Metodat E Fomimit Të çmimeve Viii-pjesa Ii

Metodat e formimit të çmimeve

Donjeta Rashani, asistente.

IV. Metodat e formimit të çmimeve Metodat e formimit të çmimeve

IV.1. Formimi i çmimeve në bazë të shpenzimeve të prodhimit +fitimi i palnifikuar

IV.2. Formimi i çmimeve në bazë të shpenzimeve të prodhimit dhe fitimit duke marrë paraqysh kërkesën e tregut

IV.3. Formimi i çmimeve në bazë të kushteve të tregut

IV.1. Formimi i çmimeve në bazë të shpenzimeve të prodhimit + fitimi i planifikuar Ndërmarrja është e interesuar të punoj vetëm nëse çmimi i shitjes do t’i mbulojë shpenzimet dhe do t’i sjellë ndërmarrjes një sasi të fitimit të nevojshëm për t’i paguar të ardhurat e punëtorëve, si dhe për të pasur mundësi për ta zgjeruar bazën materiale. Qëllimi i afarizmit është max. i fitimit, prandaj ndërmarja është e interesuar që dallimi ndërmjet çmimit dhe shpenzimeve të jetë sa më i madh.

Forma më e thjeshë e formimit të çmimeve është ajo e shpenzimeve afariste plus fitimit, që përdoret nga ndërmarrjet tregëtare, të cilat çmimit furnizues ( i cili formohet në bazë të çmimit të faturuar dhe shpenzimeve të furnizimit ) ia shtojmë fitimin dhe në këtë mënyrë formojmë ÇMIMET. Fillimisht duhet të sqarohen konceptet e shpenzimeve: Fikse, variabile, totale, mesatare fikse, mesatare variabile, dhe mesatare totale.

Siç po shihet nga tabela, varësisht nga lëvizja e tyre në raport me vëllimin e shitjes, dallojmë këto lloje të shpenzimeve: *Shpenzimet FIKSE – janë kategori e shpenzimeve të cilat mbeten të pandryshuara për çdo nivel të vëllimit të prodhimit. Do të thotë janë shpenzime që janë të pavarura nga niveli i prodhimit. P.sh. shp. e amortizimit. *Shpenzimet VARIABILE – janë shpenzime që varren nga niveli i prodhimit. Ndahen në: -proporcionale - rriten në të njëjtën tëmpo më nivelin e prodhimit, -degresive - rriten në nje tempo më të vogël në krahasim me prodhimin, -progresive - rriten në një tempo më të shpejt se sa niveli i prodhimit.

*Shpenzimet TOTALE – mbledhja e shpenzimeve fikse dhe variabile na jep shpenzimet totale

Shpenzime t SHT

SHV 300

SHF

Sasia Fig.1. Lëvizja e shpenzimeve të totale në ndërmarrje

*Shpenzimet mesatare FIKSE – janë shpenzime fikse për një produkt. Aro varren nga niveli i shpenzimeve totle fikse dhe vëllimi i prodhimit. Me rritjen e vëllimit të prodhimit SHMF zvogëlohen sepse SHTF barten nga një numër i madh produktesh. SHMF = SHF/Q *Shpenzimet mesatare VARIABILE – janë shpenzime variabile për një produkt. SHMV = SHV/Q *Shpenzimet mesatare TOTALE – mbledhja e shpenzimeve mesatare fikse dhe mesatare variabile na jep shpenzimet mesatare totale. SHMF + SHMV = SHMT *Shpenzimet marxhinale janë shpenzime të cilat i shkakton prodhimi dhe shitja e një produkti në vazhdim, do të thotë shpenzimet që vijnë si rezultat i

Detyra: Sasia e SHF prodhi mit

0 1

SHV

SHT

100

30

2

170

3

90

4

100

5

120

SHMF SHMV SHMT

Detyra: Sasia e prodhi SHF mit

SHV

0

100

1

100

2

100

3

100

90

4

100

100

5

100

120

SHT

30 170

SHMF SHMV SHMT

Detyra: Sasia e SHF prodhi mit

SHV

0

100

0

1

100

30

2

100

70

3

100

90

4

100

100

5

100

120

SHT

170

SHMF SHMV SHMT

Detyra: Sasia e SHF prodhi mit

SHV

SHT

0

100

0

100

1

100

30

130

2

100

70

170

3

100

90

190

4

100

100

200

5

100

120

220

SHMF SHMV SHMT

Detyra: Sasia e SHF prodhi mit

SHV

SHT

SHMF SHMV SHMT

0

100

0

100

Pakufi

1

100

30

130

100

2

100

70

170

50

3

100

90

190

33.3

4

100

100

200

25

5

100

120

220

20

Detyra: Sasia e SHF prodhi mit

SHV

SHT

SHMF SHMV SHMT

0

100

0

100

Pakufi 0

1

100

30

130

100

30

2

100

70

170

50

35

3

100

90

190

33.3

30

4

100

100

200

25

25

5

100

120

220

20

24

Detyra: Sasia e SHF prodhi mit

SHV

SHT

0

100

0

100

SHMF SHMV S HMT Pakufi 0 Pakufi

1

100

30

130

100

30

130

2

100

70

170

50

35

85

3

100

90

190

33.3

30

63.3

4

100

100

200

25

25

50

5

100

120

220

20

24

44

Sasia e prodh.im it

SHF

SHV

SHT

SHM

0

300

0

-

1

300

55

55

2

300

80

25

3

300

100

20

4

300

114

14

5

300

125

11

6

300

142

17

7

300

165

23

8

300

220

55

9

300

306

86

SHMF

SHMV

SHMT

Sasia e prodh.im it

SHF

SHV

SHT SHF+SH V

SHM

SHMF SHF/Q

SHMV SHV/Q

SHMT SHT/Q

0

300

0

300

-

1

300

55

355

55

pakuf 0 i 300 55

pakuf i 355

2

300

80

380

25

150

40

190

3

300

100

400

20

100

4

300

114

414

14

75

33.33 133.3 3 28.5 103.5

5

300

125

425

11

60

25

6

300

142

442

17

50

23.67 73.67

7

300

165

465

23

42.86 23.57 66.43

8

300

220

520

55

37.50 27.5

65

9

300

306

606

86

33.33 34

67.33

85

Pas gjetjes së shpenzimeve në tabelën e dhënë duhet të gjejmë çmimin e produkteve. Sa është çmimi i produktit kur ndërmarrja: -rasti 1: prodhon 2 produkte dhe norma e fitimit është 20%? -rasti 2: prodhon 5 produkte dhe norma e fitimit është 40%? -rasti 3: prodhon 8 produkte dhe norma e fitimit është 60%? -rasti 4: prodhon 9 produkte dhe norma e fitimit është 80%?

-rasti 1: Ndërmarrja prodhon 2 produkte dhe norma e fitimit është 20%, sa është çmimi i produktit. SHMT=190Є (prej tabelës) 190 * 20% (norma e fitimit) = 38 190 + 38 = 228 Є është çmimi i produktit kur ndërmarrja prodhon dhe shet dy produkte dhe norma e fitimit është 20%.

IV.2. Formimi i çmimeve në bazë të shpenzimeve të prodhimit + fitimi i planifikuar dhe duke marrë parasysh kërkesën e tregut

Metoda e formimit të çmimeve në bazë të shpenzimeve+fitimit bëhet më frytdhënëse nëse në çmimin e fituar fusim dhe kërkesën e tregut. Qasja e tillë e formimit të çmimit niset nga supozimi se ndërmarrja si objektiv themelor të politikës së çmimeve e ka sigurimin e rentabilitetit sa më të mirë të afarizmit. Prandaj Pika Kritike e Rentabilitetit (PKR) paraqet pikën ku prehen vijat e shpenzimeve dhe të hyrës.

Shpenz.dhe të hyrat

HT

PKR

A J B M

I M I FIT

SHF

HU

6 Fig.2 Prezantimi grafik i PKR

SHT

Sasia

Mënyrën e llogaritjes së PKR po e paraqesim në bazë të detyrës në vijim: Po supozojmë që ndërmarrja “X” për një periudhë të caktuar kohore ka pasur këto shpenzime, SHF=300Є DHE SHmv=50Є Gjithashtu na janë dhënë dhe çmimet për 1 produkt. Tani në bazë të tabelës do të gjejmë PKR dhe do të shohim se në cilën pikë ndërmarrja do të arrijë pikketë fitim: Çmimi për 1 produkt

SHmv

SHF

PKR

80

50

300

?

100

50

300

?

150

50

300

?

200

50

300

?

Formula e PKR është: PKR1 =

PKR2 =

300 80-50 300 100-50

SHF

PKR = = 10

= 6

Çmimi shitës Shmv 300 PKR3 = = 3 100-50 PKR4 =

300

= 2

200-50

Çmimi për 1 produkt

SHmv

SHF

PKR

80

50

300

10

100

50

300

6

150

50

300

3

200

50

300

2

RASTI i çmimit i 80Є Nëse ndërmarrja i shet produktet 80Є për njësi atëherë do të arrijë PKR kur prodhon dhe shet 10 produkte, sepse e hyra nga shitja e 10 produkteve do të jetë 800Є. E hyra=çmimi*sasia, E hyra=80*10 →800Є Ndërsa shpenzimet do të jenë 800Є. SHF=300, Shmv=50, 50*10 produkte = 500Є, 500Є janë SHV SHT=SHF+SHV 800Є

300+500=800 SHT=HT – PKR, 800 = 800

SHT =

RASTI i çmimit i 100Є Nëse ndërmarrja i shet produktet 100Є për njësi atëherë do të arrijë PKR kur prodhon dhe shet 6 produkte, sepse e hyra nga shitja e 6 produkteve do të jetë 600Є. E hyra=çmimi*sasia, E hyra=100*6 →600Є Ndërsa shpenzimet do të jenë 600Є. SHF=300, Shmv=50, 50*6 produkte = 300Є, 300Є janë SHV SHT=SHF+SHV = 600Є

300+300=600 SHT=HT – PKR, 800 = 800

SHT

RASTI i çmimit i 150Є Nëse ndërmarrja i shet produktet 150Є për njësi atëherë do të arrijë PKR kur prodhon dhe shet 3 produkte, sepse e hyra nga shitja e 3 produkteve do të jetë 450Є. E hyra=çmimi*sasia, E hyra=150*3 →450Є Ndërsa shpenzimet do të jenë 450Є. SHF=300, Shmv=50, 50*3 produkte = 150Є, 150Є janë SHV SHT=SHF+SHV 450Є

300+150=450 SHT=HT – PKR, 450 = 450

SHT =

RASTI i çmimit i 200Є Nëse ndërmarrja i shet produktet 200Є për njësi atëherë do të arrijë PKR kur prodhon dhe shet 2 produkte, sepse e hyra nga shitja e 2 produkteve do të jetë 400Є. E hyra=çmimi*sasia, E hyra=200*2 →400Є Ndërsa shpenzimet do të jenë 400Є. SHF=300, Shmv=50, 50*2 produkte = 200Є, 200Є janë SHV SHT=SHF+SHV 400Є

300+200=400 SHT=HT – PKR, 400 = 400

SHT =

Çmimi për 1 produkt

SHmv

SHF

PKR

80

50

300

10

100

50

300

6

150

50

300

3

200

50

300

2

Tani në bazë të katër çmimeve gjetëm katër pikat kritike të rentabilitetit dhe paraqitja grafike e katër pikave të rentabilitetit.

Shpenz.dhe të hyrat

Çmimi 200Є

Çmimi 150Є Çmimi 100Є Çmimi 80Є

1000 900

SHT

800 700 600

SHV

500 400 300

SHF

200 100

Sasia 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Fig.3 Prezantimi grafik i PKR për katër çmime

Pyetja: cili do ndërmarrjen?

të

jetë

çmimi

më

i

mirë

për

Metoda e formimit të çmimeve në bazë të SHT+F, nuk ofron përgjegjje në këtë pyetje, sepse ajo gjatë formimit të çmimit nuk e merr parasysh KËRKESËN E TREGUT. Për këtë arsye kjo metodë ka përdorim të kufizuar në praktikë. PKR tregon vetëm sasinë e prodhimit që duhet prodhuar dhe që duhet shitur me çmim të caktuar në mënyrë që t’i mbulojnë shpenzimet totale. Kjo e metë e PKR për formimin e çmimeve mund të evitohet nëse parashikojmë shitjen që ekziston në treg kur produktet shiten me

Detyra: po vazhdojmë detyrën nga shembulli i kaluar. Na janë dhënë çmimi për një produkt dhe kërkesa sipas çmimit pë një njësi, ndërsa SHF=300 dhe SHmv=50 na janë dhënë. PKR e kemi gjetur në detyrën e kaluar. Tani duhet t’i gjejmë SHT?

Çmimi për 1 produkt

Kërkesa sipas çmimit për njësi

E hyra

PKR

80

8

640

10

100

7

700

6

150

5

750

3

200

2

400

2

SHT për produktet e shitura

Rezultati afarist

SHF=300, Shmv=50, SHT=300+Shmv, Shmv=SHV/Q SHT=SHF+SHV (Shmv*q) SHV=Shmv*q SHT1=300+SHV SHT2=300+SHV (Shmv*q) (Shmv*q) SHT1=300+50*8 SHT2=300+50*7 SHT1=300+400 SHT2=300+350 SHT1=700 SHT2=650 SHT3=300+SHV SHT4=300+SHV (Shmv*q) (Shmv*q) SHT3=300+50*5 SHT4=300+50*2 SHT3=300+250 SHT3=300+100 SHT3=550 SHT3=400

Tani duhet të gjejmë rezultatin financiar Rf = HT – SHT Rf1 Rf2 Rf3 Rf4

= = = =

HT1 HT2 HT3 HT4

– – – –

SHT1 SHT2 SHT3 SHT4

= = = =

640 700 750 400

-

700 650 550 400

= = = =

-60 50 200 0

Çmimi për 1 produkt

Kërkesa E hyra sipas çmimit për njësi

PKR

SHT për produktet e shitura

Rezultati afarist

80

8

640

10

700

-60

100

7

700

6

650

50

150

5

750

3

550

200

200

2

400

2

400

0

Prej kësaj mund të shohim se çmimi më i mirë për produktet tona është 150Є për arsye se ndërmarrja po ka fitim më të madh prej 200Є. Përkundrazi çmimi prej 200Є nuk do t’I sillte ndërmarrjes as humbje as fitim.

1. Formimi i çmimeve i bazuar në barazpeshën mes ofertës dhe kërkesës Formimi i çmimeve në bazë të barazpeshës midis ofertës dhe kërkesës mbështetet në lëvizjen e të hyrës margjinale dhe mesatare në raport me shpenzimet mesatare, totale dhe marxhinale. Shpenzimet marxhinale janë shpenzime të cilat i shkakton prodhimi dhe shitja e një produkti në vazhdim, do të thotë shpenzimet që vijnë si rezultat i prodhimit të njësisë së fundit. E hyra marxhinale parqet të hyrën të cilën e sjell shitja e njësisë së fundit të prodhimit – njësia marxhinale. E hyra mesatare llogaritet duke pjestuar të hyrën e gjitëmbarshme me njësitë e produkteve të prodhuara dhe të shitura, d.m.th. ajo paraqet çmimin mesatar të shitjes.

Sasia Cmimi E hyra E hyra Shpen. e njesi Totale Margj. Margj. shitur

Shpen. mesat/ totale

Rezultati Financiar Çm-SHMT

1

100

100

-

55

355,0

-255,0

2

95

190

90

25

190,0

-95,0

3

90

270

80

20

133,3

-43,3

4

85

340

70

14

103,5

-18,5

5

80

400

60

11

85,0

-5,0

6

75

450

50

17

73,6

1,3

7

70

490

40

23

66,4

3,6

8

60

480

-10

55

65,0

-5,0

9

50

450

-30

86

67,3

-17,3

10

40

400

-50

114

72,0

-32,0

E hyra mesatare

Shpenz. margjinale

100 90 80 70

Ç

E

60 50

C

D

40 30 20 10 0 -10 -20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

-30 -40 -50

Çmimi (e hyra mesatare) dhe shpenzimet

E hyra margjinale

E hyra

+ E hyra mesatare 0 Sasia --

E hyra margjinale

Formula e elasticitetit: Elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin

Ndryshimi relativ i = kërkesës Ndryshimi relativ i çmimit

Matematikisht kemi:

E QP

=

ΛQ/Q ΛP/P

EQP - koeficienti i elasticitetit të një sasie të shitur në lidhje me çmimin. ∆Q - ndryshimi i sasisë së shitur për një njësi kohe pas modifikimit të çmimit. Q - sasia e shitur për njësi kohe para modifikimit të çmimit. ∆P - ndryshimi i çmimit.

Shihemi javën tjetër !