Keusahawanan Qluran

KEUSAHAWANAN MENURUT PERSPEKTIF AL-QURAN

NURUL HUDA BINTI MANSUR

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

PSZ 19 : 16 (Pind. 1/97)

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS‹ JUDUL :

KEUSAHAWANAN MENURUT PERSPEKTIF AL-QURAN SESI PENGAJIAN : 2007 / 2008

SAYA :

NURUL HUDA BINTI MANSUR (HURUF BESAR)

mengaku membenarkan tesis (PSM/Sarjana/Doktor Falsafah)* ini disimpan di Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut: 1. 2. 3. 4.

Tesis adalah hak milik Universiti Teknologi Malaysia. Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja. Perpustakaan dibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi. **Sila tandakan ( 9 )

√

SULIT

(Mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan atau kepentingan Malaysia seperti yang termaktub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972)

TERHAD

(Mengandungi maklumat TERHAD yang telah ditentukan oleh organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan)

TIDAK TERHAD Disahkan oleh

_____________________

______________________

(TANDATANGAN PENULIS)

(TANDATANGAN PENYELIA)

Alamat Tetap : C1-03 BLOK C JALAN MJ/6, MEDAN MAJU JAYA, 46000 PETALING JAYA, SELANGOR.

Tarikh: 30 April 2008 CATATAN: * Potong yang tidak berkenaan

USTAZ MOHD NASIR BIN RIPIN Nama Penyelia

Tarikh: 30 April 2008

** Jika tesis ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa/organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD ♦ Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah dan Sarjana secara penyelidikan, atau disertai bagi pengajian secara kerja kursus dan penyelidikan, atau Laporan Projek Sarjana Muda (PSM).

“ Saya akui bahawa saya telah membaca karya ini dan pada pandangan saya karya ini adalah memadai dari segi skop dan kualiti untuk tujuan penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Pengajian Islam) ”

Tandatangan

: ________________________

Nama Penyelia

: Ustaz Mohd Nasir Bin Ripin

Tarikh

: 30 April 2008

KEUSAHAWANAN MENURUT PERSPEKTIF AL-QURAN

NURUL HUDA BINTI MANSUR

Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi sebahagian daripada syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Pengajian Islam)

Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi Malaysia

APRIL 2008

ii

“ Saya akui bahawa karya ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang setiap satunya telah saya jelaskan sumbernya ”

Tandatangan

: _____________________

Nama Penulis : Nurul Huda Binti Mansur Tarikh

: 30 April 2008

iii

DEDIKASI Khas Buat Insan Yang Teristimewa, Abah danEmak tercinta Mansur bin Hj. Abdul Rahaman & Fatimah Sham binti Hj. Abas Ku pohon doa restumu dan berkat doamu sentiasa mengiringi kejayaanku Semoga sentiasa diberkati Allah SWT

Abang Dan Adik-Adik Tersayang Mohd Fahmi, Mohd Zaim & Adib Arifah Terima kasih atas segala doa serta berkat dorongan kalian yang tidak pernah jemu yang sentiasa terpahat di sanubari. Semoga kalian jadikan sandaran untuk terus mencipta kejayaan duniawi dan ukhrawi.

Para Pensyarah Fakulti Pendidikan Pusat Pengajian Islam dan Pembangunan Sosial Terima Kasih Atas Segala Ilmu Serta Sokongan Yang Tidak Jemu-Jemu Dicurahkan Sepanjang 4 Tahun Mencari Ilmu Di Sini... Semoga Allah Membalas Segala Jasa Dan Penat-Jerih Kalian...

Sahabat Seperjuangan Ijazah Sarjana Muda Sains serta Pendididkan (Pengajian Islam) Terima kasih Atas Segala-galanya Kita bertemu kerana mencari ilmu dan berpisah kerana ingin meneruskan cita-cita Semoga ukhuwah yang terjalin akan terus berkekalan untuk selamanya...

iv

PENGHARGAAN

Alhamdulillah, setinggi kesyukuran ke hadrat Allah SWT kerana dengan limpah dan rahmatNya, penyelidik dapat menyiapkan Projek Sarjana Muda (PSM) yang telah diamanahkan sebagai memenuhi syarat mendapat Ijazah Sarjana Muda Sains serta Pendidikan (Pengajian Islam), Fakulti Pendidikan, Universiti Teknologi Malaysia (UTM), Skudai.

Sekalung penghargaan dan ribuan terima kasih diucapkan kepada Ustaz Mohd Nasir Bin Ripin selaku penyelia projek yang telah banyak membimbing dan memberikan idea yang bernas sepanjang tempoh menyiapkan Projek Sarjana Muda ini.

Tidak ketinggalan ucapan terima kasih turut ditujukan kepada semua pensyarah Pusat Pengajian Islam dan Pembangunan Sosial (PPIPS) serta pensyarah Fakulti Pendidikan yang turut terlibat dalam memberikan dorongan serta menyumbangkan ilmu sepanjang penyelidik berada di UTM. Hanya iringan doa, semoga segala usaha yang dicurahkan akan mendapat ganjaran rahmat daripada Allah SWT kepada pihak Perpustakaan Sultanah Zanariah (PSZ) terima kasih diucapkan atas segala kerjasama dalam memberikan khidmat layanan dan pinjaman bahan ilmiah yang banyak membantu dalam menyiapkan projek ini.

Penghargaan istimewa juga penyelidik tujukan kepada rakan-rakan seperjuangan yang telah banyak berkongsi pengalaman suka dan duka semasa berada di UTM.

v

ABSTRAK

Kajian ini dijalankan untuk mengkaji Keusahawanan Menurut Perspektif AlQuran. Aspek-aspek yang dikaji meliputi konsep, etika dan bidang keusahawanan. Kajian ini adalah berbentuk kajian perpustakaan. Hasil daripada kajian, penyelidik mendapati bahawa keusahawanan merupakan salah satu bidang yang dapat menjana ekonomi umat Islam. Di samping itu, dapat memberikan garis panduan yang betul kepada umat Islam dalam menjalankan aktiviti keusahawan. Bidang ini juga memberikan pendedahan tentang bidang-bidang yang terdapat dalam keusahawanan Islam seperti pertanian, penternakan, perlombongan, perikanan dan perusahaan. Di akhir kajian, penyelidik mengemukakan cadangan kepada pihak tertentu untuk menjadikan kajian ini lebih berguna untuk menarik minat masyarakat mengetahui tentang keusahawanan Islam.

vi

ABSTRACT

This research conducted in order to study the entrepreneurship in accordance with the Quran perspective. The scopes of the study are directed toward the concepts, ethics and entrepreneurship fields. This is library-based research. Based on analysis, researcher found that entrepreneurship is one of the fields that can generate Muslim’s economic. Moreover, it can be set as a guideline for Muslims prior to entrepreneurship activities. Furthermore, also expose Muslim’s to another field of activities regarding to Islam entrepreneurship for instances agriculture, breeding, mining, fisheries and poultry. At the end of this study, researcher wants to has proposed several suggestions to the related parties in making this research more useful in interested in Muslim’s knowledge about Islam entrepreneurship.

vii

KANDUNGAN

BAB

BAB 1

PERKARA

MUKA SURAT

JUDUL

i

PENGAKUAN

ii

DEDIKASI

iii

PENGHARGAAN

iv

ABSTRAK

v

ABSTRACT

vi

KANDUNGAN

vii

SENARAI SINGKATAN

xi

SENARAI LAMPIRAN

xii

PENDAHULUAN

1.1

Pengenalan

1

1.2

Latar Belakang Masalah

4

1.3

Pernyataan Masalah

9

1.4

Objektif Kajian

9

1.5

Persoalan Kajian

10

1.6

Kepentingan Kajian

10

1.7

Batasan Kajian

11

1.8

Definisi Istilah

11

viii

1.9

BAB 2

Keusahawanan

11

1.8.2

Perspektif

12

1.8.3

Al-Quran

12

Kesimpulan

13

SOROTAN KAJIAN

2.1

Pengenalan

14

2.2

Konsep Keusahawanan

14

2.2.1 Definisi Usahawan

14

2.2.2

15

2.3

2.4

BAB 3

1.8.1

Definisi Keusahawanan

Etika Keusahawanan

16

2.3.1

17

Definisi Etika

Bidang Keusahawanan

17

2.4.1

18

Definisi Bidang Keusahawanan

2.5

Kajian Lepas

18

2.6

Kesimpulan

19

METODOLOGI KAJIAN

3.1

Pengenalan

20

3.1.1

Metode Penentuan Subjek

20

3.1.2

Metode Pengumpulan Data

21

3.1.3

3.2

i.

Metode Dokumentasi

22

ii.

Metode Penyelidikan Perpustakaan

22

Metode Analisis Data

22

i.

Metode Induktif

22

ii.

Metode Deduktif

23

Kesimpulan

23

ix BAB 4

DAPATAN KAJIAN

4.1

Pengenalan

24

4.2

Konsep Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran

24

4.2.1

Definisi Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran

4.2.2 Kelebihan Menjadi Usahawan

25

4.2.3

28

Ciri-ciri Usahawan yang Berjaya

4.3

Etika Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran

43

4.4

Bidang Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran

59

4.4.1 Pertanian

59

4.4.2 Penternakan

61

4.4.3

63

4.5

4.6

BAB 5

24

Perlombongan

4.4.4 Perikanan

63

4.4.5

Perusahaan

64

4.4.5.1 Jenis-jenis Perusahaan

65

Bidang Keusahawanan yang Dilarang

68

4.5.1

Riba

68

4.5.1.1 Riba al-Buyu’ (Jual Beli)

69

4.5.1.2 Riba al-Duyun (Hutang Piutang)

69

4.5.2

Ihtikar (Sorok Barang)

71

4.5.3

Gharar (Penipuan)

71

4.5.4 Perjudian

72

Kesimpulan

73

PERBINCANGAN, KESIMPULAN DAN CADANGAN

5.1

Pengenalan

74

5.2

Perbincangan

74

5.2.1

Konsep Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran

75

x

5.3

5.4

5.2.2

Etika Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran

5.2.3

Bidang Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran 76

Rumusan

75

78

5.3.1

Konsep Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran78

5.3.2

Etika Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran 79

5.3.3

Bidang Keusahawanan Menurut Perspektif Al-Quran 79

Cadangan

79

5.4.1

Usahawan serta Bakal Usahawan

80

5.4.2

Fakulti Pendidikan

80

5.4.3

Bank dan Badan Korporat

80

5.4.4

Kementerian Pembangunan Usahawan dan Koperasi 81

5.4.5

Pihak Kerajaan

81

5.5

Kajian Lanjutan

81

5.6

Kesimpulan

82

BIBLIOGRAFI

83

LAMPIRAN

89

xi

SENARAI SINGKATAN

a.s.

-

alaihissalam

SAW

-

Sallahualaihiwasallam

SWT

-

Subhanahuwataala

UTM

-

Universiti Teknologi Malaysia

xii

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN

A

TAJUK

Surat Kebenaran Menjalankan kajian

MUKA SURAT

89

(Fakulti Pendidikan) B

Surat Kebenaran Menjalankan kajian (Perpustakaan Sultanah Zanariah)

90

BAB 1

PENDAHULUAN

1.1

Pengenalan

Islam adalah agama syumul yang merangkumi segala aspek kehidupan duniawi dan ukhrawi. Islam juga merupakan agama fitrah yang telah diiktiraf oleh Allah. Firman Allah:

ãΝä3s9 àMŠÅÊu‘uρ ©ÉLyϑ÷èÏΡ öΝä3ø‹n=tæ àMôϑoÿøCr&uρ öΝä3oΨƒÏŠ öΝä3s9 àMù=yϑø.r& tΠöθu‹ø9$# ©!$# ¨βÎ*sù   5ΟøO\b} 7#ÏΡ$yftGãΒ uöxî >π|ÁuΚøƒxΧ ’Îû §äÜôÊ$# Ç⎯yϑsù 4 $YΨƒÏŠ zΝ≈n=ó™M}$# ∩⊂∪ ÒΟ‹Ïm§‘ Ö‘θàxî Maksudnya:“Pada hari ini, Aku telah sempurnakan bagi kamu agama kamu dan Aku telah cukupkan nikmatKu kepada kamu dan Aku telah redhakan Islam itu menjadi agama untuk kamu. Maka, sesiapa yang terpaksa kerana kelaparan (memakan benda-benda yang diharamkan) sedang ia tidak cenderung hendak melakukan dosa (maka bolehlah ia memakannya), kerana sesungguhnya Allah Maha Pengampun lagi Maha Mengasihani”. (Al-Maidah, 5: 3)

2 Menurut al-Qardawi (1980) yang dinukilkan oleh Adnan Alias et al. (2002: 23), mengatakan bahawa Islam menganjurkan umatnya untuk berdagang adalah kuat sekali seperti mana ungkapan “mencari anugerah Allah” yang diiringi sebutan seperti “orangorang yang jihad fisabilillah” seperti dalam ayat:

tβρãyz#u™uρ   «!$# È≅ôÒsù ⎯ÏΒ tβθäótGö6tƒ ÇÚö‘F{$# ’Îû tβθç/ÎôØtƒ tβρãyz#u™uρ   ( «!$# È≅‹Î6y™ ’Îû tβθè=ÏG≈s)ムMaksudnya: “Dan yang lainnya orang-orang yang musafir di muka bumi untuk mencari rezeki daripada limpah kurnia Allah dan yang lainnya lagi orang-orang yang berjuang pada jalan Allah (membela agamanya)”. (Al-Muzammil, 73: 20) Kesempurnaan Islam bukan setakat merangkumi hal-hal keduniaan malah meliputi tatacara penghidupan yang baik sebagaimana yang telah digariskan oleh Allah sejak azali lagi. Al-Quran dan al-Sunnah merupakan sumber rujukan utama dan merupakan panduan terbaik dalam mendidik manusia menjalanai kehidupan yang lebih baik dan sempurna. Selain itu, Allah telah memberikan kelebihan kepada manusia iaitu setiap manusia mempunyai akal fikiran untuk digunakan sebaik mungkin bagi mencapai tujuan hidup ke arah pengabdian kepada khaliqnya. Allah berfirman:

!$tΒuρ 5−ø—Íh‘ ⎯ÏiΒ Νåκ÷]ÏΒ ß‰ƒÍ‘é& !$tΒ ∩∈∉∪ Èβρ߉ç7÷èu‹Ï9 ωÎ) }§ΡM}$#uρ £⎯Ågø:$# àMø)n=yz $tΒuρ ∩∈∇∪ ß⎦⎫ÏGyϑø9$# Íο§θà)ø9$# ρèŒ ä−#¨—§9$# uθèδ ©!$# ¨βÎ) ∩∈∠∪ ÈβθßϑÏèôÜムβr& ߉ƒÍ‘é& Maksudnya: “Dan (ingatlah) Aku tidak menciptakan jin dan manusia melainkan untuk mereka menyembah dan beribadat kepadaKu. Aku tidak sekali-kali menghendaki sebarang rezeki pemberian daripada mereka dan Aku tidak menghendaki supaya mereka memberi makan kepadaKu. Sesungguhnya Allah sahaja yang memberi rezeki (kepada sekalian makhlukNya dan Dialah sahaja) yang mempunyai kekuasaan yang tidak terhingga, lagi yang Maha kuat kukuh kekuasaanNya”. (Az-Dzariyaat, 51: 56-58)

3 Menurut Mohamed Helmi Sofi dalam buku Mohd. Radzi Othman et al. (2003: 216) mengatakan bahawa setiap huruf, ayat dan uslub dalam al-Quran mempunyai nilai yang tinggi dan berguna untuk setiap insan yang mahu berfikir dan menghayatinya. Allah menegaskan kepada manusia dalam firmanNya:

4 &™ó©x« ⎯ÏΒ É=≈tGÅ3ø9$# ’Îû $uΖôÛ§sù $¨Β Maksudnya:“Tidak Kami tinggalkan sesuatu pun di dalam kitab alQuran ini, kemudian mereka semuanya akan dihimpunkan”. (Al-An’am, 6: 38) Ayat di atas menerangkan bahawa Allah tidak pernah meninggalkan setiap ayat yang berkaitan dengan pengurusan hidup manusia seharian di dalam al-Quran termasuklah keusahawanan.

Islam juga telah menganjurkan umatnya agar tidak meletakkan kehidupan duniawi semata-mata. Segala perlakuan manusia semasa di dunia ini akan dihitung dan dipersoalkan secara satu-persatu di akhirat kelak walaupun sebesar zarah sekalipun. Bagaimanapun, Islam tidak menggalakkan umatnya untuk meninggalkan terus kehidupan dunia bagi mengejar kehidupan akhirat. Allah sukakan manusia yang seimbang kedua-duanya dari segi rohani dan jasmani. Allah telah mengurniakan sebahagian nikmat untuk kehidupan manusia di dunia ini. Umpamanya rezeki yang halal adalah anugerah Allah kepada manusia yang berusaha dengan mengeluarkan keringat sendiri. Firman Allah:

š∅ÏΒ y7t7ŠÅÁtΡ š[Ψs? Ÿωuρ ( nοtÅzFψ$# u‘#¤$!$# ª!$# š9t?#u™ !$yϑ‹Ïù ÆtGö/$#uρ ÇÚö‘F{$# ’Îû yŠ$|¡xø9$# Æö7s? Ÿωuρ ( šø‹s9Î) ª!$# z⎯|¡ômr& !$yϑŸ2 ⎯Å¡ômr&uρ ( $u‹÷Ρ‘‰9$# ∩∠∠∪ t⎦⎪ωšøßϑø9$# =Ïtä† Ÿω ©!$# ¨βÎ) ( Maksudnya: “Dan tuntutlah dengan harta kekayaan yang telah dikurniakan Allah kepadamu akan pahala dan kebahagiaan hari akhirat dan janganlah engkau melupakan bahagianmu (keperluan dan

4 bekalanmu) dari dunia dan berbuat baiklah (kepada hamba-hamba Allah) sebagaimana Allah berbuat baik kepadamu (dengan pemberian nikmatNya yang melimpah-limpah) dan janganlah engkau melakukan kerosakan di muka bumi. Sesungguhnya Allah tidak suka kepada orang-orang yang berbuat kerosakan”. (Al-Qasas, 28: 77) Dunia Barat sering menggambarkan negara-negara Islam sebagai lembah kematian mahupun kemunduran daripada

pelbagai aspek khususnya dalam bidang

ekonomi. Negara-negara Islam yang kaya dengan pelbagai sumber alam baik dari segi galian dan tanaman seperti biji timah, emas, petroleum, getah, kelapa sawit dan sebagainya tetapi mereka tidak berusaha untuk mengeksploitasi seperti negara Barat.

1.2

Latar Belakang Masalah

Dewasa ini, senario pelbagai bentuk penyelewengan, pecah amanah dan korupsi sering berlaku kepada masyarakat kita. Mereka melakukan demikian kerana kurangnya kefahaman terhadap garis panduan yang telah digariskan oleh Islam. Mereka menganggap perkara ini hanyalah mainan semata-mata asalkan para peniaga dapat memajukan perniagaan mereka dengan berjaya tanpa mempedulikan perasaan orang lain. Realitinya, terlalu banyak penyelewengan yang telah banyak dilakukan oleh orang Islam sendiri kerana mereka hanya mementingkan keuntungan semata-mata dan terikutikut cara Barat.

Terdapat beberapa kes yang melibatkan jenayah kolar putih seperti dua bekas pegawai kanan Lembaga Tabung Haji (LTH) Datuk Mohd Amin Sidek, 56 dan Datuk Mohamad Shafie, 57 dijatuhkan hukuman penjara selama 10 tahun atas tuduhan pecah amanah dan menipu membabitkan RM200 juta (Harian Metro, 24 Januari 2007: 15).

Selain itu, menurut Zakry (1983) menyatakan bahawa pembabitan di dalam dunia perniagaan sehingga mencetuskan pembunuhan adalah sesuatu yang amat dikesali

5 seperti yang berlaku kepada Jalil Ibrahim, Ketua Juruaudit Bank Bumiputera Malaysia Berhad mati dibunuh di Hong Kong pada 18 Julai 1983 adalah gara-gara pendedahan tentang penyelewengan yang melibatkan Bumiputera Finance (BMF) kerugian lebih kurang RM 2500 juta (Joni Tamkin bin Borhan, 2005: 12). Pengumpulan harta seperti ini dilaknat oleh Allah dalam firmannya:

Syed Othman menyatakan bahawa mereka sanggup menyusahkan dan menggunakan orang lain demi kepentingan peribadi bagi mengaut keuntungan. Masalah pokok yang menyebabkan tindak-tanduk demikian ialah masalah akhlak yang rendah (Mohd Noor Azli Ali Khan, 2003: 61).

Kerajaan juga telah menggubal pelbagai dasar bagi memastikan kaum Melayu untuk turut sama bersaing dengan kaum lain dalam perniagaan. Pengusaha Melayu mula menceburi sektor pembuatan dan sektor perkhidmatan selepas pelaksanaan Dasar Ekonomi Baru (DEB). Menurut Rahmah Ismail et al. (2006: 33), dalam belanjawaan 2005, kerajaan telah menubuhkan Majlis Pembangunan Perusahaan Kecil dan Sederhana (PKS) peringkat kebangsaan untuk menyelaras program pembangunan PKS yang banyak diceburi oleh pengusaha Melayu.

Islam merupakan agama yang memberi panduan hidup untuk kesejahteraan manusia di dunia dan akhirat. Kerjaya sebagai usahawan ini menjadikan mereka bebas dalam melaksanakan aktiviti hariannya tanpa bergantung kepada arahan seseorang. Rasulullah SAW merupakan role model yang boleh dijadikan contoh kepada semua umat manusia di dunia ini. Baginda merupakan seorang usahawan yang berjaya sebelum menjadi rasul. Baginda telah menjalankan peniagaan secara perkongsian bersama usahawan wanita yang berjaya pada zaman tersebut iaitu Siti Khadijah binti Khuwailid.

Sa’id Ramadhan al-Bhuti (1988) seperti yang dinukilkan di dalam buku yang ditulis oleh Hassan Naziri Khalid et al. (2003: 247), menyebutkan bahawa sejak kecil lagi sejarah juga mencatatkan bahawa Rasulullah SAW sering mengikuti rombongan

6 bapa saudaranya, Abu Talib membawa barang peniagaannya ke Syam bagi menjalankan aktiviti perniagaan.

Muhammad bin Habib al-Baghdadi dalam buku Abdul Rahman Rukaini et al. (2001: 7), mencatatkan bahawa Rasulullah SAW pernah berniaga di beberapa buah pasar di Semenanjung Tanah Arab seperti Musyaqar di Bahrain, Sun’a di Yaman, ’Ukaz di Ta’if dan Zul-Majaz di antara ’Ukaz dan Mekah.

Menurut Hakim Mohamed Said (1989), menyatakan bahawa Nabi Daud a.s. merupakan seorang pembuat perisai besi, manakala Nabi Nuh a.s. dan Nabi Idris a.s. masing-masing merupakan usahawan kayu dan penjahit pakaian (Irsad Lubis, 2003: 62).

Selain itu, jika ditinjau pada zaman permulaan Islam, kerjaya sebagai usahawan ini telah diceburi oleh beberapa orang sahabat nabi seperti Abdul Rahman bin Auf, Zubir ibnu Awwam, Talhah bin Ubaidillah dan Shuhaib bin Sinan. Sahabat yang paling menonjol ketika itu ialah Abdul Rahman bin Auf. Menurut buku Adnan Alias et al. (2002: 33) mengatakan Abdul Rahman merupakan seorang usahawan bersentuhan emas A man with a touch of gold sehingga beliau sendiri berkata, ”Sungguh kulihat diriku seandainya aku mengangkat batu nescaya kutemukan di bawahnya emas dan perak”.

Di samping itu, masalah pengangguran yang terlalu banyak di kalangan umat Islam sendiri. Ramai siswazah lepasan universiti menganggur kerana bidang yang diambil semasa menuntut di universiti kurang diperlukan oleh negara pada masa kini. Graduan tidak membuat kajian mengenai kursus yang mempunyai nilai pasaran sebelum memilih jurusan yang ingin diambil apabila melanjutkan pelajaran ke pusat pengajian tinggi. Ini disebabkan bidang yang menjadi popular pada tahun ini mungkin tidak menjanjikan sebarang jawatan apabila mereka menamatkan pengajian nanti, melainkan bidang profesional seperti perubatan, kejuruteraan dan perakaunan yang sentiasa mempunyai nilai pasaran (http://www.geocities.com/pengajianam2003/graduan.htm).

7 Oleh itu, jalan terbaik untuk memperbaiki diri dan meningkatkan taraf hidup seseorang hendaklah menceburi bidang keusahawanan.

Menurut Rahmah Ismail et al. (2006: 41), mengatakan bahawa kerajaan telah memperkenalkan Skim Usahawan Siswazah (SUS). Skim ini menawarkan pilihan kepada siswazah untuk berkecimpung dalam bidang keusahawanan. Melalui program ini, para peserta diberi latihan selama enam hari dan seterusnya mendapat kemudahan pembiayaan untuk memulakan perniagaan. Semenjak skim ini diperkenalkan pada tahun 1998, seramai 3397 orang telah mendaftarkan diri sebagai ahli.

Bagaimanapun, terdapat ramai masyarakat di luar sana yang terus hidup dengan hanya meminta-minta dan mengharapkan belas orang lain. Menurut al-Faruqi dalam buku yang dinukilkan oleh Mustaq Ahmad (2003: 13) dengan jelas menentang segala bentuk meminta-minta dan menentang tindakan hidup parasit yang memakan hasil titik peluh orang lain. Sunnah Rasulullah SAW memaparkan pada kita bahawasanya kerjakerja ekonomi sangat dihargai manakala pengangguran ekonomi pula sangat dikutuk.

Selain itu, dorongan dan galakan untuk berusaha menceburi bidang keusahawanan ini tidak hanya bernada positif, malah terdapat beberapa amaran terhadap kecuaian dan kelalaian dalam memanfaatkan peluang untuk mencapai kejayaan dan kesejahteraan yang selari dengan kehendak al-Quran. Firman Allah:

ª!$# yŠ#u‘r& !#sŒÎ)uρ 3 öΝÍκŦàΡr'Î/ $tΒ (#ρçÉitóム4©®Lym BΘöθs)Î/ $tΒ çÉitóムŸω ©!$# χÎ) 3 ∩⊇⊇∪ @Α#uρ ⎯ÏΒ ⎯ÏμÏΡρߊ ⎯ÏiΒ Οßγs9 $tΒuρ 4 …çμs9 ¨ŠttΒ Ÿξsù #[™þθß™ 5Θöθs)Î/ Maksudnya:“Sesungguhnya Allah tidak mengubah apa yang ada pada sesuatu kaum sehingga mereka mengubah apa yang ada pada diri mereka sendiri dan apabila Allah menghendaki untuk menimpakan kepada sesuatu kaum bala bencana (disebabkan kesalahan mereka sendiri) maka, tiada sesiapapun yang dapat menolak atau menahan

8 apa yang ditetapkanNya itu dan tidak ada sesiapapun yang dapat menolong dan melindungi mereka selain daripadanya”. (Ar-Ra’du, 13: 11) Muhammmad Ridzuan Hj. Salleh menyebutkan bahawa kejayaan sesebuah masyarakat itu bergantung kepada kepada kebolehan masyarakat tersebut menangani masalah harian mereka serta kemampuan untuk bersaing di peringkat antarabangsa (Irsad Lubis, 2003: 63).

Menurut Parkinson yang dinukilkan oleh Adnan Alias et al. (2002: 48), kemunduran bangsa Melayu yang beragama Islam adalah disebabkan sikap fatalisme iaitu mempercayai bahawa segalanya adalah daripada Tuhan. Oleh itu, mereka beranggapan manusia tidak perlu lagi untuk memajukan diri kerana segala-galanya telah ditentukan oleh Tuhan. Beliau mengatakan bahawa, ”The Islamic belief that all things are emanations from God is another important force affecting the Malay’s economic behavior, for it tends to make then fatalistic in their approach to life… such as an attitude constitutes a significant drag on economic development”.

Walau bagaimanapun, bidang keusahawanan ini merupakan bidang kerjaya yang paling kurang mendapat sambutan di kalangan umat Islam di negara ini. Orang Islam di negara ini lebih daripada 55 peratus adalah beragama Islam tetapi penglibatan mereka dalam sektor ekonomi amat sedikit. Sektor yang dimaksudkan ialah runcit dan borongan (perniagaan), kewangan (perbankan dan insurans), perkilangan dan pembuatan. Mereka lebih berminat untuk makan gaji berbanding kerja sendiri. Fenomena ini pada dasarnya timbul ekoran daripada faktor kejahilan umat Islam sendiri tentang pentingnya kerjaya ini diceburi khususnya sebagai langkah bagi memperbaiki ekonomi keluarga, masyarakat dan bangsa. Rasulullah SAW bersabda (’Ala’ al-Din al-Muttaqi bin Hisam al-Din al-Hindi, 1984: Juz 4):

‫ﺗﺴﻌﺔ أﻋﺸﺎ راﻟﺮزق ﻓﻲ اﻟﺘﺠﺎرة‬ Maksudnya:“Sembilan persepuluh rezeki adalah dalam bidang perniagaan”.

9 Oleh itu, bagaimanakah keusahawanan menurut perspektif Islam dapat memberikan jalan penyelesaian kepada umat Islam masa kini yang dahagakan ilmu ini?

1.3

Pernyataan Masalah

Pandangan masyarakat awam khususnya masyarakat Melayu sendiri dibolehkan untuk menjalankan perniagaan yang tidak kira apa sahaja yang dianggap perniagaan asalkan menjanjikan pulangan yang lumayan kepada mereka tanpa mengira halal dan haram di sisi syarak. Perbuatan ini dilakukan kerana kurangnya pendedahan dan didikan agama berkaitan dengan ilmu ini. Selain itu, sesetengah orang hanya mengharapkan ihsan daripada orang lain. Baginya, kehidupan di muka bumi ini hanyalah sementara sahaja dan cukuplah setakat apa yang ada walaupun mempunyai kesihatan yang baik.

Oleh yang demikian, apakah konsep sebenar keusahawanan menurut perspektif al-Quran?

1.4

Objektif Kajian

Suatu kajian tentang keusahawanan ini adalah penting dan perlu diberi perhatian oleh setiap lapisan masyarakat terutamanya kepada orang Islam. Oleh yang demikian, kajian ini dilakukan oleh penyelidik berdasarkan kepada objektif yang telah dirangka seperti berikut: 1.4.1

Mengupas konsep keusahawanan menurut perspektif al-Quran

1.4.2

Mengenalpasti etika keusahawanan menurut perspektif al-Quran

1.4.3

Mengenalpasti bidang keusahawanan menurut perspektif al-Quran

10 1.5

Persoalan Kajian

Matlamat utama kajian ilmiah ini ditulis adalah untuk mencari jawapan berpandukan kepada pernyataan masalah, objektif kajian dan beberapa persoalan timbul. Oleh yang demikian, persoalan-persoalan akan berkisar pada permasalahan berikut: 1.5.1

Apakah konsep keusahawanan menurut perspektif al-Quran?

1.5.2

Apakah etika keusahawanan menurut perspektif al-Quran?

1.5.3

Apakah bidang keusahawanan menurut perspektif al-Quran?