Lanaren Nazioarteko Eguna

LANAREN NAZIOARTEKO EGUNA Osatu berri hau, hutsuneetan falta diren hitzak kokatuz:

1886KO "CHICAGOKO MARTIRIAK"

Mundu guztian zehar zabaldurik dagoen maiatzaren 1eko ospakizunak 1886ko "Chicagoko Martiriak" izenez ezagutzen diren horien inguruko gertakarian du bere ......(1)...... . Izen hori eman zitzaien zortzi orduko lanegunaren alde 1886an egindako manifestazioen eragile eta buru izateagatik hil zituzten bost langileei. Horrela, 1886ko maiatzaren 1ean, zortzi orduko laneguna lehenengo aldiz eskatu zen manifestazioan, bederatzi langilek bere ......(2)...... galdu zuten Milwaukee-n (Estatu Batuetan) poliziak egindako erasoaren ondorioz. Bi egun geroago, manifestarien eta polizien artean, 14 lagun hilik eta ehunetik gora larri zauriturik gertatu ziren Chicagon. Gertakari horien ondorioz, 1887ko azaroaren 11n, manifestazio horien ......(3)...... izateagatik heriotza zigorra ezarri zitzaien zortzi lagunetatik bost exekutatu egin zituzten, eta horiei eman zitzaien "Chicagoko Martiriak" izena. Gerora, 1889ko uztailaren 20an, Parisen egin zen Bigarren Internazionalaren Biltzar Eratzailearen amaiera ekitaldian erabaki zen, 1890etik aurrera, maiatzaren 1ean ......(4)...... handi bat egitea zortzi orduko laneguna aldarrikatuz. Azkenik, 1917ko Washingtoneko Nazioarteko Konferentzian finkatu zen zortzi orduko ......(5)......, eta bi urte geroago herrialde gehienek onartu zuten erabaki hori betetzea. Maiatzaren 1eko ospakizunak ezaugarri eta jarraipen maila ezberdinak izan ditu munduan zehar, eta egun horretako ......(6)...... eta manifestazioak, 1886tik gaur arte bitartean, nahiko maiz bukatu dira errepresio bidez eta hilketekin. Euskal Herriaren kasuan, frankismoaren garaian, maiatzaren 1eko manifestazioak galarazita zeuden, eta poliziaren

......(7)...... zorrotzak jasanez egiten ziren. Azken urteotan egun hau aldarrikapen eguna izatearekin batera ospakizun eguna ere izan ohi da, eta manifestazioetako ......(8)......, sindikatuen zatiketa dela medio, geroz eta murritzagoa izan ohi da .

A. Partaidetza B. Laneguna D. Jatorria E. Eragile F. Ekitaldiak G. Errepresio H. Bizitza I. Manifestazio

1

2

3

4

5

6

Girotzeko galderak: • Zuek maiatzaren 1a ospatzen duzue?

7

8

• Badakizue noren omenez ospatzen den maiatzaren 1a? • Uste duzue gaur egungo maiatzaren 1ak lehenagokoek zeukaten garrantzirik duela? • Grebarik egin duzue inoiz? Zergatik? Zertarako?

HIZKI-ZOPA OGIBIDEAK A P B Q D R E S F T G U H V I W J X K I L Y M Z N A Ñ B N O A

G N H M I J L K I G E L T S E R O Ñ O R M P F Q G R H S I D R

F U T S R R V W X T Y U Z V D W Y X E A Y A Z E L K J I K T R

P O S T A R I M Ñ N T G U F V W X Z O T P A R L Q S T R A E A

Ñ U O V T P W Q X R S H Y E Z B M D F E H J I I G E C A R U N

E N R I I J Ñ K O L P M Q Ñ M N E O L K P B Q A N R K S A F T

I A B B A C D L E M F I Z D G Ñ K H I I J O K Z L E M N H V Z

T S D T B U I J O S T U N C V G A W M G X C Y T Z G L Z D G A

U A G A L B K C N V R J F X M U N M A R K I N L A E E U O W L

R E H F A X J E Z G U K E B I R I E H A S D A I L R R A N H E

G O Q P R Q K R I S R T L U K V K W O X T Y I H Z N I R O X T

I P V X W A G N R Z K L I A E A O K I N A E Z U U I E D S I Y

N S Y J Z A U O I U O N D E L U A R D B K F E S E K L O T J U

D U A A Q T E L I G A D N E S T J O I G E L N I A Z T L E B A

T Z R I Z A L U M A P M X E N X E L R S T N I A Z I R E U K V

C I B H I K M I R E N Ñ R G Z D B T A T S G A I T O R J R Y Z

M E A T Z A R I A K A P T O U O A Z K X J H T A N Z I A A L W

Ñ C M W L K K M J X L O I N H I G R A F E Z D T C K B D Z A

B F I G A R A U Ñ O P Q X Z E N T N I G R A H T X A E U A I X

A D K E L I R A T E Z A K U K S Z R K Q E P L O I Ñ R N L M G

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Hodiak konpontzen dituenari __________-a deitzen zaio. Ez da beharrezkoa __________-ari deitzea berunak aldatzeko. __________-ek adreiluak ondo jartzen badakite. Telesaio asko daude __________-ei buruzkoak, “House” esaterako. Medikuari laguntza ematen dionari __________-a deitzen zaio. Ume guztiek helduak izatean __________ lan egin nahi dute. __________-ak porruak bi aldiz kobratu dizkigu. __________-a astean bitan Udal Hiltegira joaten da. __________-ari opil goxoak erosten dizkiogu. Gure herrietan eta zelaietan gero eta _________ gutxiago geratzen dira. Esnearen prezioak direla eta _________-ek greba egin dute. Txakurrari txertoa jartzeko _________-arenera eraman behar dugu. Gaur egun famatuek gehien gorrotatzen dituztenak _________-ak dira. Orratz-burudunak eta orratzak dira _________ baten tresnak. Jose Deuna _________-arik famatuena izan zen. Deustuko _________-arenera joan behar dugu autoaren bila. Harrobitik eraikuntzako materiala ateratzen duenari ________-a deitzen diogu. _________-ak beti bi aldiz jotzen du atea. Kristobal Deuna da ________-en zaindaria. Euskal Herriko _________-ak baleen bila Ternuaraino heldu ziren. Popeye ________-ak ziazerbeei esker indarra handia zuen.

•

Istripua dela eta, zazpi __________ hil dira Asturiaseko ikatzmeategian.

Karl Marx

Karl Marx Karl Marx (1818-4-5tik 1883-3-14ra) bere garaiko pentsalari politiko nabarmenetarikoa izan zen (Engels-ekin batera) eta gizon klabe bat gizarteren historia, politika eta ekonomia aztertzeko. Bere pentsaera oraindik ere bizirik dirau, bera da komunismoaren aita ideologikoa. Marx Tierren jaio zen, Karl Heinrid Marx izenarekin, bere familia hebreoa zen. Bonn unibertsitatean burutu zituen bere zuzenbide ikasketak, eta oinarri sozialen arloan lan ugari burutu zituen. Parisera bidaia egin zuenean Engels jaunarekin harremanetan jarri zen, bere bizitza osorako oso garrantzitsua izan den pertsonaia ospetsua. Fartziko argitalpen politiko batzuk direla medio Frantziatik bota zuten. Bruselasera joatean Alderdi Komunista liga hedatzen du, horren ostean bere burua iraultzaritzat jartzen du. 1848ko iraultzak eta gero Koloniara joaten da eta bertan dagoelarik egunkari berri bat argitaratzen du. Ospe handia lortzen du bertan egunkariari esker. Puntu honetan bertan bere liburuak argitaratzen ditu “Kapitala” argitarapen hau aurrera eraman eta gero I. Internazionala hedatzen laguntzen du.

Marxen pentsamendu politikoa Kapitalismoaren lehen krisi handia bizi zuenez, pentsamendu ekonomiko berri bat zehazten hasten da eta horretarako Engels-en laguntza du. Marx-en ustez langileak dira benetan boterea izan beharko luketenak eta horregatik komunismoari “proletalgoaren diktadura" deitzen zaio. Bere pentsamendu politikoa arin hedatu zen nahiz eta ez zuen ospe handirik izan, baina Marx-en ametsak geroago bere fruituak ekarriko ditu.

Marxen lanik ospetsuenak Bere lanik ospetsuena (Engelsekin batera idatzi zuena batit bat) “Alderdi Komunisten Manifestua” da eta bertan komunismoarentzako oinarrizkoak diren ideiak batzen ditu, eta bere garaiko arazo ekonomiko-politikoei alternatiba bat ematen die. “Kapitala” beste liburu garrantzitsu bat, bertan azaltzen ditu oinarrizko baliabide ekonomiko-sozialak.

“MUNDU GUZTIKO LANGILEAK ELKARTU ZAITEZTE”

Friedrich Engels

Friedich Engels Filosofo eta dirigente sozialista Alemanian (Barmen, Renania, 1820-Londres, 1895). Familia erdi burges batean jaio zen, oso konserbatzailea, baita erlijiosoa ere, lantegi bateko jabeak ziren. Baina Berlingo unibertsitatetik pasatu zenean bere garaiko bolada iraultzaleez arduratu zen. Familiak Inglaterrara bota zuten, bere finantza arloez arduratzeko bertan langileen gosea ezagutu zuen. Geroago bizi zuen denaz baliatuz “La situación de la clase obrera en Inglaterra” delako liburua idatzi zuen. 1844. urtean sozialismoaren ideiak bereganaturik bere burua sozialistatzat definitu zuen, eta orduan Karl Marx jauna ezagutu zuen. Nahiz eta Marx sozialismoaren aita izan, Engels-ek zuen eragina izugarria izan zen bere ideologian. Baina Engels-ek ere bere ideologia liburuetan idatzi zuen; eta lehenengo AITa sortzen lagundu zuen. Marx hil zenean Engels geratu zen Alemaniako social-demokraziaren lidertzat. Bere bizitzako azken urteetan bere bolada iraultzailea pasatu zenean, sozialismo erreformista baten bila abiatu zen, Eduard Berteineri lagundu eta azken hau jarri zen social-demokraten boterea Engels jauna hil zenean.

LANAREN NAZIOARTEKO EGUNA ERANTZUN ORRIA

1 D

I

2 H

R

P O S T A R I

I G E L T S E R O

I

R M

3 E

I

4 I

T

U

5 B

R

G

I

6 F

7 G

N I R A

T

I

A

B

L

A

Z A K

Z

J O S T U N

E N

N I

G R D

E L I G A D N E S

8 A

M E A T Z A R I

I R A T E Z A K

N D

M

A A

T

E

E

K

K

I

A

G

N

R

I

A

K

O K I N A

A

A R

N

N I G R A

E

R L

I

A N

Z

T

L

I

E L N

I

K

A

R

A

H

A

R

R

A

N

T

Z

A

L

E

H

U

S

N I A Z T L E B A

I A Z I R E

H

R A D I G