.१२ // मयापीदं मत ृ ं न9ृ यं स;याकालेषु न9ृ यता / नानाकरणसंयुLैरEगहारै !व5भ!ू षतम ् // ना. शा_४.१३ // पव ू र5 Eग!वधावि मं 9वया सयOयोjयताम ् / वध5मानकयोगेषु गीते[वासा/रतेषु च // ना. शा_४.१४ // महागीतेषु चैवाथा5;सयगेवाभने[यस / यGायं पूवर5 Eग तु 9वया श> ु ः योिजतः // ना. शा_४.१५ // एभ!व5म1 तGायं 1च6ो नाम भ!व[यत / ु9वा महे $रवचः 9यL ु तु वयंभव ु ा // ना. शा_४.१६ // योगमEगहाराणामाच%व सुरस3म / तत तzडुं समाहूय ोLवान ् भव ु ने$रः // ना. शा_४.१७ // योगमEगहाराणामाच%व भरताय वै / ततो ये तzडुना ोLा 9वEगहारा महा9मना // ना. शा_४.१८ // ता;वः करणसंयुLा;gयाoया याम सरे चकान ् / ि थरह तो ऽEगहार तु तथा पय5 तकः मत ृ ः // ना. शा_४.१९ // स1ू च!व> तथा चैव vप!व> तथैव च / आ`*को ऽथ !वuेय तथा चो>Sतः मत ृ ः // ना. शा_४.२० // !व[कभGैव सोL तथा चैवापरािजतः / !व[कभापसत ृ Gैअव म3ा\Hड तथैव च // ना. शा_४.२१ // वि तको रे 1चतGैव पा$5 वि तक एव च / विृ Gकापसत ृ ः ोLो मरG तथापरः // ना. शा_४.२२ // म3 खलतकGैव मदाSaलसत तथा / गतमzडलको uेयः प/रि8च;न तथैव च // ना. शा_४.२३ // प/रव3 ृ 1चतो ऽथ या3था वैशाखरे 1चतः / पराव3 ृ ो ऽथ !वuेय तथा चैवा,यलातकः // ना. शा_४.२४ // पा$58चेदो ऽथ सोLो !वJ† ु ा;त तथैव च / ऊˆa3 तथा चैव यादाल~ढ तथैव च // ना. शा_४.२५ // ृ रे 1चतGा!प !वuेय तथैवा8चु/रतः मत ृ ः / आ`*रे 1चतGैव सा;तG तथापरः // ना. शा_४.२६ // अपसप5 तु !वuेय तथा चाध5नकुकः / aा„6ंशदे ते सोLा अEगहारा तु नामतः // ना. शा_४.२७ // एतेषां तु व%याम योगं करणा यम ् / ह तपादचारG यथा योjयः योLृभः // ना. शा_४.२८ // अEगहारे षु व%याम करणेषु च वै Saजाः / सवdषामEगहाराणां न[प!3ः करणैयत 5 ः // ना. शा_४.२९ //

ता;यतः सव%याम नामतः कम5त तथा / ह तपादसमायोगो न9ृ य य करणं भवेत ् // ना. शा_४.३० // aे न3 ृ करणे चैव भवतो न3 ृ मातक ृ ा / aाqयां „6भGतुभ5वा5,यEगहार तु मातृ भः // ना. शा_४.३१ // „6भः कलापकं चैव चतुभ5ः षzडकं भवेत ् / पhचैव करणान यःु सEघातक इत मत ृ ः // ना. शा_४.३२ // ष|भवा5 स*भवा5!प अrभन5वभ तथा / करणै/रह संयुLा अEगहाराः कHता5ः // ना. शा_४.३३ // एतेषामेव व%याम ह तपाद!वकnपनम ् / तलप[ु पपुटं पूवU वत5तं वलतोe च // ना. शा_४.३४ // अप!व>ं समनखं ल~नं वि तकरे 1चतम ् / मzडल वि तकं चैव नकुकमथा!प च // ना. शा_४.३५ // तथैवाध5नकुं च कSटि8च;नं तथैव च / अध5रे1चतकं चैव व`ः वि तकमेव च // ना. शा_४.३६ // उ;म3ं वि तकं चैव पb ृ वि तकमेव च / Sद%वि तकमलातं च तथैव च कट~समम ् // ना. शा_४.३७ // आ`*रे 1चतं चैव !व`*ा`*कं तथा / अध5 वि तकमुSrमिhचतं च तथापरम ् // ना. शा_४.३८ // भज ु Eग6ासतं ोLम ू व5जानु तथैव च / नकुिhचतं च म3िnल 9वध5म3िnल चैव Sह // ना. शा_४.३९ // या<े चकनOकुं च तथा पादाप!व>कम ् / वलतं घ^ू ण5तं चैव ललतं च तथापरम ् // ना. शा_४.४० // दzडप`ं तथा चैव भज ु Eग6 तरे 1चतम ् / नूपुरं चैव सोLं तथा वैशाखरे 1चतम ् // ना. शा_४.४१ // मरं चतुरं चैव भुजEगािhचतमेव च / दzडरे 1चतकं चैव तथा विृ GककुSतम ् // ना. शा_४.४२ // कSटा;तं तथा चैव लताविृ Gकमेव च / 1च;नं च करणं ोLं तथा विृ Gकरे 1चतम ् // ना. शा_४.४३ // विृ Gकं gयंसतं चैव तथा पा$5नकुकम ् / ललाटतलकं \ा;तं कुिhचतं च\मzडलम ् // ना. शा_४.४४ // उरोमzडलमा`*ं तथा तल!वलासतम ् / अग5लं चाथ !व`*माव3 ृ ं दोलपादकम ् // ना. शा_४.४५ // !वव3 ृ ं !वनव3 ृ ं च पा$5\ा;तं नशुिभतम ् / !वJु9ा;तमत\ा;तं !ववत5तकमेव च // ना. शा_४.४६ // गज\HŽडतकं चैव तलसं फोSटतं तथा / गeड,लत ु कं चैव गzडस1ू च तथापरम ् // ना. शा_४.४७ // प/रव3 ृ ं समSु rं पा$5जानु तथैव च / ग• ृ ावल~नकं चैव स;नतं सू8यथा!प च // ना. शा_४.४८ // अध5सच ू ीत करणं स1ू च!व>ं तथैव च /

अप\ा;तं च सोLं मयूरललतं तथा // ना. शा_४.४९ // स!प5तं दzडपादं च ह/रण,लत ु मेव च / ेEखोलतं नतबं च खलतं क/रह तकम ् // ना. शा_४.५० // स!प5तकमSु rं संह!व\Hडतं तथा / संहाक!ष5तमुa3ं ृ मेव च // ना. शा_४.५१ // ृ तथोपसत तलसंघSतं चैव जनतं चावSह9थकम ् / नवेशमेलका\Hडमूˆa3ं ृ तथैव च // ना. शा_४.५२ // मद खलतकं चैव !व[ण\ ु ा;तमथा!प च / सा;तमथ !व[कभम¤ ु Sतमथा!प च // ना. शा_४.५३ // वष ृ भ\HŽडतं चैव लोलतं च तथापरम ् / नागापस!प5तं चैव शकटा यं तथैव च // ना. शा_४.५४ // गEगावतरणं चैवे9युLमrा1धकं शतम ् / अrो3रशतं vेत9करणानां मयोSदतम ् // ना. शा_४.५५ // न9ृ ये य> ु े नय> ु े च तथ गतप/र\मे / गतचारे व%याम य> ु चार~!वकnपनम ् // ना. शा_४.५६ // य6 त6ा!प संयोjयमाचायVना5यशŽLनः / ायेण करणे काय… वामो व`ःि थतः करः // ना. शा_४.५७ // चरण यानग ु Gा!प द`ण तु भवे9करः / ह तपादचार;तु कSटपा$…eसंयत ु म ् // ना. शा_४.५८ // उरःपb ृ ोदरोपेतं व%यमाणं नबोधत / यान थानान याGाय… न9ृ यह ता तथैव च // ना. शा_४.५९ // सा मातक ृ े त !वuेया तJोगा9करणं भवेत ् / कट~ कण5समा य6 कोप5रांसशर तथा // ना. शा_४.६० // सम; ु नतमुरGैव सौbवं नाम तQवेत ् / वामे पु[पपट ु ः पा$d पादो ऽBतलसhचरः // ना. शा_४.६१ // तथा च स;नतं पा$U तलप[ु पपट ु ं भवेत ् / कुिhचतौ म^णब;धे तु gयाव3 ृ प/रवत5तौ // ना. शा_४.६२ // ह तौ नपततौ चोव…व5त5तं करणं तु तत ् / शक ु तz ु डौ यदा ह तौ gयाव3 ृ प/रवत5तौ // ना. शा_४.६३ // उˆ च वलतौ यि म;वलतोeकम8 ु यते / आव9य5 शुकतुzडाoयमe ू पb ृ े नपातयेत ् // ना. शा_४.६४ // वामहतG व`ः थो ऽ,यप!व>ं तु तQवेत ् / ि—rौ समनखौ पदौ करौ चा!प लिबतौ // ना. शा_४.६५ // दे हः वाभा!वको य6 भवे9समनखं तु तत ् / पताकाhजल व`ः थं सा/रतशरोधरम ् // ना. शा_४.६६ // नहिhचतांसकूटं च तिnलनं करणं मत ृ म् / वि तकौ रे 1चता!व>ौ !वि—rौ कSटसं1 तौ // ना. शा_४.६७ // य6 त9करणं uेयं बुधःै वि तकरे 1चतम ् / वि तकौ तु करौ कृ9वा ाEगमुखोव5तलौ समौ // ना. शा_४.६८ //

तथा च मzडलं थानं मzडल वि तकं तु तत ् / नकुSतौ यदा ह तौ वबाहुशरसो ऽ;तरे // ना. शा_४.६९ // पादौ नकुSतौ चैव uेयं त3ु नकुकम ् / अिhचतौ बाहुशरस ह त 9वभमुखाEगु लः // ना. शा_४.७० // नकुिhचताध5योगेन भवेदथ5नकुकम ् / पया5यशः कSटिG;ना बाƒोः शरस पnलवौ // ना. शा_४.७१ // पुनःपन ु G करणं कSटि8चनं तु तQवेत ् / अप!व>करः स8 ू या पादGैव नकुSतः // ना. शा_४.७२ // सं;नतं य6 पा$U च तQवेअध5रे1चतम ् / वि तकौ चरणौ य6 करौ व`स रे 1चतौ // ना. शा_४.७३ // नकुिhचतं तथा व`ो व` वि तकमेव तत ् / आिhचतेन तु पादे न रे 1चतौ तु करौ यदा // ना. शा_४.७४ // उ;मतं करणं त3ु !वuेयं न9ृ यको!वदै ः / ह ताqयामथ पादाqयां भवतः वि तकौ यदा // ना. शा_४.७५ // त9 वि तकमत ोLं करणं करणा1थ5भः / !व`*ा`*बाहुqयां वि तकौ चरणौ यदा // ना. शा_४.७६ // अप\ा;ताध5सू1चqयां त9पb ृ वि तकं भवेत ् / पा$5योरBतGैव य6 ि—rः करो भवेत ् // ना. शा_४.७७ // वि तकौ ह तपादाqयां तS%वि तकमु8यते / अलातं चरणं कृ9वा gयंसये`णं करम ् // ना. शा_४.७८ // ऊव5जान\ ु मं कुया5दलातकमत मत ृ म् / वि तकापसत ृ ः पादः करौ नाभकSटि थतौ // ना. शा_४.७९ // पा$5मa ु ाSहतं चैव करणं त9कट~समम ् / ह तौ (Sद भवेaामः सgयGा`*रे 1चतः // ना. शा_४.८० // रे 1चतGाप!व>G त9 यादा`*रे 1चतम ् / !व`*ं ह तपादं च तसैवा`ेपणं पुनः // ना. शा_४.८१ // य6 त9करणं uेयं !व`*ा`**कं Saजाः / वि तकौ चरणौ कृ9वा क/रह तं च द`णम ् // ना. शा_४.८२ // व` थाने तथा वाममध5 वि तकमाSदशेत ् / gयाव3 ृ प/रव3 ृ तु स एव तु करो यदा // ना. शा_४.८३ // अिhचतो नासकाBे तु तदिhचतमद ु ा(तम ् / कुिhचतं पादमिु 9`,य “य मूeं !ववत5येत ् // ना. शा_४.८४ // कSटजान!ु ववता58च भज ु Eग6ासतं भवेत ् / कुिhचतं पादमिु 9`,य जन ु तनसमं ;यसेत ् // ना. शा_४.८५ // योगवशगौ ह तावूव5जानु कHत5तम ् / विृ Gकं चरणं कृ9वा करं पा$d नकुhचयेत ् // ना. शा_४.८६ // नासाBे द`णं चैव uेयं त3ु नकुिhचतम ् / वामद`णपादाqयां घूणम 5 ानोपसप5णःै // ना. शा_४.८७ // उaे !rताप!व>ैG ह तैम3 5 nnयुदा(तम ् /

खलतापसत ृ ौ पादौ वामह तG रे 1चतः // ना. शा_४.८८ // सgयह तः कSट थः यादध5म3िnल त9 मत ृ म् / रे 1चतो द`णो ह तः पादः सgयो नकुSतः // ना. शा_४.८९ // दोला चैव भवेaाम त<े 1चतनकुSतम ् / काय› नाभतटे ह तौ ा¥ुखौ खटकामुखौ // ना. शा_४.९० // सूची!व>ावप\ा;तौ पादौ पादाप!व>के / अप!व>ो भवे> तः सूचीपाद तथैअव च // ना. शा_४.९१ // तथा „6कं !वव3 ृ ं च वलतं नाम तQवेत ् / वत5ताघ^ू ण5तः सgयो ह तो वामG दोलतः // ना. शा_४.९२ // वि तकापसत ृ ः पादः करणं घू^ण5तं तु तत ् / क/रह तो भवेaामो द`णG !ववत5तः // ना. शा_४.९३ // बहुशः कुSतः पदो uेयं तnललतं बुधःै / ऊव5जानुं !वधायाथ त योप/र लतां ;यसेत ् // ना. शा_४.९४ // दz|प`ं त9ोLं कणU न9ृ यवेSदभः / भज ु hग6ासतं कृ9वा य6ोभाव!प रे 1चतौ // ना. शा_४.९५ // वामपा$5 lतौ ह तौ भज ु Eग6 तरे 1चतम ् / „6कं सुवलतं कृ9वा लतारे 1चतकौ करौ // ना. शा_४.९६ // नूपुG5 तथा पादः करणॆ नूपुरे ;यसेत ् / रे 1चतौ ह तपादौ च कट~ Bीवा च रे 1चता // ना. शा_४.९७ // वैशाख थानकेनैतQवेवश ै ाखरे 1चतम ् / आ`*ः वि तकः पादः करौ चोaे !rतौ तथा // ना. शा_४.९८ // „6क य वलना8चैव uेयं मरकं तु तत ् / अिhचतः या9करो वामः सgयGतरु एव तु // ना. शा_४.९९ // द`णः कुSतः पादGतुरं त9कHत5तम ् / भज ु Eग6ासतः पादो द`णो रे 1चतः करः // ना. शा_४.१०० // लताoयG करो वामो भुजEगािhचतकं भवेत ् / !व`*ं ह तपादं तु सम;ताJ6 दzडवत ् // ना. शा_४.१०१ // रे 8यते त!> करणं uेयं दzडकरे 1चतम ् / विृ Gकं चरणं कृ9वा aाव,यथ नकुSतौ // ना. शा_४.१०२ // !वधातgयौ करौ त3ु uेयं विृ GककुSतम ् / स1ू चं कृ9वाप!व>ं च द`णं चरणं ;यसेत ् // ना. शा_४.१०३ // रे 1चता च कSटय56 कSटा;तं तद8ु यते / अिhचतः पb ृ तः पादः कुिhचतोव5तलाEगु लः // ना. शा_४.१०४ // लताoयG करो वाम तnलताविृ Gकं भवेत ् / अलपšः कट~दे शे 1च;ना पया5यशः कट~ // ना. शा_४.१०५ // वैशाख थानकेनेह ति8च;नं करणं भवेत ् / विृ Gकं चरणं कृ9वा वि तकौ च करवभ ु ौ // ना. शा_४.१०६ // रे 1चतौ !वकHण› च करौ विृ Gकरे 1चतम ् / बाहुशीषा5िhचतौ ह तौ पादः पb ृ ािhचत तथा // ना. शा_४.१०७ //

दरू स;नतपb ृ ं च विृ Gकं त9कHत5तम ् / आल~ढं थानकं य6 करौ व`स रे 1चतौ // ना. शा_४.१०८ // ऊवा5धो !वकHण› च gयंसतं करणं तु तत ् / ह तौ तु वि तकौ पा$d तथा पादो नकुSतः // ना. शा_४.१०९ // य6 त9करणं uेयं बुधःै पा$5नकुSतम ् / विृ Gकं चरणं कृ9वा पाद याEगुbकेन तु // ना. शा_४.११० // ललाटे तलकं कुया5nललाटतलकं तु तत ् / पb ृ तः कुिhचतं कृ9वा gयत\ा;त\मं ततः // ना. शा_४.१११ // आ`*ौ च करौ काय› \ा;तके करणे Saजाः / आJः पादो नतः काय5ः सgयह तG कुिhचतः // ना. शा_४.११२ // उ3ानो वामपा$5 थ त9कुिhचतमद ु ा(तम ् / लिबताqयां बाहुqयां य§ा6ेणानतेन च // ना. शा_४.११३ // अqय;तराप!व>ः या3juेयं च\मzडलम ् / वि तकापसत ृ ौ पादावप!व>\मौ यदा // ना. शा_४.११४ // उरोमzडलकौ ह तावरु ोमzडलक तु तत ् / आ`*ं ह तपादं च F\यते य6 वेगतः // ना. शा_४.११५ // आ`ओतं नाम करणं !वuेयं ति9aजो3माः / ऊवा5Eगुलतलः पादः पा$dनोवU सा/रतः // ना. शा_४.११६ // कुया5दिhचततलौ ह तौ तल!वलासते / पb ृ तः सत ृ ः पादौ aौ तालावध5मेव च // ना. शा_४.११७ // त येव चानग ु ो ह तः पुरत 9वग5लं तु तत ् / !व`*ं ह तपादं च पb ृ तः पा$5तो ऽ!प वा // ना. शा_४.११८ // एकमाग5गतं य6 तSa`*मद ु ा(तम ् / साय5 कुिhचतं पादं पुनरावत5येत ् <त ु म ् // ना. शा_४.११९ // योगवशगौ ह तौ तदावत5मद ु ा(तम ् / कुिhचतं पादमिु 9`,य पा$ा59पा$U तु डोलयेत ् // ना. शा_४.१२० // योगवशगौ ह तौ डोलापादं तद8 ु यते / आ`*ं ह तपादं च „6कं चैव !ववत5येत ् // ना. शा_४.१२१ // रे 1चतौ च तथा ह तौ !वव3 ृ े करणे Saजाः / सच ू ी!व>ं !वधायाथ „6कं तु !वनवत5येत ् // ना. शा_४.१२२ // करौ च रे 1चतौ काय› !वनव3 ृ े Saजो3मः / पा$5\ा;त\मं कृ9वा पुर तादथ पातयेत ् // ना. शा_४.१२३ // योगवशगौ ह तौ पा$5\ा;तं तद8ु यते / पb ु नतम ् // ना. शा_४.१२४ // ृ तः कुिhचतः पादौ व`Gैव सम; तलके च करः था,य ति;न तिभतमु8यते / पb ृ तो वलतं पादं शरोघr ृ ं सारयेत ् // ना. शा_४.१२५ // सव5तो मzडला!व>ं !वJ† ु ा;तं तद8ु यते / अत\ा;त\मं कृ9वा पुर ता9संसारयेत ् // ना. शा_४.१२६ // योगवशगौ ह तावत\ा;ते कHत5तौ /

आ`*ं ह तपादं च „6कं चैव !ववत5तम ् // ना. शा_४.१२७ // Saतीयो रे 1चतो ह तो !ववत5तकमेव तत ् / कणd ऽिhचतः करो वामो लताह तG द`णः // ना. शा_४.१२८ // दोलापाद तथा चैव गज\HŽडतकं भवेत ् / <त ु मुि9`,य चरणं पुर तादथ पातयेत ् // ना. शा_४.१२९ // तलसं फोSटतौ ह तौ तलसं फोSटते मतौ / पb ृ सा/रतः पादः लतारे 1चतकौ करौ // ना. शा_४.१३० // सम; ु नतं शरGैव गeड,लत ु कं भवेत ् / स1ू चपादो नतं पा$5मेको व`ःि थतः करः // ना. शा_४.१३१ // SaतीयGािhचतो गzडे गzडसच ू ी तद8ु यते / ऊवा5पवे!rतौ ह तौ सूचीपादो !ववत5तः // ना. शा_४.१३२ // प/रव3 ृ „6कं चैव प/रव3 ृ ं तद8ु यते / एकः समि थतः पाद ऊeपb ृ े ि थतो ऽपरः // ना. शा_४.१३३ // म!ु rह तG व`ः थः पा$5जानु तद8 ु यते / पb ु ः // ना. शा_४.१३४ // ृ सा/रतः पादः Fकिhचतिhचत जानक य6 सा/रतो बाहू त9 यात ् ग• ृ ावल~नकम ् / उ9,लु9य चरणौ काया5वBतः वि तकि थतौ // ना. शा_४.१३५ // स;नतौ च तथा ह तौ स;नतं तदद ु ा(तम ् / कुिhचतं पादमिु 9`,य कुया5दBि थतं भ!ु व // ना. शा_४.१३६ // योगवशगौ ह तौ सा सूची प/रकHत5ता / अलपšः शरोह तः सूचीपादG द`णः // ना. शा_४.१३७ // य6 त9करणं uेअयमध5सूचीत नामतः / पादस8 ू या यदा पादो Saतीय तु !वयते // ना. शा_४.१३८ // कSटव`ःि थतौ ह तौ सूची!वधं तद8ु यते / कृ9वोeवलतं पादमप\ा;त\मं ;यसेत ् // ना. शा_४.१३९ // योगवशगौ ह तवप\ा;तं तद8ु यते / विृ Gकं चरणं कृ9वा रे 1चतौ च तथा करौ // ना. शा_४.१४० // तथा „6कं !वव3 ृ ं च मयूरललतं भवेत ् / अिhचतापसत ृ ौ पादौ शरG प/रवाSहतम ् // ना. शा_४.१४१ // रे 1चतौ च तथा ह तौ त9स!प5तमद ु ा(तम ् / नूपुरं चरणं कृ9वा दzडपादं सारयेत ् // ना. शा_४.१४२ // `ा!व>करं चैव दzडपादं तद8ु यते / अत\ा;त\मं कृ9वा समु9,लु9य नपातयेत ् // ना. शा_४.१४३ // जEघािhचतोप/र `*ा तSaJा>/रण,लत ु म् / (सी थे 8ल े े;त ् 1थस ् 8ल ् ु तेर ् Eघा. आ नेव ् लगतुरे मय ् बे अे† तो रे स ु तेर) डोलापाद\मं कृ9वा सम9ु ,ल9ु य नपातयेत ् // ना. शा_४.१४४ // प/रव3 ु यते / ृ „6कं चैव त9ेEखोलतम8 भज ु ाव ू व5!वन[\ा;तौ ह तौ चाभमुखाEगल ु ~ // ना. शा_४.१४५ // ब>ा चार~ तथ चैव नतबे करणे भवेत ् /

दोलापाद\मं कृ9वा ह तौ तदनुगावुभौअ // ना. शा_४.१४६ // रे 1चतौ घ^ू ण5तौ वा!प खलतं करणं भवेत ् / एको व`ःि थतो ह तः ोaे !rततलो ऽपरः // ना. शा_४.१४७ // अिhचतGरणGैव योjयः क/रह तके / एक तु रे 1चतो ह तो लताoय तु तथा परः // ना. शा_४.१४८ // स!प5ततलौ पादौ स!प5तकमेव तत ् / अलातं च पुरःकृ9वा Saतीयं च <त ु \मम ् // ना. शा_४.१४९ // ह तौ पादानग ु ौ चा!प संह!व\HŽडते मत ृ ौ / पb ृ स!प5तः पाद तथा ह तौ नकुिhचतौ // ना. शा_४.१५० // पुन तथैव कत5gयौ संहाक[त5के Saजाः / आ`*ह तमा`*दे हमा`*पादकम ् // ना. शा_४.१५१ // अa3गा6म9ये तदa ु तां ृ म् / ृ ृ करणं मत आ`*चरणGैको ह तौ त यैव चानग ु ौ // ना. शा_४.१५२ // आनतं च तथ गा6ं तयोपसत ृ कं भवेत ् दोलापाद\मं कृ9वा तलसEघSतौ करौ // ना. शा_४.१५३ // रे चये8च करं वामं तलसEघSते सदा / एको व`ःि थतो ह तो †gतीयG लिबतः // ना. शा_४.१५४ // तलाBसंि थतः पादो जनते करणे भवेत ् / जनतं करणं कृ9वा ह तौ चाभमुखाEगल ु ~ // ना. शा_४.१५५ // शनैन5पततो चैव uेयं तदवSह9थकम ् / करौ व`ःि थतौ काया5वरु ौ नभुA5 नमेव च // ना. शा_४.१५६ // मzडल थानकं चैव नवेशं करणं तु तत ् / तलसhचरपादाqयाम9ु ,ल9ु य पतनं भवेत ् // ना. शा_४.१५७ // संनतं वलतं गा6मेलका\HŽडतं तु तत ् / करमाव3 ू पb ृ करणमe ृ े ऽिhचतं ;यसेत ् // ना. शा_४.१५८ // जEघािhचता तथोa3ा ृ vूˆa3ं ृ तु तQवेत ् / करौ लिबतौ काय… शरG प/रवाSहतम ् // ना. शा_४.१५९ // पादौ च वलता!वदौअ मद खलतके Saजाः / परु ः सा/रतः पादः कुिhचतो गगनो;मख ु ः // ना. शा_४.१६० // करौ च रे 1चतौ य6 !व[ण\ ु ा;तं तद8ु यते / करमावत5तं कृ9वा ve ू पb ृ े नकुhचयेत ् // ना. शा_४.१६१ // ऊeGैव तथा!व>ः सा;तं करणं तु तत ् / अप!व>ः करः सू8या पादGैव नकुSतः // ना. शा_४.१६२ // व`ः थG करो वामो !व[कभे करणे भवेत ् / पादाव> ु Sतौ काय› तलसEघSतौ करौ // ना. शा_४.१६३ // नतG पा$U कत5gयं बुधe ै >Sते सदा / यj ु यालातकं पव ू U ह तौ चा!प Sह रे चयेत ् // ना. शा_४.१६४ // कुिhचताविhचतौ चैव वष ृ भ\HŽडते सदा / रे 1चताविhचतौ ह तौ लोलतं वत5तं शरः // ना. शा_४.१६५ //

उभयोःपा$5योय56 तnलोलतमद ु ा(तम ् / वि तकापसत ृ ौ पादौ शरG प/रवाSहतम ् // ना. शा_४.१६६ // रे 1चतौ च तथा ह तौ यातां नागापस!प5ते / नषzणाEग तु चरणं साय5 तलसhचरम ् // ना. शा_४.१६७ // उaाSहतमुरः कृ9वा शकटा यं योजयेत ् / ऊवा5Eगुलतलौ पादौ „6पताकावधोमुखौ // ना. शा_४.१६८ // ह तौ शर स;नतं च गEगावतरणं ि9वत / यान थानान याGाय… gयायामे क1थतान तु // ना. शा_४.१६९ // पादचार 9वेषां तु करणानामयं भवेत ् / ये चा!प न3 ृ ह ता तु गSदता न3 ृ कम5^ण // ना. शा_४.१७० // तेषां समासतो योगः करणेषु !वभाgयते / ायेण करणे काय… वामो व`ःि थतः करः // ना. शा_४.१७१ // चरणGानग ु Gा!प द`ण तु भवे9करः / चाय5Gव ै तु याः ोLा न3 ृ ह ता तथैव च // ना. शा_४.१७२ // सा मातक ृ े त !वuेया तQे दा9करणान तु / अrो3रशतं vेत9करणानां मयोSदतम ् // ना. शा_४.१७३ // अतः परं व%याम vEगहार!वकnपनम ् / साय…ि9`,य च करौ समपादं योजयेत ् // ना. शा_४.१७४ // gयंसतापसत ृ ं सgयं ह तमूवU सारयेत ् / 9याल~ढं ततः कुया5त ् तथैव च नकुकम ् // ना. शा_४.१७५ // ऊˆa3ं ृ ततः कुया5द`*ं वि तकं ततः / नतबं क/र ह तं च कSटि8च;नं च योगतः // ना. शा_४.१७६ // ि थरह तो भवेदेष 9वEगहारो हर!यः / तलप[ु पाप!व>े aे वत5तं संनकुSकम ् // ना. शा_४.१७७ // ऊˆa3ं ृ तथा`*मुरोमzडलमेव च / नतबं क/रह तं च कSटि8च;नं तथैव च // ना. शा_४.१७८ // एष पय5 तको नाम vEगहारो हरोQवः / अलपnलवसूचीं च कृ9वा !व`*मेव च // ना. शा_४.१७९ // आवत5तं ततः कुया53थैअव च नकुकम ् / ऊˆa3ं ृ तथा`*मरु ोमzडलमेव च // ना. शा_४.१८९ // क/रह तं कSटि8च;नं सूची!व>ो भवेदयम ् / अप!व>ं तु करणं सूची!व>ं तथैव च // ना. शा_४.१८१ // उaे !rतेन ह तेन „6कं तु प/रवत5येत ् / उरोमzडलकौ ह तौ कSटि8च;नं तथैव च // ना. शा_४.१८२ // अप!व>ो ऽEगहाराG !वuेयो ऽयं योLृभः / करणं नप ू रु ं कृ9वा !व`*ालातके पुनः // ना. शा_४.१८३ // पुनरा`*कं कुया5दरु ोमzडलकं तथा / नतबं क/रह तं च कSटि8च;नं तथैव च // ना. शा_४.१८४ // आ`*कः स !वuेयो vEगहारः योLृभः /

उaे !rताप!व> तु करः पादो नकुSतः // ना. शा_४.१८५ // पुन तैनव ै योगेन वामपा$d भवेदथ / उरोमzडलकौ ह तौ नतबं क/रह तकम ् // ना. शा_४.१८६ // कत5gयं सकSटि8च;नं न9ृ ये तू>Sते सदा / पया5योaे !rतौ ह तौ पादौ चैव नकुSतौ // ना. शा_४.१८७ // कुिhचताविhचतौअ चैव vूˆa3ं ृ तथैव च / चतुर ं करं कृ9वा पादे न च नकुकम ् // ना. शा_४.१८८ // भज ु Eग6ासतं चैव करं चोSa!rतं पन ु ः / प/रि8च;नं च कत5gयं „6कं मरकेण तु // ना. शा_४.१८९ // क/रह तं कSटि8च;नं !व[कभे प/रकHत5तम ् / दzडपादं करं चैव !व`,या`,य चैव Sह // ना. शा_४.१९० // gयंसतं वामह तं च सह पादे न सप5येत ् / नकुकaयं काय5मा`*ं मzडलोरस // ना. शा_४.१९१ // क/रह तं कSटि8च;नं कत5gयमपरािजते / कुSतं करणं कृ9वा भज ु Eग6ासतं तथा // ना. शा_४.१९२ // रे 1चतेन तु ह तेन पताकं ह तमाSदशेत ् / आ`*कं युhजीत vुरोमzडलकं तथा // ना. शा_४.१९३ // लताoयं सकटकि8च;नं !व[कभापसत ृ े भवेत ् / „6कं सुवलतं कृ9वा नप ू ुरं करणं तथा // ना. शा_४.१९४ // भज ु Eग6ासतं सgयं तथा वैशाखरे 1चतम ् / आ`*कं ततः कृ9वा प/रि8च;नं तथैव च // ना. शा_४.१९५ // बाvमरकं कुया5दरु ोमzडलमेव च / नतबं क/रह तं च कSटि8च;नं तथैव च // ना. शा_४.१९६ // म3ा\Hडो भवेदेष vEगहारो हर!यः / रे 1चतं ह तपादं च कृ9वा विृ Gकमेव च // ना. शा_४.१९७ // पुन तेनव ै योगेन विृ Gकं सयोजयेत ् / नकुकं तथा चैव सgयासgयकृतं \मात ् // ना. शा_४.१९८ // लताoयः सकSट8चेदो भवे9 वि तकरे 1चते / पा$d तु वि तकं ब†वा कायU 9वथ नकुकम ् // ना. शा_४.१९९ // Saतीय य च पा$5 य !व1धः याJमेव Sह / ततG करमाव9य5 vूˆपb ृ े नपातयेत ् // ना. शा_४.२०० // ऊˆa3 ु रे व Sह / ृ ं ततः कुया5दा`*ं पन नतबं क/रह तं च कSटि8च;नं तथैव च // ना. शा_४.२०१ // पा$5 वि तक इ9येष vEगहारः कHत5तः / विृ Gकं करणं कृ9वा लताoयं ह तमेव च // ना. शा_४.२०२ // तमेव च करं भय ू ो नासाBे सि;नकुhचयेत ् / तमेवोaे !rतं कृ9वा नतबं प/रवत5येत ् // ना. शा_४.२०३ // क/रह तं कSटि8च;नं विृ Gकापसत ृ े भवेत ् / कृ9वा नप ू ुरपादं तु तथा`*कमेव च // ना. शा_४.२०४ //

प/रि8च;नं च कत5gयं सच ू ीपादं तथैव च / नतबं क/रह तं चा,यरु ोमzडलकं तथा // ना. शा_४.२०५ // कट~ि8च;नं ततGैव मरः स तु संuतः / मतिnलकरणं कृ9वा करमाव9य5 द`णम ् // ना. शा_४.१०६ // कपोल य दे शे तु कायU सयEनकुिhचतम ् अप!व>ं <त ु ं चैव तलसं फोटसंयुतम ् // ना. शा_४.२०७ // क/रह तं कSटि8च;नं म3 खलतके भवेत ् / दोलैः करैः चलतैः वि तकापसत ृ ःै पदै ः // ना. शा_४.२०८ // अिhचतैव5 लतैह5 तै तलसEघSतै तथा / नकुSतं च कत5gयमˆ ू aत ृ ं तथैव च // ना. शा_४.२०९ // क/रह तं कSटि8च;नं मदाSaलसते भवेत ् / मzडलं थानकं कृ9वा तथा ह तौ च रे 1चतौ // ना. शा_४.२१० // उ¤Sतेन पादे न म3िnलकरणं भवेत ् / आ`*ं करणं चैव vुरोमzडलमेव च // ना. शा_४.२११ // कSटि8च;नं तथा चैव भवे3ु गतमzडले / समपादं यj ु याथ प/रि8च;नं 9वन;तरम ् // ना. शा_४.२१२ // आ!व>ेन तु पादे न बाvमरकं तथा / वामसू8या 9वत\ा;तं भज ु Eग6ासतं तथा // ना. शा_४.२१३ // क/रह तं कSटि8च;नं प/रि8च;ने !वधीयते / शरस तप ू /र था,यौ वि तअकौ !व8युतौ करौ // ना. शा_४.२१४ // ततः सgयं करं चा!प गा6मानय रे चयेत ् / पुनe9थापये36 गा6म; ु नय रे 1चतम ् // ना. शा_४.२१५ // लताoयौ च करौ कृ9वा विृ Gकं सयोजयेत ् / रे 1चतं क/रह तं च भज ु Eग6ासतं तथा // ना. शा_४.२१६ // आ`*कं युhजीत वि तकं पादमेव च / पराEAमुख!व1धभय ू5 एवमेव भवेSदह // ना. शा_४.२१७ // क/रह तं कSटि8च;नं प/रव3 ृ करे 1चती / रे 1चतौ सह गा6ेण vप!व>ौ करौ यदा // ना. शा_४.२१८ // पुन तेनव ै दे शन े गा6म; ु नय रे चयेत ् / कुया5;नूपरु पादं च भज ु Eग6ासतं तथा // ना. शा_४.२१९ // रे 1चतं मzडलं चैव बाहुशीषd नकुhचयेत ् / ऊˆa3 ृ ं तथा`*मुरोमzडलमेव च // ना. शा_४.२२० // क/रह तं कSटि8च;नं कुया5aैशाखरे 1चते / आJं तु जनतं कृ9वा पादमेकं सारयेत ् // ना. शा_४.२२१ // तथैवालातकं कुया5त ् „6कं तु प/रवत5येत ् / अिhचतं वामह तं च गzडदे शे नकुयेत ् // ना. शा_४.२२२ // कSटि8च;नं तथा चैव पराव3 ृ े योजयेत ् / वि तकं करणं कृ9वा gयंसतौ च करौ पुनः // ना. शा_४.२२३ // अलातकं युhजीत vूव5जानु नकुिhचतम ् /

अध5सच े तथा // ना. शा_४.२२४ // ू ी च !व`*मa ु 3ा`*क ृ क/रह तं कSटि8च;नमEगहारे vलातके / नकुय व`स करावूव5जानु योजयेत ् // ना. शा_४.२२५ // आ`* वि तकं कृ9वा „6कं तु प/रवत5येत ् / उरोमzडलकौ ह तौ नतबं क/रह तकम ् // ना. शा_४.२२६ // कSटि8च;नं तथा चैव पा$58चेदे !वधीयते / सूचीवामपदं दयाSaJु†ा;तं च द`णम ् // ना. शा_४.२२७ // द`णेन पन ु ः सच ू ी !वJ† ु ा;तं च वामतः / प/रि8च;नं तथा चैव vत\ा;तं च वामकम ् // ना. शा_४.२२८ // लताoयं सकSटि8च;नं !वJु†ा;तG स मत ृ ः / कृ9वा नप ू ुरपादं तु सgयवामौ लिबतौ // ना. शा_४.२२९ // करौ पा$d तत ताqयां !व`*ं सयोजयेत ् / ताqयां सच ू ी तथा चैव „6कं तु प/रवत5येत ् // ना. शा_४.२३० // लताoयं सकSटि8च;नं कुता5दa ु 3क ृ े सदा / आल~ढgयंसतौ ह तौ बाहुशीषd नकुयेत ् // ना. शा_४.२३१ // नप ू रु Gरणो वाम तथालातG द`णः / तेनैवा`*कं कुया5दरु ोमzडलकौ करौ // ना. शा_४.२३२ // क/रह तं कSटि8च;नमाल~ढे सयोजयेत ् / ह तं तु रे 1चतं कृ9वा पा$5मान य रे चयेत ् // ना. शा_४.२३३ // पुन तेनव ै योगेन गा6मान य रे चयेत ् / रे 1चतं करणं काय5मरु ोमzडलमेव च // ना. शा_४.२३४ // कSटि8च;नं तु कत5gयमEगहारे तु रे 1चते / नप ू रु ं चरणं कृ9वा „6कं तु प/रवत5येत ् // ना. शा_४.२३५ // gयंसतेन तु ह तेन „6कमेव !ववत5येत ् / वामं चालातकं कृ9वा सच ू ीम6ैव योजयेत ् // ना. शा_४.२३६ // क/रह तं कSटि8च;नं कुया5दा8चु/रते सदा / रे 1चतौ वि तकौ पादौ रे 1चतौ वि तकौ करौ // ना. शा_४.२३७ // कृ9वा !व—ेषमेवं तु तेनैव !व1धना पन ु ः / पुनe9`ेपणं चैव रे 1चतैरेव कारयेत ् // ना. शा_४.२३८ // उa3ा`*क े चैव vरु ोमzडलमेव च / ृ नतबं क/रह तं च कSटि8च;नं तथैव च // ना. शा_४.२३९ // आ`*रे 1चतो vेष करणानां !व1धः मत ृ ः / !व`* करणं कृ9वा ह तपादं मुखागमम ् // ना. शा_४.२४० // वामस1ू चसहकृतं !व`पेaामकं करम ् / व`ः थाने भवे9सgयो वलतं „6कमेव च // ना. शा_४.२४१ // नप ू रु ा`*के चैव vध5 वि तकमेव च / नतबं क/रह तं च vरु ोमzडलकं तथा // ना. शा_४.२४२ // कSटि8च;नं च कत5gयं सा;ते न3 ृ योLृभः / अप\ा;त\मं कृ9वा gयंसतं ह तमेव च // ना. शा_४.२४३ //

कुया5दa ु े !rतं चैव vध5सच ू ीं तथैव च / !व`*ं सकSटि8च;नमa े तथा // ना. शा_४.२४४ // ु 3ा`*क ृ क/रह तं कSटि8च;नं कत5gयमपस!प5ते / कृ9वा नप ू ुरपादं च <त ु मा`,य च \मम ् // ना. शा_४.२४५ // पाद य चानग ु ौ ह तौ „6कं च प/रवत5येत ् / नकुय करपादं चा,यरु ोमzडलकं पुनः // ना. शा_४.२४६ // क/रह तं कSटि8च;नं काय5मध5नकुके / aा„6ंशदे ते सोLा vEगहारा Saजो3माः // ना. शा_४.२४७ // चतुरो रे चकांGा!प गदतो मे नबोधत / पादरे चक एकः यात ् Saतीयः कSटरे चकः // ना. शा_४.२४८ // कररे चक तत ृ ीय तु चतुथः5 कzठरे चकः / [रे 1चताoयः पथ ृ Aभावे वलने चाभधीयते / उaाहना9पथ ृ Aभावा8चलना8चा!प रे चकः // ना. शा_४.२४९अब ्*१ // पा$ा59पा$d तु गमनं खलतैGलतैः पदै ः / !व!वधैGव ै पाद य पादरे चक उ8यते // ना. शा_४.२४९अब ्*२ // „6क योaत5नं चैव चट~वलनमेव च / तथाऽपसप5णं चैव कSटरे चक उ8यते // ना. शा_४.२४९अब ्*३ // उaत5नं प/र`ेपो !व`ेपः प/रवत5नम ् / !वसप5णं च ह त य ह तरे चक उ8यते // ना. शा_४.२४९अब ्*४ // उaाहनं स;नमनं तथा पा$5 य स;नतः / मणं चा!प !वuेयो Bीवाया रे चको बुधःै ] // ना. शा_४.२४९अब ्*५ // रे चकैरEगहारै G न9ृ य;तं वी%य शEकरम ् // ना. शा_४.२४९ // सक ु ु मारयोगेण न9ृ य;तीं चैव पाव5तीम ् / मद ु ैः // ना. शा_४.२५० // ृ hगभेर~पटहै भा5zडŽडिzडमगोमख पणवैद5दरु ै Gव ै सवा5तोJैः वाSदतैः / द`यuे !वनहते स;याकाले महे $रः // ना. शा_४.२५१ // नानाEगहारै ः ान9ृ यnलयतालवशानुगैअः / !पिzडब;धां ततो I‹वा नि;दभ<मुखा गणाः // ना. शा_४.२५२ // च\ु ते नाम !पzडीनां ब;धमासां सल`णम ् / ई$र ये$र~ !प;डी नि;दनGा!प पसी // ना. शा_४.२५३ // चिzडकाया भवेि9पzडी तथा वै संहवाSहनी / ता%य5!पzडी भवेSa[णोः पš!पzडी वयंभुवः // ना. शा_४.२५४ // श\ यैरावती !पzडी झष!पzडी तु मा;मथी / श^ख!पzडी कुमार य ˆप!पzडी भवेि8ªयः // ना. शा_४.२५५ // धारा!पzडी च जाgयाः पाश!पzडी यम य च / वाeणी च नद~!पzडी या`ी या>नद य तु // ना. शा_४.२५६ // हल!पzडी बल या!प सप5!पzडी तु भो1गनाम ् / गाणे$र~ महा!पzडी द`यu!वमSद5नी // ना. शा_४.२५७ // „6शूलाकृतसं थाना रौ<~ याद;धकSaषः /

एवम;या व!प तथा दे वतासु यथा\मम ् // ना. शा_४.२५८ // वजभत ू ाः योLgयाः !पzडीब;धाः स1ु चŽताः / रे चका अEगहाराG !पzडीब;धात थैव च // ना. शा_४.२५९ // स‹ ु ये तदा / ृ वा भगवता द3ा तzडवे मन तेना!प Sह ततः सयAगानभाzडसमि;वतः // ना. शा_४.२६० // न3 ृ योगः सr ृ ो यः स ताzडव इत मत ृ ः / ऋषय ऊचुः यदा ाžयथ5मथा5नां तjuैरभनयः कृतः // ना. शा_४.२६१ // क मान3 ृ ं कृतं vेत9कं वभावमपे`ते / न गीतकाथ5सब>ं न चा,यथ5 य भावकम ् // ना. शा_४.२६२ // क मा;न3 ृ ं कृतं vेत§ीते[वासा/रतेषु च / भरतः अ6ो8यते न खnवथU किhच;न3 ृ मपे`ते // ना. शा_४.२६३ // Fकं तु शोभां जनयेSदत न3 ृ ं वत5तम ् / ायेण सव5लोक य न3 ृ मrं वभावतः // ना. शा_४.२६४ // मEगलमत कृ9वा च न3 ृ मेत9कHत5तम ् / !ववाहसवावाहमोदाqयअ ु दयाSदषु // ना. शा_४.२६५ // !वनोदकारणं चेत न3 ृ मेत9वत5तम ् / अतGैव त`ेपाQत ू सEघैः वत5ताः // ना. शा_४.२६६ // ये गीतकादौ युjय;ते सयEन3 ृ !वभागकाः / दे वन े चा!प सोL तzडु ताzडवपूवक 5 म ् // ना. शा_४.२६७ // गीतयोगमा1 9य न3 ृ मेत9व9य5ताम ् / ायेण ताzडव!व1धदd व त9ु या यो भवेत ् // ना. शा_४.२६८ // सक ु ु मारयोगG शE ृ गाररससभवः / त य तzडुयुL य ताzडव य !व1धF\याम ् // ना. शा_४.२६९ // वध5मानकमासाJ सव%यम ल`णम ् / कलानां व!ृ >मासाJ v`राणां च वध5नात ् // ना. शा_४.२७० // लय य वध5ना8चा!प वध5मानकमु8यते / कृKवा कुतप!व;यासं यथाव†Saजस3माः // ना. शा_४.२७१ // आसा/रतयोग तु ततः काय5ः योLृभः / त6 तूपोहनं कृKवा त;6ीगानसमि;वतम ् // ना. शा_४.२७२ // काय5ः वेशो नत5Oया भाzडवाJसमि;वतः / !वशु>करणायां तु जा9यां वाJं योजयेत ् // ना. शा_४.२७३ // ग9या वाJानस ु ा/रzया त याGार~ं योजयेत ् / वैशाख थानकेनेह सव5रेचकचा/रणी // ना. शा_४.२७४ // प[ु पाhजलधरा भ9ू वा !वशे<Eगमzडपम ् / प[ु पाhजलं !वसj ृ याथ रEगपीठं पर~9य च // ना. शा_४.२७५ // णय दे वताqयG ततो ऽभनयमाचरे त ् / य6ाभनेयं गीतं या36 वाJं न योजयेत ् // ना. शा_४.२७६ //

अEगहारयोगे तु भाzडवाJं !वधीयते / समं रLं !वभLं च फुटं श> ु हारजम ् // ना. शा_४.२७७ // न3 ृ ाEगBाSह वाJuैवा5Jं योjयं तु ताzडवे / युjय गीतवाJे तु न[\ामे;नत5कH ततः // ना. शा_४.२७८ // अनेनैव !वधानेन !वश;9यपराः पथ ृ क् / अ;याGानु\मेणाथ !पzडीं बनि;त याः ियः // ना. शा_४.२७९ // ताव9पय5 तकः काय… यावि9पzडी न बयते / !पzडीं ब†वा ततः सवा5 न[\ामेयुः िय तु ताः // ना. शा_४.२८० // !पzडीब;धेषु वाJं तु कत5gयमह वादकैअः / पय5 तकमाणेन 1च6ौघकरणाि;वतम ् // ना. शा_४.२८१ // त6ोपवाहनं भय 5 दे व Sह / ू ः कायU पूवव ततGासा/रतं भय ू ो गायनं तु योजयेत ् // ना. शा_४.२८२ // पूवdणव ै !वधानेन !वशे8चा!प नत5कH / गीतकाथU 9वभनये† Saतीयासा/रत य तु // ना. शा_४.२८३ // तदे व च पन ु व5 तु न3 ृ ेना!प दश5येत ् / आसा/रते समा*े तु न[\ामे;नत5कH ततः // ना. शा_४.२८४ // पूवव 5 9!वश;9य;याः योगः या9स एव Sह / एवं पदे पदे काय… !व1धरासा/रत य तु // ना. शा_४.२८५ // भाzडवाJकृते चैव तथा गानकृते ऽ!प च / एका तु थमं योjया aे Saतीयं तथैव च // ना. शा_४.२८६ // तkो व तु तत 5 म् / ृ ीयं तु चतk तु चतुथक !पzडीनां !वधयGैव च9वारः सकHत5ताः // ना. शा_४.२८७ // !पzडी शE ृ खलका चैव लताब;धो ऽथ भेJकः / !पzडीब;ध तु !पzड9वा§n ृ खलका भवेत ् // ना. शा_४.२८८ // ु मः शE जालोपन>ा च लता सन3 ृ ो भेJकः मत ृ ः / !पzडीब;धः कनbे तु शE ृ खला तु लया;तरे // ना. शा_४.२८९ // मयमे च लताब;धो jयेbे चैवाथ भेJकः / !पzडीनां !व!वधा योनय5;6ं भ<ासनं तथा // ना. शा_४.२९० // श`ायोग तथा चैव योLgयः योLृभः / एवं योगः कत5gयो वध5माने तपोधनाः // ना. शा_४.२९१ // गीतानां च;दकानां च भय ू ो व%यायहं !व1धम ् / यान व तुनब>ान यान चाE1गकृतान तु // ना. शा_४.२९२ // गीतान तेषां व%याम योगं न3 ृ वाJयोः / त6ावतरणं कायU नत5Oयाः साव5भािzडकम ् // ना. शा_४.२९३ // `ेपत`ेपकृतं भाzडोपोहनसं कृतम ् / थमं 9वभनेयं य§ीतके सव5व तक ु म ् // ना. शा_४.२९४ // तदे व च पन ु व5 तु न3 ृ ीना!प दशdयत ् / यो !व1धः पूवम 5 ुL तु न3 ृ ाभनयवाSदते // ना. शा_४.२९५ // आसा/रत!वधौ स या§ीतानां व तुके[व!प /

एवं व तु नब;धानां गीतकानां !व1धः मत ृ ः // ना. शा_४.२९६ // शण ु ाEगनब>ानां गीतानाम!प ल`णम ् / ृ त य एव व तुक!व1धन3 5ृ ाभनयवाSदते // ना. शा_४.२९७ // तमेवाEगनब>ेषु 8च;दके[व!प योजयेत ् / वाJं गव 5 रकृतं तथाnपा`रमेव च // ना. शा_४.२९८ // ु ` मुखे सोपोहने कुया5aणा5नां !वकष5तः / यदा गीतवशादEगं भय ू ो भय ू ो नवत5ते // ना. शा_४.२९९ // त6ाJमभनेयं या8चेषं न3 ृ ेन योजयेत ् / यदा गीतवशादEगं भय ू ो भय ू ो नवत5ते // ना. शा_४.३०० // „6पा^णलयसंयुLं त6 वाJं योजयेत ् / यथा लय तथा वाJं कत5gयमह वादकैः // ना. शा_४.३०१ // [ततं चानग ु तं चा!प ओघं च करणाि;वतम ् / ि थरे तKवं योLgयं मये चानुगतं भवेत ् // ना. शा_४.३०१*१ // भय ू Gौघः योLgय 9वेष वाJगतो !व1धः / च;दोगीतकमासाJ 9वEगान प/रवत5येत ् // ना. शा_४.३०१*२ // एष काय… !व1धन59यं न3 ृ ाभनयवाSदते / यान व तुनब>ान तेषाम;ते Bहो भवेत ् / अEगानां तु पराव3 ृ ावादावेव Bहो मतः] // ना. शा_४.३०१*३ // एवमेष !व1धः काय… गीते[वासा/रते[व!प / दे व तु9या यं vेत9सक ु ु मारं नबोधत // ना. शा_४.३०२ // ीपस ुं यो तु संलापो य तु कामसमुQवः / तjuेयं सक ु ु मारं Sह शE ृ गाररससभवम ् // ना. शा_४.३०३ // य यां य यामव थायां न3 ृ ं योjयं योLृभः / त9सवU◌ं संव%याम त8च मे शण ृ ुत Saजाः // ना. शा_४.३०४ // अEगव तु नव3 ृ ौ तु तथा वण5नव!ृ 3षु / तथा चाभुदय थाने न3 ृ ं तjuः योजयेत ् // ना. शा_४.३०५ // य3ु संImयते Fकिhचप9योम5दना यम ् / न3 5 ण ु ोQवम ् // ना. शा_४.३०६ // ृ ं त6 योLgयं हषा5थग य6 सि;नSहते का;ते ऋतक ु ालाSददश5नम ् / गीतकाथा5भसंब>ं न3 ृ ं त6ा!प चे[यते // ना. शा_४.३०७ // खिzडअता !वल‰धा वा कलहा;त/रता!प वा / यि म;नEगे तु युवतन5 न3 ृ ं त6 न योजयेत ् // ना. शा_४.३०८ // सखीव3 ृ े संलापे तथाऽसि;नSहते !ये / न Sह न3 ृ ं योLgयं य या न ो!षतः !यः // ना. शा_४.३०९ // [द9ू या यं यदा तु याIतुकालाSद दश5नम ् / औ9सO ु य1च;तासंब>ं न न3 ृ ं त6 योजयेत ्] // ना. शा_४.३०९* // यि म;नEगे सादं तु ग ृ ीया;नायका \मात ् / ततःभृ त न3 ृ ं तु शेषे[वEगेषु योजयेत ् // ना. शा_४.३१० // दे व तु9या यकृतं यदEगं तु भवेदथ /

माहे$रै रEगहारैe>तै त9योजयेत ् // ना. शा_४.३११ // य3ु शE ु षा यम ् / ृ गारसंब>ं गानं ीपe दे वीकृतैरEगहारै ल5 लतै त9योजयेत ् // ना. शा_४.३१२ // चतु[पदा नकु5टके खhजके प/रगीतके / !वधानं सव%याम भाzडवाJ!व1धं त // ना. शा_४.३१३ // खhजनकु5टसंयL ु ा भ वेJा तु चतु[पदा / पादा;ते सि;नपाते तु त या भाzडBहो भवेत ् // ना. शा_४.३१४ // या •व ु ा च;दसा यLा समपादा समा`रा / त याः पादावसाने तु दे श;या Bहो भवेत ् // ना. शा_४.३१५ // कृ9वैकं प/रवतU तु गान याभनय य च / पुनः पादनव!ृ 3ं तु भाzडवाJेन योजयेत ् // ना. शा_४.३१६ // अ~Šगव तुनवत ृ ौ तु वणा5;तरनव!ृ 3षु / तथोप थापने चैव भाzडवाJं योजयेत ् // ना. शा_४.३१७ // ये ऽ!प चा;तरमागा5 यःु ति;6वाOकरणैः कृताः / तेषु सच ू ी योLgया भाzडेन सह ताzडवे // ना. शा_४.३१८ // महे $र य च/रतं य इदं सयोजयेत ् सव5पाप!वशु>ा9मा शवलोकं स ग8चत // ना. शा_४.३१९ // एवमेष !व1धः स( ृ I5)r ताzडव य योगतः / भय ू ः Fकं कlयताम;य;नायवेद!व1धं त // ना. शा_४.३२० // इत भारतीये नायशाे ताzडवल`णं नाम चतुथ… ऽयायः _____________________________________________________________

अथ पूवर5 Eग!वधानो नाम पhचमो ऽयायः भरत य वचः ु9वा नायस;तानकारणम ् / पुनरे वा&व ु ;वाOयमष ृ यो (rमानसाः // ना. शा_५.१ // यथा नाय य ज;मेदं जज5र य च सभवः / !वŠनानां शमनं चैव दै वतानां च पूजनम ् // ना. शा_५.२ // तद माभः त ु ं सवU गह ृ ~9वा चावधा/रतम ् / न^खलेन यथातKवम8चामो वेSदतुं पुनः // ना. शा_५.३ // पूवर5 Eगं महातेजः सव5ल`णसंयत ु म् / यथा बु†यामहे &'ं तथा gयाoयातुमह5स // ना. शा_५.४ // तेषां तु वचनं 9ु वा मन ु ीनां भरतो मु नः / 9यव ु ाच पन ु वा5Oयं पव ू र5 Eग!व1धं त // ना. शा_५.५ // पूवर5 Eगं महाभागा गदतो मे नबोधत / पादभागाः कलाGैव प/रवता5 तथैव च // ना. शा_५.६ // य मा<Eगे योगो ऽयं पूवम 5 ेव युjयते / त मादयं पूवर5 Eगो !वuेयो Saजस3माः // ना. शा_५.७ //

अ याEगान तु काया5^ण यथावदनप 5 ः / ु व ू श त;6ीभाzडसमायोअगैः पाpययोगकृतै तथा // ना. शा_५.८ // 9याहारो ऽवतरणं तथा vारभ एव च / आ ावणा वO6पा^ण तथा च प/रघना // ना. शा_५.९ // सEघोटना ततः काया5 मागा5सा/रतमेव च / jयेbमयकनbान तथैवासारतान च // ना. शा_५.१० // एतान तु बSहग’ता;य;तय5वनकागतैः / योLृभः योjयान त;6ीभाzडकृतान च // ना. शा_५.११ // ततः सवV तु कुतपैः संयुLानीह कारयेत ् / !वघय वै यवनकां न3 ृ पाpयकृतान तु // ना. शा_५.१२ // गीतानां म<काद~नां योjयमेकं तु गीतकम ् / वध5मानमथापीह ताzडवं य6 युjयते // ना. शा_५.१३ // ततGो9थापनं कायU प/रवत5नमेव च / ना;द~ शु[कावकृrा च रEगaारं तथैव च // ना. शा_५.१४ // चा/र चैव ततः काया5 महाचार~ तथैव च / „6कं रोचनां चा!प पव ू र5 Eगे भवि;त Sह // ना. शा_५.१५ // एता;यEगान काया5^ण पूव5रEग!वधौ Saजाः / एतेषां ल`णमहं gयाoया यायनुपूवश 5 ः // ना. शा_५.१६ // कुतप य तु !व;यासः 9याहार इत मत ृ ः / तथावतरणं ोLं गायकानां नवेशनम ् // ना. शा_५.१७ // प/रगीतF\यारभ आरभ इत कHत5तः / आतोJरhजनाथU तु भवेदा ावणा!व1धः // ना. शा_५.१८ // वाJव!ृ 3!वभागाथU वO6पा^ण!व5धीयते / त;“योजःकरणाथU तु भवे8च प/रघना // ना. शा_५.१९ // तथा पा^ण!वभागाथU भवे9संघोटना!व1धः / त;6ीभाzडसमायोगा;मागा5सा/रतम[यते // ना. शा_५.२० // कलापात!वभागाथU भवेदासा/रतF\या / कHत5नाेवतानां च uेयो गीत!व1ध तथा // ना. शा_५.२१ // [अतः परं व%यम v9ु थापन!व1धF\याम ्] // ना. शा_५.२१* // य माद9ु थापय;9य6 योगं नाि;दपाठकाः / पूवम 5 ेव तु रEगे ऽि मं त माद9ु थापनं मत ृ म ् // ना. शा_५.२२ // य मा8च लोकपालानां प/रव9ृ य चतुSद5 शम ् / व;दनान कुव5ि;त त मा8च प/रवत5नम ् // ना. शा_५.२३ // आशीव5चनसंयुLा न9यं य मा9युjयते / दे वSaजनप ृ ाद~नां त मा;ना;द~त संuता // ना. शा_५.२४ // अ6 शु[का`रै रेव vवकृrा •व ु ा यतः / त मा8चु[कावकृrेयं जज5र—ोकदश5ता // ना. शा_५.२५ // य मादभनय 9व6 थमं vवताय5ते / रEगaारमतो uेयं वागEगाभनया9मकम ् // ना. शा_५.२६ //

शE ृ गार य चरणा8चार~ सप/रकHत5ता / रौ<चरणा8चा!प महाचार~त कHत5ता // ना. शा_५.२७ // !वदष ू कः स6 ू धार तथा वै पा/रपा$5कः / य6 कुव5ि;त सhजnपं त8चा!प „6गतं मतम ् // ना. शा_५.२८ // उप`ेपेण काgय य हे तुयŽु Lसमा या / स>ेनाम;6णा या तु !वuेया स रोचना // ना. शा_५.२९ // अतः परं व%याम vा ावण!व1धF\याम ् / बSहग’त!वधौ सयगु9प!3ं कारणं तथा // ना. शा_५.३० // 1च6द`णवत ृ ौ तु स*ˆपे वत5ते / सोपोहने सनग’ते दे व तु9यभनि;दते // ना. शा_५.३१ // नारदाJै तु ग;धवVः सभायां दे वदानवाः / नग’तं ा!वताः सयAलयतालसमि;वतम ् // ना. शा_५.३२ // त8ªु9वा तु सुखं गानं दे व तु9यभनि;दतम ् अभव;`ुभताः सवd मा9सया5ै9यरा`साः // ना. शा_५.३३ // सधाय5 च ते ऽ;यो;यम9यवोच;नवि थताः / नग’तं तु सवाSद6मदं गœ ृ ीमहे वयम ् // ना. शा_५.३४ // स*ˆपेण स;तुrा दे वाः कमा5नुकHत5नात ् / वयं गœ ृ ीम नग’तं तु[यामो ऽ6ैव सव5दा // ना. शा_५.३५ // ते त6 तr ु ा दै 9या तु साधयि;त पन ु ः पुनः / erाGा!प ततो दे वाः 9यभाष;त नारदम ् // ना. शा_५.३६ // एते तु[यि;त नग’ते दानवा सह रा`सैः / णmयतु योगो ऽयं कथं वा म;यते भवान ् // ना. शा_५.३७ // दे वानां वचनं 9ु वा नारदो वाOयम&वीत ् / धातव ु ाJा यकृतं नग’तं मा णmयतु // ना. शा_५.३८ // Fक;तूपोहनसंयुLं धातुवाJ!वभू!षतम ् / भ!व[यतीदं नग’तं स*ˆप!वधानतः // ना. शा_५.३९ // नग’तेनावब>ाG दै 9यदानवरा`साः / न `ोभं न !वघातं च क/र[य;तीह तो!षताः // ना. शा_५.४० // एवं नग’तमेत3ु दै 9यानां पध5या Saजाः / दे वानां बहुमानेन बSहग’तमत मत ृ म ् // ना. शा_५.४१ // धातु भिG6वीणायां गe ु लŠव`राि;वतम ् / वणा5लEकारसंयुLं योLgयं बुधैरथ // ना. शा_५.४२ // नग’तं गेयते य मादपदं वण5योजनात ् / असूयया च दे वानां बSहग’तमदं मत ृ म ् // ना. शा_५.४३ // नग’तं य;मया ोLं स*ˆपसमि;वतम ् / उ9थापनाSदकं य8च त य कारणम8 ु यते // ना. शा_५.४४ // आ ावणायां यL ु ायां दै 9या त[ु यि;त न9यशः / वO6पाणौ कृते चैव न9यं त[ु यि;त दानवाः // ना. शा_५.४५ // प/रघनया तुrा युLायां रा`सां गणाः /

सEघोटनF\यायां च त[ु य;9य!प च गv ु काः // ना. शा_५.४६ // मागा5सा/रतमासाJ तr ु ा य`ा भवि;त Sह / गीतकेषु युLेषु दे वा तु[यि;त न9यशः // ना. शा_५.४७ // वध5माने युLे तु e< तु[यत सानग ु ः / तथा चो9थापने युLे &'ा तr ु ो भवेSदह // ना. शा_५.४८ // तु[यि;त लोकपालाG युLे प/रवत5ने / ना;द~योगे ऽथ कृते ीतो भवत च;<माः // ना. शा_५.४९ // यL ु ायामवकृrायां ीता नागा भवि;त Sह / तथा शु[कावकृrायां ीतः !पतग ृ णो भवेत ् // ना. शा_५.५० // रEगaारे यL ु े तु !व[णुः ीतो भवेSदह / जज5र य योगे तु तr ु ा !वŠन!वनायकाः // ना. शा_५.५१ // तथा चाया5 युLायामम ु ा तुrा भवेSदह / महाचाया5 यL ु ायां तr ु ो भत ू गणो भवेत ् // ना. शा_५.५२ // आ ावणाSदचाय5;तमेतैवतपज ू नम ् / पव ू र5 Eगे मया oयातं तथा चाEग!वकnपनम ् // ना. शा_५.५३ // दे व त[ु यि;त यो येन य य य;मनसः !यम ् / त3था पूवर5 Eगे तु मया ोकं Saजो3माः // ना. शा_५.५४ // सव5दैवतपज ू ाहU सव5दैवतपूजनम ् / ध;यं यश यमायु[यं पूवर5 Eगवत5नम ् // ना. शा_५.५५ // दै 9यदानवतु‹यथU सवdषां च Sदवौकसाम ् / नग’तान सगीतान पूवर5 Eगकृतान तु // ना. शा_५.५६ // [या !वJा यान शnपान या गतय5G चे!rतम ् / लोकालोक य जगत तदि म;नाटका ये] // ना. शा_५.५६* // नग’तानां सगीतानां वध5मान य चैव Sह / •ुवा!वधाने व%याम ल`णं कम5 चैव Sह // ना. शा_५.५७ // युjय गीतक!व1धं वध5मानमथा!प च / गीतका;ते ततGा!प काया5 v9ु थापनी •ुवा // ना. शा_५.५८ // अदौ aे च चतुथU चा,यrमैकादशे तथा / गव 5 रा^ण जानीय9पादे vेकादशे तथा // ना. शा_५.५९ // ु ` चतु[पदा भवे9सा तु चतुर ा तथैव च / चतुभ5 सि;नपातैG „6लया „6यत तथा // ना. शा_५.६० // प/रवता5G च9वारः पाणयय एव च / जा9या चैव Sह !व—ोका तां च तालेन योजयेत ् // ना. शा_५.६१ // शया तु Saकला काया5 तलो Saकल एव च / पुनGैककला शया सि;नपातः कला6यम ् // ना. शा_५.६२ // एवमrकलः काय5ः सि;नपातो !वअच`णैः / च9वारः सि;नपाताG प/रवत5ः स उ8यते // ना. शा_५.६३ // पूवU ि थतलयः काय5ः प/रवत… !वच`णैः / तत ृ ीये सि;नपाते तु त या भाzडBहो भवेत ् // ना. शा_५.६४ //

एकि म;प/रवतd तु गते ा*े Saतीयके / कायU मयलये तjuैः स6 ू धारवेशनम ् // ना. शा_५.६५ // पु[पाhजलं समादाय र`ामEगलसं कृताः / शु>वाः सम ु नस तथा चाQत ु Irयः // ना. शा_५.६६ // थान;तु वै[णवं कृ9वा सौbवाEगपुर कृतम ् / द~`ताः शुचयGैव !वशेयःु समं 6यः // ना. शा_५.६७ // भE ृ गारजज5रधरौ भवेतां पा/रपाि$5कौ / मये तु स6 ू भ3 ृ ाqयां व3 ृ ः पhचपद~ं -जेत ् // ना. शा_५.६८ // पदान पhच ग8चेय& 5 णो यजने8चया / ु ' पदानाhचा!प !व`ेपं gयाoया यायनुपव 5 ः // ना. शा_५.६९ // ू श „6ताला;तर!व[कभमुि9`पे8चरणं शनैः पा$…9थानोि9थतं चैव त;मये पातये9पन ु ः // ना. शा_५.७० // एवं पhचपद~ं ग9वा स6 ू धारः सहे तरः / सूचीं वामपदे दJाSa`ेपं द`णेन च // ना. शा_५.७१ // प[ु पाhजnयपवग5G काय… &ा'े ऽथ मzडले / रEगपीठ य मये तु वयं &'ा त!bतः // ना. शा_५.७२ // ततः सललतैह5 तैरभव;J !पतामहम ् / अभवादान काया5^ण 6ी^ण ह तेन भूतले // ना. शा_५.७३ // कालकष5हेतोG पादानां !वभागतः / स6 ू धारवेशाJो व;दनाभनया;तकः // ना. शा_५.७४ // Saतीयः प/रवत5 तु काय… मयलया1 तः / ततः परं तत ृ ीये तु मzडल य द`णम ् // ना. शा_५.७५ // भवेदाचमनं चैव जज5रBहणं तथा / उ9थाय मzडला3ण ू U द`णं पादम> ु रे त ् // ना. शा_५.७६ // वेधं तेनैव कुव’त !व`ेपं वामकेन च / पुनG द`णं पादं पा$5स ं थं सम> ु रे त ् // ना. शा_५.७७ // ततG वामवेध तु !व`ेपो द`ण य च / इ9यनेन !वधानेन सयOकृ9वा Sद`णम ् // ना. शा_५.७८ // भE ृ गारभत ृ माहूय शौचं चा!प समाचरे त ् / यथा;यायं तु कत5gया तेन vाचमनF\या // ना. शा_५.७९ // आ9मो`णमेवाQः कत5gयं तु यथा\मम ् / यŒकृतशौचेन स6 ू धारे ण यŒतः // ना. शा_५.८० // सि;नपातसमं Bाvो जज5रो !वŠनजज5रः / द`णाJो !वuेयो जज5रBहणा;तकः // ना. शा_५.८१ // तत ु े लये / ृ ीयः प/रवत5 तु !वuेयो वै <त गह ृ ~9वा जज5रं 9वrौ कला ज,यं योजयेत ् // ना. शा_५.८२ // वामवेधं ततः कुया5Sa`ेपं द`ण य च / ततः पhचपद~ं चैव ग8चे3ु कुतपो;मख ु ः // ना. शा_५.८३ // वामवेध तु त6ा!प !व`ेपो द`ण य तु /

जज5रBहणाJो ऽयं कुतपाभमख ु ा;तकः // ना. शा_५.८४ // चतुथः5 प/रवत5 तु काय… <त ु लये पुनः / करपादनपाता तु भg;9य6 तु षोडश // ना. शा_५.८५ // “य े aादश पाता तु भवि;त करपादयोः / व;दना;यथ काया5^ण 6ी^ण ह तेन भत ू ले // ना. शा_५.८६ // आ9मो`णमQG “य े नैव !वधीयते / एवमु9थापनं कायU तत तु प/रवत5नम ् // ना. शा_५.८७ // चतुर ं लये मये सि;नपातैरथाrभः / य या लघून सवा5^ण केवलं नैधनं गe ु // ना. शा_५.८८ // भवेदतजग9या;तु सा •ुवा प/रवत5नी / वात5केन तु मागdण वाJेनानग ु तेन च // ना. शा_५.८९ // ललतैः पाद!व;यासैव;5 Jा दे वा यथाSदशम ् / Saकलं पादपतनं पादचाया5 गतं भवेत ् // ना. शा_५.९० // वामपादे न वेध तु कत5gयो न3 ृ योLृभः / Saताला;तर!व[कभो !व`ेपो द`ण य च // ना. शा_५.९१ // ततः पhचपद~ं ग8चेदत\ा;तैः पदरथ / ततो ऽभवादनं कुया5ेवतानां यथाSदशम ् // ना. शा_५.९२ // व;दे त थमं पूवाU Sदशं श\ा1धदै वताम ् / Saतीयां द`णामाशां व;दे त यमदे वताम ् // ना. शा_५.९३ // व;दे त पिGमामाशां ततो वeणदै वताम ् / चतुथ’मु3रामाशां व;दे त धनदा याम ् // ना. शा_५.९४ // Sदशां तु व;दनं कृ9वा वामवेधं योजयेत ् / द`णेन च कत5gयं !व`ेपप/रवत5नम ् // ना. शा_५.९५ // ाEAमख ु तु ततः कुया59पe ु षीनपस ुं कैः / „6पJा स6 ू भ< ु &'ोपे;<ाभवादनम ् // ना. शा_५.९६ // ृ < द`णं तु पदं पुंसो वामं ीणां कHत5तम ् / पुनद5 `णमेव या;ना9युि9`*ं नपस ुं कम ् // ना. शा_५.९७ // व;दे त पौeषेणश े ं ीपदे न जनाद5 नम ् / नपस ंु Oपदे ना!प तथैवाबज ु सभवम ् // ना. शा_५.९८ // प/रवत5नमेवं या3 या;ते !वशे3तः / चतुथक 5 ारः पु[पा^ण गv 5 म ् // ना. शा_५.९९ // ृ !व1धपूवक यथाव3ेन कत5gयं पूजनं जज5र य तु / कुतप य च सव5 य स6 ू धार य चैव Sह // ना. शा_५.१०० // त य भाzडसमः काय5 तjuैग5 तप/र\मः / न त6 गानं कत5gयं त6 तोभF\या भवेत ् // ना. शा_५.१०१ // चतुथक 5 ारः पज ू ां तु स कृ9वा;तSह5तो भवेत ् / ततो गेयावकृrा तु चतुर ा ि थता •व ु ा // ना. शा_५.१०२ // गe ु ाया तु सा काया5 तथा चैवावपा^णका / थायवणा5 योपेता कलाrक!वनम5ता // ना. शा_५.१०३ //

[चतुथU पhचमं चैव स*मं चाrमं तथा / लघून पादे पEO9या;तु सावकृrा •व ु ा मत ृ ा] // ना. शा_५.१०३* // स6 ू धारः पठे 36 मयमं वरमा1 तः / ना;द~ं पदै aा5दशभरrभवा5ऽ,यलEकृताम ् // ना. शा_५.१०४ // नमो ऽ तु सव5देवq े यो Saजातqयः शुभं तथा / िजतं सोमेन वै राuा शवं गो&ा'णाय च // ना. शा_५.१०५ // &'ो3रं तथैवा तु हता &'Saष तथा / शाि 9वमां महाराजः प1ृ थवीं च ससागराम ् // ना. शा_५.१०६ // रा–ं वध5तां चैव रEग याशा सम† ृ यतु / े`ाकतुम 5 ह 5 ा;धम… भवतु &'भा!षतः // ना. शा_५.१०७ // काgयकतुय 5 श 5 Gा तु धम5Gा!प वध5ताम ् / इjयया चानया न9यं ीय;तां दे वता इत // ना. शा_५.१०८ // ना;द~पदा;तरे [वेषु vेवमायdत न9यशः / वदे तां सयगुLाभवा5िAभ तौ पा/रपाि$5कौ // ना. शा_५.१०९ // एवं ना;द~ !वधातgया यथावnल`णाि;वता / ततmशु[कावकृrा याjजज5र—ोकदश5का // ना. शा_५.११० // नवं गुवा5`राzयादौ ष|लघू न गe ु 6यम ् / शु[कावकृrा तु भवे9कला vrौ माणतः // ना. शा_५.१११ // यथा: SदAले SदAले SदAले SदAले जबुकपलतकते तेचाम ् / कृ9वा शु[कावकृrां तु यथाव†Saजस3माः // ना. शा_५.११२ // ततः —ोकं पठे दे कं गभीर वरसंयत ु म् / दे व तो6ं परु कृ9य य य पज ू ा वत5ते // ना. शा_५.११३ // राuो वा य6 भŽLः यादथ वा &'ण तवम ् / गSद9वा जज5र—ोकं रEगaारे च य9 मत ृ म ् // ना. शा_५.११४ // पठे द;यं पुनः —ोकं जज5र य !वनाशनम ् / जज5रं नमय9वा तु ततGार~ं योजयेत ् // ना. शा_५.११५ // पा/रपाि$5कयोG या9पिGमेनापसप5णम ् / अEFकता चा6 कत5gया •व ु ा मयलयाि;वता // ना. शा_५.११६ // चतु भ5ः सि;नपातैG चतुर ा माणतः / आJम;9यं चतुथU च पhचमं च तथा गe ु // ना. शा_५.११७ // य यां Ÿ वान शेषा^ण सा uेया 9वEFकता बुधैः / अ याः योगं व%याम यथा पूवU महे$रः // ना. शा_५.११८ // सहोमया \HŽडतवा;नानाभाव!वचेrतैः / कृ9वाऽवSह9थं थानं तु वामं चाधोमख ु ं भज ु म ् // ना. शा_५.११९ // चतुर मरु ः काय5मिhचतGा!प म तकः / नाभदे शे !व;य य जज5रं च तल ु ाधत ृ म ् // ना. शा_५.१२० // वामपnलवह तेन पादै ताला;तरोि9थतैः / ग8चे9पhचपद~ं चैव स!वलासाEगचे!rतैः // ना. शा_५.१२१ //

वामवेध तु कत5gयो !व`ेपो द`ण य च / शE ृ गाररससंयुLां पठे दायाU !वच`णः // ना. शा_५.१२२ // चार~—ोकं गSद9वा तु कृ9वा च प/रवत5नम ् / तैरेव च पदः कायU पिGमेनापसप5णम ् // ना. शा_५.१२३ // पा/रपाि$5कह ते तु ;य य जज5रमु3मम ् / महाचार~ं ततGैव युhजीत यथा!व1ध // ना. शा_५.१२४ // चतुर ा •ुवा त6 तथा <त ु लयाि;वता / चतु भ5 सि;नपातैG कला vrौ माणतः // ना. शा_५.१२५ // आJं चतुथम 5 ;9यं च स*मं दशमं गe ु / लघु शेषं •ुवापादे चतु!वUशतके भवेत ् // ना. शा_५.१२६ // (यथा-) पादतलाहतपाततशैलं `ोभतभूतसमBसमु<म ् / ताzडवन9ृ यमदं लया;ते पातु जग9सुखदाय हर य // ना. शा_५.१२७ // भाzडो;मुखन े कत5gयं पाद!व`ेपणं ततः / सच ू ीं कृ9वा पन ु ः कुया5Sa`ेपप/रवत5नम ् // ना. शा_५.१२८ // अत\ा;तैः सललतैः पादै <5 त ु लयाि;वतैः / „6ताला;तरमु9`ेपग ै 8 5 चे9पhचपद~ं ततः // ना. शा_५.१२९ // त6ा!प वामवेध तु !व`ेपो द`ण य च / तैरेव च पदै ः कायU ा¥ुखेनापसप5णम ् // ना. शा_५.१३० // पुनः पदान 6ीzयेव ग8चे9ा¥ुख एव तु / ततG वामवेधः याSa`ेपो द`ण य च // ना. शा_५.१३१ // ततो रौ<रसं —ोकं पादसंहरणं पठे त ् / त या;ते तु „6पJाथ gयाहरे9पा/रपाि$5कौ // ना. शा_५.१३२ // तयोरागमने कायU गानं नकु5टकं बुधःै / तथा च भारतीभेदे „6गतं सयोजयेत ् // ना. शा_५.१३३ // !वदष ू क 9वेकपदां स6 ु धारि मतावहाम ् / असब>कथाायां कुया59कथनका ततः // ना. शा_५.१३४ // (!वतzडां गzडसंयुLां तालकाhच योजयेत ् / कि तbत िजतं केने9याSदकाgयˆ!पणीम ् // ना. शा_५.१३४*१ // पा/रपा$5कसhजnपो !वदष ू क!वˆ!पतः / था!पतः स6 ू धारे ण „6गतं सयुjयते) // ना. शा_५.१३४*२ // रोचना च कत5gया स>ेनोपनम6णम ् / रEगस>ौ पुनः कायU काgयव तुनˆपणम ् // ना. शा_५.१३५ // सव5मेव !व1धं कृ9वा सूचीवेधकृतैरथ / पादै रना!व>गतैन5[\ामेयुः समं 6यः // ना. शा_५.१३६ // एवमेष योLgयः पव ू र5 Eगो यथा!व1ध / चतुर ो Saज ेbा˜य ं चा!प नबोधत // ना. शा_५.१३७ // अयमेव योगः यादEगा;येतान चैव Sह / तालमाणं सं`*ं केवलं तु !वशेषकृत ् // ना. शा_५.१३८ //

शया तु Saकला काया5 तालो vेककल तथा / पुनGैककला शया सि;नपातः कलाaयम ् // ना. शा_५.१३९ // अनेन Sह माणेन कलाताललयाि;वतः / कत5gयः पूवर5 Eग तु “य ो ऽ,यु9थापनाSदकः // ना. शा_५.१४० // आJं चतुथU दशममrमं नैधनं गुe / य या तु जागते पादे सा “य ो9था!पनी •ुवा // ना. शा_५.१४१ // वाJं गतचारG •ुवा ताल तथैव च / सं`*ा;येव काया5^ण “य े न3 ृ वेSदभः // ना. शा_५.१४२ // वाJगीतमाणेन कुया5दEग!वचे!rतम ् / !व तीण5मथ सं`*ं Saमाण!वनम5तम ् // ना. शा_५.१४३ // ह तपादचार तु Saकलः प/रकHत5तः / चतुर े प/र\ा;ते पाताः यःु षोडशैव तु // ना. शा_५.१४४ // “य े aादश पाता तु भवि;त करपादयोः / एत9माणं !वuेयमभ ु योः पूवर5 Eगयोः // ना. शा_५.१४५ // केवलं प/रवतd तु गमने „6पद~ भवेत ् / SदAव;दने पhचपद~ चतुर े !वधीयते // ना. शा_५.१४६ // आचाय5बु†या कत5gय˜य तालमाणतः / त मा;न ल`णं ोLं पुनeLं भवेJतः // ना. शा_५.१४७ // एवमेष योLgयः पूवर5 Eगो Saजो3माः / “य G चतुर G शु>ो भार9युपा यः // ना. शा_५.१४८ // एवं तावदयं शु>ः पूवर5 Eगो मयोSदतः / 1च69वम य व%याम यथाकायU योLृभः // ना. शा_५.१४९ // व3 ृ े v9ु थापने !वाः कृते च प/रवत5ने / चतुथक 5 ारद3ाभः सम ु नोभरलEकृते // ना. शा_५.१५० // उदा3ैगा5नैग; 5 धवVः प/रगीते माणतः / दे वद;ु दभ 5ृ ं यतः // ना. शा_५.१५१ // ु यGैव ननदै यभ ु श स>ाः कुसम ु मालाभ!व5Fकरे यःु सम;ततः / अEगहारै G दे gय ता उपन9ृ येयुरBतः // ना. शा_५.१५२ // य ताzडव!व1धः ोLो नत ृ े !पzडीसमि;वतः / रे चकैरEगहारै G ;यासोप;याससंयत ु ः // ना. शा_५.१५३ // ना;द~पदानां मये तु एकैकि म;पथ ृ Oपथ ृ क् / योLgयो बुधःै सयिOच6भावमभी,सु भः // ना. शा_५.१५४ // एवं कृ9वा यथा;यायं शु>ं 1च6ं यŒतः / ततःपरं यh ु जीत नाटकं ल`णाि;वतम ् // ना. शा_५.१५५ // तत 9व;तSह5ताः सवा5 भवेयSु द5 gययो!षतः / न[\ा;तासु च सवा5सु नत5कHषु ततः परम ् // ना. शा_५.१५६ // पव ू र5 Eगे योLgयमEगजातमतःपरम ् / एवं शु>ो भवेि8च6ः पूवर5 Eगो !वधानतः // ना. शा_५.१५७ // काय… नातसEगो ऽ6 नत ृ ागीत!व1धं त /

गीते वाJे च न3 ृ े च व3 ृ े ऽतसEगतः // ना. शा_५.१५८ // खेदो भवे9योL्?णां े`काणां तथैव च / ^ख;नानां रसभावेषु पrता नोपजायते // ना. शा_५.१५९ // ततः शेषयोग तु न रागजनको भवेत ् / (ल`नेन !वना बाvल`णाSa तत ृ ं भवेत ् / लोकशाानस े // ना. शा_५.१६०अब ्*१ // ु ारे ण त मा;नायं वत5त) “य ं वा चतुर ं वा शु>ं 1च6मथा!प वा // ना. शा_५.१६० // यj ु य रEगाि;न[\ामे9स6 ू धार्ः सहानग ु ः / (दे वपा1थ5वरEगानामाशीव5चनसंयत ु ाम ् // ना. शा_५.१६१*१ // कवेना5मगुणोपेतां व तप ू `ेपˆ!पकाम ् / लघुवण5पदोपेतां व3 ृ िै G6ैरलEकृताम ् // ना. शा_५.१६१*२ // अ;तय5वनकासं थः कुया5दा ावणां ततः / आ ावनावसाने च ना;द~ं कृ9वा स स6 ू धत ृ ् / पुनः !वmय रEगं तु कुया59 तावनां ततः) // ना. शा_५.१६१*३ // यj ु य !व1धनैवं तु पव ू र5 ङं योगतः // ना. शा_५.१६१ // थापकः !वशे36 स6 ू धारगण ु ाकृतः / थानं तु वै[णवं कृ9वा सौbवाhगपुर कृतम ् // ना. शा_५.१६२ // !वmय रEगं तैरेव सू6धारपदै -ज 5 त े ् / mथाप%य वेशे तु कत5gयऽथा5नग ु ा •ुवा // ना. शा_५.१६३ // “य ा वा चतुर ा वा तjuैम 5 यलयाि;वता / कुया5दन;तरं चार~ं दे वर'णशंसनीम ् // ना. शा_५.१६४ // सव ु ाOयमधरु ै ः —ोकेना5नाभसवरसाि;वतैः / साJ रEगं !व1धव9कवेना5म च कHत5येत ् // ना. शा_५.१६५ //  तवा. ततः कुया59काgयoयापना याम ् / उ>ा9यकाSद कत5gयं काgयोप`ेपणा®यम ् // ना. शा_५.१६६ // Sदgये Sदgया यो भू9वा मानष ु े मानष ु ा यः / Sदgयमानष ु संयोगे Sदgयो वा मानुषो ऽ!प वा // ना. शा_५.१६७ // मुखबीजानस ु †?शं नानामाग5समा यम ् / आआ!वधैeप`ेपैः काgयोप`ेपणं भवेत ् // ना. शा_५.१६८ //  ताgयैवं तु न[\ामे9काgय तावक ततः / एवमेष योLgयः पूवर5 Eगो यथा!व1ध // ना. शा_५.१६९ // य इमं पूवर5 Eगं तु !व1धनैव योजयेत ् / नाशुभं ा,नुयाि9किhच9 वग5लोकं च ग8चत // ना. शा_५.१७० // यGा!प !व1धमु9सj ृ य यथेrं सयोजयेत ् / ा,नो9यपचयं घोरं तय5AAयोनं च ग8चत // ना. शा_५.१७१ // न तथाऽिAनः दहत भhजनसमीरतः / यथा vयोग तु यL ु ो दहत `णात ् // ना. शा_५.१७२ // इ9येवावि;तपाhचालदा`णा9यौ¯मागधैः / कत5gय पूवर5 Eग तु Saमाण!वनम5तः // ना. शा_५.१७३ //

एष वः क1थतो !वाः पव ू र5 Eगा1 तो !व1धः / भय ू ः Fकं कlयतां सयEनायवेद!व1धं त // ना. शा_५.१७४ // इत भारतीये नायशाे पव ू र5 Eगयोगो नाम पhचमो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ षbो ऽयायः पूवर5 Eग!व1धं ु9वापुनराहुम5ह3माः / भरतं मन ु यः सवd °ा;पhचाभध9 व नः // ना. शा_६.१ // ये रसा इत पpय;ते नाये नाय!वच`णैः / रस9वं केन वै तेषामेतदाoयातुमह5स // ना. शा_६.२ // भावाGैव कथं ोLाः Fकं वा ते भावय;9य!प / संBहं का/रकां चैव नeLं चैव त9वतः // ना. शा_६.३ // तेषां तु वचनं ु9वा मन ु ीनां भरतो मु नः / 9युवाच पन ु वा5Oयं रसभाव!वकnपनम ् // ना. शा_६.४ // अहं वः कथय[याम न^खलेन तपोधनाः / संBहं का/रकां चैव नeLं च यथा\मम ् // ना. शा_६.५ // न शOयम य नाय य ग;तुम;तं कथhचन / क मा¢हु9वाjuानानां शnपानां वा,यन;ततः // ना. शा_६.६ // एक या!प न वै शOय 9व;तो uानाण5व य Sह / ग;तुं Fकं पन ु र;येषां uानानामथ5तKवतः // ना. शा_६.७ // Fक;9वnपस6 ू B;थाथ5मनुमानसाधकम ् / नाय या य व%याम रसभावाSदसEBहम ् // ना. शा_६.८ // !व तरे णोपSदrानामथा5नां स6 ू भा[ययोः / नब;धो यो समासेन सEBहं तं !वदब ु ध ु5 ाः // ना. शा_६.९ // रसा भावा vभनयाः धम’ व!ृ 3व3 ृ यः / स!>ः वरा तथातोJं गानं रEगG सEBहः // ना. शा_६.१० // अnपाभधानेनाथ… यः समासेनो8यते बुधैः / स6 ू तः साऽनुमतgया का/रकाथ5दश5नी // ना. शा_६.११ // नानानामा यो9प;नं नघzटुनगमाि;वतम ् / धा9वथ5हेतस ं ुLं नानास>ा;तसा1धतम ् // ना. शा_६.१२ // ु य था!पतो ऽथ… भवेJ6 समासेनाथा5सच ू कः / धा9वथ5वचनेनेह नeLं त9च`ते // ना. शा_६.१३ // सEBहो यो मया ोLः समासेन Saजो3माः / !व तरं त य व%याम सनeLं सका/रकम ् // ना. शा_६.१४ // शE ृ गारहा यकeणा रौ<वीरभयानकाः / बीभ9साQत ृ ाः // ना. शा_६.१५ // ु संuौ चे9यrौ नाये रसाः मत एते vrौ रसाः ोLा <Sु हनेन महा9मना /

पुनG भावा;व%याम थायसhचा/रसKवजान ् // ना. शा_६.१६ // रतहासG शोकG \ोधो9साहौ भयं तथा / जग ु ु,सा !व मयGेत थायभावाः कHत5ताः // ना. शा_६.१७ // नवdदAलानशEकाoया तथासय ू ा मदः मः / आल यं चैव दै ;यं च 1च;तामोहः मृ तध5ृ तः // ना. शा_६.१८ // -ीडा चपलता हष5 आवेगो जडता तथा / गव… !वषाद औ9सुOयं न<ाप मार एव च // ना. शा_६.१९ // स* ु ं !वबोधो ऽमष5Gा,यवSह9थमथोBता / मतgया51ध तथो;माद तथा मरणमेव च // ना. शा_६.२० // 6ासGैव !वतक5G !वuेया gयभचा/रणः / 6यिंशदमी भावाः समाoयाता तु नामतः // ना. शा_६.२१ // तभः वेदो ऽथ रोमाhचः वरभेदो ऽथ वेपथुः / वैवzय5म ु लय इ9यrौ साि9वकाः मत ृ ाः // ना. शा_६.२२ // आE1गकौ वा1चकGैव vाहाय5ः साि9वक तथा / च9वारो ऽभनया vेते !वuेया नायसं याः // ना. शा_६.२३ // लोकधम’ नायधम’ धम’त Sa!वधः मत ृ ः / भारती सा9वती चैव कैशOयारभट~ तथा // ना. शा_६.२४ // चतkो व3 ृ यो vेता यासु नायं त!bतम ् / आव;ती दा`णा9या च तथा चैवो¯मागधी // ना. शा_६.२५ // पाhचालमयमा चेत !वuेया तु व3 ृ यः / दै !वकH मानष ु ी चैव स!>ः या†Sa!वधैव तु // ना. शा_६.२६ // शार~राGैव वैणाG स* ष|जादयः वराः / [नषादष5भगा;धारमयपhचमधैवताः] // ना. शा_६.२७अब ्* // ततं चैवावन>ं च घनं स!ु षरमेव च // ना. शा_६.२७ // चतु!व5धं च !वuेयमातोJं ल`णाि;वतम ् / ततं त;6ीगतं uेयमवन>ं तु पौ[करम ् // ना. शा_६.२८ // घन तु तालो !वuेयः स!ु षरो वंश एव च / वेशा`ेपन[\ामासाSदकमथा;तरम ् // ना. शा_६.२९ // गानं पhच!वधं uेयं •व ु ायोगसमि;वतम ् / चतुरkो !वकृrG रEग˜य G कHत5तः // ना. शा_६.३० // एवमेषो ऽnपस6 ू ाथ… नSद5 rो नायसंBहः / अतः परं व%याम स6 ू B;थ!वकnपनम ् // ना. शा_६.३१ // त6 रसानेव तावदादावभgयाoया यामः । न Sह रसाIते किGदथ5ः वत5ते । त6 !वभावानुभावgयभचा/रसंयोगा<सन[प!3ः । को Irा;तः । अ6ाह यथा Sह नानाgयhजनौष1ध
यथा Sह गुडाSदभ<5 gयैgय5hजनैरौष1धभG षाडवादयो रसा नव59य5;ते तथा नानाभावोपगता अ!प थायनो भावा रस9वमा,नव ु ;तीत । अ6ाह रस इत कः पदाथ5ः । उ8यते आ वाJ9वात ् । कथमा वाJते रसः । यथा Sह नानाgयhजनसं कृतम;नं भुhजान रसाना वादयि;त सम ु नसः पुeष हषा5द~ंGा1धग8चि;त तथा नानाभावाभनयgयिhजतान ् वागEगस3ोपेतान ् थायभावाना वादयि;त सम ु नसः े`काः हषा5द~ंGा1धग8चि;त । त मा;नायरसा इ9यभgयाoयाताः । अ6ानुवंmयौ —ोकौ भवतः यथा बहुा; थायभावां तथा बुधाः / आ वादयि;त मनसा त मा;नायरसाः मत ृ ाः // ना. शा_६.३३ // अ6ाह Fकं रसेqयो भावानामभनव!5ृ 3eताहो भावेqयो रसानामत । केषािhच;मतं पर परसब;धादे षामभनव!5ृ 3/रत । त;न । क मात ् । Imयते Sह भावेqयो रसानामभनव!5ृ 3न5 तु रसेqयो भावानामभनव!5ृ 3/रत । भवि;त चा6 —ोकाः नानाभनयसब>ा;भावयि;त रसनमान ् / य मा3 मादमी भावा !वuेया नाययोLृभः // ना. शा_६.३४ // नाना तयोरभनये भवेत ् // ना. शा_६.३६ // gयhजनौष1धसंयोगो यथा;नं वादत ु ां नयेत ् / एवं भावा रसाGैव भावयि;त पर परम ् // ना. शा_६.३७ // यथा बीजाQवेa`ो व` ृ ा9पु[पं फलं यथा / ृ तथा मल ू ं रसाः सवd तेqयो भावा gयवि थताः // ना. शा_६.३८ // तदे षं रसानामु9प!3वण5दैवतनदश5ना;यभgयाoया यामः । तेषामु9प!3हे तवG9वारो रसाः । तJथा शE ृ गारो रौ<ौ वीरो बीभ9स इत ।

अ6 शE ृ गारा!> भवे>ा यो रौ<ाच ्च कeणो रसः / वीरा8चैवाQत ु ो9प!3ब’भ9सा8च भयानकः // ना. शा_६.३९ // शE ृ गारानुकृतया5 तु स हा य तु कHत5तः / रौ< यैव च य9कम5 स uेयः कeणो रसः // ना. शा_६.४० // वीर या!प च य9कम5 सो ऽQत ु ः प/रकHत5तः / बीभ9सदश5नं य8च uेयः स तु भयानकः // ना. शा_६.४१ // अथ वणा5ः mयामो भवत शE ृ गारः सतो हा यः कHत5तः / कपोतः कeणGैव रLो रौ<ः कHत5तः // ना. शा_६.४२ // गौरो वीर तु !वuेयः कृ[णGैव भयानकः / नीलवण5 तु बीभ9सः पीतGैवाQत ृ ः // ना. शा_६.४३ // ु ः मत अथ दै वतान शE ु े व9यो हा यः मथदै वतः / ृ गारो !व[णद रौ<ो e<ा1धदै व9यः कeणो यमदै वतः // ना. शा_६.४४ // बीभ9स य महाकालः कालदे वो भयानकः / वीरो महे ;<दे वः यादQत ु ो &'दै वतः // ना. शा_६.४५ // एतमेतष े ां रसानाम9ु प!3वण5दैवता;यभgयाoयातान । इदानीमनभ ु ाव!वभावgयभचा/रसंयL ु ानां ल`णनदश5ना;यभgयाoया यामः । थायभावांG रस9वमप ु ने[यामः । त6 शE ृ गारो नाम रत थायभावभवः । उjjवलवेषा9मकः । यि9किhचnलोके शु1च मेयमुjjवलं दश5नीयं वा त8चE ृ गारे णोपमीयते । य तावदj ु jवलवेषः स शE ृ गारवान9यु8यते । यथा च गो6कुलाचारो9प;ना;या*ोपदे शस>ान पस ुं ां नामान भवि;त तथैवेषां रसानां भावानां च नाया1 तानां चाथा5नामाचारो9प;ना;यो*ोपदे शस>ान नामान । एवमेष आचारस>ो (Jोjjवलवेषा9मक9वा8चE ृ गारो रसः । स च ीपe ु षहे तुक उ3मयव ु कृतः । त य aे अ1धbाने सभोगो !वलभG । त6 सभोग तावत ् ऋतुमाnयानुलेपनालEकारे rजन!वषयवरभवनोपभोगोपवनगमनानुभवन वणदश5न\Hडाल~लाSदभ!व5भावैe9प Jते । त य नयनचातुय 5 ` े कटा`सhचारललतमधुराEगहारवाOयाSदभरनभ ू प ु ावैरभनयः योLgयः । gयभचा/रणGा याल यौ²यजग ु ु,सावjया5ः । !वलभकृत तु

नवdदAलानशEकासय ू ा म1च;तौ9सO ु यन<ा व,न!वबोधgयाय; ु मादमदाप मारजा|यमरणाSदभरनुभावैरभ नेतgयः । अ6ाह: यJयं रतभवः शE ृ गारः कथम य कeणा यणो भावा भवि;त । अ6ो8यते: पूवम 5 ेवाभSहतं सभोग!वलभकृतः शE ृ गार इत । वैशकशाकारै G दशाव थो ऽभSहतः । ताG सामा;याभनये व%यामः । कeण तु शापOलेश!वनपततेrजन!वभवनाशवधब;धसमु9थो नरपे`भावः । औ9सुOय1च;तासमु9थः सापे`भावो !वलभकृतः । एवम;यः कeणो ऽ;यG !वलभ इत । एवमेष सव5भावसंयL ु ः शE ृ गारो भवत । अ!प च सख ु ायेषु सप;नः ऋतुमाnयSदसेवकः / पुeषः मदायुLः शE ृ गार इत संuतः // ना. शा_६.४६ // अ!प चा6 स6 ू ाथा5न!ु व>े आयd भवतः ऋतुमाnयालEकारै ः !यजनगा;धव5काgयसेवाभः / उपवनगमन!वहारैः शE ृ गाररसः समुQवत // ना. शा_६.४७ // नयनवदनसादै ः ि मतमधुरवचोधृ तमोदै G / मधरु ै GाEग!वहारै त याभनयः योLgयः // ना. शा_६.४८ // अथ हा यो नाम हास थायभावा9मकः । स च !वकृतपरवेषालEकारधा‹5यलौnयकुहकास9लापgयEगदश5नदोषोदाहरणाSदभ!व5भावैe9पJते । त योbनासाकपोल प;दनI!rgयाकोशाकुhचन वेदा यरागपा$5BहणाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । gयभचा/रणGा यावSह9थाल यत;<ान<ा व,नबोधादयः । Sa!वधGायमा9म थः पर थG । यदा वयं हसत तदाऽ9म थः । यदा तु परं हासयत तदा पर थः । अ6ानुवंmये आयd भवतः । !वप/रतालEकारै!व5कृताचराभधानवेषG ै / !वकृतैरथ5!वशेषह ै 5सतीत रसः मत ृ ो हा यः // ना. शा_६.४९ // !वकृताचारै वा5OयैरEग!वकारै G !वकृतवेषैG / हासयत जनं य मा3 मjjuेयो रसो हा यः // ना. शा_६.५० // ीनीचकृतावेष भू यbं Imयते रसः /

ष|भेदाGा य !वuेया तांG व%यायहं पुनः // ना. शा_६.५१ // ि मतमथ हसतं !वहसतमप ु हसतं चापहसतमतहसतम ् / aौ aौ भेदौ यातामु3ममयाधमकृतौ // ना. शा_६.५२ // त6 ि मतहसते jयेbानां मयानां !वहसतोपहसते च / अधमानामपहसतं vतहसतं चा!प !वuेयम ् // ना. शा_६.५३ // अ6 —ोकाः: ईषSaकसतैगz 5 डैः कटा`ैः सौbवाि;वतैः / अल`तSaजं धीरम3 ु मानां ि मतं भवेत ् // ना. शा_६.५४ // उ9फुnलाननने6ं तु गzडै!व5कसतैरथ / Fकिhचnल`तद;तं च हसतं तSaधीयते // ना. शा_६.५५ // अथ मयमानाम ्: आकुिhचता`गzडं य9स वनं मधुरं तथा / कालागतं सा यरागं तaै !वहसतं भवेत ् // ना. शा_६.५६ // उ9फुnलनासकं य3ु िज'I!rनर~`तम ् / नकुिhचताEगकशर त8चोपहसतं भवेत ् // ना. शा_६.५७ // अथाधमानाम ्: अ थानहसतं य3ु सा ुन6 े ं तथैव च / उ9किपतांसकशर त8चापहसअतं भवेत ् // ना. शा_६.५८ // संर‰धसा ुन6 े ं च !वकृr वरम> ु तम ् / करोपगढ ू पा$U च त8चातहसतं भवेत ् // ना. शा_६.५९ // हा य थानान यान यःु काय…9प;नान नाटके / उ3माधममयानामेवं तान योजयेत ् // ना. शा_६.६० // इ9येष वसमु9थ तथा परसमु9थG !वuेयः / Sa!वधिकृतगत˜यव थभावो रसो हा यः // ना. शा_६.६१ // अथ कeणो नाम शोक थायभावभवः । स च शापOलेश!वनपततेrजन!वयोग!वभवनाशवधब;ध!व<वोपघातgयसनसंयोगाSदभ!व5भावैः समप ु जायते । त या प ु ातप/रदे वनमख ु शोषणवैवzय5k तगा6तानm$ास मृ तलोपाSदभरनुभावैरभनयः योLgयः । gयभचा/रणGा य नवdदAलान1च;तौ9सुOयावेगममोह मभय!वषाददै ;यgया1धजडतो;मादाप मार6ासाल यमरण तभवेपथु वैवzया5 ु वरभेदादयः । अ6ायd भवतः: इrवधदश5नाaा !व!यवचन य सं वाaा!प / एभभा5व!वशेषःै कeणो नाम संभवत // ना. शा_६.६२ //

स वनeSदतैम…हागमैG प/रदै वतै!व5ल!पतैG / अभनेयः कeणरसो दे हायासाभघातैG // ना. शा_६.६३ // अथ रौ<ो नाम \ोध थायभावा9मको र`ोदानवो>तमनु[यकृतः संBामहेतुकः । स च \ोधाधष5णा1ध`ेपानत ृ वचनोपघातवाOपाe[याभ<ोहमा9सया5Sदभ!व5भावैe9पJते । त य च ताडनपाटनपीडा8चेदनहरणाहरणशसंपातसंहारe1धराकष5णाJान कमा5^ण । पुनG रLनयनुकुSटकरणद;तोbपीडनगzड फुरणह ताBन[पेषाSदरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । भावाGा यासमोहो9साहावेगामष5चपलतौ²यगव5 वेदवेपथुरोमाhचग§दादयः । अ6ाह: यदभSहतं र`ोदानवाद~नां रौ<ो रसः । Fकम;येषां नाि त । उ8यते: अ 9य;येषाम!प रौ<ो रसः । Fक;9व1धकारो ऽ6 गv ृ ते । ते Sह वभावत एव रौ<ः । क मात ् । बहुबाहवो बहुमुखाः ो>ूत!वकHण5!पEगलशरोजाः । रLोa3 ृ !वलोचना भीमासतˆ!पणGैव । य8च Fकिhच9समारभते वभावचे!rतं वागEगाSदकं त9सवU रौ<मेवैषाम ् । शE ृ गारG तैः ायशः सqयं सेgयते । तेषां चानक ु ा/रणो ये पe ु ष तेषाम!प सEBामसहारकृतो रौ<ो रसो ऽनुम;तgयः । अ6ानुवंmये आयd भवतः: यु>हारघातन!वकृत8चेदन!वदारणैGव ै / संEBामसमाJैरेभः सhजायते रौ<ः // ना. शा_६.६४ // नानाहरणमो`ैः शरःकब;धभुजकत5नैGैव / एभGाथ5!वशेषैर याभनयः योLgयः // ना. शा_६.६५ // इत रौ<रसो Irो रौ<वागEगचे!rतः / शहारभू यb उBकम5F\या9मकः // ना. शा_६.६६ //

अथ वीरो नामो3मकृतe9साहा9मकः । स चासंमोहायवसायन!वनयबलपरा\मशŽLतापभावाSदभ!व5भावैe9पJते । त य थैय5धय ै श 5 ौय59यागवैशारJाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । भावाGा य धृ तमतगवा5वग े ौ²यामष5 मृ तरोमाhचादयः । अ6ायd रस!वचारमुखे उ9साहायवसायाद!वषाSद9वाद!व मयामोहात ् / !व!वधादथ5!वशेषाaीररसो नाम सभवत // ना. शा_६.६७ // ि थतधैयव 5 ीय5गवVe9साहपरा\मभावैG / वाOयैGा`ेपकृतैव’ररसः सयगभनेयः // ना. शा_६.६८ // अथ भयानको नाम भय थायभावा9मकः । स च !वकृतरवसKवदश5नशवोलक ू 6ासोaे गशू;यागारारzयगमन वजनवधब;धदश5न ुतकथाSदभ!व5भावैe9पJते । त य वे!पतकरचरणनयनचपलपल ु कमुखवैवzय5 वरभेदाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । भावाGा य तभ वेदग§दरोमाhचवेपथु वरभेदवैवzय5शEकामोहदै ;यावेगचापलजडता6ासाप मारमरणादयः । अ6ाया5ः: !वकृतरवसKवदश5नसंBामारzयशू;यगह ृ गमनात ् / गe ु नप ृ योरपराधा9कृतकG भयानको uेयः // ना. शा_६.६९ // गा6मुखI!rभेदैˆe तभाभवी`णोaे गैः / स;नमुखशोष(दय प;दनरोमो§मैG भयम ् // ना. शा_६.७० // एत9 वभावजं या9सKवसम9ु थं तथैव कत5gयम ् / पुनरे भरे व भावैः कृतकं मद ु !े rतैः काय5म ् // ना. शा_६.७१ // ृ च करचरणवेपथ ु तभगा6(दयकपेन / शु[कोbतालुकzठै भय 5 ानको न9यमभनेयः // ना. शा_६.७२ // अथ बीभ9सो नाम जुग,ु सा थायभावा9मकः । स चा(Jा!याचो[यानr वणदश5नकHत5नाSदभ!व5भावैe9पJते । त य सवा5Eगसंहारमुख!वकूणनोnलेखननbीवनोaे जनाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः ।

भावाGा याप मारोaेगावेगमोहgया1धमरणादयः । अ6ानव ु ंmये आयd भवतः: अनभमतदश5नेन च ग;धरस पश5श‰ददोषैG / उaे जनैG बहुभब’भ9सरसः समुQवत // ना. शा_६.७३ // मुखने6!वकूणनया नासा8चादनावनमता यैः / अgयLपादपतनैब’भ9सः सयगभनेयः // ना. शा_६.७४ // अथाQत ु ो नाम !व मय थायभावा9मकः । स च Sदgयजनदश5निे ,सतमनोरथावाžयुपवनदेवकुलाSदगमनसभा!वमानमाये;<जालसभावनाSदभ!व5भावैe9पJते । त य नयन!व तारानमेषे`णरोमाhचा ु वेदहष5साधव ु ाददानब;धहाहाकारबाहुवदनचेलाEगु लमणाSदभरनभ ु ावै रभनयः योLgयः । भावाGा य तभा ु वेदग§दरोमाhचावेगसमजडतालयादयः । अ6ानुवंmये आयd भवतः: यKवातशयाथ5युLं वाOयं शnपं च कम5ˆपं वा / त9सव5मQत ु रसे !वभावˆपं Sह !वuेयम ् // ना. शा_६.७५ // पश5Bहोnलक ु सनैहा5हाकारै G साधव ु ादै G / वेपथग ु §दवचनैः वेदाJैरभनय त य // ना. शा_६.७६ //

शE ृ गारं „6!वधं !वJा9aाEनैपlयF\या9मकम ् / अEगनैपlयवाOयैG हा यरौ<ौ „6धा मत ृ ौ // ना. शा_६.७७ // धम…पघातजGैव तथाथा5पचयोQवः / तथा शोककृतGैव कeणि!वधः मत ृ ः // ना. शा_६.७८ // दानवीरं धम5वीरं य> ु वीरं तथैव च / रसं वीरम!प ाह &'ा „6!वधमेव Sह // ना. शा_६.७९ // gयाजा8चैवापराधा8च !व6ासतकमेव च / पुनभ5यानकhचैव !वJात ् „6!वधमेव Sह // ना. शा_६.८० // बीभ9सः `ोभजः श> ु उaे गी यात ् Saतीयकः / !वbाकृमभeaे गी `ोभजो e1धराSदअजः // ना. शा_६.८१ // SदgयGान;दजGैव Saधा oयातो ऽQत ु ो रसः / Sदgयदश5नजो Sदgयो हषा5दानदजः मत ृ ः // ना. शा_६.८२ // [अथ शा;तो नाम शम थायभावा9मको मो`वत5कः । स तु तKवuानवैराAयाशयशु†याSदभ!व5भावैः समु9पJते । त य

यमनयमाया9मयानधारणोपासनसव5भत ू दयालEगBहणाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । gयभचाणGा य नवdद मृ तधृ तसवा5 मशौच तभरोमाhचादयः । अ6ाया5ः —ोकाG भवि;त: मो`ाया9मसमु9थ तKवuानाथ5हेतस ु ंयुLः / नैः ेयसोपSदrः शा;तरसो नाम सभवत // ना. शा_६.८२*१ // बु>ीि;<यकमdि;<यसंरोधाया9मसंि थतोपेतः / सव5ा^णसुखSहतः शा;तरसो नाम !वuेयः // ना. शा_६.८२*२ // न य6 दःु खं न सख ु ं न aे षो ना!प म9सरः / समः सवdषु भत ू ेषु स शा;तः 1थतो रसः // ना. शा_६.८२*३ // भावा !वकारा र9याJाः शा;त तु कृतम5तः / !वकारः कृतैजा5तः पुन त6ैव ल~यते / वं वं नम3मासाJ शा;ताQावः वत5ते // ना. शा_६.८२*४ // पुनन5म3ापाये च शा;त एवोपल~यते / एवं नवरसा Irा नायuैल` 5 णाि;वअताः // ना. शा_६.८२*५ // ] एवमेते रसा uेया 9वrौ ल`णल`ताः / अत ऊवU व%याम भावानाम!प ल`णम ् // ना. शा_६.८३ // इत भारतीये नायशाे रसायायः षbः _____________________________________________________________

अथ स*मो ऽयायः भावानदानीं gयाoया यामः । अ6ाह भावा इत क मात ् । Fकं भव;तीत भावाः Fकं वा भावय;तीत भावाः । उ8यते: वागEगसKवोपेताना;काgयाथा5;भावय;तीत भावा इत । भू इत करणे धात ु तथा च भा!वतं वासतं कृतम9यनथा5;तरम ् । लोके ऽ!प च स>म ् । अहो vनेन ग;धेन रसेन वा सव5मेव भा!वतमत । त8च gयाžयथ5म ् । —ोकाGा6 !वभावेना(तो यो ऽथ… vनुभावै तु गयते / वागEगसKवाभनयैः स भाव इत संuतः // ना. शा_७.१ //

वागEगमख ु रागेण सKवेनाभनयेन च / कवेर;तग5तं भावं भावय;भाव उ8यते // ना. शा_७.२ // नानाभनयसब>ा;भावयि;त रसानमान ् / य मात मादमी भावा !वuेया नाययोLृभः // ना. शा_७.३ // अथ !वभाव इत क मात ् । उ8यते !वभवो !वuानाथ5ः । !वभावः कारणं नम3ं हे तु/रत पया5याः । !वभाgयते ऽनेन वागEगसKवाभनया इ9यतो !वभावः । यथा !वभा!वतं !वuातम9यनथा5;तरम ् । अ6 —ोकः बहवो ऽथा5 !वभाgय;ते वागEगाभनया याः / अनेन य मा3ेनायं !वभाव इत संuतः // ना. शा_७.४ // अथानभ ु ाव इत क मात ् । उ8यते अनभ ु ाgयते ऽनेन वागEगसKवकृतो ऽभनय इत । अ6 —ोकः: वागEगाभनयेनेह यत 9वथ… ऽनुभाgयते / शाखाEगोपाEगसंयुL 9वनुभाव ततः मत ृ ः // ना. शा_७.५ // एवं ते !वभावानुभावसंयुLा भावा इत gयाoयाताः । अतो vेषां भावानां स!>भ5वत । त मादे षां भावानां !वभावानुभावसंयुLानां ल`णनदश5ना;यभgयाoया यामः । त6 !वभावानुभावौ लोकस>ौ । लोक वभावानग ु त9वा8च तयोल5`णं नो8यते ऽतसEगनव9ृ यथ5म ् । भवत चा6 —ोकः: लोक वभावसंस>ा लोकया6ानुगामनः / अनभ ु ावा !वभावाG uेया 9वभनये बुधैः // ना. शा_७.६ // त6ाrौ भावाः थायनः । 6यिंश†gयभचा/रणः । अrौ साि9वका इत भेदाः । एवमेते काgयरसाभgयŽLहेतव एकोनपhचाशQावाः 9यवग;तgयाः । एqयG सामा;यगण ु योगेन रसा न[पJ;ते । अ6 —ोकः:

यो ऽथ… (दयसंवाद~ त य भावो रसोQवः / शर~रं gया,यते तेन शु[कं काbमवािAनना // ना. शा_७.७ // अ6ाह यSद काgयाथ5सं1 तै!व5भावानभ ु ावgयिhजतैरेकोनपhचाशQावैः सामा;यगुणयोगेनाभन[पJ;ते रसा त9कथं थायन एव भावा रस9वमा,नअ ु वि;त । उ8यते यथा Sह समानल`णा तn ु यपा^णपादोदरशर~राः समानाEग9यEगा अ!प पe ु षाः कुलशील!वJाकम5शnप!वच`ण9वा<ाज9वमा,नव ु ि;त त6ैव चा;ये ऽnपब> ु य तेषामेवानुचरा भवि;त तथा !वभावानुभावgयभचा/रणः थायभावानुपा1 ता भवि;त । बƒा य9वा वामभत ू ाः थायनो भावाः । तa9 थानीयपुeषगुणभत ू ा अ;ये भावा ता;गुणतया य;ते । थायभावा रस9वमा,नव ु ि;त । प/रजनभत ू ा gयभचा/रणो भावाः । अ6ाह को Irान ्त इत । यथा नरे ;<ो बहुजनप/रवारो ऽ!प स एव नाम लभते ना;यः सम ु हान!प पुeषः तथा !वभावानुभावgयभचा/रप/रवत ृ ः थायी भावो रसनाम लभते । भवत चा6 —ोकः: यथा नराणां नप ु ः / ृ तः श[याणां च यथा गe एवं Sह सव5भावानां भावः थाय महानह // ना. शा_७.८ // ल`णं खलु पूवम 5 भSहतमेषां रससंuकानाम ् । इदानीं भावसामा;यल`णमभधा यामः । त6 थायभावा;व%यामः रतना5म मोदाि9मका ऋतुमाnयानुलेपनाभरणभोजनवरभवनानुभवनाातकूnयाSदभ!व5भावैः समु9पJते । तामभनयेि9 मतवदनमधुरकथनू`प े कटा`ाSदभरनुभावैः । अ6 —ोकः: इrाथ5!वषयाžया रत/र9युपजायते / सौय9वादभनेया सा वा¥ाधुया5Eगचे!rतैः // ना. शा_७.९ // हासो नाम

परचेrानक ु रणकुहकासब>लापपौरोभाAयमौoया5Sदभ!व5भावैः सम9ु पJते । तमभनये9पव ू …Lैह5सताSदभरनुभावैः । भवत चा6 —ोकः: परचेrानक ु रणा>ासः समप ु जायते / ि मतहासातहसतैरभनेयः स पिzडतैः // ना. शा_७.१० // शोको नाम इrजन!वयोग!वभवनाशवधब;धदःु खानभ ु नवनाSदभ!व5भावैः समु9पJते । त याkपातप/रदे !वत!वल!पतवैवzय5 वरभेदk तगा6ताभू मपतनस वनeSदता\ि;दतद~घ5नः$सतजडतो ;मादमोहमरणाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । eSदतम6 „6!वधम ् आन;दजमात5जमी[या5समQ ु वं चेत । भवि;त चा6ाया5ः आन;दे ऽ,यात5कृतं „6!वधं eSदतं सदा बुधैudयम ् / त य 9वभनययोगाि;वभावगततः व%याम // ना. शा_७.१०* // हष…9फुnलकपोलं सान ु मरणादपाEग!वसत ृ ाkम ् / रोमाhचगा6मनभत ृ मान;दसमुQवं भवत // ना. शा_७.११ // पया5*!वमL ु ाkं स वनम व थगा6गतचेrम ् / भू मनपातनवत5त!वल!पतम9यात5जं भवत // ना. शा_७.१२ //  फु/रतौbकपोलं सशरःकपं तथा सनः$ासम ् / क ु ु ट~कटा`कुSटलं ीणामी[या5कृतं भवत // ना. शा_७.१३ // ीनीचकृत[वेष शोको gयसनसभवः / धैयdणो3ममयानां नीचानां eSदतेन च // ना. शा_७.१४ // \ोधो नाम आधष5णा\ुrकलह!ववादतकूलाSदभ!व5भावैः समु9पJते । अ य !वकृrनासापट दbोbपट ु ोa3नयनसं ु गzड फुरणाSदभरनुभावैरभनयः ृ योLgयः । /रपज ु ो गe ु जGैव णयभव तथा / भ9ृ यजः कृतकGेत \ोधः पhच!वधः मत ृ ः // ना. शा_७.१५ // अ6ाया5 भवि;त भक ृ ु ट~कुSटलो9कटमुखः स;दbोbः पश ृ ;करे ण करम ् / \ु>ः वभुजाे`ी श6ौ नय5;6णं e[येत ् // ना. शा_७.१६ // FकिhचदवाEAमुखI!rः साk वेदापमाज5नपरG / अgयLोnबणचेrो गुरौ !वनययि;6तो e[येत ् // ना. शा_७.१७ // अnपतर!वचारो !वFकर;न z ू यपाEग!व`ेपःै / सक ु ु Sट फु/रतोbः णयोपगतां !या e[येत ् // ना. शा_७.१८ //

अथ प/रजने तु रोष तज5ननभ59स5ना`!व तारै ः / !वे`णैG !व!वधैरभनेयः \ूरतारSहतः // ना. शा_७.१९ // कारणमवे`माणः ायेणायासलEगसंयुLः / वीररसा;तरचार~ काय5ः कृतको भवत कोपः // ना. शा_७.२० // उ9साहो नाम उ3मकृतः । स चा!वषादशŽLधैयश 5 ौया5Sदभ!व5भावैe9पJते । त य धैय59यागवैशारJाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । अ6 —ोकः: असमोहाSदभgय5Lो gयवसायनया9मकः / उ9साह 9वभनेयः यादमादोि9थताSदभः // ना. शा_७.२१ // भयं नाम ीनीचकृतकम ् । गe ु राजापराध$ापदश; ू यागाराटवीपव5तगहनगजाSहदश5ननभ59स5नका;तारदSु द5 ननशा;धकरोलक ू नLhचराराव वणाSदभ!व5भावैः समु9पJते । त य किपतकरचरण(दयकपन तभमुखशोषिजƒाप/रलेहन वेदवेपथ6 ु ाससप/र6ाणा;वेषणधावनो9कृrाSदभर नभ ु वैरभनयः योLgयः । अ6 —ोकाः: गe ु राजापराधेन रौ<ाणां चा!प दश5नात ् / वणाद!प घोराणां भयं मोहेन जायते // ना. शा_७.२२ // गा6कपन!व6ासैवO 5 6शोषणसमैः !व फा/रतै`णैः काय5मभनेयF\यागुणःै // ना. शा_७.२३ // सKव!व6ासनोQत ृ ाम ् / ू ं भयमु9पJते नण k ताEगा`नमेष ै तदभनेयं तु नत5कैः // ना. शा_७.२४ // अ6ाया5 भवत करचरण(दयकपैमुख 5 शोषणवदनलेहन तभैः / सा;तवदनवेपथुस6 ं ासकृतैरभनयो ऽ य // ना. शा_७.२५ // जग ु ु,सा नाम ीनीचकृतका । सा चा(Jदश5न वणाSदभ!व5भावैः सम9ु पJते । त याः सवा5EगसEकोचनbीवनमख ु !वकूणन(nलेखाSदभरनुभावैरभनयः योLgयः । भवत चा6 —ोकः नासा8चादनेनेह गा6सEकोचनेन च /

उaे जनैः स(nलेखैजग े ् // ना. शा_७.२६ // ु5 ,ु सामभनSद5 शत !व मयो नाम माये;<जालमानष ु कमा5तशय1च6प ु तशnप!वJातशयाSदभ!व5भावैः समु9पJते । त य नयन!व तारानमेषे`त` े रोमहष5णशरःकपसाधव ू प ु ादाSदभरनुभावैरभनयः योLgयः । भवत चा6 —ोकः: कमा5तशयनव3 5ृ ो !व मयो हष5सभवः / स!> थाने 9वसौ सायः हष5पल ु काSदभः // ना. शा_७.२७ // एवमेते थायनो भावा रससंuाः 9यवग;तgयाः । gयभचा/रण इदानीं gयाoया यामः । अ6ाह gयभचा/रण इत क मात ् । उ8यते !व अभ इ9येतावुपसग› । चर इत ग9यथ… धातुः । !व!वधमाभमo ु येन रसेषु चर;तीत gयभचा/रणः । वागEगसKवोपेताः योगे रसा;नय;तीत gयभचा/रणः । अ6ाह कथं नय;तीत । उ8यते लोकस>ा;त एषः यथा सय ू 5 इदं Sदनं न`6ं वा नयतीत । न च तेन बाहुqयां क;धेन वा नीयते । Fकं तु लोकस>मेतत ् । यथेदं सय ू … न`6ं Sदन वा नयतीत । एवमेते gयभचा/रण इ9यवग;तgयाः । तानह सEBहाभSहतांयिंश†gयभचा/रणो भावान ् वण5य[यामः । त6 नवdदो नाम दा/र³यgयायवमाना1ध`ेपा\ुr\ोधताडनेrजन!वयोगतKवuानाSदभ!व5भावैः समु9पJते ीनीचकुसKवानाम ् । eSदतनः$सतो88वसतसधारणाSदभरनभ ु ावै तमभनयेत ् । अ6 —ोकः: दा/र³येr!वयोगाJैः नवdदो नाम जायते / सधारणनः$ासै त य 9वभनयो भवेत ् // ना. शा_७.२८ //

अ6ानव ु ंmये आयd भवतः: इrजन!वयोगाा/र³या†gया1धत तथा दःु खात ् / ऋ!>ं पर य I‹वा नवdदो नाम सभवत // ना. शा_७.२९ // बा[पप/र,लत ु नयनः पुनG नः$ासनद~नमुखने6ः / योगीव यानपरो भवत Sह नवdदवा;पe ु षः // ना. शा_७.३० // Aलानना5म वा;त!व/रLgया1धतपोनयमोपवासमन तापातशयमदनसेवनातgयायामावगमन`ुि9पपासान<ा8चेदाSदभ !व5भावैः सम9ु पJते । त याः `ामवाOयनयनकपोलोदरम;दपदो9`ेपणवेपनानु9साहतनग ु ा6वैवzय5 वरभेदाभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । अ6ायd भवतः वा;त!व/रLgया1धषु तपसा जरसा च जायते Aलानः / काmयdन साभनेया म;दमणेन कपेन // ना. शा_७.३१ // गSदतैः `ाम`ामैन6 d !वकारै G द~नसhचारै ः / —थभावेनाEगानां मुहुमुह 5 ु न5Sद5शे† Aलानम ् // ना. शा_७.३२ // शEका नाम स;दे हाि9मका ीनीचभवा । चौया5भBहणनप ृ ापराधपापकम5करणाSदभ!व5भावैः सम9ु पJते । त या मुहुमुह 5 ु रवलोकनावकुzठनमुखशोषणिजƒालेहनमुखवैवzय5 वरभेदवेपथश ु ु[कोbकzठायाससाधया5Sदभरनभ ु ावैर भनयः योLgयः । चौया5Sदजनता शEका ायः काया5 भयानके / !यgयल~कजनता तथा शE ृ गा/रणी मता // ना. शा_७.३३ // अ6ाकारसंवरणम!प के1चSद8चि;त । त8च कुशलैeपा1धभ/रE1गतैGोपल%यम ् । अ6ायd भवतः Sa!वधा शEका काया5vा9मसमु9था च परसमु9था च / या त6ा9मसम9ु था सा uेया I!rचेrाभः // ना. शा_७.३४ // Fकिhच9वे!पताEग 9वधोमख ु ो वी`ते च पा$ा5न / गe ु सjजमानिजƒः mयामा यः शEFकतः पुeषः // ना. शा_७.३५ // असय ू ा नाम नानापराधaे षपरै$य5सौभाAयमेधा!वJाल~लाSदभ!व5भावैः समु9पJते ।

त याG प/रषSद दोषoयापनगण ु ोपघाते[या5च`ुःदानाधोमख ु क ु ु ट~F\यावuानकु9सनाSदभरनुभावैरभनयः योLgयः । अ6ायd भवतः परसौभाAये$रतामेधाल~लासम8 ु ªया;I‹वा / उ9पJते vसय ू ा कृतापराधो भवेJG // ना. शा_७.३६ // क ै / ु ु SटकुSटलो9कटमुखःै से[या5\ोधप/रव3 ृ ने6G गुणनाशन!वaे षै त6ाभनयः योLgयः // ना. शा_७.३७ // मदो नाम मJोपयोगाद9ु पJते । स च „6!वधः पhच!वभावG । अ6ाया5 भवि;त uेय तु मदि!वध तeणो मय तथावकृrG / करणं पhच!वधं या3 याभनयः योLgयः // ना. शा_७.३८ // किG;म3ो गायत रोSदत किG3था हसत किGत ् / पeषवचनाभधायी किG9किG3था व!पत // ना. शा_७.३९ // उ3मसKवः शेते हसत च गायत च मयमकृतः / पeषवचनाभधायी रोद9य!प चाधमकृतः // ना. शा_७.४० // ि मतवचनमधुररागो (rतनुः FकिhचदाकुलतवाOयः / सक ु ु मारा!व>गत तeणमद त3 ू मकृतः // ना. शा_७.४१ // खलताघ^ू ण5तनयनः k तgयाकुलतबाहु!व`ेपः / कुSटलgया!व>गतम5यमदो मयमकृतः // ना. शा_७.४२ // नr मृ तह5तगतGSद5 तSहOकाकफैः सब ु ीभ9सः / गe ु सjजमानिजƒो नbीवत चाधमकृतः // ना. शा_७.४३ // रEगे !पबतः काया5 मदव!ृ >ना5ययोगमासाJ / काय… मद`यो वै यः खलु पी9वा !वrः यात ् // ना. शा_७.४४ // स;6ासा8चोकाaा भया9हषा58च कारणोपगतात ् / उ9\या!प Sह काय… मदणाशः \मा3juैः // ना. शा_७.४५ // एभभा5व!वशेषम ै द 5 ो <त ु ं सणाशमप ु यात / अqयद 5 व ै शोकः `यं यात // ना. शा_७.४६ // ु यसख ु ैवा5Oयैयथ मो नाम अवgयायामसेवनाSदभ!व5भावैः समु9पJते । त य गा6प/रमद5 नसंवाहननः$सत!वजिृ भतम;दपदो9`ेपणनयनवदन!वकूणनसी9कराSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । अ6ाया5 न3 ृ ावgयायामा;नर य सhजायते मो नाम / नः$ासखेदगमनै त याभनयः योLgयः // ना. शा_७.४७ //

आल यं नाम खेदgया1धगभ5 वभाव मसौSह9याSदभ!व5भावैः समु9पJते ीनीचानाम ् । तदभनये9सव5कमा5नभलाषशयनासनन<ात;<~सेवनाSदभरनभ ु ावैः । अ6ाया5 आल यं 9वभनेयं खेदापगतं वभावजं चा!प / आहारविज5तानामारभाणामनारभात ् // ना. शा_७.४८ // दै ;यं नाम दौग59यमन तापाSदभ!व5भावैः समु9पJते । त याधृ तशरोरोगगा6गौरवा;यमन कतामज ृ ाप/रवज5नाSदभरनुभावैरभनयः योLgयः । अ6ाया5 1च;तौ9सुOयसमु9था दःु खाJा भवत द~नतां पस ुं ाम ् / सव5मज ृ ाप/रहारै !व5!वधो ऽभनयो भवे3 य // ना. शा_७.४९ // 1च;ता नाम ऐ$य5श ं r े
तामभनयेि8चरःकपनावलोकनस ू म; ु नमनाSदभरनुभावैः । अ6ायd भवतः सख ु दःु खमत\ा;तं तथा मत!वभा!वतं यथाव3 ृ म् / 1चर!व मत ृ ं मरत यः मृ तमानत वेSदतgयो ऽसौ // ना. शा_७.५४ // वा lयाqयाससमु9था ुतदश5नसभवा मृ तन5पण ु ैः / शर उaाहनकपैभ` ै ाभनेतgया // ना. शा_७.५५ // ू5 ेपG धृ तना5म शौय5!वuान ु त!वभवशौचाचारगुeभO9य1धकमनोरथाथ5लाभ\HडाSदभ!व5भावैः समु9पJते । तामभनये9ा*ानां !वषयाणामुपभोगादा*ातीतोप(त!वनrानामनुशोचनाSदभरनभ ु ावैः । अ6ायd भवतः: !वuानशौच!वभव ु तशŽLसमQ ु वा धृ तः सQः / भयशोक!वषदाJै रSहता तु सदा योLgया // ना. शा_७.५६ // ा*ानामुपभोगः श‰दरस पश5ˆपग;धानाम ् / अा*ैG न शोको य यां Sह भवे† धृ तः सा तु // ना. शा_७.५७ // -ीडा नाम अकाय5करणाि9मका । सा च गुegयत\मणावuानतuातानव5हनपGा3ापाSदभ!व5भावैः समु9पJते । तां नगढ ू वदनाधोमख ु !व1च;तनोव’लेखनवाEगल ु ~यक पश5नखनकृ;तनाSदभरनभ ु ावैरभनयेत ् । अ6ायd भवतः: FकिhचदकायU कुव5;नेवं यो Imयते शु1चभर;यैः / पGा3ापेन युतो -ीŽडत इत वेSदतgयो ऽसौ // ना. शा_७.५८ // लjजानगूढवदनो भूमं !वलख;नखांG !वनकृ;तन ् / वाEगल ु ~यकानां सं पशU -ीŽडतः कुया5त ् // ना. शा_७.५९ // चपलता नाम रागaे षमा9सया5मषा5तकूnयाSदभ!व5भावैः समु9पJते । त याG वाOपाe[यनभ59स5नवधब;धसहारताडनाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । अ6ाया5 भवत: अ!वमmृ य तु यः कायU पe ु षो वधताडनं समारभते / अ!वनिGतका/र9वा9स तु खलु चपलो बुधैudयः // ना. शा_७.६० //

हष… नाम मनोरथलाभेrजनसमागमनमनःप/रतोषदे वगe 5ृ सादभोजना8चादनलाभोपभोगाSदभ!व5भावैः ु राजभत समु9पJते । तमभनये;नयनवदनसाद!यभाषणालEगनकzटFकतपल ु Fकताk वेदाSदभरनभ ु ावैः । अ6ायd भवतः: अा,ये ा,ये वा ल‰धे ऽथd !यसमागमे वाऽ!प / (दयमनोरथलाभे हष5ः सhजायते पस ुं ाम ् // ना. शा_७.६१ // नयनवदन!यभाषालEगनैG रोमाhचैः / ललतैGाEग!वहारैः वेदाJैरभनय त य // ना. शा_७.६२ // आवेगो नाम उ9पातवातवषा5कुhजरो†मण!या!य वणgयसनाभघाताSद!व5भावैः समु9पJते । त6ो9पातकृतो नाम !वJुदn ु कानघा5तपतनच;<सय ू …परागकेतुदश5नकृतः । तमभनये9सवा5Eगk ततावैमन यमुखवैवzय5!वषाद!व मयाSदभः । वातकृतं पन ु रवकुzठना`प/रमाज5नवसEगूहन9व/रतगमनाSदभः । वष5कृतं पुनः सवा5Eगसिपzडनधावन8च;ना यमाग5णाSदभः । अिAनकृतं तु धूमाकुलने6ताऽEगसEकोचन!वधूननात\ा;ताप\ा;ताSदभः । कुhजरो†मणकृतं नाम 9व/रतापसप5णचhचलगमनभय तभवेपथुपGादवलोकन!व मयाSदभः । !य वणकृतं नामाqयु9थानालEगनवाभरणदाना प ु ल ु FकताSदभः । अ!य वणकृतं नाम भू मपतन!वषम!ववत5नप/रधावन!वलापना\;दनाSदभः । gयसनाभघातजं तु सहसापसप5णशचम5वम5धारणगजतुरगरथारोहणसधारणाSदभः । एवमr!वकnपो ऽयमावेगः समा9मकः / थेयdणो3ममयानां नीचानां चापसप5णःै // ना. शा_७.६३ // अ6ायd भवतः: अ!यनवेदनाaा सहसा vवधा/रता/रवचन य / श`ेपात ् 6ासादावेगो नाम सभवत // ना. शा_७.६४ // अ!यनवेदनाJो !वषादभावा यो ऽनुभाव य / सहसा/रदश5ना8चे9पहरणप/रघनैः काय5ः // ना. शा_७.६५ // जडतानाम सव5काया5तप!3ः । इrानr वणदश5नgयायाSदभ!व5भावैः समु9पJते । तामभनयेदकथना!वभाषणत[ू णीभावातभाऽनमेषनर~`णपरवश9वाSदभरनुभावैः

। अ6ाया5 भवत: इrं वाऽनrं वा सख ु दःु खे वा न वे!3 यो मोहात ् / तू[णीकः परवशगो भवत स जडसंuतः पुeषः // ना. शा_७.६६ // गव… नाम ऐ$य5कुलˆपयौवन!वJाबलधनलाभाSदभ!व5भावैः समु9पJते । त यासूयावuाघष5णानु3रदानासभाषणाEगावलोकन !वमापहसनवाOपाe[यगe ु gयत\मणा1ध`ेपवचन!व8चेदाSदभरनुभावैरभनयः योLgयः अ6ाया5 भवत: !वJावा*े ˆपादै $या5दथ धनागमाaा!प / गव5ः खलु नीचानां I‹यEग!वचारणैः काय5ः // ना. शा_७.६७ // !वषादो नाम काया5न तरणदै वgयाप!3समु9थः । तमभनये9सहाया;वेषणोपाय1च;तनो9साह!वघातवैमन यनः$सताSदभरनुभावैe3ममयमानाम ् । अधमानां तु !वप/रधावनालोकनमुखशोषणसO ु ावैः ृ वप/रलेहनन<ानः$सतयानाSदभरनभ । अ6ाया5 —ोकौ: काया5न तरणाaा चौया5भBहणराजदोषाaा / दै वादथ5!वप3ेभव 5 त !वषादः सदा पंस ु ाम ् // ना. शा_७.६८ // वै1च“योपाय1च;ताqयां काय5 उ3ममययोः / न<ानः$सतयानैरधमानां तु योजयेत ् // ना. शा_७.६९ // औ9सुOयं नाम इrजन!वयोगानु मरणोJानदश5नाSदभ!व5भावैः समु9पJते । त य द~घ5नः$सताधोमुख!व1च;तनन<ात;<~शयनाभलाषाSदभरनभ ु वैरभनयः योLgयः । अ6ाया5 भवत: इrजन य !वयोगादौ9सुOयं जायते vनु म9ृ या / 1च;तान<ात;<~गा6गe ु 9वैरभनयो ऽ य // ना. शा_७.७० //

न<ा नाम दौब5nय मOलममदाल य1च;ताऽ9याहार वभावाSदभ!व5भावैः समु9पJते । तामभनयेaदनगौरवशर~रावलोकनने6घरू णनगा6!वज ृ भनमा;Jो88वसतस;नगा6ताऽ`नमीलनाSदभरनु भावैः

। अ6ायd भवतः: आल याौब5nया9Oलमा8ªमाि8च;तना9 वभावा8च / रा6ौ जागरणाद!प न<ा पुeष य सभवत // ना. शा_७.७१ // तां मख ु गौरवगा6तलोलननयनमीलनजड9वैः / ज ृ भणगा6!वमदV रनुभावैरभनये9ाuः // ना. शा_७.७२ // अप मारो नाम दे वय`नाग&'रा`सभत ू ेत!पशाचBहणानु मरनोि8चrशू;यागारसेवनाशु1चकाला;तराप/रपतनgयाJाSदभ!व5 भावैः समु9पJते । त य फु/रतनः$सतो9किपतधावनपतन वेद तभवदनफेनिजƒाप/रलेहनाSदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । अ6ायd भवतः: भत ू !पशाचBहणानु मरणोि8चrशू;यगह ृ गमनात ् / काला;तरातपातादशुचेGभव9यप मारः // ना. शा_७.७३ // सहसा भम ू ौ पतनं वेपनं वदनफेनमो`G / नःसंu यो9थानं ˆपाzयेता;यप मारे // ना. शा_७.७४ // सु*ं नाम न<ाभभव!वषयोपगमन`ततलशयनसारणानक ु ष5णाSदभ!व5भावैः सम9ु पJते न<ासम9ु थम ् । तद8 ु 8वसतंस;नगा6ा`नमीलनसवdि;<य समोहनो9 व,नायताSदभरनभ ु ावैरभनयेत ् । अ6ायd भवतः: न<ाभभवेि;<योपरमणमोहाइह5वे9सु*म ् / अ`नमीलनो88वसनैः व,नायतजिnपतैः काय5ः // ना. शा_७.७५ // सो88वासैन5ः$ासैम; 5 दा`नमीलनेन नGेrः / सवdि;<यसमोहा9सु*ं व,नैG युhजीत // ना. शा_७.७६ // !वबोधो नाम आहारप/रणामन<ा8चेद व,ना;तती-श‰द वणाSदभ!व5भावैः सम9ु पJते । तमभनयेjज ृ भणा`प/रमद5नशयनमो`णाSदभरनुभावैः । अ6ाया5 भवत: आहार!वप/रणामा8च‰द पशा5SदभG सभत ू ः / तबोध 9वभनेयो ज ृ भणवदना`प/रमदV ः // ना. शा_७.७७ //

अमष… नाम !वJै$य5शौय5बला1धकैर1ध`* यावमानत य वा सम9ु पJते । तमभनयेि8चरःकपन वेदनाधोमख ु 1च;तनयानायवसायोपायसहाया;वेषणाSदभरनभ ु ावैः । अ6 —ोकौ: आ`*ानां सभामये !वJाशौय5बला1धकैः / न ्?णामु9साहसंयोगादमष… नाम जायते // ना. शा_७.७८ // उ9साहायवसायाqयामधोमुख!व1च;तनैः / शरःकप वेदाJै तं यh ु जीत पिzडतः // ना. शा_७.७९ // अवSह9थं नाम आकार8चादना9मकम ् । त8च लजाभयापजयगौरवजै'याSदभ!व5भा!वः सम9ु पJते । त या;यथाकथनावलोFकतकथाभEगकृतकधैया5Sदभरनभ ु ावैरभनयः योLgयः । अ6 —ोको भवत: धा‹5यजैयाSदसभीतमवSह9थं भय9मकम ् / त8चागणनया कायU नातीवो3रभाषणात ् // ना. शा_७.८० // उBता आम चौया5भBहाणनप ृ ापराधास9लापाSदभ!व5भावैः समु9पJते । तां च वधब;धनताडननभ59सनाSदभरनुभावैरभनयेत ् । अ6ाया5 भवत: चौया5भBहनवशा;नप ृ ापराधादथोBता भिgत / वधब;धताडनाSदभरनभ ु ावैरभनय त याः // ना. शा_७.८१ // भवत चा6 —ोकः: नानाशा6ाथ5बोधेन मतः संजायते नण ृ ाम ् / श[योपदे शाथ5कृत त या 9वभनयो भवेत ् // ना. शा_७.८२ // gया1धना5म वात!प3कफसि;नपातभवः । त य jवरादयो !वशेषाः । jवर तु Sa!वधः सशीतः सदाहG । त6 सशीतो नाम वे!पतसवा5Eगो,कपननकुhचनाA;यभलाषरोमाhचहनव ु लननासा!वकूननमुखशोषणप/रदे !वताSदभरनुभावैर भनेयः । सदाहो नाम !व`*ाEगकरचरणभूयभलाषानल ु ेपनशीताभलाषप/रदे वनमुखशोषो9\ुrाSदभरनुभावैः । ये चा;ये gयाधय ते ऽ!प खलु

मख ु !वकूणनगा6 तभk ता`नः$सन तनतो9\ुrवेपनाSदभरनुभावैरभनेयाः । अ6 —ोको भवत: समासत तु gयाधीनां कत5gयो ऽभनयो बुधःै / k ताEगगा6!व`ेपै तथा मख ु !वकूणनैः // ना. शा_७.८३ // उ;मादो नाम इrजन!वयोग!वभवनाशाभघातवात!प3—े[मकोपाSदभ!व5भावैe9पJते । तमनम3हसतeSदतो9\ुrासब>लापशयतोप!वrोि9थतधा!वतन3 ू नतण ृ गीतपSठतभ मपां ववधल ृ नमा5 nयकुचेलचीरघटककपालशरावाभरणधारणोपभोगैरनेकैGानवि थतैGr े ानक ु रणा । अ6ायd भवतः: इrजन!वभवनाशादभघाताaात!प3कफकोपात ् / !व!वधाि8च3!वकाराद;ु मादो नाम सभवत // ना. शा_७.८४ // अनम3eSदतहसतोप!वrगीतधा!वतो9\ुrैः / अ;यैG !वकारैरकृतैe;मादं सयुhजीत // ना. शा_७.८५ // मरणं नाम gया1धजमभघातजhच । त6 यदा;6यकृ8चल ू दोषवैषयगzड!पटकjवर!वष1ू चकाSदभe9पJते त†gया1धभवम ् । अभघातजं तु शाSहदं श!वषपान$ापदगजतुरगरथपशुयानपात!वनाशभवम ् । एतयोरभनय!वशेषा;व%यामः: त6 gया1धजं !वषzणगा6ाgयायताEग!वचे!rतनमीलतनयनSहOका$ासोपेतानवे`तप/रजनाgयLा`रकथनाSदभरनभ ु ावैर भनयेत ् । अ6 —ोको भवत: gयाधीनामेकभावो Sह मरणाभनयः मत ृ ः / !वषzणगा6ैन5Gr े /ै रि;<अयैG !वविज5तः // ना. शा_७.८६ // अभघातजे तु नानाकाराभनय!वशेषाः । श`ताSहदr!वषपीतगजाSदपतत$ापदहताः । यथा त6 श`ते ताव9सहसा भूमपतनवेपन फुरणाSदभरभनयः योLgयः । अSहदr!वषपीतयो!व5षयोगो यथा काmय5वेपथु!वदाहSहOकाफेन क;धभEगजडतामरणानी9यrौ !वषवेगाः ।

अ6 —ोकौ भवतः: काmयU तु थमे वेगे Saतीये वेपथभ 5 त े ् / ु व दाहं तत ृ ीये SहOकां च चतुथd सयोजयेत ् // ना. शा_७.८७ // फेनhच पhचमे कुया59षbे क;ध य भhजनम ् / जडतां स*मे कुया5दrमे मरणं भवेत ् // ना. शा_७.८८ // अ6ाया5 भवत: $ापदगजतुरगरथोQवं तु पशुयानपतनजं वाऽ!प / शा`तव9कुया5दनवे`तगा6सhचारम ् // ना. शा_७.८९ // इ9येव मरणं uेयं नानाव था;तरा9मकम ् / योLgयं बुधःै सयAयथा भवाEगचे!rतैः // ना. शा_७.९० // 6ासो नाम !वJद ु n ु काशनपातनघा5ताबध ु रमहासKवपशरु वाSदभ!व5भावैe9पJते । तमभनये9सं`*ाEगो9कपनवेपथु तभरोमाhचग§दलापाSदभरनुभावैः । अ6 —ोको भवत: महाभैरवनादJैासः समप ु जायते / k ताEगा`नमेषैG त य 9वभनयो भवेत ् // ना. शा_७.९१ // !वतक… नाम स;दे ह!वमश5!वतपKयाSदभ!व5भावैe9पJते । तमभनयेSa!वध!वचा/रत°सधारणम;6सEगह ू नाSदभरनभ ु ावैः । अ6 —ोको भवत: !वचारणाSदसभत ू ः स;दे हातशया9मकः / !वतक5ः सो ऽभनेय तु शरोू`प े कपनैः // ना. शा_७.९२ // एवमेते 6यिंश†gयभचा/रणो भावा दे शकालाव थानुˆ,येणामगतपरगतमय था उ3ममयमाधमैः ीपस ुं ःै वयोगवशादप ु पाJा इत । 6यिंशSदमे भावा !वuेया gयभचा/रणः / सािKवकां तु पन 5 ः // ना. शा_७.९३ // ु भा5वा;व%यायनुपूवश अ6ाह: Fकम;ये भावाः सKवेन !वनाऽभनीय;ते य माद8ु यते एते सािKवका इत । अ6ो8यते: इह Sह सKवं नाम मनःभवम ् । त8च समाSहतमन 9वाद8 ु यते । मनसः समाधौ सKवन[प!3भ5वत । त य च यो ऽसौ वभावो रोमाhचा व ै zया5Sदल`णो यथाभावोपगतः स न ु व

शOयो ऽ;यमनसा कतु5 मत । लोक वभावानक ु रण9वा8च नाय य सKवमीि,सतम ् । को Irा;तः: इह Sह नायाधम5व3 ु दःु खकृता भावा तथा सKव!वशु>ाः काया5 ृ ाः सख यथा सˆपा भवि;त । त6 दःु खं नाम रोदना9मकं त9कथमदःु ^खतेन सख ु ं च हषा59मकमसु^खतेन वाभनेयम ् । एतदे वा य सKवं यत ् दःु ^खतेन स^ु खतेन वाऽ रु ोमाhचौ दश5यतgयौ इत कृ9वा सािKवका भावा इ9यभgयाoयाताः । त इमे: तभः वेदो ऽथ रोमाhचः वरभेदो ऽथ वेपथुः / वैवzय5म ुप ्रलय इ9यrौ सािKवका मताः // ना. शा_७.९४ // अ6ाया5ः त6: \ोधभयहष5लजादःु ख मरोगतापघातेqयः / gयायामOलमधमVः वेदः सपीडना8चैव // ना. शा_७.९५ // हष5भयशोक!व मय!वषादरोषाSदसभवः तभः / शीतभयहष5रोष पश5जरारोगजः कपः // ना. शा_७.९६ // आन;दामषा5qयां धम ू ाhजनज ृ भणाQया8चोकात ् / अनमेषे`णतः शीता<ोगाQवेद ु // ना. शा_७.९७ // शीत\ोधभय मरोगOलमतापजं च वैवzय5म ् / पश5भयशीतहषा5त ् \ोधा<ोगा8च रोमाhचः // ना. शा_७.९८ // वरभेदो भयहष5\ोधजरारौ%यरोगमदजनतः / ममच 5 दन<ाभघातमोहाSदभः लयः // ना. शा_७.९९ // ू म एवमेते बुधैuय d ा भावा vrौ तु सािKवकाः / कम5 चैषां व%याम रसभावानभ ु ावकम ् // ना. शा_७.१०० // नःसंuो न[कपG ि थतः शू;यजडाकृतः / क;नगा6तया चैव तभं 9वभनये¢ध ु ः // ना. शा_७.१०१ // gयजनBहणा8चा!प वेदापनयनेन च / वेद याभनयो योjय तथा वाताभलाषतः // ना. शा_७.१०२ // मुहुः किzटFकत9वेन तथोnलक ु सनेन च / पल ु केन च रोमाhचं गा6 पशdन दश5येत ् // ना. शा_७.१०३ // वरभेदो ऽभनेतgयो भ;नग§दन वनैः / वेपना9 फुरणा9कपाaेपथुं सदश5येत ् // ना. शा_७.१०४ // मुखवण5परावKृ या नाडीपीडनयोगतः / वैवzय5मभनेतgयं यŒा3!> द[ु करम ् // ना. शा_७.१०५ // बा[पाबु,लत ु ने69वा;ने6संमाज5नेन च / मुहुर ुकणापातैरkं 9वभनये¢ध ु ः // ना. शा_७.१०६ //

नGेrो न[कप9वादgयL$सताद!प / मह~नपतना8चा!प लयाभनयो भवेत ् // ना. शा_७.१०७ // एकोनपhचाशSदमे यथावQावा˜यव था गSदता मयेह / भय ू G ये य6 रसे नयोjया तान ् ोतम ु ह5ि;त च !वमo ु याः // ना. शा_७.१०८ // [अ6 —ोकाः: शEकाgया1ध तथाAलानिG;तासूया भयं तथा / !व मयG !वतक5G तभGपलता तथा // ना. शा_७.१०८*१ // रोमाhचहष› न<ा च तथो;मादमदाव!प / वेदGैवावSह9थं च लयो वेपथ ु तथा // ना. शा_७.१०८*२ // !वषाद मनवdदा गवा5वग े ौ धृ तः मृ तः / मतम…हो !वबोधG सु*मौ9सO ु यविज5ते // ना. शा_७.१०८*३ // \ोधामष› च हासG शोको ऽप मार एव च / दै ;यं च मरणं चैव रतe9साहसंयत ु ा // ना. शा_७.१०८*४ // 6ासवैवzय5eSदतैः वरभेदः शमो ऽ!प च / जडता च तथा ष च च9वा/रंश9कHत5ताः] // ना. शा_७.१०८*५ // आल यौ²यजग ु ु,साoयैरेवं भावै तु विज5ताः / उQावयि;त शE ृ गारं सवd भावाः वसंuया // ना. शा_७.१०९ // [यथाऽवसरमेते Sह थायसhचा/रसKवजाः / उीपयि;त शE ृ गारं रसमासाJ संuतम ्] // ना. शा_७.१०९* // Aलानः शEका vसय ू ा च मGपलता तथा / सु*ं न<ावSह9थं च हा ये भावाः कHत5ताः // ना. शा_७.११० // नवdदGैव 1च;ता च दै ;यं Aला;याkमेव च जडता मरणं चैव gया1धG कeणे मत ृ ाः // ना. शा_७.१११ // गव… ऽसय ू ा मदो9साहावावेगो ऽमष5 एव च / \ोधGपलतौ²यं च !वuेया रौ<सभवाः // ना. शा_७.११२ // असमोह तथो9साह आवेगो हष5 एव च / मतGैव तथोB9वममष… मद एव च // ना. शा_७.११३ // रोमाhचः वरभेदG \ोधो ऽसूया धृ त तथा / गव5Gैव !वतक5G वीरे भावा भवि;त Sह // ना. शा_७.११४ // वेदG वेपथुGव ै रोमाhचो ग§द तथा / 6ासG मरणGैअव वैवzयU च भयानके // ना. शा_७.११५ // अप मार तथो;मादो !वषादो मद एव च / म9ृ यgु या51धभ5यं चैव भावा बीभ9ससं याः // ना. शा_७.११६ // तभः वेदG मोहG रोमाhचो !व मय तथा / आवेगो जडता हष… मूचा5 चैवाQत ु ा याः // ना. शा_७.११७ // ये 9वेते सािKवका भावा नानाभनयसं1 ताः / रसे[वेतेषु सवd ते uेया नाययोLृभः // ना. शा_७.११८ // न vेकरसजं काgयं Fकिhचदि त योगतः /

भावो वा!प रसो वा!प व!ृ 3व!5ृ 3रे व च // ना. शा_७.११९ // [ बहूनां समवेतानां ˆपं य य भवे¢हु / स म;तgयो रसः थायी शेषाः सhचा/रणो मताः // ना. शा_७.११९*१ // द~पय;तः वत5;ते ये पुनः थायनं रसम ् / ते तु सhचा/रणो uेया ते Sह थाय9वमागताः // ना. शा_७.११९*२ // !वभावानुभावयुतो vEगव तुसमा यः / संचा/रभ तु संयुLः था™येव तु रसो भवेत ् // ना. शा_७.११९*३ // थायी सKवातरे केण योLgयः योLृभः / सhचाया5कारमा6ेण थायी य मादवि थतः // ना. शा_७.११९*४ // ये 9वेते सािKवका भावा नानाभनययोिजताः / रसे[वेतेषु सवdषु ते uेया नायको!वदै ः // ना. शा_७.११९*५ // न vेकरसजं काgयं नैकभावैकव!ृ 3कम ् / !वमदd रागमायात युLं Sह यŒतः // ना. शा_७.११९*६ // भावा वाऽ!प रसा वाऽ!प व!ृ 3व!5ृ 3रे व वा / बीभ9साQत ु शा;तानां 6ै!वयं ना6 कlयते // ना. शा_७.११९*७ // षzणां रसानां 6ै!वयं नानाभावारसाि;वतम ् / सKवयोिजतो vथ5ः योगो ऽ6 !वराजते / !वSद9वा Sह !वराज;ते लोके 1च6ं Sह दल 5 म ्] // ना. शा_७.११९*८ // ु भ नानाभावाथ5संप;नाः थायसKवाभचा/रणः / पु[पावकHणा5ः कत5gयाः काgयेषु Sह रसा बुधःै // ना. शा_७.१२० // एवं रसाG भावाG gयव था नाटके मत ृ ाः / य एवमेताhजानात स ग8चेि9स!>म3 ु माम ् // ना. शा_७.१२१ // इत ीभारतीये नायशाे भावgयhजको नाम स*मो ऽयायः _____________________________________________________________

अrमो ऽयायः ऋषयः ऊचःु : भावानां च रसानां च समु9थानं यथा\मम ् / 9व9सादा8ªुतं सव5म8चामो वेSदतुं पुनः // ना. शा_८.१ // नाये कत!वधः काय5ः तjuैरभनय\मः / कतं वाभनयो vेष कतभेद तु कHत5तः // ना. शा_८.२ // सव5मेतJथातKवं कथय व महामन ु े / यो यथाभनयो यि मन ् योLgयः स!>म8चता // ना. शा_८.३ // तेषां तु वचनं ु9वा मन ु ीनां भरतो मु नः / 9युवाच पन ु वा5Oयं चतुरो ऽभनयान ् त // ना. शा_८.४ // अहं वः कथय[याम न^खलेन तपोधनाः / य मादभनयो vेष !व1धवत ् समद ु ा(तम ् // ना. शा_८.५ // यदL ु ं च9वारो ऽभनय इत तान ् वण5य[यामः ।

अ6ाह: अभनय इत क मात ् । अ6ो8यते: अभी9युपसग5ः णीञ ् इत ापणाथ5को धातुः । अ याभनी9येवं gयवि थत य एरिज9य89य9यया;त याभनय इ9येवं ˆपं स>म ् । एत8च धा9वथा5नुवचनेनावधायU भवत । अ6 —ोकौ: अभपव 5 तु णीञ ् धातरु ाभमo ू ु याथ5नण5ये / य मा9पदाथा5;नयत त मादभनयः मत ृ ः // ना. शा_८.६ // !वभावयत य मा8च नानाथा5न ् Sह योगतः / शाखाEगोपाEगसंयुL त मादभनयः मत ृ ः // ना. शा_८.७ // चतु!व5धGैव भवे;नाय याभनयो Saजाः / अनेकभेदवाहूयं नायं vि मन ् त!bतम ् // ना. शा_८.८ // आE1गको वा1चकGैव vाहाय5ः सािKवक तथा / uेय 9वभनयो !वाः चतुधा5 प/रकिnपतः // ना. शा_८.९ // सािKवकः पूवम 5 ुL तु भावैG सSहतो मया / अEगाभनयमेवादौ गदतो मे नबोधत // ना. शा_८.१० // „6!वध 9वाE1गको †™नेयः शार~रो मुखज तथा / तथा चेrाकृतGैव शाखाEगोपाEगसंयुतः // ना. शा_८.११ // शरोह तकट~द`ः पा$5पादसमि;वतः / अEग9यEगसंयुLः षडEगो नायसंBहः // ना. शा_८.१२ // त य शरोह तोरःपा$5कट~पादतः षडEगान / ने6ूनासाधरकपोल1चबक ु ा;यप ु ाEगान // ना. शा_८.१३ // अ य शाखा च न3 ृ ं च तथैवाEकुर एव च / व तू;यभनय येह !वuेयान योLृभः // ना. शा_८.१४ // आE1गक तु भवे8चाखा vEकुरः सूचना भवेत ् / अEगहार!वन[प;नं न3 ृ ं तु करणा यम ् // ना. शा_८.१५ // मख ु जे ऽभनये !वा नानाभावरसा ये / शरसः थमं कम5 गदतो मे नबोधत // ना. शा_८.१६ // आकिपतं किपतं च धूतं !वधुतमेव च / प/रवाSहतमाधूतमवधूतं तथािhचतम ् // ना. शा_८.१७ // नहिhचतं पराव3 ृ मिु 9`*ं चा,यधोगतम ् / लोलतं चैव !वuेयं 6योदश!वधं शरः // ना. शा_८.१८ // शनैराकपनाद ू व5मधGाकिपतं भवेत ् / <त ु ं तदे व बहुशः किपतं किपतं शरः // ना. शा_८.१९ // ऋजिु थत य चोवा5धः `ेपादाकिपतं भवेत ् / बहुशGलतं य8च त9किपतमहो8यते // ना. शा_८.२० // संuोपदे शप8 ृ चासु वभावाभाषणे तथा /

नदd शावाहने चैव भवेदाकिपतं शरः // ना. शा_८.२१ // रोषे !वतकd !वuाने तuाने ऽथ तज5ने / °ातशयवाOयेषु शरः किपतम[यते // ना. शा_८.२२ // शरसो रे चनं य3ु शनै त† धुतम[यते / <त ु मारे चनादे तSaधत ु ं तु भवेि8चरः // ना. शा_८.२३ // अनीि,सते !वषादे च !व मये 9ययं तथा / पा$ा5वलोकने शू;ये तषेधे धुतं शरः // ना. शा_८.२४ // शीतB ते भयातd च 6ासते jव/रते तथा / पीतमा6े तथा मJे !वधत ु ं तु भवेि8चरः // ना. शा_८.२५ // पया5यशः पा$5गतं शरः यात ् प/रवाSहतम ् / आधूतम8 ु यते तय5क् सकृदa ु ाSहतं तु यत ् // ना. शा_८.२६ // साधने !व मये हषd ि मते चाम!ष5ते तथा / !वचारे !व(ते चैव ल~लायां प/रवाSहतम ् // ना. शा_८.२७ // गवd8चादश5ने चैव पा$5 थोव5नर~`णे आधुतं तु शरो uेयमा9मसभावनाSदषु // ना. शा_८.२८ // यदधः सकृदा`*मवधत ू ं तु ति8चरः / स;दे शावाहनालापसंuाSदषु नSद[यते // ना. शा_८.२९ // Fकिhचत ् पा$5नतBीवं शरो !वuेयमिhचतम ् / gया1धते म1ू च5ते म3े 1च;तायां हनुधारणम ् // ना. शा_८.३० // उि9`पांसावसLं य9कुिhचतल ू तं शरः / नहिhचतं तु !वuेयं ीणामेतत ् योजयेत ् // ना. शा_८.३१ // गवd माने !वलासे च „बgवोके FकलFकिhचते / मोायते कुमते तभमाने नहिhचतम ् // ना. शा_८.३२ // पराव3 ृ ानुकरणात ् पराव3 ृ महो8यते / तत ् या;मुखापहरणे पb ृ तः े`णाSदषु // ना. शा_८.३३ // उि9`*ं चा!प !वuेयम; ु मुखावि थतं शरः / ांशुSदgयायोगेषु यादिु 9`*ं योगतः // ना. शा_८.३४ // अधोमुखं ि थतं चा!प बुधाः ाहुरधोगतम ् / लjजायां च णामे च दःु खे चाधोगतं शरः // ना. शा_८.३५ // सव5तो मणा8चैव शरः यात ् प/रलोलतम ् / मू8चा5gया1धमदावेशBहन<ाSदषु मत ृ म ् // ना. शा_८.३६ // ऋज ु वभावसं थानं ाकृतं तु वभावजम ् / मंगnयाययनयान वभावजयकम5सु // ना. शा_८.३७ // एqयो ऽ;ये बहवो भेदा लोकाभनयसं1 ताः / ते च लोक वभावेन योLgया योLृभः // ना. शा_८.३८ // 6योदश!वधं vेति8चरःकम5 मयोSदतम ् / अतः परं व%याम Irीनामह ल`णम ् // ना. शा_८.३९ // का;ता भयानका हा या कeणा चाQत ु ा तथा / रौ<ो वीरा च बीभ9सा !वuेया रसIrयः // ना. शा_८.४० //

ि नAधा (rा च द~ना च \ु>ा I*ा भयाि;वता / जग ु िु ,सता !वि मता च थायभावेषु Irयः // ना. शा_८.४१ // शू;या च मलना चैव ा;ता लjजाि;वता तथा / Aलाना च शEFकता चैव !वषzणा मक ु ु ला तथा // ना. शा_८.४२ // कुिhचता चाभत*ा च िज'ा सललता तथा / !वतFक5ताध5मुकुला !वा;ता !वलु*ा तथा // ना. शा_८.४३ // आकेकरा !वकोशा च 6 ता च मSदरा तथा / ष„6ंश† Irयो vेता तासु नायं त!bतम ् // ना. शा_८.४४ // अ य I!r!वधान य नानाभावरसा यम ् / ल`णं सव%यम यथाकम5 योगतः // ना. शा_८.४५ // हष5सादजनता का;ता9यथU सम;यथा / स` े कटा`ा च शE ू प ृ गारे I!r/र%यते // ना. शा_८.४६ // ोa3नr‰धप ट / ु ा फुरदa ु 3तारका ृ ृ I!rभ5यानाका9यथU भीता uेया भयानके // ना. शा_८.४७ // \मादाकुिhचतपट ु ा !वा;ताकुलतारका / हा या I!r तु कत5gया कुहकाभनयं त // ना. शा_८.४८ // पततोव5पट ु ा साkा म;युम;थरतारका / नासाBानग ु ता I!rः कeणा कeणे रसे // ना. शा_८.४९ // या 9वाकुिhचतप%माBा साGय…>3तारका / सौया !वकसता;ता च साQत ु ा I!rरQत ु े // ना. शा_८.५० \् // ऊरा ˆ`ाeणोaतनr‰धप ट ु तारका / ृ क ु ु ट~कुSटला I!rः रौ<े रौ<~ रसा मत ृ ा // ना. शा_८.५१ // द~*ा !वकसता `ु‰धा गभीरा समतारका / उ9फुnलमया I!r तु वीरा वीररसा या // ना. शा_८.५२ // नकुिhचतपट ु ापाEगा घूण…प,लत ु तारका / संि—rि थरप%मा च बीभ9सा I!r/र[यते // ना. शा_८.५३ // नासाBसLा नमषा तथाधोभागचा/रणी / आकेकरपट े सौ // ना. शा_८.५४ // ु ा शा;ते शा;ता I!rभ5वद रसजा Irयो vेता !वuेया ल`णाि;वता / अतः परं व%याम थायभावसमा याः // ना. शा_८.५५ // gयाकोशमया मधुरा ि थतताराभला!षणी / सान;दा ु,लत ु ा I!rः ि नAधेयं रतभावजा // ना. शा_८.५६ // चला हसतगभा5 च !वश3ारानमे!षणी / Fकिhचदाकुिhचता I!rः (rा हासे कHत5ता // ना. शा_८.५७ // अवk तो3रपट ु ा Fकिhच9सरं ‰धतारका / म;दसhचा/रणी द~ना सा शोके I!r/र[यते // ना. शा_८.५८ // ˆ`ा ि थरो>तपट ु ा नr‰धो>ृ3तारका / कुSटला ुकुSटI5!rः \ु>ा \ोधे !वधीयते // ना. शा_८.५९ //

संि थते ताकd य याः ि थता !वकसता तथा / सKवमSु §रती I*ा I!re9साहसंभवा // ना. शा_८.६० // !व फा/रतोभयपुटा भयकिपततारका / न[\ा;तमया I!r तु भयभावे भयाि;वता // ना. शा_८.६१ // संको1चतपट ु ायामा I!rम’लततारका / प%मोेशात ् समSु aAना जुगु,सायां जुगिु ,सता // ना. शा_८.६२ // भश च नrोभयपट ु ाि;वता / ृ मुa3तारा ृ समा !वकसता I!r!व5ि मता !व मये मत ृ ा // ना. शा_८.६३ // थायभावा या vेता !वuेयाः Irयो बुधैः / संचा/रणीनां Irीनां सव%याम ल`णम ् // ना. शा_८.६४ // समतारा समपट ु ा न[कपा शू;यदश5ना / बाvाथा5BाSहणी यामा शू;या I!rः कHत5ता // ना. शा_८.६५ //  प;दमानप%माBा ना9यथ5मुकुलैः पुटैः / मलना;ता च मलना I!r!व5ि मततारका // ना. शा_८.६६ // मला!पतपट ु ा `ामा कुिhचतलोचना / स;ना पतततारा च ा;ता I!rः कHत5ता // ना. शा_८.६७ // Fकिhचदिhचतप%माBा पततोव5पट ु ा SŸया / 6पाधोगततारा च I!rल5jजाि;वता तु सा // ना. शा_८.६८ // लानुपट ु प%मा या श1थला म;दचा/रणी / \मवr ृ तारा च Aलाना I!r तु सा मत ृ ा // ना. शा_८.६९ // Fकिhच8चला ि थरा Fकिhचद§ ु ता तय5गायता / गढ ू ा चFकततारा च शEFकता I!r/र[यते // ना. शा_८.७० // !वषाद!व तीण5पट ु ा पय5 ता;ता नमे!षणी / Fकिhचि;नr‰धतारा च काया5 Irी!व5षाSदनी // ना. शा_८.७१ // फुरदाि—rप%माBा मुकुलोव5पट ु ािhचता / सुखो;मीलततारा च मक ु ु ला I!r/र[यते // ना. शा_८.७२ // आनकुिhचतप%माBा पुटैराकुिhचतै तथा / संनकुिhचततारा च कुिhचता I!r/र[यते // ना. शा_८.७३ // म;दायमानतारा या पट ु ै ः चलतै तथा / स;तापोप,लत ु ा I!rरभत*ा तु सgयथा // ना. शा_८.७४ // लिबताकुिhचतपट ु ा शनैि तय5E नर~`णी / नगढ ू ा गूढतारा च िज'ा I!reदा(ता // ना. शा_८.७५ // मधुराकुिhचता;ता च स` े ा च सि मता / ू प समम;य!वकारा च I!rः सा ललता मत ृ ा // ना. शा_८.७६ // !वतक…aत5तपट ु ा तथैवो9फुnलतारका / अधोगत!वचारा च I!rरे षा !वतFक5ता // ना. शा_८.७७ // अध5gयाकोशप%मा च ¶ादाध5मक ु ु लैः पट ु ैः / ि मताश5मक ु ु ला I!rः Fकिhचnलुलततारका // ना. शा_८.७८ // अनवि थततारा च !वा;ताकुलदश5ना /

!व तीण…9फुnलमया च !वा;ता I!re8यते // ना. शा_८.७९ // पट ु ौ  फु/रतौ य य नr‰धौ पततौ पुनः / !वलु*ोa3तारा च I!rरे षा तु !व,लत ु ा // ना. शा_८.८० // ृ आकुिhचतपुटापाEगा सEगताध5नमे!षणी / मुहुgया5व3 ृ तारा च I!rराकेकरा मत ृ ा // ना. शा_८.८१ // !वकोशतोभयपट ु ा ो9फुnला चानमे!षणी / अनवि थतसhचारा !वकोशा I!re8यते // ना. शा_८.८२ // 6ासोa3प ु ा या तु तथो9किपततारका / ृ ट स;6ासो9फुnलमया च 6 ता I!reदा(ता // ना. शा_८.८३ // आघुणम 5 ानमया या `ामा;तािhचतलोचना / I!r!व5कसतापाEगा मSदरा तeणे मदे // ना. शा_८.८४ // Fकिhचदाकु~1चतपुटा vनवि थततारका / तथा चलतप%मा च I!rम5यमदे भवेत ् // ना. शा_८.८५ // सनमेषानमेषा च Fकिhच† दश5ततारका / अधोभागचर~ I!rरधमे तु मदे मत ृ ा // ना. शा_८.८६ // इ9येवं ल`ता vेता षट„6ंश† Irयो मया / रसजा सहजाGासां !वनयोगं नबोधत // ना. शा_८.८७ // रसजा तु रसे[वेव थायषु थायIrयः / शण ु gयभचा/रzयः सhचा/रषु यथाि थताः // ना. शा_८.८८ // ृ त शू;या I!r तु 1च;तायां तभे चा!प कHत5ता / नवdदे चा!प मलना वैवzयd च !वधीयते // ना. शा_८.८९ // ा;ता मातd वेदे च लजायां ललता तथा / अप मारे तथा gयाधौ Aला;यां Aलाना !वधीयते // ना. शा_८.९० // शEकायां शEFकता uेया !वषादाथd !वषाSदनी / न<ा व,नसुखाथdषु मक ु ु ला I!r/र[यते // ना. शा_८.९१ // कुिhचतासूयतानrद[ु े`ा`gयथाषु च / अभत*ा च नवdदे vभघाताभतापयोः // ना. शा_८.९२ // िज'ा I!rरसय ू ायां जडताल ययो तथा / धत ृ ौ हषd सललता मत ृ ौ तकd च तFक5ता // ना. शा_८.९३ // आnहाSद[वध5मक ु ु ला ग;ध पश5सख ु ाSदषु / !वा;ता I!rरावेगे समे !वमे तथा // ना. शा_८.९४ // !वलु*ा चपलो;माददःु खात5मरणाSदषु / आकेकरा दरु ालोके !व8चेदेअ`तेषु च // ना. शा_८.९५ // !वबोधगवा5मश›²यमतषु याSaकोशता / 6 ता 6ासे भवे† I!rम5Sदरा च मदे ि[वत // ना. शा_८.९६ // षट„6ंश† Irयो vेता यथावत ् समद ु ा(ताः / रसजानां तु Irीनां भावजानां तथैअव च // ना. शा_८.९७ // तारापुटव ु ां कम5 गदतो मे नबोधत / मणं वलनं पातGलनं सवेशनम ् // ना. शा_८.९८ //

!ववत5नं समa ु 3ं ृ न[\ामः ाकृतं तथा / पट ु ा;तम5zडलाव!ृ 3 तारयो5मणं मत ृ म ् // ना. शा_८.९९ // वलनं गमनं “यkं पातनं k तता तथा / चलनं कपनं uेयं वेशो ऽ;तःवेशनम ् // ना. शा_८.१०० // !ववत5नं कटा` तु समa ु 3ं ृ समु;नतः / न[\ामो नग5मः ोLः ाकृतं तु वभावजम ् // ना. शा_८.१०१ // अथैषां रसभावेषु !वनयोगं नबोधत / मणं चलनोa3े ृ न[\ामो वीररौ<योः // ना. शा_८.१०२ // न[\ामणं संवलनं कत5gयं तु भयानके / हा यबीभ9सयोGा!प वेशनमहे [यते // ना. शा_८.१०३ // पातनं कeणे कायU न[\ामणमथाQत ु े / ाकृतं शेषभावेषु शE ृ गारे च !ववत5तम ् // ना. शा_८.१०४ // वभावस>मेवत ै त ् कमU लोकF\या यम ् / एवं रसेषु भावेषु ताराकमा5^ण योजयेत ् // ना. शा_८.१०५ // अथाऽ6ैव व%याम कारन ् दश5न य तु / समं साच™नव ु 3 ृ े च vालोFकत!वलोFकते // ना. शा_८.१०६ // लोFकतोnलोFकते चा,यवलोFकतमेव च / समतारं च सौयं च यृrं तत ् समं मत ृ म ् // ना. शा_८.१०७ // प%मा;तरगततारं च “यkं साचीकृतं तु तत ् / ˆपनव5णन 5 ा युLमनुव3 ृ मत मत ृ म ् // ना. शा_८.१०८ // सहसा दश5नं यत ् या3दालोFकतमु8यते / !वलोFकतं पr ृ त तु पा$ा5qयां तु लोFकतम ् // ना. शा_८.१०९ // ऊव5मn ु लोFकतं uेयमवलोFकतम,यधः / इ9येषु दश5न!व1धः सव5भावरसा यः // ना. शा_८.११० // ताराकृतो ऽ यानुगतं पुटकम5 नबोधत / उ;मेषG नमेषG सत ृ ं कुिhचतं समम ् // ना. शा_८.१११ // !ववत5तं स फु/रतं !पSहतं स!वताŽडतम ् / !व—ेषः पुटयोय5 तु स तू;मेषः कHत5तः // ना. शा_८.११२ // समागमो नमेषः यादायामः सत ृ ं भवेत ् / आकु~1चतं कुिhचतं यात ् समं वाभा!वकं मत ृ म ् // ना. शा_८.११३ // !ववत5तं समa ु 3ं ृ फु/रतं पि;दतं तथा / थ1गतं !पSहतं ोLमाहतं तु !वताŽडतम ् // ना. शा_८.११४ // अथैषं रसभावेषु !वनयोगं नबोधत / \ोधे !ववत5तं काय… नमेषो;मेषणैः सह // ना. शा_८.११५ // !व मयाथdषु हषd च वीरे च सत ृ ं मत ृ म् / अनrदश5ने ग;धे रसे पशd च कुिhचतम ् // ना. शा_८.११६ // शE ृ गारे च समं काय5मी[या5सु फु/रतं तथा / सु*मिू 8च5तवातो[णधम ू वषा5hजनात5षु // ना. शा_८.११७ // ने6रोगे च !पSहतमभघाते !वताŽडतम ् /

इ9येवं रसभावेषु तारकापट ु यो!व51धः // ना. शा_८.११८ // काया5नग ु तम यैव व ु ोः कम5 नबोधत / उ9`ेपः पातनGैव क ु ु ट~ चतुरं व ु ोः // ना. शा_८.११९ // कुिhचतं रे 1चतं चैव सहजं चेत स*धा / व ु ोe;नतe9`ेपः सममेकैकशो ऽ!प वा // ना. शा_८.१२० // अनेनैव \मेणैव पातनं यादधोमख ु म् / व ु ोमल ू5 समु9`ेपात ् ुकुट~ प/रकHत5ता // ना. शा_८.१२१ // चतुरं Fक~1चद8 ु 8वासा;मधुरायतया व ु ोः / एक या उभयोवा5!प मद ु Eग तु कुिhचतम ् // ना. शा_८.१२२ // ृ भ एक या एव ललताद9ु `ेपा<े 1चतं ुवः / सहजातं तु सहजं कम5 वाभा!वकं मत ृ म ् // ना. शा_८.१२३ // अथैषां सव%याम रसभावयोजनम ् / कोपे !वतकd हे लायां ल~लादौ सहजे तथा // ना. शा_८.१२४ // वणे दश5ने चैव ुवमेकां समिु 9`पेत ् / उ9`ेपो !व मये हषd रोषे चैअव aयोर!प // ना. शा_८.१२५ // आसू यतजग ु ,ु सायां हा ये ¡ाणे च पातनम ् / \ोध थानेषु द~*ेषु योजयेत ् क ु ु Sटं बुधः // ना. शा_८.१२६ // शE ृ गारे ललते सौये सुखे पशd बोधने / एवं !वधेषु भावेषु चतुरं तु योजयेत ् // ना. शा_८.१२७ // ीपe ु षयोG संलापे नानाव था;तरा9मके / मोायते कुमते !वलासे FकलFकिhचते // ना. शा_८.१२८ // नकुिhचतं तु कत5gयं न3 ृ े योjयं तु रे 1चतम ् / अना!व>ेषु भावेषु !वJात ् वाभा!वकं बुधः // ना. शा_८.१२९ // इ9येवं तु ुवः ोLं नासाकम5 नबोधत / नता म;दा !वकृrा च सो88वासा च !वकू^णता // ना. शा_८.१३० // वाभा!वका चेत बुधःै ष|!वधा नासका मत ृ ा / नता मुहुःि—rपट ु ा म;दा तु नभत ृ ा मत ृ ा // ना. शा_८.१३१ // !वकृrो9फुिnलतपट ु ा सो88वासा कृrमाeता / !वकू^णता संकु1चता समा वाभा!वका मत ृ ा // ना. शा_८.१३२ // नासकाल`णं vेतत ् !वनयोगं नबोधत / मदो9कपसमायL ु े नार~णामनुरोधने // ना. शा_८.१३३ // नः$ासे च नता काया5 नासका नाययोLृभः / !वि8च;नम;दeSदते सो88वासे च नता मत ृ ा // ना. शा_८.१३४ // नवdगौ9सुOय1च;तासु म;दा शोके च योजयेत ् / ती-ग;धे !वकृrां तौ रौ<े वीरे तथैव च // ना. शा_८.१३५ // इr¡ाणे तथो88वासे द~घ…88वासां योजयेत ् / !वकू^णता च कत5gया जुग,ु सायामसय ू ाSदषु // ना. शा_८.१३६ // काया5 शेषु भावेषु तuैः वाभा!वका तथा / `ामं फुnलं च घूणU च किपतं कुिhचतं समम ् // ना. शा_८.१३७ //

ष|!वधं गzडमSु rं त य ल`णम8 ु यते / `ामं चावनतं uेयं फुnलं !वकसतं भवेत ् // ना. शा_८.१३८ // !वततं घूणम 5 6ोLं किपतं फु/रतं भवेत ् / यात ् कुिhचतं संकुिhचतं समं ाकृतमु8यते // ना. शा_८.१३९ // गzडयोल5`णं ोLं !वनयोगं नबोधत / `ामं दःु खेषु कत5gयं हषd फुnलमेव च // ना. शा_८.१४० // पूणम 5 ु9साहगवdषु रोमहषdषु किपतम ् / कुिhचतं च सरोमाhचं पशd शीते भये jवरे // ना. शा_८.१४१ // ाकृतं शेषभावेषु गzडकम5 भवेSदत / !ववत5नं कपनं च !वसग… !वनगूहनम ् // ना. शा_८.१४२ // स;दrकं सम§ ु ं च ष कमा5zयधर य तु / !वकू^णतं !ववत5 तु वेपनं कपनं मत ृ म ् // ना. शा_८.१४३ // !वन[\ामो !वसग5 तु वेशो !वनगूहनम ् / स;दrकं Saजैअद5 rं सम§ ु ः सहजो;नत // ना. शा_८.१४४ // इ9योbल`णं ोLं !वनयोगं नबोधत / असय ू ावेदनावuाभयाSदषु !ववत5नम ् // ना. शा_८.१४५ // कपनं वेपनं शीतभयरोषजवाSदषु / ीअणां !वलासे !वgवोके !वसग… रhजने तथा // ना. शा_८.१४६ // !वनगूहनमायासे स;दrं \ोधकम5सु / सम§ ु 9वनक ु पायां चुबने चाभन;दने // ना. शा_८.१४७ // इ9योbकमा5zयुLान 1चबक ु य नबोधत / कुनं खzडनं 1च;नं चिु Oकतं लेहनं समम ् // ना. शा_८.१४८ // दrं च द;तF\यया 1चबक ु ं ि9वह ल%यते / कुनं द;तसंघष5ः सं फोटः खzडनं मुहुः // ना. शा_८.१४९ // 1च;नं तु गाढसं—ेषGिु Oकतं दरू !व8युतः / लेहनं िजƒया लेहः Fकिhचत ् —ेषः समं भवेत ् // ना. शा_८.१५० // द;तैद5rे ऽधरे दrम9येषां !वनयोजनम ् / भयशीतjवर\ोधB तानां कुनं भवेत ् // ना. शा_८.१५१ // जपाययनसंलापभ%ययोगे च खzडनम ् / 1च;नं gयाधौ भये शीते gयायामे eSदते मत ृ े // ना. शा_८.१५२ // ज ृ भणे चुिOकतं कायU तथा लेvे च लेहनम ् / समं वभावभावेषु स;दrं \ोधकम5सु // ना. शा_८.१५३ // इत द;तोbिजƒानां करणाि8चबक ु F\या / !वधुतं !वनव3 ृ ं च नभुA5 नं भुAनमेव च // ना. शा_८.१५४ // !ववत ृ ं च तथोaाSह कमा5zय6ा यजान तु / gयाव3 ृ ं !वनव3 ृ ं याSaधुतं तय5गायतम ् // ना. शा_८.१५५ // अवा¥ख ु 9वं नभुA5 नं gयाभुAनं Fकिhचदायतम ् / !वि—rोbं च !ववत ृ मुaाvिु 9`*मेव च // ना. शा_८.१५६ // !वनव3 ृ मसूयायामी[या5\ोधकृतेन च /

अवuा!ववत ृ ादौ च ीणा काया5 योLृभः // ना. शा_८.१५७ // !वधत ु ं वारणे चैव नैवम9येवमाSदषु / नभुA5 नं चा!प !वuेयं गभीरालोकनाSदषु // ना. शा_८.१५८ // भुAनं लजाि;वते योjयं यतीनां तु वभावजम ् / नवdदौ9सO ु य1च;तासु नये च !वनम;6णे // ना. शा_८.१५९ // !वव3 ृ ं चा!प !वuेयं हा यशोकभयाSदषु / ीणामa ु ाSह ल~लायां गवd ग8च9यनादरे // ना. शा_८.१६० // एव नामेत कायU च कोपवाOये !वच`णैः / समं सा8यनव ु 3 ृ ाSद य8च I!r!वकिnपतम ् // ना. शा_८.१६१ // तjuै तेनानुसारे ण कायU तदनुगं मुखम ् / अथातो मुखराग तु चतुधा5 प/रकHत5तः // ना. शा_८.१६२ // वाभा!वकः स;नG रLः mयामो ऽथ5सं यः / वाभा!वक तु कत5gयः वभावाभनया यः // ना. शा_८.१६३ // मय थाSदषु भावेषु मुखरागः योLृभः / स;न 9वQत ृ गारयो तथा // ना. शा_८.१६४ // ु े काय… हा यशE वीररौ<मदाJेषु रLः यात ् कeणे तथा / भयानके सबीभ9से mयामं सhजायते मुखम ् // ना. शा_८.१६५५ // एवं भावरसाथdषु मुखरागं योजयेत ् / शाखाEगोपाEगसंयुLः कृतो ऽ,यभनयः शुभः // ना. शा_८.१६६ // मुखराग!वह~न तु नैव शोभाि;वतो भवेत ् / शर~राभनयो ऽnपो ऽ!प मुखरागसि;वतः // ना. शा_८.१६७ // Saगुणां लभते शोभां रा6ा!वव नशाकरः / नयनाभनयो ऽ!प या;नानाभावरसा फुटः // ना. शा_८.१६८ // मुखरागाि;वतो य मा;नायम6 त!bतम ् / यथा ने6ं सपdत मुखभI ू !rसंयत ु म ् // ना. शा_८.१६९ // तथा भावरसोपेतं मुखरागं योजयेत ् / इ9येवं मुखराग तु ोLो भावरसा यः // ना. शा_८.१७० // अतः परं व%याम Bीवाकमा5^ण वै Saजाः / समा नतो;नता “यkा रे 1चता कुिhचतािhचता // ना. शा_८.१७१ // वलता च नव3 ृ ा च Bीवा नव!वधाथ5तः / समा वाभा!वकH यान वभाजपकम5सु // ना. शा_८.१७२ // नता नता यालEकारब;धे कzठावलबने , उ;नताqय; ु नतमुखी Bीवा चोव5नवेशने // ना. शा_८.१७३ // “यkा पा$5गता uेया क;धभारे ऽत दःु ^खते / रे 1चता !वधत ु ा;ता हावे मथन3 ृ योः // ना. शा_८.१७४ // कुिhचताकुिhचते मिू न5 धा/रते गलर`णे / अिhचतापसत ृ ो¢;धकेशकष…व5दश5ने // ना. शा_८.१७५ // पा$…;मख ु ी याaलता BीवाभेदैG वी`णे / नवत ू ा व थानाभमुखाSदषु // ना. शा_८.१७६ // ृ ाभमुखीभत

इ9याSद लोकभावाथा5 BीवाभEगैरनेकधा / Bीवाकमा5^ण सवा5^ण शरः कमा5नुगान Sह // ना. शा_८.१७७ // शरसः कम5णः कम5 Bीवायाः सवत5ते / इ9येतnल`णं ोLं शीष…पाEगसमा यम ् / अEगकमा5^ण शेषा^ण गदतो मे नबोधत // ना. शा_८.१७९ // इत भारतीये नायशाm6े उपाEग!वधानं नाम अrमो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ नवमो ऽयायः एवमेति8चरोने6ुनासोbकपोलजम ् / कम5 ल`णसंयLमप ु ाEगानां मयोSदतम ् // ना. शा_९.१ // ह तोरपा$5जठरकट~जEघोeपादतः / ल`णं सव%याम !वनयोगं च तKवतः // ना. शा_९.२ // ह ताद~नां व%याम कम5 नाययोजकम ् यथा येनाभनेयं च त;मे नगदतः शण ृ ु // ना. शा_९.३ // पताकिपताकG तथा वै कत5र~मुखः / अध5च;<ो vरालश ्च शुकतुzड तथैव च // ना. शा_९.४ // म!ु rG शखराoयG क!प9थः खटकामुखः / स8 ू या यः पšकोशG तथा वै सप5शीष5कः // ना. शा_९.५ // मग ृ शीष5ः परो uेयो ह ताभनययोLृभः / काEगुलको ऽलपšG चतुरो मर तथ // ना. शा_९.६ // हं सा यो हंसप`G स;दं शो मक ु ु ल तथा / ऊण5नाभ ता}चूडचत!ु वUशतर~/रताः // ना. शा_९.७ // असंयुताः संयुताG गदतो मे नबोधत / अhजलG कपोतG कक5टः वि तक तथा // ना. शा_९.८ // खटकावध5मानG v9ु संगो नषध तथा / दोलः पु[पपट ु Gैव तथा मकर एव च // ना. शा_९.९ // गजद;तो ऽवSह9थG वध5मान तथैव च / एते तु संयुता ह ता मया ोLायोदश // ना. शा_९.१० // न3 ृ ह तानतGोव5 गदतो मे नबोधत / चतुरkौ तथोa3ौ ु ौ मत ृ ौ // ना. शा_९.११ // ृ तथा तलमख वि तकौ !वकHण› चा,यरालखटकामख ु ौ / आ!व>व\ौ स8 ू या यौ रे 1चतावध5रे1चतौ // ना. शा_९.१२ // उ3ानाविhचतौ वा!प पnलवौ च तथा करौ / नतबौ चा!प !वuेयौ केशब;धौ तथैव च // ना. शा_९.१३ // सोLौ क/रह तौ च लताoयौ च तथैव च / प`विhचतकौ चैव प`Jोतकौ तथा // ना. शा_९.१४ //

uेयो गeडप`ौ च हं सप`ौ तथैव च / ऊव5मzडलनौ चैव पा$5मzडलनौ तथा // ना. शा_९.१५ // उरोमzडलनौ चैव उरःपा$ा5धम 5 zडलौ / म!ु rक वि तकौ चा!प नलनीपšकोशकौ // ना. शा_९.१६ // अलपšावुnबनौ च ललतौ वलतौ तथा / स*ष!rकरा vेते नामतो ऽभSहता मया // ना. शा_९.१७ // यथा ल`णमेतष े ां कमा5^ण च नबोधत / सा/रताः समाः सवा5 य याEगn ु यो भवि;त Sह / कुिhचतG तथाEगुbः स पताक इत मत ृ ः // ना. शा_९.१८ // एष हारपाते तापन नोदने हषd च / गवd ऽ,यहमत तjuैललाटदे शोि9थतः काय5ः // ना. शा_९.१९ // एषो ऽिAनवष5धारानˆपणे पु[पव!ृ rपतने च / संयुतकरणः काय5ः !वरलचलताEगुलह5 तः // ना. शा_९.२० // वि तक!व8यु तकरणात ् पnलवपु[पोपहारश[पा^ण / !वर1चतमव ु ’सं थं य†
पर पराBसंि—rौ कत5gयौ नप ृ दश5ने / तय5क् वि तक ब>ौ यातां तौ Bहदश5ने // ना. शा_९.३४ // तपि वदश5ने काया5व ू व› चा!प परा¥ुखौ / पर पराभमुखौ च कत5gयौ वरदश5ने // ना. शा_९.३५ // उ3ानाधोमुखौ काया5वBे वO6 य संि थतौ / वडवानलसEBाममकराणां च दश5ने // ना. शा_९.३६ // अभनया 9वनेनअ ै व वानर,लवनोम5यः / पवनG ियGैव नाये नाय!वच`णैः // ना. शा_९.३७ // संमख ु सत ु श5ने / ृ ाEगुbः काय… बाले;दद पराEAमुख तु कत5gयो याने नण ृ ां योLृभः // ना. शा_९.३८ // „6पताके यदा ह ते भवेत ् पb ृ ावलोकनी तज5नी मयमायाG तदासौ कत5र~मुखः // ना. शा_९.३९ // प1थ चरणरचनरhजनरEगणकरणा;यधोमुखन े ैव / ऊव5मुखेन तु कुया5त ् दrं शE ृ गं च लेoयं च // ना. शा_९.४० // पतनमरणgयत\मप/रव3 ृ !वतFक5त तथ ;य तम ् / भ;नवलतेन कुया5त ् कत5या5 याEगु लमख े // ना. शा_९.४१ // ु न संयुतकरणो व यादसंयत ु ो वा यj ु यते तjuैः / eeचमरमSहषसुरगजवष ृ गोपुरशैलशखरे षु // ना. शा_९.४२ // य याEगुnय तु !वनताः सहाEगुbेन चापवत ् / सो ऽध5च;<ो Sह !वuेयः करः कमा5 य व%यते // ना. शा_९.४३ // एतेन बालतरवः शशलेखाबक ु लशवलयान / नघा5टनमाय तं मयौपयं च पीनं च // ना. शा_९.४४ // रशनाजघनकट~नामाननतलप6कुzडलाद~नाम ् / कत5gयो नार~णामभनययोगो ऽध5च;<े ण // ना. शा_९.४५ // आJा धनुनत 5 ा काया5 कुिhचताEगुbक तथा / शेषा भ;नोव5वलता vराले ऽEगुलयः करे // ना. शा_९.४६ // एतेन सKवशौzडीय5वीय5धृ तकाि;तSदgयगाभी·म ् / आशीवा5दाG तथा भावा Sहतसंuकाः काया5ः // ना. शा_९.४७ // एतेन पुनः ीणां केशानां संBहो9कष› / सवा5E1गकं तथैव च नव5णन 5 मा9मनः काय5म ् // ना. शा_९.४८ // कौतुक!ववाहयोगं द`णेनैव संयोगं च / अEगn ु यB वि तकयोगान ् प/रमzडलेनैव // ना. शा_९.४९ // ा†`zय प/रमzडलं च कुया5न ् महाजनं चैव / य8च मह~तलर1चतं
शक ु तz ु ड तु स करः कम5 चा य नबोधत // ना. शा_९.५३ // एतेन 9वभनेयं नाहं न 9वं न कृ9यमत चायd / आवाहने !वसगd 1ध1गत वचने च सावuम ् // ना. शा_९.५४ // अEगn ु यो य य ह त य तलमयेBसंि थताः / तासामप ु /र चाEगb ु ः सः म!ु r/रत संuतः // ना. शा_९.५५ // एष हारे gयायामे नग5मे पीडने तथा / संवाहने ऽसयrीनां कु;तदzडBहे तथा // ना. शा_९.५६ // अ यैव तु यदा मr ु ेˆव…Eगb ु ः यj ु यते / ह तः स शखरो नाम तदा uेयः योLृभः // ना. शा_९.५७ // रिmमकुशाEकुशधनुषां तोमरशŽLमो`णे चैव / अधरोbपादरhजनमलक यो9`ेपणं चैव // ना. शा_९.५८ // अ यैव शखराoय य vEगb ु कनपीŽडता / यदा दे शनी व\ा स क!प9थ तदा मत ृ ः // ना. शा_९.५९ // असचापच\तोमरकु;तगदाशŽLव‘बाणान / शाzयभनेयान तु कायU स9यं च पlयं च // ना. शा_९.६० // उि9`*व\ा तु यदानामका सकनीयसी / अ यैव तु क!प9थ य तदासो खटकामुखः // ना. शा_९.६१ // हो6ं हgयं च6ं Bहप/रकष5णं gयजनकhच / आदश5धारणं खzडनं तथा पेषणं चैव // ना. शा_९.६२ // आयतदzडBहणं मL ु ाालबसंBहं चैव / kAदामपु[पमाला वा;तालबनं चैव // ना. शा_९.६३ // म;मथशरावक[ण5प[ु पवचयतोदकाया5^ण / अEकुशरjवाकष5णीदश5नमेव कायU च // ना. शा_९.६४ // खटकाoये यदा ह ते तज5नी ससा/रता / ह तः सूचीमख ु ो नाम तदा uेयः योLृभः // ना. शा_९.६५ // अ य !व!वधान ् योगान ् व%याम समासतः दे श;याः / ऊव5नतलोलकिपत!वजंृ भतोaाSहतचलायाः // ना. शा_९.६६ // च\ं तŽड9पताकामhजय5ः कण5चूलकाGैव / कुSटलगतयG सवd नदd mयाः साधव ु ादाG // ना. शा_९.६७ // बालोरगबnयवधप ू द~पवnल~लताशखzडाG / प/रपतनव\मzडलमभनेया;यूव5लोलतया // ना. शा_९.६८ // वदनायासे कुिhचत!वजिृ भता वाOयˆपणे काया5 / भय ू Gोव5!वर1चता ताराघोणैकदzडय!rषु च / !वनताः च पुनः काया5 दं !–षु च तथा ययोगेन // ना. शा_९.६९ // पुनर!प मzडलगतया सव5Bहणं तथैव लोक य / णतो;ती च कायd vाJे द~घd च Sदवसे च // ना. शा_९.७० // [ वणाqयासे व\ा !वज ृ भणा वाOयˆपणावसरे ] / मेत वदे त च योjया सा/रतो9किपतो3ाना // ना. शा_९.७१ // काया5 किपत रोवदश5न वेदˆपणे चैव /

कु;तलकुzडलाEगदगzडा ये ऽभनय // ना. शा_९.७२ // गवd ऽहमत ललाटे /रपद ु श5ने तथैव च \ोधे / को ऽसा!वत नदd शे ऽथ कण5कzडुनयने चैव // ना. शा_९.७३ // संयुLा संयोगे काया5 !व—े!षता !वयोगे च / कलहे वि तकयुपतां पर परो9पीŽडता ब;धे // ना. शा_९.७४ // aाqयां तु वा9मपा$d द`णतो नननशावसानान / अभमुखपरा¥ुखाqयां !वि—rाqयां युhजीत // ना. शा_९.७५ // पुनर!प च मताBˆपा शलावत5य;6शैलेषु / प/रवेषणे तथैव Sह काया5 चाधोमख ु ी न9यम ् // ना. शा_९.७६ // ि—rा ललाटपे [वधोमुखी शभुˆपणे कया5 / शक या,यु3ाना तjuैि तय5िO थता काया5 // ना. शा_९.७७ // aाqयां स;दश5येि;न9यं सपण ू 5 च;<मzडलम ् / ि—rा ललाटे श\ य काया5 vु3ानसं या // ना. शा_९.७८ // प/रमzडलं मततया मzडलमादश5ये8च च;< य / हरनयने च ललाटे श\ यऽ,युग3 ु ाना // ना. शा_९.७९ // य याEगn ु य तु !वतताः सहाEगुbेन कुिhचताः / ऊवा5 vसंगताBाG स भवेत ् पšकोशकः // ना. शा_९.८० // „बnवक!प9थफलानां Bहणे कुचदश5नG नार~णाम ् / Bहणे vामषलाभे भवि;त ताः कुिhचताBा तु // ना. शा_९.८१ // बहुजातबीजपरू कमामषखzडं च नदd mयम ् / दे वाच5नबलहरणे सम§ ु के साB!पzडदाने च / काय5ः प[ु पकरG पšकोशेन ह तेन // ना. शा_९.८२ // म^णब;धन!वि—rाqयां !वरलचलताEगु लकराqयाम ् / काय… !ववत5ताqयां !वकसतकमलो9पला!वनयः // ना. शा_९.८३ // अEगn ु यः संहताः सवा5ः सहाEगुbेन य य च / तथा ननतलGैव स तु सप5शराः करः // ना. शा_९.८४ // एषः सललदाने भुजगतौ तोयसेचने चैव / आ फोटने च योjयः क/रकुभा फालनाJेषु // ना. शा_९.८५ // अधोमख ु ीनां सवा5सामEगल ु ~नां समागमः / कनbाEगुbकाव ू व… स भवेत ् मग ृ शीष5कः // ना. शा_९.८६ // इह सातम 9यJ शLेGोnलासने ऽ`पाते च / वेदापमाज5नष े ु च कुमते चलत तु भवेत ् // ना. शा_९.८७ // 6ेतािAनसंि थता मया तज5;याEगुbका यदा / काEगुलो ऽनामका व\ा यदाGोवा5 कनीयसी // ना. शा_९.८८ // एतेन तeणफलान नाना!वधान च लघून / काया5न रोषजान ीवचा;यEगु ल`ेपःै // ना. शा_९.८९ // मरकतवैदय ू ा5देः दश5नं सम ु नसां च कत5gयम ् / Bाvं मरालपदमत तjuैरेव योगेषु // ना. शा_९.९० // आवत5ताः करतले य याEगुnयो भवि;त Sह /

पा$ा5गत!वकHणा5G स भवेदलपnलवः // ना. शा_९.९१ // तषेधकृते योjयः क य 9व;नाि त श; ू यवचनेषु / पुनरा9मोप;यासः ीणामेतेन कत5gयः // ना. शा_९.९२ // तkः सा/रता य6 तथा चोवा5 कनीयसी / तासां मये ि थतोEगुbः स करGतुर मत ृ ः // ना. शा_९.९३ // नय!वनयनयमसु नतुणबालातुरस9यकैतवाथdषु / वाOये युLे पlये स9ये शमे च !वनयोjयः // ना. शा_९.९४ // एकेन aाqयां वा Fकिhच;मzडलकृतेन ह तेन / !वकृत!वचा/रतच/रतं !वतFक5तं लिjजतं चैव // ना. शा_९.९५ // नयनौपयं पšदलˆपणं ह/रणकण5नदd शः / संयुतकरणेनैव तु चरे णैतान कुव’त // ना. शा_९.९६ // ल~ला रती e1च च मृ तब!ु >!वभावनाः `मां पु!rं च / सhuामा6ं णयं !वचारणं सEगतं शौचम ् // ना. शा_९.९७ // चातय ु U माधय ु U दा`zयं माद5 वं सुखं शीलम ् / °ं वाता5यŽु Lं वेषं मद ु ाaलं तोकम ् // ना. शा_९.९८ // ृ श !वभवा!वभौ सरु तं गण ु ागण ु ौ यौवनं गह ृ ान ् दारान ् / नानावणा5G तथा चतुरेणैवं युhजीत // ना. शा_९.९९ // सतमूवdन तु कुया5त ् रLं पीतं च मzडलकृतेन / प/रमSु दतेन तु नीलं वणा5Gतरु े ण ह तेन // ना. शा_९.१०० // मयमाEगुbस;दं शो व\ा चैव दे शनी / ऊव5म;ये कHणd च †gयEगn ु यौ मरे करे // ना. शा_९.१०१ // पšो9पलकुमद ु ानाम;येषां चैव द~घ5व;ृ तानाम ् / प[ु पाणां Bहण!व1धः कत5gयः कण5परु G // ना. शा_९.१०२ // !व8युतG सश‰दG काय… नभ59सनाSदषु / बालालापे च शी¡े च ताले !व$ासने तथा // ना. शा_९.१०३ // तज5नीमयमाEगb ु ाेतािAन था नर;तराः / भवेयुहUसवO6 य शेषे aे ससा/रते // ना. शा_९.१०४ // —%णाnपश1थललाघवन साराथd मद ृ 9ु वयोगेषु / काय… ऽभनय!वशेषः Fकिhच9 यि;दताBेण // ना. शा_९.१०५ // समाः सा/रताि तk तथा चोवा5 कनीयसी / अEगb ु ः कुिhचतGैव हंसप` इत मत ृ ः // ना. शा_९.१०६ // एष च नवापसलले दातgये गzडसं ये चैव / काय5ः तBहाचमनभोजनाथdषु !वाणाम ् // ना. शा_९.१०७ // आलEगने महा तभदश5ने रोमहष5णे चैव / पशd ऽनुलेपनाथd योjयः संवाहने चैव // ना. शा_९.१०८ // पुनरे व च नार~णां तना;तर थेन !वम!वशेषाः / काया5 यथारसं यद ु 5 ःु खे हनुधारणे चैव // ना. शा_९.१०९ // तज5;यEगb ु स;दं श 9व vराल य यथा भवेत ् / आभुAनतलमय थः स स;दं श इत मत ृ ः // ना. शा_९.११० //

स;दं शि!वधो uेय vBजो मख ु ज तथा / तथा पा$5गतGैव रसभावोपबSं ृ हतः // ना. शा_९.१११ // पु[पापचयBथने Bहणे तण ू ाणाम ् / ृ पण5केशस6 शnयावयवBहणापकष5णे चाBस;दं शः // ना. शा_९.११२ // व;ृ तात ् पु[पो>रणं वत5शलाकाSदपरू णं चैअव / 1ध1गत च वचनं रोषे मुखस;दं श य कमा5^ण // ना. शा_९.११३ // यuोपवीतधारणवेधनगुणसू%मबाणल%येषु / योगे याने तोके संयुLकरण तु कत5gयः // ना. शा_९.११४ // पेशलकु9सासय ू ादोषवचने च वामह तेन / Fकिhच† !ववत5तकराBः यj ु यते पा$5स;दं शः // ना. शा_९.११५ // आलेoयने6रhजन!वतक5व;तवालरचने च / न[पीडनं तथालLक य काय5 च नार~भः // ना. शा_९.११६ // समागताBाः सSहता य याEगुnयो भवि;त Sह / ऊवा5 हं समख ु येव स भवे;मक ु ु लः करः // ना. शा_९.११७ // दे वा8च5नबलकरणे पšो9पलकुमद ु ˆपणे चैव / !वटचुबने च काय… !वकुि9सते !वकHण5G // ना. शा_९.११८ // भोजनSहरzयगणनामुखसंकोचदानशी¡ेषु / मक ु ु लतकुसम ु ेषु च तथा तjuैरेष योLgयः // ना. शा_९.११९ // पšकोश य ह त य vEगुnयः कुिhचता यदा / ऊण5नाभः स !वuेयः केशचौय5BहाSदषु // ना. शा_९.१२० // शरः कzडूयने चैव कुbgया1धनˆपणे / संहgया¡े[वभनयः  तरBहणे तथा // ना. शा_९.१२१ // मयमाEगुbस;दं शो व\ा चैव दे शनी / शेषे तल थे कत5gये ता}चल ू करे ऽEगुल~ // ना. शा_९.१२२ // !व8युतG सश‰दG काय… नभ59सनाSदषु / ताले !व$सने चैव शी¡ाथd संuतेषु च // ना. शा_९.१२३ // तथा कलासु काbासु नमेषे तु `णे तथा / एश एव करः काय… बालालापनम;6णे // ना. शा_९.१२४ // अथवा अEगn ु यः संSहता व\ा उपय5E ु गb ु पीŽडताः / सा/रता कनीbाच ता}चूडः करः मत ृ ः // ना. शा_९.१२५ // शतं सहkं ल`ं च करे णैकेन योजयेत ् / `मुLाEगुल~भ तु फुलEगान ् !वष ु तथा // ना. शा_९.१२६ // असंयुताः करा vेते मया ोLा Saजो3माः / अतG संयुतान ् ह तान ् गदतो मे नबोधत // ना. शा_९.१२७ // पताकाqयां तु ह ताqयां सं—ेषादhजलः मत ृ ः / दे वतानां गˆ ु णां च म6ाणां चाभवादने // ना. शा_९.१२८ // थाना;य य पुनी^ण व`ो वO6ं शर तथा / दे वतानां शरः थ तु गुˆणामा यसंि थतः / व` थGैव म6ाणां ीणां 9वनयतो भवेत ् // ना. शा_९.१२९ //

उभाqयाम!प ह ताqयाम;यो ऽ;यं पा$5सB ं हात ् / ह तः कपोतको नाम कम5 चा य नबोधत // ना. शा_९.१३० // एष !वनयाqयुपगमे णामकरणे गुरोG सभाषे / शीते भये च काय… व`ः थः किपतः ीभः // ना. शा_९.१३१ // अयमेवाEगुलप/रघ[ृ यमाणमL ु तु ^ख;नवाOयेषु / एतावSदत च काय… नेदानीं कृ9यमत चाथd // ना. शा_९.१३२ // अEगn ु यो य य ह त य v;यो;या;तरन सत ृ ाः / स कक5ट इत uेयः करः कम5 च व%यते // ना. शा_९.१३३ // एष मदनाEगमदd स* ु ोि9थत!वज ृ भणे बह ृ ेहे / हनुधारणे च योjयः शEखBहणे ऽथ5तKवuैः // ना. शा_९.१३४ // म^णब;ध!व;य तावरालौ ीयोिजतौ / उ3ानौ वामपा$5 थौ वि तकः प/रकHत5तः // ना. शा_९.१३५ // वि तक!व8युइतकरणा† Sदशो घनाः खं वनं सम< ु ाG / ऋतवो मह~ तथौघं !व तीणU चाभनेयं यात ् // ना. शा_९.१३६ // खटकः खटके ;य तः खटकावध5मानकः / शE ृ गाराथdषु योLgयः णामकरणे तथा // ना. शा_९.१३७ // अ;ये कुमुद~तालव;ृ तेषु कत5gयG6धरणे // ना. शा_९.१३८ // इत अरालौ तु !वपय5 तावु3ानौ वध5मानकौ / उ9सEग इत !वuेयः पश5 य Bहणे करः // ना. शा_९.१३९ // सन[पेषकृते चैव रोमामष5कृते ऽ!प च / न[पीŽडतः पुनGैव ीणामी[या5कृते भवेत ् // ना. शा_९.१४० // मक ु ु लं तु यदा ह तं क!प9थः प/रचेrयेत ् / स म;तgय तदा ह तो नषधौ नाम नामतः // ना. शा_९.१४१ // संBहप/रBहौ धारणं च समयG स9यवचनं च / सE`ेपः सं`*ं नपीŽडतेनाभनेतgयम ् // ना. शा_९.१४२ // शखर तु यदा ह तो मग ृ शीषdण पीŽडतः / नषधो नाम !वuेयः स भयातd !वधीयते // ना. शा_९.१४३ // गह ु म् / ृ ~9वा वामह तेन कपुर5 ाqय;तरे भज द`णं चा!प वाम य कपुर5 ाqय;तरे ;यसेत ् // ना. शा_९.१४४ // स चा!प द`णो ह तः सयE मr ु ीकृतो भवेत ् / इ9येष नषधो ह तः कम5 चा य नबोधत // ना. शा_९.१४५ // एतेन धैयम 5 दगव5सौbवौ9सुOय!व\माटोपाः / अभमानावrभः तभ थैया5दय काया5ः // ना. शा_९.१४६ // uेयो वै नषधो नाम हं सप`ौ पराEगमख ु ौ / जालवातायनाद~नां योLgयो ऽभघने // ना. शा_९.१४७ // अंसौ श1थलौ मL ु ौ पताकौ तु लिबतौ / यदा भवेतां करणे स दोल इत संuतः // ना. शा_९.१४८ //

संम!वषादमिू 8च5तमदाभघाते तथैव चाऽवेगे / gया1ध,लत ु े च श`ते च काय… ऽभनयोगः // ना. शा_९.१४९ // य तु सप5शराः ोL त याEगुलनर;तरः / Saतीयः पा$5सिं —rः स तु पु[पपुटः मत ृ ः // ना. शा_९.१५० // धा;यफलपु[पसIशा;यनेन नाना!वधान युLान / Bाvाzयप ु नेयान च तोयानयनापनयने च // ना. शा_९.१५१ // पताकौ तु यदा ह तावरू 5 ध ् ाEगुbावधोमख ु ौ / उपयप ु5 /र !व;य तौ तदा स मकरः करः // ना. शा_९.१५२ // संहgयालSa!पदश5नं न\मकरम9 यानाम ् / ये चा;ये \gयादा vभनेया ते ऽथ5योगेन // ना. शा_९.१५३ // कूप5रांसो1चतौ ह तौ यदा तां सप5शीष5कौ / गजद;तः स !वuेयः कम5 चा य नबोधत // ना. शा_९.१५४ // एव च वधव ु राणमa ु ाहे चातभारयोगे च / तंभBहणे च तथा शैलशलो9पाटने चैव // ना. शा_९.१५५ // शक ु तz ु डौ करौ कृ9वा व` यभमख ु ािhचतौ / शनैरधोमख ु ा!व>ौ सो ऽवSह9थ इत मत ृ ः // ना. शा_९.१५६ // दौब5nये नः$सते गा6ाणां दश5ने तनु9वे च / उ9किzठते च तjuैरभनययोग तु कत5gयः // ना. शा_९.१५७ // मक ु ु ल तु यदा ह तः क!प9थप/रवे!rतः / वध5मानः स !वuेयः कम5 चा य नबोधत // ना. शा_९.१५८ // संBहप/रBहौ धारणं च समयG स9यवचं च / सं`ेपत तु सं`*ं नपीŽडतेनाभनेतgयम ् // ना. शा_९.१५९ // uेयो वै वध5मान तु हं सप`ो पराEगमख ु ौ / जालवातायनाद~नां योLgयो !वघाटने // ना. शा_९.१६० // उLा vेते Sa!वधा vसंयुताः संयुताG सं`प े ात ् / अभनयकरा तु ये ि9वह ते ऽ;य6ा,यथ5तः सायाः // ना. शा_९.१६१ // आकृ9या चेrया 1चै जा59या !वuाय त9पुनः / वयं !वतOय5 कत5gयं ह ताभनयनं बुधैः // ना. शा_९.१६२ // नाि त किGदह त तु नाये ऽथ… ऽभनयं त / य य य† Imयते ˆपं बहुश त;मयो!षतम ् // ना. शा_९.१६३ // अ;ये चा,यथ5सय ं ुLा लौFकका ये कराि 9वह / च;दत ते नयोLgया रसभाव!वचे!rतैः // ना. शा_९.१६४ // दे शं कालं योगं चा,यथ5युŽLमवे%य च / ह ता vेते योLgयाः नण ृ ां ीणां !वशेषतः // ना. शा_९.१६५ // सवdषामेव ह तानां यान कमा5^ण सि;त Sह / ता;यहं संव%याम रसभावकृतान तु // ना. शा_९.१६६ // उ9कष5णं !वकष5णं तथा चैवापकष5णम ् / प/रBहो नBहGाƒानं नोदनमेव च // ना. शा_९.१६७ // सं—ेषG !वयोगG र`णं मो`णं तथा /

!व`ेपधन ू ने चैव !वसग5 तज5नं तथा // ना. शा_९.१६८ // चेदनं भेदनं चैव फोटनं मोटनं तथा / ताडनं चेत !वuेयं तjuैः कम5 करान ् त // ना. शा_९.१६९ // उ3ानः पा$5गGैव तथाऽधोमख ु एव च / ह तचारि!वधो नायतKवसमा यः // ना. शा_९.१७० // सवd ह तचाराG योगेषु यथा!व1धः ने6म ू ुखरागैG कत5gया gयिhजअता बुधैः // ना. शा_९.१७१ // करणं कम5 थानं चायŽु Lं F\यां च संे%य / ह ताभनयतjuैः काय… लोकोपचारे ण // ना. शा_९.१७२ // उ3ामानां कराः काया5 ललाट`े6चा/रणः / व`ः थाGैव मयानामधमामधोगता // ना. शा_९.१७३ // jयेbे वnपचाराः यम 5 ये मय!वचा/रणः / ु  अधमेषु कHणा5G ह ताः काया5 योLृभः // ना. शा_९.१७४ // ल`णgयिhजता ह ताः काया5 तू3ममयमैः / लोकF\या वभावेन नीचैर,यथ5स ं याः // ना. शा_९.१७५ // अथवा;याIशं ा,य योगं कालमेव च / !वपर~ता या ह ताः योLgया बुधन ै 5 वा // ना. शा_९.१७६ // !वषzणे मिू 8च5ते भीते जुगु,साशोकपीŽडते / Aलाने व,ने !वह ते च नGेrे ति;<ते जडे // ना. शा_९.१७७ // gया1धB ते जरातd च भयातd शीत!व,लत ु े / म3े म3े चो;म3े 1च;तायां तपस ि थते // ना. शा_९.१७८ // Sहमवष5हते ब>े व/रणा,लवसं1 ते / व,नायते च संा;ते नतसं फोटने तथा // ना. शा_९.१७९ // न ह ताभनयः काय5ः काय5ः सKव य संBहः / तथा काकु!वशेषG नानाभवरसाि;वतः // ना. शा_९.१८० // य6 gयBावभ ु ौ ह तौ त3† I!r!वलोकनैः / वाचकाभनयं कुया5Saरामैथ5दश5कैः // ना. शा_९.१८१ // उ3ानः पा$5गGैव तथाऽधोमख ु एव च / चारि!वधो ऽEगानां नायन3 ृ समा यः // ना. शा_९.१८२ // उ3ानो वतल ु5 ˜य ः ि थतो ऽधोमख ु एव च / पhच कारा ह त य नायन3 ृ समा याः // ना. शा_९.१८३ // एवं uेयाः करा vेते नाभनयसं1 ताः / अत ऊवU व%याम ह तान ् न3 ृ समा यान ् // ना. शा_९.१८४ // व`सो ऽrाEगल ु थौ तु ा¥ख ु ौ खटकामुखौ / समानकूप5रांसौ तु चतुरkौ कHत5तौ // ना. शा_९.१८५ // हं सप`कृतौ ह तौ gयावत ृ ौ तालव;ृ तवत ् / उa3ा!वत !वuेयावथवा तालव;ृ तकौ // ना. शा_९.१८६ // ृ चतुरि थतौ ह तौ हंसप`कृतौ तथा / तय5िO थतौ चाभमुखौ uेयौ तालमुखा!वत // ना. शा_९.१८७ //

तावेव म^णब;धा;ते वि तकाकृतसंि थतौ / वि तका!वत !वoयातौ !व8यत ु ौ !वकHण5कौ // ना. शा_९.१८८ // अलपnलवसं थानाव ु वा5 यौ पšकोशकौ / अरालखटकाoयौ चा,यरालखटकामख ु ौ // ना. शा_९.१८९ // तथै म^णब;धा;ते vरालौ !व8युतावभ ु ौ / uेयौ योLृभन59यमराल खटका!वत // ना. शा_९.१९० // भज ु ांसकूप5राBै तु कुSटलावत5तौ करौ / पराEगमख ु तला!व>ौ uेयावा!व>व\कौ // ना. शा_९.१९१ // ह तौ तु सप5शरसौ मयमाEगुbकौ यदा / तय5Oसा/रता यौ च तदा सूचीमुखौ मत ृ ौ // ना. शा_९.१९२ // सप5शीष› यदा ह तौ भवेतां वि तकि थतौ / मयसा/रताEगb ु ौ uेयौ सच ू ीमुखौ तदा // ना. शा_९.१९३ // रे 1चतौ चा!प !वuेयौ हं सप`ौ <त ु मौ / सा/रतो3ानतलौ रे 1चता!वत संuतौ // ना. शा_९.१९४ // चतुरkो भवेaामः सgयह तG रे 1चतः / !वuेयौ न3 ृ तKवuैधर5 े 1चतसंuकौ // ना. शा_९.१९५ // अिhचतौ कूप5रांसौ तु „6पताकौ करौ कृतौ / Fकिhच!3य5Aगतावेतौ मत ृ ावु3नविhचतौ // ना. शा_९.१९६ // म^णब;धमुLौ तु पताकौ पnलवौ मत ृ ौ / बाहुशीषा5Saन[\ा;तौ नतबा!वत कHत5तौ // ना. शा_९.१९७ // केशदे शाSaन[\ा;तौ प/रपा$…ि9थतौ यदा / !वuेयो केशब;धौ तु करवाचाय5समतौ // ना. शा_९.१९८ // तय5Oसा/रतौ चैव पा$5सं थौ तथैव च / लताoयौ च करौ uेयौ न3 ृ ाभनयनं त // ना. शा_९.१९९ // सम; ु नतो लताह तः पा$ा59पा$5 !वलोलतः / „6पताको ऽपरः कणd क/रह तः कHत5तः // ना. शा_९.२०० // कSटशीष5न!वrाBौ „6पताकौ यदा करौ / प`विhचतकौ ह तौ तदा uेयौ योLृभः // ना. शा_९.२०१ // तावेव तु पराव3 ृ ौ प`Jोतकौ मत ृ ौ / अधोमख ु तला!व>ौ uेयौ गeडप`कौ // ना. शा_९.२०२ // हं सप`कृतौ ह तौ gयाव3 ृ प/रवत5तौ / तथा सा/रतभज ु ौ दzडप`ा!वत मत ृ ौ // ना. शा_९.२०३ // ऊव5मzडलनौ ह तावूव5देश!ववत5नात ् / तावेव पा$5!व;य तौ पा$5मzडलनौ मत ृ ौ // ना. शा_९.२०४ // उaे !rतौ भवेदेकौ SaतीयGापवे!rतः / मतावरु सः थाने vरु ोमzडलनौ मत ृ ौ // ना. शा_९.२०५ // अलपnलवकारालावरु ोaमण\मात ् / पा$ा5वत5G !वuेयावुरः पा$ा5धम 5 zडलौ // ना. शा_९.२०६ // ह तौ तु मणीब;धा;ते कुिhचताविhचतौ यदा /

खटकाoयौ तु तौ यातां म!ु rक वि तकौ तदा // ना. शा_९.२०७ // पšकोशौ यदा ह तौ gयाव3 ृ प/रवत5तौ / नलनीपšकोशौ तु तदा uेयौ योLृभः // ना. शा_९.२०८ // करावa ु े !rताBौ तु !वधायालपnलवौ / ऊव5स/रता!व>ौ कत5gयावn ु बणा!वत // ना. शा_९.२०९ // पnलवौ च शरोदे शे संा*ौ ललतौ मत ृ ौ / कपूर5 वि तकगतौ लताoयौ वलता!वत // ना. शा_९.२१० // करणे तु योLgयो न3 ृ ह तो !वशेषतः / तथाथा5भनये चैव पताकायाः योLृभः // ना. शा_९.२११ // संकरो ऽ!प भवे3ेषां योगो ऽथ5वशा9पन ु ः / ाधा;येन पुनः संuा नाये न3 ृ े करे ि[वह // ना. शा_९.२१२ // !वयुताः संयुताGैव न3 ृ ह ताः कHत5ताः / अतः परं व%याम करान ् करणसं यान ् // ना. शा_९.२१३ // सवdषामेव ह तानां नायह तनदे शभः / !वधातgया यŒेन करणं तु चतु!व5धम ् // ना. शा_९.२१४ // अपवे!rतमेकं यात ् उaे !rतमथापरम ् / gयावत5तं तत ृ ीयं तु चतुथU प/रवत5तम ् // ना. शा_९.२१५ // आवे‹य;ते यदEगुnय तज5नाJा यथा\मम ् / अqय;तरे ण करणं तदावे!rतमु8यते // ना. शा_९.२१६ // उaे ‹य;ते यदEगुnयः तज5;याJा बSहमुख 5 म् / \मशः करणं !वा तदa ु े !rतमु8यते // ना. शा_९.२१७ // आव9य5;ते कनbाJा vEगn ु यो ऽqय;तरे ण तु / यथा \मेण करणं त† gयावत5तम8 ु यते // ना. शा_९.२१८ // उa9य5;ते कनbाJा बाvतः \मशो यदा / अEगn ु यः करणं !वा तदL ु ं प/रवत5तम ् // ना. शा_९.२१९ // न3 5 ा ये / ृ े ऽभनययोगे वा पा^णभव5तन मुखन े युLान करणान योजयेत ् // ना. शा_९.२२० // ु 6 तय5Lथोव5सं थो vधोमुखGािhचतो ऽप!व> तु / मzडलगत तथा वि तकG पb ु ा/र च // ना. शा_९.२२१ // ृ ानस उaे !rतः सा/रत इ9येते वै मत ृ ाः कारा तु / बाƒो/रत करणगता !वuेया न9यं न3 ृ योLृभः // ना. शा_९.२२२ // ह तानां करण!व1धम5या समासेन नगSदतो !वाः / अत ऊवU gयाoया ये (दयोदरपा$5कमा5^ण // ना. शा_९.२२३ // आभुAनमथ नभुA5 नं तथा चैव किपतम ् / उaाSहतं समं चैव उरः पhच!वधं मत ृ म ् // ना. शा_९.२२४ // ननम; ु नतपb ृ ं च gयाभुAनांसं —थं Oव1चत ् आभुAनं तदरु ो uेयं कम5 चा य नबोधत // ना. शा_९.२२५ // संम!वषादमू8चा5शोकभयgया1ध(दयशnयेषु / कायU शीत पशd वषd लाजाि;वते ऽथ5वशात ् // ना. शा_९.२२६ //

त‰धं च ननपb ु नतम ् / ृ ं च नभAु5 नांसं सम; उरो नभुA5 नमेत!> कम5 चा य नबोधत // ना. शा_९.२२७ // तभे मानBहणे !व मयIrे च स9यवचने च / अहमत च दप5वचने गव…9सेके तु कत5gयम ् // ना. शा_९.२२८ // [द~घ5न$सते चैव ज ृ भणे मोटने तथा / „ब‰बोके च पुनः ीणां तSauेयं योLृभः ] // ना. शा_९.२२९ // ऊव…9`ेपe ै रो य6 नर;तरकृतैः कृतम ् / किपतं तु !वuेयमरु ो नाययोLृभः // ना. शा_९.२३० // हसतeSदताSदसंमभय मgया1धपीŽडताथdषु / नानाभावोपगतं काय5मरु ो नाययोगेषु // ना. शा_९.२३१ // हसतeSदतेषु कायd मे भये $सकाशयोGैव / SहOकादःु खे च तथा नायuैरथ5योगेन // ना. शा_९.२३२ // उaाSहतमूव5गतमुरो uेयं योLृभः / द~घ…88वसनता लोके ज ृ भनाSदषु चे%यते // ना. शा_९.२३३ // सवVः ससौbवैरhगैGतुरkकृतैः कृतम ् / उरः समन ्. तु !वuेयं व थं सौbवसंयत ु म ् // ना. शा_९.२३४ // एतदL ु ं मय सयगरस तु !वकnपनम ् / अत ऊवU व%याम पा$5यो/रह ल`णम ् // ना. शा_९.२३५ // नतं सम; ु नतं चैव सा/रत!ववत5तो / तथापसत ृ मेवं तु पा$5योः कम5 पhचधा // ना. शा_९.२३६ // कSटभ5वे3ु gयाभुAना पा$5माभुAनमेव च / तथैवापसत ृ ांसं च Fकिhच9पा$5नतं मत ृ म ् // ना. शा_९.२३७ // त यैव चापरं पा$U !वपर~तं तु यŽु Lतः / कट~पा$5भज ु ांसैGाqयु;नतैeतं भवेत ् // ना. शा_९.२३८ // आयामनादभ ु यतः पा$योः यात ् सा/रतम ् / प/रवता5„6क या!प !ववत5तमहे [यते // ना. शा_९.२३९ // !ववत5तापनयना† भवेदपसत ु ः / ृ ं पन पा$5ल`णम9यL ु ं !वनयोगं नबोधत // ना. शा_९.२४० // उपसपd नतं काय5म; ु नतं चापसप5णे / सा/रतं हषा5दौ प/रव3 ृ े !ववत5तम ् // ना. शा_९.२४१ // !वनव3 ृ े 9वपसत ृ ं पा$5मथ5वशाQवेत ् / एतान पा$5कमा5^ण जठर य नबोधत // ना. शा_९.२४२ // `ामं खnवं च पूणU च सोLमुदरं „6धा / तनु `ामं नतं खnवं पूणम 5 ामातमु8यते // ना. शा_९.२४३ // `ामं हा ये ऽथ eSदते नः$ासे ज ृ भने भवेत ् / gया1धते तपस ा;ते `ुधातd खnवम[यते // ना. शा_९.२४४ // पण 5 8 ू म ु 8वसते थल ू े gया1धता9यशनाSदषु / इ9येतदद ु रं ोLं कयाः कम5 नबोधत // ना. शा_९.२४५ // अ;ये तु

`ामं खnवं समं पण 5 द ू म ु रं या8चत!ु व5धम ् / 1चना चैव नव3 ृ ा च रे 1चता किपता तथा / उaाSहता चैव कट~ नाये न3 ृ े च पhचधा // ना. शा_९.२४६ // कट~ मय य वलनाि98चना संप/रकHत5ता / पराEAमुख याभमुखी नव3 ृ ा याि;नवत5ता // ना. शा_९.२४७ // सव5तो मणा8चा!प !वuेया रे 1चता कट~ / तय5Aगतागता `*ा कट~ uेया किपता // ना. शा_९.२४८ // नतबपा$…aहनात ् शनेइeaाSहता कट~ / कट~कम5 मया ोLं !वनयोगं नबोधत // ना. शा_९.२४९ // 1च;ना gयायामसा;तgयाव3 ृ े`णाSदषु / नव3 ृ ा वत5ने चैव रे 1चता मणाSदषु // ना. शा_९.२५० // कु‰जवामननीचानां गतौ काया5 किपता / थल ू ेषूaाSहओता योjया ीणां ल~लागतेषु च // ना. शा_९.२५१ // कपनं वलनं चैव तभनोaत5ने तथा / नवत5नं च पhचैता;यe ू कमा5^ण कारयेत ् // ना. शा_९.२५२ // नमनो;नमना9पा[णdमुह 5 ु ः यादe ू कपनम ् / ग8चेदqय;तरं जानु य6 तaलनं मत ृ म ् // ना. शा_९.२५३ // तभनं चा!प !वuेयमप!व>F\या9मकम ् / वलता!व>करणादव ू …eaत5नं मत ृ म ् // ना. शा_९.२५४ // पाि[ण5रqय;तरं ग8चेJ6 त3ु नवत5नम ् / गत[वधमपा6णां भये चा!प Sह कपनम ् // ना. शा_९.२५५ // वलनं चैव Sह कत5gयं ीणां वैरप/र\मे / सावसे च !वषादे च तभनं तु योजयेत ् // ना. शा_९.२५६ // gयायामे ताzडवे चैव काय5मa ु त5नं बुधैः / नवत5नं तु कत5gयं साSदप/रमे // ना. शा_९.२५७ // यथादश5नम;य8च लोका† Bाvं योLृभः / इ9यू-…ल5`णं ोLं जEघाया तु नबोधत // ना. शा_९.२५८ // आवत5तं नतं `*मa ु ाSहतमथा!प च / प/रव3 ृ ं तथा चैव जEघाकमा5^ण पhचधा // ना. शा_९.२५९ // वामो द`णपा$dन द`णGा!प वामतः / पादो य6 -जेSaाः तदावत5तमु8यते // ना. शा_९.२६० // जEघा वि तकयोगेन \मादावत5तं नयेत ् / जानुनः कुhचना8चैव नतं uेयं योLृभः / !व`ेपा8चैव जEघायाः `*म9यभधीयते // ना. शा_९.२६१ // [नतं याjजानुनमनात ् `*ं !व`ेपणा† बSह] / उaाSहतं च !वuेयम ू व5मa ू ाहनाद!प / तीपनयनं य3ु प/रव3 ु यते // ना. शा_९.२६२ // ृ ं तद8 आवत5तं योLgयं !वदष ू कप/र\मे / नतं चा!प Sह कत5gयं थानासनगताSदषु // ना. शा_९.२६३ //

`*ं gयायामयोगेषु ताzडवे च यj ु यते / तथा चोaाSहतं कुया5दा!व>गमनाSदषु // ना. शा_९.२६४ // ताzडवेषु योLgयं प/रव3 ृ ं योLृभः / इ9येतjजEघयोः कम5 पादयो तु नबोधत // ना. शा_९.२६५ // उ¤Sतः समGैव तथाBतलसhचरः / अिhचतः कुिhचतGैव पादः पhच!वध मत ृ ः // ना. शा_९.२६६ // ि थ9वा पादतलाBेण पाि[ण5भम ू5 ौ नपा9यते / य य पाद य करणे भवेद¤ ु Sत तु सः // ना. शा_९.२६७ // अयमa ु े !rतकरणे 9वनक ु रणाथU योगमासाJ / <त ु मयमचारः सकृदसकृदा योLgयः // ना. शा_९.२६८ // वभावर1चते भम ू ौ सम थाने च यो भवेत ् / समः पादः स !वuेयः वभावाभनया यः // ना. शा_९.२६९ // ि थर वभावाभनये नानाकरणसं ये / चलतG पन ु ः काय… !व1धuैः पादरे 1चते // ना. शा_९.२७० // सम यैव यदा पाि[ण5ः पाद याqय;तरे भवेत ् / बSहः पा$5ि थतो ऽEगुb˜य पाद तु स मत ृ ः // ना. शा_९.२७१ // 9यO9वा (कृ9वा?) समपदं थानम$\ा;ते तथैव च / याSaOलवाSद[वथdषु “य ः पादो यथा!व1धः // ना. शा_९.२७२ // अ यैव समपाद य पाि[ण5रqय;तरे भवेत ् / “य पादः स !वuेयः थानकाSदषु सं यः // ना. शा_९.२७३ // उि9`*ा तु भवे9पाि[ण5ः सत ृ ोEगुbक तथा / अEगn ु यGािhचताः सवा5 पादे ऽBतलसhचरः // ना. शा_९.२७४ // तोदननकुने ि थतनशुभने भू मताडने मणे / !व`ेप!व!वधरे चकपाि[ण5कृतागमनमेतेन // ना. शा_९.२७५ // पाि[ण5य 5 यािhचता भम ू ौ पादमBतलं तथा / अEगn ु यGािhचताः सवा5ः स पाद 9विhचतः मत ृ ः // ना. शा_९.२७६ // पादाBतलसhचारे वत5तोaत5ते तथा / एव पादाहते काय… नानामरकेषु च // ना. शा_९.२७७ // उि9`*ा य य पा[ण’ यादEगn ु यः कुE1चता तथा / तथा कुिhचतमयG स पादं कुिhचतः मत ृ ः // ना. शा_९.२७८ // उद3गमने चैव वत5तोaत5ते तथा / उि9`*ा तु भवे9पाि[ण5रEगुbाBेण संि थतः // ना. शा_९.२७९ // वामGैव वभाव थः सच ू ीपादः कHत5तः / न3 ू ुरकरणे योग त य कH9य5ते // ना. शा_९.२८० // ृ े नप अत\ा;त\मे चैव पादमेतं योजयेत ् / पादजEघोeकरणं कम5 काय5 योLृभः // ना. शा_९.२८१ // पाद य करणं सव5 जEघोeकृतम[यते / यथा पादः वतdत तथैवोeः वत5ते // ना. शा_९.२८२ // अनयोः समानकरणात ् पादचार~ योजयेत ् /

इ9येतदEगजं ोLं ल`णं कम5 चैव Sह // ना. शा_९.२८३ // अतः परं व%याम चार~gयायामल`णम ् // ना. शा_९.२८४ // इत भारतीये नायशाे अEगाभनयो नाम नवमो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ दशमो ऽयायः एवं पाद य जEघाया ऊव…ः कया तथैव च / समानकरणे चेrा सा चार~9यभधीयते // ना. शा_१०.१ // !वधानोपगताGाय… gयाय8च;ते पर परम ् / य मादEगसमायुLा त मा†gयायाम उ8यते // ना. शा_१०.२ // एकपादचारो यः सा चार~9यभसंuता / Saपाद\मणं य3ु करणं नाम तQवेत ् // ना. शा_१०.३ // करणानां समायोगः खzडम9यभधीयते / खzडैिभGतु भ5वा5 संयुLं मzडलं भवेत ् // ना. शा_१०.४ // चार~भः सत ृ ं न3 ृ ं चार~भGे!rतं तथा / चार~भः शमो`G चाय… यु>े च कHत5ताः // ना. शा_१०.५ // यदे त9 तुतं नायं त8चार~[वेव संuतम ् / नSह चाया5 !वना Fकिhच;नाये ऽEगं संवत5ते // ना. शा_१०.६ // त मा8चार~!वधान य सव%याम ल`णम ् / या यि मं तु यथा योjया न3 ु े गतौ तथा // ना. शा_१०.७ // ृ े य> समपादा ि थतावता5 शकटा या तथैव च / अय1ध5का चाषगत!व58यवा च तथापरा // ना. शा_१०.८ // एडका\HŽडता ब>ा उea3ा ृ तथा|Žडता / उ9 पि;दता च जनता यि;दता चाप यि;दता // ना. शा_१०.९ // समो9स/रतम3nल~ म3nल~ चेत षोडश / एता भौयः मत ु ाकाशकHः पन ु ः // ना. शा_१०.१० // ृ ाGाय5ः शण ृ त अत\ा;ता vप\ा;ता पा$5\ा;ता तथैव च / ऊव5जानुG सूची च तथा नप ू ुरपाSदका // ना. शा_१०.११ // डोलपादा तथा`*ा आ!व>ोa3सं ृ uते / !वJु†ा;ता vलाता च भज ु Eग6ासता तथा // ना. शा_१०.१२ // मग ु ा च दzडा च मर~ चेत षोडश / ृ ,लत आकाशOयः मत ृ ा vेता ल`णं च नबोधत // ना. शा_१०.१३ // पादै न5र;तरकृतै तथा समनखैर!प / समपादा मत ृ ा चार~ !वuेया थानसं या // ना. शा_१०.१४ // भू मघr ृ ेन पादे न कृ9वाqय;तरमzडलम ् / पुनe9सादयेद;यं ि थताव3ा5 तु सा मत ृ ा // ना. शा_१०.१५ // नषzणाEग तु चरणं साय5 तलसhचरम ् /

उaाSहतमुरः कृ9वा शकटा यां योजयेत ् // ना. शा_१०.१६ // सgयस ्य पb ृ तो वामGरण तु यदा भवेत ् / त यापसप5णं चैव uेया साय1ध5का बुधःै // ना. शा_१०.१७ // पादः सा/रतः सgयः पुनGैवोपस!प5तः / वामः सgयापसप’ च चाषग9यां !वधीयते // ना. शा_१०.१८ // !व8यवात ् समपादाया !व8यवां सयोजयेत ् / नकुयं तलाBेण पाद य धरणीतलम ् // ना. शा_१०.१९ // तलसhचरपादाqयाम9ु ,ल9ु य पतनं तु यत ् / पया5यतG F\यते एडका\HŽडता तु सा // ना. शा_१०.२० // अ;यो;यजEघासंवग े ात ् कृ9वा तु वि तकं ततः / ऊeqयाम ् वलनं य मात ् सा ब>ा चायुद 5 ा(ता // ना. शा_१०.२१ // तलसhचरपाद य पाि[ण5बा5vो;मुखी यदा / जEघािhचता तथोa3ा ृ ा // ना. शा_१०.२२ // ृ ऊea3े ृ त सा मत अBतः पb ृ तो वा!प पाद तु तलसhचरः / Saतीयपादो नघr 5 ृ ः य यां याद|Žडता तु सा // ना. शा_१०.२३ // शनैः पादो नवतdत बाvेनाqय;तरे ण च / य<े चकानुसारे ण सा चायु95 यि;दता मत ृ ा // ना. शा_१०.२४ // म!ु rह तG व`ः थः करो ऽ;यG वत5तः / तलसhचरपादG जनता चायद ु5 ा(ता // ना. शा_१०.२५ // पhचताला;तरं पादं साय5 यि;दतां ;यसेत ् / Saतीयेन तु पादे न तथाप यि;दताम!प // ना. शा_१०.२६ // तलसhचरपादाqयाम ् घण 5 ानोपसप5णःै / ू म समो9स/रतम3nल~ gयायामे समद ु ा(ता // ना. शा_१०.२७ // उभाqयाम!प पादाqयां घूणम 5 ानोपसप5णःै / उaे !rताप!व>ैG ह तैम3 5 nnयुदा(ता // ना. शा_१०.२८ // एता भौयः मत ु करणा याः / ृ ाGाय… नय> आकाशकHनां चार~णां सव%याम ल`णम ् // ना. शा_१०.२९ // कुिhचतं पादमिु 9`,य पुरतः ससारयेत ् / उि9`,य पातये8चैनमत\ा;ता तु सा मत ृ ा // ना. शा_१०.३० // ऊeqयां वलनं कृ9वा कुिhचतं पादम> ु रे त ् / पा$d !वन`पे8चैनमप\ा;ता तु सा मत ृ ा // ना. शा_१०.३१ // कुिhचतं पादमिु 9`,य पा$dनो9पतनं ;यसेत ् / उ¤Sतेन पादे न पा$5\ा;ता !वधीयते // ना. शा_१०.३२ // कुिhचतं पादमिु 9`,य जानु तनसमं ;यसेत ् / Saतीयं च \मात ् त‰धमूव5जानःु कHत5ता // ना. शा_१०.३३ // कुिhचतं पादमिु 9`,य जानूवU ससारयेत ् / पातये8चाBयोगेन सा सच ू ी प/रकHत5ता // ना. शा_१०.३४ // पb ृ तो vिhचतं कृ9वा पादमBतलेन तु / <त ु ं नया5तयेQम ू ौ चार~ नूपुरपाSदका // ना. शा_१०.३५ //

कुिhचतं पादमिु 9`,य पा$ा59पा$U तु दोलयेत ् / पातयेदिhचतं चैवं दोलपादा तु सा मत ृ ा // ना. शा_१०.३६ // कुिhचतं पादमिु 9`,य आ`,य 9विhचतं ;यसेत ् / जEघा वि तकसंयुLा चा`*ा नाम सा मत ृ ा // ना. शा_१०.३७ // वि तक याBतः पादः कुिhचत तु सा/रतः / नपतेदिhचता!व> आ!व>ा नाम सा मत ृ ा // ना. शा_१०.३८ // पादमा!व>मावे‹य समिु 9`,य नपातयेत ् / प/रवKृ य Saतीयं च सोa3ा ु5 ा(ता // ना. शा_१०.३९ // ृ चायद पb ृ तो वलतं पादं शरोघr ृ ं सारयेत ् / सव5तो मzडला!व>ं !वJु†ा;ता तु सा मत ृ ा // ना. शा_१०.४० // पb ृ ः सा/रतः पादो वलतो ऽqय;तर~कृतः / पाि[ण5पततGैव vलाता सकHत5ता // ना. शा_१०.४१ // कुिhचतं पादमिु 9`,य “य मूeं !ववत5येत ् / कSटजान!ु ववता58च भज ु Eग6ासता भवेत ् // ना. शा_१०.४२ // अत\ा;त\मं कृ9वा सम9ु ,ल9ु य नपातयेत ् / जEघािhचतोप/र`*ा सा uेया ह/रण,लत ु ा // ना. शा_१०.४३ // नूपुरं चरणं कृ9वा पुरतः ससारयेत ् / `मा!व>करणं दzडपादा तु सा मत ृ ा // ना. शा_१०.४४ // अत\ा;त\मं कृ9वा „6कं तु प/रवत5येत ् / Saतीयपादमणा3लेन मर~ मत ृ ा // ना. शा_१०.४५ // आकाशOयः मत ृ ा vेता ललताEगF\या9मकाः / धनव ु 5‘ासशाणां योLgया योLृभः // ना. शा_१०.४६ // अBगौ पb ृ गौ वा!प vनुगौ चा!प योगतः / पादयो तु Saजा ह तौ कत5gयौ नाययोLृभः // ना. शा_१०.४७ // यतः पाद ततो ह तो यतो ह त ततिकम ् / पाद य नग5मं uा9वा तथोपाEगान योजयेत ् // ना. शा_१०.४८ // पादचायाU यथा पादो धरणीमेव ग8चत / एवं ह तG/र9वा तु कSटदे शं समा येत ् // ना. शा_१०.४९ // एताGाय… मया ोLा ललताEगF\या9मकाः / थाना;यासां व%याम सव5श!वमो`णे // ना. शा_१०.५० // वै[णवं समपादं च वैशाखं मzडलं तथा / 9याल~ढं तथाल~ढं थाना;येतान षण ् नण ृ ां // ना. शा_१०.५१ // aौ तालावध5तालG पादयोर;तरं भवेत ् / तयोः समि थत 9वेकः “य ः प`ि थतो ऽपरः // ना. शा_१०.५२ // FकिhचदिhचतजEघं च सौbवाEगपुर कृतम ् / वै[णवं थानमेत!> !व[णरु 6ा1धदै वतम ् // ना. शा_१०.५३ // थानेनानेन कत5gयः संnलाप तु वभावजः / नानाकाया5;तरापेतैन5ृ भe3ममयमैः // ना. शा_१०.५४ // च\ य मो`णे चैव धारणे धनुष तथा /

धैयद 5 ानाEगल~लासु तथा \ोधे योजयेत ् // ना. शा_१०.५५ // इदमेव !वपय5 तं णय\ोध इ[यते / उपालभकृते चैव णयोaे गयो तथा // ना. शा_१०.५६ // शEकासूयोBता1च;तामत मृ तषु चैव Sह / दै ;ये चपलतायोगे गवा5भीrेषु शŽLषु // ना. शा_१०.५७ // शE ृ गाराQत ु बीभ9सवीराधा;ययोिजतम ् / समपादे समौ पादौ तालमा6ा;तरि थतौ // ना. शा_१०.५८ // वभावसौbवोपेतौ &'ा चा6ा1धदै वतम ् / अनेन कायU थानेन !वमEगलधारणम ् // ना. शा_१०.५९ // ˆपणे प`णां चैव वरं कौतुकमेव च / व थानं य;दन थानां !वमान थायनाम!प // ना. शा_१०.६० // लEग थानां -त थानां थानमेत3ु कारयेत ् / तालायो ऽध5तालG पादयोर;तरं भवेत ् // ना. शा_१०.६१ // तालांीनध5तालांG नषzणोeं कnपयेत ् / “य ौ व`ःि थतौ चैव त6 पादो योजयेत ् // ना. शा_१०.६२ // वैशाख थानमेत!> क;दGा6ा1धदै वतम ् / थानेनानेन कत5gयम$ानां वाहनं बुधःै // ना. शा_१०.६३ // gयायामनग5मGैव थल ू प`नˆपणम ् / शराणां च समु9`ेपो gयायामकरणे तथा // ना. शा_१०.६४ // रे चकेषु च कत5gयमदमेव योLृभः / ऐ;<े तु मzडले पादौ चतु ताला;तरि थतौ // ना. शा_१०.६५ // “य ौ प`ःि थतौ चैव कSटजानू समौ तथा / धनव ु 5‘ासशा^ण मzडलेन योजयेत ् // ना. शा_१०.६६ // वाहनं कुhजराणां तु थल ू प`नˆपणम ् / अ यैव द`णं पादं पhच तालान ् साय5 तु // ना. शा_१०.६७ // आल~ढं थानकं कुया5† e
!वचाय5 योLgयं नानाश!वमो`णे / ;याया1 तैरEगहारै ;या5या8चैव समिु 9थतैः // ना. शा_१०.७५ // य मा† यु>ान वत5;ते त मा;;यायाः कHत5ताः / वामह ते !वन`,य खेटकं शफेटकम ् // ना. शा_१०.७६ // शमादाय ह तेन !वचारमथाचरे त ् / साय5 च करौ सयक् पुनरा`,य चैव Sह // ना. शा_१०.७७ // खेटकं ामयेत ् पGात ् पा$ा5त ् पा$5मथा!प च / शरःप/रगमGा!प काय5ः शेण योLृभः // ना. शा_१०.७८ // कपोल या;तरे वा!प श योaे rनं तथा / पुनG ख|गह तेन ललतोaे !rतेन च // ना. शा_१०.७९ // खेटकेन च कत5gयः शरःप/रगमो बुधैः / एवं चारः कत5gयो भारते शमो`णे // ना. शा_१०.८० // सा9वते च व%याम !वचारं यथा!व1धः / स एव !वचार तु ख|गखेटकयोः मत ृ ः // ना. शा_१०.८१ // केवलं पb ृ तः शं कत5gयं खलु सा9वते / गतG वाष5गzये ऽ!प सा9वतेन \मेण तु // ना. शा_१०.८२ // शखेटकयोGा!प मणं सं!वधीयते / शरः प/रगम तa8च येह भवे3था // ना. शा_१०.८३ // उर युaेrनं कायU श यांशे ऽथवा पुनः / भारते !वचारो ऽयं कत5gयः स तु कैशके // ना. शा_१०.८४ // !वम™य तथा शं केवलं मूिन5 पातयेत ् / !वचारा योLgया vेवमेते ऽEगल~लया // ना. शा_१०.८५ // धनव ु 5‘ासशाणां योLgया !वमो`णे / न भेJं ना!प तु 8चेJं न चा!प e1धरkु तः // ना. शा_१०.८६ // रEगे हरणे काय… न चा!प gयLघातनम ् / संuामा6ेण कत5gयं शाणां मो`णं बुधैः // ना. शा_१०.८७ // अथवाभनयोपेतं कुया58चेJं !वधानतः / अEगसौbवसंयL ु ै रEगहारै !व5भू!षतम ् // ना. शा_१०.८८ // gयायामं कारयेत ् सयक् लयतालसमि;वतम ् / सौbवे Sह यŒ तु काय… gयायामसे!वभः // ना. शा_१०.८९ // सौbवे ल`णं ोLं वत5ना\मयोिजतम ् / शोभा सवVव न9यं Sह सौbवं समप ु ा1 ता // ना. शा_१०.९० // अचhचलमकु‰जं चास;नगा6मथा!प च / ना9यु8चं चलपादhच सौbवाEगं योजयेत ् // ना. शा_१०.९१ // कट~ कण5समा य6 कूप5रांसशर तथा / सम; ु नतमरु Gैव सौbवं नाम तQवेत ् // ना. शा_१०.९२ // नSह सौbवह~नाEगः शोभते नायन3 ृ योः / अ6 न9यं यŒो Sह !वधेयो मयमो3मैः // ना. शा_१०.९३ // नायं न3 ृ ं च सवU Sह सौbवे संत!bतम ् /

कट~नामभचरौ ह तौ व`Gैव सम; ु नतम ् // ना. शा_१०.९४ // वै[णवं थानम9यEगं चतुर मद ु ा(तम ् / प/रमाज5नमादानं स;धानं मो`णम ् तथा // ना. शा_१०.९५ // धनुष तु योLgयं करणं तु चतु!व5धम ् / संमाज5नं परामष5मादानं Bहणं F\या // ना. शा_१०.९६ // स;धानं शर!व;यासो !व`ेपो मो`णं भवेत ् / तैलाqयLेन गा6ेण यवागम ू Sृ दतेन च // ना. शा_१०.९७ // gयायामं कारयेत ् ीमान ् भ3ावाकालके तथा / योAयायां मातक ृ ा भ!3 त माQ!3ं समा येत ् // ना. शा_१०.९८ // भ3ौ सा/रताEग;तु gयायामं कारये;नरम ् / बलाथU च नषेवत े न यं बि त!व1धं तथा // ना. शा_१०.९९ // ि नAधा;य;यान च तथा रसकं पानकं तथा / आहारे ऽ1ध!bताः ाणाः ाणे योAयाः त!bताः // ना. शा_१०.१०० // त माJोAयासयथ5माहारे यŒवान ् भवेत ् / अशु>कायं Oला;तमतीव`ुि9पपासतम ् // ना. शा_१०.१०१ // अतपीतं तथा भL ु ं gयायामं नैव कारयेत ् / अचलैमध 5 ुरैगा6ैGतुर ेण व`सा // ना. शा_१०.१०२ // gयायामं कारये>ीमान ् नरमEगF\या9मकम ् / एवं gयायामसंयोगे काय5Gार~कृतो !व1धः // ना. शा_१०.१०३ // अत ऊवU व%याम मzडलानां !वकnपनम ् । इत भरतीये नायशाे चार~!वधानो नाम दशमो ऽयायः । _____________________________________________________________

अथ एकादशो ऽयायः । एताGाय… मया ोLा यथाव8चमो`णे / चार~संयोगजानीह मzडलान नबोधत // ना. शा_११.१ // अत\ा;तं !व1च6ं च तथा ललतसhचरम ् / सूची!व>ं दzडपादं !व(तालातके तथा // ना. शा_११.२ // वामब;धं सललतं \ा;तhचाकाशगाम च / मzडलान Saज ेbाः ! भू मगान नबोधत // ना. शा_११.३ // मरा कि;दते यातामावतU च ततः परम ् / समा\ि;दतम,याहुरे डका\HŽडतं तथा // ना. शा_११.४ // अ|Žडतं शकटा यं च तथाऽयध5कमेव च / !पrकुं च !वuेयं तथा चाषगतं पन ु ः // ना. शा_११.५ // एता;य!प दशोLान भूमगानीह नामतः / आJं पादं च जनतं कृ9वोaाSहतमाचरे त ् // ना. शा_११.६ // अलातं वामकं चैव पा$5\ा;तं च द`णम ् / सच ू ीवामं पुनGैव पा$5\ा;तं च द`णम ् // ना. शा_११.७ //

सच ू ीं वाम\मं दJादप\ा;तं च द`णम ् / सच ू ीवामं पुनGैव „6कं च प/रवत5येत ् // ना. शा_११.८ // तथा द`णमa व वामकम ् / ु 3मलातhचै ृ प/रि8च;नं तु कत5gयं बाvमरकेण Sह // ना. शा_११.९ // अत\ा;तं पन ु वा5मं दzडपादhच द`णम ् / !वuेयमेत† gयायामे 9वत\ा;तं तु मzडलम ् // ना. शा_११.१० // आJं तु जनतं कृ9वा तेनैव च नकुकम ् / आ पि;दतं तु वामेन पा$5\ा;तं च द`णम ् // ना. शा_११.११ // वामं सच ू ीपदं दJादप\ा;तhच द`णम ् / भज ु Eग6ासतं वाममत\ा;तं च द`णम ् // ना. शा_११.१२ // उa3ं ृ द`णं चैवाऽलातं चैवा6 वामकम ् / पा$5\ा;तं पन ु ः सgयं सच ू ीवाम\मं तथा // ना. शा_११.१३ // !व`ेपो द`ण य यादप\ा;तं च वामकम ् / बाvमरकं चैव !व`ेपं चैव योजयेत ् // ना. शा_११.१४ // !वuेयमेत†gयायामे !व1च6ं नाम मzडलम ् / कृ9वोव5जानुचरणमाJं सच ू ीं योजयेत ् // ना. शा_११.१५ // अप\ा;तः पुनवा5म आJः पा$5गतो भवेत ् / वामसूचीं पुनद5 Jात ् „6कhच प/रवत5येत ् // ना. शा_११.१६ // पा$5\ा;तं पन ु GाJमत\ा;तhच वामकम ् / सूचीवाम\मं कृ9वा vप\ा;तG वामकम ् // ना. शा_११.१७ // पा$5\ा;तं पन ु GाJमत\ा;तं च वामकम ् / प/रि8च;नं च कत5gयं बाvमणकेन Sह // ना. शा_११.१८ // एष चार~योग तु काय… ललतसhचरै ः / सूचीवामपदं दJात ् „6कhच प/रवत5येत ् // ना. शा_११.१९ // पा$5\ा;तः पुनGाJो वामो ऽत\ा;त एव च / सूचीमाJं पुनद5 Jादत\ा;तhच वामकम ् // ना. शा_११.२० // पा$5\ा;तं पन ु GाJं सच ू ी!व>े तु मzडले / आJ तु जनतो भू9वा स च दzड\मो भवेत ् // ना. शा_११.२१ // वामसच ू ीं पुनद5 Jात ् „6कhच प/रवत5येत ् / उa3ो ृ द`णG यादलातGैव वामकः // ना. शा_११.२२ // पा$5\ा;तः पुनGाJो भज ु Eग6ासत तथा / अत\ा;तः पुनवा5मो दzडपादG द`णः // ना. शा_११.२३ // वामसूची„6कावत… दzडपादे तु मzडले / आJं तु जनतं कृ9वा तेनैव च नकुकम ् // ना. शा_११.२४ // आ पि;दतं च वामेन vुa3ं ृ द`णेन च / अलातं वामकं पादं सच ू ीं दJा3ु द`णम ् // ना. शा_११.२५ // पा$5\ा;तः पुनवा5म आ`*ो द`ण तथा / समाव9य5 „6कं चैव दzडपादं सारयेत ् // ना. शा_११.२६ // सूचीवामपदं दJात ् „6कं तु प/रवत5येत ् /

भज ु Eग6ासतGाJो वामो ऽत\ा;त एव च // ना. शा_११.२७ // एष चार~योग तु !व(ते मzडले भवेत ् / सूचीमाJ\मं कृ9वा चाऽप\ा;तं च वामकम ् // ना. शा_११.२८ // पा$5\ा;त ततGाJो ऽ,यलातGैव वामकः / ा;9वा चार~भरे ताभः पया5येणाथ मzडलम ् // ना. शा_११.२९ // षसंoयं स*संoयं च ललतैः पाद!व\मैः / अ1धकुया5दप\ा;तमत\ा;तं च वामकम ् // ना. शा_११.३० // अप\;तः पुनGाJो वामो ऽत\ा;त एव च / पादमरकG यादलाते खलु मzडले // ना. शा_११.३१ // सूचीमाJ\मं कृ9वा vप\ा;तं च वामकम ् / आJो दzड\मGैव सूचीपाद तु वामकः // ना. शा_११.३२ // काय5िक!ववत5G पा$5\ा;तG द`णः / आ`*ं वामकं कुया5त ् दzडपा$U च द`णम ् // ना. शा_११.३३ // उea3ं ृ च तेनैव कत5gयं द`णेन तु / सच ू ीवाम\मं कृ9वा „6कं च प/रवत5येत ् // ना. शा_११.३४ // अलातG भवेaामः पा$5\ा;तG द`णः / अत\ा;तः पुनवा5मो वामब;धे तु मzडले // ना. शा_११.३५ // सूचीमाJ\मं कृ9वा vप\ा;तं च वामकम ् / पा$5\ा;तः पुनGाJो भज ु Eग6ासतः स च // ना. शा_११.३६ // अत\ा;तः पुनवा5म आ`*ो द`ण तथा / अत\ा;तः पुनवा5म उea3 तथै व च // ना. शा_११.३७ // ृ अलातG पुनवा5मः पा$5\ा;तG द`णः / सच ू ीवामं पुनद5 Jादप\ा;त तु द`णः // ना. शा_११.३८ // अत\ा;तः पुनवा5मः काय… ललतसंuकः / एष पादसार तु ललते मzडले भवेत ् // ना. शा_११.३९ // सूचीवाम\मं कृ9वा vप\ा;तG वामकम ् / पा$5\ा;तं पन ु GाJं वामपा$5\मं तथा // ना. शा_११.४० // ा;9वा चार~भरे ताभः पया5येणाथ मzडलम ् / वामसच ू ीं ततो दJादप\ा;तं च द`णम ् // ना. शा_११.४१ // वभावगमने vेत;मzडलं सं!वधीयते / \ा;तमेत3ु !वuेयं नामतो नाययोLृभः // ना. शा_११.४२ // एता;याकाशगामीन uेया;येवं दशैव तु / अतः परं व%याम भौमानामह ल`णम ् // ना. शा_११.४३ // आJ तु जनतः काय… वामGा पि;दतो भवेत ् / शकटा यः पुनGाJो वामGा!प सा/रतः // ना. शा_११.४४ // आJो मरकः काय5िकं च प/रवत5येत ् / आ कि;दतः पुनवा5मः शकटा यG द`णः // ना. शा_११.४५ // वामः पb ृ ापसप’ च दJा† मरकं तथा / स एवा पि;दतः काय5 9वेत† मरमzडलम ् // ना. शा_११.४६ //

आJो मरकः काय… वामGैवा|Žडतो भवेत ् / काय5िक!वव35G शकटा यG द`णः // ना. शा_११.४७ // उea3ः ृ स एव याaामGैवापस!प5तः / काय5िक!वव35G द`णः पि;दतो भवेत ् // ना. शा_११.४८ // शकटा यो भवेaाम तदे वा फोटनं भवेत ् / एतदा पि;दतं नाम gयायामे य> ु मzडलम ् // ना. शा_११.४९ // आJ तु जनतं कृ9वा वामGैव नकुकम ् / शकटा यः पुनGाJ उea3ः ृ स एव तु // ना. शा_११.५० // पb े ् / ृ ापसप’ वामG स च चाषगतभ5वत आ पि;दतः पुनद5 `ः शकटा यG वामकः // ना. शा_११.५१ // आJो मरकGैव „6कं च प/रवत5येत ् / पb ृ ापसप’ वामGे9यावतU मzडलं भवेत ् // ना. शा_११.५२ // समपादं बुधः कृ9वा थानं ह तौ सारयेत ् / नर;तरावूव5तलावावे‹योaे ‹य चैव Sह // ना. शा_११.५३ // कट~तटे !वन`,य चाJमाव35येत ् \मात ् / यथा\मं पन ु वा5ममावतdन सारयेत ् // ना. शा_११.५४ // चारया चानया ा;9वा पया5येणाथ मzडलम ् / समो9स/रतमेत3ु कायU gयायाममzडलम ् // ना. शा_११.५५ // पादै तु भूमसंयुLैः सच ू ी!व>ै तथैव च / एडका\HŽडतैGव ै तूणVिक!ववत5तैः // ना. शा_११.५६ // सूची!व>ाप!व>ैG \मेणावKृ य मzडलम ् / एडका\HŽडतं !वJात ् खzडमzडलसंuतम ् // ना. शा_११.५७ // सgयम¤ ु Sतं कृ9वा तेनैवावत5माचरे त ् / तेनैवा कि;दतः काय5ः शकटा यG वामकः // ना. शा_११.५८ // आJः पb े ् / ृ ापसप’ च स च चाषगतभ5वत अ|ŽडतG पुनवा5म आJGैवापस!प5तः // ना. शा_११.५९ // वामो मरकः काय5 आJ आ कि;दतो भवेत ् / तेनैवा फोटनं कुया5देतद|Žडतमzडलम ् // ना. शा_११.६० // आJं तु जनतं कृ9वा तेनैव च नकुकम ् / स एव शकटा यG वामGा कि;दतो भवेत ् // ना. शा_११.६१ // !वuेयं शकटा यं तु gयायामे य> ु मzडलम ् / पादै G शकटा य थैः पया5येणाथ मzडलम ् // ना. शा_११.६२ // आJ तु जनतो भू9वा स एवा कि;दतो भवेत ् / अपसप’ पन ु वा5मः शकटा यG द`णः // ना. शा_११.६३ // ा;9वा चार~भरे ताभः पया5येणाथ मzडलम ् / अयध5मेतSauेयं नय> ु े चा!प मzडलम ् // ना. शा_११.६४ // सच ू ीमाJ\मं कृ9वा vप\ा;तं च वामकम ् / भज ु Eग6ासतGाJ एवमेव तु वामकः // ना. शा_११.६५ // भज ु Eग6ासतैा5;9वा पादै र!प च मzडलम ् /

!पrकुं च !वuेयं चार~भम5zडलं बुधःै // ना. शा_११.६६ // सवVGाषगतैः पादै ः प/राय तु मzडलम ् / एत8चाषगतं !वJाि;नयु>े चा!प मzडलम ् // ना. शा_११.६७ // नानाचार~समु9थान मzडलान समासतः / उLा;यतः परं चैव समचार~^ण योजयेत ् // ना. शा_११.६८ // समचार~योगो य त9समं नाम मzडलम ् / आचाय5बु†या तानीह कत5gयान योLृभः // ना. शा_११.६९ // एतान खzडान समzडलान य> ु े नय> ु े च प/र\मे च / ल~लाEगमाधय 5 रु कृतान काया5^ण वाJानग ु प ु तान तjuैः // ना. शा_११.७० // इत भरतीये नायशाे मzडल!वधानं नाम एकादशो ऽयायः समा*ः _____________________________________________________________

अथ aादशो ऽयायः गतचार एवं gयायामसंयोगे कायU मzडलकnपनम ् / अतः परं व%याम गती तु कृति थताः // ना. शा_१२.१ // त6ोपवहनं कृ9वा भाzडवाJपरु कृतम ् / यथामाग5रसोपेतं कृतीनां वेशने // ना. शा_१२.२ // •व ु ायां संयुLायां पटे चैवापक!ष5ते / काय5ः वेशः पा6ाणां नानाथ5रससभवः // ना. शा_१२.३ // थानं तु वै[णवं कृ9वा vु3मे मयमे तथा / सम; ु नतं समं चैव चतुरkमरु तथा // ना. शा_१२.४ // बाहुशीषd स;ने च ना9यिु 9`*े च कारयेत ् / Bीवादे शः कत5gयो मयूरािhचतम तकः // ना. शा_१२.५ // कणा5दrाEगल ु थे च बाहुशीषd योजयेत ् / उरसGा!प 1चबक ु ं चतुरEगल ु संि थतम ् // ना. शा_१२.६ // ह तौ तथैव कत5gयौ कट~नाभतटि थतौ / द`णो नाभसं थ तु वामः कSटतटि थतः // ना. शा_१२.७ // पादयोर;तरं कायU aौ तालावध5मेव च / पादो9`ेप तु कत5gयः वमाण!वनम5तः // ना. शा_१२.८ // चतु तालो SaतालGा,येकताल तथैव च / चतु ताल तु दे वानां पा1थ5वानां तथैव च // ना. शा_१२.९ // SaतालGैव मयानां तालः ीनीचलE1गनाम ् / चतु[कलो ऽथ Saकल तथा vेककलः मत ृ ः // ना. शा_१२.१० // चतु[कलो vु3मानां मयानां Saकलो भवेत ् / तथा चैककलः पादो नीचानां संकHत5तः // ना. शा_१२.११ // ि थतं मयं <त ु ं चैव समवे%य लय6यम ् / यथाकृतनायuो गतमेवं योजयेत ् // ना. शा_१२.१२ //

धैय…पप;ना गतe3मानां मया गतम5यमसमतानाम ् / <त ु ा गतG चरु ाधमानां लय6यं सKववशेन योjयम ् // ना. शा_१२.१३ // एष एव तु !वuेयः कलाताललये !व1धः / पुनग5तचार य योगं ुणुतानघाः // ना. शा_१२.१४ // वभावा33 ू मगतौ कायU जानुकट~समम ् / यु>चार~योगेषु जानु तनसमं ;यसेत ् // ना. शा_१२.१५ // पा$5\ा;तैः सललतैः पादै वा5Jाि;वतैरथ / रEगकोणो;मख ु ं ग8चेत ् सयक् पhचपदान च // ना. शा_१२.१६ // वामवेधं ततः कुया5Sa`ेपं द`णेन तु / प/रव9ृ य Saतीयं तु ग8चेत ् कोणं ततः परम ् // ना. शा_१२.१७ // त6ा!प वामवेध तु !व`ेपो द`णेन च / ततो भाzडो;मुखो ग8चेत ् ता;येव तु पदान च // ना. शा_१२.१८ // एवं गतागतैः कृ9वा पदानामह !वंशतम ् / वामवेधं ततः कुया5त ् !व`ेपं द`ण य च // ना. शा_१२.१९ // रEगे !वकृrे भरतेन काय… गतागतैः पादगतचारः / “य िकोणे चतुरkरEगे गतचारGतरु k एव // ना. शा_१२.२० // यः समैः संSहतो ग8चे36 काय… लया यः / चतु[कलो ऽथ Saकल तथैवक ै कलः पुनः // ना. शा_१२.२१ // अथ मयमनीचै तु ग8चेJः प/रवा/रतः / चतु[कलमथाधU च तथा चैककलं पुनः // ना. शा_१२.२२ // दै 9यदानवय`ाणां नप ृ प;नगर`साम ् / चत 5 ैः // ना. शा_१२.२३ // ु तालमाणेन कत5gयाथ गतबुध Sदवौकसां तु सवdषां मयमा गत/र[यते / त6ा!प चो>ता ये तु तेषां दे वैः समा गतः // ना. शा_१२.२४ // ऋषय ऊचुः: यदा मनु[या राजान तेषां दे वगतः कथम ् / अ6ो8यते कथं नैषा गती राuां भ!व[यत // ना. शा_१२.२५ // इह कृतयो Sदgया Sदgयमानु[य एव च / मान[ु य इत !वuेया नायन3 ृ F\यां त // ना. शा_१२.२६ // दे वानां कृतSद5 gया राuां वै Sदgयमानष ु ी / या 9व;या लोक!वSदता मानष ु ी सा कHत5ता // ना. शा_१२.२७ // दे वांशजा तु राजानो वेदाया9मसु कHत5ताः / एवं दे वानुकरणे दोषो v6 न !वJते // ना. शा_१२.२८ // अयं !व1ध तु कत5gयः व8च;दगमनं त / संमो9पातरोषेषु माणं न !वधीयते // ना. शा_१२.२९ // सवा5सां कृतीनां तु अव था;तरसं या / उ3माधममयानां गतः काया5 योLृभः // ना. शा_१२.३० // चतुरध5कलं वा यात ् तदध5कलमेव च / अव था;तरमासाJ कुया5† गत!वचे!rतम ् // ना. शा_१२.३१ //

jयेbे चतु[कलं v6 मयमे Saकलं भवेत ् / Saकला चो3मे य6 मये 9वेककला भवेत ् // ना. शा_१२.३२ // कलकं मयमे य6 नीचे[वध5कलं भवेत ् / एवमधा5धह 5 ~नं तु जडानां संयोजयेत ् // ना. शा_१२.३३ // jवरातd च `ुधातd च तपः ा;ते भयाि;वते / !वि मते चावSह9थे च तथौ9सुOयसमि;वते // ना. शा_१२.३४ // शE ृ गारे चैव शोके च व8च;दगमने तथा / गतः ि थतलया काया51धकला;तरपातता // ना. शा_१२.३५ // पुनिG;ताि;वते चैव गतः काया5 चतु[कला / अ व थकामते चैव भये !व6ासते तथा // ना. शा_१२.३६ // आवेगे चैव हषd च कायd य8च 9वराि;वतम ् / अनr वणे चैव `ेपे चाQत ु दश5ने // ना. शा_१२.३७ // अ!प चा9यायके कायd दःु ^खते श6म ु ाग5णे / अपरा>ानस ु रणे $ापदानुगतौ तथा // ना. शा_१२.३८ // एते[वेवं गतं ाuो !वकलां संयोजयेत ् / उ3मानां गतया5 तु न तां मयेषु योजयेत ् // ना. शा_१२.३९ // या गतम5यमानां तु न तां नीचेषु योजयेत ् / गतः शE ृ गा/रणी काया5 व थकामतसभवा // ना. शा_१२.४० // दत ू ीदश5तमाग5 तु !वशे<Eगमzडलम ् / सूचया चा,यभनयं कुया5दथ5समा यम ् // ना. शा_१२.४१ // (Jैग5;धै तथा वैरलEकारै G भ!ू षतः / नानाप[ु पसग ु ;धाभमा5लाभः समलंकृतः // ना. शा_१२.४२ // ग8चेत ् सललतैः पादै रत\ा;ति थतै तथा / तथा सौbवसंयुLैल5यतालवशानग ु ैः // ना. शा_१२.४३ // पादयोरनुगौ ह तौ न9यं काय› योLृभः / उि9`,य ह तं पातेन पादयोG !वपय5यात ् // ना. शा_१२.४४ // 8च;नकामते चैव गतं भय ू ो नबोधत / !वसिज5तजनः k त तथा दत ू ीसहायवान ् // ना. शा_१२.४५ // नवा5णद~पो ना9यथU भष ू णैG !वभ!ू षतः / वेलासIशवG सह द9ू या शनै तथा // ना. शा_१२.४६ // -जेत ् 8च;नकाम तु पादै न5mश‰दम;दगैः / श‰दशंOयु9सुकG यादवलोकनत9परः // ना. शा_१२.४७ // वेपमानशर~रG शंFकतः  खलन ् मुहुः / रसे रौ<े तु व%याम दै 9यर`ोगणान ् त // ना. शा_१२.४८ // एक एव रस तेषां थायी रौ<ो Saजो3माः / नेपlयरौ<ो !वuेय 9वEगरौ< तथैव च // ना. शा_१२.४९ // तथा वभावजGैव „6धा रौ<ः किnपतः / e1धरिOल;नदे हो यो e1धरा<5मुख तथा // ना. शा_१२.५०। // ।

तथा !पशतह तG रौ<ो नेपlयज तु सः / बहुबाहुब5हुमुखो नानाहरणाकुलः // ना. शा_१२.५१ // थल ू काय तथा ांशुरEगरौ<ः कHत5तः / रLा`ः !पEगकेशG असतो !वकृत वरः // ना. शा_१२.५२ // ˆ`ो नभ59स5नपरो रौ<ः सो ऽयं वभावजः / चतु ताला;तरोि9`*ैः पादै 9व;तरपाततैः // ना. शा_१२.५३ // गतरे वं कत5gया तेषां ये चा!प तSaधाः / अ(Jा तु मह~ य6 mमशानरणकmमला // ना. शा_१२.५४ // गतं त6 यh ु जीत बीभ9साभनयं त / Oव1चदास;नपततैः !वकृrपततैः Oव1चत ् // ना. शा_१२.५५ // एलका\HŽडतैः पादै eपयुप 5 /र पाततैः / तेषामेवानुगैह5 तैब’भ9से गत/र[यते // ना. शा_१२.५६ // अथ वीरे च क35gया पाद!व`ेपसंयुता / <त ु चारा1धbाना नानाचार~समाकुला // ना. शा_१२.५७ // पा$5\ा;तै<त ु ा!व>ैः सच ू ी!व>ै तथैव च / कलाकालगतैः पादै रावेगे योजयेत ् गतम ् // ना. शा_१२.५८ // उ3मानामयं ायः ोLो गतप/र\मः / मयानामधमानां च गतं व%यायहं पन ु ः // ना. शा_१२.५९ // !व मये चैव हषd च !व`*पद!व\मान ् / आसाJ तु रसं हा यमेत8चा;यं च योजयेत ् // ना. शा_१२.६० // पुनG कeणे काया5 गतः ि थरपदै रथ / बा[पाबe ु >नयनः स;नगा6 तथैव च // ना. शा_१२.६१ // उि9`*पाततकर तथा स वनरोदनः / ग8चे3थाय1धकया 9यBा!यसं ये // ना. शा_१२.६२ // एषा ीणां योLgया नीचसKवे तथैव च / उ3मानां तु कत5gया सधैया5 बा[पसEगता // ना. शा_१२.६३ // नः$ासैरायतो9सr ै तथैवोव5नर~`तैः / ृ न त6 सौbवं कायU न माणं तथा!वधम ् // ना. शा_१२.६४ // मयानाम!प सKवuा गतय…jया !वधानतः / उरःपातहतो9साहः शोकgयाकुलचेतनः // ना. शा_१२.६५ // ना9यिु 9`*ैः पदै ग8 5 चेत ् इrब;धुनपातने / गाढहारे काया5 च श1थलाEगभज ु ा या // ना. शा_१२.६६ // !वघू^णतशर~रा च गतGूण5पदै रथ / शीतेन चाभभत ू य वषdणाभ<त ु य च // ना. शा_१२.६७ // गतः योLृभः काया5 ीनीचकृतावथ / !पzडीकृ9य तु गा6ा^ण तेषां चैव कपनम ् // ना. शा_१२.६८ // करौ व`स न`,य कु‰जीभत ू तथैव च / द;तोb फुरणं चैव 1चबक ु य कपनम ् // ना. शा_१२.६९ // कायU शनैG कत5gयं शीताभनयने गतौ /

तथा भयानके चैव गतः काया5 !वच`णैः // ना. शा_१२.७० // ीणां कापe ु षाणां च ये चा;ये सKवविज5ताः / !व फा/रते चले ने6े !वधत ु ं च शर तथा // ना. शा_१२.७१ // भयसंयुLया I‹या पा$5योG !वलोकनैः / <त 5 दै Gव ै ब†वा ह तं कपोतकम ् // ना. शा_१२.७२ // ु ैGूणप वे!पतशर~रG शु[कोb खलतं -जेत ् / एषानुकरणे काया5 तज5ने 6ासने तथा // ना. शा_१२.७३ // सKवं च !वकृतं I‹वा 9ु वा च !वकृतं वरम ् / एषा ीणां क35gया नण ृ ां चा`*!व\मा // ना. शा_१२.७४ // Oव1चदास;नपततै!व5कृrपततैः Oव1चत ् / एलका\HŽडतैः पादै eपयुप 5 /र पाततैः // ना. शा_१२.७५ // एषामेवानुगह ै 5 तैग5 तं भीतेषु योजयेत ् / व^णजां स1चवानां च गतः काया5 वभावजा // ना. शा_१२.७६ // कृ9वा नाभतटे ह तमु3ानखटकामख ु म् / आJं चारालम3 ु ानं कुया59पा$U तना;तरे // ना. शा_१२.७७ // न नषzणं न च त‰धं न चा!प प/रवाSहतम ् / कृ9वा गा6ं तथा ग8चे3न े चैव \मेण तु // ना. शा_१२.७८ // अत\ा;तैपद 5 ै !व5ा Saताला;तरगामभः / यतीनां मणानां च ये चा;ये तपस ि थताः // ना. शा_१२.७९ // तेषां काया5 गतयd तु नै!bकं -तमा1 ताः / आलोलच`ुG भवेJग ु मा6नर~`णः // ना. शा_१२.८० // उपि थत मृ तGैव गा6ं सवU !वधाय च / अचhचलमनाGैव यथाविnलEगमा1 तः // ना. शा_१२.८१ // !वनीतवेषG भवेत ् कषायवसन तथा / थमं समपादे न ि थ9वा थानेन वै बुधः // ना. शा_१२.८२ // ह तं च चतुरं कृ9वा तथा चैकं सारयेत ् / स;नं वदनं कृ9वा योग य वशानग ु ः // ना. शा_१२.८३ // अनषzणेन गा6ेण गतं ग8चे† gयत\मात ् / उ3मानां भवेदेषा लE1गनां ये महा-ताः // ना. शा_१२.८४ // एभरे व !वपय5 तैगुण 5 ैर;येषु योजयेत ् / तथा -तानग ु ाव था v;येषां लE1गनां गतः // ना. शा_१२.८५ // !वा;ता वा,युदा3ा वा !वा;तनभत ृ ा!प वा / शकटा यि थतैः पादै रत\ा;तै तथैव च // ना. शा_१२.८६ // काया5 पाशुपतानां च गतe>तगामनी / अ;धकारे ऽथ याने च गतः काया5 योLृभः // ना. शा_१२.८७ // भम 5 दश5भः / ू ौ !वस!प5तैः पादै ह5 तैमा5ग रथ थ या!प कत5gया गतGण 5 दै रथ // ना. शा_१२.८८ // ू प समपादं तथा थानं कृ9वा रथगतं -जेत ् / धनुगह 5ृ ~9वा चैकेन तथा चैकेन कूबरम ् // ना. शा_१२.८९ //

सत ू Gा य भवेदेवं तोदBहाकुलः / वाहनान !व1च6ा^ण कत5gयान !वभागशः // ना. शा_१२.९० // <त 5 दै Gव ै ग;तgयं रEगमzडले / ु ैGूणप !वमान थ य कत5gया vेषैव यि;दनी गतः // ना. शा_१२.९१ // आरोढुमa ु हे† गा6ं Fकिhचत ् याद;ु मुखि थतम ् / अ यैव वैपर~9येन कुया58चा,यवरोहणम ् // ना. शा_१२.९२ // अधो ऽवलोकनैGैव मzडलावत5नेन च / आकाशगमने चैव कत5gया नाययोLृभः // ना. शा_१२.९३ // थानेन समपादे न तथा चण 5 दै र!प / ू प gयोनGावतरेJ तु त यैतां कारयेत ् गतम ् // ना. शा_१२.९४ // ऋjवायतो;नतनतैः कुSटलावत5तैरथ / mयतG तथाकाशादप!व>भज ु ा गतः // ना. शा_१२.९५ // !वकHण5वसना चैव तथा भग ू तलोचना / ासाद<म ु शैलेषु नद~ननो;नतेषु च // ना. शा_१२.९६ // आरोहणावतरणं च काय5मथ5वशा¢ध ु ःै / ासादारोहणं कायU अत\ा;तैः पदै रथ // ना. शा_१२.९७ // उaाv गा6ं पादं च सोपाने न`पे;नरः / तथावतरणं चैव गा6मानय रे चयेत ् // ना. शा_१२.९८ // ासादे य;मया ोLः तारः केवलो भवेत ् / Fकिhच;नताBकाया तु तारे गत/र[यते // ना. शा_१२.९९ // जलमाणापे`ा तु जलमये गतभ5वेत ् / तोये ऽnपे वसनो9कष5ः ाjये पा^ण!वकष5णःै // ना. शा_१२.१०० // साय5 बाहुमेकैकं मुहुबा5/र!वकष5णःै / तय5क् सा/रता चैव Sहयमाणा च वा/रणा // ना. शा_१२.१०१ // अशेषाEगाकुलाधूतवदना गत/र[यते / नौ थ या!प योLgया <त 5 दै ग5 तः // ना. शा_१२.१०२ // ु ैGण ू प अत\ा;तेन पादे न Saतीयेनािhचतेन च / ासादारोहणे य3ु तदे वाS<षु कारयेत ् // ना. शा_१२.१०३ // केवलमूव5न`ेपमS<[वEगं भवेदथ / <म ु े चारोहणं काय5मत\ा;तैः ि थतैः पदै ः // ना. शा_१२.१०४ // सूची!व>ैरप\ा;तैः पा$5\ा;तै तथैव च / एतदे वावतरणं स/र9 व!प नयोजयेत ् // ना. शा_१२.१०५ // अनेनैव !वधानेन कत5gयं गतचे!rतम ् / संuामा6ेण कत5gया;येतान !व1धपव 5 म ् // ना. शा_१२.१०६ // ू क क मा;मत ृ इत ोLे Fकं कत5gयं योLृभः / अEकुशBहणा;नागं खल~नBहणा>यम ् // ना. शा_१२.१०७ // BहBहणाJानमेवमेवापरे [व!प / अ$याने गतः काया5 वैशाख थानकेन तु // ना. शा_१२.१०८ // यथा चूणप 5 दै िG6ैeपयुप 5 /र पाततैः /

प;नगानां गतः काया5 पादै ः वि तकसंuतैः // ना. शा_१२.१०९ // पा$5\ा;तं पदं कुया5त ् वि तकं रे चयेSदह / !वट या!प तु कत5gया गतल5लत!व\मा // ना. शा_१२.११० // पादै राकुिhचतैः Fकिhचत ् तालाqय;तरपाततैः / वसौbवसमायुLौ तथा ह तौ पदानुगौ // ना. शा_१२.१११ // खटकावध5मानौ तु कृ9वा !वटगतं -जेत ् / कhचक ु Hय य कत5gया वयोव था!वशेषतः // ना. शा_१२.११२ // अव> ृ य योगuो गतमेवं योजयेत ् / अध5तालोि9थतैः पादै !व5[कभैः ऋजु भ तथा // ना. शा_१२.११३ // समa ु हि;नवाEगान पEकलAन इव -जेत ् / अथ व> ृ य कत5gया गतः किपतदे Sहका // ना. शा_१२.११४ // !व[कभनकृताणा म;दोि9`*पद\मा / कृश या,यभनेया वै गतम5;दप/र\मा // ना. शा_१२.११५ // gया1धB ते jवरातd च तपः ा;ते `ुधाि;वते / !व[कभनकृताणः कृशः `ामोदर तथा // ना. शा_१२.११६ // `ाम वरकपोलG द~नने6 तथैव च / शनैe9`ेपणं चैव कत5gयं ह तपादयोः // ना. शा_१२.११७ // कपनं चैव गा6ाणां Oलेशनं च तथैव च / दरू ावानं गत या!प गतम5;दपद\मा // ना. शा_१२.११८ // !वकूणनं च गा6 य जानुनोG !वमद5 नम ् / थल ू या!प तु कत5gया गतदd हानुक!ष5णी // ना. शा_१२.११९ // समa ु हनभू यbा म;दोि9`*पद\मा / !व[कभगामी च भवेि;नः$ासबहुल तथा // ना. शा_१२.१२० // म वेदाभभत 5 दै तथा / ू G -जे8चूणप म3ानां तु गतः काया5 मदे तeणमयमे // ना. शा_१२.१२१ // वामद`णपादाqयां घूणम 5 ानापसप5णःै / अवकृrे पदे चैव vनवि थतपाSदका // ना. शा_१२.१२२ // !वघू^ण5तशर~रा च करै ः  खलतै तथा / उ;म3 या!प कत5gया गत 9वनयत\मा // ना. शा_१२.१२३ // बहुचार~समायL ु ा लोकानक ु रणा या / ˆ` फुSटतकेशG रजोव ततन ु तथा // ना. शा_१२.१२४ // अनम3कथनो बहुभाषी !वकारवान ् / गाय9यक मा>सत सEगे चा!प न सjजते // ना. शा_१२.१२५ // न9ृ य9य!प च सं(rो वादय9य!प वा पुनः / कदा1च>ावत जवात ् कदा1चदवतbते // ना. शा_१२.१२६ // कदा1चदप ु !वr तु शयानः यात ् कदाचन / नानाचीरधरGैव रlया वनयतालयः // ना. शा_१२.१२७ // उ;म3ो भवत vेवं त यैतां कारये† गतम ् / ि थ9वा नूपुरपादे न दzडपादं सारयेत ् // ना. शा_१२.१२८ //

ब>ां चार~ं तथा चैव कृ9वा वि तकमेव च / अनेन चार~योगेन प/राय तु मzडलम ् // ना. शा_१२.१२९ // बाvमरकं चैव रEगकोणे सारयेत ् / „6कं सल ु लतं कृ9वा लताoयं ह तमेव च // ना. शा_१२.१३० // !वपय5यगतैह5 तैः प†qयां सह गतभ5वेत ् / „6!वधा तु गतः काया5 खhजपEगुकवामनैः // ना. शा_१२.१३१ // !वकलाEगयोगेण कुहकाभनयं त / एकः खhजगतौ न9यं त‰धो वै चरणो भवेत ् // ना. शा_१२.१३२ // तथा Saतीयः काय5 तु पादो ऽBतलसhचरः / त‰धेनो9थापनं काय5मEग य चरणेन तु // ना. शा_१२.१३३ // गमनेन नषzणः याद;येन चरणेन तु / इतरे ण नषीदे 8च \मेणानेन वै -जेत ् // ना. शा_१२.१३४ // एषा खhजगतः काया5 तलशnय`तेषु च / पादे नाBतल थेन vिhचतेन -जे3था // ना. शा_१२.१३५ // नषzणदे हा पEगो तु नतजEघा तथैव च / सव5सEकु1चताEगा च वामने गत/र[यते // ना. शा_१२.१३६ // न त य !व\मः काय… !व`ेपGरण य च / सोaाSहता चूणप 5 दा सा काया5 कुहनाि9मका // ना. शा_१२.१३७ // !वदष ू क या!प गतहा5 य6यसमि;वता / अEगवाOयकृतं हा यं हा यं नेपlयजं मत ृ म ् // ना. शा_१२.१३८ // द;तुरः खलतः कु‰जः खhजG !वकृताननः / य ईIशः वेशः यादEगहा यं तु तQवेत ् // ना. शा_१२.१३९ // यदा तु बकव§8चेदn ु लोFकत!वलोFकतैः / अ;यायतपद9वा8च अEगहा यो भवे9स तु // ना. शा_१२.१४० // काय5हा यं तु !वuेयमसंब>भाषणात ् / अनथ5कै!व5कारै G तथा चा—ीलभा!षतैः // ना. शा_१२.१४१ // चीरचम5मशीभ मगै/रकाJै तु मिzडतः / य ताIशो भवेSaा हा यो नेपlयज तु सः // ना. शा_१२.१४२ // त मा3ु कृतं uा9वा भावः काय5 तु तKवतः / गतचारं !वभजेत ् नानाव था;तरा9मकम ् // ना. शा_१२.१४३ // वभावजायां !व;य य कुSटलं वामके करे / तदा द`णह ते च कुया58चतुरकं पुनः // ना. शा_१२.१४४ // पा$5मेकं शरGैव ह तो ऽथ चरण तथा / पया5यशः स;नमयेnलयतालवशानुगः // ना. शा_१२.१४५ // वभावजा तु त यैषा गतर;या !वकारजा / अलाभलाभात ् मL े ् // ना. शा_१२.१४६ // ु य त‰धा त य गतभ5वत काया5 चैव Sह नीचानां चेटाद~नां प/र\मात ् / अधमा इत ये oयाता नानाशीलाG ते पन ु ः // ना. शा_१२.१४७ // पा$5सेकं शरGैव करः सचरण तथा ।

शकार या!प कत5gया गतGhचलदे Sहका / गतौ नमेत चेटानां I!rGाध5!वचा/रणी // ना. शा_१२.१४८ // वाभरणसं पशVमुह 5 ु म ुह 5 ु रवे`तैः / गा6ै!व5कार!व`*ैः लबवkजा तथा // ना. शा_१२.१४९ // सग!व5ता चूणप 5 दा शकार य गतभ5वत े ् / जा9या नीचेषु योLgया !वलोकनपरा गतः // ना. शा_१२.१५० // असं पशा58च लोक य वाEगान !वनगv ू च / ले8चानां जातयो या तु पु ल;दशबरादयः // ना. शा_१२.१५१ // तेषां दे शानस ु ारे ण कायU गत!वचे!rतम ् / प`णां $ापदानां च पशूनां च Saजो3माः // ना. शा_१२.१५२ // व वजातसमु9थेन वभावेन गतभ5वेत ् / संह`5वानराणां च गतः काया5 योLृभः // ना. शा_१२.१५३ // या कृता नरसंहेन !व[णन ु ा भ!व[णुना / आल~ढ थानकं कृ9वा गा6ं त यैव चानग ु म ् // ना. शा_१२.१५४ // जानप ू /र करं vेकमपरं व`स ि थतम ् / अवलोOय Sदशः कृ9वा 1चबक ु ं बाहुम तके // ना. शा_१२.१५५ // ग;तgयं !व\मै!व5ाः पhचताला;तरोि9थतैः / नय> ु समये चैव रEगावतरणे तथा // ना. शा_१२.१५६ // संहाद~नां योLgया गतरे षा योLृभः / शेषाणामथ5योगेन गतं थानं च योजयेत ् // ना. शा_१२.१५७ // वाहनाथ5योगेषु रEगावतरणेषु च / एवमेताः योLgया नराणां गतयो बुधःै // ना. शा_१२.१५८ // नोLा या या मया v6 Bाvा ता ताG लोकतः / अतः परं व%याम ीणां गत!वचे!rतम ् // ना. शा_१२.१५९ // ीणां थानान काया5^ण गत[वाभरणेषु च / आयतं चावSह9थं च अ$\ा;तमथा!प च // ना. शा_१२.१६० // थाना;येतान नार~णामथ ल`णमु8यते / वामः वभावतो य6 पादो !वर1चतः समः // ना. शा_१२.१६१ // तालमा6ा;तरे ;य त˜य ः प`ि थतो ऽपरः / स;नमाननमरु ः समं य6 सम; ु नतम ् // ना. शा_१२.१६२ // लतानतबगौ ह तौ थानं uेयं तदायतम ् / द`ण तु समः पादः “य ः प`ि थतो ऽपरः // ना. शा_१२.१६३ // वामः समु;नतकSटGायते थानके भवेत ् / आवाहने !वसगd च तथा नव5णन 5 ेषु च // ना. शा_१२.१६४ // 1च;तायां चावSह9थे च थानमेतत ् योजयेत ् / रEगावतरणारभः प[ु पाhजल!वसज5नम ् // ना. शा_१२.१६५ // म;मथे[य…Qवं कोपं तज5;यEगु लमोटनम ् / नषेधगव5गाभीय5मौनं मानावलबनम ् // ना. शा_१२.१६६ // थाने ऽि मन ् सं!वधातgयं Sदग;तरनˆपणम ् /

समो य6 ि थतो वाम˜य ः प`ि थतो ऽपरः // ना. शा_१२.१६७ // सम; ु नतकSटवा5म 9ववSह9थं तु तQवेत ् / पुरो !वचलत˜य तद;योपसत ृ ः समः // ना. शा_१२.१६८ // पाद ताला;तर;य तिकमीष9समु;नतम ् / पा^णल5ताoयो य6ैक तद;य तु नतबगः // ना. शा_१२.१६९ // अवSह9थं समाoयातं थानमागमभष ू णैः / ीणामेतत ् मत ृ ं थानं संलापे तु वभावजे // ना. शा_१२.१७० // नGये प/रतोषे च !वतकd 1च;तने तथा / !वलासल~ला!व‰वोकशंग ृ ारा9मनˆपणे // ना. शा_१२.१७१ // थानमेत9योLgयं भतुम 5 ा5ग5!वलोकने / पादः समि थतGैक एकGाBतलािhचतः // ना. शा_१२.१७२ // सूची!व>म!व>ं वा तद$\ा;तम8 ु यते / खलतं घू^ण5तं चैव गलताबरधारणम ् // ना. शा_१२.१७३ // कुसम ु तबकादानं प/रर`णमेव च / !व6ासनं सललतं तeशाखावलबनम ् // ना. शा_१२.१७४ // थाने ऽि मन ् सं!वधानीयं ीणामेत9योLृभः / शाखावलबने कायU तबकBहणे तथा // ना. शा_१२.१७५ // !व ामे[वथ दे वानां नराणां चाथ5योगतः / थानकं तावदे व याJाव8चेrा वत5ते // ना. शा_१२.१७६ // भAनं च थानकं न3 ृ े चार~ चे9समुपि थता / एवं थान!व1धः काय5ः ीणां नण ृ ामथा!प च // ना. शा_१२.१७७ // पुनGासां व%याम गतं कृतसंि थताम ् / कृ9वावSह9थं थानं तु वामं चाधोमख ु ं करम ् // ना. शा_१२.१७८ // नाभदे शे !व;य य सgयं च खटकामुखम ् / ततः सललतं पादं तालमा6समिु 9थतम ् // ना. शा_१२.१७९ // द`णं वामपाद य बाvपा$d !वन`पेत ् / तेनैव समकालं च लताoयं वामकं भुजम ् // ना. शा_१२.१८० // द`णं !वनमे9पा$U ;यसे;नाभतटे ततः / नतबे द`णं कृ9वा ह तं चोaे ‹य वामकम ् // ना. शा_१२.१८१ // ततो वामपदं दJात ् लताह तं च द`णम ् / ल~लयोaाSहतेनाथ शरसानग ु तेन च // ना. शा_१२.१८२ // Fकिhच;नतेन गा6ेण ग8चे9पhचपद~ं ततः / यो !व1धः पुeषाणां तु रEगपीठप/र\मे // ना. शा_१२.१८३ // स एव मदानां वै कत5gयो नाययोLृभः / षकलं तु न कत5gयं तथाrकलमेव च // ना. शा_१२.१८४ // पाद य पतनं तjuैः खेदनं तQवेि9याः / सयौवनानां नार~णामेवं काया5 गतबध ु5 ैः // ना. शा_१२.१८५ // थवीयसीनामेतासां सव%यायहं गतम ् / कृ9वाप!व>ं थान;तु वामं ;य य कट~तटे // ना. शा_१२.१८६ //

आJं चारालम3 ु ानं कुया5;नाभ तना;तरे / न नषzणं न च त‰धं न चा!प प/रवाSहतम ् // ना. शा_१२.१८७ // कृ9वा गा6ं ततो ग8चे3ेनैवेह \मेण तु / े[याणाम!प कत5gया गतe†ा;तगामनी // ना. शा_१२.१८८ // Oव1चद;ु नमतैगा56ःै आ!व>भज ु !व\मा / थानं कृ9वावSह9थं च वामं चाधोमख ु ं भुजम ् // ना. शा_१२.१८९ // नाभदे शे !व;य य सgयं च खटकामुखम ् / अध5नार~गतः काया5 ीपस ंु ाqयां !वम1 ता // ना. शा_१२.१९० // उदा3ललतैगा56ैः पादै ल¸लासमि;वतैः / या पूवम 5 ेवाभSहता vु3मानां गतम5या // ना. शा_१२.१९१ // ीणां कापुeषाणां च ततो ऽधा5धU तु योजयेत ् / मयमो3मनीचानां नण ृ ां य† गतचे!rतम ् // ना. शा_१२.१९२ // ीणां तदे व कत5gया ललतैः पद!व\मैः / बालानाम!प कत5gया व8च;दपद!व\मा // ना. शा_१२.१९३ // न त याः सौbवं कायU न माणं योLृभः / तत ंु का // ना. शा_१२.१९४ // ृ ीया कृतः काया5 नाना चैव नपस नर वभावमु9सj ृ य ीगतं त6 योजयेत ् / !वपय5यः योLgयः पुeषीनपस ुं के // ना. शा_१२.१९५ // वभावमा9मन 9यO9वा तQावगमनाSदह / gयाजेन \Hडया वा!प तथा भूयं च वhचनात ् // ना. शा_१२.१९६ // ी पुंसः कृतं कुया5त ् ीभावं पe ु षो ऽ!प च / धैय…दायdण सKवेन ब† ु या तa8च कम5णा // ना. शा_१२.१९७ // ी पुमांसं 9वभनयेत ् वेषवाOय!वचे!rतैः / ीवेषभा!षतैयुL 5 ं े!षताे!षतै तथा // ना. शा_१२.१९८ // मद ु ;नगतGैव पम ु ान ् ीभावमाचरे त ् / ृ स जातह~नाG या नाय5ः पुल;दशबराEगनाः // ना. शा_१२.१९९ // याGा!प तासां कत5gया तjजातसIशी गतः / -त थानां तपः थानां लEग थानां तथैव च // ना. शा_१२.२०० // ख थानां चैव नार~णां समपादं योजयेत ् / उ>ता ये ऽEगहाराः यःु याGाय… मzडलान च // ना. शा_१२.२०१ // तान नाययोगuैन5 कत5gयान यो!षताम ् / तथासन!व1धः काय… नण ृ ां ीणां !वशेषतः // ना. शा_१२.२०२ // नानाभावसमायुL तथा च शयना यः / !व[किभतािhचतौ पादौ „6कं Fकिhच9समु;नतम ् // ना. शा_१२.२०३ // ह तौ कयe ू !व;य तौ व थे यादप ु वेशने / पादः सा/रतः Fकिhचदे कGैवासना यः // ना. शा_१२.२०४ // शरः पा$5नतं चैव स1च;त उपवेशने / 1चबुकोपा1 तौ ह तौ बाहुशीषा51 तं शरः // ना. शा_१२.२०५ // सणrेि;<यमनाः शोकौ9सO ु योपवेशने /

साय5 बाहू श1थलौ तथा ोपा या1 तः // ना. शा_१२.२०६ // मोहम8 ू चा5मदAलान!वषादे षप ू वेशयेत ् / सव5!पzडीकृताEग तु संयुLैः पादजानु भः // ना. शा_१२.२०७ // gया1ध-ीŽडतन<ासु याने चोप!वशे;नरः / तथा चो9कSटकं थानं ि फOपा[ण’नां समागमः // ना. शा_१२.२०८ // !प“ये नवापे ज,ये च स;या वाचमने ऽ!प च / !व[किभतं पुनGैवं जानुं भम ू ौ नपातयेत ् // ना. शा_१२.२०९ // !यासादने कायU होमाSदकरणेषु च / मह~गताqयां जानुqयामधोमख ु मवि थतम ् // ना. शा_१२.२१० // दे वाभगमने चैव e!षतानां सादने / शोके चा\;दने ती-े मत ृ ानां चैव दश5ने // ना. शा_१२.२११ // 6ासने च कुसKवानां नीचानां चैव याचने / होमयuF\यायां च े[याणां चैव कारयेत ् // ना. शा_१२.२१२ // मन ु ीनां नयमे[वेष भवेदासनजो !व1धः / तथासन!व1धः काय… !व!वधो नाटका यः // ना. शा_१२.२१३ // ीणां च पe ु षाणां च बाvGाqय;तर तथा / आqय;तर तु नप ृ तेबा5vो बाvगत य च // ना. शा_१२.२१४ // दे वानां नप ृ तीनां च दJात ् संहासनं Saजः / पुरोधसाममा9यानां भवेaे6ासनं तथा // ना. शा_१२.२१५ // मुzडासनं च दातgयं सेनानीयुवराजयोः / काbासनं Saजातीनां कुमाराणां कुथासनम ् // ना. शा_१२.२१६ // एवं राजसभां ा,य काय5 9वासनजो !व1धः / ीणां चा,यासन!व1धं सव%यायहं पन ु ः // ना. शा_१२.२१७ // संहासनं तु राuीनां दे वीनां मुzडमासनम ् / पुरोधो ऽमा9यपŒीनां दJाaे 6ासनं तथा // ना. शा_१२.२१८ // भो1गनीनां तथा चैव वं चम5 कुथो ऽ!प वा / &ा'णीतापसीनां च पासनमथा!प च // ना. शा_१२.२१९ // वेmयानां च दातgयमासनं च मयूरकम ् / शेषाणां मदानां तु भवे† भ ू यासनं Saजाः // ना. शा_१२.२२० // एवमाqय;तरो uेयो बाvGासनजो !व1धः / तथा वगह ृ वाता5सु 8च;दे नासनम[यते // ना. शा_१२.२२१ // नयम थमुनीनां च भवेदासनजो !व1धः / लE1गनामासन!व1धः काय… -तसमा यः // ना. शा_१२.२२२ // &ुषीमुzडासनायं वे6ासनमथा!प च / होमे यuF\यायां च !प“ये ऽथd च योजयेत ् // ना. शा_१२.२२३ // थानीया ये च पe ु षाः कुल!वJासमि;वताः / तेषामासनस9कारः क35gय इह पा1थ5वैः // ना. शा_१२.२२४ // समे समासनं दJात ् मये मयममासनम ् / अत/रLे ऽत/रLं च ह~ने भूयासनं भवेत ् // ना. शा_१२.२२५ //

उपायाय य नप 5 णामBतो बुधःै / ृ तेगुˆ भ ू यासनं तथा काय5मथवा काbमासनम ् // ना. शा_१२.२२६ // नौनागरथयानेषु भूमकाbासनेषु च / सहासनं न द[ु येत गुˆपायायपा1थ5वःै // ना. शा_१२.२२७ // आकुिhचतं समं चैव सा/रत!ववत5ने / उaाSहतं नतं चैव शयने कम5 कH9य5ते // ना. शा_१२.२२८ // सवVराकुिhचतैरEगैः श™या!व>े तु जानुनी / थानमाकुिhचतं नाम शीताता5नां योजयेत ् // ना. शा_१२.२२९ // उ3ानतमुखं चैव k तमL ु करं तथा / समं नाम स* ु य थानकं सं!वधीयते // ना. शा_१२.२३० // एकं भुजमप ु ाधाय ससा/रतजानुकम ् / थानं सा/रतं नाम सुखसु* य कारयेत ् // ना. शा_१२.२३१ // अधोमुखि थतं चैव !ववत5तमत मत ृ म् / श`तमत ृ ोि9`*म3ो;म3ेषु कारयेत ् // ना. शा_१२.२३२ // अंसोप/र शरः कृ9वा कपूर5 `ोभमेव च / उaाSहतं तु !वuेयं ल~लया वेशने भोः // ना. शा_१२.२३३ // ईष9सा/रते जEघे य6 k तौ करावभ ु ौ / आल य मखेदेषु नतं थानं !वधीयते // ना. शा_१२.२३४ // गताचार तु मयोSदतो ऽयं नोLG यः सो ऽथ5वशेन सायः / अतः परं रEगप/र\म य व%याम क%यां !वभागयुLाम ् // ना. शा_१२.२३५ // इत भरतीये नायशाे गतचारो नाम aादशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ 6योदशो ऽयायः ये तु पव ू U मया ोLायो वै नायमzडपाः / तेषां !वभागं !वuाय ततः क%यां योजयेत ् // ना. शा_१३.१ // ये नेपlयगह ृ aारे मया पूवU कHत5ते / तयोभा5zड य !व;यासो मये काय5ः योLृभः // ना. शा_१३.२ // क%या!वभागो नदd mयो रEगपीठप/र\मात ् / प/र\मेण रEग य क%या v;या !वधीयते // ना. शा_१३.३ // क%या!वभागे uेयान गह ृ ा^ण नगरा^ण च / उJानारामस/रत 9वा मा अटवी तथा // ना. शा_१३.४ // प1ृ थवी सागराGैव 6ैलोOयं सचराचरम ् / वषा5^ण स*aीपाG पव5ता !व!वधा तथा // ना. शा_१३.५ // अलोकGैव लोकG रसातलमथा!प च / दै 9यनागालयाGैव गह ृ ा^ण भवनान च // ना. शा_१३.६ // नगरे वा वने वा!प वषd वा पव5ते ऽ!प वा /

य6 वाता5 वतdत त6 क%यां वत5येत ् // ना. शा_१३.७ // बाvं वा मयमं वा!प तथैवाqय;तरं पुनः / दरू ं वा सि;नकृrं वा दे शं तु प/रकnपयेत ् // ना. शा_१३.८ // पूव 5 !वrा ये रEगं uेया ते ऽqय;तरा बुधःै / पGा9!वrा !वuेयाः क%याभागे तु बाvतः // ना. शा_१३.९ // तेषां तु दश5ने8चय ु ः5 !वशे<Eगमzडपम ् / द`णाभमुखः सो ऽथ कुया5दा9मनवेदनम ् // ना. शा_१३.१० // यतो मख ु ं भवेQाzडं aारं नेपlयक य च / सा म;तgया तु Sदक् पव ू ा5 नाययोगे न न9यशः // ना. शा_१३.११ // न[\ामेJG त माaै स तेनैव तथा -जेत ् / यत त य कृतं तेन पुeषेण नवेदनम ् // ना. शा_१३.१२ // न[\ा;तो ऽथ5वशा8चा!प !वशेJSद त§हम ृ ् / यतः ा*ः स पुeष तेन मागdण न[\मेत ् // ना. शा_१३.१३ // अथवाथ5वशा8चा!प तेनैव सह ग8चत / तथैव !वशेत ् गेहमेकाकH सSहतो ऽ!प वा // ना. शा_१३.१४ // तयोGा!प !वशतोः क%याम;यां !वनSद5 शत े ् / प/र\मेण रEग य 9व;या क%या !वधीयते // ना. शा_१३.१५ // समैG सSहतो ग8चे;नीचैG प/रवाSहतः / अथ े`^णकाGा!प !वuेया vBतो गतौ // ना. शा_१३.१६ // सैव भू म तु बहुभ!व5कृrा या9प/र\मैः / मया वा सि;नकृrा वा तेषामेवं !वकnपयेत ् // ना. शा_१३.१७ // नगरे वा वने वा!प सागरे पव5ते ऽ!प वा / Sदgयानां गमनं कायU aीपे वषdषु वा पुनः // ना. शा_१३.१८ // आकाशेन !वमानेन मायया,यथ वा पुनः / !व!वधाभः F\याभवा5 नानाथा5भः योगतः // ना. शा_१३.१९ // नाटके 8च;नवेषाणां Sदgयानां भू मसhचरः / मानुषे कारणादे षां यथा भवत दश5नम ् // ना. शा_१३.२० // भारते 9वथ हैमे वा ह/रवष5 इलावत ृ े / रये Fकं पe ु षे वा!प कुeष3 ू रकेषु वा // ना. शा_१३.२१ // Sदgयानां च;दगमनं सव5वषdषु कHत5तम ् / भारते मानष ु ाणाhच गमनं सं!वधीयते // ना. शा_१३.२२ // ग8चेJSद !वकृr तु दे शकालवशा;नरः / अEक8चेदे तम;यि मन ् नSद5शे!> वेशके // ना. शा_१३.२३ // अः माणं ग9वा तु काय5लाभं !वनSद5 श† े / तथालाभे तु काय5 य अEक8चेदो !वधीयते // ना. शा_१३.२४ // `णो मह ु ू त… यानो वा Sदवसो वा!प नाटके / एकाEके स !वधातgयो बीज याथ5वशानग ु ः // ना. शा_१३.२५ // अEक8चेदे तु नव3 5ृ ं मासं वा वष5मेव वा / नोवU वषा59कत5gयं काय5मEकसमा यम ् // ना. शा_१३.२६ //

एवं तु भारते वषd क%या काया5 योगतः / मानष ु ाणां गतया5 तु Sदgयाना;तु नबोधत // ना. शा_१३.२७ // Sहमव9पb ृ सं थे तु कैलासे पव5तो3मे / य`ाG गv ु काGैव धनदानुचराG ये // ना. शा_१३.२८ // र`ः!पशाचभत ू ाG सवd है मवताः मत ृ ाः / हे मकूटे च ग;धवा5 !वuेयाः सा,सरोगणाः // ना. शा_१३.२९ // सवd नागाG नषधे शेषवासFु कत`काः / महामेरौ 6यिंश† uेया दे वगणा बुधैः // ना. शा_१३.३० // नीले तु वैडूय5मये स>ा &'ष5य तथा / दै 9यानां दानवानाhच $ेतपव5त इ[यते // ना. शा_१३.३१ // !पतरGा!प !वuेया शE ृ गव;तं समा1 ताः / इ9येते पव5ताः ेbा Sदgयावासाः कHत5ताः // ना. शा_१३.३२ // तेषां क%या!वभागG जबa ू ीपे भवेदयम ् / तेषां न चे!rतं कायU वैः वैः कम5परा\मैः // ना. शा_१३.३३ // प/र8च\(8चे\)द!वशेष तु तेषां मानष ु लोकवत ् / सवd भावाG Sदgयानां काया5 मानष ु सं याः // ना. शा_१३.३४ // तेषा;9वनमष9वं य3;न कायU योLृभः / इह भावा रसाGैव Irावेव त!bताः // ना. शा_१३.३५ // I‹या Sह स1ू चतो भावः पन ु रEगै!व5भाgयते / एवं क%या!वभाग तु मया ोLो Saजो3माः // ना. शा_१३.३६ // पुनGैव व%याम व3 ृ ीना;तु ल`णम ् । चत!ु व5धा व!ृ 3G ोLा नाययोगतः / आव;ती दा`णा9या च पाhचाल~ चो¯मागधी // ना. शा_१३.३७ // अ6ाह व!ृ 3/रत क मात ् \?\ उ8यते प1ृ थgयां नानादे शवेषभाषाचारवाता5ः oयापयतीत व!ृ 3ः । व!ृ 3G नवेदने । अ6ाह - यथा प1ृ थgयां बहवो दे शाः सि;त , कथमासां चतु!व5ध9वम ् उपप;नं, समानल`णGासां योग उ8यते \,\ स9यमेतत ् । समानल`ण आसां योगः । Fक;तु नानादे शवेषभाषाचारो लोक इत कृ9वा लोकानुमतेन व!ृ 3सं1 त य नाय य व3 ृ ीनां मया चतु!व5ध9वमभSहतं भारती साKवती कैशOयारभट~ चेत । व!ृ 3सं1 तैG योगैरभSहता दे शाः । यतः व!ृ 3चतr 5ृ ं योगGो9पाSदतः । त6 ु यमभनव3 दा`णा9या तावत ् बहुन3 ृ गीतवाJा कैशकHायाः चतुरमधुरललताEगाभनयाG । तJथा महे;<ो मलयः सvो मेकलः पालमhजरः / एतेषु ये 1 ता दे शाः स uेयो द`णापथः // ना. शा_१३.३८ // कोसलाAA तोशलाGैव कलEगा यवना खसाः /

गत!व\मः // ना. शा_१३.५० // Saधा F\या भव9यासां रEगपीठप/र\मे / द`णदे शा च तथा चा,यद`णा // ना. शा_१३.५१ // आव;ती दा`णा9या च द`णप/र\मे / अपसgयदे शा तु पाhचाल~ चो¯मागधी // ना. शा_१३.५२ // आव;9यां दा`णा9यायां पा$5aारमथो3रम ् / पाhचाnयामो¯मागयां योjयं aारं तु द`णम ् // ना. शा_१३.५३ // एकHभत ू ाः पन ु Gैताः योLgयाः योLृभः / पाष5दं दे शकालौ वा,यथ5यŽु Lमवे%य च // ना. शा_१३.५४ // येषु दे शेषु या काया5 व!ृ 3ः प/रकHत5ता / तa!3कान ˆपा^ण तेषु तjuः योजयेत ् // ना. शा_१३.५५ // ृ एकHभूताः पन ु 9वेता नाटकादौ भवि;त Sह / अवे%य व!ृ 3बाहुnयं त39कम5 समाचरे त ् // ना. शा_१३.५६ // साथd बाहुnयमेक य शेषाणामथ ब!ु >मान ् / येषाम;य य बाहुnयं व!ृ 3ं परू ये3दा // ना. शा_१३.५७ // योगो Sa!वधGैव !वuेयो नाटका यः / सक ु ु मार तथा!व>ो नाययुŽLसमा यः // ना. शा_१३.५८ //

यKवा!व>ाEगहार;तु 8चेJभेJाहवा9मकम ् / माये;<जालबहुलं प ु तनेपlयसंयत ु म ् // ना. शा_१३.५९ // पुeषैबह 5 ु भयुL 5 मnपीकं तथैव च / साKव9यारभट~युLं नायमा!व>संuतम ् // ना. शा_१३.६० // Žडमः समवकारG gयायोगेहामग ृ ौ तथा / एता;या!व>संuान !वuेयान योLृभः // ना. शा_१३.६१ // एषां योगः कत5gयो दै 9यदानवरा`सैः / उ>ता ये च पe ु षाः शौय5वीय5बलाि;वताः // ना. शा_१३.६२ // नाटकं सकरणं भाणो वीlयEकनाSटके / सक ु ु मारयोगा^ण मानुषे[वा1 ता तु ये // ना. शा_१३.६३ // अथ बाvयोगेषु े`ागह ृ !वविज5ते / !वSद%व!प भवे<Eगः कदा1च† भतु5राuया // ना. शा_१३.६४ // पb ु ं भरताः / ृ कुतपं नाये युLा यतो मख सा पूवा5 म;तgया योगकाले तु नायuैः // ना. शा_१३.६५ // aारा^ण ष चैव भवि;त चा य रEग य SदAभाग!वनिGतान । नाययोगेण खलु वेशे ा8यां ती8यां च Sदश वेशः // ना. शा_१३.६६ // !वधानमु9\य यथा च रEगे !वना माणाSaSदशः योगे । aार;तु य मा9समद ृ Eगभाzडं ाचीं Sदशं तां मनसाऽयव येत ् // ना. शा_१३.६७ // वयो ऽनुˆपः थम;तु वेशो वेशो ऽनुˆपG गतचारः । गतचारानग ु तG पाpयं पाpयानुˆपाभनयG काय5ः // ना. शा_१३.६८ // धम’ या Sa!वधा ोLा मया पव ू U Saजो3माः / लौFककH नायधम’ च तयोव5%याम ल`णम ् // ना. शा_१३.६९ // वभावभावोपगतं शु>ं 9व!वकृतं तथा / लोकवाता5F\योपेतमEगल~ला!वविज5तम ् // ना. शा_१३.७० // वभावाभनयोपेतं नानाीपe ु षा यम ् / यद~Iशं भवे;नायं लोकधम’ तु सा मत ृ ा // ना. शा_१३.७१ // अतवाOयF\योपेतमतसKवातभावकम ् / ल~लाEगहाराभनयं नायल`णल`तम ् // ना. शा_१३.७२ // वरालEकारसंयL ु म व थपe ु षा यम ् / यद~Iशं भवे;नायं नायधम’ तु सा मत ृ ा // ना. शा_१३.७३ // लोकस>ं
शैलयान!वमानान चम5वमा5यध ु वजाः / मू त5म;तः यj ु य;ते नायधम’ तु सा मत ृ ा // ना. शा_१३.७६ // य एकां भू मकां कृ9वा कुव’तैका;तरे ऽपराम ् / कौशnयादे कक9वाaा नायधम’ तु सा मत ृ ा // ना. शा_१३.७७ // या गया मदा भू9वा गया भूमषु युjयते / गया भू म[वगया च नायधम’ तु सा मत ृ ा // ना. शा_१३.७८ // ललतैरEग!व;यासै तथोि9`*पद\मैः / न9ृ यते गयते य8च नायधम’ तु सा मत ृ ा // ना. शा_१३.७९ // यो ऽयं वभावो लोक य सख ु दःु खF\या9मकः / सो ऽEगाभनयसंयL ु ो नायधम’ तु सा मत ृ ा // ना. शा_१३.८० // यGेतहासवेदाथ… &'णा समद ु ा(तः / Sदgयमानष ु र9यथU नायधम’ तु सा मत ृ ा // ना. शा_१३.८१ // यG क%या!वभागो ऽयं नाना!व1धसमा1 तः / रEगपीठगतः ोLो नायधम’ तु सा भवेत ् // ना. शा_१३.८२ // नायधम’व3 ृ ं Sह सदा नायं योजयेत ् / न vEगाभनयाि9किhचIते राग वत5ते // ना. शा_१३.८३ // सव5 य सहजो भावः सव… vभनयो ऽथ5तः / अEगालEकारचेrाभना5यधम’ कHत5ता // ना. शा_१३.८४ // एवं क%या!वभाग तु धम’ यL ु य एव च / !वuेया नायतKवuैः योLgयाG तKवतः // ना. शा_१३.८५ // उLो मयेहाभनयो यथावत ् शाखाकृतो यG कृतो ऽEगहारै ः / पुनG वाOयाभनयं यथावa%ये वरgयhजनवण5यL ु म ् // ना. शा_१३.८६ // इत भरतीये नायशाे करयुŽLधम’gयhजको नाम 6योदशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ चतुद5शो ऽयायः यो वागभनयः ोLो मया पूवU Saजो3माः / ल`णं त य व%याम वरgयhजनसभवम ् // ना. शा_१४.१ // वा1च यŒ तु कत5gयो नाय येयं तनुः मत ृ ा / अEगनेपlयसKवान वाOयाथU gयhजयि;त Sह // ना. शा_१४.२ // वा¥यानीह शाा^ण वाEनbान तथैव च / त माaाचः परं नाि त वाग ् Sह सव5 य कारणम ् // ना. शा_१४.३ // आगमनामाoयातनपातोपसग5समासत!>तैयु5Lः / सि;धवचन!वभO9युपBहनयुLो वा1चकाभनयः // ना. शा_१४.४ // Sa!वधं Sह मत ृ ं पाpयं सं कृतं ाकृतं तथा / तयो!व5भागं व%याम यथावदनुपव 5 ः // ना. शा_१४.५ // ू श gयhजनान वराGैव स;धयो ऽथ !वभLयः / नामाoयातोपसगा5G नपाता त!>ता तथा // ना. शा_१४.६ //

एतैरEगैः समासैG नानाधातस ु मा यम ् / !वuेयं सं कृतं पाpयं योगhच नबोधत // ना. शा_१४.७ // अकाराJाः वरा uेया औकारा;ताGतुद5श / हकारा;तान काद~न gयhजनान !वदब 5 ाः // ना. शा_१४.८ // ु ुध त6 वराGतुद5श - अ आ इ ई उ ऊ ऋ ? ? ? ए ऐ ओ औ इत वरा uेयाः ॥ काद~न gयhजनान यथा - क ख ग घ ङ च च ज झ ञ ट ठ ड ढ ण त थ द ध न प फ ब भ म य र ल व श ष स ह इत gयhजनवग5ः । वगd वगd समाoयातौ aौ वण› ागवि थतौ / अघोषा इत ये 9व;ये सघोषाः संकHत5ताः // ना. शा_१४.९ // अrौ थानान वणा5नामुरः कzठः शर तथा / िजƒामल ू G द;ताG नासकोbौ च तालु च // ना. शा_१४.१० // अ कु ह !वसज5नीयाः कzpयाः । इ चु य शा तालgयाः । ऋ टु र षा मूध;5 याः । ? तु ल सा द;9याः । उ पप ू मानीया ओ»याः । -प -फ इत पफाqयां ाक् अध5!वसग5सIशः उपमानीयः । -क -ख इत कखाqयां ाक् अध5!वसग5सIशो िजƒमल ू ~यः । ए ऐ कzpयतालgयौ । ओ औ कzpयो»यौ । वकारो द;9यो»यः । ङ ञ ण न मा अनन ु ासकाः । !वसज5नीयः और यः इ9येके । सव5वणा5नां मुखं थानम9यपरे । aौ aौ वण› तु वगा5Jौ शषसाG 6यो ऽपरे / अघोषा घोषव;त तु ततो ऽ;ये प/रकHत5ताः // ना. शा_१४.११ // एते घोषाघोषाः कzpयो»या द;9यिजƒानन ु ासOयाः / ऊ[माण तालgयाः !वसज5नीयाG बो>gयाः // ना. शा_१४.१२ // गघङ जझञ डढण दधन बभम तथैव यरलवा मता घोषाः / कख चच टठ तथ पफ इत वगd[वघोषाः यःु // ना. शा_१४.१३ // कखगघङाः कzठ था तालु थाना तु चचजझञाः / टठडढणा मध ू 5;या तथदधनाGैव द;त थाः // ना. शा_१४.१४ // पफबभमा 9वो»याः यःु द;9या ?लसा अहौ च कzठ थौ / तालgया इचुयशा युरृटुरषा मूधि5 थता uेयाः // ना. शा_१४.१५ // ?? द;9यौ ओऔ कzठो»यौ एऐकारौ च कzठतालgयौ / कzpयो !वसज5नीयो िजƒामल ू मQ ु वः कखयोः // ना. शा_१४.१६ // पफयोरोb थानं भवेदक ु ारः वरो !ववत ृ ः / पr ृ ाः काJा मा;ताः शषसहकारा तथा !ववत ृ ाः // ना. शा_१४.१७ // अ;त थाः संवत ृ जाः ङञणनमा नासकोQवा uेयाः / ऊ[माणG शषसहाः यरलववणा5 तथैव चा;तः थाः // ना. शा_१४.१८ // िजƒामल ू ~यः -कः -प उपमानीयसंuया uेयः / कचटतपा व/रताः युः खचठथफा यःु सदा \याः // ना. शा_१४.१९ //

कzpयोर यान ् !वJात ् घझढधभान ् पाpयसंयोगे तु / वेJो !वसज5नीयो िजƒा थाने ि थतो वण5ः // ना. शा_१४.२० // एते gयhजनवणा5ः समासतः संuया मया क1थताः / श‰द!वषययोगे वरा.z तु भय ू ः व%याम // ना. शा_१४.२१ // यि मन ् थाने स समो !वuेयो यः सवण5संuो ऽसौ । य इमे वराGतद ु 5 श नSद5 rा त6 वै दश समानाः / पूव… Ÿ वः तेषां परG द~घ… ऽवग;तgयः // ना. शा_१४.२२ // इ9थं gयhजनयोगैः वरै G साoयातनामपद!वSहतैः / काgयनब;धाG यध ु ा5तुनपातोपसगा5 तु // ना. शा_१४.२३ // एभgय5hजनवगVना5माoयातोपसग5नपातैः / त!>तसि;ध!वभŽLभर1ध!bतः श‰द इ9युLः // ना. शा_१४.२४ // पूवा5चायVeLं श‰दानां ल`णं समासयोगेन / !व तरशः पुनरे व करणवशात ् संव%याम // ना. शा_१४.२५ // अथ5धानं नाम यादाoयातं तु F\याकृतम ् / Jोतय;9यप ु सगा5 तु !वशेषं भावसं यम ् // ना. शा_१४.२६ // त9ाहुः स*!वधं षकारकसंयत ु ं 1थतसायम ् / नदd शसंदानापदानभृ तसंuाभः // ना. शा_१४.२७ // नामाoयाताथ5!वषयं !वशेषं Jोतयि;त ते / पथ ु े // ना. शा_१४.२८ // ृ L6ोपसगdqयो नपाता नयमे ऽ8यत सं9यतीतकालF\याSदसंयोिजतं 1थतसायम ् / वचनं नागतयL ु ं सस ु Iशसंयोजन!वभLम ् // ना. शा_१४.२९ // पhचशतधातय ु ुLं पhचगुणं पhच!वधमदं वा!प । वाJ1धकारगुणैरथ5!वशेष!ै व5भ!ू षत;यासम ् / ातपSदकाथ5लEगैयL ु5 ं पhच!वधमदं uेयम ् // ना. शा_१४.३० // आoयातं पाpयकृतं uेयं नानाथा5 य!वशेषम ् / वचनं नामसमेतं पुeष!वभLं तदाoयातम ् // ना. शा_१४.३१ // ातपSदकाथ5युLा;धा9वथा5नुपसज ृ ि;त ये वाथVः / उपसगा5 vप ु Sदrा त मात ् सं कारशाे ऽि मन ् // ना. शा_१४.३२ // ातपSदकाथ5योगा>ात8 ु च;दोनeLयO ु 9या च / य माि;नपति;त पदे त मा9ोLा नपाता तु // ना. शा_१४.३३ // 9यय!वभागजनताः कष5सय ं ोगस9ववचनैG / य मा9पूरयते ऽथा5न ् 9यय उL तत त मात ् // ना. शा_१४.३४ // लोके कृत9यय!वभागसंयोगस9ववचनैG / तां तान ् पूरयते ऽथाU तेषु य त!>त त मात ् // ना. शा_१४.३५ // एक य बहूनां वा धातोल5Eग य वा पदानां वा / !वभज;9यथU य मात ् !वभLय तेन ताः ोLाः // ना. शा_१४.३६ // !वशrा तु वरा य6 gयhजनं वा!प योगतः / स;धीयते पदे य मा3 मात ् सि;धः कHत5तः // ना. शा_१४.३७ // वण5पद\मस>ः पदै कयोगा8च वण5योगाच ्च /

स;धीयते च य मा3 मात ् सि;धः समSु rः // ना. शा_१४.३८ // ल* ु !वभŽLना5नामेकाथU संहर9समासो ऽ!प / त9पe ु षाSदकसंuै न5Sद5 rः ष|!वधो !वाः // ना. शा_१४.३९ // एभः श‰द!वधानै!व5 तारgयhजनाथ5सय ं ुLैः / पदब;धाः कत5gया नब>ब;धा तु चूणा5 वा // ना. शा_१४.४० // !वभO9य;तं पदं uेयं नब>ं चूणम 5 ेव च / त6 चूणप 5 द येह सि;नबोधत ल`णम ् // ना. शा_१४.४१ // अनब>पदं च;दो!वधानानयता`रम ् / अथा5पे%य`र यत 5 दं बुधःै // ना. शा_१४.४२ // ू ं uेयं चण ू प नब>ा`रसंयL ु ं यत8चेदसमि;वतम ् / नब>ं तु पदं uेयं माणनयता9मकम ् // ना. शा_१४.४३ // एवं नानाथ5संयुLैः पादै वण 5 !5 वभ!ू षतैः / चतुभ5 तु भवेJुLं च;दो व3 ृ ाभधानवत ् // ना. शा_१४.४४ // ष|!वंशतः मत ृ ा;येभः पादै G;दस संoयया / समhचाध5समhचैव तथा !वषममेव च // ना. शा_१४.४५ // च;दोयL ु ं समासेन „6!वधं व3 ृ म[यते / नानाव!ृ 3!वन[प;ना श‰द यैषा तनू मत ृ ा // ना. शा_१४.४६ // च;दोह~नो न श‰दो ऽि त न 8च;दmश‰दविज5तम ् / त मा3q ू यसंयोगो नाय योJोतकः मत ृ ः // ना. शा_१४.४७ // एका`रं भवेदL ु म9युLं †gय`रं भवेत ् / मयं “य`रम9याहुः तbा चतुर`रा // ना. शा_१४.४८ // स ु तbा भवेत ् पhच गाय6ी ष| भवेSदह / स*ा`रा भवेदिु [णगrा`रानुrुब8 ु यते // ना. शा_१४.४९ // नवा`रा तु बह ृ ती पEŽLGैव दशा`रा / एकादशा`रा „6rुब ् जगती aादशा`रा // ना. शा_१४.५० // 6योदशाऽतजगती शOवर~ तु चतुद5शा / अतशOवर~ पhचदशा षोडशा!rः कHत5ता // ना. शा_१४.५१ // अ9य!rः या9स*दशा धृ तरrादशा`रा / एकोन!वंशतध5ृ तः कृत!वUशतरे व च // ना. शा_१४.५२ // कृतGैक!वंश9या aा!वंश9याकृत तथा / !वकृतः यात ् 6यो!वंशा चतु!वUशा च संकृतः // ना. शा_१४.५३ // पhच!वंश9यतकृतः ष|!वंश9यु9कृतभ5वत े ् / अतो ऽ1धका`रं च;दो मालाव3 ृ ं तSद[यते // ना. शा_१४.५४ // च;दसां तु तथा vेते भेदाः  तारयोगतः / असंoयेयमाणान व3 ृ ा;याहुरतो बुधाः // ना. शा_१४.५५ // गाय6ीभृ तKवेषां माणं सं!वधीयते / योगजान सवा5^ण ायशो न भवि;त Sह // ना. शा_१४.५६ // व3 ृ ान च चतु[ष!rगा5य“यां कHत5तान तु / शतं !वंशतरrौ च व3 ृ ा;युि[णvथो8यते // ना. शा_१४.५७ //

षपhचाश8चते aे च व3 ृ ानाम,यनुrुभ / शतान पhच वत ृ ानां बह ृ 9यां aादशैव च // ना. शा_१४.५८ // पEO9यां सहkं व3 ृ ानां चतु!वUशतरे व च / 6ैrुभे aे सहkे च च9वा/रंश3थाr च // ना. शा_१४.५९ // सहkाzय!प च9वा/र नवतG षडु3रा / जग9यां समवणा5नां व3 ृ ानामह सव5शः // ना. शा_१४.६० // अrौ सहkा^ण शतं †gय1धका नवतः पुनः / जग9यामतपव ू ा5यां व3 ृ ानां प/रमाणतः // ना. शा_१४.६१ // शतान 6ीzयशीतG सहkाzय!प षोडश / व3 ृ ान चैव च9वा/र शOवया5ः प/रसंoयया // ना. शा_१४.६२ // aा„6ंश8च सहkा^ण स* चैव शतान च / अrौ ष!rG व3 ृ ान vा य;9यतशOवर~म ् // ना. शा_१४.६३ // पhचष!rसहkा^ण सहkाध5hच संoयया / ष„6ंश8चैव व3 ृ ान v‹यां नगSदतान च // ना. शा_१४.६४ // एक„6ंश9सहkा^ण व3 ृ ानाhच Saस*तः / तथा शतसहkhच च;दां य9य!rसंuते // ना. शा_१४.६५ // ध9ृ याम!प Sह !पzडेन व3 ृ ा;याकिnपतान तु / तjuैः शतसहkे aे शतमेकं तथैव च // ना. शा_१४.६६ // Saष!rG सहkा^ण च9वा/रंश8च योगतः / च9वा/र चैव व3 ृ ान समसंoया या^ण तु // ना. शा_१४.६७ // अतध9ृ यां सहkा^ण चतु!वUशतरेव च / तथा शतसहkा^ण पhच व3 ृ शतaयम ् // ना. शा_१४.६८ // अrाशीतG व3 ृ ान व3 ृ uैः क1थतान च / कृतौ शतसहkा^ण दश ोLान संoयया // ना. शा_१४.६९ // च9वा/रंश3था चाrौ सहkा^ण शतान च / पhचषस*तGैव व3 ृ ानां प/रमाणतः // ना. शा_१४.७० // तथा शतसहkाणां कृतौ !वंशतभ5वत े ् / स* वै गSदता 9व6 नवतGैव संoयया // ना. शा_१४.७१ // सहkा^ण शतं चैकं Saपhचाश3थैव च / व3 ृ ान प/रमाणेन व3 ृ uैग5Sदतान तु // ना. शा_१४.७२ // च9वा/रंश3थैकhच ल`ाणामथ संoयया / तथा चेह सहkा^ण नवतGतe ु 3रा // ना. शा_१४.७३ // शत6यं समाoयातं vाकृ9यां चतुe3रम ् / uेया शतसहkाणामशीत˜य1धका बुधैः // ना. शा_१४.७४ // अrाशीत सहkा^ण व3 ृ ानां ष शतान च / अrौ चैव तु व3 ृ ान !वकृ9यां गSदतान तु // ना. शा_१४.७५ // तथा शतसहkा^ण स*ष!rG स*तः / स* चैव सहkा^ण षोडशे aे शते तथा // ना. शा_१४.७६ // कोSटGैवेह व3 ृ ान संकृतौ क1थतान वै /

कोSट6यhचाभकृ9यां पhच„6ंशQरि;वतम ् // ना. शा_१४.७७ // पhचाशQः सहkैG चतु भ5र1धकै तथा / चतुrयं शतानाम ् च aा„6ंशQः समि;वतम ् // ना. शा_१४.७८ // ष कोटय तथो9कृ9यां ल`ाणामेकस*तः / चतु[ष!rशता;यrौ सहkाzयr चैव Sह // ना. शा_१४.७९ // उLाद9ु कृतपय5;तव3 ृ संoयां !वच`णः / एतेन च !वकnपेन व3 े ु नSद5शत े ् // ना. शा_१४.८० // ृ े[वेतष सवdषां च;दसामेवं व3 ृ ान क1थतान वै / तkः कोटयो दश तथा सहkाणां शतान तु // ना. शा_१४.८१ // च9वा/रंश3था aे च सहkा^ण दशैव तु / स*भः सSहता;येव स* चैव शतान च // ना. शा_१४.८२ // ष|!वंशत/रहा;यान gयाoयातान समासतः / समान गणनायुŽLमा1 9य क1थतान वै // ना. शा_१४.८३ // सवdषां च;दसामेवं „6कैव3 5ृ ं योजयेत ् / uेयाGाrौ „6का त6 संuाभः थानम8चरम ् // ना. शा_१४.८४ // 6ीzय`रा^ण !वuेयिको ऽ◌ंशः प/रकिnपतः / गe े ु न9यशः // ना. शा_१४.८५ // ु लŠव`रकृतः सव5व3 ृ ष गe ु पव ू … भकारः या;मकारे तु गe ु 6यम ् / जकारो गe ु मय थः सकारो ऽ;9यगुe तथा // ना. शा_१४.८६ // लघम ु यि थतो रे फ तकारो ऽ;9यलघःु परः / लघुपव ू … यकार तु नकारे तु लघु6यम ् // ना. शा_१४.८७ // एते vrौ „6काः ाuै!व5uय े ा &'सभवाः / लाघवाथU पुनरमी च;दोuानमवे%य च // ना. शा_१४.८८ // एभ!व5नग5ताGा;या जातयो ऽथ समादयः / अ वराः स वराGैव ो8य;ते व3 ृ ल`णैः // ना. शा_१४.८९ // गव ु dकं 1गत !वuेयं तथा लघु लत मत ृ म् / नयतः पद!व8चेदो यत/र9यभधीयते // ना. शा_१४.९० // गe ु द~घU ,लुतhचैव संयोगपरमेव च / सान ु वार!वसगU च तथा;9यhच लघु Oव1चत ् // ना. शा_१४.९१ // गाय“यां aौ „6कौ uेयौ उि[णक् चैका1धका`रा / अनr ु ु प ् †gय1धका चैव बह ृ 9यां च „6कायः // ना. शा_१४.९२ // एका`रा1धका पEŽLिrुप ् च †gय1धका`रा / चतुिका तु जगती सैकातजगती पुनः // ना. शा_१४.९३ // शOवर~ †gय1धका पhच„6का uेयातशOवर~ / एका1धका`रा!rG †gय1धका9य!re8यते // ना. शा_१४.९४ // ष„6का तु धृ तः ोLा सैका चातधृ त तथा / कृतG †gय1धका ोLा कृ9यां स* वै „6काः // ना. शा_१४.९५ // आकृत 9व1धकैकेन †gय1धका !वकृत तथा / अr„6काः संकृतौ यात ् सैका चाभकृतः पुनः // ना. शा_१४.९६ //

उ9कृत†5gय1धका चैव !वuेया गणमानतः । गव ु dकं ग इत ोLं गe ु णी गा!वत मत ृ ौ / लŠवेकं ल इत uेयं लघुनी ला!वत मत ृ ौ // ना. शा_१४.९७ // संपSaरामपादाG दै वत थानम`रम ् / वण5ः वरो !व1धव3 5ृ मत च;दोगतो !व1धः // ना. शा_१४.९८ // नैवात/रLं ह~नं वा य6 संपJते \मः / !वधाने 8च;दसामेष संपSद9यभसंuतः // ना. शा_१४.९९ // य6ाथ5 य समा*ः यात ् स !वराम इत मत ृ ः / पादG पJतेधा5तोGतुभा5ग इत मत ृ ः // ना. शा_१४.१०० // अA;याSददै वतं ोLं थानं Sa!वधमु8यते / शर~रा यसंभत ू ं Sदगा यमथा!प च // ना. शा_१४.१०१ // शार~रं म;6संभत ू ं च;दो गाय6संuतम ् / \ुrे मयं Sदनं ोLं 6ैrुभं प/रकH9य5ते // ना. शा_१४.१०२ // तत ृ ीयसवनhचा!प शीष5zयं जागतं Sह यत ् / Ÿ वं द~घU ,लत ु hचैव „6!वधhचा`रं मत ृ म ् // ना. शा_१४.१०३ // $ेतादय तथा वणा5 !वuेयाG;दसामह / तारGैव Sह म;ीनं वाऽ1धकमेव वा / अ`रं नचSृ दत ोLं भू/रक् चेत Saजो3माः // ना. शा_१४.१०६ // अ`राqयां सदा aाqयाम1धकं ह~नमेव वा / त8च;दो नामतो uेयं वराŽडत !वराड!प // ना. शा_१४.१०७ // सवdषामेव व3 ृ ानां तjuैudया गणायः / Sदgयो SदgयेतरGैव Sदgयमानुष एव च // ना. शा_१४.१०८ // गाय“यिु [णगनुrुप ् च बह ृ ती पEŽLरेव च / „6rुप ् च जगती चैव Sदgयो ऽयं थमो गणः // ना. शा_१४.१०९ // तथातजगती चैव शOवर~ चातशOवर~ / अ!rर9य!rर!प च धृ तGातधृ तग5णः // ना. शा_१४.११० // कृतG कृतGैव vाकृत!व5कृत तथा / संकृ9यभकृती चैव उ9कृतSद5gयमानुषा // ना. शा_१४.१११ // एतेषां च;दसां भय ू ः  तार!व1धसं यम ् / ल`णं संव%याम नrमSु rमेव च // ना. शा_१४.११२ //  तारो ऽ`रनSद5 rो मा6ोLG तथैव Sह / Saकौ Aला!वत वण…Lौ म ौ चे9य!प मा„6कौ // ना. शा_१४.११३ // गरु ोरध तादाJ य  तारे लघु !व;यसेत ् / अBत तु समादे या गरु वः पb ृ त तथा // ना. शा_१४.११४ // थमं गe V घ 5 ुभ 9ववसानजम ् / ु भव5णल व3 ृ ;तु सव5च;द सु  तार!व1धरे व तु // ना. शा_१४.११५ //

गव 5 ताnलघंु ;य य तथा SaSa यथोSदतम ् / ु ध ;य येत ्  तारमाग… ऽयम`रोL तु न9यशः // ना. शा_१४.११६ // मा6ासंoया!वनSद5 rो गणो मा6ा!वकिnपतः / म ौ Aला!वत !वuेयौ पथ ृ क् ल%य!वभागतः // ना. शा_१४.११७ // मा6ागणो गe ु Gैव लघुनी चैव ल`ते / आया5णां तु चतुमा56ा तारः प/रकिnपतः // ना. शा_१४.११८ // गीतकभत ृ ीना;तु पhचमा6ो गणः मत ृ ः / वैताल~यं परु कृ9य षzमा6ाJा तथैव च // ना. शा_१४.११९ // “य`रा तु „6का uेया लघुगव 5 राि;वताः / ु ` मा6ागण!वभाग तु गुeलŠव`रा यः // ना. शा_१४.१२० // अ;9या† Saगु^णता<प ू ा† SaSaरे कं गुरोभ5वेत ् / Saगुणाhच लघोः कृ9वा संoयां !पzडेन योजयेत ् // ना. शा_१४.१२१ // आJं सव5गुe uेयं व3 ृ ;तु समसंuतम ् / कोशं तु सव5लŠव;9यं म ˆपा^ण सव5तः // ना. शा_१४.१२२ // व3 ृ ानां तु समानानां संoयां संयोjय तावतीम ् / राmयन े ् // ना. शा_१४.१२३ // ू ामध5!वषमां समासादभनSद5 शत एकाSदकां तथा संoयां च;दसो !वनवेmय तु / यावत ् पूण; 5 तु पूवdण पूरयेद3 ु रं गणम ् // ना. शा_१४.१२४ // समानां !वषमाणां च संगुण™य तथा फुटम ् / राmयन ू ामभजानीयाSaषमाणां समासतः // ना. शा_१४.१२५ // एवं कृ9वा तु सवdषां परे षां पूव5परू णम ् / \मा;नैधनमेकैकं तलोमं !वसज5येत ् // ना. शा_१४.१२६ // सवdषां च;दसामेवं लŠव`र!वनGयम ् / जानीत समव3 ृ ानां संoयां सं`ेपत तथा // ना. शा_१४.१२७ // व3 ृ य प/रमाण;तु 1च9वाधdन यथा\मम ् / ;यसेnलघु यथा सैकम`रं गe ु चा,यथ // ना. शा_१४.१२८ // एवं !व;य य व3 ृ ानां नrोSr!वभागतः / गe ु लŠव`राणीह सव5च;द सु दश5येत ् // ना. शा_१४.१२९ // इत च;दांस यानीह मयोLान Saजो3माः / व3 े ु नाये ऽि मन ् योjयान नबोधत // ना. शा_१४.१३० // ृ ा;येतष इत भरतीये नायशाे वा1चकाभनये च;दो!वधानं नाम चतुद5शो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ पhचदशो ऽयायः च;दां येवं Sह यानीह मयोLान Saजो3माः / व3 ृ ान तेषु नाये ऽि मन ् योjयान नबोधत // ना. शा_१५.१ // आJे पुनर;9ये aे aे गुeणी चेत ् /

सा या3नम ु या गाय6सम9ु था // ना. शा_१५.२ // यथा: सं9यL!वभूषा rाhजनने6ा / ह ता!प5तगzडा Fकं 9वं तनुमया // ना. शा_१५.३ // लघुगण आदौ भवत चतु[कः / गe ु युगम;9ये मकरकशीषा5 // ना. शा_१५.४ // यथा: वयमप ु या;तं भजस न का;तम ् / भयक/र Fकं 9वं मकरकशीषा5 // ना. शा_१५.५ // एकमा6ं षके या† Saतीयं पादे / oयातˆपा व3 ृ े सा मालनी नाना // ना. शा_१५.६ // षड`रकृते पादे लघु य6 Saतीयकम ् / शेषा^ण तु गुˆ^ण यम ु ा5लनी सा मता यथा // ना. शा_१५.७ // नानग;धा1धOयैव 5 भूषायोगैः / gयLमेवासौ 9वं मालनी oयाता // ना. शा_१५.८ // Saतीयं पhचमं चैव लघु य6 त!bतम ् / शेषा^ण च गुˆ^ण यम ु ा5लती नाम सा यथा // ना. शा_१५.९ // शोभते ब>या षपदा!व>या / मालतीमालया माननी ल~लया // ना. शा_१५.१० // Saतीयं च चतुथU च पhचमं च यदा लघु / य याः स*ा`रे पादे uेया सा तू>ता यथा // ना. शा_१५.११ // सौ „6कौ यSद पादे vि;तमG गकारः / उि[णगिु 9थतपादा उ>ता खलु नाना // ना. शा_१५.१२ // द;तकृ;तकृतां gयाकुलालकशोभम ् / शंसतीव तवा यं नद5 यं रतय> ु म ् // ना. शा_१५.१३ // आदौ aे नधने चैव गुeणी य6 वै सदा / पादे स*ा`रे uेया नाना मरमालका // ना. शा_१५.१४ // पादे पादे न!वrौ सयिAवर1चतौ 9सौ / अ;9ये यSद गकारः सा तु मरमाला // ना. शा_१५.१५ // यथा: नानाकुसम ु 1च6े ा*े सुरभमासे / एषा मत म3ा का;ते मरमाला // ना. शा_१५.१६ // आJं तत ृ ीयम;9यं च पhचमं स*मं तथा / गुˆzयrा`रे पादे संहलेखे त सा यथा // ना. शा_१५.१७ // जातु य य गौ न , पादे संि थतः सम वˆपे / तामनुrुबा य थां वावदि;त संहलेखाम ् // ना. शा_१५.१८ // यKवया vनेकभावैGे!rतं रहः सग ु ा„6 / त;मनो मम !वrं व3 ृ मJ संहलेखम ् // ना. शा_१५.१९ // चतुथU च Saतीयं च षbमrममेव च /

गˆ ु zयrा`रे पादे य6 त;म3चे!rतम ् // ना. शा_१५.२० // यदा तु जा9परौ रलौ गकार एव च ि थतः / अनr ु ु बQ ु वं तदा वदि;त म3चे!rतम ् // ना. शा_१५.२१ // यथा: चरावघू^ण5त` े णं !वलिबताकुलालकम ् / असंि थतैः पदै ः !या करोत म3चे!rतम ् // ना. शा_१५.२२ // अrा`रकृते पादे सवा5zयेव भवि;त Sह / गˆ ु ^ण यि म;सा नाना !वJ; ु मालेत कHत5ता // ना. शा_१५.२३ // मौ गौ चा;9यौ य याः पादे पाद या;ते !व8चेदG / सा चानr ु ु ,च;द युLा न9यं सQ!व5Jु;माला // ना. शा_१५.२४ // साभोभारै रानानQः mयामाभोदै gया5*े gयोिन / आSद9यांशु प1ध5;येषा Sद`ु ा;ता !वJु;माला // ना. शा_१५.२५ // पhचमं स*मं चा;9यं गe ु पादे ऽrके तथा / च;दोuैudयमेत3ु व3 ृ ं 1च3!वलासतम ् // ना. शा_१५.२६ // ि मतवश!वकाशैद5शनपदै रमीभः / वरतनु पण 5 ;<ं तव मख ू च ु मावण ृ ोत // ना. शा_१५.२७ // नवा`रकृते पादे 6ी^ण युनVधनान च / गुˆ^ण य याः सा नाना uेया मधुकर~ यथा // ना. शा_१५.२८ // षŽडह यSद लघून यु न5धनगतमकारGेत ् / बुधजनबह ृ तीसं था भवत मधुकर~ नाना // ना. शा_१५.२९ // कुसुमतमभपmय;ती !व!वधतeगणैG;नम ् / वनमतशयग;धा¼यं मत मधक ु र~ (rा // ना. शा_१५.३० // दशा`रकृते पादे 6ीzयादौ 6ी^ण नैधने / य या गुˆ^ण सा uेया पEŽLe9पलमालका // ना. शा_१५.३१ // 6ीzयादौ यSद Sह गुˆ^ण यG ु 9वारो यSद लघवो मये / पELाव;तगतमकारः याSauेया कुवलयमालाoया // ना. शा_१५.३२ // यथा: अि मं ते शरस तदा का;ते वैडूय 5 फSटकसुवणा5¼ये / शोभां वां न वहत तां ब>ा सिु —rा कुवलयमालेयम ् // ना. शा_१५.३३ // Saतीयं च चतुथU च षrमrममेव च / Ÿ वं दशा`रे पादे य6 सा श^खसा/रणी // ना. शा_१५.३४ // जौ „6कौ Sह पादगौ तु य य गौ च सं1 तौ तथा समौ तौ / पEŽLयोगसुत!bताEगी सा मयूरसा/रणीत नाना // ना. शा_१५.३५ // यथा: नैव ते ऽि त संगमो मनु[यैना5!प कामभोग1चम;यत ् / गभ5णीव Imयसे vनायd Fकं मयूरसा/रणी 9वमेवम ् // ना. शा_१५.३६ // आJं चतुथम 5 ;9यं च स*मं दशमं तथा / गुˆ^ण 6ैrुभे पादे य6 यद ु …धकं तु तत ् // ना. शा_१५.३७ // भौ तु भगा!वत य य गणाः यःु या8च यतिचतुभ5रथाऽि मन ् /

6ैrुभमेव Sह त9खलु नाना दोधकव3 ृ मत वदि;त // ना. शा_१५.३८ // यथा:  खलतापद!वचायं म3!वघ^ू ण5तगा6!वलासम ् / पmय !वलासन कुhजरमेतं दोधकव3 ृ मयं करोत // ना. शा_१५.३९ // आदौ aौ पhचमं चैवा,यrमं नैधनं तथा / गe ु zयेकादशे पादे य6 त;मोटकं यथा // ना. शा_१५.४० // एषो ऽबुदतुnयन वनरवः `ीवः खलमान!वलबगतः / 9ु वा घनगिज5तमS<तटे व` ृ ान ् तमोटयत Saरदः // ना. शा_१५.४१ // नवमं स*मं षbं तत ृ ीयं च भवेnलघु / सवा5 वव थासु च कामत;6े योAयास Fकं वा बहुने;<व‘ा // ना. शा_१५.४३ // एभरे व तु संयुLा लघुभैrुभी यदा / उपे;<व‘ा !वuेया लŠवादा!वह केवलम ् // ना. शा_१५.४४ // !ये 1 या वण5!वशेषणेन ि मतेन का;9या सक ु ु मारभावैः / अमी गुणा ˆपगुणानुˆपा भवि;त ते Fकं 9वमप ु े;<व‘ा // ना. शा_१५.४५ // आJं तत ृ ीयम;9यं च स*मं नवमं तथा / गˆ ु zयेकादशे पादे य6 सा तु रथो>ता // ना. शा_१५.४६ // Fकं 9वया सभ ु ट दरू विज5तं ना9मनो न स( ु दां !यं कृतम ् / य9पलायनपरायण य ते यात धूलरधुना रथो>ता // ना. शा_१५.४७ // यथा: Fकं 9वया कुमतसEगया सदा नाuयेव स( ु दां !यं कृतम ् / य† गह 5 बला रथो>ता // ना. शा_१५.४८ // ृ ाaचनरोषकिपता यात तूणम आJं तत ु / ृ ीयम;9यं च स*मं दशमं गe य या तु 6ैrुभे पादे !वuेया वागता Sह सा // ना. शा_१५.४९ // यथा: अJ मे सफलमायतने6े जी!वतं मदनसं यभावम ् / आगतास भवनं मम य मा9 वागतं तव वरोe नषीद // ना. शा_१५.५० // षbं च नवमं चैव लघुनी 6ैrुभे यSद / गुˆzय;यान पादे तु सा uेया शालनी यथा // ना. शा_१५.५१ // दःु शीलं वा नगुण 5 ं वापरं वा लोके धैया5द!यं न &वी!ष / त मा8चीलं साधुहेतोः सव ु 3 ु ा59 या9सव5था शालनी 9वम ् // ना. शा_१५.५२ ृ ं माधय // तत ृ ीयं चैव षbं च नवमं aादशं तथा / गुˆ^ण जागते पादे य6 त3ोटकं भवेत ् // ना. शा_१५.५३ // यSद सो ऽ6 भवे3ु समु<समिषु चा!प तथा नयमेन यतः / सततं जगती!वSहतं Sह ततं गSदतं खलु तोटकव3 ृ मदम ् // ना. शा_१५.५४ // यथा: Fकमदं कपटा यद!ु व5षहं बहुशाpयमथोnबणˆ`कथम ् / वजन!यसjजनभेदकरं ननु तोटकव3 ृ मदं कुeषे // ना. शा_१५.५५ // आJं तत ृ ीयम;9यं च पhचमं षbमेव च /

तथोपा;9यं जग9यां च गe ु चे9कुमद ु भा // ना. शा_१५.५६ // यौ „6कौ तथा ;यौ यSद खलु पादे ष|भरे व वणVयS5 द च यतः यात ् । न9यसंन!वrा जगत!वधाने नामतः स>ा कुमुदनभा सा // ना. शा_१५.५७ // यथा: म;मथेन !व>ा सललतभावा न3 ृ गीतयोगा !वकसता`ी / न;JमJ Fकं 9वं !वगलतशोभा च;<पादयुLा कुमद ु वती च // ना. शा_१५.५८ // मता;तरे : यSद खलु पादे ;यौ „6कौ यथा यौ यतर!प वणVः ष|भरे व चे9 यात ् / जगत!वधाने न9यसंन!वrा कुमद ु नभा सा नामतः स>ा // ना. शा_१५.५९ // यथा: कुमुदनभा 9वं कामबाण!व>ा Fकमस नतःू शीतवातदAधा / मद ु लनीवापाzडुवO6शोभा कथम!प जाता vBतः सखीनाम ् // ना. शा_१५.६० // ृ न aादशा`रके पादे स*मं दशमं लघु / आदौ पhचा`र8चेदG;<लेखा तु सा यथा // ना. शा_१५.६१ // वO6ं सौयं ते पšप6ायता`ं काम यावासं सन ु ासो8चहासम ् / काम यापीदं काममाहतुक 5 ामं का;ते का;9या 9वं च;<लेखव े भास // ना. शा_१५.६२ // तत ु / ृ ीयम;9यं नवमं पhचमं च यदा गe aादशा`रके पादे य6 सा मता`रा // ना. शा_१५.६३ // यथा: ि मतभा!षणी vचपलापeषा नभत ृ ापवाद!वमुखी सततम ् / अ!प क य1चJव ु तरि त सख ु ा मता`रा स Sह पम ु ाhजयत // ना. शा_१५.६४ // Saतीयम;9यं दशमं चतुथU पhचमाrमे / गˆ ु ^ण aादशे पादे वंश था जगती तु सा // ना. शा_१५.६५ // यSद „6कौ jतौ भवत तु पादत तथैव च ‘ाववसानसंि थतौ / तदा Sह व3 ृ ं जगतीत!bतं वदि;त वंश थमतीह नामतः // ना. शा_१५.६६ // न मे !या 9वं बहुमानविज5तां !यं !या ते पeषाभभा!षणी / तथा च पmयायहमJ !वBहं •ुवं Sह वंश थगतं क/र[यत // ना. शा_१५.६७ // चतुथम 5 ;9यं दशमं स*मं च यदा गe ु / भवे!> जागते पादे तदा या>/रण,लत ु ा // ना. शा_१५.६८ // पeषवाOयकशाभSहता 9वया भय!वलोकनपा$5नर~`णा / वरतनःु तत,लुतसप5णैरनुकरोत गतैह5/रण,लत ु म ् // ना. शा_१५.६९ // स*मं नवमं चा;9यमुपा;9यं च यदा गe ु / aादशा`रके पादे कामद3ेत सा यथा // ना. शा_१५.७० // करजपद!वभू!षता यथा 9वं सद ु त दशन!व`ताधरा च / गतर!प चरणावलAनम;दा 9वमस मग ृ नभा` कामद3ा // ना. शा_१५.७१ // आJं चतुथU दशमं स*मं च यदा लघु / पादे तु जागते य या अमेया तु सा यथा // ना. शा_१५.७२ //

न ते का1चद;या समा Imयते ी नल ु ैरSaतीयैः / ृ ोके !वशrा गण „6लोOयां गण ु juान ् समा(9य सवा5न ् जग9यमेयास सr ृ ा !वधा6ा // ना. शा_१५.७३ // Saतीयं पhचमं चैव vrमेकादशे यथा / पादे य6 लघून यःु पšनी नाम सा यथा // ना. शा_१५.७४ // रािकाः सागराoया न!वrा यदा यात ् „6के च „6के युLˆपा यतः / सि;न!वrा जग9या तत सा बुधैर ् नामतGा!प संकH9य5ते पšनी // ना. शा_१५.७५ // दे हतोयाशया वO6पšोjjवला ने6भE ृ गाकुला द;तहंसि मता / केशपाश8चदा च\वाक तनी पšनीव !ये भास मे सव5दा // ना. शा_१५.७६ // फुnलपšानना 9वं Saरे फे`णा केशप68चदा च\वाक तनी / पीततोयावल~ ब>काhचीगुणा पšनीव !ये भास नीरे ि थता // ना. शा_१५.७७ // आदौ ष दशमं चैव पादे य6 लघू;यथ / शेषा^ण तु गुˆ^ण युजा5गते पट ु संuता // ना. शा_१५.७८ // यSद चरणन!वrौ नौ तथा यौ यत!व1धर!प युO9याrाभ/रrः / भवत च जगती थः सव5दासौ य इह Sह पुटव3 ृ ं नामत तु // ना. शा_१५.७९ // उपवनसललानां बालपšैम 5 रपरभत ृ ानां कzठनादै ः / मदनमद!वलासैः कामनीनां कथयत पट ु व3 ृ ं प[ु पमासः // ना. शा_१५.८० // Saतीया;9ये चतुथU च नवमैकादशे गe ु / !व8चेदो ऽतजग9यां तु चतुभ5ः सा भावती // ना. शा_१५.८१ // कथं ि;वदं कमल!वशाललोचने गह ृ ं धनैः !पSहतकरे Sदवाकरे / अ1च;तय;9यभनववष5!वJुत 9वमागता सत ु नु यथा भावती // ना. शा_१५.८२ // 6ीzयादावrमं चैव दशमं नैधनaयम ् / गुˆzयतजग9यां तु „6भGेदैः ह!ष5णी // ना. शा_१५.८३ // भाव थैमध 5 ुरकथैः सुभा!षतै 9वं साटोप खलत!वलिबतैगत 5 ैG / शोभा¼यैह5रस मनांस कामक ु ानां सgु यLं vतजगती ह!ष5णी च // ना. शा_१५.८४ // षbं च स*मं चैव दशमैकादशे लघु / 6योदशा`रे पादे uेयं म3मयूरकम ् // ना. शा_१५.८५ // !वJु;न>ाः से;<धनरु िhजतदे हा वातो>ूताः $ेतवलाकाकृतशोभाः / एते मेघा गिज5तनादोjjवल1चाः ाव ृ कालं म3मयूराः कथयि;त // ना. शा_१५.८६ // आदौ aे चतुथU चैव चाrमैकादशे गe ु / अ;9योपा;9ये च शOवया5 वस;ततलका यथा // ना. शा_१५.८७ // 1च6ैवस 5 ;तकुसुमःै कृतकेशह ता kAदाममाnयरचना स!ु वभ!ू षताEगी / नानावस;तक!वभ!ू षतकण5पाशा सा`ाaस;ततलकेव !वभात नार~ // ना. शा_१५.८८ // पhचादौ शOवर~ पादे गुˆ^ण 6ी^ण नैधने / पhचा`रादौ च यतरसंबाधा तु सा यथा // ना. शा_१५.८९ //

यथा: मानालोकuः सत ु बलकुलशीला¼यो यि म;समानं न सIशमनु पmये!> / ग8चे3ं 9यO9वा <त ु गतरपरं दे शं कHणा5 नानाथVरवन/रयमसंबाधा // ना. शा_१५.९० // च9वाया5दौ गुˆ^ण यद ु 5शमैकादशे तथा / अ;9योपा;9ये च शOवया5ः पादे तु शरभा यथा // ना. शा_१५.९१ // एषा का;ता -जत ललता वेपमाना गुnमै½च;नं वनमभनवैः सं!व>म ् / हा हा कrं Fकमदमत नो वेš मढ ू ो gयLं का;ते शरभललता;9वं करो!ष // ना. शा_१५.९२ // अदौ ष दशमं चैव लघु चैव 6योदशम ् / य6ातशOवरे पादे uेया ना;द~मुखी तु सा // ना. शा_१५.९३ // यथा: न खलु तव कदा1च9\ोधता}ायता`ं क ु ु SटवलतभEगं IrपूवU मया यम ् / Fकमह बहुभeLैया5 ममे8चा (Sद था 9वमस मधुरवाOया दे !व ना;द~मुखीव // ना. शा_१५.९४ // आJं चतुथU षbं च नैधनं च यदा गe ु / षोडशा`रके पादे य6ेभललतं तु तत ् // ना. शा_१५.९५ // ौ यSद नाG न9यमह !वर1चतचरणः गG तथा वै भवत नधनमुपगतः / याद!प चा!rमेव यSद सततमनुगतं त9खलु व3 ृ मBवष ृ भगज!वलसतम ् // ना. शा_१५.९६ // कालतोयधरै ः सुधीरधनपटुपटहरवैः सज5कदबनीपकुटजकुसुमसरु भः / क;दलसे;<गोपकर1चतमवनतलं वी%य करो9यसौ वष ृ भगज!वलसतम ् // ना. शा_१५.९७ // आJा9परा^ण वै पhच aादशं स6योदशः / अ;9योपा;9ये च द~घा5^ण ललतवरं Sह तत ् // ना. शा_१५.९८ // यदा ™मौ पाद थौ भवत इह चे9 तौ तथा गौ तथा ष|भGा;यैय5 तर!प च वणVयथ 5 ा यात ् / तद,यrौ न9यं समनुगतमेवोLम;यैः योगuैव3 5ृ ं वरललतं नामत तु // ना. शा_१५.९९ // यथा: नखाल~ढं गा6ं दशनख1चतं चोbगzडं शरः पु[पोि;म ं !वलुलतकेशालका;तम ् / गतः ^ख;ना चेयं वदनम!प संा;तने6म ् अहो —ाŠयं व3 ृ ं वरललतं कामचेrम ् // ना. शा_१५.१०० // आJा9परा^ण पhचाथ aादशं स6योदशम ् /

अ;9यं स*दशे पादे शख/रzयां गˆ ु ^ण च // ना. शा_१५.१०१ // चतु भ5 त यैव वरललत य „6कगणैर ् यदा लौ गGा;ते भवत चरणे ऽ9य!rगSदते / यदा ष|भ½चेदो भवत यSद मागdण !वSहतस ् तदा व3 ृ े[वेषा खलु शख/रणी नाम गSदता // ना. शा_१५.१०२ // यथा: महानJा भोगं पुलनमव भात ते जघनं तथा यं ने6ा¼यं मरसSहतं पEकजमव / गतम5;दा चेयं सत ु नु तव चेrा सल ु लता तनाqयां ताqयां 9वं शख/र^ण सप ु ीनास वनते // ना. शा_१५.१०३ // य6 पhच लघू;यादौ 6योदशचतुद5शे / षोडशैकादशे चैव त9 याaषभचे !rतम ् // ना. शा_१५.१०४ // ृ यSद Sह चरणे ;सौ लौ गः \माSaनवेशतार् यSद खलु यतः ष|भव5ण V त5था दशभः पुनः / यSद !वSहतं याद9य!rः योगसख ु ा यं वष ृ भललतं व3 ृ ं uेयं तथा ह/रणीत वा // ना. शा_१५.१०५ // यथा: जलधररवं ु9वा ु9वा मदो8ªयद!प5तो !वल^खतमह~शE 5ृ ैः ृ गा`ेपैवष तनJ5 च / वयव ु तवत ृ ो गोbा§ोbं यात च नभ5यो वष ृ भललतं 1च6ं व3 ृ ं करोत च शाaले // ना. शा_१५.१०६ // च9वाया5दौ च दशमं गe ु य6 6योदशं चतद ु 5 शं तथा;9ये aे चैकादशमथा!प च // ना. शा_१५.१०७ // यदा स*दशे पादे शेषा^ण च लघू;यथ / भवि;त यि म;सा uेया ीधर~ नामतो यथा // ना. शा_१५.१०८ // मो qनौ च युGरणर1चता तौ गुˆ च !वrाGेदः शrो यSद च दशभः या3था;यैGतु भ5ः / अ9यrौ च तनयमता वण5तः पrˆपा सा !वuेया Saजमु नगणैः ीधर~ नामत तु // ना. शा_१५.१०९ // नानैGण ू ःV सख ु सरु भभग5;धवासैG धप ू ःै प[ु पैGा;यैः शरस र1चतैव 5 योगैG तै तैः / नानारŒैः कनकख1चतैरEगसंभोगसं थैgय5Lं का;ते कमलनलया ीधर~वातभास // ना. शा_१५.११० // आJं चतुथU षbं च दशमं नैधनं गुe / तaं शप6पततं दशभः स*भय5तः // ना. शा_१५.१११ // यथा एष गजो ऽS<म तकतटे कलभप/रवत ु मगहने ृ ः \Hडत व` ृ गn कुसम ु भरनते / मेघरवं नशय मSु दतः पवनजवसमः स; ु द/र वंशप6पततं पुनर!प कुeते // ना. शा_१५.११२ //

Saतीयम;9यं षbं चा,यrमं aादशं तथा / चतद ु 5 शं पhचदशं पादे स*दशा`रे // ना. शा_१५.११३ // भवि;त य6 द~घा5^ण शेषा^ण च लघू;यथ / !वलिबतगतः सा तु !वuेया नामतो यथा // ना. शा_१५.११४ // यदा SaeSदतौ Sह पादमभसं1 तौ jसौ „6कौ तथैव च पुन तयोन5धनमा1 तौ यौ लगौ / तद!rरतपू!व5का यतर!प वभावाJथा !वलिबतगत तदा नगSदता Saजैना5मतः // ना. शा_१५.११५ // यथा: !वघू^ण5त!वलोचना पथ ृ !ु वकHण5हारा पुनः लबरशना चल9 खलतपादम;दOलमा / न मे !यमदं जन य बहुमानरागेण य;मदे न !ववशा !वलिबतगतः कृता 9वं !ये // ना. शा_१५.११६ // पhचादौ पhचदशकं aादशैकादशे गe ु / चतद ु 5 शं तथा;9ये aे 1च6लेखा धत ृ ौ मत ृ ा // ना. शा_१५.११७ // यथा नानारŒा¼यैबह 5 ु भर1धकं भष ू णैरEगसं थैना5ना ग;धा¼यैमद 5 नजनकैरEगरागै!व51च6ैः / केशैः नाना¼यैः कुसम 5 रागैG तै तैः का;ते सं`प े ात ् Fकमह ु भ/रतैव बहुना 1च6लेखव े भास // ना. शा_१५.११८ // अ;9यं स*दशं चैव षोडशं सचतुद5शम ् / 6योदशं aादशं च षbमrममेव च // ना. शा_१५.११९ // 6ीzयादौ च गˆ ु ^ण यय ु 5ि मं 9वेकोन!वंशके / पादे लघून शेषा^ण शाद5 ल ू \HŽडतं तु तत ् // ना. शा_१५.१२० // सौ jसौ तौ गe ु च योगनयता यि मि;न!वrािका आJा चा;9ययतGतुिकयत ु ा uेया परा स*भः / न9यं य9पदमा1 ता vतधृ तन59यं कवीनां !यं तjuेयं खलु व3 ु ैः शाद5ल ू !व\HŽडतम ् // ना. शा_१५.१२१ // ृ जातनपण यथा: नानाशशतिŠनतोमरहताः rसवा5युधाः नभ5;नोदरपादबाहुवदना नणा5शताः श6वः / धैय…9साहपरा\मभृ तभ तै तै!व51च6ैगु5णैर ् व3 ु ात ृ ं ते /रपघ भात समरे शाद5 ल ू !व\HŽडतम ् // ना. शा_१५.१२२ // तावKवं !विजतेि;<यः शुभमते सवा59मना 9यहं दाने शील!वधौ च योजय मनः वगा5पवगा5पहम ् / याव† gया1धजराचzडनखरो gयाय9सटाभभश 5ृ ं म9ृ यु ते न करोत जी!वतमग ू !व\HŽडतम ् // ना. शा_१५.१२३ // ृ ैः शाद5 ल च9वाया5दौ च षbं च स*मं सचतद ु 5 शम ् / तथा पhचदशं चैव !षडशं नैधनं तथा // ना. शा_१५.१२४ // एतान च गुˆ^ण युः शेषा^ण तु लघू;यथ /

पादे य6 कृतौ uेया नाना सव ु दना तु सा // ना. शा_१५.१२५ // }ौ नौ ™भौ nगौ च सयAयSद च !वर1चताः पादे \मवशा† !व8चेदः स*भः या9पुनर!प च यतः स*ा`रकृता / यJेषा सं1 ता या9कृतम!प च पन 5ृ जातौ तत ु ः ि—rा`रपदा !वaQव3 इह गSदता नाना सव ु दना // ना. शा_१५.१२६ // यथा: ने6े ल~लालसा;ते कमलदलनभे च ू ाप!वनते रLोbं पीनमयं समसSहतघनाः ि नAधाG दशनाः / कणा5वस ं लबौ 1चबक ु म!प नतं घोणा सe ु 1चरा gयLं 9वं म9य5लोके वरतनु !वSहता येका सव ु दना // ना. शा_१५.१२७ // च9वाया5दौ तथा षbं स*मं च चतुद5शम ् / अrादशं स*दशं तथा पhचदशं पुनः // ना. शा_१५.१२८ // अ;9योपा;9ये गुˆzय6 लघू;य;यान सव5दा / एक!वंशतके पादे kAधरा नाम सा यथा // ना. शा_१५.१२९ // }ौ नौ यौ यG सयAयSद Sह !वर1चताः यिु काः पादयोगे वणVः पव ू …पSदrैय5 तर!प च पन ु ः स*भः स*भः यात ् / व3 ृ ं सयAयSद या9कृतमनुगतं त9व!वQः Sदrं !वuेयं व3 ृ जातौ क!वजनदयता kAधरा नामत तु // ना. शा_१५.१३० // यथा: चूताशोकार!व;दै ः कुरवकतलकैः क^ण5कारै ः शर~षैः पु;नागैः पा/रजातैवक 5 ु लकुवलयैः Fकं शुकैः सातमL ु ैः / एतैना5नाकारैः बहुलसरु भभ!व5कHणVG तै तैर ् वास;तैः प[ु पव;ृ दै न5रवर वसध ु ा kAधरे वाJ भात // ना. शा_१५.१३१ // चतुथम 5 ाJं षbं च दशमं aादशं तथा / षोडशाrादशे चैव नैधनं च गुˆzयथ // ना. शा_१५.१३२ // aा!वंश9य`रे पादे शेषा^ण च लघू;यथ / भवि;त य6 तjuेयं भ<कं नामतो यथा // ना. शा_१५.१३३ // ौ चरणे यदा !वनयतौ „6कौ \मवशादथातकृत!वधौ ¾ौ च ततः परं च e1चरावन;तरकृतौ नगाव!प पन ु ः / त8च दशाrवण5र1चता चतु[व5!प तथा यतG सततं भ<कव3 ृ मेव खलु नाययोगकुशलैबु5धै न5गSदतम ् // ना. शा_१५.१३४ // उ9,लुतमेकह तचरणं Saतीयकररे 1चतं वंशमद ृ EगवाJमधुरं !व1च6करणानुगं बहु!वधम ् / भ<कमेतदJ सभ ु गे !वदAधगतचे!rतैः सल ु लतैर ् न9ृ यस !वमाकुलपदं !व!वLरसभा!वतं शशम^ु ख // ना. शा_१५.१३५ // अ;9यमेकोन!वंशं च स*मं स6योदशम ् / एकादशं स*दशं पhचमं च गˆ ु zयथ // ना. शा_१५.१३६ // शेषा^ण च लघून य!ु व5कृ9याGरणे बुधैः / व3 ृ ं तद$ललतं !वuेयं नामतो यथा // ना. शा_१५.१३७ //

यSद च नकार आSदर1चतः पदे !वर1चतो ऽ;त एव लगौ यSद च नभौ „6धा च नSहतौ \मेण खलु मयाव!प तथा / यSद च समा1 तं Sह !वकृतं यतG दशभ तथैकसSहतैस ् तत इह कHत5तं मु नगणै!व5शु>च/रतै तद$ललतम ् // ना. शा_१५.१३८ // !व!वधतुरEगनागरथयोधसEकुलमलं बलं समSु दतं शरशतशŽLकु;तप/रधासय!r!वततं बहुहरणम ् / /रपश ु तमुLशरवभीतशEFकतभटं भयाकुलSदशं कृतमभवी%य संयुगमख ु े सम!प5तगण ु ं 9वया$ललतम ् // ना. शा_१५.१३९ // षडादावrमं चैव vेकादशचतद ु 5 शे / !वंशं स*दशं चैव 6यो!वंशं तथैव च // ना. शा_१५.१४० // एतान च लघून यःु शेषाzयथ गुˆ^ण च / चतु!वUशतके पादे मेघमालेत सा यथा // ना. शा_१५.१४१ // यSद खलु चरणि थतौ नौ „6कौ कृतकारgया तथा राः यःु \मात ् / भवत यSद यत तथा स*भः स*भि[वतो ऽ;या यतः पhच !वJा3था // ना. शा_१५.१४२ // पवनबलसमा(ता ती-गभीरनादा बलाकावल~मेखला `तधरसIशो8चˆपा महानीलधूमाhजनाभाबग ु भ…Qवा / सुरपतधनe ु jjवलाब>क%या तŽड†Jोतस;नाहपीjवला गगनतल!वसा/रणी ावष ृ zया Iढं मेघमाला1धकं शोभते // ना. शा_१५.१४३ // आJं चैव चतुथU च पhचमं षbमेव च / नवमं दशमं चैव नैधनं च भवे§e ु // ना. शा_१५.१४४ // लघू;य;यान शेषा^ण पादे युः पhच!वंशके / व3 ृ juैः सा तु !वuेया \ौhचपाद~त नामतः // ना. शा_१५.१४५ // qमौ यSद पादे भाव!प चेrावभकृतर!प च Sह यSद खलु !वSहता नाG सम< ु ाः यु!व5न!वrा यSद च खलु गe ु भवत नधनगतम ् / पhचभरादौ चेदमप ु ेता पुनर!प यत/रह यSद खलु दशभः \ौhचपदे यं व3 ृ !वधाने सुरगण!पतग ृ णमुनगण!वSहता // ना. शा_१५.१४६ // यः Fकल दा`ं !व<त ु सोमं \तुवरमचमसमपगतकलशं पाततयूपं `*चषालं !वचयनमसमधमपशुकचeकम ् / कामु5कमL ु े नाशु चकार gयपगतसरु गण!पतग ु ा न9यमसौ ते ृ णमषण दै 9यगणा/रः दहतु मखमव /रपग ु णम^खलम ् // ना. शा_१५.१४७ // या क!पला`ी !पEगलकेशी कलe1चरनुSदनमनुनयकSठना द~घ5तराभः थल ू सराभः प/रवत ृ वपुरतशयकुSटलगतः / आयतजEघा ननकपोला लघुतरकुचयग ु प/रगत(दया सा प/रहाया5 \ौhचपदा ी •ुवमह नरव1धसुखमभलषता // ना. शा_१५.१४८ // अrावादौ गˆ ु ^ण य ु तथा चैकोन!वंशकम ् / एक!वंशं च !वuेयं चत!ु वUशं सनैधनम ् // ना. शा_१५.१४९ // एतान गe ु संoयान शेषा^ण च लघू;यथ / ष|!वंश9य`रे पादे तQुजEग!वजिृ भतम ् // ना. शा_१५.१५० //

य यां मौ तो नाः ौ न9यं तचरणमथ गSदतकािका vनुपव 5 ः ू श ष|!वंश9यामेकोनायां च यSद Sह खलु यतरभधा चतुभ5रथाrाभः / पGाद;9यौ nगौ संयोjयौ यSद भवत मनुजदयतां समा1 तमु9कृतं नाना व3 ृ ं लोके oयातं क!ववदन !वकसनपरं भज ु Eग!वजिृ भतम ् // ना. शा_१५.१५१ // यथा: ˆपोपेतां दे वःै सr ृ ां समदगज !वलसतगतं नर~%य तलो3मां ाद`zया9ा*ां े समं स>ं !वषमं साव5पाSदकम ् / aयोरध5समं !वJादे ष चेद तु पादतः // ना. शा_१५.१५९ // चेदा तु ये मया ोLा समव3 ृ !वकिnपतः / „6कै!व5षमव3 ृ ानां संव%याम ल`णम ् // ना. शा_१५.१६० // नैधने ऽ;यतर यां वै थमे पाद इ[यते / Saतीये चरणे च याSद9यनुrुप ् समासतः // ना. शा_१५.१६१ //

सौ गौ तु थमे पादे kौ nगौ चा!प Saतीयके / युAमे ऽध5!वषमे पादे uेया पlया तु सा „6कैः // ना. शा_१५.१६२ // !यदै वतम6ास !यसंबि;धबा;धवा / !यदानरता पlया दयते 9वं !यास मे // ना. शा_१५.१६३ // }ौ गौ तु थमे पादे ™सौ nगौ च Saतीयके / पादे भौ nगौ तत ृ ीये च चतुथd तु तसौ लगौ // ना. शा_१५.१६४ // नैवाचारो न ते म6ं न संबि;धगुण!या / सव5था सव5!वषमा पlया न भवस !ये // ना. शा_१५.१६५ // अयज ु ोल5`णं vेतSaपर~तं तु य6 च / पlया Sह !वपर~ता सा !वuेया नामतो यथा // ना. शा_१५.१६६ // कृतेन रमण य Fकं स^ख रोषेण ते ऽ,यथ5म ् / !वपर~ता न पlयास 9वं जडे केन मोSहता // ना. शा_१५.१६७ // चतुथा5द`राJ6 „6लघु यादयुLतः / अनr ु ु ,चपला सा तु !वuेया नामतो यथा // ना. शा_१५.१६८ // न खnव याः !यतमः ोतgयं gया(तं सoया / नारद य तकृतः कlयते चपला ह~यम ् // ना. शा_१५.१६९ // !वपल ु ा तु युिज uेया लघु9वा9स*म य तु / सव56 स*म यैव केषां1चSaपल ु ा यथा // ना. शा_१५.१७० // सं`*ा व‘मये Sह हे मकुभनभ तनी / !वपल 5 ;<नभानने // ना. शा_१५.१७१ // ु ास !ये ोzयां पूणच गEगेव मेघोपगमे आ,ला!वतवसु;धरा / कूलव` ु ा बलात ् // ना. शा_१५.१७२ // ृ ानाeज;ती kव;ती !वपल आगता मेघसमये भीe भीeकुलो§ते / एकरा6ौ परगह ृ ं चोर~ ब;धनमह5स // ना. शा_१५.१७३ // एवं !व!वधयोगा तु पlयापादा भवि;त Sह / युAमोज!वषमैः पादै ः शेषैर;यैिकैय5था // ना. शा_१५.१७४ // गव 5 तकः सव5लघुिको न9यं Sह ने[यते / ु ; थमाद`राJ6 चतुथा59ाAलघुः मत ृ ः // ना. शा_१५.१७५ // पlयापादं समा था,य 6ीzय;ते तु गˆ ु zयथ / भवि;त पादे सततं बुधै तa\म[यते // ना. शा_१५.१७६ // द;त`ताधरं स ु ु जागरAलानने6ं च / रतसंभोग^ख;नं ते दश5नीयतरं वO6म ् // ना. शा_१५.१७७ // इ9येषा सव5!वषमा नामतो ऽनुrुब8 ु यते / तSaदां मतवैषयं „6काद`रत तथा // ना. शा_१५.१७८ // पादे षोडशमा6ा तु गाथांशक!वकिnपताः / चतु भ5रंशकैudया व3 ृ uैवा5नवासका // ना. शा_१५.१७९ // असंि थतपदा स!ु वƒलाEगी मद खलतचे!rतैमन 5 ोuा / Oव या यस वरोe सुरतकाले !वषमा Fकं वानवासका 9वम ् // ना. शा_१५.१८० // जौ गौ च थमे पादे तथा चैव तत ृ ीयके /

केतम ु 9यां गणाः ोLाः ौ ;गौ गG सदा बुधःै // ना. शा_१५.१८१ // फु/रताधरं चFकतने6ं रLकपोलमबज ु दला`म ् / Fकमदं eषाप(तशोभं केतम ु तीसमं वद मख ु ं ते // ना. शा_१५.१८२ // वO6 यापरपव 5 य चादौ नौ रो लगौ „6काः / ू नजौ रजौ Saतीये च शेषाBं पन ु रे व तु // ना. शा_१५.१८३ // थमे च तत ृ ीये नौ रलौ गG कHत5तः / गणाGापरवO6े तु नजौ ‘ौ Saचतुथय 5 ोः // ना. शा_१५.१८४ // सत ु नु जलपर~तलोचनं जलदनe>मवे;दम ु zडलम ् / FकमदमपरवO6मेव ते शशवदने ऽJ मख ु ं परा¥ख ु म ् // ना. शा_१५.१८५ // नौ यौ तु थमे पादे ;जौ ‘ौ गG तथापरे / य6 त9पिु [पताBा याJSद शेषं तु पव 5 त ् // ना. शा_१५.१८६ // ू व पवनबल!वधत ू चाeशाखं मुSदतकोFकलकzठनादरयम ् / मधक ु रप/रगीयमानश‰दं वरतनु पmय वनं सुपिु [पताBम ् // ना. शा_१५.१८७ // जौ लौ चादौ यथा ;सौ jगौ qनौ jलौ गG तथा पन ु ः / जौ जौ गG „6का vेते उ§तायाः कHत5ताः // ना. शा_१५.१८८ // तव रोमरािजरतभात सत ु नु मदन य मhजर~ / नाभकमल!ववरो9पतता मरावल~व कुसम ु ा9समु§ता // ना. शा_१५.१८९ // जौ लौ च ततो ;सौ jगौ नौ सौ चेत तत ृ ीयके / जौ जौ गG चतुथd तु ललताया गणाः मत ृ ाः // ना. शा_१५.१९० // ललताकुलमतचाe वसनकरचाeपnलवा / !वकसतकमलकाि;तमुखी !वभास दे वी सुरत मातुरा // ना. शा_१५.१९१ // एवमेतान व3 ृ ान समान !वषमा^ण च / नाटकाJेषु काgयेषु योLgयान स/ू रभः // ना. शा_१५.१९२ // स;9य;या;य!प व3 ृ ान या;युLानीह !पzडशः / न च तान योjयान न शोभां जनयि;त Sह // ना. शा_१५.१९३ // या;यतः त!ष>ान गीतके तान योजयेत ् / •ुवायोगे तु व%याम तेषां चैव !वकnपनम ् // ना. शा_१५.१९४ // व3 ृ ल`णमेवं तु समासेन मयोSदतम ् / अत ऊवU व%याम vाया5णाम!प ल`णम ् // ना. शा_१५.१९५ // पlया च !वपल ु ा चैव चषला मख ु तो ऽपरा / जघने चपला चैव आया5ः पhच कHत5ताः // ना. शा_१५.१९६ // आसां तु संव%याम यतमा6ा!वकnपनम ् / ल`णं नयमं चैव !वकnपगण ु सं यम ् // ना. शा_१५.१९७ // यतGेद तु !वuेयGतम ु ा56ो गणः मत ृ ः / Saतीया;9यौ युजौ पादावयज ु ौ 9वपरौ मत ृ ौ // ना. शा_१५.१९८ // गe 5 समि;वतः / ु मय!वह~न तु चतुगण अयुAगणो !वधातgयो युAगण तु यथेि,सतः // ना. शा_१५.१९९ // षbो वै Sa!वकnप तु नैधनो vेकसंि थतः / पGादधd तु षbः यादे कमा6 तु केवलः // ना. शा_१५.२०० //

Sa!वकnप तु षbो यो गe ु मयो भवे3ु सः / तथा सव5लघुGव ै यतसंuासमा1 ता // ना. शा_१५.२०१ // SaतीयाSदलघुuय d ः स*मे पhचमे यतः / थमाSदरथा;9ये च पhचमे वा !वधीयते // ना. शा_१५.२०२ // गणेषु „6षु पाद य य याः पlया तु सा भवेत ् / अतG !वपल ु ा;या तु !वuेया यतल`णा // ना. शा_१५.२०३ // अयज ु ः सव5गुरवो गुeमया गणा युजः / य याः यःु पादयोगे तु !वuेया चपला Sह सा // ना. शा_१५.२०४ // „6ंशदाJे तु !वuेयाः स*!वंशतGापरे / उभयोरध5योudयो मा6ा!पzडो !वभागशः // ना. शा_१५.२०५ // „6ंश3 याG यSद युरेतान Saगुणान तु / 6ीzय`रा^ण चा;यान ;य य संoया!वभागशः // ना. शा_१५.२०६ // एतान लघुसंuान नSद5 rान समासतः / सवdषां चैवमाया5णाम`राणां यथा\मम ् // ना. शा_१५.२०७ // अधा5rमगणाधा5 च सववाया5 कHत5ता / षbG Sa!वकnप तु नैधने vेकसंि थतः // ना. शा_१५.२०८ // पGाaा यो गणः षb एकमा6ः स उ8यते / Sa!वकnप तु यः षbो गe ु मयो भवे3ु सः // ना. शा_१५.२०९ // यथा सव5लघुGव ै यतः संoयासमा1 ता / सा Saतीया Saलघुका स*मे थमे यतः // ना. शा_१५.२१० // गe 5 समि;वतः / ु मय!वह~न तु चतुगण अयुAगणो !वधातgयः युAगण तु स एव च // ना. शा_१५.२११ // थमतत ृ ीयौ पादौ aादशमा6ौ भवे3ु सा पlया / !वपल ु ा;या खलु गSदता पूव…Sदतल`णोपेता // ना. शा_१५.२१२ // पlया यथा: रLमद ु šने6ा सतद~घ5बहुलमद ु े शी / ृ प ृ क क य तु पथ ु द ु घना तनुबाƒं सोदर~ पlया // ना. शा_१५.२१३ // ृ म ृ ज !वपल ु ा यथा: !वपल ु जघनवदन तननयनै ता}ाधरोbकरचरणैः / आयतनासागzडैलल 5 ाटकणVः शुभा क;या // ना. शा_१५.२१४ // SaतीयG चतुथG 5 गुeमयगतो भवेत ् / उभयोरध5योय56 !वuेया चपला यथा // ना. शा_१५.२१५ // उQटगामनी पeषभा!षणी काम1चकृतवेषा / जानात मांसयुLा सुरा!या सव5तGपला // ना. शा_१५.२१६ // पूवा5धd ल`णं vेतद याः स च मुखन े तु / पिGमाधd तु चपला य याः सा जघनेन तु // ना. शा_१५.२१७ // मख ु चपला यथा: आया5मुखे तु चपला तथा!प चाया5 न मे यतः सा Fकम ् / द`ा गह ृ कृ9येषु तथा दःु खे भवत दःु खाता5 // ना. शा_१५.२१८ //

जघनचपला यथा: वरमग ृ नयने चपलास वरोe शशाEकदप5णनभा ये / काम य सारभत 5 दचाeजघनेन // ना. शा_१५.२१९ // ू े न पूवम उभयोरध5योरे तnल`णं Imयते यSद / व3 ृ uैः सा तु !वuेया सव5तGपला स^ख // ना. शा_१५.२२० // काय› aादशमा6ौ च पादावाJौ तत ृ ीयकौ / अrादश Saतीयं च तथा पhचदशो3मा // ना. शा_१५.२२१ // चतुःपhचकाराणां चतु[काणां !वशेषतः /  तारयोगमासाJ बाहुnयं संदश5येत ् // ना. शा_१५.२२२ // पhचपhचाशदाJा तु „6ंशदाJा तथैव च / आया5 9व`र!पzडेन !वuेया6 योLृभः // ना. शा_१५.२२३ // „6ंशत 9वथ वणdqयो लघुवण56यं भवेत ् / शेषा^ण गe े ् // ना. शा_१५.२२४ // ु संoयान vेवं सव56 नSद5 शत सवdषामेव चाया5णाम`राणां यथा\मम ् / सवdषां जातव3 5 3 ू म ु रसंoयया // ना. शा_१५.२२५ // ृ ानां पव !वकnपगणनां कृ9वा संoया!पzडेन नSद5 शत े ् / आया5गीतरथायVव केवलं 9वrभग5णैः // ना. शा_१५.२२६ // इतराथd जः षb तु नलघग ु ण इ[यते । व3 ृ ैरेवं तु !व!वधैना5नाच;द समुQवैः / काgयब;धा तु कत5gयाः ष„6ंशnल`णाि;वताः // ना. शा_१५.२२७ // इत भरतीये नायशाे च;दो!व1चतना5म पhचदशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ षोडशो ऽयायः !वभष ू णं चा`रसंहतG शोभाभमानौ गण ु कHत5नं च / ो9साहनोदाहरणे नeLं गण ु ानव ु ादो ऽतशयG हे तुः // ना. शा_१६.१ // साˆ,यमlयायवसायस!> पदो8चया\;दमनोरथाG / आoयानयाhचातषेधप8 ृ चा Irा;तनभा5सनसंशयाG // ना. शा_१६.२ // आशीः !योŽLः कपटः `मा च ा*G पGा3पनं तथैव / अथा5नुव!ृ 3vप ु5 प!3युLH काय… ऽनुनीतः प/रदे वनं च // ना. शा_१६.३ // ष„6ंशदे तान Sह ल`णान ोLान वै भष ू णसंमतान / काgयेषु भावाथ5गतान तjuैः सयग ् योjयान यथारसं तु // ना. शा_१६.४ // अलEकारै गुण 5 ैGव ै बहुभः समलEकृतम ् / भष ू णै/रव !व;य तै त† भूषणमत मत ृ म ् // ना. शा_१६.५ // य6ाnपैर`रै ः ि—rै!व51च6मुपवzय5ते / तम,य`रसEघातं !वJाnल`णसंuतम ् // ना. शा_१६.६ // स>ैरथV समं कृ9वा vस>ो ऽथ5ः सायते /

य6 —%ण!व1च6ाथा5 सा शोभे9यभधीयते // ना. शा_१६.७ // धाय5माण तु बहुभव5चनैः काय5यŽु Lभः / न यः पय5वतbेत सो ऽभमान तु संuतः // ना. शा_१६.८ // कH9य5मानैगुण 5 य ै 6 5 !व!वधाथ5समुQवैः / दोषा न प/रकlय;ते तjuेयं गुणकHत5नम ् // ना. शा_१६.९ // लोके गुणात/रLानां बहूनां य6 नामभः / एको ऽभश‰Jते य तु !वuेयं गुणकHत5नम ् // ना. शा_१६.१० // उ9साहजननैः पrैरथVरोपयसं यैः / स>ैeपगढ ू ं च uेयं ो9साहनं बुधःै // ना. शा_१६.११ // य6ैक या!प श‰द य दश5ना9सब ु हू;य!प / याि;त स!>मनुLान तदद ु ाहरणं मत ृ म ् // ना. शा_१६.१२ // नeLं Sa!वधं ोLं तlयं चातlयमेव वा / स!>सा1धतं तlयमतlयं चासा1धतम ् // ना. शा_१६.१३ // गुणानुवादो ह~नानामु3मैeपमाकृतः / उ3माथ5!वशेषो यः स चा,यतशयः मत ृ ः // ना. शा_१६.१४ // बहूनां भाषमाणानामेक याथ5!वनण5यात ् / स>ोपमानवचनं हे तु/र9यभसंuतः // ना. शा_१६.१५ // अपदे श तु परो`ो य माद9ु पJते ऽनुकरणेन / ल`णसमानकरणात ् साˆ,यं त3ु नदd mयम ् // ना. शा_१६.१६ // अभूतपूवय V 6 5 ाथV तुnय याथ5 य नण5यः / स मlयायवसाय तु ो8यते काgयल`णे // ना. शा_१६.१७ // बहूनां तु धानानां मये य;नाम कH9य5ते / एकाथ5साधनकृतं सा स!>/रत कH9य5ते // ना. शा_१६.१८ // गुणैबह 5 ु भरे काथVः पदै यः5 संश यते / पदो8चयं तु तSaJा;नानाथ5Bथना9मकम ् // ना. शा_१६.१९ // आ9मभावमुप;य य परसाImययŽु Lभः / ती-ाथ5भाषणं य9 यादा\;दः स तु कHत5तः // ना. शा_१६.२० // (दय थ य भाव य स ु पrाथ5दश5नम ् / अ;यापदे शकथनैमन 5 ोरथ इत मत ृ ः // ना. शा_१६.२१ // अपr 5 ः F\यते तु यः / ृ ैरथवा पr ृ ै न5णय आoयानमत तjuेयं ल`णं नाटका यम ् // ना. शा_१६.२२ // आदौ य9\ोधजननम;ते हष5वध5नम ् / य3ु !यं पुनवा5Oयं सा याhचा प/रकHत5ता // ना. शा_१६.२३ // कायdषु !वपर~तेषु यSद Fकिhचत ् वत5ते / नवाय5ते च काय5juैः तषेधः कHत5तः // ना. शा_१६.२४ // य6ाकारोQवैवा5Oयैरा9मानमथवा परम ् / प8 ृ चि;नवाभध3े ऽथU सा प8 ृ चे9यभसंuता // ना. शा_१६.२५ // !वaान ् पूव…पल‰धौ य9सम9वमप ु पादयेत ् / नदश5नकृत तjuैः स Irा;त इत मत ृ ः // ना. शा_१६.२६ //

अनेकयुŽLमaाOयमनेकाथ5साधकम ् / अनेकवाOयसंयL ु ं ति;नभा5सनम8 ु यते // ना. शा_१६.२७ // अप/रuाततKवाथU य6 वाOयं समा,यते / सो ऽनेक9वाSaचाराणां संशयः प/रकHत5तः // ना. शा_१६.२८ // य6 शााथ5सप;नां मनोरथसमQ ु वाम ् / अाथ5नीयाम;यां वा !वद ु तामाशषं बुधाः // ना. शा_१६.२९ // आदौ यत ् \ोधजननम;ते हष5वध5नम ् / तत ् !यं वचनं uेयमाशीवा5दसमि;वतम ् // ना. शा_१६.३० // चलयुO9या 9व;येषामभस;धानाभभावकंकपटम ् / Sa„6योगयुLो !वuेयः कपटसEघातः // ना. शा_१६.३१ // दज 5 ोदा(तै ˆ`ैः सभामये ऽतताŽडतः / ु न अ\ोधः \ोधजननैवा5Oयैयः5 सा `मा भवेत ् // ना. शा_१६.३२ // I‹वैवावयवं किhचQावो य6ानम ु ीयते / ा*ं तामभजानीयाnल`णं नाटका यम ् // ना. शा_१६.३३ // अकायU सहसा कृ9वाऽकृ9वा काय5मथा!प वा / स;तापो मनसो य तु पGा3ापः कHत5तः // ना. शा_१६.३४ //  येणाथ5संयुLं य9पर यानुवत5नम ् / नेहाा`zययोगाaा सानुव!ृ 3 तु संuता // ना. शा_१६.३५ // ा*ानां य6 दोषाणां F\यते शमनं पन ु ः / सा uेया vुपप!3 तु ल`णं नाटका यम ् // ना. शा_१६.३६ // सायते यो ऽथ5सब;धो महQः समवायतः / पर परानुकूnयेन सा यŽु Lः प/रकHत5ता // ना. शा_१६.३७ // य6ापसारयन ् दोषं गण ु मथdन योजयेत ् / गुणाभवादं दोषान ् वा कायU तnल`णं !वदःु // ना. शा_१६.३८ // अपव ू 5\ोधजनतमपराधं मj ृ य यत ् / सेवाथU मधुरं वाOयमनन ु ीतः कHत5ता // ना. शा_१६.३९ // दोषैयद 5 ;यनामोLैः स>ाथVः योजयेत ् / अ;य6ाथdन सब>ं uेयं तत ् प/रदे वनम ् // ना. शा_१६.४० // उपमा ˆपकं चैव द~पकं यमकं तथा / अलEकारा तु !वuेया च9वारो नाटका याः // ना. शा_१६.४१ // यि9किhचत ् काgयब;धेषु साImयेनोपमीयते / उपमा नाम सा uेया गुणाकृतसमा या // ना. शा_१६.४२ // एक यैकेन सा काया5 vनेकेनाथवा पन ु ः / अनेक य तथैकेन बहूनां बहुभ तथा // ना. शा_१६.४३ // तुnयं ते शशना वO6म9येकेनैकसं या / शशाEकवत ् काश;ते jयोतींषीत भवे3ु या // ना. शा_१६.४४ // एक यानेक!वषया सोपमा प/रकHत5ता / mयेनबSह5णभासानां तुnयाथ5मत या भवेत ् // ना. शा_१६.४५ // एक य बहुभः सायादप ु मा नाटका या /

बहूनां बहुभudया घना इव गजा इत // ना. शा_१६.४६ // शंसा चैव न;दा च किnपता सIशी तथा / या Fकिhच9सIशी uेया सोपमा पhचधा बुधैः // ना. शा_१६.४७ // शंसा यथा: I‹वा तु तां !वशाला`ीं तुतोष मनुजा1धपः / मु नभः सा1धतां कृ8ªात ् स!>ं मू त5मतीमव // ना. शा_१६.४८ // न;दा यथा: सा तं सव5गण ु ैह¸नं स वजे कक5श8च!वम ् / वने कzटFकनं वnल~ दावदAधमव <म ु म ् // ना. शा_१६.४९ // किnपता यथा: `र;तो दानसललं लालाम;थरगामनः / मतEगजा !वराज;ते जEगमा इव पव5ताः // ना. शा_१६.५० // सIशी यथा: यKवयाJ कृतं कम5 प/र1च3ानुरो1धना / सIशं त3वैव यादतमानुषकम5णः // ना. शा_१६.५१ // Fकिhच9सIशी यथा: सपूणच 5 ;<वदना नीलो9पलदले`णा / म3मातEगगमना सा*ेयं सखी मम // ना. शा_१६.५२ // उपमाया बुधैरेते भेदा uेयाः समासतः / शेषा ये ल`णैन…Lा ते Bाvाः काgयलोकतः // ना. शा_१६.५३ // नाना1धकरणाथा5नां श‰दानां संद~पकम ् / एकवाOयेन संयुLं तीपकम8 ु यते // ना. शा_१६.५४ // सत ु ःै सवVरलEकृतम ् / ृ ं मधरु ं चा!प गण काgये य;नाटके !वा तीपकमत मत ृ म ् // ना. शा_१६.५५ // यथा: सरांस हंसैः कुसम ु ैG व` ृ ा म3ैSa5 रेफैG सरोeहा^ण / गोbीभeJानवनान चैव ति म;नशू;यान सदा F\य;ते // ना. शा_१६.५६ // व!वकnपेन र1चतं तुnयावयवल`णम ् / Fकिhच9साImयसप;नं य<प ू ं ˆपकं तु तत ् // ना. शा_१६.५७ // नाना
पदाSदयमकhचैव vा}ेŽडतमथा!प च // ना. शा_१६.६२ // चतुgय5वसतhचैव मालायमकमेव च / एताIश!वधं uेयं यमकं नाटका यम ् // ना. शा_१६.६३ // चतुणाU य6 पादानाम;ते या9समम`रम ् / तaै पादा;तयमकं !वuेयं नामतो यथा // ना. शा_१६.६४ // Sदन`यात ् सं(तरिmममzडलं Sदवीव लAनं तपनीयमzडलम ् । !वभात ता}ं Sद!व सय 5 zडलं ू म यथा तezयाः तनभारमzडलम ् // ना. शा_१६.६५ // लोकानां भ!व[णुदV9ये;<गदानपातनसSह[णुः / जयत सुरदै 9यिज[णभ 5 वानसुरवरमथनकार~ !व[णुः // ना. शा_१६.६६ // ु ग पाद या;ते तथा चादौ यातां य6 समे पदे / त9काhचीयमकं चैव !वuेयं स/ू रभय5था // ना. शा_१६.६७ // यामं यामं च;<वतीनां <वतीनां gयLाgयLा सारजनीनां रजनीनाम ् । फुnले फुnले समरे वामरे वा रामा रामा !व मयते च मयते च // ना. शा_१६.६८ // अधdनैकेन यa3ं ृ सव5मेव समा,यते / सम§ ु यमकं नाम तjuेयं पिzडतैय5था // ना. शा_१६.६९ // केतकHकुसम ु पाzडुरद;तः शोभते वरकाननह ती । केतकHकुसम ु पाzडुरद;तः शोभते वरकाननह ती // ना. शा_१६.७० // एकैकं पादमु9\य aौ पादौ सIशौ यSद / !व\ा;तयमकं नाम तSauेयमदं यथा // ना. शा_१६.७१ // स पूवU वारणो भू9वा SaशE ृ ग इव पव5तः / अभव;तवैकnयाSaशE ृ ग इव पव5तः // ना. शा_१६.७२ // पूव 5 या;तेन पाद य पर याSदय5दा समः / च\व8च\वालं तु !वuेयं नामतो यथा // ना. शा_१६.७३ // तn ु या9पादaयाद;9यादे केनाSदय5दा समः / सव56 च\वाल;तु तSauेयं बुधय ै 5था // ना. शा_१६.७४ // शैला यथा श6ुभराहता हता हताG भय ू 9वनप ु E ु खपE ु खगैः / खगैG सवVयु15 ध सिhचतािGतािGता1धˆढा नSहता तलै तलैः // ना. शा_१६.७५ // आदौ aौ य6 पादौ तु भवेताम`रे समौ / स;दrयमकं नाम !वuेयं त¢ध 5 ा // ना. शा_१६.७६ // ु ैयथ पmय पmय रमण य मे गण ु ान ् येन येन वशगां करोत माम ् / येन येन Sह समेत दश5नं तेन तेन वशगां करोत माम ् // ना. शा_१६.७७ // आदौ पाद य तु य6 यात ् समावेशः समा`रः /

पादाSदयमकं नाम तSauेयं बुधय ै 5था // ना. शा_१६.७८ // !व[णःु सज ू ान !व[णःु संहरते जाः / ृ त भत !व[णःु सत ू े 6ैलोOयं !व[णल ु …का1धदै वतम ् // ना. शा_१६.७९ // पाद या;तं पदं य6 SaSa5 रेकमहो8यते / uेयमा}ेŽडतं नाम यमकं त6 स/ू रभः // ना. शा_१६.८० // !वजिृ भतं नः$सतं मुहुमुह 5 ु ः कथं !वधेयं मरणं पदे पदे / यथा च ते यानमदं पुनः पुनधु5वग ं ता ते रजनी !वना !वना // ना. शा_१६.८१ // सवd पादाः समा य6 भवि;त नयता`राः / चतुgय5वसतं नाम तSauेयं बुधय ै 5था // ना. शा_१६.८२ // वारणानामयमेव कालो वारणानामयमेव कालः / वारणानामयमेव कालो वारणानामयमेव कालः // ना. शा_१६.८३ // नानाˆपैः वरै युL 5 ं य6ैकं gयhजनं भवेत ् / त;मालायमकं नाम !वuेयं पिzडतैयथ 5 ा // ना. शा_१६.८४ // लल~ बल~ हल~ माल~ खेल~ माल~ सल~ जल~ / खलो बलो ऽबलो माल~ मस ु ल~ 9वाभर`तु // ना. शा_१६.८५ // असौ Sह रामा रत!वBह!या रहःगnभा रमणं मनोगतम ् / रतेन रा„6ं रमयेत ् परे ण वा न चेदद ु े [य3eणः परो /रपुः // ना. शा_१६.८६ // न पु[करा`ः `तजो`ता`ः `र9`तेgयः `तजंदरु ~`ः / `तैग5वा`ै/रव संवत ृ ाuः सा`ात ् सहkा` इवावभात // ना. शा_१६.८७ // एभरथ5F\यापे`ःै कायU काgयं तु ल`णैः / अतः परं व%याम काgये दोषान ् गुणां तथा // ना. शा_१६.८८ // गढ ू ाथ5मथा5;तरमथ5ह~नं भ;नाथ5मेकाथ5मभ,लुताथ5म ् / ;यायावपेतं !वषमं !वसि;ध श‰द8यत ु ं वै दश काgयदोषाः // ना. शा_१६.८९ // पया5यश‰दाभहतं गढ ू ाथ5मभसंuतम ् / अवzयU वzय5ते य6 तदथा5;तरम[यते // ना. शा_१६.९० // अथ5ह~नं 9वसब>ं सावशेषाथ5मेव च / भ;नाथ5मभ!वuेयमसqयं Bायमेव च // ना. शा_१६.९१ // !वव`तो ऽ;य एवाथ… य6ा;याथdन भJते / भ;नाथU तद!प ाहुः काgयं काgय!वच`णाः // ना. शा_१६.९२ // अ!वशेषाभधानं यत ् तदे काथ5मत मत ृ म् / अभ,लत ु ाथU !वuेयं यत ् पदे न सम यते // ना. शा_१६.९३ // ;यायादपेतं !वuेयं माणप/रविज5तम ् / व3 ृ भेदो भवेJ6 !वषमं नाम तQवेत ् // ना. शा_१६.९४ // अनप ु शrश‰दं यत ् तSaस;धीत कHत5तम ् / श‰द8यत ु hच !वuेयमश‰द वरयोजनात ् // ना. शा_१६.९५ // एते दोषा तु !वuेयाः सू/रभना5टका याः / गण ु ा !वपय5यादे षां माधय ु ›दाय5ल`णाः // ना. शा_१६.९६ // —ेषः सादः समतासमा1धमा5धुयम 5 ोजः पदसौकुमाय5म ् /

अथ5 य च gयŽLeदारता च काि;तG काgय य गण ु ा दशैते // ना. शा_१६.९७ // ईि,सतेनाथ5जातेन सब>ानां पर परम ् / ि—rता या पदानां Sह —ेष इ9यभधीयते // ना. शा_१६.९८ // !वचारगहनं य9 यात ् फुटhचैव वभावतः / वतः स ु तब>hच ि—rं तत ् प/रकH9य5ते // ना. शा_१६.९९ // अ,यनुLो बुधय ै 6 5 श‰दो ऽथ… वा तीयते / सुखश‰दाथ5सय ं ोगात ् सादः प/रकH9य5ते // ना. शा_१६.१०० // नातचण 5 दै युL 5 ा न च gयथा5भदायभः / ू प दब ु …धनैG न कृता सम9वात ् समता मता // ना. शा_१६.१०१ // अ;यो;यसIशा य6 तथा v;यो;यभष ू णाः / अलEकारा गुणाGैव समाः युः समतां मताः // ना. शा_१६.१०२ // अभयुLै!व5शेष तु यो ऽथ5 येहोपल%यते / तेन चाथdन सप;नः समा1धः प/रकH9य5ते // ना. शा_१६.१०३ // उपमाि वह Irानामथा5नां यŒत तथा / ा*ानां चातसं`प े ात ् समा1धन5णय 5 ो यतः // ना. शा_१६.१०४ // बहुशो य8ªत ु ं वाOयमL ु ं वा!प पुनः पन ु ः / नोaे जयत य मा!> त;माधुय5 मत मत ृ म ् // ना. शा_१६.१०५ // समासवQ!व5!वधै!व51च6ैG पदै युत 5 म् / सान ु वारै eदारैG तदोजः प/रकH9य5ते // ना. शा_१६.१०६ // अवगीतो ऽ!प ह~नो ऽ!प यादद ु ा3ावभासकः / य6 श‰दाथ5सप!3 तदोजः प/रकHत5तम ् // ना. शा_१६.१०७ // सख 5 च‰दै युL 5 ं सिु —rसि;धभः / ु योjयैय8 सक ं ुLं सौकुमायU तद8ु यते // ना. शा_१६.१०८ // ु ु माराथ5सय स ु स>ाभधाना तु लोककम5gयवि थता / या F\या F\यते काgये साथ5gयŽLः तीयते // ना. शा_१६.१०९ // य याथा5नुवेशन े मनसा प/रकn,यते / अन;तरं योग तु साऽथ5gयŽLeदा(ता // ना. शा_१६.११० // Sदgयभावपर~तं य8चE ृ गाराQत ु योिजतम ् / अनेकभावसंयL ु मद ु ार9वं कHत5तम ् // ना. शा_१६.१११ // अनेकाथ5!वशेषैयत 5 ् सL ू ै ः सौbवसंयत ु ःै / उपेतमत1च6ाथVः उदा3ं त8च कH9य5ते // ना. शा_१६.११२ // य;मनm ो6!वषयमा¶ादयत ह~;दव ु त् / ल~लाJथ…पप;नां वा तां काि;तं कवयो !वदःु // ना. शा_१६.११३ // यो मनm ो6!वषयः सादजनको भवेत ् / श‰दब;धः योगेण स का;त इत भzयते // ना. शा_१६.११४ // एवमेते vलEकारा गण ु ा दोषाG कHत5ताः / योगमेषां च पुनव5%याम रससं यम ् // ना. शा_१६.११५ // लŠव`रायकृतमुपमाˆपका यम ् / काgयं कायU तु नायuैः वीररौ<ाQत ु ा यम ् // ना. शा_१६.११६ //

गव 5 रायकृतं बीभ9से कeणे तथा / ु ` कदा1च<ौ<वीराqयां यदाघष5णजं भवेत ् // ना. शा_१६.११७ // ˆपद~पकसंयुLमाया5व3 ृ समा यम ् / शE ृ गारे च रसे वीरे काgयं या;नाटका यम ् // ना. शा_१६.११८ // उ3रो3रसंयुLं वीरे काgयं तु यQवेत ् / जग9यतजग9यां वा संकृ9यां वा!प तQवेत ् // ना. शा_१६.११९ // तथैव य> ु सफेटा उ9कृ9यां संकHत5तौ / कeणे शOवर~ uेया तथैवातधृ तभ5वत े ् // ना. शा_१६.१२० // यaीरे कHत5तं 8च;दः त<ौ<े ऽ!प योजयेत ् / शेषाणामथ5योगेन 8च;दः काय5ः योLृभः // ना. शा_१६.१२१ // य8च;दः पूवम 5 Sु rं !वषमाध5समे समम ् / उदारमधुरैः श‰दै त9कायU तु रसानुगम ् // ना. शा_१६.१२२ // श‰दानुदारमधुरान ् मदाभधेयान ् नाया येषु कृतषु ययेत कतम ु5 ् / तैभू!5 षता बहु !वभाि;त Sह काgयब;धाः पšाकरा !वकसता इव राजहं सःै // ना. शा_१६.१२३ // „6!वधं v`रं कायU क!वभना5टका यम ् / Ÿ वं द~घU ,लत ु hचैव रसभाव!वभावकम ् // ना. शा_१६.१२४ // एकमा6ं भवे† Ÿ वं Saमा6ं द~घ5म[यते / ,लत ु ं चैव „6मा6ं याद`रं वरयोजनात ् // ना. शा_१६.१२५ // मत ृ े चासूयते चैव तथा च प/रदे !वते / पठतां &ा'णानाhच ,लत ु म`रम[यते // ना. शा_१६.१२६ // अकार तु मत ृ े कायU ऊकारGा,यसू यते / प/रदे !वते तु हाकार ऒ ंकारो ऽययने तथा // ना. शा_१६.१२७ // Ÿ वद~घ5,लत ु ानीह यथाभावं यथारसम ् / काgययोगेषु सवdषु v`रा^ण योजयेत ् // ना. शा_१६.१२८ // चे\HŽडतभृ तभ!व5कृतै तु श‰दै ः युLा न भाि;त ललता भरतयोगाः / यuF\येव eeचम5धुरैः कृताLैः वेmया Saजै/रव कमzडलद ु zडह तैः // ना. शा_१६.१२९ // मद ु लतपदाथU गढ ू श‰दाथ5ह~नं बुधजनसख ु भोAयं ृ ल यŽु Lम;न3 ृ योAयम ् / बहुरसकृतमागU सि;धस;धानयुLं भवत जगत योAयं नाटकं े`काणाम ् // ना. शा_१६.१३० // अनब ु ;धः भष ू णा`रसEघातौ शोभोदाहरणे तथा / हे तुसश ं यIrा;ताः ा*ाभाय एव च // ना. शा_१६.१३१ // नदश5नं नeLं च स!>Gाथ !वशेषणम ् / गण ु ातपातातशयौ तn ु यतक5ः पदो8चयः // ना. शा_१६.१३२ // Irं चैवोपSदrं च !वचार तSaपय5यः /

ंशGानन ु यो माला दा`zयं गह5णं तथा // ना. शा_१६.१३३ // अथा5प!3ः स!>G प8 ृ चा साˆ,यमेव च / मनोरथश ्च लेशG `ोभो ऽथ गुणकHत5नम ् // ना. शा_१६.१३४ // uेया;यनुLस!>G !यं वचनमेव च / ष„6ंशnल`णा;येव काgयब;धेषु नSद5 शत े ् // ना. शा_१६.१३५ // अलEकारै गुण 5 ैGव ै बहुभः समलंकृतम ् / भष ू णै/रव 1च6ाथV त† भष ू णमत मत ृ म ् // ना. शा_१६.१३६ // य6ाnपैर`रै ः ि—rै!व51च6मप ु वzय5ते / तम,य`रसEघातं !वJाnल`णसंuतम ् // ना. शा_१६.१३७ // स>ैरथVः समं कृ9वा vस>ो ऽथ5ः यj ु यते / य6 ि—rा !व1च6ाथा5 सा शोभे9यभधीयते // ना. शा_१६.१३८ // य6 तn ु याथ5युLेन वाOयेनाभदश5नात ् / साय;ते नपुणरै था5 तदद ु ाहरणं मत ृ म ् // ना. शा_१६.१३९ // यत ् योजनसामlया5त ् वाOयमrाथ5साधकम ् / समासोLं मनोBाSह स हे त/ु रत संuतः // ना. शा_१६.१४० // अप/रuाततKवाथU वाOयं य6 समा,यते / अनेक9वाSaचाराणां स संशय इत मत ृ ः // ना. शा_१६.१४१ // सव5लोकमनोBाSह य तु प`ाथ5साधकः / हे तोन5दश5नकृतः स Irा;त इत मत ृ ः // ना. शा_१६.१४२ // I‹वैवावयवान ् कांिG† भावो य6ानम ु ीयते / ा*ं ताम!प जानीयाnल`णं नाटका यम ् // ना. शा_१६.१४३ // अभत ू पव ू … यो ऽ,यथ5ः साImया9प/रकिnपतः / लोक य (दयBाह~ सो ऽभाय इत मत ृ ः // ना. शा_१६.१४४ // य6ाथा5नां स>ानां F\यते प/रकHत5नम ् / परापे`ाJुदासाथU ति;नदश5नम8 ु यते // ना. शा_१६.१४५ // नरवJ य वाOय य पूव…Lाथ5स>ये / यद8ु यते तु वचनं नeLं तदद ु ा(तम ् // ना. शा_१६.१४६ // बहूनां च धानानां नाम य6ाभकH9य5ते / अभेताथ5स†यथU सा स!>रभधीयते // ना. शा_१६.१४७ // स>ान ् बहून ् धानाथा5न ् उO9वा य6 यj ु यते / !वशेषयुLं वचनं !वuेयं तSaशेषणम ् // ना. शा_१६.१४८ // गुणाभधानै!व5!वधै!व5पर~ताथ5योिजतैः / गुणातपातो मधुरैन5bुराथVभव 5 द े थ // ना. शा_१६.१४९ // बहून ् गुणान ् कHत5य9वा सामा;यजनसभवान ् / !वशेषः कH9य5ते य तु uेयः सो ऽतशयो बुधैः // ना. शा_१६.१५० // ˆपकैeपसाभवा5 तn ु याथVः स ु योिजतैः / अ9य`ाथ5स ं पश5 तn ु यतक5ः कHत5तः // ना. शा_१६.१५१ // बहूनां च युLानां पदानां बहुभः पदै ः / उ8चयः सIशाथ… यः स !वuेयः पदो8चयः // ना. शा_१६.१५२ //

यथादे शं यथाकालं यथाˆपं च वzय5ते / य99य`ं परो`ं वा Irं तaण5तो ऽ!प वा // ना. शा_१६.१५३ // प/रगv ृ तु शााथU यaाOयमभधीयते / !वa;मनोहरं व;तमुपSदrं तद8ु यते // ना. शा_१६.१५४ // पूवा5शयसमानाथVर9य`ाथ5साधनैः / अनेकोपा1धसंयुLो !वचारः प/रकHत5तः // ना. शा_१६.१५५ // !वचार या;यथाभाव तथा IrोपSदrयोः / स;दे हा9कn,यते य तु स !वuेयो !वपय5यः // ना. शा_१६.१५६ // वा8यमथU प/र9यjय IrाSदभरनेकधा / अ;यि म;नेव पतनाSदह ंशः स इ[यते // ना. शा_१६.१५७ // उभयोः ीतजननो !वe>ाभन!वrयोः / अथ5 य साधकGैव !वuेयो ऽनुनयो बुधैः // ना. शा_१६.१५८ // ईि,सताथ5स†यथU कH9य5ते य6 सू/रभः / योजना;यनेकान सा माले9यभसंuता // ना. शा_१६.१५९ // (rैः स;नवदनैय95 पर यानव ु त5नम ् / F\यते वाOयचेrाभ ता`zयमत मत ृ म ् // ना. शा_१६.१६० // य6 संकHत5यन ् दोषं गुणमथdन दश5येत ् / गुणातपाता† दोषाaा गह5णं नाम तQवेत ् // ना. शा_१६.१६१ // अथा5;तर य कथने य6ा;यो ऽथ5ः तीयते / वाOयमाधुयस 5 प;ना साथा5प!3eदा(ता // ना. शा_१६.१६२ // वाOयैः सातशयैeLा वाOयाथ5 य साधकैः / लोकस>ैबह 5 ु भः स!>/रत कHत5ता // ना. शा_१६.१६३ // य6ाकारोQवैवा5Oयैरा9मानमथवा परम ् / प8 ृ 8यते चाभध3े ऽथU सा प8 ृ चे9यभसंuता // ना. शा_१६.१६४ // Ir त ु ानुभत ू ाथ5कथनाSदसमQ ु वम ् / साImयं `ोभजननं साˆ,यमत संuतम ् // ना. शा_१६.१६५ // (दय थ य वाOय य गढ ू ाथ5 य !वभावकम ् / अ;यापदे शैः कथनं मनोरथ इत मत ृ ः // ना. शा_१६.१६६ // यaाOयं वाOयकुशलैeपायेनाभधीयते / सIशाथा5भन[पKयाः स लेश इत कHत5तः // ना. शा_१६.१६७ // परदोषै!व51च6ाथVय6 5 ा9मा प/रकH9य5ते / अIrो ऽ,य;यो ऽ!प वा किGत ् स तु `ोभ इत मत ृ ः // ना. शा_१६.१६८ // लोके गुणात/रLानां गुणानां य6 नामभः / एको ऽ!प श‰Jते त3ु !वuेयं गुणकHत5नम ् // ना. शा_१६.१६९ //  तावेनव ै शेषो ऽथ5ः कृ9 नो य6 तीयते / वचनेन !वनानुLस!>ः सा प/रकHत5ता // ना. शा_१६.१७० // य9स;नेन मनसा पj ू यं पज ू यतंु वचः / (rकाशनाथU तु सा !योŽLeदा(ता // ना. शा_१६.१७१ // एतान काgय य च ल`णान ष„6ंशद े नदश5नान / ु श

ब;धशोभाकरणान तjuैः सयक् योjयान रसायनान // ना. शा_१६.१७२ // इत भरतीये नायशाे वागभनये काgयल`णो नाम षोडशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ अrादशो ऽयायः व35य[यायहं !वा दशˆप!वकnपनम ् / नामतः कम5तGैव तथा चैव योगतः // ना. शा_१८.१ // नाटकं सकरणमEको gयायोग एव च / भाणः समवकारG वीथी हसनं Žडमः // ना. शा_१८.२ // ईहामग ृ G !वuेया दशेमे नायल`णे / एतेषां ल`णमहं gयाoया यायनुपूवश 5 ः // ना. शा_१८.३ // सवdषामेव काgयानां मातक ृ ा व3 ृ यः मत ृ ाः / आqयो !वनसत ृ ं vेतशˆपं योगतः // ना. शा_१८.४ // जातभः ुतभGैव वरा Bाम9वमागताः / यथा तथा व!ृ 3भेदैः काgयब;धा भवि;त Sह // ना. शा_१८.५ // Bामौ पूण 5 वरौ aौ तु यथा वै ष|जमयमौ / सव5व!ृ 3!वन[प;नौ काgयब;धौ तथा ि9वमौ // ना. शा_१८.६ // uेयं करणं चैव तथा नाटकमेव च / सव5व!ृ 3!वन[प;नं नानाब;धसमा यम ् // ना. शा_१८.७ // वीथी समवकारG तथेहामग ृ एव च / उ9स!ृ rकाEको gयायोगो भाणः हसनं Žडमः // ना. शा_१८.८ // कैशकHव!ृ 3ह~नान ˆपाzयेतान कारयेत ् / अत ऊवU व%याम काgयब;ध!वकnपनम ् // ना. शा_१८.९ // oयातव तु!वषयं oयातोदा3नायकं चैव / राज!ष5वmं यच/रतं तथैव Sदgया योपेतम ् // ना. शा_१८.१० // नाना!वभू तभयुत 5 म!ृ >!वलासाSदभगुण 5 ैGव ै / अEकवेशका¼यं भवत Sह त;नाटकं नाम // ना. शा_१८.११ // नप ृ तीनां य8च/रतं नानारसभावचे!rतं बहुधा / सुखदःु खो9प!3कृतं भवत Sह त;नाटकं नाम // ना. शा_१८.१२ // अ याव थोपेतं कायU समी%य „ब;द!ु व तारात ् / कत5gयो ऽEकः सो ऽ!प तु गुणाि;वतं नायतKवuैः // ना. शा_१८.१३ // अEक इत ˆSढश‰दो भावैG रसैG रोहय9यथा5न ् / नाना!वधानयुLो य मा3 माQवेदEकः // ना. शा_१८.१४ // अEकसमा*ः काया5 काgय8चेदेन बीजसंहारः / व तुgयापी „ब;दःु काgयसमु9थो ऽ6 न9यं यात ् // ना. शा_१८.१५ // य6ाथ5 य समा*य56 च बीज य भवत संहारः / FकिhचदवलAन„ब;दःु सो ऽEक इत सदावग;तgयः // ना. शा_१८.१६ //

ये नायका नगSदता तेषां 9य`च/रतसंयोगः / नानाव थोपेतः काय5 9वEको ऽ!वकृr तु // ना. शा_१८.१७ // नायकदे वीगुeजनपरु ोSहतामा9यसाथ5वाहानाम ् / नैकरसा;तर!वSहतो vEक इत स वेSदतgय तु // ना. शा_१८.१८ // पhचा`रा दशपरा vEकाः युना5टके करणे च / न[\ामः सवdषां यि म;नEकः स !वuेयः // ना. शा_१८.१९ // \ोधसादशोकाः शापो9सग… ऽथ !व<वोaाहौ / अQत ु सभवदश5नमEके 9य`जान यःु // ना. शा_१८.२० // एकSदवसव3 ृ ः काय5 9वEको ऽथ5बीजम1धकृ9य / आवmयककाया5णाम!वरोधेन योगेषु // ना. शा_१८.२१ // एकाEकेन कदा1च¢हून काया5^ण योजये>ीमान ् / आवmयका!वरोधेन त6 काgयान काया5^ण // ना. शा_१८.२२ // रEगं तु ये !वrाः सवdषां भवत त6 न[\ामः / बीजाथ5युŽLयुLं कृ9वा काgयं यथाथ5रसम ् // ना. शा_१८.२३ // न बहूनीह काया5^ण 9वेकाEके !वनयोजयेत ् / आवmयकानां काया5णां !वरोधो Sह तथा भवेत ् // ना. शा_१८.२४ // uा9वा Sदवसाव थां `णयाममुहूत5ल`णोपेताम ् / !वभजे9सव5मशेषं पथ ृ Oपथ ृ OकाgयमEकेषु // ना. शा_१८.२५ // SदवसावसानकायU यJEके नोपपJते सव5म ् / अEक8चेदं कृ9वा वेशकै तSaधातgयम ् // ना. शा_१८.२६ // !वकृrं तु यो दे शं ग8चे9काय5वशानग ु ः / अEक8चेदे ऽथ सं`प े ाि;नSद5 शे3ं वेशकैः // ना. शा_१८.२७ // सि;नSहतनायको ऽEकः कत5gयो नाटके करणे वा / प/रजनकथानब ु ;धः वेशको नाम !वuेयः // ना. शा_१८.२८ // करणनाटक!वषये पhचाJा दशपरा भव;9यEकाः / अEका;तरसि;धषु च वेशका तेषु ताव;तः // ना. शा_१८.२९ // अनयोर;तर!वSहतः वेशको ऽथ5F\यां समभवी%य / सं`ेपाथ5ः सि;ध[वथा5नां सं!वधातgयः // ना. शा_१८.३० // अEक8चेदं कृ9वा मासकृतं वष5सिhचतं वा!प / त9सवU कत5gयं वषा5द ू वU न तु कदा1चत ् // ना. शा_१८.३१ // यः किG9काय5वशा§8चत पe ु षः कृrमवानम ् / त6ा,यEक8चेदः कत5gयः पूवव 5 3uैः // ना. शा_१८.३२ // अEका;तरानुसार~ सं`ेपाथ5म1धकृ9य „ब;दन ू ाम ् / करणनाटक!वषये वेशकः सं!वधातgयः // ना. शा_१८.३३ // नो3ममयमपe ु षैराच/रतो ना,यद ु ा3वचनकृतः / ाकृतभाषाचारः योगमा1 9य कत5gयः // ना. शा_१८.३४ // कालो9थानगतरसौ gयाoयासंरभकाय5!वषयाणाम ् / अथा5भधानयुLः वेशकः यादनेकाथ5ः // ना. शा_१८.३५ // बƒा यम!प कायU वेशकैः सं`पे8च सि;धषु वा /

बहुचण 5 दै युL 5 ं जनयत खेदं योग य // ना. शा_१८.३६ // ू प य6ाथ5 य समा*न5 भव9यEके योगबाहुnयात ् / व3 ृ ा;त वnपकथैः वेशकैः सो ऽभधातgयः // ना. शा_१८.३७ // यु>ं राjयंशो मरणं नगरोपरोधनं चैव / 9य`ा^ण तु नाEके वेशकैः सं!वधेयान // ना. शा_१८.३८ // अEके वेशके च करणमा1 9य नाटके वा!प / न वधः कत5gयः याJो ऽqयुदयी नायकः oयातः // ना. शा_१८.३९ // अपसरणमेव कायU Bहणं वा सि;धरे व वा योjयः / काgय—ेषब ै ह 5 ु भय5थारसं नायतKवuैः // ना. शा_१८.४० // न महाजनप/रवारं कत5gयं नाटकं करणं वा / ये त6 काय5पe ु षाG9वारः पhच वा ते युः // ना. शा_१८.४१ // कायU गोपु8चाBं कत5gयं काgयब;धमासाJ / ये चोदा3ा भावा ते सवd पb ृ तः काया5ः // ना. शा_१८.४२ // सवdषां काgयानां नानारसभावयुŽLयL ु ानाम ् / नव5हणे कत5gयो न9यं Sह रसो ऽQत ु तjuैः // ना. शा_१८.४३ // नाटकल`णमेत;मया समासेन कHत5तं !व1धवत ् / करणमतः परमहं ल`णयुO9या व%याम // ना. शा_१८.४४ // य6 क!वरा9मशO9या व तु शर~रं च नायकं चैव / औ9प!3कं कुeते करणमत त¢ध d म ् // ना. शा_१८.४५ // ु ैuय यदनाष5मथाहायU काgयं करो9यभत ू गुणयुLम ् / उ9प;नबीजव तु करणमत तद!प !वuेयम ् // ना. शा_१८.४६ // य;नाटके मयोLं व तु शर~रं च व!ृ 3भेदाG / त9करणे ऽ!प योjयं सल`णं सव5सि;धषु तु // ना. शा_१८.४७ // !वव^ण`1चवानां पुरोSहतामा9यसाथ5वाहानाम ् / च/रतं य;नैक!वधं uेयं त9करणं नाम // ना. शा_१८.४८ // नोदा3नायककृतं न Sदgयच/रतं न राजसभोगम ् / बाvजनसंयL ु ं तjuेयं करणं तjuैः // ना. शा_१८.४९ // दास!वट े!bयुतं वेश˜युपचारकारणोपेतम ् / म;दकुलीच/रतं काgयं कायU करणे तु // ना. शा_१८.५० // स1चव े!b&ा'णपरु ोSहतामा9यसाथ5वाहानाम ् / गह ृ वाता5 य6 भवे;न त6 वेmयाEगना काया5 // ना. शा_१८.५१ // यSद वेशयव ु तयुLं न कुली सEगमो ऽ!प यात ् / अथ कुलजनयुLं न वेशयुवतभ5वे36 // ना. शा_१८.५२ // यSद वा कारणयुO9या वेशकुलीकृतोपचारः यात ् / अ!वकृतभाषाचारं त6 तु पाpयं योLgयम ् // ना. शा_१८.५३ // मयमपe ु षैन59यं योjयो !व[कभको ऽ6 तKवjuैः / सं कृतवचनानुगतः सं`ेपाथ5ः वेशकवत ् // ना. शा_१८.५४ // शु>ः संकHण… वा Sa!वधो !व[कभको ऽ!प कत5gयः / मयमपा6ः शु>ः संकHण… नीचमयकृतः // ना. शा_१८.५५ //

अEका;तराल!वSहतः वेशको ऽथ5F\यां समभवी%य / सं`ेपा9स;धीनामथा5नां चैव कत5gयः // ना. शा_१८.५६ // अनयोG ब;धयोगाद;यो भेदः योLृभः काय5ः / oयाति 9वतरो वा नाटकयोगे करणे वा // ना. शा_१८.५७ // करणनाटकभेदाद9ु पाJं व तु नायकं नप ृ तम ् / अ;तःपुरसEगीतकक;याम1धकृ9य कत5gया // ना. शा_१८.५८ // ीाया चतुरEका ललताभनयाि9मका स!ु वSहताEगी / बहुन3 ृ गीतपाpया रतसभोगाि9मका चैव // ना. शा_१८.५९ // राजोपचारयL ु ा सादन\ोधदभसंयL ु ा / नायकदे वीदत ू ी सप/रजना नाSटका uेया // ना. शा_१८.६० // अ;तभा5वगता vेषा भावयोeभयोय5तः / अत एव दशैतान ˆपाणी9युSदतान वै // ना. शा_१८.६१ // करणनाटकल`णमुLं !वा मया समासेन / व%यायतः परमहं ल`णं यO ु 9या समवकारम ् // ना. शा_१८.६२ // दे वासरु बीजकृतः oयातोदा3नायकGैव / “यEक तथा „6कपटि!व<वः याि96शE ृ गारः // ना. शा_१८.६३ // aादशनायकबहुलो vrादशनाŽडकामाणG / व%याय याEक!व1धं याव9यो नाŽडका य6 // ना. शा_१८.६४ // अEक तु सहसनः स!व<वः सकपटः सवीथीकः / aादशनाडी!वSहतः थमः काय5ः F\योपेतः // ना. शा_१८.६५ // काय5 तथा Saतीयः समा1 तो नाŽडकाGतk तु / व तस ु मापन!वSहतो SaनाŽडकः या3त ृ ीय तु // ना. शा_१८.६६ // नाडीसंuा uेया मानं काल य य;मुहूता5धम 5 ् / त;नाŽडकामाणं यथोLमEकेषु संयोjयम ् // ना. शा_१८.६७ // या नाŽडकेत संuा काल!वभागे F\याभसंप;ना / काया5 च सा यŒाJथा \मेणैव शाोLा // ना. शा_१८.६८ // अEको ऽEक 9व;याथ5ः कत5gयः काgयब;धमासाJ / अथU Sह समवकारे vतसब;धम8चि;त // ना. शा_१८.६९ // य> ु जलसभवो वा वा™विAनगजे;<संमकृतो वा / नगरोपरोधजो वा !वuेयो !व<वि!वधः // ना. शा_१८.७० // व तग ु त\म!वSहतो दे ववशाaा परयुLो वा / सुखदःु खो9प!3कृति!वधः कपटो ऽ6 !वuेयः // ना. शा_१८.७१ // „6!वधGा6 !व1धuैः पथ ृ Oपथ ृ Oकाय5!वSहताथ5ः / शE ृ गारः कत5gयो धमd चाथd च कामे च // ना. शा_१८.७२ // यि मन ् धम5ापकमा9मSहतं भवत साधनं बहुधा / -तनयमतपोयुLो uेयो ऽसौ धम5शE ृ गारः // ना. शा_१८.७३ // अथ5 ये8चायोगा¢हुधा चैवाथ5तो ऽथ5शE ृ गारः / ीसंयोग!वषये[वथा5था5 वा रतय56 // ना. शा_१८.७४ // क;या!वलोभनकृतं ा*ौ ीपस ुं यो तु रयं वा /

नभत ृ ं सावेगं वा य य भवे9कामशE ृ गारः // ना. शा_१८.७५ // उि[णAगाय“याद~;य;यान च यान ब;धकुSटलान / व3 ृ ान समवकारे क!वभ तान योjयान // ना. शा_१८.७६ // एवं काय5 तjuैना5नारससं यः समवकारः / व%यायतः परमहं ल`णमीहामग ृ या!प // ना. शा_१८.७७ // Sदgयापe ु षा यकृतो Sदgयीकारणोपगतय> ु ः / स!ु वSहतव तु नब>ो !व9ययकारकGैव // ना. शा_१८.७८ // उ>तपe ु षायः ीरोषB1थतकाgयब;धG / सं`ोभ!व<वकृतः संफेटकृत तथा चैव // ना. शा_१८.७९ // ीभेदनापहरणावमद5 ना*व तश ु E ृ गारः / ईहामग ु माSहतकाgयब;धG // ना. शा_१८.८० // ृ तु काय5ः सस य†gयायोगे कायU ये पुeषा व3 ृ यो रसाGैव / ईहामग ृ े ऽ!प ते युः केवलममरिया योगः // ना. शा_१८.८१ // य6 तु वधेि,सतानां वधो vद ु Bो भवे!> पुeषाणाम ् / Fकिhच†gयाजं कृ9वा तेषां य> ु ं शमयतgयम ् // ना. शा_१८.८२ // ईहामग ु ं !वाः समासयोगेन / ृ य ल`णमL Žडमल`णं तु भय ू ो ल`णयO ु 9या व%याम // ना. शा_१८.८३ // oयातव तु!वषयः oयातोदा3नायकGैव / ष‚सल`णयुLGतुरEको वै Žडमः काय5ः // ना. शा_१८.८४ // शE ृ गारहा यवजU शेषःै सवV रसैः समायुLः / द~*रसकाgययोनना5नाभावोपसप;नः // ना. शा_१८.८५ // नघा5तोnकापातैeपरागेणे;दस ु य ू 5योयL ु5 ः / य> ु नय> ु ाधष5णसंफेटकृतG कत5gयः // ना. शा_१८.८६ // माये;<जालबहुलो बहुप ु तो9थानयोगयुLG / दे वभज ु गे;<रा`सय`!पशाचावकHण5G // ना. शा_१८.८७ // षोडशनायकबहुलः सा9वKयारभट~व!ृ 3सप;नः / काय… Žडमः यŒा;नाना यभावसप;नः // ना. शा_१८.८८ // Žडमल`णम9युLं मया समासेन ल`णानुगतम ् / gयायोग य तु ल`णमतः परं संव%याम // ना. शा_१८.८९ // gयायोग तु !व1धuैः काय5ः oयातनायकशर~रः / अnपीजनयुL 9वेकाहकृत तथा चैव // ना. शा_१८.९० // बहवG त6 पुeषा gयाय8च;ते यथा समवकारे / न च SदgयनायकयुLः काय5 9वेकाEक एवायम ् // ना. शा_१८.९१ // न च Sदgयनायककृतः काय… राज!ष5नायकनब>ः / यु>नय> ु ाघष5णसंघष5कृतG कत5gयः // ना. शा_१८.९२ // एवं!वध तु काय… gयायोगो द~*काgयरसयोनः / व%यायतः परमहं ल`णम9ु सr ृ ाEक य // ना. शा_१८.९३ // oयातव तु!वषय 9वoयातः कदा1चदे व यात ् / Sदgयपe ै ुL 5 ो भवे9पुं भः // ना. शा_१८.९४ // ु षै!व5युLः शेषय

कeणरसायकृतो नव3 ु ोJतहारG / ृ य> ीप/रदे !वतबहुलो नवdSदतभा!षतGैव // ना. शा_१८.९५ // नानाgयाकुलचेrः सा9वKयारभSटकैशकHह~नः / काय5ः काgय!व1धuैः सततं vु9स!ृ rकाEक तु // ना. शा_१८.९६ // यSgयनायककृतं काgयं संBामब;धवधयुLम ् / तQारते तु वषd कत5gयं काgयब;धेषु // ना. शा_१८.९७ // क माQारतमrं वषd[व;येषु दे व!वSहतेषु / (Jा सवा5 भू मः शुभग;धा काhचनी य मात ् // ना. शा_१८.९८ // उपवनगमन\Hडा !वहारनार~रतमोदाः यःु / तेषु Sह वषdषु सदा न त6 दःु खं न वा शोकः // ना. शा_१८.९९ // ये तेषाम1धवासाः पुराणवादे षु पव5ताः ोLाः / सभोग तेषु भवे9कमा5रभो भवेदि मन ् // ना. शा_१८.१०० // हसनम!प !वuेयं Sa!वधं शु>ं तथा सEकHण5म ् / अEक य ल`णमदं gयाoयातमशेषयोगमा6गतम ् // ना. शा_१८.१०१ // हसनमतः परं सल`णं संव%याम / व%याम तयोयु5O9या पथ ृ Aपथ ृ Aल`ण!वशेषम ् // ना. शा_१८.१०२ // भगव3ापस!वैर;यैर!प हा यवादसब>म ् / कापe ु षसंयुLं प/रहासाभाषणायम ् // ना. शा_१८.१०३ // अ!वकृतभाषाचारं !वशेषभावोपप;नच/रतपदम ् / नयतगतव तु!वषयं शु>ं uेयं हसनं तु // ना. शा_१८.१०४ // वेmयाचेटनपस ुं क!वटधत ू ा5 ब;धकH च य6 युः / अनभत ृ वेषप/र8चदचे!rतकरणै तु संकHण5म ् // ना. शा_१८.१०५ // लोकोपचारयुLा या वाता5 यG दभसंयोगः / स हसने योjयो धत ू 5!ववादसप;नः // ना. शा_१८.१०६ // वीlयEगैः संयुLं कत5gयं हसनं यथायोAयम ् / भाण या!प तु ल`णमतः परं संव%याम // ना. शा_१८.१०७ // आ9मानभ ु त ू शंसी परसं यवण5ना!वशेष तु / !व!वधा यो Sह भाणो !वuेय 9वेकहाय5G // ना. शा_१८.१०८ // परवचनमा9मसं थं तवचनैe3मो3मB1थतैः / आकाशपe ै // ना. शा_१८.१०९ // ु षक1थतैरEग!वकारै रभनयैGव धूत!5 वटसंयोjयो नानाव था;तरा9मकGैव / एकाEको बहुचr े ः सततं काय… बुधभ ै ा5णः // ना. शा_१८.११० // भाण या!प Sह न^खलं ल`णमL ु ं तथागमानुगतम ् / वीlयाः संत न^खलं कथयाम यथा\मं !वाः // ना. शा_१८.१११ // सव5रसल`णा¼या युLा vEगैयोदशभः / वीथी यादे काEका तथैकहाया5 Saहाया5 वा // ना. शा_१८.११२ // अधमो3ममयाभयु5Lा या9कृतभि तसृ भः / उ>ा9यकावल1गताव पि;दतनाnयस9लापाG // ना. शा_१८.११३ // वाOकेnयथ पhचो मद ृ वा1धबले चलं „6गतम ् /

gयाहारो गzडG 6योदशाEगा;यद ु ा(ता;य याः // ना. शा_१८.११४ // अथ वीथी संोLा ल`णमेषां व%याम / पदान 9वगताथा5न ये नराः पन ु रादरात ् // ना. शा_१८.११५ // योजयि;त पदै र;यै तद> ु ा9यकम8 ु यते / य6ा;यि मन ् समावेmय काय5म;य9सायते // ना. शा_१८.११६ // त8चावल1गतं नाम !वuेयं नाययोLृभः / आ`*े ऽथd तु कि म.िzG8चुभाशुभसमिु 9थते // ना. शा_१८.११७ // कौशलाद8 ु यते ऽ;यो ऽथ5 तदव पि;दतं भवेत ् / हा येनोपगताथ5हे लका नालकेत !वuेया // ना. शा_१८.११८ // मूखज 5 नसि;नकषd Sहतम!प य6 भाषते !वaान ् / न च गv ृ ते ऽ य वचनं !वuेयो ऽस9लापो ऽसौ // ना. शा_१८.११९ // एकSaतवचना वाOकेल~ या9योगे ऽि मन ् / यदसQत ू ं वचनं सं तवयुLं aयोः पर परं य3ु // ना. शा_१८.१२० // एक य चाथ5हेतोः स हा यजननः पhचः यात ् / य9कारणा† गण ु ानां दोषीकरणं भवेSaवादकृतम ् // ना. शा_१८.१२१ // दोषगुणीकरणं वा त;मद ृ वं नाम !वuेयम ् / परवचनमा9मनGो3रो3रसमQ ु वं aयोय56 // ना. शा_१८.१२२ // अ;यो;याथ5!वशेषकम1धबलमत त† बुधैuय d म् / अ;याथ5मेव वाOयं चलमभस;धानहा यरोषकरम ् // ना. शा_१८.१२३ // ुतसाˆ,याJि मन ् बहवो ऽथा5 युŽLभन5युjय;ते / य>ा यमहा यं वा ति96गतं नाम !वuेयम ् // ना. शा_१८.१२४ // 9य`व!ृ 3eLो gयाहारो हा यलेशाथ5ः / संरभसंमयत ु ं !ववादयL ु ं तथापवादकृतम ् // ना. शा_१८.१२५ // बहुवचना`ेपकृतं गzडं वदि;त तKवuाः । इत दशˆप!वधानं सवU ोLं मया Sह ल`णतः / पुनर य शर~रगतं सि;ध!वधौ ल`णं व%ये // ना. शा_१८.१२६ // इत भरतीये नायशाे दशˆपनˆपणं नामाrादशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ एकोन!वंशो ऽयायः इतव3 ृ ं तु नाय य शर~रं प/रकHत5तम ् / पhचभः सि;धभ त य !वभागः सकिnपतः // ना. शा_१९.१ // इतव3 ृ ं Saधा चैव बुध तु प/रकnपयेत ् / आ1धक/रकमेकं यात ् ासE1गकमथापरम ् // ना. शा_१९.२ // य9कायU Sह फलाžया सामlया59प/रकn,यते / तदा1धका/रकं uेयम;य9ासE1गकं !वदःु // ना. शा_१९.३ // कारणा9फलयोAय य व3 ृ ं यादा1धका/रकम ् /

त योपकरणाथU तु कH9य5ते vानष ु E1गकम ् // ना. शा_१९.४ // कवेः यŒा;नेत ्?णां यL ु ानां !व†यप ु ा यात ् / कn,यते Sह फला*ः समु9कषा59फल य च // ना. शा_१९.५ // (लौFककH सुखदःु खाoया यथाव था रसोQवा / दशधा म;मथाव था gयव थाि!वधा मता) // ना. शा_१९.६ // संसारे फलयागे तु gयापारः कारण य यः / त यानुपूgया5 !वuेया पhचाव था योLृभः // ना. शा_१९.७ // ारभG यŒG तथा ा*ेG संभवः / नयता च फला*ः फलयोगG पhचमः // ना. शा_१९.८ // औ9सुOयमा6ब;ध तु य¢ीज य नबयते / महतः फलयोग य स फलारभ इ[यते // ना. शा_१९.९ // अपmयतः फला*ं gयापारो यः फलं त / परं चौ9सुOयगमनं स यŒः कHत5तः // ना. शा_१९.१० // ईष9ा*य5दा का1च9फल य प/रकnपते / भावमा6ेण तु ाहु!व51धuाः ा*सभवम ् // ना. शा_१९.११ // नयतां तु फला*ं यदा भावेन पmयत / नयतां तां फला*ं सगुणां प/रच`ते // ना. शा_१९.१२ // अभेतं समBं च तˆपं F\याफलम ् / इतव3 ृ े भवेJि मन ् फलयोगः कHत5तः // ना. शा_१९.१३ // सव5 यैव Sह काय5 य ार‰ध य फला1थ5भः / एता 9वनु\मेणैव पhचाव था भवि;त Sह // ना. शा_१९.१४ // आसां वभावभ;नानां पर परसमागमात ् / !व;यास एकभावेन फलहेतुः कHत5तः // ना. शा_१९.१५ // इतव3 ृ ं समाoयातं 9यगेवा1धका/रकम ् / तदारभाSद कत5gयं फला;तं च यथा भवेत ् // ना. शा_१९.१६ // पूणस 5 ि;ध च कत5gयं ह~नस;य!प वा पुनः / नयमात ् पूणस 5 ि;ध या>ीनस;यथ कारणात ् // ना. शा_१९.१७ // एकलोपे चतुथ 5 य Saलोपे „6चतथ 5 ोः / ु य Saतीय„6चतुथा5नां „6लोपे लोप इ[यते // ना. शा_१९.१८ // ासE1गके पराथ59वा;न vेष नयमो भवेत ् / यa3ं ृ सभवे36 तJोjयम!वरोधतः // ना. शा_१९.१९ // इतव3 ृ े यथाव थाः पhचारभाSदकाः मत ृ ाः / अथ5कृतयः पhच तथा बीजाSदका अ!प // ना. शा_१९.२० // बीजं „ब;दःु पताका च कर~ काय5मेव च / अथ5कृतयः पhच uा9वा योjया यथा!व1ध // ना. शा_१९.२१ // वnपमा6ं सम9ु सr ृ ं बहुधा यSaसप5त / फलावसानं य8चैव बीजं त9प/रकHत5तम ् // ना. शा_१९.२२ // योजनानां !व8चेदे यद!व8चेदकारणम ् / याव9समा*ब5;ध य स „ब;दःु प/रकHत5तः // ना. शा_१९.२३ //

यa3ं ृ तु पराथU यात ् धान योपकारकम ् धानव8च कn,येत सा पताकेत कHत5ता // ना. शा_१९.२४ // फलं कn,यते य याः पराथा5यैव केवलम ् / अनब े ् // ना. शा_१९.२५ // ु ;ध!वह~न9वात ् कर~त !वनSद5 शत यदा1धका/रकं व तु सयक् ाuैः युjयते / तदथ… यः समारभ त9कायU प/रकHत5तम ् // ना. शा_१९.२६ // एतेषां य य येनाथ… यतG गुण इ[यते / तत ् धानं तु कत5gयं गण ु भत ू ा;यतः परम ् // ना. शा_१९.२७ // एको ऽनेको ऽ!प वा सि;धः पताकायां तु यो भवेत ् / धानाथा5नय ु ाय9वादनस ु ि;धः कH9य5ते // ना. शा_१९.२८ // आगभा5दा!वमशा5aा पताका !वनवत5ते / क माJ माि;नब;धो ऽ याः पराथ5ः प/रकH9य5ते // ना. शा_१९.२९ // य6ाथd 1चि;तते ऽ;यि म; तिnल;Eगो ऽ;यः युjयते / आग;तक ु े न भावेन पताका थानकं तु तत ् // ना. शा_१९.३० // सहसैवाथ5सप!3गुण 5 व9यप ु कारतः / पताका थानकमदं थमं प/रकHत5तम ् // ना. शा_१९.३१ // वचः सातशयं िOलrं काgयब;धसमा यम ् / पताका थानकमदं Saतीअयं प/रकHत5तम ् // ना. शा_१९.३२ // अथ…प`ेपणं य6 ल~नं स!वनयं भवेत ् / ि—r9यु3रोपेतं तत ृ ीयमदम[यते // ना. शा_१९.३३ // †gयथ… वचन!व;यासः सिु —rः काgययोिजतः / उप;याससय 5 द ु L ु G त8चतथ ु म ु ा(तम ् // ना. शा_१९.३४ // [य6 सातशयं वाOयमथ…प`ेपणं भवेत ् / !वनाशIrम;ते च पताकाधU तु तQवेत ् ] // ना. शा_१९.३५ // चतु[पताकापरमं नाटके काय5य[यते / पhचभः सि;धभयुL 5 ं तांG व%यायतः परम ् // ना. शा_१९.३६ // मुखं तमुखं चैव गभ… !वमश5 एव च / तथा नव5हणं चेत नाटके पञ ्च स;धयः // ना. शा_१९.३७ // [पhचभः सि;धभयुL 5 ं धानमनु कH9य5ते / शेषाः धानस;धीनामनुBाvनस ु ;धयः] // ना. शा_१९.३८ // य6 बीजसमु9प!3ना5नाथ5रससभवा / काgये शर~रानुगता त;मुखं प/रकHत5तम ् // ना. शा_१९.३९ // बीज यो¤ाटनं य6 Irनrमव Oव1चत ् / मुख;य त य सव56 तaै तमुखं मत ृ म ् // ना. शा_१९.४० // उQे द त य बीज य ा*रा*रे व वा / पुनGा;वेषणं य6 स गभ5 इत संuतः // ना. शा_१९.४१ // गभ5नभ5;नबीजाथ… !वलोभनकृतो ऽथवा / \ोधgयसनजो वा!प स !वमश5 इत मत ृ ः // ना. शा_१९.४२ // समानयनमथा5नां मख ु ाJानां सबीिजनाम ् /

नानाभावो3राणां यQवेि;नव5हणं तु तत ् // ना. शा_१९.४३ // एते तु स;धयो uेया नाटक य योLृभः / तथा करणा या!प शेषाणां च नबोधत // ना. शा_१९.४४ // Žडमः समवकारG चतुःस;धी कHत5तौ / न तयोरवमश5 तु कत5gयः क!वभः सदा // ना. शा_१९.४५ // gयायोगेहामग ृ ौ चा!प सदा काय› „6सि;धकौ / गभा5वमश› न यातां तयोव!5ृ 3G कैशकH // ना. शा_१९.४६ // Saसि;ध तु हसनं वीlयEको भाण एव च / मख ु नव5हने त6 कत5gये क!वभः सदा // ना. शा_१९.४७ // [वीथी चैव Sह भाणG तथा हसनं पन ु ः / कैशकHव!ृ 3ह~नान काया5^ण क!वभः सदा ] // ना. शा_१९.४८ // एवं Sह स;धयः काया5 दशˆपे योLृभः / पुनरे षां तु स;धीनामEगकnपं नबोधदत // ना. शा_१९.४९ // सि;धनां यान व3 5 ः / ृ ान दे श[े वनुपूवश वसप§ण ु ान ता;यEगा;यप ु धारयेत ् // ना. शा_१९.५० // ु यL इr याथ5 य रचना व3 ु `यः / ृ ा;त यानप रागा*ः योग य गv ु ानां चैव गूहनम ् // ना. शा_१९.५१ // आGय5वदभoयानं काmयानां काशनम ् / अEगानां ष|!वधं vेत† †?rं शाे योजनम ् // ना. शा_१९.५२ // अEगह~नो नरो यa;नैवारभ`मो भवेत ् / अEगह~नं तथा काgयं न योग`मं भवेत ् // ना. शा_१९.५३ // उदा3म!प त9काgयं यादEगैः प/रविज5तम ् / ह~न9वा!> योग य न सतां रhजये;मनः // ना. शा_१९.५४ // काgयं यद!प ह~नाथU सयदEगैः समि;वतम ् / द~*9वा3ु योग य शोभामेत न संशयः // ना. शा_१९.५५ // [त मात ् सि;धदे शष े ु यथायोगं यथारसम ् / क!वनाEगान काया5^ण सयLान नबोधत] // ना. शा_१९.५६ // उप`ेपः प/रकरः प/र;यासो !वलोभनम ् / यŽु Lः ा*ः समाधानं !वधानं प/रभावना // ना. शा_१९.५७ // उQे दः करणं भेद एता;यEगान वै मख ु े / तथा तमुखे चैव शण ु ाEगान नामतः // ना. शा_१९.५८ // ृ त !वलासः प/रसप5G !वधूतं तापनं तथा / नम5 नम5Jु तGैव तथा गयणं पन ु ः // ना. शा_१९.५९ // नरोधGैव !वuेयः पयप ु5 ासनमेव च / पु[पं व‘मुप;यासो वण5संहार एव च // ना. शा_१९.६० // एतान वै तमख ु े गभd ऽEगान नबोधत / अभत ू ाहरणं माग… ˆपोदाहरणे \मः // ना. शा_१९.६१ // संBहGानम ु ानं च ाथ5ना`*मेव च / तोटका1धबले चैव va ु ेगो !व<व तथा // ना. शा_१९.६२ //

एता;यEगान वै गभd vवमशd नबोधत / अपवादG संफेटो !व<वः शŽLरे व च // ना. शा_१९.६३ // gयवसायः सEगG Jु तः खेदो नषेधनम ् / !वरोधनमथादानं चादनं च रोचना // ना. शा_१९.६४ // gयवहारG यŽु LG !वमशा5Eगा;यमून च / सि;धन5रोधो Bथनं नण5यः प/रभाषणम ् // ना. शा_१९.६५ // Jुतः साद आन;दः समयो vप ु गूहनम ् / भाषणं पव 5 ाOयं च काgयसंहार एव च // ना. शा_१९.६६ // ू व शि त/रत संहारे uेया;यEगान नामतः / चतु[ष!b बुधैudया;येता;यEगान सि;धषु // ना. शा_१९.६७ // [सपादनाथU बीज य सयिOस!>करा^ण च / काया5zयेतान क!वभ!व5भjयाथा5न नाटके ] // ना. शा_१९.६८ // पुनरे षां व%याम ल`णान यथा\मम ् / काgयाथ5 य समु9प!3eप`ेप इत मत ृ ः // ना. शा_१९.६९ // यद9ु प;नाथ5बाहुnयं uेयः प/रकर तु सः / ति;न[प!3ः प/र;यासो !वuेयः क!वभः सदा // ना. शा_१९.७० // गुणनव5णन 5 ं चैव !वलोभनमत मत ृ म् / सधारणमथा5नां युŽL/र9यभधीयते // ना. शा_१९.७१ // सुखाथ5 याभगमनं ा*/र9यभसंuता / बीजाथ5 योपगमनं समाधानमत मत ृ म ् // ना. शा_१९.७२ // सुखदःु खकृतो यो ऽथ5 तSaधानमत मत ृ म् / कुतूहलो3रावेगो !वuेया प/रभावना // ना. शा_१९.७३ // बीजाथ5 य रोहो यः स उQे द इत मत ृ ः / कृताथ5समारभः करणं नाम तQवेत ् // ना. शा_१९.७४ // संघातभेदनाथ… यः स भेद इत कHत5तः / [एतान तु मुखाEगान व%ये तमुखे पुनः] // ना. शा_१९.७५ // समीहा रतभोगाथा5 !वलास इत संuतः / Irनrानस ु रणं प/रसप5 इत मत ृ ः // ना. शा_१९.७६ // कृत यानुनय यादौ !वधत ू ं vप/रBहः / अपायदश5नं य3ु तापनं नाम तQवीत ् // ना. शा_१९.७७ // \HडाथU !वSहतं य3ु हा यं नमdत त9 मत ृ म् दोष8चादनाथU तु हा यं नम5Jु तः मत ृ ा // ना. शा_१९.७८ // उ3रो3रवाOयं तु भवे9गयणं पन ु ः / या तु gयसनसंा*ः स नरोधः कHत5तः // ना. शा_१९.७९ // \ु> यनन ु यो य तु भवे39पयु5पासनम ् / !वशेषवचनं य3ु त9प[ु पमत संuतम ् // ना. शा_१९.८० // 9य`ˆ`ं यaाOयं व‘ं तदभधीयते / उपप!3कृतो यो ऽथ5 उप;यासG स मत ृ ः // ना. शा_१९.८१ // चातव 5 य…पगमनं वण5सह ं ार इ[यते / ु z

कपटापा यं वाOयमभत ू ाहरणं !वदःु // ना. शा_१९.८२ // तKवाथ5वचनं चैव माग5 इ9यभधीयते / 1च6ाथ5समवाये तु !वतक… ˆपम[यते / य9सातशयवaाOयं तदद ु ाहरणं मत ृ म ् // ना. शा_१९.८३ // भावतKवोपलि‰ध तु \म इ9यभधीयते / सामदानाSदसंप;नः संBहः प/रकHत5तः // ना. शा_१९.८४ // ˆपानुˆपगमनमनम ु ानमत मत ृ म् रतहष…9सवानां तु ाथ5ना ाथ5ना भवेत ् / गभ5 योQे दनं य9सा`*/र9यभधीयते // ना. शा_१९.८६ // संरभवचनं चैव तोटकं ि9वत संuतम ् / कपटे नातसंधानं &व ु ते ऽ1धबलं बुधाः // ना. शा_१९.८७ // भयं नप ु े गः प/रकHत5तः / ृ ा/रद य9ू थमa शEका भय6ासकृतो !व<यः समद ु ा(तः // ना. शा_१९.८८ // दोषoयापनं य3ु सो ऽपवाद इत मत ृ ः / रोषB1थतवाOयं तु संफेटः प/रकHत5तः // ना. शा_१९.८९ // गe ु gयत\मो य तु स <वः प/रकHत5तः / !वरो1धशमो यG स शŽLः प/रकHत5ता // ना. शा_१९.९० // gयवसायG !वuेयः तuाहेतस ं वः / ु भ सEगGैव !वuेयो गˆ ु णा प/रकHत5नम ् // ना. शा_१९.९१ // वाOयमाधष5सय ं ुLं Jु त तjuैeदा(ता / मनGेrा!वन[प;नः मः खेद उदा(तः // ना. शा_१९.९२ // ईि,सताथ5तीघातः तषेधः कHत5तः / काया59ययोपगमनं !वरोधनमत मत ृ म ् // ना. शा_१९.९३ // बीजकाय…पगमनमातानमत संuतम ् / अपमानकृतं वाOयं काया5थU 8चादनं भवेत ् // ना. शा_१९.९४ // रोचना स !वuेया संहाराथ5दश5नी / [9य`वचनं य3ु स gयाहार इत मत ृ ः // ना. शा_१९.९५ // स!व8चेदं वचो य6 सा यŽु L/रत संuता / uेया !वचलना तjuैरवमानाथ5सय ं ुत] // ना. शा_१९.९६ // [एता;यवमश ृ े ऽEगान संहारे तु नबोधत] / मुखबीजोपगमनं सि;ध/र9यभधीयते // ना. शा_१९.९७ // काय5 या;वेषणं यO ु 9या नरोध इत कHत5तः / उप`ेप तु काया5णां Bथनं प/रकHत5तम ् // ना. शा_१९.९८ // अनभ ु ूताथ5कथनं नण5यः समद ु ा(तः / प/रवादकृतं य या3दाहुः प/रभाषणम ् // ना. शा_१९.९९ // ल‰ध याथ5 य शमनं Jु तमाच`ते पुनः / समागम तथाथा5नामान;दः प/रकHत5तः // ना. शा_१९.१०० // दःु ख यापगमो य तु समयः स नगJते /

शु ष ू ाJप ु संप;नः सादः ीतe8यते // ना. शा_१९.१०१ // अQत ु य तु संा*ˆपगूहनम[यते / सामदानाSद संप;नं भाषणं समद ु ा(तम ् // ना. शा_१९.१०२ // पूवव 5 ाOयं तु !वuेयं यथोLाथ5दश5नम ् / वरदानसंा*ः काgयसंहार इ[यते // ना. शा_१९.१०३ // नप ृ दे शशाि;तG शि तरभधीयते / यथासि;ध तु कत5gया;येता;यEगान नाटके // ना. शा_१९.१०४ // क!वभः काgयकुशलै रसभावमपे%य तु / संम ा^ण कदा1च3ु Sa„6योगेन वा पन ु ः // ना. शा_१९.१०५ // uा9वा काय5मव थां च काया5zयEगान सि;धषु / एतेषामेव चाEगानां संब>ा;यथ5यŽु Lतः // ना. शा_१९.१०६ // स;य;तरा^ण स;धीनां !वशेषा 9वेक!वंशतः / सामभेद तथा दzडः दानं वध एव च // ना. शा_१९.१०७ // 9यु9प;नमत9वं च गो6 खलतमेव च / साहसं च भयं चैव Ÿ~मा5या \ोध एव च // ना. शा_१९.१०८ // ओजः संवरणं ाि;त तथा हे 9वपधारणम ् / दत ू ो लेख तथा व,निG6ं मद इत मत ृ म ् // ना. शा_१९.१०९ // [!व[कभचूलका चैव तथ चैव वेशकः / अEकावतारो ऽEकमुखमथ…प`ेपपhचकम ् // ना. शा_१९.११० // मयमपुeषनयोjयो नाटकमख ु सि;धमा6संचारः / !व[कभक तु काय5ः पुरोSहतामा9यकhचुFकभः // ना. शा_१९.१११ // श> ु ः संकHण… वा Sa!वधो !व[कंभक तु !वuेयः / मयमपा6ैः श> ु ः संकHण… नीचमयकृतः // ना. शा_१९.११२ // अ;तय5वनकासं थैः सत ू ाSदभरनेकधा / अथ…प`ेपणं य3ु F\यते सा Sह चूलका // ना. शा_१९.११३ // अEका;तरानुसार~ सं`ेपाथ5म1धकृ9य „ब;दन ू ाम ् / करणनाटक!वषये वेशको नाम !वuेयः // ना. शा_१९.११४ // अEका;त एव चाEको नपतत यि मन ् योगमासाJ / बीजाथ5युŽLयL ु ो uेयो vEकावतारो ऽसौ // ना. शा_१९.११५ // !वि[लrमख ु मEक य िया वा पe ु षेण वा / यदप ु `,यते पूवU तदEकमुखमु8यते] // ना. शा_१९.११६ // अ;या;य!प ला य!वधावEगान तु नाटकोपयोगीन / अ माSaनःसत ृ ान तु भाण इवैअकयोjयान // ना. शा_१९.११७ // [भाणाकृतवnला यं !वuेयं 9वेकपा6हायU वा / करणवदv ू काया5सं तवयL ु ं !व!वधभावम ्] // ना. शा_१९.११८ // गेयपदं ि थतपाpयमासीनं प[ु पगिzडका / 8चेदकं „6मढ ू ं च सै;धवाoयं Saमढ ू कम ् // ना. शा_१९.११९ // उ3मो3मकं चैवमL ु 9युLमेव च / ला ये दश!वधं vेतदEगनदd शल`णम ् // ना. शा_१९.१२० //

आसनेषप 5 ;6ीभाzडोपबSं ृ हतम ् / ू !वrैय3 गायनेऐग’यते श[ु कं त§े यपदम8 ु यते // ना. शा_१९.१२१ // [या न9ृ य9यासना नार~ गेयं !यगुणाि;वतम ् / साEगोपाEग!वधानेन त§े यपदमु8यते] // ना. शा_१९.१२२ // ाकृतं यSaयL ु ा तु पठे दा3रसं ि थता / मदनानलत*ाEगी ि थतपाpयं तद8ु यते // ना. शा_१९.१२३ // [बहुचार~समायुLं पhचपा^णकलानुगम ् / चhच9पट ु े न वा यL ु ं ि थतपाpयं !वधीयते] // ना. शा_१९.१२४ // आसीनमा यते य6 सवा5तोJ!वविज5तम ् / असा/रतगा6ं च 1च;ताशोकसमि;वतम ् // ना. शा_१९.१२५ // न3 ु dयं गाने च सं1 तन ् / ृ ान !व!वधान यग चेrाभGा यः पस ंु ा य6 सा पु[पगिzडका // ना. शा_१९.१२६ // [य6 ी नरवेषेण ललतं सं कृतं पठे त ् / सखीनां तु !वनोदाय सा uेया पु[पगिzडका // ना. शा_१९.१२७ // न3 ु म् / ृ ं तु !व!वधं य6 गीतं चातोJसंयत ियः पंव ु 8च चेr;ते सा uेया प[ु पगिzडका] // ना. शा_१९.१२८ // 8चेदकः स !वuेयो य6 च;<ातपाहताः / ियः !येषु सjज;ते v!प !व!यका/रषु // ना. शा_१९.१२९ // अनbुर—%णपदं समव3 ृ रै लEकृतम ् / नायं पुeषभावा¼यं „6मढ ू कमत मत ृ म ् // ना. शा_१९.१३० // पा6ं !वrसंकेतं सुgयLकरणाि;वतम ् / ाकृतैवच 5 नैयुL 5 ं !वदःु सै;धवकं बुधाः // ना. शा_१९.१३१ // [ˆपवाJाSदसंयुLं पाpयेन च !वविज5तम ् / नायं Sह त3ु !वuेयं सै;धवं नायको!वदै ः] // ना. शा_१९.१३२ // मुखतमुखोपेतं चतुर पद\मम ् / ि—rभावरसोपेतं वै1च“याथU Saमढ ू के // ना. शा_१९.१३३ // उ3मो3मकं !वJादनेकरससं यम ् / !व1च6ैः लोकब;धैG हे लाहाव!व1च„6तम ् // ना. शा_१९.१३४ // कोपसादजनतं सा1ध`ेपपदा यम ् / उL9युLमेवं याि8च6गीताथ5योिजतम ् // ना. शा_१९.१३५ // य6 !याकृतं I‹वा !वनोदयत मानसम ् / मदनानलत*ाEगी ति8च6पदमु8यते // ना. शा_१९.१३६ // I‹वा व,ने !यं य6 मदनानलता!पता / करोत!व!वधान ् भावां तaै भा!वकमु8यते // ना. शा_१९.१३७ // एतेषां ला य!वधौ !वuेयं ल`णं योगuैः / तSदहैव तु य;नौLं सEग!वनव3 ृ हेतो तु // ना. शा_१९.१३८ // पhचसि;ध चतव ु !5ृ 3 चतुःष‹यEगसंयत ु म् / ष„6ंशnल`णोपेतं गुणालEकारभ!ू षतम ् // ना. शा_१९.१३९ // महारसं महाभोगमद ु ा3वचनाि;वतम ् /

महापe ु षसंचारं सावाचारजन!यम ् // ना. शा_१९.१४० // सिु —rसि;धसंयोगं स ु योगं सख ु ा यम ् / मद ु ‰दाभधानं च क!वः कुया53ु नाटकम ् // ना. शा_१९.१४१ // ृ श अव था या तु लोक य सुखदःु खसमQ ु वा / नानापe ु षसंचारा नाटके ऽसौ !वधीयते // ना. शा_१९.१४२ // न तjuानं न ति8चnपं न सा !वJा न सा कला / न तत ् कम5 न वा योगो नाये ऽस;य;न Imयते // ना. शा_१९.१४३ // यो ऽयं वभावो लोकस ्य नानाव था;तरा9मकः / सो ऽEगाJभनयैयुL 5 ो नायम9यभधीयते // ना. शा_१९.१४४ // दे वतानामष ृ ीनां च राuां चो9कृrमेधसाम ् / पूवव 5 3 ृ ानुच/रतं नाटकं नाम तQवेत ्. // ना. शा_१९.१४५ // य मा9 वभावं सं9यjय साEगोपाEगगत\मैः / युjयते uायते च त माaै नाटकं मत ृ म ्. // ना. शा_१९.१४६ // सव5भावैः सव5रसैः सव5कम5व!ृ 3भः / नानाव था;तरोपेतं नाटकं सं!वधीयते // ना. शा_१९.१४७ // [अनेकशnपजातान नैककम5F\अया^ण च / ता;यशेषा^ण ˆपा^ण कत5gयान योLृभः ] // ना. शा_१९.१४८ // लोक वभावं संे%य नराणां च बलाबलम ् / संभोगं चैव यŽु Lं च ततः कायU तु नाटकम ् // ना. शा_१९.१४९ // भ!व[यत यग ु े ायो भ!व[य;9यबध ु ा नराः / ये चा!प Sह भ!व[यि;त ते यŒ ुतब> ु यः // ना. शा_१९.१५० // कम5शnपान शाा^ण !वच`णबलान च / सवा5zयेतान नmयि;त यदा लोकः णmयत // ना. शा_१९.१५१ // तदे वं लोकभाषाणां समी%य बलाबलम ् / मद ु ‰दं सख ु ाथU च क!वः कुया53ु नाटकम ् // ना. शा_१९.१५२ // ृ श चै\HŽडताJैः श‰दै तु काgयब;धा भवि;त ये / वेmया इव न ते भाि;त कमzडलुधरैSa5 जःै // ना. शा_१९.१५३ // दशˆप!वधानं च मया ोLं Saजो3माः / अतः परं व%याम व3 ृ ीनामह ल`णम ् // ना. शा_१९.१५४ // इत भारतीये नायशाे सि;धनˆपणं नामयाय एकोन!वंशः _____________________________________________________________

अथ !वंशो ऽयायः समु9थानं तु व3 5 ः / ृ ीनां gयाoयायनुपूवश यथा व तQ ू वं चैव काgयानां च !वकnपनम ् // ना. शा_२०.१ // एकाण5वं जगत ् कृ9वा भगवान8युतो यदा / शेते म नागपय5Eके लोकान ् सं`,य मायया // ना. शा_२०.२ //

अथ वीय5बलो;मतावसरु ौ मधक ु ै अटभौ / तज5यामासतद ु d वं तरसा य> ु काE`या // ना. शा_२०.३ // नजबाहू !वमद ू भावनम`यम ् / ृ न;तौ भत जानुभम!ु5 rभGैव योधयामासतुः भम ु ् // ना. शा_२०.४ // बहुभः पeषैवा5Oयैर;यो;यसमभ<वम ् / नाना1ध`ेपवचनैः कपय;ता!ववोद1धम ् // ना. शा_२०.५ // तयोना5नाकारा^ण वचांस वदतो तदा / 9ु वा 9वभहतमना <Sु हणो वाOयम&वीत ् // ना. शा_२०.६ // Fकमदं भरतीव!ृ 3वा5िAभरे व वत5ते / उ3रो3रसंब>ा नि;वमौ नधनं नयः // ना. शा_२०.७ // !पतामहवचः ु9वा ोवाच मधुसद ू नः / काय5हेतोम5या &'न ् भारतीयं !वनम5ता // ना. शा_२०.८ // वदतां वाOयभू यbा भारतीयं भ!व[यत / त मादे तौ नह;यJे9युवाच वचनं ह/रः // ना. शा_२०.९ // श> ु ैर!वकृतैरEगैः साEगहारै तथा भश ृ म् / योधयामासतद ु V 9यौ य> ु माग5!वशारदौ // ना. शा_२०.१० // भू मसंयोगसं थानैः पद;यासैह5रे तदा / अतभारो ऽभव† भम ू ेभा5रती त6 नम5ता // ना. शा_२०.११ // विnगतैः शाE5गधनुष ती-ैद¸*तथैरथ / स9वा1धकैरसंा;तैः साKवती त6 नम5ता // ना. शा_२०.१२ // !व1च6ैरEगहारै तु दे वो ल~लासमि;वतैः / बबन ्ध यि8चखापाशं कैशकH त6 नम5ता // ना. शा_२०.१३ // संरभावेगबहुलैना5नाचार~ समिु 9थतैः / नय> ु करणैिG6ैe9प;नारभट~ ततः // ना. शा_२०.१४ // यां यां दे वः समाचrे F\यां व!ृ 3षु संि थताम ् / तां तदथा5नुगज ै ,5 येऐ<5 Sु हणः 9यपूजयत ् // ना. शा_२०.१५ // यदा हतौ तावसुरौ ह/रणा मधुकैटभौ / ततो ऽ&वीत ् पšयोनना5रायणम/र;दमम ् // ना. शा_२०.१६ // अहो !व1च6ै!व5षमैः फुटै ः सललतैर!प / अEगहारै ः कृतं दे व 9वया दानवनाशनम ् // ना. शा_२०.१७ // त मादयं Sह लोक य नय> ु समय\मः / सव5श!वमो`ेषु ;यायसंuो भ!व[यत // ना. शा_२०.१८ // ;याया1 तैरEगहारै ;या5या8चैव समिु 9थतैः / य माJु>ान वत5;ते त मा;यायाः कHत5ताः // ना. शा_२०.१९ // [चार~षु च समु9प;नो नानाचार~समा यः / ;यायसंuः कृतो vेष <Sु हणेन महा9मना // ना. शा_२०.२० // ततो वेदेषु न`*ा <Sु हणेन महा9मना / पुन/र[वजाते च नानाचार~समाकुले // ना. शा_२०.२१ // पुनना5ययोगेषु नानाभावसि;वताः /

व!ृ 3संuाः कृता vेताः काgयब;धसमा याः] // ना. शा_२०.२२ // च/रतैय 5 य दे व य ज,यं यJाIशं कृतम ् / ऋ!षभ ताIशी व!ृ 3अः कृता पाpयाSदसंयत ु ा // ना. शा_२०.२३ // नायवेदसमु9पना वागEगाभनयाि9मका / मया काgयF\अयाहेतोः `*ा <Sु हणाuया // ना. शा_२०.२४ // ऋAवेदाQारती `*ा यजव d ा8च साKवती / ु द कैशकH सामवेदा8च शेषा चाथव5णाद!प // ना. शा_२०.२५ // या वाOधाना पe ु षयोjया ीविज5ता संकृतपाpययL ु ा / वनामधेयैभर5 तैः यL ु ा सा भारती नाम भवे3ु व!ृ 3ः // ना. शा_२०.२६ // भेदा त या तु !वuेयाG9वारो ऽEग9वमागताः / रोचनामुखं चैव वीथी हसनं तथा // ना. शा_२०.२७ // जयाqयद ु यनी चैव मEगnया !वजयावहा / सव5पापशमनी पूवर5 Eगे रोचना // ना. शा_२०.२८ // [उप`ेपेण काgय य हे तुयुŽLसमा या / स>ेनाम;6णा या तु !वuेया सा रोचना] // ना. शा_२०.२९ // नट~ !वदष ू को वा!प पा/रपाि$5क एव वा / स6 ू धारे ण सSहताः संलापं य3ु कुव5ते // ना. शा_२०.३० // 1च6ैवा5Oयैः वकाया5रो9थैव’9lयEगेर;यथा!प वा / आमुखं त3ु !वuेयं बुधैः  तावना!प वा // ना. शा_२०.३१ // [ल`णं पूवम 5 ुLं तु वी9lयाः हसन य च / आमुखाEगा;यतो व%ये यथावदनप 5 ः] // ना. शा_२०.३२ // ु ूवश उ>ा9यकः कथो>ातः योगातशय तथा / व3 ु य तु // ना. शा_२०.३३ // ृ कावल1गते पhचाEगा;यामख उ>ा9यकावल1गतल`णं क1थतं मया / शेषाणां ल`णं !वा gयाoया यायानुपव 5 ः // ना. शा_२०.३४ // ू श स6 ु धार य वाOयं वा य6 वाOयाथ5मेव वा / गह ृ ~तां !वशे9पा6ं कथो>ातः स कHत5तः // ना. शा_२०.३५ // योगे तु योगं तु स6 ू धारः योजयेत ् / ततG !वशे9पा6ं योगातशयो Sह सः // ना. शा_२०.३६ // कालव!ृ 3मा1 9य वण5ना या यj ु यते / तदा या8च पा6 य वेश त9व3 ृ कम ् // ना. शा_२०.३७ // एषाम;यतमं ि—rं योजय9वाथ5यŽु Lभः / [त मादEगaय या!प सभवो न नवाय5ते // ना. शा_२०.३८ // पा6B;थैरसंबाध कुया5दामुखं ततः / एवमेत¢ध d मामुखं !व!वधा यम ् // ना. शा_२०.३९ // ु ैuय ल`णं पव 5 L ू म ु ं तु वीlयाः हसन य च / [इ9यrाध5!वकnपा व!ृ 3/रयं भारती मयाभSहता / साKव9या तु !वधानं ल`णयO ु 9या व%याम] // ना. शा_२०.४० // या साKवतेनेह गुणेन युLा ;यायेन व3 ृ ेन समि;वता च /

हष…9कटा सं(तशोकभावा सा साKवती नाम भवे3ु व!ृ 3ः // ना. शा_२०.४१ // वागEगाभनयवती सKवो9थानवचनकरणेषु / सKवा1धकारयL ु ा !वuेया साKवती व!ृ 3ः // ना. शा_२०.४२ // वीराQत ृ गारकeणनवdदा / ु रौ<रसा नर तशE उ>तपe ु षाया पर पराधष5णकृता च // ना. शा_२०.४३ // उ9थापकG प/रवत5कG सnलापकG संघा9यः / च9वारो ऽ या भेदा !वuेया नायको!वदै अः // ना. शा_२०.४४ // अहम,य9ु था याम 9वं तावश5या9मनः शŽLम ् / इत संघष5सम9ु थ तjuैe9थापको uेयः // ना. शा_२०.४५ // उ9थानसमार‰धानथा5नु9सज ृ ्य यो ऽथ5योगवशात ् / अ;यानथा5न ् भजते स चा!प प/रवत5को uेयः // ना. शा_२०.४६ // [नSद5 rव त!ु वषयः पhचब>िहा यसंयुLः / संघष5!वशेषकृति!वधः प/रवत5को uेयः] // ना. शा_२०.४७ // साधष5जो नराधष5जो ऽ!प वा रागवचसंयL ु ः / सा1ध`ेपालापो uेयः सnलापकः सो ऽ!प // ना. शा_२०.४८ // [धमा5धम5समु9थं य6 भवे<ागदोषसंयुLम ् / सा1ध`ेपं च वचो uेयः संलापको नाम] // ना. शा_२०.४९ // म;6थ5वाOयशO9या दै ववशादा9मदोषयोगाaा / संघातभेदजनन तjuैः संघा9यको uेयः // ना. शा_२०.५० // [बहुकपटसं याणां परोपघाताशययुLानाम ् / कूटानां संघातो !वuेयः कूटसंघा9यः ] // ना. शा_२०.५१ // इ9यrाध5!वकnपा व!ृ 3/रयं साKवती मयाभSहता / कैशOया 9वथ ल`णमतःपरं संव%याम // ना. शा_२०.५२ // या —%णनैपlय!वशेष1च6ा ीसंयत ु ा या बहुन3 ृ गीता / कामोपभोगभवोपचारा तां कैशकHं व!ृ 3मद ु ाहरि;त // ना. शा_२०.५३ // [बहुवJन3 ृ गीता शE ृ गाराभनय1च6नैपlया / माnयालEकारयुLा श तवेषा च का;ता च // ना. शा_२०.५४ // 1च6पदवाOयब;धैरलEकृता हसतeSदतरोषादै ः / ीपe ु षकामयL ु ा !वuेया कैशकHव!ृ 3ः] // ना. शा_२०.५५ // नम5 च नम5 फुhजो नम5 फोटो ऽथ नम5गभ5G / कैशOयाG9वारो भेदा vेते समाoयाताः // ना. शा_२०.५६ // आ था!पतशE ृ गारं !वशु>करणं नव3 ृ वीररसम ् / हा यवचनबहुलं नम5 „6!वधं !वजानीयात ् // ना. शा_२०.५७ // ई[या5\ोधायं सोपालभकरणानु!व>ं च / आ9मोप`ेपकृतं स!वलभं मत ृ ं नम5 // ना. शा_२०.५८ // नवसEगमसभोगो रतसमद ु यवेषवाOयसंयुLः / uेयो नम5 फुhजो vवसानभया9मकGैव // ना. शा_२०.५९ // !व!वधानां भवानां लवैलव 5 भ ै ू!5 षतो बहु!वशेषःै / असमBा`*रसो नम5 फोट तु !वuेयः // ना. शा_२०.६० //

!वuानˆपशोभा धनाSदभना5यको गणैय6 5 / 8चनां gयवहतd कय5वषा;नम5गभ… ऽसौ // ना. शा_२०.६१ // [पव ू 5ि थतौ !वपJेत नायको य6 चापरि तbेत ् / तमपीह नम5गभU !वJा;नाययोगेषु ] // ना. शा_२०.६२ // इ9यrाश5!वकnपा व!ृ 3/रयं कैशकH मयाभSहता / अत ऊव5मु>तरसामरभSटं सव%™यम // ना. शा_२०.६३ // आरभटायगुणा तथैव बहुकपटवhचनोपेता / दभानत ृ वचनवती 9वारभट~ नाम !वuेया // ना. शा_२०.६४ // [आवपाता,लल ु E1गतान 8चेJान मायाकृतम;<जालम ् / 1च6ाणी यु>ान च य6 न9यं तां ताIशीमारभट~ं वदि;त // ना. शा_२०.६५ // शा|गz ु यसमा‰धा5 हठातस;धान!व<वोपेता / लाभालाभाथ5कृता !वuेया व!ृ 3रारभट~ // ना. शा_२०.६६ // सं`*कावपतौ व तू9थापनमथा!प संफेटः / एते v या भेदा ल`णमेषं व%याम // ना. शा_२०.६७ // अ;वथ5शnपयL ु ो बहुप ु तो9थान1च6नेपlयः / सं`*व तु !वषयो uेयः सं`*कओ नाम // ना. शा_२०.६८ // भयहष5समु9थानं !व<व!वनपातसमाचरणम ् / `वेशनग5ममवपातममं !वजानीयात ् // ना. शा_२०.६९ // सव5रससमासकृतं स!व<िggव<वा यं gव!प / नायं !वभाgयते य3a तू9थापनं uेयम ् // ना. शा_२०.७० // संरभसंयुLो बहुय> ु कपटनभdदः / शहरबहुलः सफेटो नाम !वuेयः // ना. शा_२०.७१ // एवमेता बुधैudया व3 ृ यो नायसं या / रसयोगमासां च कH9य5मानं नबोधत // ना. शा_२०.७२ // हा यशE ृ गरबहुला कैशकH प/रच`ता / सKवती चा!प !वuेया वीराQत ु शमा याः // ना. शा_२०.७३ // रौ<े भयानके चैव !वuेयारभट~ बुधःै / बीभ9से कeणे चैव भारती संकHत5ता // ना. शा_२०.७४ // [ न vेकरसजं कgयं Fकिhचदि त योगतः / भावो वा!प रसो वा!प व!ृ 3व!5ृ 3रे व वा // ना. शा_२०.७५ // सवdषां समवेतानां य य ˆपं भवे¢हु / स म;तgयो रस थाय शेषाः सhचा/रणः मत ृ ाः] // ना. शा_२०.७६ // व9ृ यन ्त एशो ऽभनयो मयोLो वागEगसKवभवो यथाव† / आहाय5मेवाभनयं योगे व%याम नेपlयकृतं तु भय ू ः // ना. शा_२०.७७ // इत भारतीये नायशाे व!ृ 3!वकnपनं नाम !वंशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ एक!वंशो ऽयायः

आहाया5भनयं !वा gयाoया यायनुपव 5 ः / ू श ™ मात ् योगः सव… ऽयमाहाया5भनये ि थतः // ना. शा_२१.१ // नानाव था कृतय पव ू U नैपlयसा1धताः / अEगाSदभरभgयŽLमुपग8च;9ययŒतः // ना. शा_२१.२ // आहाया5भनयो नाम uेयो नेपlयजो !व1धः / त6 काय5ः यŒ तु नाय य शुभम8चता // ना. शा_२१.३ // [ति म;यŒ तु कत5gयो नैपlये स!>म8चता / नाय येह 9वलEकारो नैपlयं य9कHत5तम ्] // ना. शा_२१.४ // चत!ु व5धं तु नेपlयं प ु तो ऽलEकार एव च / तथाEकरचना चैव uेयं सjजीवमेव च // ना. शा_२१.५ // पु त तु „6!वधो uेयो नानाˆपमाणतः / सि;धमो gयािजमGैव वे!rमG कHत5तः // ना. शा_२१.६ // Fकलhजचम5वाJैय< 5 प ू ं F\यते बुधःै / सि;धमो नाम !वuेयः पु तो नाटकसं यः // ना. शा_२१.७ // gयािजमो नाम !वuेअयो य;6ेण F\यते तु यः / वे‹यते चैव य<प ु ं वे!rमः स तु संuतः // ना. शा_२१.८ // शैलयान!वमानान चम5वम5वजा नगाः / ये F\य;ते Sह नाये तु स पु त इत संuतः // ना. शा_२१.९ // अलEकार तु !वuेयो माnयाभरणवाससाम ् / नाना!वधः समायोगो ऽ,यEगोपाEग!व1धः मत ृ ः // ना. शा_२१.१० // वे!rमं !वततं चैव संघा9यं Bि;थमं तथा / ालिबतं तथा चैव माnयं पhच!वधं मत ृ म ् // ना. शा_२१.११ // चत!ु व5धं तु !वuेयं नाये vाभरणं बुधःै / आवेयं ब;धनीयं च `े,यमारो,यमेव च // ना. शा_२१.१२ // आवेयं कुzडलाद~ह य9 या8ªवणभूषणम ् / आरो,यं हे मस6 ू ाSद हाराG !व!वधा याः // ना. शा_२१.१३ // ोणीस6 ू ाEगदे मुLाब;धनीयान सव5दा / `े,य नूपुरं !वJाaाभरणमेव च // ना. शा_२१.१४ // भष ू णानां !वकnपं Sह पुeषीसमा यम ् / ना!वधं व%याम दे शजातसमुQवम ् // ना. शा_२१.१५ // चूडाम^णः समक ु ु टः शरसो भष ू णं मत ृ म् / कुzडलं मोचकं कHला कणा5भरणम[यते // ना. शा_२१.१६ // मुLावल~ हष5कं च स6 ू कं कzठभूषणम ् / वेतकाEगु लम< ु ा च यादEगु ल!वभष ू णम ् // ना. शा_२१.१७ // ह तल~ वलयं चैव बाहुनाल~!वभूषणम ् / eचकGूलका काया5 म^णब;ध!वभूषणम ् // ना. शा_२१.१८ // केयरू े अEगदे चैव कूप5रोप/रभष ू णे / „6सरGैव हारG तथा व`ो!वभष ू णम ् // ना. शा_२१.१९ //

gयालबमौŽLको हारो माला चैवाEगभष ू णम ् / तलकं स6 ू कं चैव भवे9कSट!वभष ू णम ् // ना. शा_२१.२० // अयं पुeषनय…गः काय5 9वाभरणा यः / दे वानां पा1थ5वानां च पुनव5%याम यो!षताम ् // ना. शा_२१.२१ // शखापाशं शखाgयालं !पzडीप6ं तथैव च / चूडाम^णम5क/रका मुLाजालगवा`कम ् // ना. शा_२१.२२ // शरसो भूषणं चैव !व1च6ं शीष5जोलकम ् / कzडकं श^खप6ं च वेणीप8 ु चः सदोरकः // ना. शा_२१.२३ // ललाटतलकं चैव नानाशnपयोिजतम ् / ग ू ु8चोप/रगु8चG कुसम ु ानक ु ृ त तथा // ना. शा_२१.२४ // क^ण5का कण5वलयं तथा या9प6क^ण5का / कुzडलं कण5म< ु ा च कण…9कHलकमेव च // ना. शा_२१.२५ // नानारŒ!व1च6ा^ण द;तप6ा^ण चैव Sह / कण5योभष ू5 णं vेत9कण5पूर तथैव च // ना. शा_२१.२६ // तलकाः प6लेखाG भवे§zड!वभष ू णम ् / „6वणी चैव !वuेयं भवेa`ो!वभूषणम ् // ना. शा_२१.२७ // ने6योरhजनं uेयमधर य च रhजनम ् / द;तानां !व!वधो रागGतुणाU शुOलता!प वा // ना. शा_२१.२८ // रागा;तर!वकnपो ऽथ शोभनेना1धकोjवलः / मुAधानां सु;दर~णां च मुLाभासतशोभनाः // ना. शा_२१.२९ // सुरLा वा!प द;ता यःु ◌ः पšपnलवरhजनाः / अmमरागो†Jोततः यादधरः पnलवभः // ना. शा_२१.३० // !वलासG भवे3ासां स!वा;तनर~`तम ् / मुLावल~ gयालपEŽLम5hजर~ रŒमालका // ना. शा_२१.३१ // रŒावल~ स6 ू कं च uेयं कzठ!वभष ू णम ् / SaसरिसरGैव चतु सरकमेव च // ना. शा_२१.३२ // तथा शE ू णम ् / ृ खलका चैव भवे9कzठ!वभष अEगदं वलयं चैव बाहुमल ू !वभष ू णम ् // ना. शा_२१.३३ // नानाशnपकृताGैव हारा व`ो!वभष ू णम ् / म^णजालावन>ं च भवेत ् तन!वभष ू णम ् // ना. शा_२१.३४ // खजरू5 कं सोि8चतकं बाहुनाल~!वभूषणम ् / कलापी कटकं शEखो ह तप6ं सपूरकम ् // ना. शा_२१.३५ // म< ु ाEगल ु ~यकं चैव vEगल ु ~नां !वभूषणम ् / मुLाजाला¼यतलकं मेखला कािhचका!प वा // ना. शा_२१.३६ // रशना च कलापG भवे8ªोणी!वभष ू णम ् / एकय!rभ5वे9काhची मेखला 9वrय!rका // ना. शा_२१.३७ // Saरrय!r रशना कलापः पhच!वंशकः / aा„6ंशच ्च चतुःष!rः शतमrो3रं तथा // ना. शा_२१.३८ // मुLाहारा भव;9येते दे वपा1थ5वयो!षताम ् /

नप ू रु ः FकEFकणीकाG घिzटका रŒजालकम ् // ना. शा_२१.३९ // सघोषे कटके चैव गn ु फोप/र!वभष ू ाणम ् / जEघयोः पादप6ं यादEगल ु ~[वEगुल~यकम ् // ना. शा_२१.४० // अEगb ु तलकाGैव पादयोG !वभूषणम ् / तथालLकरागG नानाभŽLनवेशतः // ना. शा_२१.४१ // अशोकपलाव8चायः यात ् वाभा!वक एव च / एतSaभूषणं नाया5 आकेशादानखाद!प // ना. शा_२१.४२ // यथाभवरसाव थं !वuेयं Saजस3माः / आगमG माणं च ˆपनव5णन 5 ं तथा // ना. शा_२१.४३ // !व$कम5मता9कायU सुब† ु या!प योLृभः / न Sह शOयं सव ु णdन मुLाभम5^णभ तथा // ना. शा_२१.४४ // वाधीनमत e8यैव कतम ु5 Eग य भष ू णम ् / !वभागतो ऽभयुLमEगशोभाकरं भवेत ् // ना. शा_२१.४५ // यथा थाना;तरगतं भष ू णं रŒसंयत ु म् / न तु नाययोगेषु कत5gयं भष ू णं गe ु // ना. शा_२१.४६ // खेदं जनयते त!> सgयायत!वचेrनात ् / गe ु भावावस;न य वेदो मूचा5 च जायते // ना. शा_२१.४७ // गव ु ा5भरणस;नो Sह चेrां न कुeते पुनः / त मा3नु9वचकृतं सौवणU भष ू णं भवेत ् // ना. शा_२१.४८ // रŒवjजतुब>ं वा न खेदजननं भवेत ् / वे8चया भष ू ण!व1धSद5 gयानामुपSदmयते // ना. शा_२१.४९ // यŒभाव!वन[प;नं मानष ु ाणां !वभष ू णम ् / [वे!rतं !वततं चैव संघा9यं B1थमं तथ // ना. शा_२१.५० // लबशोभ तथा चैव माnयं पhच!वधं मत ृ म् / आ8चादनं बहु!वधं नानाप3नसंभवम ् // ना. शा_२१.५१ // तjuेयं „6कारं तु शु>ं रLं !व1च„6तम ्] / Sदgयानां भूषण!व1धय5 एष प/रकHत5तः // ना. शा_२१.५२ // मानुषाणां तु कत5gयो नानादे शसमा यः / भष ै नानाव थासमा यैः // ना. शा_२१.५३ // ू णैGा!प वेषG SदgयाEगनानां कत5gया !वभŽLः व वभू मजा / !वJाधर~णां य`ीणाम,सरोनागयो!षताम ् // ना. शा_२१.५४ // ऋ!षदै वतक;यानां वेषन ै ा5ना9वम[यते / तथा च स>ग;धव5रा`सासुरयो!षताम ् // ना. शा_२१.५५ // Sदgयानां नरनार~णां तथैव च शखzडकम ् / शखापट ु शखzडं तु मुLाभूयbभूषणम ् // ना. शा_२१.५६ // !वJाधर~णां कत5gयः श> ु ो वेषप/र8चदः / य`zयो ऽ,सरGैव कया5 रŒ!वभष ू णाः // ना. शा_२१.५७ // सम तानां भवेaेषो य`ीणा केवलं शखा / Sदgयनामव कत5gयं नागीणां !वभूषणम ् // ना. शा_२१.५८ //

मL ु ाम^णलताायाः फणा तासां तु केवलाः / कायU तु मु नक;यानामेकवेणीधरं शरः // ना. शा_२१.५९ // न चा!प !वभूषण!व1ध तासां वेषो वनो1चतः / मुLामरकतायं मzडनं स>यो!षताम ् // ना. शा_२१.६० // तासां तु चैव कत5gयं पीतवप/र8चदम ् / पšरागम^णायं ग;धव’णां !वभूषणम ् // ना. शा_२१.६१ // वीणाह तG कत5gयः कौसुभवसन तथा / इ;<नीलै तु कत5gयं रा`सीणां !वभष ू णम ् // ना. शा_२१.६२ // सतदं –ा च कत5gया कृ[णवप/र8चदम ् / वैडूय5मL ु ाभरणाः कत5gया सुरयो!षताम ् // ना. शा_२१.६३ // शुक!पhचनभैअव5ःै काय5 तासां प/र8चदः / पु[यरागै तु म^णभः Oव1चaै डूय5भू!षतैः // ना. शा_२१.६४ // Sदgयवानरनार~णां काय… नीलप/र8चदः / एवं शE ृ गा/रणः काया5 वेषा SदgयाEगना याः // ना. शा_२१.६५ // अव था;तमासाJ श> ु ाः काया5ः पुन तथा / मानष ु ीणां तु कत5gया नानादे शसमQ ु वाः // ना. शा_२१.६६ // वेषाभरणसंयोगान ् गदत ताि;नबोधत / आव;9ययव ु तीनां तु शर सालककु;तलम ् // ना. शा_२१.६७ // गौडीयानामलकायं सशखापाशवे^णकम ् / आभीरयव ु तीनां तु Saवेणीधर एव तु // ना. शा_२१.६८ // शरः प/रगमः काय… नीलायमथाबरम ् / तथा पव ू …तरीणां सम; ु न>शखzडकम ् // ना. शा_२१.६९ // आकेशा8चादनं तासां दे शकम5^ण कHत5तम ् / तथैव द`णीणां काय5मn ु लेoयसं यम ् // ना. शा_२१.७० // कुभीब;धकसंयुLं तथावत5ललाSटकम ् / [ग^णकानां तु कत5gयम8चा!वि8च!3 मzडनम ्] // ना. शा_२१.७१ // दे शजात!वधानेन शेषाणाम!प कारयेत ् / वेषं तथा चाभरणं `ुरकम5 प/र8चदम ् // ना. शा_२१.७२ // [आगमं चा!प नैपlये नाय यैवं योजयेत ्] / अदे शयL ु ो वेषो Sह न शोभां जनय[यत // ना. शा_२१.७३ // मेखलोरस ब>ा तु हा यं समप ु पादयेत ् / तथा ो!षतका;तासु gयसनाभहतासु च // ना. शा_२१.७४ // वेषो वै मलनः काय5 एकवेणीधरं शरः / !वलभे तु नाया5 तु शु>ो वेषो भवेSदह // ना. शा_२१.७५ // ना9याभरणसंयुLो न चा!प मज ृ याि;वतः / एवं ीणां भवेaेषो दे शाव थासमQ ु वः // ना. शा_२१.७६ // पe ु षाणां पुनGैव वेषा;व%याम तKवतः / त6ाEकरचना पूवU कत5gया नाययोLृभः // ना. शा_२१.७७ // ततः परं योLgया वेषा दे शसमQ ु वाः /

सतो नीलG पीतG चतुथ… रL एव च // ना. शा_२१.७८ // एते वभावजा वणा5 यैः कायU 9वEगवत5नम ् / संयोगजाः पुनGा;ये उपवणा5 भवि;त Sह // ना. शा_२१.७९ // तानहं सव%याम यथाकायU योLृभः / सतनीलसमायोगे कारzडव इत मत ृ ः // ना. शा_२१.८० // सतपीतसामायोगा9पाzडुवण5ः कHत5तः / सतअरLसमायोगे पšवण5ः कHत5तः // ना. शा_२१.८१ // पीतनीलसमायोगा>/रतो नाम जायते / नीलरLसमायोगा9कषायो नाम जायते // ना. शा_२१.८२ // रLपीतसमायोगा§ौरवण5 इत मत ृ ः / एते संयोगजा वणा5 vप ु वणा5 तथापरे // ना. शा_२१.८३ // „6चतुवण 5 स 5 य ं ुLा बहवः संकHत5ताः / बल थो यो भवेaण5 त य भागो भवे3तः // ना. शा_२१.८४ // दब 5 य च भागौ aौ नीलं मुO9वा दापयेत ् / ु ल नील यैको भवेQागG9वारो ऽ;ये तु वण5के // ना. शा_२१.८५ // बलवा;सव5वणा5नां नील एव कHत5तः / एवं वण5!व1धं uा9वा नानासंयोगसं यम ् // ना. शा_२१.८६ // ततः कुया5JथायोगमEगानां वत5नं बुधः / वत5न8चादनं ˆपं ववेषप/रविज5तम ् // ना. शा_२१.८७ // नायधम5व3 ृ ं तु uेयं त9कृति थतम ् / ववण5मा9मनGाJं वण5कैवdषसं यैः // ना. शा_२१.८८ // आकृत त य कत5gया य य कृतराि थता / यथा ज;तुः वभावं वं प/र9यjया;यदै Sहकम ् // ना. शा_२१.८९ // त9 वभावं Sह भजते दे हा;तरमप ु ा1 तः / वेषेण वण5कैGैव 8चाSदतः पुeष तथा // ना. शा_२१.९० // परभावं कुeते य य वेषं समा1 तः / दे वदानवग;धव5य`रा`सप;नगाः // ना. शा_२१.९१ // ा^णसंuाः मत ृ ा vेते जीवब;धाG ये ऽपरे / [ीभावाः पव5ताः नJः सम< ु ा वाहनान च // ना. शा_२१.९२ // नानाशाzय!प तथा !वuेयाः ा^णसंuया] / शैलासादय;6ा^ण चम5वम5वजा तथा // ना. शा_२१.९३ // नानाहरणाJाG ते ऽा^णन इत मत ृ ाः / अथवा कारणोपेता भव;9येते शर~/रणः // ना. शा_२१.९४ // वेषभाषा योपेता नायधम5मवे%य तु / वणा5नां तु !व1धं uा9वा वयः कृतमेव च // ना. शा_२१.९५ // कुया5दEग य रचनां दे शजातवयः1 तताम ् / दे वा गौरा तु !वuेया य`ाGा,सर तथा // ना. शा_२१.९६ // e<ाक5<Sु हण क;दा तपनीयभाः मत ृ ाः / सोमो बह ृ पतः शु\ो वeण तारकागणाः // ना. शा_२१.९७ //

सम< 5 तथा / ु Sहमव§Eगाः $ेता Sह यब ु ल रLमEगारकं !वJात ् पीतौ बध ु हुताशनौ // ना. शा_२१.९८ // नारायणो नरGैव mयामो नागG वासुFकः / दै 9याG दानवाGैव रा`सा गv ु का नगाः // ना. शा_२१.९९ // !पशाचा जलमाकाशमसतान तु वण5तः / भवि;त षसु aीपेषु पe ु षGैव वण5तः // ना. शा_२१.१०० // कत5gया नाययोगेन नr*कनकभाः / जाबa ू ीप य वषd तु नानावणा5 या नराः // ना. शा_२१.१०१ // उ3रां तु कुe 9यO9वा ते चा!प कनकभाः / भ<ा$पुeषाः $ेताः कत5gया वण5त तथा // ना. शा_२१.१०२ // केतम ु ाले नरा नीला गौराः शेषेषु कHत5ताः / नानावणा5ः मत ू ा ग;धवा5 य`प;नगाः // ना. शा_२१.१०३ // ृ ा भत !वJाधरा तथा चैव !पतर तु समा नराः / पुनG भारते वषd तां ता;वणा5ि;नबोधत // ना. शा_२१.१०४ // राजानः पšवणा5 तु गौराः mयामा तथैव च / ये चा!प स^ु खनो म9या5 गौरा काया5 तु वैः बुधैः // ना. शा_२१.१०५ // कुकम5णो BहB ताः gया1धता तपस ि थताः / आय तकम5णGैव vसताG कुजातयः // ना. शा_२१.१०६ // ऋ[ययGैव कत5gया न9यं तु बदरभाः / तपःि थताG ऋषयो न9यामेवासता बुधैः // ना. शा_२१.१०७ // कारणgयपदे शन े तथा चा9मे8चया पुनः / वण5 त6 कत5gयो दे शजतवशानुगः // ना. शा_२१.१०८ // दे शं कम5 च जातं च प1ृ थgय े सं यम ् / ु श !वuाय वत5ना काया5 पुeषाणां योगतः // ना. शा_२१.१०९ // Fकरातबब5रा;•ाG ं !व1च6ं mयामं च तथा रोमशमेव च / भवे8चत!ु व5धं mम ु नानाव था;तरा9मकम ् // ना. शा_२१.११५ // श> ु ं तु लE1गनां कायU तथामा9यपरु ोधसाम ् / मय था ये च पुeषा ये च द~`ां समा1 ताः // ना. शा_२१.११६ // Sदgया ये पुeषाः के1चि9स>!वJाधरादयः /

पा1थ5वाG कुमाराG ये च राजोपजी!वनः // ना. शा_२१.११७ // शE ृ गा/रणG ये म9या5 यौवनो;माSदनG ये / तेषां !व1च6ं कत5gयं mम ु नाययोLृभः // ना. शा_२१.११८ // अन तीण5तuानां दःु ^खतानां तपि वनाम ् / gयसनाभहतानां च mयामं mम ु योजयेत ् // ना. शा_२१.११९ // ऋषीणां तापसानां च ये च द~घ5-ता नराः / तथा च चीरब>ानां रोमशं mम ु कHत5तम ् // ना. शा_२१.१२० // एवं नानाकारं तु mम ु कायU योLृभः / अत ऊवU व%याम वेषा;नानायोगजान ् // ना. शा_२१.१२१ // शु>ो !व1च6ो मलनि!वधो वेष उ8यते / तेषां नयोगं व%याम यथावदनप 5 ः // ना. शा_२१.१२२ // ु व ू श दे वाभगमने चैव मEगले नयमि थते / त1थन`6योगे च !ववाहकरणे तथा // ना. शा_२१.१२३ // धम5व3 ृ ं य9कम5 ियो वा पुeष य वा / वेष तेषां भवे8च> ु ो ये च ायŒका नराः // ना. शा_२१.१२४ // दे वदानवय`ाणां ग;धव…रगर`साम ् / नप ृ ाणां कक5शानां च 1च6ो वेष उदा(तः // ना. शा_२१.१२५ // व> ृ ानां &ा'णानां च े»यमा9यपुरोधसाम ् / व^णजां काhचुकHयानां तथा चैव तपि वनाम ् // ना. शा_२१.१२६ // !व`े„6यवैmयानां थानीया ये च मानवाः / शु>ो व!व1ध तेषां कत5gयो नाटका यः // ना. शा_२१.१२७ // उ;म3ानां म3ानामवगानां तथैव च / gयसनोपहतानां च मलनो वेष उ8यते // ना. शा_२१.१२८ // शु>रL!व1च6ा^ण वासां यूवा5बरा^ण च / योजये;नायतKवuो वेषयोः शु>1च6योः // ना. शा_२१.१२९ // कुया5aेषे तु मलने मलनं तु !वच`णः / मु ननB5;थशाOयेषु यतपाशुपतेषु च // ना. शा_२१.१३० // -तानग ु तु कत5gयो वेषो लोक वभावतः / चीरवnकलचमा5^ण तापसानां तु योजयेत ् // ना. शा_२१.१३१ // प/रवाzमु न[Oयानां वासः काषायम[यते / नाना1च6ा^ण वासांस कुया59पाशुपते[वथ // ना. शा_२१.१३२ // कुजातयG ये ोLा तेषां चैव यथाह5तः / अ;तःपुरवेशे च !वनयुLा Sह ये नराः // ना. शा_२१.१३३ // काषायकhचुकपटाः काया5 ते ऽ!प यथा!व1ध / अव थानतरतGैव नण ृ ां वेषो भवेदथ // ना. शा_२१.१३४ // वेषः सांBामकGैव शूराणां संकHत5तः / !व1च6शकवचो ब>तूणो धनुधर5 ः // ना. शा_२१.१३५ // 1च6ो वेष तु कत5gयो नप ृ ाणां न9यमेव च / केवल तु भवे8च> ु ो न`6ो9पातमEगले // ना. शा_२१.१३६ //

एवमेष भवेaेषो दे शजातवयो ऽनुगः / उ3माधममयानां ीणां नण ृ ामथा!प च // ना. शा_२१.१३७ // एवं व!व1धः काय5ः योगे नाटका ये / नानाव थां समासाJ शुभाशुभकृत तथा // ना. शा_२१.१३८ // तथा तशरGा!प कत5gयं नाटका यम ् / Sदgयानां मानुषाणां च दे शजातवयः1 तम ् // ना. शा_२१.१३९ // पा$ा5गता म तFकन तथा चैव Fकर~Sटनः / „6!वधो मक ु ु टो uेयो Sदgयपा1थ5वसं1 तः // ना. शा_२१.१४० // दे वग;धव5य`ाणां प;नगानां सर`साम ् / कत5gया नैक!वSहअत मक ु ु टाः पा$5मौलयः // ना. शा_२१.१४१ // उ3मा ये च Sदgयानां ते च काया5ः Fकर~Sटनः / मयमा मौलनGैव कनbाः !षष5मौलनः // ना. शा_२१.१४२ // नरा1धपानां कत5gया म तके मक ु ु टा बुधःै / !वJाधराणां च स>ानां चारणानां तथैव च // ना. शा_२१.१४३ // Bि;थम9केशमक ु ु टाः कत5gया तु योLृभः / रा`ोदानवदै 9यानां !पEगकेशे`णान Sह // ना. शा_२१.१४४ // ह/र88mम ^ू ण च तथा मक ु ु टा यान कारयेत ् / उ3मGा!प ये त6 ते काया5ः पा$5मौलनः // ना. शा_२१.१४५ // क मा3ु मक ु ु टाः सr ृ ाः योगे Sदg™पा1थ5वे / केशानां चेदनं Irं वेदवादे यथा ुत // ना. शा_२१.१४६ // भ<~कृत य वा यuे शरसGादने8चया / केशानाम,यद~घ59वा9 मत ु ु टधारणम ् // ना. शा_२१.१४७ // ृ ं मक सेनापतेः पन ु Gा!प यव ु राज य चैव Sह / योजयेदध5मक ु ु टं महामा6ाG ये नराः // ना. शा_२१.१४८ // अमा9यानां कhचुFकनां तथा े!bपुरोधसाम ् / वेrनाब>पान तशीषा5^ण कारयेत ् // ना. शा_२१.१४९ // !पशाचो;म3भत ू ानां साधकानां तपि वनाम ् / अन तीण5तuानां लबकेशं भवेि8चरः // ना. शा_२१.१५० // शाOय ो„6यनB5;थप/र-ा|द~`तेषु च / शरोमz ु डं तु कत5gयं यuद~`ाि;वतेषु च // ना. शा_२१.१५१ // तथा -तानग ु ं चैव शेषानां लE1गनां शरः / मुzडं वा कुिhचतं वा!प लबकेशमथा!प वा // ना. शा_२१.१५२ // धूता5नां चैव कत5gयं ये च रा“यप ु जी!वनः / शE 5 ाः // ना. शा_२१.१५३ // ू ज ृ गार1च3ाः पुeषा तेषां कुिhचतमध बालानाम!प कत5gयं „6शखzड!वभ!ू षतम ् / जटामकुटब>ं च मन ु ीनां तु भवेि8चरः // ना. शा_२१.१५४ // चेटानाम!प कत5gयं „6शखं मz ु डमेव वा / !वदष ू क य खलतः या9काकपदमेव वा // ना. शा_२१.१५५ // शीषाणामथ5योगेन दे शजातसमा यम ् /

शरः योLृभः कायU नानाव था;तरा यम ् // ना. शा_२१.१५६ // भष 5 क 5 ै व5म ै ा5nयैGव ै यथा!व1ध / ू णैवण एवं नानाकारै तु बु†या वेषा;कnपयेत ् // ना. शा_२१.१५७ // पूवU तु कृतं था,य योगगुणसंभवाम ् / ीणां वा पुeषाणां वा,यव थां ा,य ताIशीम ् // ना. शा_२१.१५८ // सवd भावाG Sदgयानां काया5 मानुषसं याः / तेषां चानमष9वाSद नैव कायU योLृभः // ना. शा_२१.१५९ // इह भावरसाGैव I!rभः संत!bताः / I‹यैव था!पतो vथ5ः पGादEगै!व5भाgयते // ना. शा_२१.१६० // एवं uीयाEगरचना नानाकृतसंभवा / सजीव इत यः ोL त य व%याम ल`णम ् // ना. शा_२१.१६१ // यः ा^णनां वेशो वै सजीव इत संuतः / चतु[पदो ऽथ Saपद तथा चैवापदः मत ृ ः // ना. शा_२१.१६२ // उरगानपदान ् !वJा† Saपदा;खगमानुषान ् / Bाया आरzयाः पशवो !वuेयाः यG ु त[ु पदाः // ना. शा_२१.१६३ // ये ते तु य>संफेटै eपरोधै तथैव च / नानाहरणोपेताः योjया नाटके बुधैः // ना. शा_२१.१६४ // आयुधान च काया5^ण पुeषाणां माणतः / ता;यहं वत5य[याम यथाप ु तमाणतः // ना. शा_२१.१६५ // भिzडaा5दशतालः याश कु;तो भवेदथ / अrौ शतŠनी शूलं च तोमरः शŽLरे व वा // ना. शा_२१.१६६ // अrौ ताला धनुudयमायामो ऽ य Saह तकः / शरो गदा च व‘ा च चत ु तालं !वधीयते // ना. शा_२१.१६७ // अEगल ु ान 9वसः काय5G9वा/रंश9माणतः / aादशाEगल ु कं च\ं ततो ऽधU ास इ[यते // ना. शा_२१.१६८ // ासव9पसं !वJाzडGैव तु !वंशतः / !वंशतः कणयGैव vEगल ु ान माणतः // ना. शा_२१.१६९ // शोडषाEगुल!व तीणU सबलं संघिzटकम ् / „6ंशदEगु लमानेन कत5gयं खेटकं बुधैः // ना. शा_२१.१७० // जज5रो दzडकाbं च तथैव तशीष5कम ् / च6ं चामरं चैव वजो शE ृ गार एव च // ना. शा_२१.१७१ // यि9किhच;मानुषे लोके
$ेतभूयाआं तु यो जातः प[ु यन`6ज तथा / संBाvो वै भवेaेणज 5 र5 ाथd यŒतः // ना. शा_२१.१७६ // ु ज माणमEगुलानां तु शतमrो3रं भवेत ् / पhचपवा5 चतुBि5 ;थ तालमा6 तथैव च // ना. शा_२१.१७७ // थल ू Bि;थन5 कत5gयो न शाखी न च कHटवान ् / न कृम`तपवा5 च न ह~नGा;यवेणुभः // ना. शा_२१.१७८ // मधस ु !प5 सष5पाLं माnयधूपपरु कृतम ् / उपा य !व1धवaे णंु गŽृ œयाjजज5रं त // ना. शा_२१.१७९ // यो !व1धय5ः \मGैव माहे‰<े तु वजे मत ृ ः / स जज5र य कत5gयः पु[यवेणुसमा यः // ना. शा_२१.१८० // भवेJो द~घ5पवा5 तु तनुप6 तथैव च / पवा5BतzडुलGैव पु[यवेणुः स कHत5तः // ना. शा_२१.१८१ // !व1धरेष मया ोLो जज5र य माणतझ ्ः / अत ऊवU व%याम दzडकाb य ल`णम ् // ना. शा_२१.१८२ // क!प9थ„बnववंशq े यो दzडकाbं भवेदथ / व\ं चैव Sह कत5gयं „6भागे ल`णाि;वतम ् // ना. शा_२१.१८३ // कHटै न…पहतं य8च gया1धना न च पीŽडतम ् / म;दशाखं भवेJ8च दzडकाbं तु तQवेत ् // ना. शा_२१.१८४ // य 9वेभल5`णैह¸नं दzडकाbं सजज5रम ् / कारये9स 9वपचयं महा;तं ा,नुया†•ुवम ् // ना. शा_२१.१८५ // अथ शीष5!वभागाथU घट~ काया5 यŒतः / वमाण!वनSद5 rा aा„6ंश9यEगल ु ान वै // ना. शा_२१.१८६ // „बnवमयेन कत5gया घट~ सरसमा या / ि व;नेन „बnवकnकेन <वेण च समि;वता // ना. शा_२१.१८७ // भ मना वा तष ु ैवा5!प कारये9तशीष5कम ् / संचाJ तु ततो वै„ब5nवदAु धैघट 5 ा यैः // ना. शा_२१.१८८ // „बnवकnकेन चीरं तु SदAवा संयोजये¤ट~म ् / न थल ू ां नानतां त;वीं द~घाU नैव च कारयेत ्. // ना. शा_२१.१८९ // त यामातपशु[कायां सश ु [ु कायामथा!प वा / चेJं बुधाः कुव5ि;त !व1धIrेन कम5णा // ना. शा_२१.१९० // सत ु ी%णेन तु शेण अधा5धU !वभjय च / वमाण!वनSद5 rं ललाटकृतकोणकम ् // ना. शा_२१.१९१ // अधा5Eगल ु ं ललाटं तु कायU चेJं षडEगल ु म् / अधा5धम 5 Eगल ु ं चेJं कटयो†5gयEगल ु ं भवेत ् // ना. शा_२१.१९२ // कटा;ते कण5नाल य चेJं †gय1धकमEगल ु म् / “यEगल ु ं कण5!ववरं तथा या8चेJमेव Sह // ना. शा_२१.१९३ // ततGैवावटुः काया5 सस ु मा aादशाEगल ु ा / घयां vेत9सदा 8चेJे !वधानं !वSहतं मया // ना. शा_२१.१९४ // त योप/रगता काया5 मक ु ु टा बहुशnपजाः /

नानारŒत8च;ना बहुˆपोपशोभताः // ना. शा_२१.१९४ // तथोपकरणानीह नाययोगकृतान वै / बहुकारयुLान कुव’त कृतं त // ना. शा_२१.१९६ // यि9किhचदि मन ् लोके तु चराचरसमि;वते / !वSहतं कम5 शnपं वा त3प ू करणं मत ृ म ् // ना. शा_२१.१९७ // यJ य !वषयं ा*ं त3दे वाभग8चत / ना त;तः पुeषाणां Sह नायोपकरणा ये // ना. शा_२१.१९८ // यJेनो9पाSदतं कम5 शnपयोगF\या!प वा / त य तेन कृता स!ृ rः माणं ल`णं तथा // ना. शा_२१.१९९ // या काbय;6भूयbा कृता स!ृ rम5हा9मना / न सा माकं नाययोगे क मा9खेदावहा Sह सा // ना. शा_२१.२०० // य†
रिhजतेनाप6ेण मणीGैव कारयेत ् / उपा यमथा,येषं शn ु बवEगेन कारयेत ् // ना. शा_२१.२१५ // !व!वधा मक ु ु टा Sदवा पूवU ये गSदता मया / ते ऽप6ोjवलाः काया5 मणीgयालोपशोभताः // ना. शा_२१.२१६ // न शाभवं कम5 तेषां Sह समद ु ा(तम ् / आचाय5बु†या कत5gयमूहापोहयोिजतम ् // ना. शा_२१.२१७ // एष म9य5F\यायोगो भ!व[य9किnपतो मया / क मादnपबल9वं Sह मनु[येषु भ!व[यत // ना. शा_२१.२१८ // म9या5नाम!प नो शOया !वभावाः सव5काhचनाः / नेrाः सुवण5रŒै तु मुकुटा भष ू णान वा // ना. शा_२१.२१९ // यु>े नय> ु े न3 ृ े वा व!ृ rgयापारकम5^ण / गe ु भावावस;न य वेदो मूचा5 च जायते // ना. शा_२१.२२० // वेदमूचा5Oलमात5 य योग तु !वनmयत / ाणा9ययः कदा1च8च भवे†gयायतचेrया // ना. शा_२१.२२१ // त मा3ा}मयैः प6ैरकै रिhजतैर!प / भेzडैर!प मधिू 8चrैः काया5zयाभरणान तु // ना. शा_२१.२२२ // एवं लोकोपचारे ण वबु!>!वभवेन च / नायोपकरणानीह बुधः सयक् योजयेत ् // ना. शा_२१.२२३ // न भेJं नैव च 8चेJं न हत5gयमेव च / रEगे हरणैः कायU संuामा6ं तु कारयेत ् // ना. शा_२१.२२४ // अथवा योगश`ाभ!व5Jामायाकृतेन वा / शमो`ः कत5gयो रEगमये योLृभः // ना. शा_२१.२२५ // एवं नानाकारै तु आयुधाभरणान च / नोLान यान च मया लोका† Bाvा^ण ता;य!प // ना. शा_२१.२२६ // आहाया5भनयो vेष मया ोLः समासतः / अत ऊवU व%याम सामा;याभनयं त // ना. शा_२१.२२७ // इत भारतीये नायशाे आहाया5भनयो नामैक!वंशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ aा!वंशो ऽयायः सामा;याभनयो नाम uेयो वागEगसKवजः / त6 काय5ः यŒ तु नायं सKवे त!bतम ् // ना. शा_२२.१ // सKवात/रLो ऽभनयो jयेb इ9यभधीयते / समसKवो भवे;मयः स9वह~नो ऽधमः मत ृ ः // ना. शा_२२.२ // अgयLˆपं सKवं Sह !वuेयं भावसं यम ् / यथा थानरसोपेतं रोमाhचाkाSदभगु5णःै // ना. शा_२२.३ // अलEकारा तु नायuैudया भावरसा याः /

यौवने ऽqय1धकाः ीणा !वकारा वO6गा6जाः // ना. शा_२२.४ // आदौ 6यो ऽEगज तेषां दश वाभा!वकाः परे / अयŒजाः पुनः स* रसभावोपबSं ृ हताः // ना. शा_२२.५ // दे हा9मकं भवे9सKवं सKवाQावः समिु 9थतः / भावा9समुि9थतो हावो हावा>ेला समिु 9थता // ना. शा_२२.६ // हे ला हावG भावG पर परसमिु 9थताः / सKवभेदे भव;9येते शर~रे कृति थताः // ना. शा_२२.७ // वागEगमख ु रागैG सKवेनाभनयेन च / कवेर;तग5तं भावं भावय;भाव उ8यते // ना. शा_२२.८ // [भाव यातकृतं सKवं gयत/रLं वयोनषु / नैकाव था;तरकृतं भावं तमह नSद5 शत े ्] // ना. शा_२२.९ // त6ा`!ू वकारा¼यः शE ृ गाराकारसूचकः / सBीवारे चको uेयो हावः ि थतसमिु 9थतः // ना. शा_२२.१० // यो वै हावः स एवैषा शE ृ गाररससंभवा / समाoयाता बुधैहdला ललताभनयाि9मका // ना. शा_२२.११ // ल~ला !वलासो !वि8च!3!व5मः FकलFकिhचतम ् / मोायतं कुSमतं „ब‰बोको ललतं तथा // ना. शा_२२.१२ // !व(तं चेत !वuेया दश ीणां वभावजाः / पुनरे षां वˆपा^ण व%याम पथ ृ Oपथ ृ क् // ना. शा_२२.१३ // वागEगालEकारै ः शrैः ीतयोिजतैमध 5 ुरैः / इrजन यानुकृतल¸ला uेया योगuैः // ना. शा_२२.१४ // थानासनगमनानां ह तन े कम5णां चैव / ू 6 उ9पJते !वशेषो यः ि—rः स तु !वलासः यात ् // ना. शा_२२.१५ // माnया8चादनभूषण !वलेपनानामनादर;यासः / वnपो ऽ!प परां शोभां जनयत य मा3ु !वि8चतः // ना. शा_२२.१६ // !व!वधानामथा5नां वागEगाहाय5सKवानाम ् / मदरागहष5जनतो gय9यासो !वमो uेयः // ना. शा_२२.१७ // ि मतeSदतहसतभयहष5गव5दःु ख माभलाषाणाम ् / सEकरकरणं हषा5दसकृत ् FकलFकिhचतं uेयम ् // ना. शा_२२.१८ // इrजन य कथायां ल~लाहे लाSददश5ने वा!प / तQावभावनाकृतमुLं मोायतं नाम // ना. शा_२२.१९ // केश तनधराSदBहणादतहष5स ं मो9प;नम ् / कुमतं !वuेअयं सुखम!प दःु खोपचारे ण // ना. शा_२२.२० // इrानां भावानां ा*ावभमानगव5सभ ं ूतः / ीणामनादरकृतो „ब‰बोको नाम !वuेयः // ना. शा_२२.२१ // ह तपादाEग!व;यासो न ू े6ोbयोिजतः / सौकुमाया5QवेJ तु ललतं त9कHत5तम ् // ना. शा_२२.२२ // [करचरणाEग;यासः सन ू े6ोbसंयुL तु / सक ु ु मार!वधानेन ीभउ/रतीदं मत ृ ं ललतम ्] // ना. शा_२२.२३ //

वाOयानां ीतयुLानां ा*ानां यदभाषणम ् / gयाजा9 वभावतो वा!प !व(तं नाम तQवेत ् // ना. शा_२२.२४ // [ा*ानाम!प वचसां F\यते यदभाषणं SŸया ीभः / gयाजा9 वभावतो वा,येत9समद ु ा(तं !व(तम ्] // ना. शा_२२.२५ // शोभा काि;तG द~*G तथा माधय 5 ेव च / ु म धैयU ागnqयमौदाय5म9येते युरयŒजाः // ना. शा_२२.२६ // ˆपयौवनलावzयैeपभोगोपबSं ृ हतैः / अलEकरणमEगानां शोभेत प/रकHत5ता // ना. शा_२२.२७ // !वuेया च तथा काि;तः शोभैवापण 5 ;मथा / ू म काि;तरे वात!व तीणा5 द~*/र9यभधीयते // ना. शा_२२.२८ // सवा5व था!वशेषेषु द~*ेषु ललतेषु च / अनn ु बण9वं चेrाया माधय ु 5मत संuतम ् // ना. शा_२२.२९ // चापलेनानुपहता सवा5थd[व!वक9थना / वाभा!वकH 1च3व!ृ 3धVय5म9यभधीयते // ना. शा_२२.३० // योगन सावसता ागnqयं समद ु ा(तम ् / औदायU  यः ोLः सवा5व थानुगो बुधैः // ना. शा_२२.३१ // सक ु ु मारे भव;9येते योगे ललताि9मके / !वलासललते Sह9वा द~*े ऽ,येते भवि;त Sह // ना. शा_२२.३२ // शोभा !वलासो माधय ु U थैयU गाभीय5मेव च / ललतौदाय5तज े ांस सKवभेदा तु पौeषाः // ना. शा_२२.३३ // दा%यं शौय5मथो9साहो नीचाथdषु जग ु ु,सनम ् / उ3मैG गण ु ैः पधा5 यतः शोभेत सा मत ृ ा // ना. शा_२२.३४ // धीरसंचा/रणी I!rग5तग…वष ृ भािhचता / ि मतपूवम 5 थालापो !वलास इत कHत5तः // ना. शा_२२.३५ // अqयास9करणानां तु ि—r9वं यत ्र जायते / मह9 व!प !वकारे षु त;माधुय5 मत मत ृ म ् // ना. शा_२२.३६ // धर्5माथ5कामसंयुLा8चुभाशुभसमुि9थतात ् / gयवसायादचलनं थैय5म9यभसंuतम ् // ना. शा_२२.३७ // य य भावादाकारा हष5\ोधभयाSदषु / भावेषु नोपल%य;ते त§ाभीय5मत मत ृ म ् // ना. शा_२२.३८ // अब!ु >पूवक 5 ं य3ु न!व5कार वभाजम ् / शE ु ा(तम ् // ना. शा_२२.३९ // ृ गाराकारचेr9वं ललतं तदद दानमqयप ु प!3G तथा च !यभाषणम ् / वजने च परे वा!प तदौदायU कHत5तम ् // ना. शा_२२.४० // अ1ध`ेपावमानादे ः युL य परे ण यत ् / ाण9यये ऽ,यसहनं त3ेजः समद ु ा(तम ् // ना. शा_२२.४१ // सKवजो ऽभनयोः पव ू U मया ोLओ Saजो3माः / शार~रं चा,याभनयं gयाoया यायनुपव 5 ः // ना. शा_२२.४२ // ू श षडा9मक तु शार~रो वाOयं सूचाEकुर तथा /

शाखा नायायतं चैव नवKृ यEकुर एव च // ना. शा_२२.४३ // नानारसाथ5यL 5ृ नब;धैः कृतः सचण 5 दै ः / ु ै व3 ू प ाकृतसं कृतपाठो वाOयाभनयो बुधैuय d ः // ना. शा_२२.४४ // वाOयथ… वाOयं वा सKवाEगैः स8 5 ् / ू यते यदा पूवम पGाaाOयाभनयः सच ू 9े यभसंuता सा तु // ना. शा_२२.४५ // (दय थो नव5चनैरEगाभनयः कृतो नपुणसायः / सूचव ै ो9प!3कृतो !वuेय 9वEकुराभनयः // ना. शा_२२.४६ // य3ु शरोमख 5 ा\मं F\यते / ु जEघोeपा^णपादै यथ शाखादश5नमाग5ः शाखाभनयः स !वuेयः // ना. शा_२२.४७ // नायायतमुपचारै यः5 F\यते ऽभनयसच ू या नाये / कालकष5हेतोः वेशकैः संगमो यावत ् // ना. शा_२२.४८ // थाने •ुवा वभनयो यः F\यते हष5शोकरोषाJैः / भावरससंयुLैudयं नायायतं तद!प // ना. शा_२२.४९ // य6ा;योLं वाOयं सूचाभनयेन योजयेद;यः / त9संब;धाथ5कथं भवेि;नवKृ यEकुरः सो ऽथ // ना. शा_२२.५० // एतेषां तु भवे;माग… यथाभावरसाि;वतः / काgयव तुषु नSद5 rो aादशाभनया9मकः // ना. शा_२२.५१ // आलापG लापG !वलापः या3थैव च / अनल ु ापो ऽथ संलाप 9वपलाप तथैव च // ना. शा_२२.५२ // स;दे शाGातदे शG नदd शः या3थापरः / उपदे शो ऽपदे शG gयपदे शG कHत5तः // ना. शा_२२.५३ // आभाषणं तु यaाOयमालापो नाम स मत ृ ः / अनथ5कं वचो य3ु लापः स तु कHत5तः // ना. शा_२२.५४ // कeणभवो य तु !वलापः स तु कHत5तः / बहुशो ऽभSहतं वाOयमनल ु ाप इत मत ृ ः // ना. शा_२२.५५ // उŽL9युŽLसंयुLः संलाप इत कHत5तः / पूव…L या;यथावादो vपलाप इत मत ृ ः // ना. शा_२२.५६ // तSददं वचनं &ूह~9येष स;दे श उ8यते / यKवयोLं मयोLं त9सो ऽतदे श इत मत ृ ः // ना. शा_२२.५७ // स एषो ऽहं &वीमीत नदd श इत कHत5तः / gयाजा;तरे ण कथनं gयपदे श इहो8यते // ना. शा_२२.५८ // इदं कुe गह ु दे शः कHत5तः / ृ ाणेत vप अ;याथ5कथनं यत ् यात ् सो ऽपदे शः कHत5तः // ना. शा_२२.५९ // एते मागा5 तु !वuेयाः सवा5भनययोजकाः / स*कारमेतष े ां पुनव5%याम ल`णम ् // ना. शा_२२.६० // 9य`G परो`G तथा कालकृतायः / आ9म थG पर थG काराः स* एव तु // ना. शा_२२.६१ // एषा &वीम नाहं भो वदामीत च यaचः / 9य`G परो`G वत5मानG तQवेत ् // ना. शा_२२.६२ //

अहं करोम ग8चाम वदाम वचनं तव / आ9म थो वत5मानG 9य`Gैव स मत ृ ः // ना. शा_२२.६३ // क/र[याम गम[याम वSद[यामीत यaचः / आ9म थG परो`G भ!व[य9काल एव च // ना. शा_२२.६४ // हता िजता च भAनाG मया सवd Saष§णाः / आ9म थश ्च परो`G व3 ृ कालG स मत ृ ः // ना. शा_२२.६५ // [9वया हत िजताGेत यो वदे ;नायकम5^ण / परो`G पर थG व3 ृ काल तथैव च // ना. शा_२२.६६ // एष &वीम कुeते ग8चती9याSद यaचः / पर थो वत5मानG (9य`G) भवे3था // ना. शा_२२.६७ // स ग8चत करोतीत वचनं यदत ु ा(तम ् / पर थं वत5मानं च परो`ं चैव तQवेत ् // ना. शा_२२.६८ // क/र[यि;त गम[यि;त वSद[य;तीत यaचः / पर थमे[य9कालं च परो`ं चैव तQवेत ्] // ना. शा_२२.६९ // ह तम;तरतः कृ9वा यaदे ;नायकम5^ण / आ9म थं (दय थं च परो`ं चैव त;मतम ् // ना. शा_२२.७० // परे षामा9मनGैव काल य च !वशेषणात ् / स*कार या यैव भेदा uेया अनेकधा // ना. शा_२२.७१ // एते योगा !वuेया मागा5भनययोिजताः / एतेि[वह !वन[प;नो !व!वधो ऽभनयो भवेत ् // ना. शा_२२.७२ // शरो ह तकट~व`ोजEघोeकरणेषु तु / समः कम5!वभागो यः सामा;याभनय तु सः // ना. शा_२२.७३ // ललतैह5 तसंचार तथा मa ृ Eगचे!rतैः / अभनेय तु नायuै रसभावसमि;वतैः // ना. शा_२२.७४ // अन> ु तमसंा;तमना!व>ाEगचे!rतम ् / लयतालकलापातमाणनयता9मकम ् // ना. शा_२२.७५ // स!ु वभLपदालापमनbुरमकाहलम ् / यद~Iशं भवे;नायं uेयमाqय;तरं तु तत ् // ना. शा_२२.७६ // एतदे व !वपय5 तं व8च;दगतचे!rतम ् / अनब>गीतवाJं नायं बाvमत मत ृ म ् // ना. शा_२२.७७ // ल`णाqय;तर9वा!> तदाqय;तरम[यते / शाबाvं भवेJ3ु त¢ाvमत भzयते // ना. शा_२२.७८ // अनेन ल%यते य मात ् योगः कम5 चैव Sह / त माnल`णमेत!> नाये ऽि मन ् संयोिजतम ् // ना. शा_२२.७९ // अनाचाय…!षता ये च ये च शाबSह[कृताः / बाvं यh ु जते ते तु अuा9वाचाय5कHं F\याम ् // ना. शा_२२.८० // श‰दं पशU च ˆपं च रसं ग;धं तथैव च / इि;<यानीि;<याथाUG भावैरभनये¢ध ु ः // ना. शा_२२.८१ // कृ9वा साचीकृतां I!rं शरः पा$5नतं तथा /

तज5नी कण5देशे च बुधः श‰दं !वनSद5 शत े ् // ना. शा_२२.८२ // Fकिhचदाकुिhचते ने6े कृ9वा ` ू ेपमेव च / तथांऽसगzडयोः पशा5त ् पश5मेवं !वनSद5शत े ् // ना. शा_२२.८३ // कृ9वा पताकौ मूध 5 थौ Fकं 1च9चलताननः / नव5णय 5 ;9या I‹या च ˆपं 9वभनये† बुधः // ना. शा_२२.८४ // Fकिhचदाकुिhचते ने6े कृ9वो9फुnलां च नासकाम ् / एको88वासेन चेrौ तु रसग;धौ !वनSद5 शत े ् // ना. शा_२२.८५ // पhचानामि;<याथा5नां भावा vेते ऽनुभा!वनः / ो69वEने6िजƒानां ¡ाण य च तथैव Sह // ना. शा_२२.८६ // इि;<याथा5ः समनसो भवि;त vनुभा!वनः / न वे!3 vमनाः Fकं 1चSaषयं पhचधागतम ् // ना. शा_२२.८७ // मनसि!वधो भावो !वuेयो ऽभनये बुधैः / इr तथा vनrG मय थG तथैव Sह // ना. शा_२२.८८ // ¶ादनेन गा6 य तथा पुलFकतेन च / वदन य !वकासेन कुया5Sदrनदश5नम ् // ना. शा_२२.८९ // इrे श‰दे तथा ˆपे पशd ग;धे तथा रसे / इि;<यैमन 5 सा ा*ैः सौमo ु यं संदश5येत ् // ना. शा_२२.९० // पराव3 ृ ेन शरसा ने6नासा!वकष5णःै / च`ुषGादानेन vनrमभनSद5 शत े ् // ना. शा_२२.९१ // नात(rेन मनसा न चा9यथ5जग ु ु,सया / मय थनैव भावेन मय थमभनSद5 शत े ् // ना. शा_२२.९२ // तेनेदं त य वापीदं स एवं करोत वा / परो`ाभनयो य तु मय थ इत स मत ृ ः // ना. शा_२२.९३ // आ9मानभ ु ावी यो ऽथ5ः यादा9म थ इत स मत ृ ः / पराथ5वण5ना य6 पर थः स तु संuतः // ना. शा_२२.९४ // ायेण सव5भावानां कामाि;न[प!3/र[यते / स चे8चागुणसप;नो बहुधा प/रकिnपतः // ना. शा_२२.९५ // धम5कामो ऽथ5कामG मो`काम तथैव च / ीपस ंु यो तु योगो यः स तु काम इत मत ृ ः // ना. शा_२२.९६ // सव5 यैव Sह लोक य सख ु दःु खनबह5णः / भू यbं I[यते कामः स सुखं gयसने[व!प // ना. शा_२२.९७ // यः ीपe ु षसंयोगो रतसंभोगकारकः / स शE ृ गार इत uेय उपचारकृतः शुभः // ना. शा_२२.९८ // भू यbमेव लोको ऽयं सुखम8चत सव5दा / सुख य Sह ियो मल ू ं नाना शीलाGा ताः पुनः // ना. शा_२२.९९ // दे वदानवग;धव5र`ोनागपत„6णाम ् / !पशाचय`gयालानां नरवानरहि तनाम ् // ना. शा_२२.१०० // मग ू रवािजनाम ् / ृ मीनो–मकरखरसक मह~षाजगवाद~नां तुnयशीलाः ियः मत ृ ाः // ना. शा_२२.१०१ //

ि नAधैरEगैeपाEगैG ि थरा म;दनमे!ष^ण / अरोगा द~žयुपत े ा च दानसKवाज5वाि;वता // ना. शा_२२.१०२ // अnप वेदा समरता वnपभक ु ् सुरत!या / ग;धपु[परता (Jा दे वशीलाEगना मत ृ ा // ना. शा_२२.१०३ // अधम5शाpयाभरता ि थर\ोधातनbुरा / मJमांस!अया न9यं कोपना चातमाननी // ना. शा_२२.१०४ // चपला चातलु‰धा च पeषा कलह!या / ई[या5शीला चल नेहा चासरु ं शीलमा1 ता // ना. शा_२२.१०५ // \Hडापरा चाeने6ा नखद;तैः सप ु िु [पतैः / वEगी च ि थरभाषी च म;दाप9या रत!या // ना. शा_२२.१०६ // गीते वाJे च न3 ृ े च रता (rा मज ृ ावती / ग;धव5सKवा !वuेया ि नAध9वOकेशलोचना // ना. शा_२२.१०७ // बह ृ †gयायतसवा5Eगी रL!व तीण5लोचना / खररोमा Sदवा व,ननरता9य8 ु चभा!षणी // ना. शा_२२.१०८ // नखद;त`तकर~ \ोधे[या5कलह!या / नशा!वहारशीला च रा`सं शीलमा1 ता // ना. शा_२२.१०९ // ती%णनासाBदशना सत ु न ु ता}लोचना / नीलो9पलसवणा5 च व,नशीलाऽतकोपना // ना. शा_२२.११० // तय5AगतGलारभा बहु$ासातमाननी / ग;धमाnयासवरतानागसKवाऽEगना मत ृ ा // ना. शा_२२.१११ // अ9य;तgयावत ृ ा या च ती%णशीला स/रि9या / सरु ासव`ीररता बƒप9या फल!या // ना. शा_२२.११२ // न9यं $सनशीलाच तथोJानवन!या / चपला बहुवाOची¡ा शाकुनं सKवमा1 ता // ना. शा_२२.११३ // ऊना1धकाEगु लकरा रा6ौ न[कुटचा/र^ण / बालोaे जनशीला च !पशुना िOलrभा!ष^ण // ना. शा_२२.११४ // सुरते कुि9सताचारा रोमशाEगी महा वना / !पशाचसKवा !वuेया मJमांसबल!या // ना. शा_२२.११५ // व,न वेदनाEगी च ि थरश™यासन!या / मेधा!वनी ब!ु >मती मJग;धामष!या // ना. शा_२२.११६ // 1चरIrेषु हषU च कृतu9वादप ु ै त सा / अद~घ5शायनी चैव य`शीलाऽEगना मत ृ ा // ना. शा_२२.११७ // तुnयमानावमाना या पeष9वक् खर वरा / शठानत ृ ो>तकथा gयालसKवा च !पEगIक् // ना. शा_२२.११८ // !वभLाEगी कृतuा च गe ु दे वSaज!या / धम5कामाथ5नरता vहEकाआर!वविज5ता / स( ु ि9या सश ु ीला च मानष ु ं सKवमा1 ता // ना. शा_२२.१२० // संहताnपतन( ु 5rा !पEगरोमा चल!या /

गnभा चपला ती%णा व` ृ ारामवन!या // ना. शा_२२.१२१ // वnपम,यप ु कारं तु न9यं या बहुम;यते / सvरतशीला च वानरं सKवमा1 ता // ना. शा_२२.१२२ // महाहनुललाटा च शर~रोपचयाि;वता / !पEगा`ी रोमशाEगी च ग;धमाnयासव!या // ना. शा_२२.१२३ // कोपना ि थर1च3ा च जलोJानवन!या / मधुराभरता चैव हि तसKवा कHत5ता // ना. शा_२२.१२४ // वnपोदर~ भAननासा तनज ु Eघा वन!या / चलवी तीण5नयना चपला शी¡गामनी // ना. शा_२२.१२५ // Sदवा6ासपरा न9यं गीतवाJरत!या / नवासि थर1च3ा च मग ृ सKवा कHत5ता // ना. शा_२२.१२६ // द~घ5पीनो;नतोर का चला नातनमे!षणी / बहुभ9ृ या बहुसत ु ा म9 यसKवा जल!या // ना. शा_२२.१२७ // लबोbी वेदबहुला FकिhचSaकटगामनी / कृशोदर~ प[ु पफललवणालकटु!या // ना. शा_२२.१२८ // उ¢;धकSटपा$ा5 च खरनbुरभा!षणी / अ9यु;नतकट~Bीवा उ–सKवाऽटवी!या // ना. शा_२२.१२९ // थल ू शीषा5िhचतBीवा दा/रता या मह वना / uेया मकरसKवा च \ूरा म9 यगुणय ै ुत 5 ा // ना. शा_२२.१३० // थल ू िजƒोbदशना ˆ`9वOकटुभा!षणी / रतयु>कर~ धr ृ ा नखद;त`त!या // ना. शा_२२.१३१ // सपŒीaे !षणी द`ा चपला शी¡गामनी / सरोगा बƒप9या च खरसKवा कHत5ता // ना. शा_२२.१३२ // द~घ5पb ृ ोदरमुखी रोमशाल~ बलाि;वता / सस ु ं `*ललाटा च क;दमल ू फल!या // ना. शा_२२.१३३ // कृ[णा दं rो9कटमुखी Ÿ वोदरशरोeहा / ह~नाचारा बƒप9या सौकरं सKवमा1 ता // ना. शा_२२.१३४ // ि थरा !वभLपा$…eकट~पb ृ शरोधरा / सभ ु गा दानशीला च ऋज ु थल ू शरोeहा // ना. शा_२२.१३५ // कृशा चhचल1च3ा च ि नAधवाOची¡गामनी / काम\ोधपरा चैव हयसKवाEगना मत ृ ा // ना. शा_२२.१३६ // थल ू पb ृ ा`दशना तनुपा$…दरा ि थरा / ह/ररोमािhचता रौ<~ लोकSarा रत!या // ना. शा_२२.१३७. // Fकिhचद;ु नतवO6ा च जल\Hडावन!या / बह ु ोणी माSहषं सKवमा1 ता // ना. शा_२२.१३८ // ृ nललाटा स कृशा तनुभज ु ोर का नr‰धि थरलोचना / सं`*पा^णपादा च स% ू मरोमसमा1चता // ना. शा_२२.१३९ // भयशीला जलोSaAना बƒप9या वन!या / चhचला शी¡गमना vजसKवा~Šगना मत ृ ा // ना. शा_२२.१४० //

उ¢;धगा6नयना !वज ृ भणपरायणा / द~घा5nपवदना वnपपा^णपाद!वभ!ू षता // ना. शा_२२.१४१ // उ8चः वना वnपन<ा \ोधना सक ु ृ त!या / ह~नाचारा कृतuा च $शीला प/रकHत5ता // ना. शा_२२.१४२ // पथ ू नत ोणी तनुजEघा स( ु ि9या / ृ ुपीन; सं`*पा^णपादा च Iढारभा जाSहता // ना. शा_२२.१४३ // !पतद ृ े वाच5नरता स9यशौचगुe!या / ि थरा प/रOलेशसहा गवां सKवं समा1 ता // ना. शा_२२.१४४ // नानाशीलाः ियो uेयाः वं वं सKवं समा1 ताः / !वuाय च यथासKवमप ु सेवेत ताः पुनः // ना. शा_२२.१४५ // उपचारो यथासKवं ीणामnपो ऽ!प हष5दः / महान,य;यथायुLो नैव तु!rकरो भवेत ् // ना. शा_२२.१४६ // यथा सं1थ5तावाžया रतः समप ु जायते / ीपस ुं योG र9यथ5मप ु चारो !वधीयते // ना. शा_२२.१४७ // धमा5थU Sह तपGया5 सख ु ाथU धम5 इ[यते / सख ु य मल ू ं मदा तासु सभोग इ[यते // ना. शा_२२.१४८ // कामोपभागो Sa!वधो नायधमd ऽभधीयते / बाvाqय;तरतGैव नार~पe ु षसं यः // ना. शा_२२.१४९ // आqय;तरः पा1थ5वानां स च काय5 तु नाटके / बाvो वेmयागतGैव स च करणे भवेत ् // ना. शा_२२.१५० // त6 राजोपभोगं तु gयाoया यायनुपूवश 5 ः / उपचार!व1धं सयक् कामत;6समिु 9थतम ् // ना. शा_२२.१५१ // „6!वधा कृतः ीणां नानासKवसमQ ु वा / बाvा चाqय;तरा चैव या¢ाvाqय;तरापरा // ना. शा_२२.१५२ // कुल~नाqय;तरा uेया बाvा वेmयाEगना मत ृ ा / कृतशौचा तु या नार~ सा बाvाqय;तरा मत ृ ा // ना. शा_२२.१५३ // अ;तःपुरोपचारे तु कुलजा क;यका!प वा / न Sह राजोपचारे तु बाvीभोग इ[यते // ना. शा_२२.१५४ // आqय;तरो भवे<ाuो बाvो बाvजन य च / SदgयवेशाEगनानां Sह राuां भवत सEगमः // ना. शा_२२.१५५ // कुलजाकामतं य8च तjuेयं क;यका व!प / या चा!प वेmया सा,य6 यथैव कुलजा तथा // ना. शा_२२.१५६ // इह कामसम9ु पतीना5नाभावसमुQवा / ीणां वा पुeषाणां वा उ3माधममयमा // ना. शा_२२.१५७ // वणाश5ना<प ू ादEगल~ला!वचे!rतैः / मधरु ै G समालापैः कामः समप ु जायते // ना. शा_२२.१५८ // ˆपगुणाSदसमेतं कलाSद!वuानयौवनोपेतम ् / I‹वा पe ु ष!वशेषं नार~ मदनातुरा भवत // ना. शा_२२.१५९ // ततः कामयमानानां नण ृ ां ीणामथा!प च /

कामाभावेE1गतानीह तjuः समप ु ल`येत ् // ना. शा_२२.१६० // ललता चलप%मा च तथा च मक ु ु ले`णा / k तो3रपट ु ा चैव काया I!rभ5वेSदह // ना. शा_२२.१६१ // [वलता;ता सलाल9यसंमतैgय5िhजतैर तथा / I!rः सा ललता नाम ीणामधा5वलोकने] // ना. शा_२२.१६१ // ई[9संरLगzड तु स वेदलव1च„6तः /  प;दमानरोमाhचो मख ु रागो भवेSदह // ना. शा_२२.१६३ // कायेनाEग!वकारे ण सकटा`नर~`तैः / तथाभरणसं पशVः कण5कzडुयनैर!प // ना. शा_२२.१६४ // अEगb ु ाB!वलखनैः तननाभदश5नैः / नखन तोदना8चैव केशसंयमनाद!प // ना. शा_२२.१६५ // वेmयामेव!ं वधैभा5वल ै ` 5 ये;मदनातुराम ् / कुलजाया तथा चैव व%यामीE1गतान तु // ना. शा_२२.१६६ // हस;तीव ने6ाqयां ततं च नर~`ते / मयते सा नगढ ू ं च वाचं चाधोमख ु ी वदे त ् // ना. शा_२२.१६७ // ि मतो3रा म;दवाOया वेदाकारनगूहनी /  पि;दताधरा चैव चFकता च कुलाEगना // ना. शा_२२.१६८ // एवं!वधैः कामलEगैरा*सुरतो9सवा / दश थानगतं कामं नानाभावैः दश5येत ् // ना. शा_२२.१६९ // थमे 9वभलाषः या† Saतीये 1च;तनं भवेत ् / अन ु मृ त तत ृ ीये तु चतुथd गुणकHत5नम ् // ना. शा_२२.१७० // उaे गः पhचमे ोLो !वलापः षb उ8यते / उ;मादः स*मे uेयो भवे†gया1ध तथाrमे // ना. शा_२२.१७१ // नवमे जडता चैव दशमे मरणं भवेत ् / ीपस ुं योरे ष !व1धल5`णं च नबोधत // ना. शा_२२.१७२ // gयवसाया9समार‰धः संकnपे8चासमुQवः / समागमोपायकृतः सो ऽभलाषः कHत5तः // ना. शा_२२.१७३ // नया5त !वशत च मुहुः करोत चाकारमेव मदन य / तbत च दश5नपथे थम थाने ि थता कामे // ना. शा_२२.१७४ // केनोपायेन संा*ः कथं वासौ भवे;मम / दत ू ीनवेSदतैभा5वै/रत 1च;तां नदश5येत ् // ना. शा_२२.१७५ // आकेकराध5!वे`तान वलयरशनापरामश5ः / नीवीनाqयाः सं पश5नं च कायU Saतीये तु // ना. शा_२२.१७६ // सम 5 ु न5ः$सतैमन 5 ोरथ!व1च;तनैः / ु ुहुमुह aे षा8चा;यकाया5णामन ु मृ तeदा(ता // ना. शा_२२.१७७ // नैवासने न शयने धृ तमप ु लभते वकम5^ण !वह ता / ति8च;तोपगत9वात ् तत ु जीत // ना. शा_२२.१७८ // ृ ीयमेव यh अEग9यEगल~लाभवा5Oचेrाहसते`तैः / ना 9य;यः सIश तेने9येतत ् या† गुणकHत5नम ् // ना. शा_२२.१७९ //

गण ु कHत5नोnलक ु सनैर ु वेदापमाज5नैGा!प / द9ू य!वरह!वkभैरभनययोगGतुथd तु // ना. शा_२२.१८० // आसने शयने चा!प न तु[यत न तbत / न9यमेवो9सक ु ा च यादa ु े ग थानमा1 ता // ना. शा_२२.१८१ // 1च;तानः$ासखेदेन (ाहाभनयेन च / कुया53दे वम9य;तमa ु े गाभनयेन च // ना. शा_२२.१८२ // इह ि थत इहासीन इह चोपगतो मया / इत तै तै!व5ल!पतै!व5लापं संयोजयेत ् // ना. शा_२२.१८३ // उSaAना9यथ5मौ9सO ु यादध9ृ या च !वला!पनी / तत ततG मत !वलाप थानमा1 ता // ना. शा_२२.१८४ // त9सं1 तां कथां युELे सवा5व थागता!प Sह / पस ुं ः aे !r चा,य;यानु;मादः संकHत5तः // ना. शा_२२.१८५ // तb9यनमषI!rद¸घU नः$सत ग8चत यानम ् / रोSदत !वहारकाले नायमदं या3थो;मादे // ना. शा_२२.१८६ // सामदानाथ5सभ ं ोगैः कायैः संेषणैर!प / सवVन5राकृतैः पGा† gया1धः समप ु जायते // ना. शा_२२.१८७ // मv ु त (दयं Oवा!प यात शरसG वेदना ती-ा / न धृ तं चा,यप ु लभते vrममेवं युhजीत // ना. शा_२२.१८८ // पr ृ ा न Fकिhचत ् &ते न शण ृ ोत न पmयत / हाकrवाOया तू[णीका जडतायां गत मृ तः // ना. शा_२२.१८९ // अकाzडे द3हुंकारा तथा श1थलाE1गका / $ासB तानना चैव जडताभनये भवेत ् // ना. शा_२२.१९० // सवVः कृतैः तीकारै यद 5 ~ नाि त समागमः / कामािAनना द~*ाया जायते मरणं ततः // ना. शा_२२.१९१ // एवं थानान काया5^ण कामत;6ं समी%य तु / अा*ौ यान काम य वज5य9वा तु नैधनम ् // ना. शा_२२.१९२ // !व!वधैः पुeषो ऽ,येवं !वलभसमQ ु वैः / भावैरेतान काम य नानाˆपा^ण योजयेत ्. // ना. शा_२२.१९३ // एवं कामयमानानां ीणा नण ृ ामथा!प वा / सामा;यगण ु योगेन यh ु जीताभनयं बुधः // ना. शा_२२.१९४ // 1च;तानः$ासखेदेन (ाहाभनयेन च / तथानुगम;ना8चा!प तथैवावनर~`णात ् // ना. शा_२२.१९५ // आकाशवी`णा8चा!प तथा द~नभाषणात ् / पश5ना;मोटना8चा!प तथा सापा या यात ् // ना. शा_२२.१९६ // एभना5ना यो9प;नै!व5लभसमुQवैः / काम थानान सवा5^ण भू यbं सयोजयेत ् // ना. शा_२२.१९७ // kजो भष ू णग;धांG गह ृ ाzयुपवनान च / कामािAनना दvमानः शीतलान नषेवते // ना. शा_२२.१९८ // दvमानः कामात… बहु थानसमSद5 तः /

ेषये9कामतो दत ू ीमा9माव थादश5नीम ् // ना. शा_२२.१९९ // स;दे शं चैव द9ू या तु दJा;मदना यम ् / त येयं समव थेत कथयेSaनयेन सा // ना. शा_२२.२०० // अथावेSदतभावाथ… र9युपायं !व1च;तयेत ् / अयं !व1ध!व5धानuैः काय5ः 8च;नकामते // ना. शा_२२.२०१ // !व1धं राजोपचार य पुनव5%याम तKवतः / अqय;तरगतं सयक् कामत;6समिु 9थतम ् // ना. शा_२२.२०२ // सख ु दःु खकृतान ् भावान ् नानाशीलसमिु 9थतान ् / या;यान ् कुeते राजा ता; तान ् लोकानुवत5ते // ना. शा_२२.२०३ // न दल 5 ाः पा1थ5वानां ˜यथ5माuाकृताः गुणाः / ु भ दा`zया3ु समुQत ू ः कामो रतकरो भवेत ् // ना. शा_२२.२०४ // बहुमानेन दे वीनां वnलभानां भयेन च / 8च;नकामतं राuा कायU प/रजनं त // ना. शा_२२.२०५ // यJ,यि त नरे ;<ाणां कामत;6मनेकधा / 8च;नाकामतं य3ु तaै रतकरं भवेत ् // ना. शा_२२.२०६ // यaामाभनवेश9वं यतG !वनवाय5ते / दल 5 9वं च य;नाया5ः सा काम य परा रतः // ना. शा_२२.२०७ // ु भ राuाम;तःपुरजने Sदवासभोग इ[यते / वासोअपचारो यGैअषां स रा6ौ प/रकHत5तः // ना. शा_२२.२०८ // प/रपायां फलाथd वा नवे सव एव वा / दःु खे चैव मोदे च षडेते वासकाः मत ृ ाः // ना. शा_२२.२०९ // उ1चते वासके ीनामत ु ाले ऽ!प वा नप ृ क ृ ैः / े[याणामथवेrानां कायU चैवोपसप5णम ् // ना. शा_२२.२१० // त6 वासकसjजा च !वरहो9किzठता!प वा / वाधीनभत5क ृ ा चा!प कलहा;त/रता!प वा // ना. शा_२२.२११ // खिzडता !वल‰धा वा तथा ो!षतभत5क ृ ा / तथाभसा/रका चैव uेया 9वrौ तु नयकाः // ना. शा_२२.२१२ // उ1चते वासकए या तु रतसंभोगलालसा / मzडनं कुeते (rा सा वै वासकसिjजका // ना. शा_२२.२१३ // अनेककाय5gयासEगाJ या नाग8चत !यः / तदनागतदःु खाता5 !वरहो9किzठता तु सा // ना. शा_२२.२१४ // सुरतातरसैब> 5 ो य याः पा$d तु नायकः / सा;<ामोदगुणा*ा भवेत ् वाधीनभतक 5ृ ा // ना. शा_२२.२१५ // ई[या5कलहन[\ा;तो य या नाग8चत !यः / सामष5वशसंा*ा कलहा;त/रता भवेत ् // ना. शा_२२.२१६ // gयासEगाद1ु चते य या वासके नागतः !यः / तदनागमदःु खाता5 खिzडता सा कHत5ता // ना. शा_२२.२१७ // य या दत ू ीं !यः े[य दKवा संकेतमेव वा / नागतः कारणेनेह !वल‰धा तु सा भवेत ् // ना. शा_२२.२१८ //

नानाकाया5^ण स;धाय य या वै ो!षतः !यः / साˆढालककेशा;ता भवेत ् ो!षतभतक 5ृ ा // ना. शा_२२.२१९ // Sह9वा लjजां तु या ि—rा मदे न मदनेन च / अभसारयते का;तं सा भवेदभसा/रका // ना. शा_२२.२२० // आ वव थासु !वuेया नायका नाटका या / एतासां चैव व%याम कामत;6मनेकधा // ना. शा_२२.२२१ // 1च;तानः$ासखेदेन (ाहाभनयेन च / सखीभः सह संलापैरा9माव थावलोकनैः // ना. शा_२२.२२२ // Aलानदै ;या प ु ातैG रोष यागमनेन च / नभष ू5 णमज ृ ा9वेन दःु खेन eSदतेन च // ना. शा_२२.२२३ // खिzडता !वल‰धा वा कलहा;त/रता!प वा / तथा ो!षतका;ता च भावानेतान ् योजयेत ् // ना. शा_२२.२२४ // !व1च6ोjjवलवेषा तु मोदोJोततानना / उद~ण5शोभा च तथा काया5 वाधीनभतक 5ृ ा // ना. शा_२२.२२५ // वेmयायाः कुलजायायाG े[यायाG योLृभः / एभभा5व!वशेष ै तु कत5gयमभसारणम ् // ना. शा_२२.२२६ // समदा मद े ा च तथा प/रजनावत ु r ृ च ृ ा / नानाभरण1च6ाEगी ग8चेaेmयाEगना शनैः // ना. शा_२२.२२७ // संल~ना वेषु गा6ेषु 6 ता !वनमतानना / अवकुzठनसं!वता ह8चे3ु कुलजाEगना // ना. शा_२२.२२८ // मद खलतसंलापा !वमो9फुnललोचना / आ!व>गतसंचारा ग8चे9े[या सम> ु तम ् // ना. शा_२२.२२९ // ग9वा सा चेJदा त6 पmये9स* ु ं !यं तदा / अनेन तप ू चारे ण त य कुया59बोधनम ् // ना. शा_२२.२३० // अलEकारे ण कुलजा वेmया ग;धै तु शीतलैः / े[या तु वgयजनैः कुव’त तबोधनम ् // ना. शा_२२.२३१ // कुलाEगनानामेवायं नोLः कामा यो !व1धः / सवा5व थानुभाgयं Sह य माQवत नाटकम ् // ना. शा_२२.२३२ // नवकामव3 ृ ाया \ु>ाया वा समागमे / सापदे शैeपायै तु वासकं संयोजयेत ् // ना. शा_२२.२३३ // नानालEकरवा^ण ग;धमाnयान चैव Sह / !ययोिजतभुLान नषेवत े मद ु ाि;वतः // ना. शा_२२.२३४ // न तथा भवत मनु[यो मदनवशः कामनीमलभमानः / Saगुणोपजातहष… भवत यथ सEगतः !यया // ना. शा_२२.२३५ // !वलासभावेE1गतवाOयल~लामाधुय!5 व तारगुणोपप;नः / पर परेमनर~`तेन समागमः कामकृत तु काय5ः // ना. शा_२२.२३६ // ततः व3 ु वे / ृ े मदने उपचारसमQ वासोपचारः कत5gयो नायकागमनं त // ना. शा_२२.२३७ // ग;धमाnये गह ृ ~9वा तु चूण5वास तथैव च /

आदश… ल~लया गv ृ G;दतो वा पुनः पुनः // ना. शा_२२.२३८ // वासोपचारे ना9यथU भष ू णBहणं भवेत ् / रशनानूपुरायं वनव8च श यते // ना. शा_२२.२३९ // नाबरBहणं रEगे न नानं न !वलेपनम ् / नाhजनं नाEगरागG केशसंयमनं तथा // ना. शा_२२.१४० // नााव3 ृ ा नैकवा न रागमधर य तु / उ3मा मयमा वा!प कुव’त मदा Oव1चत ् // ना. शा_२२.२४१ // अधमानां भवेदेष सव5 एव !व1धः सदा / कारणा;तरमासाJ त माद!प न कारयेत ् // ना. शा_२२.२४२ // े[याद~नां च नार~णां नराणां वा!प नाटके / भष ू णBहणं कायU पु[पBहणमेव च // ना. शा_२२.२४३ // गह ृ ~तमzडना चा!प ती`ेत !यागमम ् / ल~लया मिzडतं वेषं कुया5J;न !वeयते // ना. शा_२२.२४४ // !व1धवaासकं कुया5;नायका नायकागमे / ती`माणा च ततो नालकाश‰दमाSदशेत ् // ना. शा_२२.२४५ // 9ु वा तु नालकाश‰दं नायकागम!वOलवा / !वषzणा वेपमाना च ग8चे3ोरणमेव च // ना. शा_२२.२४६ // तोरणं वामह तेन कवाटं द`णेन च / गह ृ ~9वा तोरणाि—rा संती`ेत नायकम ् // ना. शा_२२.२४७ // शEकां 1च;तां भयं चैव कुया53ोरणा1 ता / अI‹वा रमणं नार~ !वषzणा च `णं भवेत ् // ना. शा_२२.२४८ // द~घU चैव !वनः$ य नयनाबु नपातयेत ् / स;नं च (दयं कृ9वा !वसज े दEगमासने // ना. शा_२२.२४९ // ृ त gया`ेपाSaमश े चा!प नायकागमनं त / ृ 8 तै तै!व5चारणोपायैः शुभाशुभसमिु 9थतैः // ना. शा_२२.२५० // गe ु कायdण म6ैवा5 मि;6णा राjय1च;तया / अनब ु >ः !यं Fकं नु वत ृ ो वnलभया!प वा // ना. शा_२२.२५१ // उ9पाताि;नSद5 शे8चा!प शुभाशुभसमिु 9थतान ् / नमतैरा9मसं थै तु फु/रतैः पि;दअतै तथा // ना. शा_२२.२५२ // शोभनेषु तु कायdषु नम3ं वामतः ियाः / अनrेष ्वथ सवdषु नम3ं द`णं भवेत ् // ना. शा_२२.२५३ // सgयं ने6ं ललाटं च ूनासोbं तथैव च / उeबाहु तनं चैव फुरे JSद समागमः // ना. शा_२२.२५४ // एतेषम;यथाभावे दु न5म3ं !वनSद5 शत े ् / दश5ने दु न5म3 य मोहं ग8चे9`णं ततः // ना. शा_२२.२५५ // अनागमे नायक य काय… गzडा यः करः / भष ू णे चा,यवuानं रोदनं च समाचरे त ् // ना. शा_२२.२५६ // अथ चे8चोभनं त9 याि;नम3ं नायकागमे / सू8यो नायकयास;नो ग;धा¡ाणेन नायकः // ना. शा_२२.२५७ //

I‹वा चो9थाय सं(rा 9य§ ु 8चेJथा!व1ध / ततः का;तं नर~`ेत हष…9फुnललोचना // ना. शा_२२.२५८ // सखी क;धा!प5तकरा कृ9वा थानकमायतम ् / दश5येत ततः का;तं स1चं सरस-णम ् // ना. शा_२२.१५९ // यSद यादपरा> तु कृतै तै तैeप\मैः / उपालभकृअतैवा5Oयैeपालqय तु नायकः // ना. शा_२२.२६० // मानापमानसंमोहै रवSह9थभय\मैः / वचन य सम9ु प!3ः ीणामी[या5कृता भवेत ् // ना. शा_२२.२६१ // !वkंभ नेहरागेषु स;दे हे णये तथा / प/रतोषे च घषd च दा`zया`ेप!वमे // ना. शा_२२.२६२ // धमा5थक 5 ामयोगेषु 8च;नवचनेषु च / हा ये कुतूहले चैव संमे gयसने तथा // ना. शा_२२.२६३ // ीपस ुं योः \ोधकृते पथ ृ ि¥ े तथा!प वा / अनाभा[यो ऽ!प संभा[यः !य एभ तु कारणैः // ना. शा_२२.२६४ // य6 नेहो भवे36 ह~[या5 मदनसंभवा / चतkो योनय त याः कH9य5माना नबोधत // ना. शा_२२.२६५ // वैमन यं gयल~कं च !व!यं म;युरेव च / एतेषां संव%याम ल`णान यथा\मम ् // ना. शा_२२.२६६ // न<ाखेदालसगतं स1चं सरस-णम ् / एव!वधं !यं I‹वा वैमन यं भवेत ् ियाः // ना. शा_२२.२६७ // न<ाqयसूयतावे`णेन रोषकपमानाEAया / सािवत स» ु !वत वचनैः शोभत इ9येवमभनेयम ् // ना. शा_२२.२६८ // बहुधा वाय5माणो ऽ!प य ति म;नेव Imयते / संघष5म9सरा36 gयल~कं जायते ियाः // ना. शा_२२.२६९ // कृ9वोरस वामकरं द`णह तं तथा !वधु;व;9या / चरण!वनbभेन च काय… ऽभनयो gयल~के तु // ना. शा_२२.२७० // जीव;9या 9वय जीवाम दासो ऽहं 9वं च मे !या / उO9वैवं यो ऽ;यथा कुया5Sa!यं त6 जायते // ना. शा_२२.२७१ // दत ू ीलेखतवचनभेदनैः \ोधहसतeSदतैG / !व!यकरणे ऽभनयः सशरःकपैश ्च कत5gयः // ना. शा_२२.२७२ // तप`सकाशा3ु यः सौभाAय!वक9थनः / उपसपdत ् स1च; तु म;यु त6ोपजायते // ना. शा_२२.२७३ // वलयप/रवत5नैरथ सु शथलमु9`ेपेणन े रशनायाः / म;यु 9वभनेतgयः सशEFकतं बा[पपूणा5%या // ना. शा_२२.२७४ // I‹वा ि थतं !यतमं सशEFकतं सापराधमतलjजम ् / ई[या5वचनसमु9थैः खेदयतgयो vप ु ालभैः // ना. शा_२२.२७५ // न च नbुरमभभा[यो न चा,यत\ोधन तु प/रहासः / बा[पोि;म ैवच 5 नैरा9मोप;याससंयुLैः // ना. शा_२२.२७६ // मयाEगn ु यEगुbाB!व8यवा9पा^णनोरस कृतेन /

उaत5तने6तया ततैरभवी`णैGा!प // ना. शा_२२.२७७ // कSटह त!ववत5नया !वि8च;नतया तथाhजलेः करणात ् / मूध 5 मणनहिhचतनपातसं—ेअ[णा8चा!प // ना. शा_२२.२७८ // अवSह9थवी`णाaा अEगु लभEगेन तज5नैललतैः / एभभा5व!वशेषैरनुनयने[वभनयः काय5ः // ना. शा_२२.२७९ // शोभसे साधु Irो ऽस ग8च 9वं Fकं ◌ं !वलबसे / मा मां ा`ीः !या य6 त6 या ते (Sद ि थता // ना. शा_२२.२८० // ग8चे9यO ु 9वा पराव9ृ य !वनव3 ृ ा;तरे ण तु / केन1चaचनाथdन हषU योजये9पुनः // ना. शा_२२.२८१ // रभसBहणा8चा!प ह ते वे च मूध5 न / कायU सादनं नाया5 vपराधं समी%य तु // ना. शा_२२.२८२ // ह ते वे ऽथ केशा;ते नाया5,यथ गह ृ ~तया / का;तमेवोपसप5;9या कत5gयं मो`णं शनैः // ना. शा_२२.२८३ // गह ु ः / ृ ~तायाथ केशा;ते ह ते वे ऽथवा पन हुं मh ु चे9युपसप5;9या वा8यः पशा5लसं !यः // ना. शा_२२.२८४ // पादाBि थतया नाया5 Fकं 1च9कुमतो9कटम ् / अ$\ा;तेन कत5gयं केशानां मो`णं शनैः // ना. शा_२२.२८५ // अमु8यमाने केशा;ते संजात वेदलेशया / हं हु मुhचापसपdत वा8यः पशा5लसाEगया // ना. शा_२२.२८६ // ग8चेत रोषवाOयेन ग9वा तनव9ृ य च / केन1चaचनाथdन वा8यं या यस नेत च // ना. शा_२२.२८७ // !वधूननेन ह तेन हुंकारं संयोजयेत ् / स चावधन ू ने काय5ः शपथैgया5ज एव च // ना. शा_२२.२८८ // अ%णोः संवरणे कायU पb ृ तGोपगूहनम ् / नाया5 9वप(ते वे द~प8चादनमेव च // ना. शा_२२.२८९ // तावत ् खेदयतgय तु याव9पादगतो भवेत ् / ततGरणयोया5ते कुया5ूतीनर~`णम ् // ना. शा_२२.२९० // उ9था,यालEगये8चैव नायका नायकं ततः / रतभोगगता (rा शयनाभमख ु ी -जेत ् // ना. शा_२२.२९१ // एत§ीत!वधानेन सक ु ु मारे ण योजयेत ् / यदा शE ृ गारसंयुLं रतसभोगकारणम ् // ना. शा_२२.२९२ // यदा चाकाशपe ु षपर थवचना यम ् / भवे9काgयं तदा vेष कत5gयो ऽभनयः िया // ना. शा_२२.२९३ // यद;तपुरसब;धं कायU भवत नाटके / शE ृ गाररससंयुLं त6ा,येष !व1धभ5वेत ् // ना. शा_२२.२९४ // न कायU शयनं रEगे नायधमU !वजानता / केन1चaचनाथdन अEक8चेदो !वधीयते // ना. शा_२२.२९५ // यaा शयीताथ5वशादे काकH सSहतो ऽ!प वा / चुबनालEगनं चैव तथ गv ु ं च यQवेत ् // ना. शा_२२.२९६ //

द;त8चेJं नख8चेJं नीवीkंसनमेव च / तना;तर!वमदU च रEगमये न कारयेत ् // ना. शा_२२.२९७ // भोजनं सलल\Hडा तथा लjजाकरं च यत ् / एवं!वधं भवेJJ33<Eगे न कारयेत ् // ना. शा_२२.२९८ // !पताप6 ु नष ु ा$ I ू mयं य मा3ु नाटकम ् / त मादे तान सवा5^ण वज5नीयान यŒतः // ना. शा_२२.२९९ // वाOयैः सातशयैः gयैमध 5 ुरैना5तनbुरैः / Sहतोपदे शसंयL ु ै तjuः कुया53ु नाटकम ् // ना. शा_२२.३०० // एवम;तःपरु कृतः काय5 9वभनयो बुधः / समागमे ऽथ नार~णां वा8यान मदना ये // ना. शा_२२.३०१ // !येषु वचनानीह यान तान नबोधत / !अयः का;तो !वनीतG नाथः वायथ जी!वतम ् // ना. शा_२२.३०२ // न;दनGे9यभीते वचनान भवि;त Sह / दःु शीलो ऽथ दरु ाचारः शठो वामो !वक9थनः // ना. शा_२२.३०३ // नल5jजो नbुरGैअव !यः \ोधे ऽभधीयते / यो !व!यं न कुeते न चायL ु ं भाषते // ना. शा_२२.३०४ // तथाज5वसमाचारः स !य 9वभधीयते / अ;यनार~समुQत ू ं 1चं य य न I[यते // ना. शा_२२.३०५ // अधरे वा शर~रे वा स का;त इत भा[यते / सं\ु>े ऽ!प Sह यो नाया5 नो3रं तपJते // ना. शा_२२.३०६ // पeषं वा न वदत !वनीतः साऽभधीयते / Sहतैषी र`णे शLो न मानी न च म9सर~ // ना. शा_२२.३०७ // सव5कायd[वसंमढ ू ः स नाथ इत संuतः / सामदानाथ5सभ ं ोगै तथा लालनपालनैः // ना. शा_२२.३०८ // नार~ं नषेवते य तु स वामी9यभधीयते / नार~ि,सतैरभायैन5पुणं शयनF\याम ् // ना. शा_२२.३०९ // करोत य तु संभोगे स जी!वतमत मत ृ ः / कुल~नो धृ तमा;द`ो द`णो वािAवशारदः // ना. शा_२२.३१० // —ाघनीयः सखीमये न;दनः सो ऽभधीयते / एते वचन!व;यासा रतीतकराः मत ृ ाः // ना. शा_२२.३११ // तथा चाीतवाOयान गदतो मे नबोधत / नbुरGाSह[णुG मान धr ृ ो !वक9थनः // ना. शा_२२.३१२ // अनवि थत1च3G दःु शील इत स मत ृ ः / ताडनं ब;धनं चा!प यो !वमmृ य समाचरे त ् // ना. शा_२२.३१३ // तथा पeषवाOयG दरु ाचारः स त;यते / वाचैअव मधरु ो य तु कम5ण नोपपादकः // ना. शा_२२.३१४ // यो!षतः Fकिhचद,यथU स शठः प/रभा[यते / वाय5ते य6 य6ाथd त3दे व करोत यः // ना. शा_२२.३१५ // !वपर~तनवेशी च स वाम इत संuतः /

सरस-ण1चो यः ीसौभाAय!वक9थनः // ना. शा_२२.३१६ // अतमानी तथा त‰धो !वक9थन इत मत ृ ः / वाय5माणो Iढतरं यो नार~मप ु सप5त // ना. शा_२२.३१७ // स1चाः सापराधG स नल5jज इत मत ृ ः / यो ऽपरा> तु सहसा नार~ं से!वतुम8चत // ना. शा_२२.३१८ // असादनब!ु >G नbुरः सो ऽभधीयते / एते वचन!व;यासाः !या!य!वभा!षताः // ना. शा_२२.३१९ // नत5कHसं1 ताः काया5 बहवो ऽ;ये ऽ!प नाटके / एष गीत!वधाने तु सक े ् // ना. शा_२२.३२० // ु ु मारे !व1धभ5वत शE ू ो रतसंभोगखेदनः / ृ गाररससंभत य8चैवाकाशपe ु षं पर थवचना यम ् // ना. शा_२२.३२१ // शE ृ गार एवं वा8यं या36ा,येष \मो भवेत ् / यaा पुeसंब;धं कायU भवत नाटके // ना. शा_२२.३२२ // शE ृ गाररससंयुLं त6ा,येष \मो भवेत ् / एवम;तःपरु गतः योjयो ऽभनयो भवेत ् // ना. शा_२२.३२३ // SदgयाEगनानां तु !व1धं gयाoया ययनप 5 ः / ु व ू श न9यमेवोjवलो वेषो न9यं मुSदतं मनः // ना. शा_२२.३२४ // न9यमेव सुखः कालो दे वानां ललता यः / न चै[या5 नैव च \ोधो नासय ू ा न सादनम ् // ना. शा_२२.३२५ // Sदgयानां I[यते पुंसां शE ृ गारे यो!षतां तथा / ये भावा मानुषाणां यय 5 Eगं य8च चे!rतम ् // ना. शा_२२.३२६ // ु द सवU तदे व कत5gयं Sदgयैमा5नष ु सEगमे / यदा मानष ु संभोगो Sदgयानां यो!षतां भवत ् // ना. शा_२२.३२७ // तदा सवा5ः कत5gया ये भावा मानुषा याः / शापंशा3ु Sदgयानां तथा चाप9यल,सया // ना. शा_२२.३२८ // काय… मानष ु संयोगः शE ृ गाररससं यः / पु[पैभूष 5 णजैः श‰दै रImया!प लोभयेत ् // ना. शा_२२.३२९ // पुनः संदश5नं दKवा `णाद;त/रता भवेत ् / वाभरणमाnयाJैलdखसंेषणैर!प // ना. शा_२२.३३० // ईIशैeपचारै तु सम; ु माJ तु नायकः / उ;मादना9समुQत ू ः कामो रतकरो भवेत ् // ना. शा_२२.३३१ // वभावोपगतो य तु नासाव9यथ5भा!वकः / एवं राजोपचारो Sह कत5gयो ऽqय;तरा यः // ना. शा_२२.३३२ // बाvम,युपचारं तु व%यायथ वैशके / इत भारतीये नायशाे सामा;याभनयो नामायायो aा!वंशः _____________________________________________________________

अथ 6यो!वंशो ऽयायः

!वशेषये9कलाः सवा5 य मा3 मा3ु वैशकः / वेशोपचारे साधव ु ा5 वैशकः प/रकHत5तः // ना. शा_२३.१ // यो Sह सव5कलोपेतः सव5शnप!वच`णः / ी1च3Bहणाभuो वैशकः स भवे9पम ु ान ् // ना. शा_२३.२ // गुण त य तु !वuेयाः वशर~रसमिु 9थताः / आहाया5ः सहजाGैव 6यिंश9समासतः // ना. शा_२३.३ // शा!वि8चnपसंप;नो ˆपवान ् !यदश5नः !व\ा;तो धृ तमांGव ै वयोवेषकुलाि;वतः // ना. शा_२३.४ // सरु भम5धरु 9या1ग सSह[णरु !वक9थनः अशEFकतः !याभाषी चतुरः शुभदः शु1चः // ना. शा_२३.५ // कामोपचारकुशलो द`णो दे शकाल!वत ् / अद~नवाOयः ि मतवान ् वाAमी द`ः !यंवदः // ना. शा_२३.६ // ील‰ु धाः सं!वभागी च >धानो Iढ मृ तः / गयासु चा,य!वkभी मानी चेत Sह वैशकः // ना. शा_२३.७ // अनय ु ुLः शु1चद5 `ो द`णः तप!3मान ् / भवेि8च6ाभधायी च वय य त य त§ण ु ः // ना. शा_२३.८ // !वuानगण ु संपना क1थनी लE1गनी तथा / ातवेmया सखी दासी कुमार~ काeशिnपनी // ना. शा_२३.९ // धा6ी पाषिzडनी चैव तथा रEगोपजी!वनी / ो9साहने ऽथकुशला मधुरकथा द`णाथकालuा // ना. शा_२३.१० // लडहा संवत 5 ैः काया5 / ू ी 9वेभगुण ृ म;6ा दत तया,यु9साहनं कायU नानादश5तकारणम ् // ना. शा_२३.११ // यथोLकथनं चैव तथा भावदश5नम ् / न जडं ˆपसप;नं नाथ5व;तं न चातरु म ् // ना. शा_२३.१२ // दत ू ं वाऽ,यथवा दत ू ीं बुधः कुया59कदाचन / कुलभोगधना1धOयैः कृ9वा1धक!वक9थनम ् // ना. शा_२३.१३ // दत ू ी नवेदये9काममथाUGैवानुवण5येत ् / न चाकामव3 ृ ायाः कृ>ाया वा!प सEगमः // ना. शा_२३.१४ // नानुपायः कत5gयो द9ू या Sह पe ु षा यः / उ9सवे र„6सhचार उ†Jाने म6वेmमन // ना. शा_२३.१५ // धा„6गह ृ े षु सoया वा तथा चैव नम;6णे / gया1धतgयपदे शन े शु;यागारनवेशने // ना. शा_२३.१६ // काय5ः समागमो न ्?णां ीभः थमसEगमे / एवं समागमं कृ9वा सोपायं !व1धपव 5 म ् // ना. शा_२३.१७ // ू क अनुरLा !वरLा वा लEगाकारै तु ल`येत ् / वभावभावातशयैना5र~ या मदना या // ना. शा_२३.१८ // करोत नभत ृ ां ल~लां न9यं सा मदनातुरा / सखीमये गण ु ान ् &त ू े वधनं च य8चत // ना. शा_२३.१९ //

पज ू य9य य म6ा^ण aे !r श6ज ु नं सदा / गमागमे सखीनां या (rा भवत चा1धकम ् // ना. शा_२३.२० // तु[य9य य कथाभ तु स नेहं च नर~`ते / सु*े तु पGात ् व!पत चुिबता तच ु बत // ना. शा_२३.२१ // उ!3b9य!प पूवU च तथा Oलेशसहा!प च / उ9सवे मSु दता या च gयसने या च दःु ^खता // ना. शा_२३.२२ // एवं!वधैगु5णैयु5Lा 9वनुरLा तु सा मत ृ ा / !वरLाया तु 1च;हान चिु बता नाभचुबत // ना. शा_२३.२३ // इत भारतीये नायशाे 6यो!वंशः _____________________________________________________________

चतु!वUशो ऽयायः समासत तु कृति!वधा प/रकHत5ता / पुeषाणामथ ीणामु3माधममयमा // ना. शा_२४.१ // िजतेि;<य uानवती नानाशnप!वच`णा / द`णाधमहाल%या भीतानां प/रसा;9वनी // ना. शा_२४.२ // नानाशााथ5संप;ना गाभीय›दाय5शालनी / थैय59यागगुणोपेता uेया कृतe3मा // ना. शा_२४.३ // लोकोपचारचतरु ा शnपशा!वशारदा / !वuानमाधुयय 5 ुता मयमा कृतः मत ृ ा // ना. शा_२४.४ // ˆ`वाचो ऽथ दःु शीलाः कुसKवाः थल ू बु>यः / \ोधनाघातकाGैव म6ŠनािG<माननः // ना. शा_२४.५ // !पशुना तू>तैवा5Oयैरकृतuा तथालसाः / मा;यामा;या !वशेषuा ीलोलाः कलह!याः // ना. शा_२४.६ // सच ू काः पापकमा5णः परा च मयमा कृतः मत ृ ा // ना. शा_२४.११ // अधमा कृतया5 तु पुeषाणां कHत5ता / !वuेया सैव नार~णामधमानां समासतः // ना. शा_२४.१२ // नपस ुं क तु !वuेयः संकHण… ऽधम एव च /

े[याSदर!प !वuेया संकHणा5 कृतSaजाः // ना. शा_२४.१३ // शकारG !वटGैव ये चा;ये,येवमादयः / संकHणा5 ते ऽ!प !वuेया vधमा नाटके बुधःै // ना. शा_२४.१४ // एता uेयाः कृतयः पुeषीनपस ुं कैः / आसां तु संव%याम !वधानं शीलसं यम ् // ना. शा_२४.१५ // अ6 च9वार एव यन ु ा5यकाः प/रकHत5ताः / मयमो3मकृतौ नानाल`णल`ताः // ना. शा_२४.१६ // धीरो>ता धीरललता धीरोदा3ा तथैव च / धीरशा;तकाGैव नायकाः प/रकHत5ताः // ना. शा_२४.१७ // दे वा धीरो>ता uेयाः यध ु ’रललता नप ृ ाः / सेनापतरमा9यG धीरोदा3ौ कHत5तौ // ना. शा_२४.१८ // धीरशा;ता !वuेया &ा'णा वा^णज तथा / एतेषां तु पुनudयाG9वार तु !वदष ू कः // ना. शा_२४.१९ // लंगी Saजो राजजीवी श[यGेत यथा\मम ् / दे व`तभत ृ ामा9य&ा'णानां योजयेत ् // ना. शा_२४.२० // !वलंभस( ु दोमी संकथालापपेशलाः / gयसनी ा,य दःु खं वा युjयते ऽqयुदयेन यः // ना. शा_२४.२१ // तथा पुeषमाहु तं धानं नायकं बुधाः / य6ानेक य भवतो gयसनाqयुदयौ पुनः // ना. शा_२४.२२ // सपुrौ य6 तौ यातां न भवे36 नायकः / Sदgया च नप ृ पŒी च कुली ग^णका तथा // ना. शा_२४.२३ // एता तु नायका uेय नानाकृतल`णाः / धीरा च ललता च यादद ु ा3ा नभत ृ ा तथा // ना. शा_२४.२४ // Sदgया राजाEगनाGैव गुणैयुL 5 ा भवि;त Sह / उदा3ा नभत ृ ा चैव भवे3ु कुलजाEगना // ना. शा_२४.२५ // ललते चाqयद ु ा3े च ग^णकाशnपका/रके / कृतीनां तु सवा5सामुपचारा† Saधा मत ृ ाः // ना. शा_२४.२६ // बाvGाqय;तरGैव तयोव5%याम ल`णम ् / त6 राजोपचारो यो भवेदाqय;तरो Sह सः // ना. शा_२४.२७ // ततो वाOयोपचार तु य य बाvः स उ8यते / अथ राजोपचारे च राuाम;तःपुरा1 तम ् // ना. शा_२४.२८ // ी!वभागं व%याम !वभLमप ु चारतः / राजोपचारं व%याम v;तःपुरसमा यम ् // ना. शा_२४.२९ // महादे वी तथा दे gयः वाम;यः था!पता अ!प / भो1ग;यः शnपका/रzयो नाटकHयाः सनत5काः // ना. शा_२४.३० // अनच ु ा/रकाG !वuेया तथा च प/रचा/रकाः / तथा संचा/रकाGैव तथा ेषणका/रकाः // ना. शा_२४.३१ // मह3य5ः तीहाय5ः कुमाय5ः थ!वरा अ!प / आयुŽLकाG नप ृ तेरयम;तःपरु ो जनः // ना. शा_२४.३२ //

अ6 मूधा5भ!षLा या कुलशीलसमि;वता / गण ु ैयL ु5 ा वय था च मय था \ोधना तथा // ना. शा_२४.३३ // मुLे[या5 नप ृ शीलuा सुखदःु खसहा समा / शाि;त व 9ययनैभत 5 ु5 सततं मEगलै!षणी // ना. शा_२४.३४ // शा;ता पत-ता धीरा अ;तःपुरSहते रता / एभगु5ण ै तु संयुLा महदे वी9युदा(ता // ना. शा_२४.३५ // एभरे व गुणैयL ु5 ा त9सं कार!वविज5ताः / ग!व5ताGातसौभाAयाः पतसंभोगत9पराः // ना. शा_२४.३६ // श1ु चन9योjवलाकाराः पतप`ाqयसय ू काः / वयोˆपगुणा¼या या ता दे gय इत भा!षताः // ना. शा_२४.३७ // सेनापतेरमा9यानां भ9ृ यानामथवा पुनः / भवेय ु तनया या तु तसमानविज5ताः // ना. शा_२४.३८ // शीलˆपगुणैया5 तु संप;ना नप ृ तेSह5ताः / वगुणल ै ‰5 धसमाना वाम;य इत ताः मत ृ ाः // ना. शा_२४.३९ // ˆपयौवनशाल;यः कक5शा !वमाि;वताः / रतसंभोगकुशलाः तप`ाqयसय ू काः // ना. शा_२४.४० // द`ा भतु5G 1च3uा ग;धमाnयोjवला सदा / नप ृ तेG;दवत5;यो न ह~[या5मानग!व5ताः // ना. शा_२४.४१ // उि9थताG म3ाG 9यLाल या न नbुराः / मा;यामा;य!वशेषuाः था!पता इत ताः मत ृ ाः // ना. शा_२४.४२ // कुलशीलल‰धपज ू ामद ृ वो नातचोQटाः / मय था नभत ृ ाः `ा;ता भो1ग;य इत ताः मत ृ ाः // ना. शा_२४.४३ // नानाकला!वशेषuा नानाशnप!वच`णाः / ग;धपु[प!वभागuा लेoयालेoय!वकिnपकाः // ना. शा_२४.४४ // शयनासनभागuाGतुरा मधुरा तथा / द`ाः सौयाः फुटाः ि—bा नभत ृ ाः शnपका/रकाः // ना. शा_२४.४५ // Bहमो`लयuा या रसभाव!वकिnपकाः / चतुरानायकुशलाGोहापोह!वच`णाः // ना. शा_२४.४६ // ˆपयौवनसंप;ना नाटकHया तु ताः मत ृ ाः / हे लाभाव!वशेषा¼या स9वेनाभनयेन च // ना. शा_२४.४७ // माधुयdन च संप;ना vातोJकुशला तथा / अEग9यEगसंप;ना चतु[ष!bकलाि;वता // ना. शा_२४.४८ // चतुराः °योपेताः ीदोषैG !वविज5ताः / सदा गnभा च तथा 9यLाल या िजत मा // ना. शा_२४.४९ // नानाशnपयोगuा न3 ृ गीत!वच`णा / अथ ˆपगुणौदाय5धय ै स 5 ौभाAयशीलसंप;ना // ना. शा_२४.५० // पेशलमधरु ि नAधानुनाSदकल1च6कzठा च / समागतासु नार~षु ˆपयौवनकि;तभः // ना. शा_२४.५१ // न Imयते गुण ै तn ु5 या य याः सा नत5कH मत ृ ा /

सवा5व थोपचारे षु या न मh ु चत प1थ5वम ्. // ना. शा_२४.५२ // !वuेया द`णा द`ा नायuैरनच ु ा/रका / श™यापाल~ च6धार~ तथा gयजनधा/रणी // ना. शा_२४.५३ // संवाSहका ग;धयोO6ी तथा चैव सा1धका / तथाभरणयोO6ी च माnयसंयोिजका तथा // ना. शा_२४.५४ // एवं !वधा भवेयय ु ा5ः ता uेयाः प/रचा/रकाः / नानाक%या !वचा/रzयः तथोअपवनसंचराः // ना. शा_२४.५५ // दे वतायतन\Hडा ासादप/रचा/रकाः / यामFक;य तथा चैव याGैवं ल`णाः ियः // ना. शा_२४.५६ // संचा/रका तु !वuेया नायuैः समद ु ा(ताः / ेषणे ऽकामसंयुLे गv ु ागv ु समुि9थते // ना. शा_२४.५७ // नप ै ा5 तु नयुjय;ते ताः uेयाः प/रचा/रकाः / ृ य सवा5;तःपरु र`ासु तु त व 9ययनेन च // ना. शा_२४.५८ // या व!ृ >मभन;दि;त ता !वuेया मह3राः / सि;ध!वBहसंब>नानाचारसमिु 9थतम ् // ना. शा_२४.५९ // नवेदयि;त याः कायU तहाय5 तु ताः मत ृ ाः / अा*रससंभोगा न संा;ता न चोQटाः // ना. शा_२४.६० // नभत ृ ाG सलjजाG कुमाय… बालकाः मत ृ ाः / पुवर5 ाजनयuा याः पुवर5 ाजाभपूिजताः // ना. शा_२४.६१ // पुवर5 ाजानुच/रता ता व> ृ ा इत सु uताः / भाzडागारे [व1धकृताGायुधा1धकृता तथा // ना. शा_२४.६२ // फलमल ू ौषधीनां च तथा चैवा;ववे`कH / ग;धाभरणवाणां माnयानां चैव 1चि;तका // ना. शा_२४.६३ // बƒा ये तथा युLा uेया vायुŽLका तु ताः / इ9य;तःपुरचा/रzयः ियः ोLा समासतः // ना. शा_२४.६४ // !वशेषण!वशेषेण तासां व%याम वै Saजाः / अनुरLाG भLाG नानापा$5समिु 9थताः // ना. शा_२४.६५ // या नयL ु ा नयोगेषु कायdषु !व!वधेषु च / न चोQटा असंा;ता न ल‰ु धा ना!प नbुराः // ना. शा_२४.६६ // दा;ताः `ा;ताः स;नाG िजत\ोधा िजतेि;<याः / अकामा लोभडीनाG ीदोषैG !वविज5ताः // ना. शा_२४.६७ // सा 9व;तःपरु संचारे योjया पा1थ5ववेmमन / काeकाः कhचुकHयाG तथा वष5वराः पुनः // ना. शा_२४.६८ // औप थायकनमz ु5 डा ीणा ेषणकम5^ण / र`णं च कुमार~णां बालकानां योजयेत ् // ना. शा_२४.६९ // अ;तःपरु ा1धकारे षु राजचया5नव ु !35नाम ् / सव5व3 ृ ा;तसंवाहाः प9यागारे नयोजयेत ् // ना. शा_२४.७० // !वनीताः वnपसKवा ये Oल~बा वै ी वभा!वकाः / जा9या न दो!षणGैव ते वै वष5वराः मत ृ ाः // ना. शा_२४.७१ //

&'ाणाः कुशला व> ृ ाः कामदोष!वविज5ताः / योजनेषु दे वीनां योLgया नप ृ ःै सदा // ना. शा_२४.७२ // एतदrादश!वधं ोLम;तःपुरं मया / अतः परं व%याम बाvं पe ु षसंभवम ् // ना. शा_२४.७३ // राजा सेनापतGैव पुरोधा मि;6ण तथा / स1चवाः ा|!ववाकाG कुमारा1धकृता तथा // ना. शा_२४.७४ // एके चा;ये च बहवो मा;या uेया नप ृ य तु / वेशेषमेषां व%याम ल`णेन नबोधत // ना. शा_२४.७५ // बलवान ् ब!ु >संप;नः स9यवाद~ िजतेि;<यः / द`ः गnभो धृ तमान ् !व\ा;तो मतमाhच1ु चः // ना. शा_२४.७६ // द~घ5दश’ महो9साहः कृतuः !यवा¥द ृ ःु / लोकपाल-तधरः कम5माग5!वशारदः // ना. शा_२४.७७ // उि9थतGाम3G व> ृ सेgयथ5शा!वत ् / परभावेE1गताभuः शूरो र`ासमि;वतः // ना. शा_२४.७८ // ऊहापोह!वचार~ च नानाशnपयोजकः / नीतशााथ5कुशल तथा चैवानरु ागवान ् // ना. शा_२४.७९ // धम5uो ऽgयसनी चैव गुणैरेतभ े व 5 े;नप ृ ः / कुल~ना बु!>संप;ना नानाशा!वपिGताः // ना. शा_२४.८० // ि नAधा परे रहाय5G न म3ाG दे शजाः / अलु‰धाG !वनीताG शुचयो धाम5का तथा // ना. शा_२४.८१ // पुरोधो मि;6ण 9वेभगु5णय ै ुL 5 ा भवि;त Sह / ब!ु >मा;नीतसंप;न 9यLाल यः !यंवदः // ना. शा_२४.८२ // परर;•!व1धuG या6ाकाल!वशेष!वत ् / अथ5शााथ5कुशलो vनुरLः कुलोQवः // ना. शा_२४.८३ // दे श!व9काल!व8चैव कत5gयः `तपैः सदा / gयवहाराथ5तKवuा ब!ु >म;तो बहु त ु ाः // ना. शा_२४.८४ // मय था धाम5का धीराः काया5काय5!ववेFकनः / `ा;ता दा;ता िजत\ोधा सव56 समदश5नः // ना. शा_२४.८५ // ईIशः ा|!ववाका तु था,या धमा5सने Saजाः / उि9थताG म3ाG 9यLाल या िजत माः // ना. शा_२४.८६ // ि नAधा शा;ता !वनीताG मय था नपुणा तथा / नयuा !वनयuाG ऊहापोह!वच`णाः // ना. शा_२४.८७ // सव5शा6ाथ5संप;नाः कुमारा1धकृता तथा / बह ृ पतमतादे षां गुणांGाभकां`येत ् // ना. शा_२४.८८ // !वuेयं चोपहायU च सqयानां च !वकnपनम ् / इ9येष वो मया ोLः ा|!ववाकनण5यः // ना. शा_२४.८९ // अत ऊवU व%याम 1च6ाभनयनं पुनः / इत भारतीये नायशाkे पं˜ ु यप ु चारो नामायायGत!ु वUशः

_____________________________________________________________

पhच!वंशो ऽयायः अEगाभनय यैव यो !वशेषः Oव1चत ् Oव1चत ् / अनुL उ8यते 1च6ः 1च6ाभनय मत ृ ः // ना. शा_२५.१ // उ3ानौ तु करौ कृ9वा वि तकौ पा$5सिं थतौ / उaाSहतेन शरसा तथा चोव5नर~`णात ् // ना. शा_२५.२ // भातं गगनं रा„6ः दोषं Sदवसं तथा / ऋतून ् घनान ् वना;तांG !व तीणाUG जलाशयान ् // ना. शा_२५.३ // Sदशो Bहान ् सन`6ान ् Fकिhचत ् व थं च यQवेत ् / त य 9वभनयः काय… नानाI!rसमि;वतः // ना. शा_२५.४ // एभरे व करैभूय 5 तेनैव शरसा पन ु ः / अधो नर~`णेनाथ भूम थान ् संदश5येत ् // ना. शा_२५.५ // पश5 य Bहणेनैव तथोnलक ु सनेन च / च;<jयो Œां सुखं वायुं रसं ग;धं च नSद5 शत े ् // ना. शा_२५.६ // वावकुzठना9सय ू U रजोधम ू ानलां तथा / भू मतापमथो[णं च कुया58चायाभलाषतः // ना. शा_२५.७ // ऊवा5केकरI!r तु मयाे सय 5 ाSदशेत ् / ू म उदया तगतं चैव !व मयाथVः दश5येत ् // ना. शा_२५.८ // यान सौयाथ5युLान सु वभावकृतान च / गा6 पशV सरोमाhचै तेषामभनयो भवेत ् // ना. शा_२५.९ // यान य ु ती%णˆपा^ण तान चाभनये9सध ु ीः / असं पशV तथोaे ग ै तथा मख ु !वकुzठनैः // ना. शा_२५.१० // गभीरोदातसंयुLानथा5नभनये¢ध ु ः / साटोपैG सगवVG गा6ैः सौbवसंयुतःै // ना. शा_२५.११ // यuोपवीतदे श थमरालं हासमाSदशेत ् / वि तकौ !व8युतौ हारkAदामाथा5न ् नदश5येत ् // ना. शा_२५.१२ // मणेन दश5;या Irेः प/रगमेन च / अलपšकपीडायाः सवा5थB 5 हणं भवेत ् // ना. शा_२५.१३ // gयं वणयोगेन Imयं I!r!वलोकनैः / आ9म थं परसं थं वा मय थं वा !वनSद5 शत े ् // ना. शा_२५.१४ // !वJुदn ु काघनरवा!व[फुलंगा1च5ष तथा / 6 तांगा`नमेषैG ते ऽभनेयाः योLृभः // ना. शा_२५.१५ // उaे !rतकराव3 ृ ौ करौ कृ9वा नतं शरः / असं पशd तथानrे िज'Irेन कारयेत ् // ना. शा_२५.१६ // वायुम[ु णं तम तेजो मख ु 8चादनेन च / रे णत ु ोयपतंगांG मरांG नवारयेत ् // ना. शा_२५.१७ // कृ9वा वि तकसं थानौ पšकोशावधोमुखौ /

सअंह`5वानरgया¡$ापदांG नˆपयेत ् // ना. शा_२५.१८ // वि तकौ „6पताकौ तु गˆ ु णां पादव;दने / खटक वि थकौ चा!प तोदBहणे मत ृ ौ // ना. शा_२५.१९ // एकं Sa 6ी^ण च9वा/र पhच ष स* चाrधा / नव वा दश वा!प यग े ् // ना. शा_२५.२० // ु 5णनांगुलभभ5वत दशाoयाG शताoयाG सहkाoया तथैव च / पताकाqयां तु ह ताqयां योjया ताः योLृभः // ना. शा_२५.२१ // दशाoयगणनाया तु परतो या भवेSदह / वाOयाथdनैव सायासौ परो`ाभनयेन च // ना. शा_२५.२२ // च6वजपताकाG नदd mया दzडधारणात ् / नानाहरणं चाथ नदd mयं धारणा यम ् // ना. शा_२५.२३ // एक1च3ो vधोI!rः Fकिhच;नतशरा तथा / सgयह तG संदंशः मत ृ े याने !वतFक5ते // ना. शा_२५.२४ // उaाSहतं शरः कृ9वा हं सप`ौ द`णौ / अप9यˆपणे काया5वª ु यौ च योLृभः // ना. शा_२५.२५ // उaाSहतं शरः कृ9वा हं सवO6ं तथोव5गम ् / सादय8च यं मानं द~घ5स9वं च नSद5 शत े ् // ना. शा_२५.२६ // अरालं च शर थाने समa ु ाv तु वामकम ् / गते नव3 5ृ े व ते च ा;तवाOये च योजयेत ् // ना. शा_२५.२७ // सवdि;<य व थतया स;नवदन तथा / !व1च6भत े ् // ना. शा_२५.२८ // ू लालोकैः शरद;तु !वनSद5 शत गा6संकोचना8चा!प सय ू ा5िAनपटुसेवनात ् / हे म;त 9वभनेतgयः पe 5 यमाधमैः // ना. शा_२५.२९ // ु षैम शरोद;तोbकपेन गा6संकोचनेन च / कूिजतैG सशी9कारै रधमmशीतमाSदशेत ् // ना. शा_२५.३० // अव था;तरमासाJ कदा1च33 ू मरै र!प / शीताभनयनं कूया5ेवा†gयसनसंभवम ् // ना. शा_२५.३१ // ऋतुजानां तु पु[पाणां ग;ध¡ाणै तथैव च / ˆ` य वायोः पशा58च शशरं ˆपये¢ध ु ः // ना. शा_२५.३२ // मोदजननारंभैeपभोगैः पथ ृ िAव1धः / वस;त 9वभनेतgयो नानाप[ु पदश5नात ् // ना. शा_२५.३३ // वेद माज5नैGव ै भूमतापैः सवीजनैः / उ[ण य वायोः पशdन Bी[मं 9वभनये¢ध ु ः // ना. शा_२५.३४ // कदबनीपकुटपैः शाaलैः से;<गोपकैः / मेघवातैः सख ु पशVः ाव ृ कालं दश5येत ् // ना. शा_२५.३५ // मेघौघनादै ग 5 भीरैधा5रापतनै तदा / !वJिु ;नघा5तघोषैG वषा5रा6ं समाSदशेत ् // ना. शा_२५.३६ // यJ य 1चं वेषो वा कम5 वा ˆपमेव वा / नदd mयः स ऋतु तेन इrानrाथ5दश5नात ् // ना. शा_२५.३७ //

एतानत ृ ूनथ5वशाश5ये!> रसानुगान ् / स^ु खन तु सख ु ोपेतान ् सःु खाथा5न ् दःु खसंयत ु ान ् // ना. शा_२५.३८ // यो येन भावेना!वrः सुखदे नत े रे अन वा / स तदाSहतसंकारः सवU पmयत त;मयम ् // ना. शा_२५.३९ // भावाभनयनं कुया5Saभावानां नदश5नैः / तथैव चानभ ु ावानां भावस!>ः वत5ता // ना. शा_२५.४० // !वभावेना(तं काय5मनुभावेन नीयते / आ9मानभ ु वनं भावो !वभावः परदश5नम ् // ना. शा_२५.४१ // गe ु म56ं सखा ि नAधः संब;धी ब;धरु े व वा / आवेJते Sह यः ा*ः स !वभाव इत मत ृ ः // ना. शा_२५.४२ // यKव य संमो9थानैरŠय5पाJासनाSदभः / पूजनं F\यते भO9या सो ऽनुभावः कHत5तः // ना. शा_२५.४३ // एवम;ये[व!प uेयो नानाकाय5दश5नात ् / !वभावो वा!प भावो वा !वuेयो ऽथ5वशा¢ध ु ैः // ना. शा_२५.४४ // य 9व!प तसंदेशो दत ू येह द~यते / सो ऽनुभाव इत uेयः तस;दे शदश5तः // ना. शा_२५.४५ // एवं भावो !वभावो वा,यनभ ु ावG कHत5तः / पुeषैरभनेयः या9मदाभरथा!प वा // ना. शा_२५.४६ // वभावाभनये थानं पस ंु ां कायU तु वै[णवम ् / आयतं वावSह9थं वा ीणां कायU वभावतः // ना. शा_२५.४७ // योजनवशा8चैव शेषाzय!प भवि;त Sह / नानाभवाभनयनैः योगैG पथ ृ िAवधैः // ना. शा_२५.४८ // धैयल 5 ~लाEगसंप;नं पe ु षाणां !वचे!rतम ् / मद ु ~लाEगहारै G ीणां कायU तु चे!rतम ् // ना. शा_२५.४९ // ृ ल करपादाEगसhचारा ीणां तु ललताः मत ृ ाः / सुधीरGो>तGैव पe ु षाणां योLृभः // ना. शा_२५.५० // यथा रसं यथा भावं ीणां भावदश5नम ् / नराणां मदानां च भावाभनयनं पथ ृ क् // ना. शा_२५.५१ // भावानुभावनं यL 5 ः / ु ं gयाoया यायनप ु व ू श आलEगनेन गा6ाणां सि मतेन च च`ुषा // ना. शा_२५.५२ // तथोnलक ु सान8चा!प हषU संदश5ये;नरः / `स!;जातरोमाhचात ् बा[पेणावत ृ लोचना // ना. शा_२५.५३ // कुव’त नत5कH हषU ी9या वाOयैG सि मतैः / उa3रLने 6G स;दrाधर एव च // ना. शा_२५.५४ // ृ न$ासकं!पतांगG \ोधं चाभनये;नरः / ने6ाqयां बा[पपण ू ा5qयां 1चबक ु ौbकंपनात ् // ना. शा_२५.५५ // शरसः कंपना8चैव क ु ु ट~करणेन च / मौनेनाEगुलभEगेन माnयाभरणवज5नात ् // ना. शा_२५.५६ // आयतक थानक`ाया ई[या5 \ोधे भवेि9याः /

न$ासो88वासबहुलैरधोमख ु !व1च;तनैः // ना. शा_२५.५७ // आकाशवचना8चा!प दःु खं पस ंु ां तु योजयेत ् / eSदतैः $सतैGैव शरोभहननेन च // ना. शा_२५.५८ // भू मपाताभघातैG दःु खं ीषु योजयेत ् / आन;दजं चात5जं वा ई[या5सभ ं त ू मेव वा // ना. शा_२५.५९ // य9पूवम 5 L ु ं eSदतं त9ीनीचेषु योजयेत ् / संमावेगचेrाभmशसंपातनेन च // ना. शा_२५.६० // पe े बलाSदभः / ु षाणां भयं कायU धैया5वग चलतारकने69वा§ा6ैः फु/रतकिपतैः // ना. शा_२५.६१ // स;6 त(दय9वा8च पा$ा5qयामवलोकनैः / भत5रृ ;वेषणा8चैवम8 ु चैरा\;दनाद!प // ना. शा_२५.६२ // !य यालंगना8चैव भयं कायU भवेि9याः / मदा ये ऽभSहताः पूवU ते ीनीचेषु योजयेत ् // ना. शा_२५.६३ // मद ृ ु भः खलतैन59यमाकाश यावलंबनात ् / ने6ावघण 5 ैGैव साल यैः क1थतै तथा // ना. शा_२५.६४ // ू न गा6ाणां कंपनैGैव मदः काय… भवेि9याः / अनेन !व1धना काय5ः योगाः कारणोि9थताः // ना. शा_२५.६५ // पौeषः ीकृतो वा!प भावा vभनयं त / सवd सललता भावा ीभः काया5ः यŒतः // ना. शा_२५.६६ // धैयम 5 ाधुयस 5 प ं ;ना भावाः काया5 तु पौeषाः / „6पताकाEगल ु ~qयां तु वलताqयां योजयेत ् // ना. शा_२५.६७ // शक ु ाG सा/रकाGैव स% ू मा ये चा!प प`णः / श^खसारसहंसाJाः थल ू ा ये ऽ!प वभावतः // ना. शा_२५.६८ // रे चकैरEगहारै G तेषामभनयो भवेत ् / खरो–ा$तरासंहgया¡गोमSहषादय // ना. शा_२५.६९ // गतचरै रEगैG ते ऽभनेयाः योLृभः / भत ू ाः !पशाचा य`ाG दानवाः सहरा`सैः // ना. शा_२५.७० // अEगहारै र!वनदd mया नामसंकHत5नाद!प / अEगहारै !व5नदd mया अ9य`ा भवि;त ये // ना. शा_२५.७१ // 9य`ा 9वभनेतgया भयोaे गःै स!व मयैः / दे वाG 1चै G णामकरणैभा5वैG !वचे!rतैः // ना. शा_२५.७२ // अभनेयो vथ5वशाद9य`ाः योगuैः / सgयोि9थतेन ह तेन vरालेन शरः पश े ् // ना. शा_२५.७३ // ृ त नरे ऽvभवादनं vेतद9य`े !वधीयते / खटकावध5मानेन कपोताoयेन वा पुनः // ना. शा_२५.७४ // दै वतान गˆ ु ं Gैव मदाGाभवादयेत ् / SदवौकसG ये पj ू याः 9य`ाG भवि;त ये // ना. शा_२५.७५ // तान ् माणैः भावैG गंभीराथVG योजयेत ् / महाजनं सखीवगU !वटधूत5जनं तथा // ना. शा_२५.७६ //

प/रमzडलसं थेन ह तेनाभनयेन;नरः / पव5तान ् ांशुयोगेन व` ृ ांGैव समिु 8ªतान ् // ना. शा_२५.७७ // सा/रताqयां बाहुqयामिु 9`*ाqयां योजयेत ् / समूहसागरं सेना बहु!व तीण5मेव च // ना. शा_२५.७८ // पताकाqयां तु ह ताqयामिु 9`*ाqयां दश5येत ् / शौयU धैयU च गवU च दप5मौदाय5मु8ªयम ् // ना. शा_२५.७९ // ललाटदे श थानेन 9वरालेनाभदश5येत ् / व`ोदे शादपा!व>ौ करौ तु मग ृ शीष5कौ // ना. शा_२५.८० // !व तीण5<त ु ो9`ेपौ योjयौ य यादपावत ृ म् / अधोमुखो3ानतलौ ह तौ Fकिhच9सा/रतौ // ना. शा_२५.८१ // कृ9वा 9वभनयेaेलां „बलaारं गह ृ ं गुहान ् / कामं शापBहB तान ् jवरोपहतचेतसः // ना. शा_२५.८२ // एतेषां चे!rतं कुया5दEगाJैः सIशैबुध 5 ःै / दोलाभनयनं कुया5ोलाया तु !वलोकनैः // ना. शा_२५.८३ // संभो`ेण च गा6ाणां रjव$ाBहणेन च / यदा चाEगवती डोला 9य`ा प ु तजा भवेत ् // ना. शा_२५.८४ // आसनेषु !वrानां कत5gयं त6 डोलनम ् / आकाशवचनानीह व%याया9मगतान च // ना. शा_२५.८५ // अपवा/रतकं चैव जनाि;तकमथा!प च / दरू थाभाषणं य9 यादशर~रनवेदनम ् // ना. शा_२५.८६ // परो`ा;त/रतं वाOयमाकाशवचनं तु तत ् / त6ो3रकृतैवा5Oयैः संलापं संयोजयेत ् // ना. शा_२५.८७ // नानाकारणसंयL ु ै ः काgयभावसमिु 9थतैः / (दय य वचो य3ू तदा9मगतमी[यते // ना. शा_२५.८८ // स!वतकU च तJोjयं ायशो नाटकाSदषु / नगढ ू भावसंयL ु मपवा/रतकं मत ृ म ् // ना. शा_२५.८९ // काय5वशाद वणं पा$5गतैयj 5 जनाि;तकं त9 यात ् / (दय थं स!वकnपं भाव थं चा9मगतमेव // ना. शा_२५.९० // इत गढ ू ाथ5युLान वचनानीह नाटके / जनाि;तकान कणd तु तान योjयान योLृभः // ना. शा_२५.९१ // पूवव 5 3 ू ः कlयं तु कारणात ् / ृ ं तु य9कायU भय कण5दे शे तaा8यं मागा39पन ु eLताम ् // ना. शा_२५.८२ // अgयभचारे ण पठे दाकाशजनाि;तका9मगतपाpयम ् / 9य`परो`कृतानामा9मसमु9थान ् परकृतांG // ना. शा_२५.९३ // ह तम;त/रतं कृ9वा „6पताकं योLृभः / जनाि;तकं योLgयमपवा/रतकं तथा // ना. शा_२५.९४ // व,नायतवाOयाथV 9वभनेयो न खलु ह तसंचारै ः / सु*ाभSहतैरेव तु वाOयाथVः सो ऽभनेयः यात ् // ना. शा_२५.९५ // म;द वरसhचारै gय5LाgयLं पन ु eLवचनाथ5म ् /

पव ू ा5न ु मरणकृतं कायU व,नािhचते पाpयम ् // ना. शा_२५.९६ // श1थलगe ु कeणा`रघzटान ु व/रतवाOयग§दजैः / SहOका$सोपेतां काकंु कुया5;मरणकाले // ना. शा_२५.९७ // SहOका$ासोपेतां मू8च…पगमे मरणव9कथयेत ् / अतम3े[व!प कायU तa9 व,नायते यथा पाpयम ् // ना. शा_२५.९८ // व> ृ ानां योजये9पाpयं ग§द खलता`रम ् / असमा*ा`रं चैव बालानां तु कल वनम ् // ना. शा_२५.९९ // नानाभावोपगतं मरणाभनये बहुकHत5तं तु / !व`*ह तपादै न5भत ृ ःै स;नै तथा काय5म ् // ना. शा_२५.१०० // gया1ध,लत ु े च मरणं नषzणगा6ै तु संयोLgयम ् / SहOका$ासोपेतं तथा पराधीनगा6संचारम ् // ना. शा_२५.१०१ // !वषपीते ऽ!प च मरणं कायU !व`*गा6करचरणम ् / !वषवेगसंयुLं !व फु/रतांगF\योपेतम ् // ना. शा_२५.१०२ // थेमे वेगे काmयU 9वभनेये वेपथSु a5 तीये तु / दाह तथा तत ृ ीये !वलिnलका या8चतुथd तु // ना. शा_२५.१०३ // फेन तु पhचम थे तु Bीवा षbे तु भjयते / जडता स*मे तु या;मरणं 9वrमे भवेत ् // ना. शा_२५.१०४ // त6 थमवेगे तु `ामव\कपोलता / कृश9वे ऽभनयः काय… वाOयानामnपभाषणम ् // ना. शा_२५.१०५ // सवा5Eगवेपथुं च कzडूयनं तथाEगानाम ् / !व`*ह तगा6ं दाहं चैवा,यभनये3ु // ना. शा_२५.१०६ // उa3नमे ष9वाद§ ु ार8चद5 नै तथा`ेपःै / ृ अgयLा`रकथनैः !वलिnलकामभनयेदेवम ् // ना. शा_२५.१०७ // उ§ारवमनयोगैः शरसG !वलोलनैरनेक!वधैः / फेन 9वभनेतgयो नःसंuतया नमेषैG // ना. शा_२५.१०८ // अंसकपोल पश5ः शरसो ऽथ !वनामनं शरो ऽपाEगः / सवdि;<अयसंमोहाjजडतामेवं 9वभनये3ु // ना. शा_२५.१०९ // संमीलतने69वात ् gया1ध!वव> ृ ौ भुजEगदशनाaा / एवं Sह नायधमd मरणान बुधःै योjयान // ना. शा_२५.११० // संमे[वथ रोषेषु शोकावेशकृतेषु च / यान वाOयान युjय;ते पुनeLं न तेि[वह // ना. शा_२५.१११ // सावहो मां च हे हेत Fकं 9वं मामावदे त च / एवं!वधान काया5^ण Sa„6संoयान कारयेत ् // ना. शा_२५.११२ // 9यEगह~नं य9काgयं !वकृतं च युjयते / न ल`णकृत त6 काय5 9वभनयो बुधःै // ना. शा_२५.११३ // भावो य6ो3मानां तु न तं मयेषु योजयेत ् / यो भावGैव मयानां न ते नीचेषु योजयेत ् // ना. शा_२५.११४ // पथ ृ क् पथ ृ Aभावरसैरा9मचेrासमिु 9थतैः / jयेbमयमनीचेषु नायं रागं Sह ग8चत // ना. शा_२५.११५ //

एते ऽभनय!वशेषाः कत5gयाः सKवभावसंयुLाः / अ;ये तु लौFकका ये तु ते सवd लोकव9काया5ः // ना. शा_२५.११६ // नाना!वधैय5था पु[पैमा5लां Blनात माnयकृत ् / अंगोपांगै रसैभा5व ै तथा नायं योजयेत ् // ना. शा_२५.११७ // या य य ल~ला नयता गतG रEग!वr य नधानयुLः / तामेव कुया5द!वमL 5ृ ः यात ् // ना. शा_२५.११८ // ु सKवो याव;नरEगा9तनवत एवमेते मया ोLा नाये चाभनयाः \मात ् / अ;ये तु लौFकका ये ते लोका†Bाvाः सदा बुधैः // ना. शा_२५.११९ // लोको वेद तथाया9मं माणं „6!वधं मत ृ म् / वेदाया9मपदाथdषु ायो नायं त!bतम ् // ना. शा_२५.१२० // वेदाया9मोपप;नं तु श‰द8च;द समि;वतम ् / लोकस>ं भवेि9स>ं नायं लोका9मकं तथा // ना. शा_२५.१२१ // न च शOयं Sह लोक य थावर य चर य च / शाेण नण5यं कतुU भावचेrा!व1धं त // ना. शा_२५.१२२ // नानाशीलाः कृतयः शीले नायं त!bअतम ् / त माnलोकमाणं Sह !वuेयं नाययोLृभः // ना. शा_२५.१२३ // एतान ् !वधींGाभनय य सयिAवuाय रEगे मनुजः यE ु Lे / स नायतKवाभनययोLा संमानम²यं लभते Sह लोके // ना. शा_२५.१२४ // एवमेते vभनया वाEनेपlयाEगसंभवाः / योगuेन कत5gया नाटके स!>म8चता // ना. शा_२५.१२५ // _____________________________________________________________

ष|!वंशो ऽयायः अनˆ ु पा !वˆपा च तथा ˆपानˆ ु !पणी / „6कारे ह पा6ाणां कृतG !वभा!वता // ना. शा_२६.१ // नानाव थाF\योपेता भूमका कृत तथा / भश ृ मुJोतये;नायं वभावकरणा यम ् // ना. शा_२६.२ // बहुबाहूबहुमुखा तथा च !वकृताननाः / पशु$ापदवO6ाG खरो–ाG गजाननाः // ना. शा_२६.३ // एते चा;ये च बहवो नानाˆपा भवि;त ये / आचायdण तु ते काया5 म9ृ काbजतच ु म5भः // ना. शा_२६.४ // वाभा!वकेन ˆपेन !वशे<Eगमzडलम ् / आ9मˆपमव8चाJ वण5कैभूष 5 णैर!प // ना. शा_२६.५ // याIशं य य य<प ू ं कृ9या त6 ताIशम ् / वयोवेषानुˆपेण योjयं नायकम5^ण // ना. शा_२६.६ // यथा जीव9 वभावं Sह प/र9यjया;यदे Sहकम ् / परभावं कुeते परभावं समा1 तः // ना. शा_२६.७ // एवं बुधः परंभावं सो ऽ मीत मनसा मरन ् /

येषां वागEगल~लाभGेrाभ तु समाचरे त ् // ना. शा_२६.८ // सक ु ु मारयोगो यो राuामामोदसंभवः / शE ृ गाररसमासाJ त;नार~षु योजयेत ् // ना. शा_२६.९ // यु>ो>ता!व>कृता संरंभारभटाG ये / न ते ीभः योLgयाः योLgयाः पe ु षेषु ते // ना. शा_२६.१० // अनQ ु टमसंा;तमना!व>ाEगचे!rतम ् / लयतालकलापातमाणनयता`रम ् // ना. शा_२६.११ // स!ु वभLपदालापमनbुरमकाहलम ् / ईIशं यQवे;नायं नार~भG योजयेत ् // ना. शा_२६.१२ // एवं कायU योगuैभू5 मका!वनवेशनम ् / ियो Sह ीगतो भावः पौeषः पुeष यच // ना. शा_२६.१३ // यथा वयो यथाव थमनुˆपेत सा मत ृ ा / पुeषः ीकृतं भावं ˆपा9कुeते तु यः // ना. शा_२६.१४ // ˆपानुˆपा सा uेया योगे कृतबुध 5 ः / च;दतः पौeषीं भू मं ी कुया5दनˆ ु पतः // ना. शा_२६.१५ // न पर परचेrासु काय› थ!वरबालशौ / पाpययोगे पुeषाः योLgया Sह सं कृते // ना. शा_२६.१६ // ीणां वभावमधुराः कzठाः पस ुं ां तु बलव;तः / यJ!प पुeषो !वJात ् गीत!वधानं च ल`णोपेतम ् // ना. शा_२६.१७ // माधुयग 5 ुण!वह~नं शोभां जनये;न त§ीतम ् / य6 ीणां पाpया§ण 5 ् // ना. शा_२६.१८ // ु ैनर5 ाणां च कzठमाधुयम कृत!वपय5यजनतौ !वuेयौ तावलEकारौ / ायेण दे वपा1थ5वसेनापतमo ु यपe ु षभवनेषु // ना. शा_२६.१९ // ीजनकृताः योगा भवि;त पe ु ष वभावेन / रभोव5शीभृ तषु वगd नायं त!bतम ् // ना. शा_२६.२० // तथैव मानष ु े लोके राuाम;तःपुरेि[वह / उपदे rgयमाचायVः यŒेनाEगनाजने // ना. शा_२६.२१ // न वयं भूमकाqयासो बुधैः काय5 तु नाटके / ीषु योjयः यŒेन योगः पe ु षा यः // ना. शा_२६.२२ // य मा9 वभावोपगतो !वलासः ीषु !वJते / त मा9 वभावमधुरमEगं सल ु भसौbवम ् // ना. शा_२६.२३ // ललतं सौbवं य8च सो ऽलEकारः परो मतः / योगो Sa!वधGैव !वuेयो नाटका यः // ना. शा_२६.२४ // सक ु ु मार तथा!व>ो नानाभावरसा यः / नाटकं सकरणं भाणो वीlयEक एव च // ना. शा_२६.२५ // uेयान सक ु ु मारा^ण मानष ु ैरा1 तान तु / सक ु ु मारयोगो ऽयं राuामामोदकारकः // ना. शा_२६.२६ // शE ृ गारसमासाJ ीणां त3ु योजयेत ् / यु>ो>ता!व>कृतासंरंभारभटाG ये // ना. शा_२६.२७ //

न ते ीणां कत5gयाः कत5gयाः पe ु षैSह5 ते / यथा!व>ाEगहारं तु भेJभेJाहवा9मकम ् // ना. शा_२६.२८ // माये;<जालबहुलं पु तनैपlयद~!पतम ् / पुeषायसंचारमnपीकमथो>तम ् // ना. शा_२६.२९ // सा9व9यारभट~युLं नायमा!व>संuतम ् / Žडमः समवकारG gयायोगेहामग ृ ौ तथा // ना. शा_२६.३० // एता;या!व>संuान !वuेयान योLृभः / एषां योगः कत5gयो दे वदानवरा`सैः // ना. शा_२६.३१ // उ>ता ये च पe ु षाः शौय5वीय5समि;वताः / योAयः स च यŒः कत5gयः सततमादे न // ना. शा_२६.३२ // न Sह योAयया !वना भवत च भावरससौbवं Fकं 1चत ् / संगीतप/रOलेशो न9यं मदाजन य गुण एव // ना. शा_२६.३३ // य;मधुरकक5श9वं लभते नाययोगेण / मदाः नाय!वलासैलभ 5 ते यत ् कुसम ु !ै व51च6लावzयम ् / कामोपचारकुशला भवि;त च काया !वशेषेण // ना. शा_२६.३४ // गीतं व3 ृ ं तथा वाJं  तारगमनF\या / श[यन[पादनं चैव षडाचाय5गुणाः मत ृ ाः // ना. शा_२६.३५ // एतान पhच यो वे!3 स आचाय5ः कHत5तः / ऊहापोहौ मतGैव मृ तमdधा तथैव च // ना. शा_२६.३६ // मेधा मृ तगुण 5 —ाघारागः संघष5 एव च / उ9साहG षडेवत ै ान ् श[य या!प गुणान ् !वदःु // ना. शा_२६.३७ // एवं कायU योगuैना5नाभू म!वकnपनम ् / अत ऊवU व%याम स>ीनाम!प ल`णम ् // ना. शा_२६.३८ // इत भारतीये नायशाे !वकृत!वकnपो नाम ष|!वंशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ स*!वंशो ऽयायः स>ीनां तु व%याम ल`णं नाटका यम ् / य मा9योगः सव… ऽयं स†यथU◌ं संदश5तः // ना. शा_२७.१ // स!> तु Sa!वधा uेया वा¥नोEगसमुQवा / दै वी च मानुषी चैव नानाभावसमुि9थता // ना. शा_२७.२ // दशाEगा मानष ु ी स>ीदV वी तु Sa!वधा मत ृ ा / नानासKवा यकृता वाEनैपlयशर~रजा // ना. शा_२७.३ // ि मतापहासनी हासा सावहो कrमेव च / ब>नादा च तथा स!>udयाथ वा¥यी // ना. शा_२७.४ // पल ु कैG सरोमाhचैरqयु9थानै तथैव च / चेलदानाEगुल`ेपःै शार~र~ स!>/र[यते // ना. शा_२७.५ //

Fकिhचि8चrो रसो हा यो न9ृ यQय56 यj ु यते / ि मतेन स तBाvः े`कैन59यमेव च // ना. शा_२७.६ // Fकिhचद पrहा यं य3था वचनमेव च / अथ5हा येन त†Bाvं े`कैन59यमेव Sह // ना. शा_२७.७ // !वदष ू को8चेदकृतं भवेि8चnपकृतं च यत ् / अतहा येन त†Bाvं े`कैन59यमेव तु // ना. शा_२७.८ // अहोकार तथा काय… नण ृ ां कृतसंभवः / य>म5पदसंयL ु ं यथातशयसंभवम ् // ना. शा_२७.९ // त6 सािवत यaाOयं योLgयं Sह साधकैः / !व मया!वrभावेषु हषा5थdषु चैव Sह // ना. शा_२७.१० // कeणे ऽ!प योLgयं कrं शाकृतेन तु / ब>नादा च तथा !व मयाथdषु न9यशः // ना. शा_२७.११ // सा1ध`ेपेषु वाOयेषु  पि;दततनe ू हैः / कुतूहलो3रावेधैबह 5 ु मानेन साधयेत ् // ना. शा_२७.१२ // द~*दे शं य9कायU चेJभेJाहवा9मकम ् / स!व<वमथो9फुnलं तथा य> ु नय> ु जम ् // ना. शा_२७.१३ // किपतांसशीष5hच सा ं सो9थानमेव च / त9े`कै तु कुशलै सायमेवं !वधानतः // ना. शा_२७.१४ // एवं साधयतgयैषा तjuैः स!> तु मानुषी / दै !वकHhच पुनः स!>ं संव%याम तKवतः // ना. शा_२७.१५ // या भावातशयोपेता सKवयL ु ा तथैव च / सा े`कै तु कत5gया दै वी स!>ः योगतः // ना. शा_२७.१६ // न श‰दो न य6 न `ोभो न चो9पातनदश5नम ् / संपूणत 5 ा च रं ग य दै वी स!> तु सा मत ृ ा // ना. शा_२७.१७ // दै वी च मानुषी चैव स!>रे षा मयोSदता / अत ऊवU व%याम घाता;दै वसमिु 9थतन ् // ना. शा_२७.१८ // दै वा9मपरसमु9था „6!वधा घाता बुध ै तु !वuेया / औ9पातकGतथ ु 5ः कदा1चदथ संभव9येषु // ना. शा_२७.१९ // वातािAनवष5कुhजरभज ु Eगमzडपनपाताः / कHटgयाल!पपीलकपश ु वेशनाG दै वककृता // ना. शा_२७.२० // घातनतः परमहं परयुLान ् संव%याम / [वैवzयU चाचेrं !वमत9वं मृ तमोहG // ना. शा_२७.२१ // अ;यवचनं च काgयं तथांगदोषो !वह त9वम ् / एते 9वा9मसमु9था घाता uेया योगuैः] // ना. शा_२७.२२ // मा9सया5†aेषाaा त9प`9वा3थाथ5भेद9वात ् / एते तु परसमु9था uेया घाता बुधैन59यम ् // ना. शा_२७.२३ // अतहसतeSदत!व फोSटता;यथो9कृrनालकापाताः / गोमयलोr!पपीलका!व`ेपाGा/रसंभत ू ाः // ना. शा_२७.२४ // औ9पतकाG घाता म3ो;म3वेशलEगकृतः /

पुनरा9मसम9ु था ये घातां तां तान ् व%याम // ना. शा_२७.२५ // वैल`zयमचे!rत!वभू मक9वं मृ तमोषG / अ;यवचनं च काgयं तथात5नादो !वह त9वम ् // ना. शा_२७.२६ // अतहसतeSदत!व वर!पपीलकाकHटपशु!वरावाG / मक ु ु टाभरणनपाता पु[करजाः काgयदोषाG // ना. शा_२७.२७ // अतहसतeSदतहसतान स>ैभा5व य दष ू का^ण यःु / कHट!पपीलकपाता स!>ं सवा59मना Šना;त // ना. शा_२७.२८ // !वव वरमजाततालं वण5 वरसंपदा च प/रह~णम ् / अuात थानलयं वरगतमेव!ं वधं ह;यात ् // ना. शा_२७.२९ // मक ु ु टाभरणनपातः ब>नादG नाशनो भवत / पशु!वशसनं तथ अ या¢हुवचनŠनं योगेषु // ना. शा_२७.३० // !वषमं मान!वह~नं !वमाज5नं चाकुलहारं च / अ!वभLBहमो`ं पु[करगतमीIशं हि;त // ना. शा_२७.३१ // पुनeLो vसमासो !वभŽLभेदो !वस;धयो ऽपाथ5ः / 6ैलEगजG दोषः 9य`परो`संमोहाः // ना. शा_२७.३२ // च;दोव3 d ः / ु लाघवसEकरो यतेभद ृ 9यागो गe एतान यथा थल ू ं घात थानान काgय य // ना. शा_२७.३३ // uेयौ तु काgयजातौ aौ घातावतF\यौ न9यम ् / कृतgयसनसमु9थः शेषोदकनालक9वम ् // ना. शा_२७.३४ // अतभागं खलनं !व वरमु8चारणं च काgय य / अ थानभूषण9वं पतनं मक ु ु ट य !वंशः // ना. शा_२७.३५ // वािज य;दनकुhजरखरो–श„बका!वमानयानानाम ् / आरोहणावतरणे[वनभu9वं !वह 9वम ् // ना. शा_२७.३६ // हरणकवचानाम,ययथाBहणं !वधारणं चा!प / अमुकुटभष ू णयोगिGरवेशो ऽथवा रEगे // ना. शा_२७.३७ // एभः थान!वशेषघ ै ा5ता ल%या तु स/ू रभः कुशलैः / यूपािAनचयनदभ5Aभाzडप/रBहा;मुO9वा // ना. शा_२७.३८ // स†या म ो घात सव5गतGैकदे शजो वा!प / नायकुशलैः सलेoया स!>वा5 याSaघातो वा // ना. शा_२७.३९ // नालेoयो बहुSदनजः सव5गतो ऽgयLल`ण!वशेषः / य 9वैकSदवसजात स 9यवरो ऽ!प लेoय यात ् // ना. शा_२७.४० // जज5रमो%य या;ते स>ेम…` तु नालकाया तु / कत5gयि 9वह सततं नायuैः ाि°कै!व51धना // ना. शा_२७.४१ // दै ;ये द~न9वमायाि;त ते नाये े`काः मत ृ ाः / ये तr ु ौ त!ु rमायाि;त शोके शोकं -जि;त च // ना. शा_२७.४२ // यो ऽ;य य महे मूध… नांद~—ोकं पठे !> दे व य / ववशेन पव ू र5 Eगे स>ेघा5तः योग य // ना. शा_२७.४३ // यो दे शभावरSहतं भाषाकाgयं योजये¢† ु या / त या,यभलेoयः या¤ातो दे शः योगuैः // ना. शा_२७.४४ //

कः शLो नाय!वधौ यथावदप ु पादनं योग य / कतुU gयBमना वा यथावदL ु ं प/रuातम ् // ना. शा_२७.४५ // त मा§भीराथा5ः श‰दा ये लोकवेदसंस>ाः / सव5जनेन Bाvा योjया नाटके !व1धवत ् // ना. शा_२७.४६ // न च Fकिhच§ण ु ह~नं दोषैः प/रविज5तं न चाFकिhचत ् / त मा;नायकृतौ दोषा नायाथ5तो Bाvा // ना. शा_२७.४७ // न च नादर तु काय… नटे न वागEगसKवनेपlये / रसभावयोG गीते[वातोJे लोकयO ु 9यां च // ना. शा_२७.४८ // एवमेत3ु !वuेयं स>ीनां ल`णं बुधःै / अत ऊवU व%याम ाि°कानां तु ल`णम ् // ना. शा_२७.४९ // चा/र6ाभजनोपेताः शा;तव3 ृ ाः कृत माः / यशोधम5पराGैव मय थवयसाि;वताः // ना. शा_२७.५० // षडEगनायकुशलाः ब> ु ाः शुचयः समाः / चतुरातोJकुशलाः व3 ृ uा तKवदश5नः // ना. शा_२७.५१ // दे शभाषा!वधानuाः कलाशnपयोजकाः / चतुथा5भनयोपेता रसभाव!वकnपकाः // ना. शा_२७.५२ // श‰द8च;दो!वधानuा नानाशा!वच`णाः / एवं !वधा तु कत5gयाः ाि°का दशˆपके // ना. शा_२७.५३ // अgयBै/रि;<यैः शु> ऊहापोह!वशारदः / 9यLदोषोनुअरागी च स नाये े`कः मत ृ ः // ना. शा_२७.५४ // न चैवत े े गुणाः सयक् सव5ि मन ् े`के मत ृ ाः / !वuेय यामेय9वा9संकHणा5नां च पाष5Sद // ना. शा_२७.५५ // यJ य शnपं नेपlयं कम5च!े rतमेव वा / त3था तेन कायU तु वकम5!वषयं त // ना. शा_२७.५६ // नानाशीलाः कृतयः शीले नायं !वनम5तम ् / उ3माधममयानां व> ृ बालशयो!षताम ् // ना. शा_२७.५७ // तु[यि;त तeणाः कामे !वदAधाः समयाि9वते / अथd[वथ5पराGैव मो`े चाथ !वरा1गणः // ना. शा_२७.५८ // शूरा तु वीररौ<े षु नय> ु े[वाहवेषु च / धमा5oयाने परु ाणेषु व> ृ ा त[ु यि;त न9यशः // ना. शा_२७.५९ // न शOयमधमैuा5तुमु3मानां !वचे!rतम ् / तKवभावेषु सवdषु तु[यि;त सततं बुधाः // ना. शा_२७.६० // बाला मख ू ा5ः ियGैव हा यनैपlययोः सदा / य तुrो त!ु rमायात शोके शोकमप ु ैत च // ना. शा_२७.६१ // \ु>ः \ोधे भये भीतः स ेbः े`कः मत ृ ः / एवं भावानक ु रणे यो यि मन ् !वशे;नरः // ना. शा_२७.६२ // स त6 े`को uेयो गण ु ैरेभरलEकृतः / एवं Sह े`का uेयाः योगे दशˆपतः // ना. शा_२७.६३ // संघषd तु समु9प;ने ाि°कान ् संनबोधत /

यu!व;नत5कGैव च;दो!व8च‰द!व3था // ना. शा_२७.६४ // अ!वि8च6कृaे mया ग;धव… रजसेवकः / यu!वJuयोगे तु नत5को ऽभनये मत ृ ः // ना. शा_२७.६५ // च;दो!वa3ब;धे षु श‰द!व9पाpय!व तरे / ृ इ[व!व9सौbवे तु नेपlये चैव 1च6कृत ् // ना. शा_२७.६६ // कामोपचारे वेmया च गा;धव5ः वरकम5^ण / सेवक तूपचारे यादे ते वै ाि°काः मत ृ ाः // ना. शा_२७.६७ // एभI5rा;तसंयुLैद…षा वा8या तथा गण ु ाः / अशाuा !ववादे षु यथा कृतकम5तः // ना. शा_२७.६८ // अथैते ि°का uेयाः क1थता ये मयानघाः / शाuानाJदा तु या9संघष5ः शासं यः // ना. शा_२७.६९ // शाामाणनमा5णैgय5वहारो भवे3दा / भत5ृ नयोगाद;यो ऽ;य!वBा9 पध5या!प भरतानाम ् // ना. शा_२७.७० // अथ5पताका हे तो संघष… नाम संभवत / तेषां कायU gयवहारदश5नं प`पात!वरहे ण // ना. शा_२७.७१ // कृ9वा पणं पताकां gयवहारः स भ!वतgय तु / सवVरन;यमतभः सुखोप!वrैG शु>भावैG // ना. शा_२७.७२ // यैलdखकगमकसहाया सह स!>भघा5ताः / ना9यासनैनद 5 रू संि थतैः े`कै तु भ!वतgयम ् // ना. शा_२७.७३ // तेषामासनयोगो aादशह ति थतः काय5ः / यान !वSहतान पूवU स!> थानान तान ल%या^ण // ना. शा_२७.७४ // घाताG ल`णीयाः योगतो नाययोगे तु / दै वा¤ातसम9ु थाः परोि9थता वा बुधन ै 5वल ै o d याः // ना. शा_२७.७५ // घाता नायसमु9था vा9मसमु9था तु लेoयाः यःु / घाता य य 9वnपाः संoयाताः स>यG बहुलाः यःु // ना. शा_२७.७६ // !वSदतं कृ9वा राu त मै दे या पताका Sह / सयतशया9पताका समस>ौ पा1थ5वाuया दे या // ना. शा_२७.७७ // अथ नरपतः समः यादभ ु योर!प सा तदा दे या / एवं !व1धuैयr 5 gयो gयवहारः समhजसाम ् // ना. शा_२७.७८ // व थ1च3सख ु ासनैः स!ु वशrैगु5णा1थ5भः / !वमmृ य े`कैBा5vं सव5रागपराEगमुखःै // ना. शा_२७.७९ // साधन दष ू णाभासः योगसमया1 तैः / सम9वमEगमाधुयU पाpयं कृतयो रसाः // ना. शा_२७.८० // वाJं गानं सनेपlयमेतjuेयं यŒतः / गीतवाSद6तालेन कला;तरकलासु च // ना. शा_२७.८१ // उअदEगं F\यते नायं सम;तात ् समम8 ु यते / अEगोपाEगसमायुLं गीतताललयाि;वतम ् // ना. शा_२७.८२ // गानवाJसम9वं च त¢ध ु ैः सममु8यते / सनभुA5 नमरु ः कृ9वा चतुर \ुतौ करौ // ना. शा_२७.८३ //

Bीवािhचता तथा कया5 9वEगमाधय 5 ेव च / ु म पू …Lानीह शेषा^ण यान ीनां तैः स!>ं तु काशयेत ् / हषा5दEगसमQ ु त ू ां नानारससमिु 9थताम ् // ना. शा_२७.८६ // वारकाला तु !वuेया नायuै!व5!वधा याः / SदवसैGव ै रा„6G तयोवा5रान ् नबोधत // ना. शा_२७.८७ // पव ू ा5œ त ्वथ मया 9वपराœ तथैव च / Sदवा समु9था !वuेया नायवाराः योगतः // ना. शा_२७.८८ // ादो!षकाध5रा„6G तथा ाभातको ऽपरः / नायवारा भव;9येते रा6ा!व9यनप 5 ः // ना. शा_२७.८९ // ु ूवश एतेषां अ6 यJोjयं नायकायU रसा यम ् / तदहं संव%याम वारकालसमा यम ् // ना. शा_२७.९० // य8ªो6रमणीयं या>म…9थनकृतं च यत ् / पव ू ा5œे त9योLgयं श> ु ं वा !वकृतं तथा // ना. शा_२७.९१ // सKवो9थानगुणैयुL 5 ं वाJभू यbमेव च / पु[कलं सKवयL ु ं च अपराœे योजयेत ् // ना. शा_२७.९२ // कैशकHव!ृ 3संयुLं शE ृ गारससं यम ् / न9ृ यवाSद6गीता¼यं दोषे नायम[यते // ना. शा_२७.९३ // य;नम5हा यबहुलं कeणायमेव च / भातकाले त9कायU नायं न<ा!वनाशनम ् // ना. शा_२७.९४ // अध5रा6े नयh ु जीत समयाे तथैव च / स;याभोजनकाले च नायं नैव योजयेत ् // ना. शा_२७.९५ // एवं कालं च दे शं च समी%य च बलाबलम ् / न9यं नायं युhजीत यथाभावं यथारसम ् // ना. शा_२७.९६ // अथव दे शकालौ च न पर~%यौ योLृभः यथैवाuापयेQता5 तदा योjयमसंशयम ्. // ना. शा_२७.९७ // तथा समSु दआताGैव !वuेया नाटका1 ताः / पा6ं योगम!ृ >G !वuेया तु 6यो गण ु ाः // ना. शा_२७.९८ // बु!>म9वं सुˆप9वं लयतालuता तथा / रसभावuता चैव वय थ9वं कुतूहलम ् // ना. शा_२७.९९ // Bहणं धारणं चैव गा6ावैकnयमेव च / नजसावसतो9साह इत पा6गतो !व1धः // ना. शा_२७.१०० // सव ु ाJता सग ु ान9वं सप ु ाpय9वं तथैव च / शाकम5समायोगः योग इत संuतः // ना. शा_२७.१०१ // श1ु चभष ू णतायां तु माnयाभरणवाससाम ् / !व1च6रचना चैव सम!ृ >/रत संuता // ना. शा_२७.१०२ // यदा समSु दताः सवd एकHभत ू ा भवि;त Sह /

अलEकाराः सकुतपा म;तgयो नाटका याः // ना. शा_२७.१०३ // एतदL ु ं Saज ेbाः स>ीनां ल`णं मया / अत ऊवU व%यायातोJानां !वकnपनम ् // ना. शा_२७.१०४ // इत भारतीये नायशाे स!>gयhजको नाम स*!वंशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ अrा!वंशो ऽयायः आतोJ!व1धमदानीं व%यामः ततं चैवावन>ं च घनं स!ु षरमेव च / चतु!व5धं तु !वuेयमातोJं ल`णाि;वतम ् // ना. शा_२८.१ // ततं त;6ीकृतं uेयमवन>ं तु पौ[करम ् / घनं ताल तु !वuेयः स!ु षरो वंश उ8यते // ना. शा_२८.२ // योगि!वधो vेषां !वuेयो नाटका यः / ततं चैवावन>ं च तथा नायकृतो ऽपरः // ना. शा_२८.३ // ततः कुतप!व;यासो गायनः सप/रBहः / वैपिhचको वै^णकG वंशवाद तथैव च // ना. शा_२८.४ // माद5 E1गकः पाण!वक तथा दाद5 /ु रको बुधैः / अवन>!वधावेष कुतपः समद ु ा(तः // ना. शा_२८.५ // उ3माधममयाभ तथा कृतभयत ु5 ः / कुतपो नाययोगे तु नानादे शसमा यः // ना. शा_२८.६ // एवं गानं च वाJं च नायं च !व!वधा यम ् / अलातच\तमं कत5gयं नाययोLृभः // ना. शा_२८.७ // य3ु त;6ीकृतं ोLं नानातोJसमा यम ् / गा;धव5मत तjuेयं वरतालपदा9मकम ् // ना. शा_२८.८ // अ9यथ5मrं दे वानां तथा ीतकरं पुनः / ग;धवा5णां च य मा!> त मा§;धव5मु8यते // ना. शा_२८.९ // अ य योनभ5व§ े ानं वीणा वंश तथैव च / एतेषां चैव व%याम !व1धं वरसमुि9थतम ् // ना. शा_२८.१० // गा;धवU „6!वधं !वJा9 वरतालपदा9मकम ् / „6!वध या!प व%याम ल`णं कम5 चैव Sह // ना. शा_२८.११ // †gय1धbानाः वरा वैणाः शार~राG कHत5ताः / एतेषां संव%याम !वधानं ल`णाि;वतम ् // ना. शा_२८.१२ // वरा Bामौ मू8च5नाG तानाः थानान व3 ृ यः / शु[कं साधारणे वणा5 vलEकाराG धातवः // ना. शा_२८.१३ // त ु यो यतयGैव न9यं वरगता9मकाः / दारgयां समवाय तु वीणायां समद ु ा(तः // ना. शा_२८.१४ //

वरा BामावलEकारा वणा5ः थानान जातयः / साधारणे च शर~याU वीणायामेष संBहः // ना. शा_२८.१५ // gयhजनान वरा वणा5ः स;धयो ऽथ !वभLयः / नामाoयातोपसगा5G नपाता त!>ताः कृतः // ना. शा_२८.१६ // च;दो!व1धरलEकारा uेयः पदगतो !व1धः / नब>ं चानब>ं च Sa!वधं त9पदं मत ृ म ् // ना. शा_२८.१७ // •ुव 9वावापन[कामौ !व`ेपो ऽथ वेशनम ् / शया तालः सि;नपातः प/रवत5ः सव तक ु ः // ना. शा_२८.१८ // मा6ा करणाEगान !ववार~ यतयो लयाः / गीतयो ऽवयवा मागा5ः पादमागा5ः सपाणयः // ना. शा_२८.१९ // इ9येक!वंशत!वधं uेयं तालगतं बुधःै / गा;धव5संBहो vेष !व तरं तु नबोधत // ना. शा_२८.२० // त6 वराः: ष|जG ऋषभGैव गा;धारो मयम तथा / पhचमो धैवतGैव स*मो ऽथ नषादवान ् // ना. शा_२८.२१ // चत!ु व5ध9वमेतेषां !वuेयं गानयोLृभः / वाद~ चैवाथ संवाद~ !ववाद~ चानव ु ाJ!प // ना. शा_२८.२२ // संवादो मयमBामे पhचम यष5भ य च / ष|जBामे तु ष|ज य संवादः पhचम य च // ना. शा_२८.२३ // तkो aे च चतkG चतkि तk एव च / aे चैवाJ चतkG ष|जBामे भवेSa1धः // ना. शा_२८.२४ // चतुः ु तभ5वत े ् ष|ज ऋषभि ु तः मत ृ ः / Sa ुतGैव गा;धारो मयमG चतुः ु तः // ना. शा_२८.२५ // पhचम तaदे व यात ् „6 ुतधVवतो मतः / Sa ुतG नषादः यात ् ष|जBामे !व1धभ5वत े ् // ना. शा_२८.२६ // अथ म8 ू च5नाः aै BामOयGतुद5श: आदाव3 ु रम;<ा या<जनी चो3रायता / चतुथ’ शु>ष|जा तु पhचमी म9सर~कृता // ना. शा_२८.२७ // अ$\ा;ता तथा षbी स*मी चाभe§ता / ष|जBामा1 ता vेता !वuेयाः स*म8 ू च5नाः // ना. शा_२८.२८ // ष|जे चो3रम;<ा याIषभे चाभe§ता / अ$\ा;ता तु गा;धारे मयमे म9सर~कृता // ना. शा_२८.२९ // पhचमे शु>ष|जा या>ैवते चो3रायता / नषादे रजनी च याSद9येताः ष|जमू8च5नाः // ना. शा_२८.३० // अथ मयमBामे: सौवीर~ ह/रणा$ा च या9कलोपनता तथा / श> ु मया तथा माग’ पौरवी ([यका तथा / मयमBामजा vेता !वuेयाः स*मू8च5नाः // ना. शा_२८.३१ // अ!प च:

\मयL ु ाः वराः स* म8 ू च5न9े यभसंuताः / षपhच वरका तानाः षाडवौडु!वता याः // ना. शा_२८.३२ // साधारणकृताGैव काकल~समलEकृताः / अ;तर वरसंयुLा मू8च5ना Bामयोa5 योः // ना. शा_२८.३३ // यथा: चायासु भवत शीतं  वेदो भवत चातप थ य / न च नागतो वस;तो न च नःशेषः शशरकालः // ना. शा_२८.३४ // भवतGा6: अ;तर वरसंयोगो न9यमारोSहसं यः / काय… vnपो !वशेषेण नावरोह~ कदाचन // ना. शा_२८.३५ // F\यमाणो ऽवरोह~ यादnपो वा यSद वा बहुः / जातरागं ुतं चैव नय;ते 9व;तर वराः // ना. शा_२८.३६ // इत जाती/रदानीं व%यामः वरसाधारणगताि तkो uेया तु जातयः / मयमा पhचमी चैव ष|जमया तथैव च // ना. शा_२८.३७ // आसामंशा तु !वuेयाः ष|जमयमपhचमाः / यथा वं दब 5 तरा gयLा सा पhचमी तथा // ना. शा_२८.३८ // ु ल जातयो ऽrादशे9येवं &'णाभSहतं परु ा / ता 9वहं वत5य[याम BहांशाSद!वभागतः // ना. शा_२८.३९ // षा|जी चैवाष5भी चैव धैव9यथ नषाSदनी / ष|जोद~8यवती चैव तथा वै ष|जकैशकH // ना. शा_२८.४० // ष|जमया तथा चैव ष|जBामसमा याः / अत ऊवU व%याम मयमBामसं1 ताः // ना. शा_२८.४१ // गा;धार~ मयमा चैव गा;धारोद~8यवा तथा / पhचमी रLगा;धार~ तथा गा;धारपhचमी // ना. शा_२८.४२ // मयमोद~8यवा चैव न;दयि;त तथैव च / कमा5रवी च !वuेया तथा;•ी कैशकH मता // ना. शा_२८.४३ // वरसाधारणगताि तkो uेया तु जातयः / मयमा ष|जमया च पhचमी चैव स/ू रभः // ना. शा_२८.४४ // आसामंशा तु !वuेयाः ष|जमयमपhचमाः / यथा वं दब 5 तरं gय9यासाKव6 पhचमी // ना. शा_२८.४५ // ु ल शु>ा !वकृताGैव Sह समवायाjजातय तु जाय;ते / पुनरे वाशु>कृता भव;9यथैकादशा;या तु // ना. शा_२८.४६ // तासां यि;नव3 5ृ ाः वरे [वथांशष े ु जातषु च जातः / तa%याम यथाव9सं`प े ेण \मेणेह // ना. शा_२८.४७ // पर पर!वन[प;ना uेया vेवं तु जातयः / पथ ृ Aल`णसंयुLा aै Bामकाः वरा याः // ना. शा_२८.४८ //

चतkो जातयो न9यं uेयाः स* वरा बुधःै / चतkः ष वरा uेयाः मत ृ ाः पhच वरा दश // ना. शा_२८.४९ // मयमोद~8यवा चैव तथा वै ष|जकैशकH / कामा5रवी च संपूणा5 तथा गा;धारपhचमी // ना. शा_२८.५० // षा|jया;•ी न;दय;ती च गा;धारोद~8यवा तथा / चतkः ष वरा vेताः uेयाः पhच वरा दश // ना. शा_२८.५१ // नैषाद~ चाष5भी चैव धैवती ष|जमयमा / ष|जोद~8यवती चैव पhच ष|जा1 ताः मत ृ ाः // ना. शा_२८.५२ // गा;धार~ रLगा;धार~ मयमा पhचमी तथा / कैशकH चैव पhचैता मयमBामसं याः // ना. शा_२८.५३ // या ताः स* वरा uेया याGैताः ष वराः मत ृ ाः / कदा1चत ् षाडवीभत ू ाः कदा1च8चौडुवे मताः // ना. शा_२८.५४ // ष|जBामे तु सपूणा5 !वuेया ष|जकैशकH / ष वरा चैव !वuेया षा|जी गा;धारयोगतः // ना. शा_२८.५५ // गा;धारपhचमी चैव मयमोद~8यवा तथा / पुनG ष वरा uेया गा;धारोद~8यवा बुधःै // ना. शा_२८.५६ // आ;•ी च न;दय;ती च मयमBामसं याः / एवमेता बुधैudया aै BामOयो ऽ!प जातयः // ना. शा_२८.५७ // अत ऊवU व%याम तासामंश!वकnपनम ् / ष वराः स*मे vंशे ने[य;ते ष|जमयमाः // ना. शा_२८.५८ // संवाJलोपा§ा;धारे तaदे व Sह ने[यते / गा;धार~रLगा;धार~कैशकHनां तु पhचमः // ना. शा_२८.५९ // ष|जायां चैव गा;धारमंशकं !व!> षाडवम ् / षाडवं धैवते नाि त ष|जोद~8यामथांशके // ना. शा_२८.६० // संवाJलोपा9स*ैताः षा वयdण !वविज5ताः / गा;धार~रLगा;धाय…ः ष|जमयमपhचमाः // ना. शा_२८.६१ // स*मGैव !वuेयो येषु नौडु!वतं भवेत ् / aौ ष|जमयमांशो तु गा;धारो ऽथ नषादवान ् // ना. शा_२८.६२ // ऋषभGैव पhचयां कैशOयां चैव धैवतः / एवं तु aादशैवह े वjया5ः पhच वराः सदा // ना. शा_२८.६३ // ता 9वनौडु!वता न9यं कत5gया Sह वरा याः / सव5 वराणां नाश तु !वSहत 9वथ जातषु // ना. शा_२८.६४ // न मयम य नाश तु कत5gयो Sह कदाचन / सव5 वराणां वरो vनाशी मयमः मत ृ ः / गा;धव5कnपे !वSहतः साम व!प च मयमः // ना. शा_२८.६५ // दशकं जातल`णम ्: Bहांशौ तारम;<ौ च ;यासो ऽप;यास एव च / अnप9वं च बहु9वं च षाडवौडु!वते तथा // ना. शा_२८.६६ // अथ Bहाः:

Bहा तु सव5जातीनामंशव9प/रकHत5ताः / य9व3 ृ ं भवे§ेयमंशो Bह!वकिnपतः // ना. शा_२८.६७ // त6ांशो नाम: यि मन ् भवत रागG य मा8चैव वत5ते / म;
त6: मयमोद~8यवाया तु न;दय;9या तथैव च / तथा गा;धारपhचयाः पhचमÀऽशो Bह तथा // ना. शा_२८.७९ // धैव9याG तथा vंशौ !वuेयौ धैवतष5भौ / पhचयाG तथा uेयौ Bहांशौ पhचमष5भौ // ना. शा_२८.८० // गा;धारोद~8यवाया तु Bहांशौ ष|जमयमौ / आष5qयाG Bहा अंशा धैवतष5भस*माः // ना. शा_२८.८१ // गा;धारG नषादG vाष5भG तथापरः / नषाSद;यायो vेते Bहा अंशाG कHत5ताः // ना. शा_२८.८२ // ष|जपhचमगा;धारै िभरे व कHत5ताः / अंशैBह 5 ै तथा चैव !वuेया ष|जकैशकH // ना. शा_२८.८३ // ष|जG मयमGैव नषादो धैवत तथा / ष|जोद~8यवतीजातेB5हा अंशाG कHत5ताः // ना. शा_२८.८४ // पhचमGाष5भGैव नषादो धैवत तथा / कामा5रgया बुधैरंशा BहाG प/रकHत5ताः // ना. शा_२८.८५ // गा;धारGाष5भGैव पhचमो ऽथ नषादवान ् / च9वरÀशा भव;9या;Áया BहाGैव तथैव Sह // ना. शा_२८.८६ // ष|जGाथष5भGैव मयमः पhचम तथा / मयमाया Bहा uेया अंशाGैव सधैवताः // ना. शा_२८.८७ // नषादष|जगा;धारमयमाः पhचम तथा / गा;धार~रLगा;धाय…B5हा अंशाः कHत5ताः // ना. शा_२८.८८ // ष|जी धैवतगा;धारष|जमयमपhचमैः / BहैरंशैG !वuेया !वकृता वरयोगतः // ना. शा_२८.८९ // कैशOयाGाष5भं Sह9वा Bहांशाः ष वराः मत ृ ाः / स* वरBहांशा तु !वuेया ष|जमयमा // ना. शा_२८.९० // एते „6ष!r!व5uय े ाः सवा5 वंशा तु जातषु / अंशव8च Bहा तासां सवा5सामेव न9यशः // ना. शा_२८.९१ // सवा5सामेव जातीनां „6जात तु गणः मत ृ ः / ते च स* गणा uेया वध5मान वरा बुधैः // ना. शा_२८.९२ // एक वरो Sa वरG „6 वरो ऽथ चतुः वरः / पhच वरGतुथा5 यादे कधा स*ष वरौ // ना. शा_२८.९३ // एतदL ु ं मया 9वासां Bहांशप/रकnपनम ् / पुनGैव व%याम ;यासाप;यासयोगतः // ना. शा_२८.९४ // पhचांशा तु भवेत ् षा|जी नषादष5भविज5ता / अप;यासो भवेद6 गा;धारः पhचम तथा // ना. शा_२८.९५ // ;यासGा6 भवेत ् ष|जो लो,यः स*म एव च / ष|जगा;धारसhचारः ष|जधैवतयो तथा // ना. शा_२८.९६ // षाडवं स*मोपेतमnपौ वै स*मष5भौ / गा;धार य च बाहुnयं 9व6 कायU योLुभः // ना. शा_२८.९७ //

आष5qयामष ृ भ 9वंशो नषादो धैवत तथा / एत एव vप;यासा ;यासGा,यष ृ भः मत ृ ः / षपhच वरता चा6 ष|जपhचमयो!व5ना // ना. शा_२८.९८ // धैव9यां धैवतो ;यास 9वंशावष ृ भधैवतो / अप;यासा भव;9य6 धैवताष5भमयमाः // ना. शा_२८.९९ // ष|जपhचमह~नं तु पाh8 वयU !वधीयते / पhचमेन !वना चैव षाडवं प/रकHत5तम ् // ना. शा_२८.१०० // आरोSहणौ च तौ काय› लEघनीयौ तथैव च / नषादGष5भGैव गा;धारो बलवां तथा // ना. शा_२८.१०१ // नषाSद;यां नषादÀऽशो सगा;धारष5भ तथा / एत एव vप;यासा ;यासGैवा6 स*मः // ना. शा_२८.१०२ // धैव9या इव कत5gये षाडवौडु!वते तथा / तa8च लEघनीयौ तु बलव;तौ तथैव च // ना. शा_२८.१०३ // अंशा तु ष|जकैशOयाः ष|जगा;धारपhचमाः / अप;यासा भव;9य6 ष|जपhचमस*माः // ना. शा_२८.१०४ // गा;धारG भवे;;यासो है न वयU न चा6 तु / दौब5nयं चा6 कत5gयं धैवत याष5भ य च // ना. शा_२८.१०५ // (मयम) ष|जG मयमGैव नषादो धैवत तथा / यःु ष|जोद~8यवांशा तु ;यासGैव तु मयमः // ना. शा_२८.१०६ // अप;यासो भव9य य धैवतः ष|ज एव च / पर परांशगमनमrतG !वधीयते // ना. शा_२८.१०७ // षा वय5मष ृ भापेतं कायU गा;धव5वSे दभः / पhचमाष5भह~नं तु पाhच वयU तु त6 वै // ना. शा_२८.१०८ // ष|जGा,यष ृ भGैव गा;धारG बल~ भवेत ् / गा;धार य च बाहुnयं म;< थाने !वधीयते // ना. शा_२८.१०९ // सवÂशाः ष|जमयायामप;यासा तथैव च / ष|जG मयमGा!प ;यासौ नाय› योLृभः // ना. शा_२८.११० // गा;धारस*मापेतं पाhच वयU !वधीयते / षाडवं स*मापेतं कायU चा6 योगतः // ना. शा_२८.१११ // सव5 वराणां सhचार इrत तु !वधीयते / ष|जBामा1 ता vेता !वuेयाः स* जातयः // ना. शा_२८.११२ // अतः परं व%याम मयमBामसं याः / गा;धाया5ः पhच एवांशा धैवतष5भविज5ताः // ना. शा_२८.११३ // ष|जG पhचमGैव vप;यासौ कHत5तौ / गा;धारG भवे;;यासः षाडवं चष5भं !वना // ना. शा_२८.११४ // धैवतष5भयोह¸नं तथा चौडु!वतं भवेत ् / लEघनीयौ च तौ न9यमाष5भा>ैवतं -जेत ् / !वSहति 9वत गा;धाया5ः वर;यासांशगोचरः // ना. शा_२८.११५ //

ल`णं रLगा;धाया5 गा;धाया5 एव य9 मत ृ म् / धैवतो बलवान6 दौब5nयं त य लोपतः // ना. शा_२८.११६ // गा;धारष|जयोGा6 सhचारGाष5भाSaना / अप;यास तथा चैव मयम तु !वधीयते // ना. शा_२८.११७ // गा;धारोद~8यवांशौ तु !वuेयौ ष|जमयमौ / पाhच वयU न चैवा6 षा वय5मष ृ भं !वना // ना. शा_२८.११८ // काय5Gा;तरमाग5G ;यासोप;यास एव च / ष|जोद~8यवतीव3ु पाhच वयdण जात1ु चत ् // ना. शा_२८.११९ // मयमाया भव;9यंशा !वना गा;धारस*मौ / एत एव vप;यासा ;यासGैव तु मयमः // ना. शा_२८.१२० // गा;धारस*मापेतं पाhच वयU !वधीयते / षाडवं चा,यगा;धारं कत5gयं तु योगतः // ना. शा_२८.१२१ // ष|जमयमयोGा6 कायU बाहुnयमेव Sह / गा;धारलEघनं चा6 कायU न9यं योLृभः // ना. शा_२८.१२२ // मयमोद~8यवा पण ू ा5 vंश एक तु पhचमः / शेषो !व1ध तु कत5gयो गा;धारोद~8यवां गतः // ना. शा_२८.१२३ // aावंशावथ पhचयामष ृ भः पhचम तथा / स(ऋ)नषादावप;यासौ ;यासGैव तु पhचमः // ना. शा_२८.१२४ // मयमाव3ु कत5gये षाडवौडु!वते तथा / दौब5nयं चा6 कत5gयं ष|जगा;धारमयमैः // ना. शा_२८.१२५ // कुया5द,य6 सhचारं पhचम याष5भ य च / गा;धारगमनं चैव कायU 9वnपG स*मः // ना. शा_२८.१२६ // (nपं च स*मात ्) अथ गा;धारपhचयाः पhचमÀऽशः कHत5तः / तारग9या तु ष|जो ऽ!प कदा1च;नातवत5ते // ना. शा_२८.१२७ // ऋषभः पhचमGैव vप;यासौ कHत5तौ / ;यासGैव तु गा;धारो सा च पूण 5 वरा सदा / पhचया यG गा;धाया5ः सhचारः स !वधीयते // ना. शा_२८.१२८ // पhचमGाष5भGैव गा;धारो ऽथ नषादवान ् / च9वारÀऽशा भव;9या;Áयामप;यासा त एव Sह // ना. शा_२८.१२९ // गा;धारG भवे;;यासः ष|जापेतं तु षाडवम ् / गा;धाराष5भयोGा!प सhचार तु पर परम ् // ना. शा_२८.१३० // स*म य च षb य ;यासो ग9यनुपव 5 ः / ू श ष|ज य लEघनं चा6 नाि त चौडु!वतं सदा // ना. शा_२८.१३१ // न;दय;9याः \मान ् ;यासाप;यासांशाः कHत5ताः / गा;धारो मयमGैव पhचमGैव न9यशः // ना. शा_२८.१३२ // ष|जो लो,यG लEŠयG ना;•ीसhचरणं भवेत ् / लEघनं vष ृ म ् // ना. शा_२८.१३३ // ृ भ या!प त8च म;<गतं मत तारग9या तु ष|ज तु कदा1च;नातवत5ते /

गा;धारो वा Bहः काय5 तथा ;यासG न9यशः // ना. शा_२८.१३४ // कामा5रgयाः मत ृ ा vंशा आष5भः पhचम तथा / धैवतG नषादGा,यप;यासा त एव तु / पhचमG भवे;;यासो हैन वयU न चा6 तु // ना. शा_२८.१३५ // गा;धार य !वशेषेण सव5तो गमनं भवेत ् // ना. शा_२८.१३६ // कैशOया तु तथा vंशाः सवd चैवाष5भं !वना / एत एव vप;यासा ;यासौ गा;धारस*मौ // ना. शा_२८.१३७ // धैवतà शे नषादे च ;यासः पhचम इ[यते / अप;यासः कदा1च3ु ऋषभो ऽ!प !वधीयते // ना. शा_२८.१३८ // आष5भे षाडवं चा6 धैवतष5भविज5तम ् / तथा चौडु!वतं कुया5† बलनौ चा;9यपhचमौ // ना. शा_२८.१३९ // दौब5nयमष ृ भ या6 लEघनं च !वशेषतः / अंशवत ् किnपतGा;यैः षाडवे तु !वधीयते / ष|जमयावद6ा!प सhचार तु भवेSदह // ना. शा_२८.१४० // एवमेता बुधैudया जातयो दशल`णाः / यथा यि मन ् रसे याG गदतो मे नबोधत // ना. शा_२८.१४१ // इत जात!वकnपायायो ऽrा!वंशः समा*ः _____________________________________________________________

अथ एकोन„6ंश3मो ऽयायः ष|जोद~8यवती चैव ष|जमया तथैव च / मयपhचमबाहुnयात ् काया5 शE ृ गारहा ययोः // ना. शा_२९.१ // षा|जी 9वथाष5भी चैव व वरांशप/रBहात ् / वीररौ<ाQत ु [े वेते योjये गानयोLृभः // ना. शा_२९.२ // नषादे ऽ◌ंशे तु नैषाद~ गा;धारे ष|जकैशकH / कeणे तु रसे काया5 जातगान!वशारदै ः // ना. शा_२९.३ // धैवती धैवतांशे तु बीभ9से सभयानके / •ुवा!वधाने कत5gया जातगा5ने यŒतः / रसं काय5मव थां च uा9वा योjया योLृभः / ष|जBामा1 ता vेताः योjया जातयो बुधःै // ना. शा_२९.४ // अतः परं व%याम मयमBामसं याः / गा;धार~रLगा;धाय› गा;धारांशोपप!3तः / कeणे तु रसे कायd नषादे ऽ◌ंशे तथैव च // ना. शा_२९.५ // मयमा पhचमी चैव न;दय;ती तथैव च / गा;धारपhचमी चैव मयमोद~8यवा तथा / मयमपhचमबाहुnयात ् काया5ः शE ृ गारहा ययोः // ना. शा_२९.६ // कामा5रवी तथा चा;•ी गा;धारोद~8यवा तथा /

वीरे रौ<े ऽQत ु े काया5ः ष|जष5भांशयोिजताः / कैशकH धैवतांशे तु बीभ9से सभयानके // ना. शा_२९.७ // एकैव ष|जमया uेया सव5रससं या जातः / त या 9वंशाः सवd वरा तु !वSहताः योग!वधौ // ना. शा_२९.८ // यो यदा बलवान ् यि मन ् वरो जातसमा यात ् / त9व3 ृ ं रसे कायU गानं गेये योLृभः // ना. शा_२९.९ // मयपhचमभू यbं गानं शE ृ गारहा ययोः / ष|जष5भायकृतं वीररौ<ाQत े ु च // ना. शा_२९.१० // ु ष गा;धारः स*मGायं कeणे गानम[यते / तथा धैवतभूयbं बीभ9से सभयानके // ना. शा_२९.११ // एकैव ष|जमया !वuेया^खलरसा या जातः / त या 9वंशाः सवd वराG !वSहताः योग!वधौ // ना. शा_२९.१२ // सवd[वंशेषु रसा नयम!वधानेन संयोLgयाः / काकnय;तर!वSहता !वशेषयुLा तु बलव;तः / एवमेता बुधैudया जातयो नायसं याः // ना. शा_२९.१३ // पाpययोग!वSहतान ् वरांGा!प नबोधत / हा यशE ृ गारयोः काय› वरौ मयमपhचमौ // ना. शा_२९.१३*१ // ष|जष5भौ च कत5gयौ वीररौ<ाQत ु [े वथ / गा;धारG नषादG कत5gयौ कeणे रसे // ना. शा_२९.१३*२ // धैवतG योगuैब’भ9से सभयानके / अत ऊवU व%याम वणा5लEकारल`णम ् // ना. शा_२९.१३*३ // आरोह~ चावरोह~ च थायसhचा/रणौ तथा / वणा5G9वार एवैते vलEकारा तदा याः // ना. शा_२९.१४ // आरोहि;त वरा य6ारोह~त स तु संuतः / य6 चैवावरोहि;त सो ऽवरोह~ कHत5तः // ना. शा_२९.१५ // ि थराः वराः समा य6 थायी वण5ः स उ8यते / सhचरि;त वरा य6 स सhचार~त कHत5तः // ना. शा_२९.१६ // शार~र वरसभूताि थानगण ु गोचराः / च9वारो ल`णोपेता वणा5 त6 कHत5ताः // ना. शा_२९.१७ // एवं ल`णसंयL ु ं यदा वण… ऽनक ु ष5त / तदा वण5 य न[प!3udया वरसमुQवा // ना. शा_२९.१८ // एते वणा5 तु !वuेयाG9वारो गीतयोजकाः / एतान ् समा1 तान ् सयगलEकारान ् नबोधत // ना. शा_२९.१९ // स;नाSदः स;ना;तः स;नाJ;त एव च / स;नमयG तथा \मरे 1चत एव च /  तारG सादG स*ैते थायवण5गाः // ना. शा_२९.२० // अथ सhचा/रजान ् भय ू ः कH9य5मानाि;नबोधत / म;< तथा स;नाSदः ेE^खतो „ब;दरु े व च / सि;नव3 ृ ः व3 ृ G रे 1चतः किपतः समः // ना. शा_२९.२१ //

कुहरGैव वेणुG रिhचतो vवलोFकतः / आवत5कः पराव3 ृ ः सhचा/रzयGतुद5श // ना. शा_२९.२२ // न[कष…qयच ु यGैव हसतो „ब;दरु े व च / ेEखोलत तथा`*ो !व तीण…>Sटत तथा // ना. शा_२९.२३ // Ÿादमानः सदानः सि;धः 8चादन तथा / स;नाSदः स;ना;त इ9यारोहे 6योदश // ना. शा_२९.२४ // !वधूतG „6वण5G तथोaाSहत एव च / उ§ीतG तथा वे^ण!व5uय े ा vवरोSहणः // ना. शा_२९.२५ // स*ˆपगता uेया अलEकारा बुधिै 9वमे / नैते सवd •ुवाि वrाः ुतवण5कष5णात ् // ना. शा_२९.२६ // न Sह वण5कष5 तु •ुवाणां स!>/र[यते / mयेनो वा,यथवा „ब;दय ु d चा;येत क!ष5णः // ना. शा_२९.२७ // ते •ुवाणां योगेषु न काया5ः वमाणतः / त†•ुवाणां योगे तु काया5 vारोSहणः वराः // ना. शा_२९.२८ // य मादथा5नˆ 5 श5का / ु पा Sह •व ु ा काया5थद वणा5नां तु पन ु ः कायU कृश9वं पदसं यम ् // ना. शा_२९.२९ // ये ऽ6 योगे ग8चि;त तांG वणा5न ् नबोधत / स;नाSदः स;ना;तः स;नाJ;त एव च // ना. शा_२९.३० // स;नमयमGैव „ब;दःु किपतरे 1चतौ / तारGैव Sह म;
तारम;<स;न तु uेयो म;<गतः स च // ना. शा_२९.४० // लEघय9वा परान ् म;<ात ् परां तारगतं गतः / म;<तारस;न तु !वuेयो vवरोहणात ् // ना. शा_२९.४१ // स;ना;तः वरो य6 सादः स तु संuतः / अपाEगFक तु !वuेयः वराणामथ सhचरात ् // ना. शा_२९.४२ // रे 1चतः शरस uेयः किपतं तु कला6यम ् / कzठे नe>पवनः कुहरो नाम जायते // ना. शा_२९.४३ // एवमेते 9वलEकारा !वuेया वण5सं याः / अथ गीतीः व%याम च;दो ऽ`रसमि;वताः // ना. शा_२९.४४ // शशना रSहतेव नशा !वजलेव नद~ लता !वप[ु पेव / अ!वभू!षतेव च ी गीतरलEकारह~ना यात ् // ना. शा_२९.४५ // थमा मागधी uेया Saतीया चाध5मागधी / सभा!वता तत ु ा मत ृ ीया तु चतुथ’ पथ ृ ल ृ ा // ना. शा_२९.४६ // „6नव3 ृ गीता या गीतः सा मागधी मत ृ ा / अध5तः सि;नव3 ृ ा च !वuेया vध5मागधी // ना. शा_२९.४७ // सभा!वता च !वuेया गव 5 रसमि;वता / ु ` पथ ु ाoया च !वuेया न9यं लŠव`राि;वता // ना. शा_२९.४८ // ृ ल एता तु गीतयो uेया •ुवायोगं !वनैव Sह / गा;धव5 एव योjया तु न9यं गानयोLृभः // ना. शा_२९.४९ // गीतयो गSदताः सयग ् धातG ूं ैव नबोधत / !व तारः करणG यादा!व>ो gयhजन तथा / च9वारो धातवो uेया वाSद6करणा याः // ना. शा_२९.५० // सEघातजो ऽथ समवायजG !व तारजो ऽनुब;धकृतः / uेतGतु[कारो धात!ु व5 तारसंuG // ना. शा_२९.५१ // !वधय तु मत ृ ा त य पूवU !व तार एव च / सEघातसमवायौ तु !वuेयौ तौ Saअ„6कौ // ना. शा_२९.५२ // पूवG 5 तु!व5ध त6 पिGमो ऽr!वधः मत ृ ः / करणानां !वशेषेण !वuेयौ तौ पथ ृ क् पथ ृ क् // ना. शा_२९.५३ // अधGोवU च !वuेयावधरो3रजौ वरौ / सEघातजो !व1ध 9वेष !वuेयो वादनं त // ना. शा_२९.५४ // Sae3रो Saरधर 9वधराSदGो3रावसानG / uेय तथो3राSदः पुनर,यधरावसानG // ना. शा_२९.५५ // समवायज तथा यात ् „6e3रिरधरG !वuेयः / Saरधरो3राधरा;तो SaरधरGो3र!वरामG // ना. शा_२९.५६ // उ3रमुखो Saरधरो Sae3रावसानG / मयो3रो Saरधरो Sae3रो ऽ,यधरमयG // ना. शा_२९.५७ // अनब ु ;ध तु uेयो gयाससमासा8च नयतमेषां Sह / एवं चतुद5श!वधो !व तारो धातुराoयातः // ना. शा_२९.५८ // /रभतो8चयनी/रभतो Ÿाद तु तथानुब;धः यात ् /

पhच!वधो !वuेयो वीणावाJे करणधातुः // ना. शा_२९.५९ // „6कपhचस*नवकैय5था\मं संयुतो भवेaाJे / सवVरनुब;धकृतैगुव 5 ;5 तः यात ् करणधातुः // ना. शा_२९.६० // `ेपः ,लत ु ो ऽतपातो ऽतकHण5मनुब;धसंuतGैव / आ!व>ो !वrो यो धातुवV पhच!वध एव // ना. शा_२९.६१ // Sa„6चतु[कनवकैः हारै ः \मशः कृतैः / आ!व>धात!ु व5uेयः सानब ु ;ध!वभू!षतः // ना. शा_२९.६२ // gयhजनधातोः प[ु पं कलतलन[कोSटतं तथो>ृrम ् / रे फो ऽनुब;धसंuो ऽनु वनतं „ब;दरु वमr ृ म ् // ना. शा_२९.६३ // कनbाEगुbसंयुLं पु[पम9यभसंuतम ् / अEगb ु ाqयां समं त;“योः पश5नं यत ् कलं तु तत ् // ना. शा_२९.६४ // वामेन पीडनं कृ9वा द`णेनाहत तले / सgयाEगुbहार तु न[कोSटतमहो8यते // ना. शा_२९.६५ // हारो वामतज5;या उ>ृrमत संuतम ् / सवा5Eगु लसमा`ेपो रे फ इ9यभसंuतः // ना. शा_२९.६६ // तल थाने ऽध त;6ीणामनु वनतम8 ु यते / गव 5 रकृता त;6ी „ब;द/ु र9यभसंuतः // ना. शा_२९.६७ // ु ` कनbाEगुbकाqयां तु द`णाqयामधोमुखम ् / त;6ीषु „6हारं चा,यवमr ृ ं कHत5तम ् // ना. शा_२९.६८ // gयाससमासादे षामनब ु ;धः साव5धातुको uेयः / इत दश!वधः योjयो वीणायां gयhजनो धातुः // ना. शा_२९.६९ // इ9येते धातवः ोLाG9वारो ल`णाि;वताः / तसण ृ ाम!प व3 ृ ीनां येषु वाJं त!bतम ् // ना. शा_२९.७० // तk तु व3 ृ यिG6ाद`णाव!ृ 3संuताः / वाJगीतोभयगुणा नSद5 rा;ता यथा\मम ् // ना. शा_२९.७१ // तkो गीतव3 ृ यः ाधा;येन Bाvाः । 1च6ा व!ृ 3द5 `णा चेत । तासां तालगीतलययतमाग5ाधा;यान यथा वं gयhजकान भवि;त । त6 1च6ायां सE`*वाJताल<त ु लयसमाय9™नागतBहाणां ाधा;यम ् । तथा व3 ृ ौ गीतवाSद6SaकलातालमयलयkोतोगतायतसमBहमागा5णां ाधा;यम ् । द`णायां गीतचतु[कलताल!वलिबतलयगोपु8चाय9यतीतBहमागा5णां ाधा;यम ् । सवा5सामेव व3 ृ ीनां ललताJा तु जातयः / धातु भः सह संयुLा भवि;त गुणव3राः // ना. शा_२९.७२ // एतेषां धातन ू ां समवायाjजातय तु जाय;ते / यादद ु ा3ललत/रभतघनसंuाGतk तु // ना. शा_२९.७३ //

त6ोदाता !व तारधात!ु वषया vद ु ा39वात ् / ललता gयhजनधातोल5लत9वादे व संयोLgया // ना. शा_२९.७४ // आ!व>धात!ु वषया /रभता लघुसhचया† !वनSद5rा / करण!वषया च घनसंuा गe ु लघुसhचया3ु यात ् // ना. शा_२९.७५ // „6!वधं गीते कायU वाJं वीणासमQ ु वं तjuैः / तKवं vनुगतमोघः थानैककरणसमायुLाः // ना. शा_२९.७६ // लयतालवण5पदयतगी9य`रभावकं भवेत ् तKवम ् / गीतं तु यदनुग8च9यनग ु तमत तQवेaाJम ् // ना. शा_२९.७७ // आ!व>करणबहुलं vप ु यप ु5 /रपा^णकं <त ु लयं च / अनपे`तगीताथU वाJं 9वोघे !वधातgयम ् // ना. शा_२९.७८ // एवं uेया वैणे वाJ!वधाने तु धातव तjuैः / ल%यायतः परमहं नग’त!वधानसमवायम ् // ना. शा_२९.७९ // आ ावणा तथाऽरभो वO6पा^ण तथैव च / सEखोटना तथा कायU पुनG प/रघना // ना. शा_२९.८० // मागा5सा/रतमेतत ् याnल~लाकृतमथा!प च / आसा/रतान च तथा „6कारकृतान तु // ना. शा_२९.८१ // एतान तु बSहग’ता;याहुवा5J!वदो जनाः / सतालान vतालान 1च3व3 ृ ौ कृतान तु // ना. शा_२९.८२ // योजनं च !वuेयं पूवर5 Eग!व1धं त / एतेषां संव%याम ल`णं सनदश5नम ् // ना. शा_२९.८३ // आkावणा नाम !व तारधात!ु वSहतैः करणैः !वभागशो Saरqय तैः / SaGा!प सि;नव3 ृ ःै करणोपचयैः \मेण यात ् // ना. शा_२९.८४ // गe ु णी 9वादावेकादशकं चतुद5शं सपhचदशम ् / सचतु!वUशकमेवं Saगुणीकृतमेतदे व यात ् // ना. शा_२९.८५ // लघुनी गe ु चैव यादथाrमं गe ु भवे3था च पन ु ः / ष च लघून ततो ऽ;9ये गव ु ा5Jा ावणायां तु // ना. शा_२९.८६ // „6ःशयोप/रपाणौ तालाव,येवमेव चैFककवान ् / समपाणौ aे शये तालाव,येवमेवाथ // ना. शा_२९.८७ // भय ू ः शयातालाववपाणाव3 ु र था चैव / चhच9पट ु तथा यादे वं vा ावणातालः // ना. शा_२९.८८ // अ6ोदाहरणम ् । झzटुं जगत यवलतक जबुक झzटुं तत च लघु च झzटुम ् । SदEगले गणपतपशुपतजबक ु SदEगले वरभज ु Sद1गन1ग चा । तत चाSदन न1गचा पशुपत नीतचा ॥ अथारभः । द~घा5zयादावrौ aादश च लघू न नैधनं चैव / च9वा/र गुˆ^ण तथा Ÿ वा;यrौ च द~घU च // ना. शा_२९.८९ // लघुसंuान चतुधा5 नधनं Saगुणीकृतान द~घd aे /

अrौ लघून नैधनम9यारभे ऽ`र!वधानम ् // ना. शा_२९.९० // अ6ोदाहरणम ् । Äहzटुं झzटुं झzटुं झzटुं जगत यवलतक Sद1गन1गचा । SदEAले SदEAले तत झझलकुचझलजबक ु ततचा । गणपत सुरपत पशुपत चा ॥ अ य तु वाJम ् । कायU „6पव5रSहतैeaहनैर,यथ समवरोहैः / तल/रभतŸादयत ु ैः करणै!व5 तारभू यbैः // ना. शा_२९.९०*१ // अपचययL ु ै Sa5 ि तथा नव3 ृ Sै a5 रqय तैः / आरभो ऽ,यवतरणिपव5युLैG कत5gयः // ना. शा_२९.९०*२ // तालिकल 9वादौ शयैककला कलाaये तालः / Saकला च पुनः शया तालो SaकलG कत5gयः // ना. शा_२९.९१ // „6कलG सि;नपातः पुनः !पतापु6कG षपव ू ः5 / चhच9पट ु तथा यादारभे तालयोग तु // ना. शा_२९.९२ // अ य तु वाJम ्: कायU „6पव5रSहतैeaहनैर,यथ समवरोहैः / तल/रभतŸादयत ु ैः करणै!व5 ताभू यbैः // ना. शा_२९.९३ // अपचययुLैSa5 ि तथा नव3 ृ Sै a5 रqय तैः / आरभो ऽ,यवतरणिपव5युLैG कत5gयः // ना. शा_२९.९४ // अथ वO6पा^णः गुˆ^ण पhच Ÿ वान ष|गe 5 ः / ु G चतुगुण गe ु णी aे लघु 9वेकं च9वाय5थ गˆ ु ^ण Sह // ना. शा_२९.९५ // च9वाय5थ लघू न य ु ी^ण द~घा5^ण चैव Sह / लघू;यrौ च द~घU च वO6पाणौ भवेSa1धः // ना. शा_२९.९६ // अ6ोदाहरणम ् । SदEगले झzटुं जबुक जगत य झzटुं SदEगले । घे;Iं घेटो घाटो भुनFकSट इनं दE ु ॥ घदग ु दFु कटमटनम ् । अ य वाJम ् । आ!व>करणयुLो †gयEगः यादे कव3 ृ ौ वा / अnपgयhजनधातव ु ा5J!व1धव5O6पाणौ तु // ना. शा_२९.९७ // Saकले म<के य3ु शयातालाSदपातम ् / त9सवU वO6पाणौ तु काय5मrकलाि;वतम ् // ना. शा_२९.९८ // त याध तात ् पुनः कायU पhचपा^णचतुrयम ् / वO6पाणेरयं तालो मुखतमख ु ा यः // ना. शा_२९.९९ // अथ सEखोटना गe ु णी लघू;यथाrौ द~घU Saगण ु ं तथा च कत5gयम ् / लघुद~घd लघु च पुनGतग ु ु5णं संकत5gयम ् // ना. शा_२९.१०० // पुनरrौ Ÿ वान य/ु रह तथा नैधनं च कत5gयम ् /

सEखोटनव तु!वधौ Ÿ वगe ु !व1धः समSु rः // ना. शा_२९.१०१ // सEखोटनाया उदाहरणं कn,य कृतम ् । SदEगले जगत य वलत कतेचातचातझ लघु चझल पशुपतचा । अ या वाJ!व1धः । अ1धदzडं ह ताqयां वीणां !वनगv ृ द`णाEगुnया / अEगb ु ाqयां च तथा कायU सEखोटनावाJम ् // ना. शा_२९.१०२ // सEखोटयेत ् वरं वाSदना तु संवाSदना तथा1धबलम ् / समवायभG शेषैरनुवाSदभरnपकैGांशैः // ना. शा_२९.१०३ // !व तार1च6करणैSa5 ि!व5नवत5तैSa5 रqय तैः । उपचययुLैः \मशो वदि;त सEखोटनावाJम ् / तालो ऽ या गSदत तjuैः शीष5वत ् पhचपा^णना // ना. शा_२९.१०४ // अथ प/रघना द~घा5zयादावrौ लघून कुया5त ् पन ु Sa5गु^णतान / Ÿ वा;य!प च9वा/र Saगुणान युः सद~घा5^ण // ना. शा_२९.१०५ // षोडश लघू न च यःु सह नधने चैव काया5^ण / एष प/रघनायां गe ु लघुव त\ ु मः ोLः // ना. शा_२९.१०६ // एत याम,यद ु ाहरणं कn,य कृतम ् । SदEगले SदEगले SदEगले SदEगले जगत य वलत क । ततझलकुचझलSद1गन1ग गणपत चा । चलत क गणपत पशुपतसुरपत चा । वाJं चा या तjuैः सोaहनं ह तलाघवात ् काय5म ् / gयhजनधातुसमु9थं नानाकरणा योपेतम ् // ना. शा_२९.१०७ // सिपrकव8चा या तालः करणै तु धातस ं ुLैः / ु य गe ु लघुयोगादे वं !वSहतः काय… बुधै न59यम ् // ना. शा_२९.१०८ // मागा5सा/रतवाJं !व तारा!व>करणसंयुLम ् / सकलैः सतलैः करणैरथ गe ु लघुसhचयGायम ् // ना. शा_२९.१०९ // च9वा/र गुˆ^ण युलघ 5 ून च9वा/र च Saगु^णतान / गe ु णी लघू;यथाrौ गुeणी चे9येतत ् „6धा योjयम ् // ना. शा_२९.११० // अथवा च9वा/र तु गुˆ^ण यŸ ु 5 वा;यrौ भवि;त Sह / गe ु णी नव Ÿ वान द~घ5म;9यमथा!प च // ना. शा_२९.११०*१ // अ6ोदाहरणम ् । SदEगले झzटुं जगत य । थलतक झzटुं तत । झलकुच झलततचा । बालासा/रतव8चैव तालो ऽ य प/रकHत5तः // ना. शा_२९.११०*२ // वणमधुरा^ण ल~लाकृता;यभसत ृ प/रसत ृ ा;तरकृतान / ता;य,यथ5वशाSदह कत5gयान योग!वधौ // ना. शा_२९.१११ //

यथासा/रतान jयेbमयकनbान तालमाणनSद5 rान तान ताल!वधाने व%यामः । एवमेतत ् वरगतं uेयं वीणाशर~रजम ् / !वपhचीवाJयL ु ान करणान नबोधत // ना. शा_२९.११२ // ˆपं कृतं तकृतं तभेदो ˆपशेषमोघG / षbी वै तशु[का 9वेवं uेयं करणजातम ् // ना. शा_२९.११३ // वीणावाJSaगुणं गुeलाघववादनं भवे<प ू म् / ˆपं तभेदकृतं तकृतम9यु8यते वाJम ् // ना. शा_२९.११४ // यग ु प9कृते ऽ;यकरणं तभेदो द~घ5लाघवकृतः यात ् / कृतमेक यां त;“यां तशु[का नाम !वuेया // ना. शा_२९.११५ // वीणावाJ!वरामे ऽ,य!वरतकरणं तु ˆपशेषः यात ् / आ!व>करणयुLो vप ु यप ु5 /रपा^णक 9वोघः // ना. शा_२९.११६ // कायU •ुवा!वधाने ायेण Sह कोणवादनं तjuैः / थानाžयथU चेJ36 भवेदयं नयमः // ना. शा_२९.११७ // त8चौघतुnयकरणं वा8यं कायU !वपh8या तु / स*त;6ी भवेि8च6ा !वपhची तु भवे;नव / कोणवादना !वपhची याि8च6ा चाEगुलवादना // ना. शा_२९.११८ // ततवाJ!वधानमदं सवU ोLं समासयोगेन / व%यायतG भय ू ः स!ु षरातोJयोगं तु // ना. शा_२९.११९ // इत भरतीये नायशाे ततातोJ!वधानं नाम एकोन„6ंश3मो ऽयायः _____________________________________________________________ „6ंशो ऽयायः अतोJं स!ु षरं नाम uेयं वंशगतं बुधःै / वैण एव !व1ध त6 वरBामसमा यः // ना. शा_३०.१ // Saक„6कचत[ु का तु uेया वंशगताः वराः / क,यमानाथ5मुLाG gयLमL ु ा तथैव च // ना. शा_३०.२ // त6ोप/र यथा vेकः वरो वैण वरा;तरे / ा,नो9य;य9वमेवह े तथा वंशगतो ऽ!प Sह // ना. शा_३०.३ // SaकिकGतु[को वा ुतसEoयो भवेत ् वरः / अनीरणा3ु शेषाणां वराणाम!प सभवः / अEगल ु ~वादनकृतं त8च मे सि;नबोधत // ना. शा_३०.४ // gयLमक ु ् {ताEगु ल त6 वरो uेयGतःु ु तः / क,यमानाEगु लGैव „6 ुतः प/रकHत5तः / Saको ऽधा5EगुलमुLः याSदत ु9या1 ताः वराः // ना. शा_३०.५ // एते यम 5 यमBामे भय ु  ू ः ष|जा1 ताः पुनः / gयLमक ु ् {ताEगु लकृताः ष|जमयमपhचमाः // ना. शा_३०.६ //

ऋषभो धैवतGा!प क,यमानाEगल ु ~कृतौ / अध5मL ु ाEगु लGैव गा;धारो ऽथ नषादवान ् // ना. शा_३०.७ // वरसाधारणGा!प काकnय;तरसंuया / नषादगा;धारकृतौ ष|जमयमयोर!प // ना. शा_३०.८ // !वपय5या सि;नकषd ुतल`णस!>तः / वैणकzठवेशन े स>ा एका1 ताः वराः // ना. शा_३०.९ // यं यं गाता वरं ग8चेत ् तं तं वंशन े वादयेत ् / शार~रवैणवंmयानामेकHभावः श यते // ना. शा_३०.१० // अ!वचलतम!वि8च;नं वणा5लEकारसंयत ु ं !व1धवत ् / ललतं मधुरं ि नAधं वेणोरे वं मत ृ ं वाJम ् // ना. शा_३०.११ // एवमेतत ् वरगतं !वuेयग ं ानयोLृभः / अतः परं व%याम धनातोJ!वकnपनम ् // ना. शा_३०.१२ // इत भरतीये नायशाे सु!षरातोJल`णं नामायायिंशः _____________________________________________________________

अथ 6यिंशो ऽयायः गुणात ् वत5ते गानं दोषं चैव नर यते / त माJŒेन !वuेयौ गुणदोषौ समासतः // ना. शा_३३.१ // गाता 9यBवयाः ि नAधो मधरु वरोप1चतकzठः / लयतालकलापातमाणयोगेषु तKवuः // ना. शा_३३.२ // ˆपगुणकाि;तयुLा माधय ु …पेतस9वसप;नाः / पेशलमधुरि नAधानुनाSदसमरL गुeकzठाः // ना. शा_३३.३ // (शुभ) स!ु वSहतगमक!वधाय;यो ऽ`ोqयास ् ताललयकुशलाः / आतोJा!प5तकरणा !वuेया गायकाः mयामाः // ना. शा_३३.४ // ायेण तु वभावात ् ीणां गानं नण ृ ां च पाpय!व1धः / ीणां वभावमधुरः कzठो नण ृ ां बल9वं च // ना. शा_३३.५ // य6 ीणां पाpयं गण ु ैनर5 ाणां च गानमधुर9वम ् / uेयो ऽलEकारो ऽसौ न Sह वभावो vयं तेषाम ् // ना. शा_३३.६ // सु न!वrपा^णलययतयोगuौसम ु धुरलघुह तौ / गातग ै ोपेताववSहतमनसौ सस ु Eगीतौ // ना. शा_३३.७ // ृ ुणG फुटर1चत1च6करणौ गीत वणाचलौवीणौ च / 1च6ाSदवाJकुशलौवीणाqयां वादकौ भवतः // ना. शा_३३.८ // बलवानवSहतब!ु >ग’तलयu तथासस ु Eगीतः / ावकमधरु ि नAधो Iढपा^णवUशवादको uेयः // ना. शा_३३.९ // अ!वचलतम!व8च;नं वणा5लEकारबोधकंमधुरम ् /

ि नAधं दोष!वह~नं वेणोरे वं मत ृ ं वाJम ् // ना. शा_३३.१० // uान!वuानकरणवचनयोगस!>न[पादनान षडाचाय5गण ु ा इत । त6 uानं शाावबोधः । यथा च F\यासपादनं !वuानम ् । कzठह तगौzयं करणम ् । िजतB;थता वचनम ् । दे शाSदसपदाराधनं योगस!>ः । श[य वभावम!वशे[योपा3य उपदे शाि8च[यन[पादनमत // ना. शा_३३.११ // ावणो ऽथ घनः ि नAधो मधरु ोvवधानवान ् / „6 थानशोभी9येवं तु ष कzठ य गण ु ा मताः // ना. शा_३३.१२ // उदा3ं ूयते य मा3 मा8ªावण उ8यते / ावणः स ु वरो य मादि8च;नः स घनो मतः // ना. शा_३३.१३ // अˆ`वनसंयुLः ि नAध तjuैः कHत5तः / मनः¶ादनकरः स वै मधुर उ8यते // ना. शा_३३.१४ // वरे ऽ1धके च ह~ने च v!वरLो !वधानवान ् / शरःकzठे [वभSहतं„6 थानमधरु वरः / „6 थानशोभी9येवं तु स Sह तjuैeदा(तः // ना. शा_३३.१५ // क!पलो vवि थतGैव तथा स;दr एव च / काकH च तुबकH चैव पhच दोषा भवि;त Sह // ना. शा_३३.१६ // वै वयU च भवेJ6 तथा या† घघ5रायतम ् / क!पलः स तु !वuेयः —े[मकzठ तथैव च // ना. शा_३३.१७ // ऊनताऽ1धकता चा!प वराणां य6 Imयते / ˆ`दोषहतGैव uेयः स 9वgयवि थतः // ना. शा_३३.१८ // दzडयोगात ् स;दr 9वाचायVः प/रकHत5तः / यो न !व तरत थाने वरम8 ु चारणागतम ् // ना. शा_३३.१९ // नासाBB तश‰द तुत ु बकH सो ऽभधीयते // ना. शा_३३.२० // अ;ये तु समहरणे चैव ज!वनौ !वशदौ तथा / िजत मौ !वकृrौ च मधुरौ वेदविज5तौ / तथा बय ु ाः // ना. शा_३३.२१ // ृ ;नखौ चैव uेयौ ह त य वै गण इत एते गुणाG दोषाG तKवतः क1थतो मया / अत ऊवU व%याम vवन>!व1धं पुनः // ना. शा_३३.२२ // पूवU यदL ु ं !पतामहे न कुया5त ् य एवं तु नरः योगे समानमBयं लभते स लोके // ना. शा_३३.२३ // इत भरतीये नायशाे गण ु दोष!वचारो नामायाययिंशः _____________________________________________________________

अथ पhच„6ंशो ऽयायः !व;यासं भू मकानां च सव%याम नाटके / याIशो य य कत5gयो !व;यासो भू मकास ्वथ // ना. शा_३५.१ // गतवागEगचेrाभः सKवशील वभावतः / पर~%य पा6ं तju तु यh ु jया† भू मनवेशने // ना. शा_३५.२ // ति म;नि;व[य Sह गुणवान ् काया5 पा6समा या / न खेदजननं ब> ु ेराचाय5 य भ!व[यत // ना. शा_३५.३ // आचाय5ः पा6जांGैव गुणाhuा9वा वभावजान ् / ततः कुया5† यथायोगं नण ृ ां भू मनवेशनम ् // ना. शा_३५.४ // अEग9यEगसंयुLमह~नाEगं वयोि;वतम ् / न थल ू ं न कृशं चैव न द~घU न च म;थरम ् // ना. शा_३५.५ // ि—rाEगं Jु तम;तं च स ु वरं !यदश5नम ् / एतैगु5णG ै संयुLं दे वभूमषु योजयेत ् // ना. शा_३५.६ // थल ू ं ांशुं बह ृ ेहं मेघगभीरन वनम ् / रौ< वभावने6ं च वभावक ु ु ट~मुखम ् // ना. शा_३५.७ // र`ोदानवदै 9यानां भू मकासु योजयेत ् / पe ु षाणां योग तु तथाEगF\ययाि;वतः // ना. शा_३५.८ // सन ु े6सुुवः वEगाः सल ु लाटाः सन ु ासकाः / वोbाः सग ु zडाः सम ु ुखाः सक ु zठाः सु शरोधराः // ना. शा_३५.९ // वEग9यEगसंयुLा न द~घा5 न च म;थराः / न थल ू ा न कृशाGैव वभावेन gयवि थताः // ना. शा_३५.१० // सश ु ीला uानव;तG तथा च !यदश5नाः / कुमारराजभूमौ तु संयोjयाG नरो3माः // ना. शा_३५.११ // अEगैर!वकलैध’रं फुटं वसनकम5^ण / न द~घU नैव च थल ू मूहापोह!वच`णम ् // ना. शा_३५.१२ // अद~नं च गnभं च 9यु9प;न!वनGयम ् / सेनापतेरमा9यानां भू मकासु योजयेत ् // ना. शा_३५.१३ // !पEगा`ं घोणनासं च ने6मु8चमथा!प वा / कhचFु क ो„6याद~नां भू मकासु नयोजयेत ् // ना. शा_३५.१४ // एवम;ये[व!प तथा नायधम5!वभागतः / दे शवेषानुˆपेण पा6ं योjयं वभू मषु // ना. शा_३५.१५ // म;थरं वामनं कु‰जं !वकृतं !वकृताननम ् / !वr‰धने6ं काणा`ं थल ू ं 1च!पटनासकम ् // ना. शा_३५.१६ // दज 5 ं द ु न ु वभावं च !वकृताचारमेव च / दासभम ू ौ युhजीत बुधो दासाEगसभवम ् // ना. शा_३५.१७ // कृ9याऽतकृशं `ामं तपः ा;तेषु योजयेत ् / तथा च पe ु षं थल ू मप ु रोधेषु योजयेत ् // ना. शा_३५.१८ // यSद वा नेIशाः सि;त कृ9या पe ु षा Saजाः /

आचाय5ब† ु या योjया तु भावचेrा वभावतः // ना. शा_३५.१९ // या य य सIशी चेrा v3 ु माधममयमा / स तथाऽऽचाय5योगेन नयया भावभा!वनी // ना. शा_३५.२० // अतः परं व%याम भरतानां !वकnपनम ् / भरता याG भरतो !वदष ू कः सौ/रक तथा ना;द~ / न;द~ सस6 ू धारो नायरसो नायकGैव // ना. शा_३५.२१ // मक ु ु टाभरण!वकnपौ !वuेयो माnयव तु!व!वधैG / कारककुशीलवाJा !वuेया नामतGैव // ना. शा_३५.२२ // धय 5 दे को य माद> ु व ु ारो ऽनेकभू मकायL ु ः / भाzडBहोपकरणैनायं भरतो भवेत ् त मात ् // ना. शा_३५.२३ // लोका(दा यकृता सव5कृतचारसंयL ु ा / नाना यां कुeते तथा च नार~ तु सव56 // ना. शा_३५.२४ // 9यु9प;नतभो नम5कृतो नम5गभ5नभdदः / चेद!वद!ू षतवचनो !वदष ू को नाम !वuेयः // ना. शा_३५.२५ // तय ू 5 त तु नरः सवा5तोJवादने कुशलः / तरू प/रBहयL ु ो !वuेय तौ/रको नाम // ना. शा_३५.२६ // नटनृ त धा9वथ… ऽयं भत ू ं नाटयत लोकव3 ृ ा;तम ् / रसभावस9वयुLं य मात ् त मा;नटो भवत // ना. शा_३५.२७ // तु9यभवादनकृतैमध 5 ुरैवा5Oयैः सम ु Eगलाचारै ः / सव5 तौत Sह लोकं य मात ् त माQवेaाद~ // ना. शा_३५.२८ // भावेqयो बहुधाऽि मन ् रसा वदत नाययोगेषु / ाकृतसं कृतपाpयो न;द~ नामेत स uेयः // ना. शा_३५.२९ // गीत य च वाJ य च पाpय य च नैकभाव!वSहत य / शrोपदे शयोगात ् स6 ू uः स6 ू धार तु // ना. शा_३५.३० // य मात ् यथोपSदrान ् रसांG भावांG स9वसंयL ु ान ् / भू म!वकnपैन5यत च नायकरः कHत5त त मात ् // ना. शा_३५.३१ // चतुरातोJ!वधानं सव5 य तु शाखे द!वSहत य / नाय या;तं ग8चत त माaै नायको ऽभSहतः // ना. शा_३५.३२ // नानाकृतसम9ु थं करोत यः शीष5कं मक ु ु टयोगे / !व!वधैवष d !वशेषैः स च कुटकार तु !वuेयः // ना. शा_३५.३३ // भाzडकवाJuा या लयतालuा रसानु!व>ा च / सवा5Eगस; ु दर~ वै कत5gया नाटकHया तु // ना. शा_३५.३४ // य 9वाभरणं कुया5† बहु!वध!वSहतं स चाभरणः / यGोपकरणयोगात ् स तेन नानाऽभधातgयः // ना. शा_३५.३५ // यो वै माnयं कुeते पEच!वधं माnयाकृत ् स !वuेयः / यGा!प वेषयोगं कुeते स च वेषकार~ तु // ना. शा_३५.३६ // 1च6uिG6करो व य रhजाना3था रजकः / ज9वmमलोहकाbै<5gयकरै ः काeकGैव // ना. शा_३५.३७ // नानातोJ!वधाने योगयुLः वादने कुशलः /

अतोJे ऽ,यतकुशलो य मात ् स कुशलवो uेयः // ना. शा_३५.३८ // यJत ् समा य;ते शnपं वा कम5 वा योगं वा / तनैवोपगतगुणा !वuेया नामतः पुeषाः // ना. शा_३५.३९ // एवं तु नाटक!वधौ जातन5टसं या बुधैudया / नायोपकरणयुLा नानाशnपसLा च // ना. शा_३५.४० // उLो ऽ6 भू मका;यासः योLारG योगतः / आSदrं नायशां च मन ु यः Fकमहो8यताम ् // ना. शा_३५.४१ // इत भरतीये नायशाे भूमका!वकnपायायः पhच„6ंशः _____________________________________________________________

अथ ष„6ंशो ऽयायः अथा6ेयो वसbG पुल 9यः पल ु हः \तःु / अE1गरा गौतमो ऽग 9यो मनुरायु तथा9मवान ् // ना. शा_३६.१ // !व$ाम6ः थल ू शराः संवत5ः मतद5नःु / उशना बह ृ पतgया5स½यवनः काmयपो •ुवः // ना. शा_३६.२ // दव ु ा5सा जामदA;यG माक5zडेयो ऽथ गालवः / भरaाजG रै qयG यव\Hत तथैव च // ना. शा_३६.३ // थल ू ा`ः शकला`G काzवो मेघात1थः \तःु / नारदः पव5तGैव सुवमा5थैकजो Saजः // ना. शा_३६.४ // नतबभ ु व ु5 नः सौयः शतान;दः कृत-णः / जामदA;य तथा रामः कचGे9येवमादयः // ना. शा_३६.५ // एवं ते मन ु यः ु9वा सव5uं भरतं ततः / पुनˆचु/रदं वाOयं कुतूहलपरु ोगमम ् // ना. शा_३६.६ // य 9वया गSदतो vेष नायवेदः परु ातनः / एक1च3ैः स चा माभः सयक् समप ु धा/रतः // ना. शा_३६.७ // एकG संशयो ऽ माकं तं नो gयाoयातुमह5स / को वा;यो नायवेद य नGयं वLुमह5त // ना. शा_३६.८ // न वयं प/रहासेन न !वरोधेन न चे[य5या / प8 ु दे शाथ5मेव तु // ना. शा_३६.९ // ृ चामो भगवन ् नायमप अ माभG तदा नोLं कथा8चेदो भवेSदत / इदानीं तप ू श`ाथU नायगुvं नदश5य // ना. शा_३६.१० // लोक य च/रतं नायम9यवोच 9वमीIशम ् / तेषां तु लोकं गv ु ानां नGयं वLुमह5स // ना. शा_३६.११ // दे व य क य च/रतं पूवर5 Eगे Saजष5भ / FकमथU भुjयते vेष युLः Fकं करोत वा // ना. शा_३६.१२ // क मा8चैव पुनः शौचं सयक् चरत स6 ू Iक् / कथमव ु ’तले नायं वगा5ि;नपततं !वभो // ना. शा_३६.१३ // कथं तवायं वंशG नटसंuः त!bतः /

सव5मेव यथातKवं कथय व महामुने // ना. शा_३६.१४ // तेषं तु वचनं 9ु वा मुनीनां भरतो मु नः / 9युवाच पन ु वा5Oयं गv ु ाथा5भनयं त // ना. शा_३६.१५ // &वीम वः कथां गv ु ां य;मां प8 ृ चन ् सु-ताः / पूवर5 Eग!वधान य तां च मे सि;नबोधत // ना. शा_३६.१६ // ोLवानि म य9पूवU शुभं !वŠननबह5णम ् / त यानुब;धेन मया पूवर5 Eगः कHत5तः // ना. शा_३६.१७ // शाणां तकाराथU शर~रावरणं यथा / F\यते Sह तथा पापं हुतेनैव शायत // ना. शा_३६.१८ // एवं ज,यैG होमैG दे वताqयच5नेन च / सवा5तोJ!वधानैG तथा गीत वनेन च // ना. शा_३६.१९ // तु9याशीव5चनैः शा;तैः कम5भावानुकHत5नैः / मया पापापहरणैः कृते !वŠननबह5णे // ना. शा_३६.२० // तुतगीताSदसंसr ै d वैरभSहतो ऽ यहम ् / ृ द नतरां प/रतुrाः मः योगेणामन ु ा च ते // ना. शा_३६.२१ // दे वतासरु मान;J य मांnलोकG न;दत / त मादयं योग तु ना;द~नामा भ!व[यत // ना. शा_३६.२२ // गीतवाJानुनादो Sह य6 काकु वनः शुभः / ति मन ् दे शे !वपा,मानो माEगnयं च भ!व[यत // ना. शा_३६.२३ // याव3ं पूरयेश े ं वनना5यसमा यः / न था यि;त Sह र`ांस तं दे शं न !वनायकाः // ना. शा_३६.२४ // आवाहे च !ववाहे च यuे नप ृ तमEगले / ना;द~श‰दमप ु ु9य Sहंkा नmयि;त चैव Sह // ना. शा_३६.२५ // पाpयं नायं तथा गेयं 1च6वाSद6मेव च / वेदम;6ाथ5वचनैः समं vेत† भ!व[यत // ना. शा_३६.२६ // ुतं मया दे वदे वात ् तKवतः शEकरा!>तम ् / नानज,यसहkेqयः प!व6ं गीतवाSदतम ् // ना. शा_३६.२७ // यि म;नातोJनाय य गीतपाpयवनः शुभः / भ!व[य9यशुभं दे शे नैव ति मन ् कदाचन // ना. शा_३६.२८ // एवं पज ू ा1धकाराथU पव ू र5 Eगः कृतो मया / नाना तु तकृतैवा5Oयैदdवताqयच5नन े च // ना. शा_३६.२९ // यतो ऽभवादनं िOलrं शrं त<Eगमzडले / तत त य Sह त8चौचं !वSहतं तु Saजो3माः // ना. शा_३६.३० // शौचं कृ9वा यतो म;6ं पज ू नं जज5र य तु / उ8यते पूव5रEगे ऽि मन ् त मा8चौचं कHत5तम ् // ना. शा_३६.३१ // यथावता/रतं चैव नायमेत;मह~तले / वLgयं सव5मेत!> न शOयं Sह नगSू हतुम ् // ना. शा_३६.३२ // ममैते तनयाः सवd नायवेदसमि;वताः / सव5लोकं हसनैः बाध;ते नायसं यैः // ना. शा_३६.३३ //

क य1चKवथ काल य शnपकं Bायधम5कम ् / ऋषीणां gयEAयकरणं कुव5Qगु5णसं यम ् // ना. शा_३६.३४ // अ ाgयं तुराचारं Bायधम5वत5तम ् / नbुरं चा तत ु ं च काgयं संसSद योिजतम ् // ना. शा_३६.३५ // त8ªु9वा मन ु यः सवd भीमरोषकिपताः / ऊच ु तान ् भरतान ् \ु>ा नद5 ह;त इवाAनयः // ना. शा_३६.३६ // मा तावQो Saजा युLमदम मSaडबनम ् / को नामायं प/रभवः Fकhच ना मासु समतम ् // ना. शा_३६.३७ // य माjuानमदो;म3ा न वे9था!वनया1 ताः / त मादे त!> भवतां कुuानं नाशमे[यत // ना. शा_३६.३८ // ऋषीणां &ा'णानां च समवायसमागताः / नराहुता !वना होमैः शू<ाचारा भ!व[यथ // ना. शा_३६.३९ // अपाELेयाः कुि9सताGावमा एव भ!व[यथ / यG वो भ!वता वंशः सवा5शौचो भ!व[यत // ना. शा_३६.४० // ये च वो वंशजा ते ऽ!प भ!व[य;त ्यथ नत5काः / परोप थानव;तG शपzयोपजी!वनः // ना. शा_३६.४१ // शापं द3ं तथा uा9वा सत े यो मे तदा सुराः / ु q सवd !वमनसो भू9वा तानष ु ि थताः // ना. शा_३६.४२ // ृ ीन ् समप याचमानै ततः ोLं दे वःै श\पुरोगमैः / इदानीं दःु खमु9प;नं नायमेत† !वनE`त // ना. शा_३६.४३ // ऋ!षभG ततः ोLं न चैत!> !वन%यत / शेषम;य6 य† ोLं सव5मेत† भ!व[यत // ना. शा_३६.४४ // एत8ªु9वा तु वचनं मन ु ीनामB ु तेजसाम ् / !व[zणा ते ततः सवd ु9वा मां समुपि थताः // ना. शा_३६.४५ // ोLव;तG मां पु6ा 9वयाहो नाशता वयम ् / अनेन नायदोषेण शू<ाचारा Sह यत ् कृताः // ना. शा_३६.४६ // मया!प सा;9वय9वोLा मा \ोधं -जतानघाः / कृता;त!वSहतो ऽ माकं नन ू मेष !व1धः सुताः // ना. शा_३६.४७ // मन ु ीनां Sह मष ृ ा वाOयं भ!व[यत कदाचन / नधने च मनो मा भ† ू य[ु माकमत साि;9वताः // ना. शा_३६.४८ // जानीवं त3था नायं &'णा संवत5तम ् / श[येqयG तद;येqयः य8चामः योगतः // ना. शा_३६.४९ // मा वै णmयतामेत;नायं दःु खवत5तम ् / महा यं महापुzयं वेदाEगोपाEगसभवम ् // ना. शा_३६.५० // अ,सरोqय इदं चैव यथातKवं यथा ुतम ् / नायं दKवा ततः सवd ायिG3ं च/र[यथ // ना. शा_३६.५१ // इत भरतीये नायशाे नायशापो नाम ष„6ंशो ऽयायः _____________________________________________________________

अथ स*„6ंशो ऽयायः क य1चKवथ काल य नहुषो नाम पा1थ5वः / ा*वान ् दे वराjयं Sह नयबु!>परा\मः // ना. शा_३७.१ // शशास तदा राjयं दे वैgयु5!rमवा,नुवन ् / गा;धवU चैअ नायं च I‹वा 1च;तामप ु ागमत ् // ना. शा_३७.२ // स 1च;तय9वा मनसा कथमेष गह ृ े मम / नाययोगो Sह भवेSदत सादर एव सन ् // ना. शा_३७.३ // कृताhजलः योगाथU ोLवां तु सुरान ् नप ृ ः / अ,सरोभ/रदं साधU नायं भवतु मे गह ृ े // ना. शा_३७.४ // 9युLG ततो दे वब ै ह 5ृ पतपुरोगमैः / SदgयाEगनानां नैवेह मानष ु ैः सह सEगतः // ना. शा_३७.५ // Sहतं पlयं च वLgयो भवान ् वगा51धपो Sह यत ् / आचाया5 त6 ग8च;तु ग9वा कुव5;तु ते !यम ् // ना. शा_३७.६ // ोLवां तु ततो मां तु नप ृ तः स कृताhजलः / इदम8चाम भगवन ् नायमgु याU त!bतम ् // ना. शा_३७.७ // पूवम 5 ाचाय5कं चैव भवताऽभSहतं त ु म् / gयLभावाि9वदं ल‰धं 9व9सकाशा† Saजो3म // ना. शा_३७.८ // !पतामहगह ृ े ऽ माकं तद;तःपुरे जने / !पतामहF\यायL ु मव ु m5 यां सवत5तम ् // ना. शा_३७.९ // त याः णाशशोकेन उ;मादोपरते नप ृ े / !वप;ने ऽ;तःपुरजने पन ु ना5शमुपागतम ् // ना. शा_३७.१० // काशमेतSद8चामो भय ू तत ् संयोिजतम ् / त1थयuF\या वेत† यथा यान ् मEगलैः शुभःै // ना. शा_३७.११ // ति मन ् मम गह ृ े ब>ं नानाकृतसं यम ् / ीणां ललत!व;यासैयत 5 ो नः थय[यत // ना. शा_३७.१२ // तथाऽि 9वत मया ोLो नहुषः पा1थ5व तदा / सत ु ाGाहूय सोLा सामपव ू U सरु ै ः सह // ना. शा_३७.१३ // अयं Sह नहुषो राजा याचते नः कृताhजलः / गयतां सSहतैभू5 मं योLुं नायमेव च // ना. शा_३७.१४ // क/र[यमश ्च शापा;तमि मन ् सयक् योिजते / &ा'णानां नप ृ ाणां च भ!व[यथ न कुि9सताः // ना. शा_३७.१५ // त6 ग9वा युjय;तां योगान ् वसुधातले / न शOयं चा;यथा कतुU वचनं पा1थ5व य Sह // ना. शा_३७.१६ // अ माकं चैव सवdषां नहुष य महा9मनः / आ9मोपदे शस>ं Sह नायं ोLं वयंभुवा // ना. शा_३७.१७ // शेषमु3रत;6ेण कोहल तु क/र[यत / योगः का/रकाGैव नeLान तथैव च // ना. शा_३७.१८ //

अ,सरोभ/रदं साधU \Hडनीयकहे तक ु म् / अ1ध!bतं मया वगd वातना नारदे न च // ना. शा_३७.१९ // ततG वसुधां ग9वा नहुष य गह ृ े Saजाः / ीणां योगं बहुधा ब>व;तो यथा\मम ् // ना. शा_३७.२० // अ6ोपभोगत ते तु मानष ु ीषु मामा9मजाः / ब>व;तो ऽ1धक नेहं तासु त† Saजस3माः // ना. शा_३७.२१ // पु6ानु9पाJ ववा च योगं च यथा\मम ् / &'णा समनुuाताः ा*ाः वगU पुनः सत ु ाः // ना. शा_३७.२२ // एवमव ु ’तले नायं श[यैः समवता/रतम ् / भरतानां च वंशो ऽयं भ!व[यं च वत5तः // ना. शा_३७.२३ // कोहलाSदभरे वं तु व9सशािzडnयधूत5तैः / म9यधम5F\यायुLैः किG9कालमवि थतैः // ना. शा_३७.२४ // एत8चा6ं णीतं Sह नाराणां बु!>वध5नम ् / 6ैलोOय य F\योपेतं सव5शानदश5नम ् / मEगnयं ललतं चैव &'णो वदनोQवम ् // ना. शा_३७.२५ // य इदं ण ु य ु ान ् न9यं ोLं चेदं वयभव ु ा / कुया5त ् योगं यGैवमथवाऽधीतवान ् नरः // ना. शा_३७.२६ // या गतवdद!वदष ु ां या गतय5uका/रणाम ् / या गतदा5नशीलानां तां गतं ा,नुया!> सः // ना. शा_३७.२७ // दानधमdषु सवdषु कH9य5ते तु महत ् फलम ् / े`णीयदानं Sह सव5दानेषु श यते // ना. शा_३७.२८ // न तथा ग;धमाnयेन दे वा त[ु यि;त पिू जताः / यथा नाययोग थैन59यं त[ु यि;त मEगलैः // ना. शा_३७.२९ // गा;धवU चेह नायं च यः सयक् प/रपालयेत ् / स ई$रगणेशानां लभते स§तं पराम ् // ना. शा_३७.३० // एवं नाययोगे बहु!व1ध!वSहतं कम5शां णीतम ् । नोLं य8चा6 लोकादनुकृतकरणात ् । सं!वभाgयं तु तjuैः ॥ Fकं चा;यत ् सपूणा5 भवतु वसम ु ती नrदु भ5`रोगा / शाि;तग…&ा'णानां भवतु नरपतः पातु पl ृ वीं समBाम ् // ना. शा_३७.३१ // इत भरतीये नायशाे गv ु तKवकथनायायः स*„6ंशः नायशाम ् संपूणम 5 ्