Interna Medicina 4.docx

Interna medicina 4 Kević dr Dubravka Medicina Medicina (lat. ars medica - umijeće liječenja; grč. iatriké téhne - tehnika liječenja) je grana ljudske nauke kojoj je cilj liječenje i rehabilitacija bolesnih i čuvanje i unaprijeđenje zdravlja zdravih ljudi. Medicina obuhvata: 1. nauka o građi, funkciji i razvoju čovjeka, o svim pojavama njegove unutrašnjosti i okoline koja utiču na zdravlje i bolest 2. sposobnost prepoznavanja, ocjenjivanja, olakšavanja ili liječenja bolesti kao i socijalne rehabilitacije bolesnika 3. vještinu sprečavanja bolesti i poboljšavanja zdravstvenih uslova života i biološke evolucije čovjeka 4. profesionalno izvršavanje navedenih sposobnosti u individualnim i socijalnim razmjerima Zadaci savremene medicine su:  liječiti i suzbijati bolesti - kurativna medicina  omogućiti bolesnicima povratak u normalan život  spriječiti pojavu bolesti - preventivna medicina  poboljšati zdravlje zdravih osoba Interna medicina Interna medicina je grana medicine koja se bavi problemima i bolestima unutrašnjih organa. U okviru interne medicine postoji nekoliko grana medicine:      

Endokrinologija Gastroenterologija Hematologija Kardiologija Pulmologija Nefrologija

Etiološki faktori Faktori koji utječu na razvoj bolesti nazivaju se etiološkim faktorima. Oni mogu biti: nasljeđe (hereditarni faktori); konstitucija (ustrojstvo organizma); razni fizikalni faktori (klima, vlaga, termički efekti, povrede); hemijski agensi zarazne klice

način ishrane starenje itd. Ukoliko je poznata etiologija bolesti provodi se etiološka ili kauzalna terapija, kojoj je cilj otklanjanje uzroka bolesti. Ukoliko uzrok bolesti nije poznat, provodi se simptomatska terapija. Etiologija je prilično važna i za preventivnu medicinu. Simptomi bolesti subjektivne tegobe su u medicini, subjektivni doživljaji telesnih promena koje nastaju u toku nekog patološkog stanja (bolesti) ili procesa u organizmu. Ne treba ih mešati sa znacima bolesti, koji su objektivni doživljaj telesnih promena (jer različiti bolesnici, simptome bolesti, subjektivno doživljavaju na različite načine). Opšti simptomi bolesti Simptomi koji se najčešće javljaju kod većine bolesti, a neke u gotovo svim bolestima, su temperatura, malaksalost, promena raspoloženja, koje srećemo u gotovo svim bolestima. Specifični simptomi bolesti Ovi simptomi se javljaju samo u određenim bolestima, i često se samo na osnovu njih, (sa dosta pouzdanosti), može postaviti dijagnoza neke bolesti. Primjeri; Jak bol iza grudne kosti praćen stezanjem koji se širi prema vratu i duž lijeve ruke i iščezava nakon primjene nitroglicerina pod jezik sa velikom vjerovatnoćom ukazuje na koronarnu bolest srca. Jak bol, praćen grčevima, ispod desnog rebarnog luka i širi se pozadi u leđa prema desnoj lopatici i često je praćen mučninom i povraćanjem govori o žučnim kolikama. Učestalo mokrenje sa znacima pečenja-žarenja i porastom temperature tela, ukazuje najčešće na upalu mokraćnih puteva. Anamneza (lat. anamnesis-sjećanje) je izraz koji u medicini označava skup podataka o bolesniku koji se odnosi na njegove životne prilike, nasljednost bolesti, preboljele bolesti, odnosno sve okolnosti koje su prethodile stanju prethodne bolesti. Ponekad se umjesto ovoga termina koristi izraz istorija bolesti. Prilikom pregleda pacijenta on govori o svojim subjektivnim tegobama koje se upisuju u anamnezu. Anamneza se obično smatra prvim i najvažnijim korakom postavljanja dijagnoze. Dijelovi anamneze: 1. Generalno 2. Glavne tegobe

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Sadašnja bolest Ranije bolesti Ispitivanje o sadašnjem stanju Lična anamneza Porodična anmneza (anamnesis familliae) Socijalno-epidemiološki podaci Anamnezni zaključak

Generalno Obuhvata prezime i ime bolesnika, spol, datum i mjesto rođenja, adresu stanovanja, bračno stanje, zanimanje, dan prijema u bolnicu, podatke o tome ko plaća bolničke troškove. Sadašnja bolest Ovo je jedan od najznačajnijih dijelova anamneze, gdje se vrši razrada glavnih tegoba. Ukoliko bolesnik iz različitih razloga nije u stanju da pruži sve neophodne anamnestičke podatke, onda se isti uzimaju od srodnika ili drugih osoba (heteroanamneza). Ranije bolesti U ovom dijelu anamneze se bilježe svi važni podaci o ranijim bolestima pacijenta, od najranijeg djetinjstva do momenta prijema u zdravstvenu ustanovu. Ispitivanje o sadašnjem stanju U okviru anamneze po sistemima imamo sljedeće dijelove: opšte pojave, glava i vrat, organi za disanje, organi za krvotok, organi za varenje, mokraćni-spolni organi, kosti, zglobovi, mišići, koža i nervni sistem. U dio opšte pojave bilježe se podaci o nespecifičnim tegobama, koje su karakteristične za veći broj bolesti (gubitak apetita, malaksalost, slabost, pojačano znojenje, promjene u tonalitetu i boji glasa, temperatura, suhoća usta, nesanica). Zatim se pristupa uzimanju anamneze po sistemima. Lična anamneza U ovom dijelu anamneze se obično bilježe štetne navike što se tiče pušenja, uzimanja alkohola, lijekova. Porodična anamneza Postavljaju se pitanja o svim bolestima za koje naslijeđe igra bitnu ulogu: tuberkuloza, šećerna bolest, hipertenzija, bolesti srca, maligniteti, psihičke bolesti, pretilost, hemofilija. Socijalno-epidemiološki podaci Ovi podaci se odnose na porodični, profesionalni, stambeni i materijalni status, odnosno na probleme koje bolesnik ima iz jedne od ovih sfera života. Anamnezni zaključak Na temelju svih prikupljenih podataka i njihove podrobno analize, u ovom dijelu se izvodi zaključak o tome o kojoj se konkretno bolesti radi. On nije isto što i dijagnoza, ali ipak mora biti precizan i realan.

Anatomija respiratornog sistema Respiratorni sistem Disanje je refleksna radnja kojom upravlja respiratorni centar - grupa nervnih ćelija koja se nalazi u najnižem delu mozga. Odatle se nervni impulsi šalju do respiratornih mišića i šalju informaciju da se skupe ili prošire, u zavisnosti od nivoa kiseonika ili ugljen-dioksida u krvi. Pneumonija Pneumonija ili upala pluća je akutno upalno stanje plućnog parenhima. Obično ju uzrokuje zaraza virusima ili bakterijama, a rjeđe drugi mikroorganizmi, određeni lijekovi i druga stanja kao što su autoimune bolesti. Tipični simptomi uključuju kašalj, bol u grudima, temperaturu i teškoće pri disanju. Dijagnostički alati uključuju rentgen i kulturu ispljuvka. Dostupne su vakcine za sprečavanje određenih vrsta pneumonije. Liječenje zavisi o uzroku bolesti. Pretpostavljena bakterijska pneumonija se liječi antibioticima. U slučaju teške pneumonije, oboljela se osoba obično hospitalizira. Simptomi Osobe s infektivnom pneumonijom često imaju produktivni kašalj, temperaturu kao i drhtanje, pomanjkanje daha, oštru ili probadajuću bol u grudima kod dubokog disanja te povećanu brzinu disanja. Kod starijih osoba, zbunjenost može biti najistaknutiji znak. Uzroci Pneumoniju prvenstveno izazivaju infekcije uzrokovane bakterijama ili virusima te rjeđe uzrokovane gljivicama Faktori koji pogoduju pneumoniji uključuju: pušenje, imunodeficijenciju, alkoholizam, hroničnu opstruktivnu plućnu bolest, hroničnu bolest bubrega i bolesti jetre.Upotreba lijekova - inhibitori protonske pumpe ili H2 blokatori, povezuje se s povećanom opasnošću od pneumonije. Starost takođe pogoduje pneumoniji. Dijagnoza i terapija Pneumonija se tipično dijagnostikuje na osnovi kombinacije znakova i simptoma i rentgenske slike pluća. U tipičnim slučajevima je za potpuno izlječenje dovoljna oralna primjena antibiotika, mirovanje, primjena jednostavnih analgetika i uzimanje tečnosti. Akutni i hronični bronhitis Akutni bronhitis je akutna upala bronhija, najčešće traje desetak dana, najduže 3 sedmice, a može se razviti u upalu pluća ako se infekcija spusti do malih bronhiola i alveola. Hronične bolesti disajnog sistema spadaju u vodeće bolesti u strukturi obolijevanja stanovništva, a njihovu sve veću učestalost povezujemo s nizom nepovoljnih faktora kao što su sve veća izloženost stanovništva različitim hemijskim i fizikalnim uticajima vezanim uz moderan način života. Hronične plućne bolesti nepovratno oštećuju pluća te nastaje teška funkcionalna nesposobnost i smanjenje kvaliteta života.

Najčešći simptom je produktivan kašalj te iskašljavanje žuto/zelene sluzi. U slučaju upale kao kod bronhitisa stvara se velika količina sluzi koja se iskašljava. Ako kašalj traje duže od 3 mjeseca radi se o hroničnom bronhitisu. Prateći simptomi mogu biti: Osjećaj stezanja, pritiska u grudnom košu Grlobolja Osjećaj punoće u grudnom košu Zaštopanost sinusa Temperature, groznica Malaksalost, umor,iscrpljenost Zviždanje u grudima U konačnoj fazi hronični bronhitis dovodi do respiratorne insuficijencije koju karakteriše otežano disanje te umor i smetenost. U jako uznapredovalom stadiju javlja se karakterističan izgled bolesnika koji obilježava piknička konstitucija, plavo-ljubičasta obojenost kože, podbuhlost lica i izbuljene oči. Hronični bronhitis je obično progresivna bolest obilježena akutnim egzacerbacijama i remisijama. Dijagnoza U svakodnevnoj se praksi dijagnoza akutnog bronhitisa temelji na iscrpnoj anamnezi i kompletnome kliničkom pregledu. Ljekar slušanjem pluća (stetoskopom) otkriva posvuda pojačan šum disanja s različitim hropcima i zvižducima. Ljekar će vjerojatno tražiti rentgensku sliku pluća i srca da se isključi mogućnost upale pluća. U postavljanju dijagnoze akutnog bronhitisa laboratorijski nalazi nisu važan pokazatelj. Sedimentacija može biti ubrzana, ali najčešće je normalna kao i broj leukocita koji je uglavnom normalan. Terapija Obilno tečnosti Sirup za kašalj (mukolitici) Antitusici Lijekovi koji suprimiraju kašalj Antibiotici (iako se često prepisuju) nisu efikasni u terapiji bronhitisa, jer je većina slučajeva posljedica infekcije virusom. Mali je postotak akutnih bronhitisa uzrokovan nevirusnim uzročnicima. Može se koristiti i ipratropium a kod prolongiranog kašlja i inhalirani kortikosteroidi (nema razloga za brigu; kratkoročna upotreba kortikosteroida nema značajnih nuspojava)! Najvažnije je izbjegavati iritanse, posebno dim cigarete. Bronhiektazije Bronhiektazije su proširenja bronha, koje se ponekad pojavljuju kao urođene ili već od ranog djetinjstva. Češće se pojavljuju kao stečeni oblici, odnosno kao posljedica nekih drugih bolesti i stanja. Često se javljaju kao posljedica hroničnog bronhitisa i upale bronha. Bronhiektazije mogu dugo ostati neprimjetne. Jedna od mogućnosti za slučajan pronalazak bolesti u toj fazi je radiološki pregled grudnog koša zbog nekih drugih potreba ili smetnji pacijenta. Prvi simptomi koje pacijent počne primjećivati su otežano disanje, kašalj i jako iskašljavanje, posebno

ujutro. U težim oblicima pacijent ima povišenu tjelesnu temperaturu, te pacijent počne iskašljavati i krv. Dijagnoza i terapija Dijagnoza bronhiektazija koje nisu zahvaćene upalom i koje su ograničeno proširene, može se uspostaviti isključivo radiološki. Najbolja i najsigurnija dijagnoza je ipak bronhografija. Terapija je najčešće kirurška. Apsces pluća Apsces pluća se klinički karakteriše teškim stanjem bolesnika, a praćeno je septičnim tokom. Slika može biti različita zavisno od etiološkog faktora i okolnosti pod kojima se apsces razvio. Prvo nastaje zapaljenje pluća (pneumonija), pa se tek posle razvija apsces. Hematogenim putem, bronhogenim, širenjem iz susednih organa, posle povrede grudnog koša Početak plućnog apscesa je neprimetan i predstavlja nastanak prethodnog oboljenja. Kasnije počinje visoka temperatura praćena teškim opštim stanjem sa znacima sepse, groznicom i slabošću. Može se javiti otežano disanje, kašalj i probadanje u grudnom košu. Iskašljavanja u početku nema, nekada može biti manja količina sluzavo gnojavog sadržaja. Laboratorijski sedimentacija je ubrzana i javlja se povišen broj leukocita. Dijagnoza i terapija Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike karakterističnog nalaza na rendgenskom snimku pluća, kao i na osnovu bronhoskopije. Konzervativno lečenje je antibiotsko i ukoliko se počne u aktivnoj fazi dovodi do potpunog izlječenja. Hirurške metode se primenjuju kad terapija medikamentima ne daje rezultat(drenaža). Bronhijalna astma Bronhijalna astma je hronično plućno obolenje koja se ispoljava u ponovljenim epizodama reverzibilne opstrukcije bronhija,što se manifestuje epizodama gušenja, kašlja i nedostatka vazduha uz često povećanu produkciju sekreta. U nastanku bronhijalne astme učestvuju egzoantigeni, najčešće su to inhalacioni agensi-polen. Astmatični napad Patološka fiziologija– astmatični napad je posledica trijasa koji se ispoljava u spazmu glatke muskulatire bronhiola, oticanju njihove sluznice i nagomilavanju žilavog i lepljivog sekreta – što sve zajedno otežava prolaz vazduha udonjim disajnim putevima naročito izraženo za vreme izdisanja. Astmatični napad počinje obično noću, sa osećajem teskobe u grudima, bolesnik sedi ili stoji, blijed u licu i često zauzima poseban položaj koji mu olakšava izdisaj. Ritam disanja je usporen, faza izdisaja je jako produžena a grudni koš je jako proširen i u položaju je udisaja, sa spuštenom dijafragmom a udisaj je bučan i kratak.Faza nedostatka vazduha traje nekoliko minuta ili sati, a na to se nadovezuje kašalj koji se završava oskudnim sluzavo ljepljivim ispljuvkom.

Infektivna bronhijalna astma Infektivna bronhijalna astma se javlja kod dece i osoba starijih od 35 godina, mada i ona može nastati u bilo koje životno doba.Bolest se ispoljava kao ponovni bronhitis u sklopu kojeg dolazi do astmatičnog napada. Kod ovih bolesnika u vreme recidiva infekcije dolazi do povišene telesne temperature. Alergijska bronhijalna astma Alergijska bronhijalna astma počinje u mlađem životnom dobu u rasponu od 5 do 35 godina, mada se može javiti i u bilo kom životnom dobu.Podjednako obolevaju i muškarci i žene.Od ove vrste astme obolevaju uglavnom osobe sa „atopičnom konsitucijom“ – koje imaju od ranije neku od alergijskih bolesti. Terapija obolelih od bronhijalne astme se ne može šematizovati i najčešće se mora sprovoditi u zavisnosti od specifičnosti slučaja.Nekada, za suzbijanje blažeg astmatičnog napada dovoljna je i upotreba Efedrina. U upotrebi su i snažni bronhodilatatori, nekada se za lečenje težih astmatičnih napada, rezistentnih na pomenutu terapiju upotrebljava i terapija sa hidro- kortizonom… Prevencija Pored medikamentne terapije u lečenju bronhijalne astme potrebno je da se primijene i neke opšte mere koje se sastoje u eliminaciji sekundarnih faktora koji pogoršavaju oboljenje,a to su pušenje, boravak i rad u zaprašenim i vlažnim prostorijama, infekcije, emocionalni stres i drugi nepovoljni faktori.Primena primorske i visinske klime daje zadovoljavajuće rezultate u lečenju bronhijalne astme.Upražnjavanje određenih vježbi disanja i rehabilitacija su danas od sve većeg značaja kod ovih bolesnika. Embolija pluća i infarkt pluća Embolija pluća (EP) nastaje kada se tromb fragmentiše i odvojeni dijelovi (tromboembolusi), nošeni strujom krvi, dospiju u pluća. To je zapravo " plućni infarkt". Izvori embolusa u ovom slučaju su trombi koji se formiraju negde u venama tela (u stomaku, nogama i sl.) i od kojih se otkida dio i izaziva plućnu emboliju. Embolija pluća oponaša mnoge bolesti grudi, medijastinuma i epigastrijuma. Klinička slika razvije se iznenada za nekoliko minuta, a pri plućnom infarktu za nekoliko sati. Traje obično nekoliko dana, ali s vremenom se pogoršava. Bolesnik ispoljava naglu bol u grudima, ima naglo gušenje, gubi dah, pobledi, srce počinje jako da "lupa" , može da izgubi svijest i dosta je čest smrtni ishod. Tromboza dubokih vena nogu često nastaje u toku ili posle hirurških zahvata, kada bolesnik duže leži i kada se cirkulacija krvi usporava. Dijagnoza i terapija Rendgenografija grudnog koša se često radi. Plućni infarkt, često praćen pleuralnim izlivom. Angiografija pluća je još uvek najpouzdanije dijagnostičko sredstvo za utvrđivanje EP. Ciljevi lečenja EP su održavanje života (u akutnoj fazi), zaustavljanje širenja tromboembolusa, pojačavanje (spontane ili indukovane) fibrinolize embolusa i sprečavanje recidiva. Uz ranu dijagnozu i agresivno lečenje, većina pacijenata će preživeti EP, uz malu stopu recidiva. Težinu

slike EP određuju veličina embolusa i bolesnikov kardio-pulmonalni status. Primjena kiseonika pomaže, kao i antikoagulansna, trombolitička terapija. Tuberkuloza Tuberkuloza je zarazna bakterijska infekcija uzrokovana bakterijom Mycobacterium tuberculosis. Najčešća je primarna tuberkuloza pluća. Infekcija može zahvatiti i druge organe. Udahnuti bacili tuberkuloze najčešće se smještaju u donjim dijelovima pluća, te je to uobičajeno mjesto primarne infekcije. Tamo bacili bivaju "progutani" od strane alveolarnih makrofaga, posebne vrste ćelija imunološkog sistema zaduženih za "čišćenje" pluća od svih stranih čestica (živih i neživih). Međutim, makrofagi nisu u stanju kontrolisati infekciju, koja napreduje tokom tri do četiri sedmice, dok konačno aktivirani makrofagi i limfociti ne ograniče bacile unutar tzv. granuloma. Primarna infekcija je obično bez simptoma (asimptomatska). U slučajevima kada imunološki odgovor organizma nije dovoljan može doći do progresije primarne infekcije i ponekad do rasipa po cijelom tijelu (milijarne tuberkuloze). Simptomi: blagi kašalj i malo povišena tjelesna temperatura umor gubitak težine krv u iskašljaju noćno znojenje Dodatni simptomi Dodatni simptomi koji mogu biti povezani s tuberkulozom: prilikom slušanja stetoskopom čuje se promijenjeni šum disanja prekomjerno znojenje otečene limfne žlijezde bol u zglobovima gubitak sluha proljev bolovi u grudima Dijagnoza Analiza iskašljaja (sputuma). Konačna dijagnoza plućne tuberkuloze mora biti potvrđena izolacijom M. tuberculosis iz izlučevina bolesnikovog disajnog sistema. Tuberkulinski kožni test : Tuberkulinski kožni test je jedna od kliničkih metoda za dijagnosticiranje TBC-infekcije. Reakcija na koži veličine 5 mm ili veća nakon 48 sati, smatra se pozitivnom kod bolesnika s poznatom ili suspektnom HIV-infekcijom Za sve ostale, reakcija veća od 15 mm se smatra pozitivnom. Terapija Provodi se lijekovima koje nazivamo antituberkulotici, a cilj je suzbijanje i izlječenje infekcije (iskorjenjivanje živih mikobakterija). U liječenju tuberkuloze obično se koristi nekoliko lijekova istovremeno, rifampicin, izonijazid i pirazinamid.

Standardna antituberkulotska terapija za plućni oblik bolesti traje 6 mjeseci, no koristi se i u najvećem broju slučajeva kada bolest zahvata i druge organe. Liječenje se nastavlja i 3 mjeseca nakon što su kulture iskašljaja postale negativne. Anatomija srca i krvnih sudova Fiziologija srca i krvnih sudova Funkcija srca i krvnih sudova je da tjera i provodi krv kroz organizam, da obezbijedi prenos hranjivih materija i kiseonika svim tkivima, a odnese štetne materije nastale razgradnjom u ćelijama. Srce ima ulogu motorne pumpe koje svoju funkciju obavlja stezanjem srčane muskulature, a ona na taj način stišće srčane šupljine iz kojih se pod pritiskom izbacuje krv. Kontrakcija miokarda se dešava pod dejstvom autonomnog srčanog sistema, čiji podražaj počinje i SA čvoru frekvencijom od 60-80 u minuti i širi se cijelim miokardom. To stezanje srčanih šupljina se naziva sistola. Prvo nastupa sistola oba atrija, neznatno kasnije slijedi sistola oba ventrikula. Nakon kontrakcije slijedi popuštanje napetosti srčane muskulature, te se srčane šupljine ponovo šire istim redom kojim je uslijedilo stezanje. To rastezanje se zove dijastola. Sistola i dijastola se ponavljaju ritmički tokom cijelog života. Rad srca se može registrovati na površini grudnog koša u vidu EKG nalaza (elektrkardiogram). EKG je krivulja koja se sastoji od dva talasa P i T i tri zupca (Q,R i S). Mali krvotok započinje u desnom ventrikulu, dalje krv prelazi u arteriju pulmonalis koja vodi krv u pluća gdje se krv oksigeniše i oksigenisana krv se vraća u lijevu pretkomoru putem 3-5 plućnih vena. Veliki krvotok započinje u lijevom ventrikulu odakle sistolom krv biva izbačena u aortu kojom se odvodi u cijelo tijelo, a putem gornje i donje šuplje vene se vraća u desnu pretkomoru. Tamo gdje se završava veliki krvotok započinje mali. Reumatska groznica Reumatska groznica se ubraja u grupu zapaljenskog reumatizma i njeno glavno obilježje je sistemski karakter. Može zahvatiti vezivno tkivo u raznim dijelovima organizma, ali se najčešće manifestuje na zglobovima i srcu. Reumatska groznica je hronično oboljenje sa akutnim početkom i ponavljanim egzacerbacijama. Uzrok nastanka Bolest se javlja 2 do 3 nedelje posle preležane akutne infekcije gornjeg dela organa za disanje izazvane beta hemolitičkim streptokokom grupe A Hemolitički streptokok nije neposredan specifični uzročnik bolesti, već svojim prisustvom senzibiliše organizam, odnosno dovodi do stvaranja antitijela protiv ovog streptokoka i time omogućava pojavu bolesti posle latentnog intervala od 2 do 3 nedelje. Lokalizovane reumatske manifestacije: Migrirajući poliartritis - karakteriše ga zahvaćenost većih zglobova, najčešće koljena, skočnih zglobova, lakata, zglobova ručja i ramena. Nalaz na zahvaćenim zglobovima ima svoje karakteristike zapaljenja: jak bol, otok, crvenilo, toplotu i ograničenost pokreta. Promene na

zglobovima imaju migratorni-šetajući karakter, odnosno zahvataju jedan zglob, a zatim se na tom zglobu povlače a javljaju na drugom, nekada na više zglobova. Reumatski karditis - zapaljenski proces koji može da zahvati miokard, endokard ili perikard ili kombinaciju svih kada se radi o pankarditisu. Najčešći simptomi su izrazit zamor, malaksalost, znojenje, gubitak apetita, gušenje, kašalj, bol u grudima i u ekstremitetima. Fizički znaci zavise od stepena srčane insuficijencije i obično se zapažaju ubrzano disanje, ubrzan rad srca, ortopneja (posebna vrsta otežanog disanja kada bolesnok zauzima polusedeći položaj), mukli srčani tonovi, nabrekle vene vrata, uvećana jetra, otok lica i potkolenica. Chorea minor - reumatski alergični encefalitis (zapaljenje mozga). Javlja se češće kod djevojčica između 5. i 15. godine.Razvija se postepeno,sa pojavom nervoze deteta, ispoljenom nesanicom, razdražljivošću, noćnim mokrenjem. Potkožni reumatski čvorići - javljaju se kod najtežih oblika i znak su loše prognoze.To su čvrsti, bezbolni čvorići na ekstenzornim površinama zglobova koljena lakata, lopatica, potiljka. Erythema marginatum ili annulare - specifična kožna promena koja je blijeda u centru, a rubovi su kružni ili vijugavi, obično se javlja na trupu i gornjim ekstremitetima, nikada na licu. Pošto je ovaj eritem prolazan, promenljiv, neupadljiv, treba ga pažljivo tražiti jer se smatra patognomoničnim znakom. Klinička slika povišena telesna temperatura, ubrzan rad srca, opšti zamor i malaksalost, gubitak apetita sa opadanjem u težini, znojenje, glavobolja, krvavljenje iz nosa, povraćanje. Dijagnoza i terapija Postavlja se na osnovu anamneze, kliničkog pregleda, laboratorijske analize - sedimentacija je ubrzana povećan je broj belih krvnih zrnaca i povećana je koncentracija fibrinogena.U serumu se nalaze antitela i to povećan je ASO titar. Kada je reumatskim procesom zahvaćeno srce neophodno je duže mirovanje i penicilin i salicilati a kada je srce uvećano uključuju se i kortikosteroidi. Edem pluća Najteži oblik srčane slabosti je akutno popuštanje pumpne funkcije lijevog srca ili akutni plućni edem. Najčešći razlozi nastanka edema su akutni infarkt miokarda i zapaljenski procesi na srčanom mišiću u pacijenata koji nemaju prethodnu istoriju srčanog oboljenja. U pacijenata koji od ranije znaju za bolest srca razlog za nastanak edema pluća može biti novi infarkt, visok pritisak ili visoka srčana frekvenca, prekomerno uzimanje tečnosti i soli, visoka temperatura itd. Simptomi u edemu pluća su ozbiljni i raznoliki. Najčešći simptom je gušenje, čak i u miru, sa osećajem da se ne može udahnuti vazduh pa je disanje ubrzano i čujno. Prisutan je jak strah od smrti, pacijenti su uznemireni, pomućenog senzorijuma. Zbog gušenja pacijenti ne mogu da leže i samo u sjedećem položaju mogu imati kratkotrajno olakšanje. Može se javiti kašalj, najprije suv, a vrlo brzo i sa iskašljavanjem sukrvičavog ispljuvka. Srčana radnja je ubrzana, a puls slab. Kao posledica smanjenog protoka krvi kroz druge organe mogu se javiti opšta slabost i malaksalost, umor, smanjeno mokrenje ili nesvjestica.

Terapija Akutni edem pluća je ozbiljno oboljenje koje se mora liječiti od strane kvalifikovanog medicinskog osoblja. Zato je kod sumnje na postojanje akutnog edema pluća potrebno odmah kontaktirati medicinsko osoblje (hitna pomoć), a do dolaska medicinske ekipe moguće je preduzeti neke mjere koje će pomoći pacijentu. Pacijent treba da prestane sa svakom aktivnošću i da bude u sjedećem položaju, treba prekinuti svaki unos tečnosti ili hrane i ako je moguće sedirati pacijenta. Ako ima bolove u grudima ili povišen krvni pritisak može uzeti nitroglicerin pod jezik ili lijek za izmokravanje. Ako se izmjeri jako visok pritisak korisno je sažvakati tabletu ili dve Zorkaptila od 25mg. Po kontaktu sa medicinskom ekipom preduzimaju se mere za popravljanje pumpne funkcije srca i otklanjanje uzroka koji je doveo do nastanka plućnog edema. Treba korigovati srčanu frekvencu i pritisak, uspostaviti odgovarajuću oksigenaciju, popraviti kontraktilnost srčanog mišića, izbaciti višak tečnosti i elektrolita, lišiti pacijenta bola i straha i ako je potrebno nastaviti liječenje u bolničkim uslovima. Srčana dekompenzacija/insuficijencija Srčana insuficijencija (SI) je stanje u kome je abnormalna srčana funkcija odgovorna za nesposobnost srca da pumpa krv u mjeri koja zadovoljava metabolizam tkiva ili se to ostvaruje uz povećan pritisak punjenja srčanih šupljina. Uzroci nastanka SI: bolesti miokarda - koronarna bolest, kardiomiopatije, miokarditis, infiltrativne bolesti miokarda, hipertenzija, stenoza aortnih i pulmonalnih zalistaka, aortna i mitralna insuficijencija, urođene srčane mane, tireotoksokoza, anemija, trudnoća, beri-beri, zatim oštećenja miokarda lijekovima, jonizujućim zračenjem. Kao precipitirajući faktori navode se : infekcija, anemija, plućne embolije, trudnoća, tireotoksikoza, infarkt miokarda, infektivni endokarditis, stres, povećan unos soli. Klinička slika Dispneja ( poremećaj disanja) je svakako prvi i osnovni znak SI, a javlja se kao posledica povećanog napora pri disanju. U početnoj fazi javlja se samo tokom fizičke aktivnosti, a kasnije postaje prisutna i u mirovanju. Ortopnea - dispneja u ležećem položaju, nastaje zbog prelaženja tečnosti iz abdomena i donjih ekstermiteta u grudni koš. Bolesnici zapažaju da se u toku noći, pokušavajući da spavaju na niskom jastuku, bude sa osećajem kratkog daha, nedostatka vazduha i kašljem. Paroksizmalna noćna dispneja - napadi kratkog disanja i kašlja koji se javljaju noću, bude bolesnika iz sna. Dok se obična ortopnea gubi kada bolesnik sjedne sa spuštenim nogama, u ovom slučaju kašalj i sviranje u grudima perzistiraju i u ovom položaju. Akutni edem pluća - bolesnik ima toliko tešku dispneju da ima osjećaj neposredne životne ugroženosti i ugušenja, anksiozan je, obilno se znoji, kašlje i iskašljava penušav i sukrvičav ispljuvak, sa čujnim sviranjem i krkljanjem u grudima. Zamor, slabost, smanjenje tolerancije napora su česti simptomi SI. Takođe, javljaju se anoreksija, mučnina, povraćanje, tup bol u predelu jetre. Kod starijih pacijenata usled slabije prokrvljenosti mozga nastaju konfuzija, smanjenje koncentracije, pamćenja, glavobolje, nesanice. Nesanici doprinosi i učestalo noćno mokrenje.

Srčani otoci - oko skočnih zglobova i na potkoljenicama, najizrazitiji su uveče, tjestasti, nastaju pod dejstvom zemljine teže. Jetra je uvećana, bolna, kasnije postaje sve čvršća, ascites (nakupljanje tečnosti u trbušnoj duplji), žutica nastaju zbog oštećenja jetre. Mogu postojati i drugi znaci: blijedi, hladni i vlažni ekstermiteti, smanjeno izlučivanje mokraće, niska koncentracija natrijuma u mokraći, pozitivan albumin u mokraći. Dijagnoza i terapija Postavlja se na osnovu anamneze, kliničkog pregleda, rendgenografije srca i pluća, ultrazvuka. Problem liječenja SI je u tome što se jedinstveno pravilo za liječenje svih bolesnika sa SI ne može formulisati, zbog različite etiologije, hemodinamske slike, kliničkih manifestacija i težine SI. Prva mjera je svakako, smanjenje fizičke aktivnosti i smanjenje unosa soli. Ako ovo nije dovoljno, započinje se medikamentozna terapija kombinacijom diuretika, ACE inhibitora i digitalisa. Sledeći korak je rigoroznija restrikcija soli i primena jačih diuretika. Koronarna bolest srca Bolest koronarnih (srčanih) arterija je obično izazvana aterosklerozom, čiji je uzrok taloženje masnih substanci i nastajanje plaka (naslaga) na unutrašnjoj površini zida koronarnih arterija. Taloženje masnih substanci dovodi do sužavanja ovih arterija, koje nazivamo stenozom, koje opet dovodi do smanjenja snabdevanja srčanog mišića krvlju i kiseonikom. Nedostatak krvi i kiseonika može da oslabi srce, naročito prilikom fizičkog napora. Koronama bolest može da izazove blage ili srednje jake bolove u grudima. Bolovi se mogu širiti u vilicu i ruke - ovo su simptomi angine pektoris. Ako se koronarna arterija potpuno zatvori dolazi do infarkta srca. Ko je pod rizikom? Osobe sa povišenim nivoom holesterola u krvi, osobe sa dijabetesom, povišenim pritiskom, pušači, osobe koje u porodici imaju slučajeve koronarne bolesti imaju povišen rizik za pojavu ateroskleroze. Svako ko primijeti simptome angine pektoris treba odmah da se javi ljekaru. Često se bol u grudima može ublažiti lekom koji se zove nitroglicerin. Ali ovaj lek nema uticaja na suženja (stenoze) koje su dovele do angine i koje povećavaju rizik od infarkta srca. Dijagnoza U cilju postavljanja tačne dijagnoze vaš kardiolog će vam preporučiti niz ispitivanja, uključujući i koronarnu angiografiju (koronarografiju), t.j. snimanje krvnih sudova srca. Nakon toga se razmatra najpogodniji način liječenja i preporučuje se jedna od tri metode liječenja koronarne bolesti: Angina pectoris Bol ili nelagoda u grudima ili u blizini grudi uzrokovana nedovoljnim dotokom krvi u srčani mišić. 1. Stabilna angina pectoris Bolest koronarnih arterija najčešći je uzrok angine pectoris. Naslage na unutrašnjim stjenkama koronarnih arterija sprječavaju dotok dovoljnih količina krvi u srčani mišić. Aktivnosti ili situacije koje zahtijevaju povećani dotok krvi u srce (vježbanje, teži obroci hrane, stres), mogu uzrokovati anginu pectoris. Rjeđi uzroci angine pectoris su spazam (stezanje)

koronarne arterije (Prinzmetalova angina), bolesti srčanih zalistaka, zatajenje srca i poremećeni srčani ritam. Bolest je češća u muškaraca. Simptomi bol ili nelagoda u grudima ispod grudne kosti može se širiti u rame, ruku, vilicu, vrat, leđa ili druga područja, a često se opisuje kao stezanje, pritiskanje, pritisak, pečenje, gušenje, bol; bol nije točno lokalizirana; do boli može doći u stanju mirovanja; obično kratki bolovi u trajanju od 1 do 15 minuta; bolovi obično nestaju nakon odmora i/ili nitroglicerina. Pretrage Bol koja ne prestaje nakon 3 tablete nitroglicerina, uzetih u razmaku od 5 minuta, a traje duže od 15 minuta, prije je povezana sa srčanim napadom nego s anginom. Pregled može pokazati promjenu krvnog pritiska. Mogu se javiti prolazni šum na srcu ili aritmije (nepravilni otkucaji srca). Promjene EKG-a tijekom provjere izdržljivosti (ergometrija) potvrđuju dijagnozu angine. Terapija Ciljevi liječenja su smanjenje simptoma i sprečavanje komplikacija. Za vrijeme napada angine pectoris preporučuje se mirovanje. Nitroglicerin ispod jezika djeluje na nestanak boli tokom napada. Preventivnim liječenjem nitroglicerinom, beta- blokatorima, antagonistima kalcija i acetilsalicilnom kiselinom može se spriječiti angina pectoris. U nekih je bolesnika potrebno propisati i lijekove za kontrolu holesterola, krvnog pritiska i poremećenog srčanog ritma. Preporučuju se programi srčane rehabilitacije u svrhu poboljšanja kardiovaskularne sposobnosti. U određenih je bolesnika potrebno operativno liječenje: ugrađivanje aorto-koronarne premosnice (engl. by-pass) Prognoza /Komplikacije Simptomi angine pectoris se obično poboljšavaju liječenjem. Stopa smrtnosti varira i ovisi o mnogo faktora. Može doći do iznenadne smrti, akutnog infarkta miokarda ili nestabilne angine. nestabilna angina akutni infarkt miokarda iznenadna smrt uzrokovana smrtonosnim aritmijama Prevencija Najbolja je prevencija uticati na faktore rizika koji se mogu promijeniti. To se odnosi na prestanak pušenja, smanjenje tjelesne težine (ako je ona povećana), te kontrolu krvnog pritiska, šećera i holesterola. Nestabilna angina Bol ili nelagodnost u grudima ili području oko grudi uzrokovana nedostatnim dotokom krvi u srčani mišić; od stabilne angine, akutnog infarkta miokarda i nesrčane boli u grudima razlikuju se oblikom, težinom, učestalošću simptoma. Uzroci, učestalost i faktori rizika Bolest koronarne arterije je najčešći uzrok nestabilne angine. Spazam koronarne arterije uzrokuje anginu u manje od 10% slučajeva. Suženje koronarnih arterija može biti dovoljno teško da uzrokuje

stabilnu anginu u slučaju napora ili stresa ili može biti takvo da uopće ne uzrokuje nikakve simptome. Kod nestabilne angine, bol u grudima može se javiti i u stanju mirovanja Simptomi bol ili nelagoda u grudima ispod grudne kosti može se širiti u rame, ruku, vilicu, vrat, leđa ili druga područja, a često se opisuje kao stezanje, pritiskanje, pritisak, pečenje, gušenje, bol; bol nije točno lokalizirana; do boli može doći u stanju mirovanja bol može biti nova. Ako je prisutna stabilna angina, razvoj nestabilne angine vidi se po promjeni u svojstvima, učestalosti ili težini. Znakovi i pretrage Ljekarskim se pregledom mogu otkriti promjene krvnog pritiska. Mogu se javiti prolazni šum srca ili aritmije (nepravilni otkucaji srca). Promjene EKG-a do kojih dolazi pri bolovima, a u stanju mirovanja, često pomažu pri postavljanju dijagnoze. Često je potrebo učiniti CT slike srca ili koronarnu angiografiju Liječenje To je teško zdravstveno stanje koje zahtijeva bolničko liječenje. Ciljevi liječenja su smanjenje simptoma i sprečavanje komplikacija. U slučaju pojave boli u grudima, preporučuje se mirovanje. Tokom angioznog napada daju se acetilsalicilna kiselina, heparin i nitroglicerin (često intravenozno). Ostali lijekovi uključuju beta-blokatore, kalcijske antagoniste i anksiolitike, a primjenjuju se u svrhu kontrole krvnog pritiska i poremećenog srčanog ritma. U nekih je bolesnika potrebno operativno liječenje: ugrađivanje aorto-koronarne premosnice. Prognoza/Komplikacije Ishod bolesti varira i ovisi o mnogo faktora; jedan od njih je težina oštećenja koronarnih arterija. Može doći do infarkta miokarda, aritmija ili iznenadne smrti. akutni infarkt miokarda iznenadna smrt zbog smrtonosnih aritmija Akutni infarkt miokarda Akutni infarkt miokarda je izumiranje dijela srčanog mišića zbog naglog prestanka cirkulacije kroz neku od arterija koje ishranjuju srce. Akutni infarkt je poslednja faza i samo jedan od oblika u razvoju koronarne bolesti (ishemijska bolest srca). Koronarna bolest se može manifestovati i kao stabila angina pectoris, nestabilna angina, vazospastična angina i asimtomatska ishemija miokarda. Uzroci nastanka bolesti Ljudi imaju dve srčane (koronarne) arterije: levu i desnu. Promene koje se dešavaju na ovim krvnim sudovima se javljaju zbog ateroskleroze koja zahvata arterijski sistem. Ateroskleroza je proces koji se javlja u vezi sa starenjem, ali na njega utiču i mnogi drugi faktori. Najvažniji faktori kardiovaskularnog rizika su: nasleđe (genetska predispozicija), godine života, muški pol, šećerna bolest, povišen krvni pritisak, pušenje, povišeni nivoi raznih vrsta masnoća u krvi, gojaznost, fizička neaktivnost itd.

Simptomi Akutni infarkt miokarda je praćen različitim simptomima. Ipak, najvažniji simptom je bol. Bol se javlja najčešće ujutru, posle fizičke aktivnosti, obilnog obroka ili kada je hladno. Lokacija bola je iza grudne kosti, veoma je jakog intenziteta a po karakteru liči na stezanje, pečenje ili čak cijepanje u grudima. Bol u infarktu traje preko pola sata i obično je jači i duži od svih dotadašnjih napada ukoliko je pacijent ranije već imao napade bolova u grudima. Bol se najčešće širi u lijevo rame, lijevu ruku ili donju vilicu. Može biti praćen obilnim preznojavanjem, naglo nastalom slabošću i malaksalošću i gušenjem tj.osećajem nedostatka vazduha i vrlo često jakim strahom od smrti. Terapija U slučaju pojave ovakvog bola prva mjera koju treba preduzeti je prestanak aktivnosti koja je dovela do bola, stavljanje nitroglicerina pod jezik i brzi kontakt sa ovlašćenim medicinskim osobljem. Veoma je korisno sažvakati jednu tabletu (300 mg) Andola. Po dolasku medicinskog osoblja treba se striktno pridržavati njihovih savjeta. Prisustvo infarkta se najčešće može utvrditi snimanjem EKG-a i specifičnim laboratorijskim testovima. Pacijenti sa akutnim infarktom miokarda se smeštaju u koronarnu jedinicu i liječe po savremenim preporukama. Treba napomenuti da se osobama koje su imale akutni infarkt miokarda najviše može pomoći ako je od početka bolova prošlo manje od 2 sata. Hipertenzija Hipertenzija je najčešća kardiovaskularna bolest. Ako imate povišeni krvni pritisak, najčešće se to otkriva za vrijeme rutinskih pregleda ili prilikom vlastitog mjerenja. Definitivnu dijagnozu ne biste smjeli donositi sami, prije posjete ljekaru. Krvni pritisak se može definisati kao sila koja vrši pritisak na arterijske zidove za vrijeme kolanja krvi kroz tijelo.Slično pritisku vazduha u autogumi ili vode u baštenskom crijevu, krv puni arterije do određenog nivoa. Isto kao što previše napuhana guma može izazvati probleme u vožnji tako i previše pritiska na arterijske zidove može ugroziti zdravlje definitivno vodeći ka bolesti i mogućem infarktu ili moždanom udaru. Hipertenzija je glavni uzrok moždanog udara i jedan od glavnih uzroka srčanog infarkta. Ljudi sa očitanjem krvnog pritiska većim od 140/90, uzetim u najmanje dva mjerenja se smatraju da imaju povišeni krvni pritisak. Ako ovakva situacija potraje potrebno je započeti terapiju. Osobe sa pritiskom većim od 200/120 se smatraju hitnim slučajevima i trebaju terapiju odmah. Osobe sa postojećim dijabetesom se smatraju kandidatima za terapiju već kod 130/80, jer su oni pacijenti sa već povećanim rizikom od srčanih oboljenja. Hipertenzija je vjerovatnija kod osoba koje: Imaju istoriju srčanih bolesti, dijabetesa ili povećanog pritiska u porodici su stare više od 55 godina su gojazne koje su fizički neaktivne koje neumjereno piju koje puše

jedu hranu bogatu saturiranim mastima Esencijalna hipertenzija U skoro 95% ljudi visok pritisak ne može biti precizno određen. Ovakva hipertenzija se zove esencijalna. Iako se uzrok tačno ne može utvrditi, postoje određeni rizici koji su prepoznatljivi. Hipertenzija je često familijarna, sa mnogim porodičnim slučajevima. Hipertenzija je češća u muškaraca nego kod žena. Sekundarna Hipertenzija Od uzroka gdje hipertenzija može biti direktno određena, bolesti bubrega zauzimaju prvo mjesto. Povišeni krvni tlak takođe može biti uzrokovan tumorima ili drugim abnormalitetima koje prouzrokuju adrenalne žlijezde da luče hormone koji povećavaju pritisak. Kontraceptivna sredstava, osobito ona koje sadrže estrogen i trudnoća mogu uvećati pritisak isto kao i lijekovi tzv. vazokonstriktori – lijekovi koji sužavaju krvne sudove. Ateroskleroza Uzroci, simptomi, liječenje i sve ostalo što biste trebali znati o aterosklerozi. Ateroskleroza je stanje u kojem se masnoće, kalcij i produkti ćelijske razgradnje odlažu duž unutrašnjeg dijela zida arterija (žila koje dovode krv do organa), stvarajući aterosklerotični plak koji se još zove i aterom. Kao rezultat tog procesa, arterijski zid zadeblja, te se posljedično smanjuju njen lumen i protok krvi. Uzroci Ateroskleroza je proces u unutrašnjem dijelu arterijskog zida, koji nastaje kada se masti, holesterol, kalcij i produkti razgradnje gomilaju u arterijskom zidu, te formiraju čvrste strukture koje nazivamo plakovi. Posljedično arterije postaju uže i nefleksibilne, što znatno otežava protok krvi kroz njih, čime se dotok krvi do organa smanjuje, ili prestaje. Dijelovi nastalog plaka se mogu i otrgnuti, te preko krvi mogu putovati u druge dijelove tijela (npr. mozak), gdje mogu potpuno začepiti arteriju u kojoj se nalaze, te posljedično uzrokovati infarkt. Rizični faktori Rizični faktori nastanka ateroskleroze uključuju: šećernu bolest, povišen krvni pritisak – iznad 140/90mmHg, kod šećerne bolesti iznad 130/80mmHg, povećan unos alkohola, visoku starost, visoku koncentracija holesterola u krvi, prehranu koja sadrži velike količine masti, prekomjernu tjelesnu težinu, pušenje – koje direktno povisuje koncentraciju „lošeg“ LDL-kolesterola. Ateroskleroza kao proces počinje od djetinjstva, te kao takva ne uzrokuje nikakve simptome sve dok ne dovede do kritičnog suženja arterija, pri čemu simptome uzrokuje nedostatan dotok kisika i hranjivih tvari do organa. Simptomi mogu biti progresivni (koji nastaju kad se žila sužava postepeno) ili nagli.

Razvoj simptoma Mozak: glavobolje, šum u ušima, poremećaji koncentracije i pamćenja, osjećaj neravnoteže, gubitak snage u rukama i nogama Srce: bol u grudnom košu, zaduha kod napora ili u mirovanju, glavobolja, vrtoglavica, mučnina, ispadi ravnoteže Ruke i noge: trnci, smanjen osjet, smanjena mišićna snaga, bol tokom napora ili u mirovanju. Karakteristična je nagla, oštra i sijevajuća bol u potkoljenicama tokom hoda (tzv. intermitentna klaudikacija). Ateroskleroza tako uzrokuje: Anginu pektoris (stenokardija): zbog smanjenog lumena arterija srčani mišić ne dobiva potrebnu količinu kisika i hranjivih tvari, što uzrokuje oštećenja srčanog mišića. Glavni simptom koji se javlja je bol u grudima, koja se može širiti u vilicu, lijevu ruku ilistomak, a javlja se kod tjelesnog napora ili isprovocirana hladnoćom. Bol obično prestaje sama nakon nekoliko minuta mirovanja. Srčani infarkt (miokardni infarkt): nastaje prilikom potpunog začepljenja srčane (koronarne) arterije (ili više njih), a rezultira odumiranjem tkiva koje začepljena arterija opskrbljuje. Bol je ista kao i kod angine pektoris, sa razlikom da ne prestaje u mirovanju. Potrebna je hitna medicinska intervencija, jer neliječeni srčani infarkt vodi u smrt. Popuštanje srca (zatajenje): Srce kao pumpa polako gubi snagu te kao takvo više nije sposobno opskrbljivati organizam dovoljnom količinom krvi. U konačnoj fazi proces završava smrću. Suženje karotidne (vratne) arterije: začepljenje vratnih arterija, koje dovode krv u mozak, najčešći izvor otkinutog djela plaka koji uzrokuje moždani udar. Moždani udar: Kod moždanog udara dolazi do začepljenja arterije u mozgu, te popratnih neuroloških simptoma ovisno o dijelu mozga koji je zahvaćen pomanjkanjem krvi. Periferna ateroskleroza: ateroskleroza zahvaća arterije na donjim udovima, teuzrokuje slabiju prokrvljenost nogu. Koža na nogama postaje suha, hladna, često sa pigmentiranim promjenama i ranama koje ne zarastaju. potrebno je izbjegavati obroke bogate mastima, u dnevnu prehranu uključiti nekoliko obroka voća i povrća te ribu najmanje 2 puta sedmično (ne pržene ribe), potrebno je izbjegavati konzumaciju alkohola više od 1 mjerice dnevno (ne više od 1 dcl vina), u životni stil je potrebno uključiti redovnu vježbu, najmanje pola sata dnevno ukoliko nemate prekomjernu tjelesnu težinu, odnosno 30-60 minuta u suprotnom. Krvni pritisak je potrebno držati pod kontrolom ispod 140/90mmHg. Ukoliko bolujete od šećerne bolesti ili ste doživjeli infarkt, vaš krvni pritisak mora biti kontrolisan ispod 130/80mmHg. Veliku ulogu u sprečavanju nastanka i kontroli ateroskleroze ima nadzor nad količinom masti u krvi. Preporučene vrijednosti holesterola iznose: ukupni holesterol < 5,0 mmol/l LDL holesterol < 3,0mmol/l HDL holesterol > 1,0 mmol/l za muškarce / > 1,2 mmol/l za žene

Odrasle osobe moraju kontrolirati svoju razinu holesterola u krvi svakih 5 godina, a ukoliko boluju od povišenog holesterola i češće. Krv Sastoji se iz tečnog dijela i uobličenih krvnih elemenata. Sve krvotvorne ćelije se stvaraju u koštanoj srži (Er,Le,Tr), u ćelijama retikuloendotelnog sistema, limfni čvorovi (Ly) i slezeni (Ly i Mo). Svaka krvna ćelija ima svoj vijek trajanja Er-4 mjeseca, Tr- 3-5 dana. U krvi se nalaze i posebne odbrambene supstance, a zovu se antitijela koji pripadaju grupi imunoglobulina. Postoje: IgG,IgM, IgA, IgD i IgE antitijema. Stvaraju se u ćelijama RES-a. Uloga im je da prepoznaju i eliminišu stranu supstancu u organizmu i štite organizam. Svaka strana supstanca koja dolazi u organizam naziva se antigen. Odbrana organizma se može vršiti u ćelijskim tečnostima, pa se naziva humoralni imunitet(zaštita po principu antigen-antitijelo) i u ćelijama, gdje se naziva celularni imunitet (fagociti otklanjaju strane supstance). Uloga krvi Uloga krvi: ishrana tkiva i otklanjanje štetnih materija metabolizma, zaštita organizma (Le), zgrušavanje krvi (Tr), zaštita organizma antitijelima, prenosi toplotu stvorenu mišićnim radom, prenosi vitamine bjelančevinama, reguliše promet vode u organizmu, kao i metabolizam elektrolita. Funkcije su: respiratorna, nutritivna, ekskretorna, odbrambena, regulatorna. Anemija Anemija je stanje za koje je karakterističan nedostatak crvenih krvnih stanica (eritrocita) odnosno smanjena koncentracija hemoglobina koji se nalazi u njima i služi za prijenos kisika iz pluća u tkiva i organe. Premda postoje različite podjele anemija, njezini oblici se ovisno o uzrocima mogu podijeliti u tri osnovne grupe: Anemiju uzrokovanu gubitkom eritrocita odnosno hemoglobina karakterizira polagani i dugi period krvarenja koji može proći posve neopaženo. Ovo krvarenje može biti uzrokovano gastrointestinalnim poremećajima, korištenjem nesteroidnih antiupalnih lijekova kao što je aspirin, a također može biti i posljedica menstrualnog krvarenja i gubitka krvi tokom poroda. Anemija kao posljedica nedovoljne sinteze eritrocita i hemoglobina može biti uzrokovana nedovoljnom proizvodnjom crvenih krvnih stanica ili njihovom disfunkcijom pri čemu se krvne stanice smanjuju zbog nedostatka minerala i vitamina potrebnih za njihovo ispravno funkcionisanje.Anemija također može biti uzrokovana i hemolizom odnosno razaranjem krvnih stanica. Sideropenična anemija U većini slučajeva anemiju uzrokuje nedostatak željeza u prehrani i/ili nemogućnost apsorpcije željeza tokom probave. U ovom slučaju riječ je o najčešćem obliku, sideropeničnoj anemiji koja je učestala kod ženske populacije uslijed značajnijeg gubitka krvi menstruacijom, tokom trudnoće te dojenjem. Aplastična anemija jedan je od vrlo ozbiljnih oblika anemije koji u težim slučajevima može biti opasan po život, a posljedica je smanjene ili nikakve proizvodnje crvenih krvnih zrnaca kojoj su

uzrok oštećenje ili neaktivnost koštane srži. Megaloblastična anemija uzrokovana je manjkom vitamina B12 ili folne kiseline, a ponekad se javlja i u trudnoći. Karakterizirana je razlikom u sazrijevanju jezgre i citoplazme zbog pogreške u sintezi DNK. Hemolitična anemija uzrokovana je preuranjenim raspadom crvenih krvnih zrnaca pri čemu ih koštana srž ne uspjeva nadomjestiti u dovoljnoj mjeri. Ova vrsta anemije prisutna je kod nekih autoimunih bolesti. Srpasta anemija uglavnom se javlja kod osoba porijeklom iz Afrike, a obično se počinje razvijati već u djetinjstvu. Naziv je dobila po neprirodnom, srpastom obliku crvenih krvnih ćelija koje su slabije fleksibilnosti što rezultira njihovom ograničenom pokretljivošću. Perniciozna anemija nastaje kao posljedica nedovoljne apsorpcije vitamina B12, a javlja se u odraslih kao posljedica atrofije želudca. Simptomi i terapija kod anemije Klinička slika anemije uključuje sljedeće opće simptome: slabost, pojačani umor, otežana koncentracija, bljedoća kože i sluznica, vrtoglavica, zujanje u ušima, kratak dah, poremećaji sna, gubitak apetita i depresija. Često se javljaju glavobolja i iritabilno ponašanje. Teži oblici anemije mogu dovesti do pojačanog rada srca, pa i uzrokovati njegovo zatajenje prilikom većih napora. Također, anemija može uzrokovati i različite neurološke probleme praćene mentalnim poteškoćama. POREMEĆAJ I KOAGULACIJE Hemoragijski sindrom Hemoragijski sindrom – sklonost ka krvarenju Etiologija: poremećaj koagulacije zbog: 1. nedostatak faktora koagulacije; 2. nedostatak trombocita ili građe trombocita (trombocitopenija, trombastenija) 3. povećana fibrinoliza 4. porast inhibitora koagulacije. Trombocitopenije Trombocitopenije zbog poremećaja stvaranja trombocita Smanjeno stvaranje trombocita može biti uzrokovano i teškom deficijencijom vitamina B12 ili folne kiseline kada su megakariociti prisutni ali je stvaranje trombocita neučinkovito. Trombocitopenije koje nastaju zbog poremećaja stvaranja trombocita često su vezane uz smanjenje stvaranja svih krvnih stanica, kao kod leukemija ili mijelodisplastičnog sindroma. Smanjeno stvaranje trombocita može biti uzrokovano i teškom deficijencijom vitamina B12 ili folne kiseline, kada su megakariociti prisutni ali je stvaranje trombocita neučinkovito. Također, smanjenje stvaranja trombocita može biti uzrokovano septičnim zbivanjem ili sistemskom virusnom odnosno bakterijskom infekcijom. Najčešći uzrok trombocitopenije zbog poremećaja preraspodjele trombocita u cirkulaciji je hipersplenizam, stanje koje nastaje kod povećanja slezene. Često je hipersplenizam povezan s cirozom jetre kod koje je uobičajen poremećaj koagulacije. Trombocitopenije koje ubrajamo u skupinu uzrokovanih pojačanom razgradnjom i potrošnjom trombocita dijele se na imune i neimune. Za njih je karakteristična ubrzana potrošnja i izrazito skraćen vijek trombocita.

Umjereno smanjeni broj trombocita ne predstavlja problem i ne uzrokuje simptome. Ukoliko broj trombocita padne ispod 20 x 109/L može doći do pojave potkožnih krvnih nakon manjih udaraca, pojave sitnih potkožnih točkastih krvarenja (purpura), krvarenja iz nosa ili desni, te produženog menstrualnog krvarenja u žena. Dijagnoza U svrhu određivanja uzroka trombocitopenije treba učiniti kompletnu krvna sliku, jetrene enzime, testove procjene bubrežne funkcije, odrediti razinu vitamina B12 i folne kiseline, brzinu sedimentacije i učiniti razmaz periferne krvi. Ukoliko nije jasan uzrok poremećaja valja učiniti i citološku punkciju koštane srži kako bi se odredilo uzrokuje li tormbocitopeniju pojačano razaranje odnosno smanjeno stvaranje trombocita. Terapija Svakako najčešći uzrok trombocitopenije je ITP, a liječenje ovisi o težini bolesti. Liječenje ovisi o uzroku problema te težini bolesti. Ukoliko je bolest uzrokovana nekom drugom bolešću (sepsa, nedostatak vitamina i sl.) ili pak uzimanjem lijekova, prvi je korak eliminirati uzrok. Hemofilija A Hemofilija A najčešći je nasljedni poremećaj zgrušavanja krvi. Približno jedan na 5000 muškaraca rađa se s hemofilijom A. Uzrok je bolesti mutacija u genu faktora VIII, koja uzrokuje nedostatnu ili sniženu razinu plazmatskog faktora VIII. Nasljeđivanje je vezano uz spol, tj. prenosi se preko Xkromosoma. Žensko dijete muškarca s hemofilijom uvijek će biti nositelj bolesti (nosi gen, ali nema simptoma hemofilije). Muški potomci žena koje su nositelji oštećenoga gena imaju 50% rizika da će oboljeti od hemofilije. Ženski potomci imaju 50% rizika da će biti nositelji hemofilije. Hemofilija B Hemofilija B nasljeđuje se na isti način kao i hemofilija A, ali je učestalost 5 puta manja. Klinički se manifestira slično hemofiliji A, a razlikuje se od hemofilije A jedino krvnim pretragama. Terapija Mnogi bolesnici koji imaju hemofiliju A ili B nadomjesno se liječe faktorima zgrušavanja VIII ili IX dobivenim iz plazme. Komplikacija je pojava inhibitora faktora koagulacije.Klinički, inhibitori se većinom otkrivaju kada bolesnik ne odgovara na standardno nadomjesno liječenje. Leukemija Leukemija je maligna bolest koštane srži i limfnih čvorova. Riječ leukemia na grčkom znači bijela krv. Uobičajen je opis leukemije kao bolesti u kojoj se krv pretvara u vodu. U većini slučajeva maligna pretvorba događa se u bijelim krvnim stanicama, premda se može dogoditi i u drugim ćelijama koje sudjeluju u stvaranju krvi. Bijele krvne stanice, leukociti, sudjeluju u obrani organizma od mogućih infektivnih i drugih patogenih organizama. Stvaranje i razaranje stanica koštane srži strogo je kontrolirsn proces u kojem sudjeluje više mehanizama od kojih neki ni do danas nisu poznati. U leukemiji dolazi do poremećaja mehanizama regulacije, što se očituje prekomjernim rastom i bujanjem bijelih krvnih stanica i njihovih ćelija prethodnica. Maligne bijele krvne stanice ne izgledaju normalno niti izvršavaju svoju normalnu funkciju. Zbog nekontrolisanog bujanja malignih ćelija dolazi do potiskivanja normalnih ćelija u koštanoj srži, što posljedično uzrokuje njihovu manju proizvodnju te nedostatak u perifernoj krvi.

Najčešći simptomi u bolesnika s leukemijom: zimica, temperatura ili tresavica slabost i nemoć učestale infekcije gubitak teka i težine spontana pojava sitnih crvenih točkica po tijelu veličine glave pribadače (petehije) spontana pojava modrica po tijelu bljedilo kože i sluznica brzo umaranje pri naporu bezbolno povećanje limfnih čvorova povećanje slezene i/ili jetre noćno znojenje bolovi u kostima. Leukemije se primarno dijele u dvije velike grupe. Jedna grupa su akutne leukemije, a druga hronične. Svaka od tih grupa dijeli se u dva tipa. Zavisno o vrsti stanica koštane srži koje su zahvaćene malignom pretvorbom leukemije se dijale na limfocitne i mijelocitne. Akutna i hronična limfocitna leukemija događa se u limfocitima krvi i koštane srži te u ćelijama limfnih čvorova. Ta bolest karakterizirana je povećanjem onih organa koji sudjeluju u radu imunološkog sistema čija su glavna komponenta limfociti. U bolesnika s akutnom ili hroničnom leukemijom može doći do povećanja limfnih čvorova, slezene ili tonzila. Akutna i kronična mijelocitna leukemija zahvata ćelije koje tvore granulocite, koje brane naš organizam od bakterija, gljivica ili drugih infektivnih faktora. U tih bolesnika u pravilu nema povećanja limfnih čvorova ili tonzila. U bolesnika s hroničnom mijelocitnom leukemijom karakterističan je znak povećanje slezene koje je u nekim slučajevima prvi znak. Uzrok leukemija je nepoznat, ali je uvijek povezan s oštećenjem deoksiribonukleinske kiseline (DNK). Dijagnoza Dijagnoza leukemije postavlja se na temelju pregleda razmaza periferne krvi, nalaza punkcije koštane srži, imunofenotipizacije stanica periferne krvi i/ili koštane srži te citogenetskog nalaza. Koštana srž punktira se nakon lokalne anestezije kože u području sternuma ili zdjelice. Osim tih specifičnih pretraga potrebno je učiniti rutinski pregled biokemijskih nalaza, EKG-a te Rtg srca i pluća. U slučaju povišene temperature bolesnicama se uzimaju hemokulture čime se utvrđuje je li došlo do prodora bakterija ili gljivica u krv. Terapija Liječenje akutne leukemije dijeli se u tri faze. U prvoj fazi, tzv. indukcijskoj ili uvodnoj primjenjuje se više vrsta citostatika radi zalječenja. Limfom je vrsta raka koja nastaje zloćudnom preobrazbom stanica limfocitnog sustava. Pojam limfom potiče od riječi "limf" što ukazuje da se radi o limfocitima i grčke riječi "oma" koja označava izraslinu.

Kada se limfociti zloćudno preobraze, brzo se dijele i rastu pa stvaraju nakupine u limfnim čvorovima ili drugim organima koji sadrže limfno tkivo. Krvlju i limfom zloćudno promijenjeni limfociti lako mogu dospjeti u sve dijelove tijela. Zavise o lokalizaciji nakupljenih abnormalnih ćelijaa. Međutim, bolesnik može biti i bez simptoma te se bolest otkrije slučajno. Zloćudna preobrazba je posljedica mutacije gena smještenih unutar limfocita. Limfomi se dijele u dvije glavne skupine: Hodgkinov limfom Ne-Hodgkinov (non-Hodgkin limfom) Hodgkinov limfom Bolest najčešće nastaje unutar limfnih čvorova u vratu, prsištu, pazuhu, trbuhu ili preponama, odakle se širi u druga područja koja sadrže limfno tkivo. Bolest se često javlja u mlađoj životnoj dobi, posebice u pubertetu. Bolesnici s Hodgkinovim limfomom u pravilu imaju veću šansu za preživljenje od onih s drugim vrstama limfoma. Ne-Hodgkinov limfom uključuje sve druge limfome. Daleko je češći od Hodgkinovog. Za razliku od Hodgkinovog limfoma, javlja se uglavnom u odraslih osoba, a učestalost mu raste s dobi. Terapija: zračenje i hemoterapija, mogu u navedenih bolesnika povećati rizik od razvoja raka želuca. Plazmocitom Najčešći simptom bolesti je bol u kostima (osobito u predjelu kralježnice), a uzrokuju ga litičke lezije, a česte su i pojave prijeloma (fraktura) kosti. Plazmocitom (multipli mijelom) je maligna bolest, uzrokovana abnormalnom proliferacijom plazma stanica, osobito u koštanoj srži. Bolest se javlja kod odraslih osoba od 40 do 60 godine života i to češće kod žena nego kod muškaraca. Uzrok bolest je nepoznat, osim što je primjetno često obolijevanje osoba koje su izložene jonizirajućem zračenju. Simptomi su bol u kostima (osobito u predjelu kičme), a uzrokuju ga litičke lezije, a česte su i pojave prijeloma (fraktura) kosti. P acijenti oboljeli od plazmocitoma su skloni čestim infekcijama, pa je to još jedan od važnijih simptoma bolesti. Još neki od mogućih simptoma bolesti su mršavljenje, astenija, anemija i vrućica. Laboratorijskim pretragama se utvrđuje smanjena razina gamaglobulina, povećana razina kalcija i prisutna anemija. Sve to dovodi do simptoma, kao što su: umor, glavobolja i smetnja vida. Dijagnoza i terapija Kako bi se bolest mogla dijagnosticirati, uz kliničku sliku, potrebno je uraditi i detaljne laboratorijske pretrage krvi i urina, š to često ukazuje na prisutnost M komponente bjelančevina u urinu ili serumu. Potrebna je i biopsija koš-tane srži, kako bi se dijagnoza mogla potvrditi. Za liječenje se koriste kortikosteroidi i alkilirajući lijekovi, a liječenje traje dugo, iako ovisno o stanju pacijenta i stepenu napretka bolesti. Nažalost u većini slučajeva potpuno izlječenje je nemoguće.

Fiziologija zglobova U sastav zgloba ulaze: zglobna tijela, zglobna čahura, zglobna šupljina i sinovijalna tečnosti Zglobna tijela su prekrivena hrskavicom. Brzina funkcije zgloba zavisi od uloge zgloba. Učestali pokreti zgloba čine zglob pokretljivijim i obrnuto. Sinovijalna tečnost se nalazi u zglobnoj šupljini i uloga joj je: Podmazuje zglob(smanjuje trenje) Hrani zglob Djeluje antibaktericidno Funkcije zglobova Pokreti u zglobovima su različiti: Fleksija(pregibanje) Extenzija(opružanje) Adukcija(primicanje) Abdukcija(odmicanje) Cirkumdukcija(kruženje) Rotacija(okretanje oko osi) Reumatologija Reumatologija je područje medicine koje se bavi proučavanjem upalnih, autoimunih i degenerativnih bolesti lokomotornog sustava. Reumatske bolesti dijele se u četiri skupine: UPALNE karakterizira upalni proces pri čemu dolazi do gomilanja upalnih stanica, te izlijevanja upalne tekućine u zglob (eksudat). Oštećuje se zglobno tijelo, buja granulacijsko tkivo i dolazi do sraštavanja zgloba. Jedan od primjera upalnih reumatskih bolesti reumatoidni artritis i ankilozantni spondilitis. DEGENERATIVNE reumatske bolesti karakterizira degeneracija hrskavice. To su lokalne bolesti zgloba ili pršljena. Ne dolazi do sraštavanja zgloba već propada hrskavica. Za sve degenerativne bolesti nastavak je –oza; spondiloza je degenerativna bolest kičme, a artroza degenerativna bolest zglobova. Tako u ovu skupinu spadaju artroze zglobova (coxartroza, gonartroza). IZVANZGLOBNE reumatske bolesti karakterizira oštećenje mišića ili tetiva (epicondilitis, trigger finger), a nije zahvaćena unutrašnja struktura zgloba. METABOLIČKE nastaju kao rezultat metaboličkih poremećaja, a promjene se dešavaju na zglobovima i kostima (urički artritis). Reumatoidni artritis je hronično oboljenje u kojem dolazi do upale zglobova, njihovog oticanja, bolnosti, ukrućenosti i gubitka funkcije. Proces započinje u sinoviji, membrani koja omotava zglob. Kod reumatoidnog artritisa stalni upalni proces koji zahvaća sinoviju postupno razara kolagen, čime se prostor u zglobu smanjuje i konačno razara samu kost. Kod progresivnog reumatoidnog artritisa razaranje hrskavice se ubrzava kada se tečnost i upalne ćelijee nagomilavaju u sinoviji, tvoreći panus, izraslinu koja se sastoji od zadebljanog sinovijalnog tkiva. Ovaj proces ne samo da zahvaća hrskavicu i kosti, već oštećuje i organe u drugim dijelovima tijela.

Uzroci Stvarni uzroci nisu poznati. Prema najprihvatljivijoj teoriji "okidač" reumatoidnog artritisa je kombinacija nekolikofaktora, među kojima su abnormalni autoimuni odgovor, genetska predispozicija te virusna ili bakterijska infekcija. Simptomi Karakterističan simptom reumatoidnog artritisa je jutarnja ukočenost koja traje najmanje pola sata. Simptomi poput malaksalosti, gubitka tjelesne težine i groznice mogu biti početni znaci reumatoidnog artritisa. Neki tvrde da nalikuju simptomima prehlade ili gripe, osim, naravno, što simptomi reumatoidnog artritisa mogu trajati godinama. Otečenost i bol u zglobovima traju najmanje šest sedmica prije nego se reumatoidni artritis dijagnostikuje. Dijagnostikovanje reumatoidnog artritisa nije jednostavno. Krvnim pretragama može se posumnjati na moguć reumatoidni artritis. Te pretrage su: • reumatoidni faktor, • brzina sedimentacije eritrocita (SE), • C-reaktivni protein (CRP). Terapija Reumatoidni artritis liječi se lijekovima i promjenom načina života. Za uklanjanje boli i usporenje progresije oboljenja koriste se mnogi preparati, ali još ne postoji odgovarajući program liječenja. Cilj većine terapija lijekovima je dugoročno smanjenje upalnog procesa, sprečavanje oštećenja kostiju i ligamenata zglobova, očuvanje pokretljivosti, što veća ekonomičnost liječenja i odsustvo popratnih pojava. Mešovita bolest vezivnog tkiva Mešovita bolest vezivnog tkiva (MBVT) predstavlja sindrom koji obuhvata simptome i znake sistemskog eritemskog lupusa, sistemske skleroze i polimiozitisa, a u serumu se nalaze u visokom titru antitela protiv ekstraktibilnog nukleusnog antigena (ENA) ili ribonukleoproteina (nRNP). Simptomi Karakterišu se lakim zamorom, bolovima u mišićima, bolovima u zglobovima i Raynaudovim fenomenom. Kasnije se javljaju otoci šaka i prstiju i visok titar ANA. Akutni početak se javlja ređe sa znacima polimiozitisa, akutnog artritisa, aseptičnog meningitisa, digitalne gangrene, groznice, akutnim abdomenom i neuralgijom trigeminusa. Promene na srcu mogu biti primarne kada se javljaju hipertrofija leve komore, uvećanje desne komore i intraventrikularne sprovodne smetnje, pojava perikarditisa. Ukoliko se jave simptomi oni obuhvataju otežano disanje, bol u grudima, kašalj i najčešće su posledica prisustva pleuralnih izliva, pneumoničnih infiltrata, plućne hipertenzije. Oštećenja bubrega najčešće dovode do razvoja membranoznog glomerulonefritisa, koji je često asimptomatski, ali može dovesti do razvoja nefrotskog sindroma, renovaskularne hipertenzivne krize ili do amiloidoze i azoturije. Usled gubitka peristaltike distalnog dela ezofagusa javljaju se gorušica, regurgitacija, disfagija (otežano gutanje), zatim mogu da nastanu hipomotilitet creva, mezanterični vaskulitis, perforacija kolona i pankreatitis.

Neuralgija trigeminusa se javlja retko. Česte gavobolje su verovatno vaskularnog porekla. Izuzetno retko nastaje oštećenje kičmene moždine sa slikom caude equine i transverzalnog mijelitisa. Može da se jave anemija, leukopenija, ređe trombocitopenija, trombocitna. Dijagnoza/Terapija Postavlja se na osnovu anamneze, kliničke slike, objektivnog pregleda, laboratorijskih i radioloških nalaza. Lečenje je kompleksno. Različiti terapijski pokušaji obično ne dovode do jasnog poboljšanja. U bolesnika sa plućnom hipertenzijom i miokarditisom predlaže se primena prostacilina intravenozno i primena inhibitora angiotenzin-konvertirajućeg enzima. Mnogi simptomi koji nastaju usled oštećenja raznih organa intermitentno se leče glikokortikoidima. Kortikosteroidi su efikasni u nefrotskom sindromu, Raynaudovom sindromu, akrosklerozi i perifernoj neuropatiji. Prognoza je relativno dobra u bolesnika koji dobro reaguju na primenu kortikosteroida. Artroza Artroza, osteokondroza, spondilitis itd. Degenerativni reumatizam posljedica je dotrajalosti zglobova, nedostatak glukozamina i kondroitina u staračkoj dobi. Degenerativnim bolestima zglobova ( ARTROZAMA ) problem je u propadanju hrskavice i mogu se razviti u bilo kojem zglobu, ali ipak su najčešće u šaci, kuku i koljenu. Nedostatkom sinovije u hrskavici nastaju sitne pukotine pa pojedini komadići počnu otpadati s kosti sve dok je u potpunosti ne nestane pa se dodiruju dva zglobna tijela. Pomicanjem zgloba u artrozi čuje se karakterističan zvuk – repitacija. Nestankom hrskavice dolazi i do promjene u kostima koje zbog mjestimičnog taloženja mineralnih soli postaju čvršće i nastaju izrasline, osteofiti. Artroze se ne mogu izliječiti, ali može se poboljšati kvaliteta života pacijenta : ukloniti bol, smanjiti otečenost, održati pokretljivost zglobova. Osim kineziterapije i različitih elektroterapijskih postupaka svakako treba dati šansu i refleksoterapiji! Terapija U liječenju artroze primjenjuju se nesteroidni antireumatici i kortikosteroidi koji se injektiraju direktno u zglob. Također glukozamin, kondroitin i hijaluronska kiselina mogu pomoći poboljšanju degenerirane hrskavice. U težim slučajevima može biti potreban kirurški zahvat. Zamjena bolesnog zgloba umjetnom protezom, kuk, koljeno, ili primjerice brušenje izbočina čime se smanjuje pritisak na koštanu srž ili snopove živaca. Najčešće artroze su gonartroze i coxartroze. Anatomija bubrega i mokraćnog sistema Fiziologija bubrega Krv arteriolom afferens dolazi do glomerula, gdje se filtrira krvna plazma kroz kapilarne zidove do Bowmanove čahure. Krv nastavlja teći arteriolom efferens, koja se raspliće u sistem kapilara. Na Bowmanovu čahuru se nadovezuje proksimalni kanalić. koji se nastavlja u Henleovu petlju i zatim u distalni kanalić, u kori bubrega.

Distalni kanalići se slijevaju u sabirne kanaliće. Uz te kanaliće se nalaze kapilare, te dolazi do reapsorpcije korisnih tvari. Vrhovi piramida, koje tvore sabirni kanalići, ulaze u bubrežnu čašicu, koje se slijevaju u bubrežnu nakapnicu koja se nastavlja u mokraćovod. Rezime Urinarni trakt uključuje organe koji stvaraju i sakupljaju urin i izbacuju ga iz tijela, a održava ravnotežu vode i soli u organizmu. U ovom procesu glavnu ulogu imaju bubrezi koji filtriraju otpadne produkte metabolizma, vodu i soli iz krvi i tako stvaraju urin koji prolazi kroz parne cjevčice tzv. mokraćovode (ureter), u mokraćni mjehur. Mjehur pohranjuje urin koji se zatim eliminira iz organizma preko cjevčice tzv. mokraćne cijevi (uretra). Zdrav urin je sterilan. U njemu nema bakterija, virusa niti gljivica. On je, zapravo, antiseptik koji ispire iz organizma potencijalno štetne bakterije. Bubrezi izlučuju štetne tvari iz tijela, reguliraju osmotski tlak,koncentraciju iona u krvi, i volumen i kiselost tjelesnih tekućina. Ako tjelesna tečnost postane hipertonična, hipofiza izlučuje antidiuretički hormon-ADH. ADH se filtrira u čahuri nefrona, te stijenke nefrona postaju propusnije- reapsorpcija vode se povećava. U suprotnome slučaju,ako dođe do hipotoničnosti, ADH se prestaje lučiti, i voda se u većim količinama izlučuje. Akutna bubrežna insuficijencija (ABI) Akutna bubrežna insuficijencija (ABI) se karakteriše ubrzanim smanjenjem bubrežne funkcije koje prouzrokuje progresivni porast azotnih materija u krvi kod osoba sa prethodno zdravim bubrezima. ABI je uvek posledica neke druge bolesti, povrede ili štetne nokse, nikada nije bolest za sebe. Na osnovu mesta gde se dešavaju poremećaji koji dovode do ABI, ona se može klasifikovati na prerenalnu, renalnu i postrenalnu. Klinička slika Početna faza - nastaje sa početkom ishemije traje do početka oligurije ( smanjeno izlučivanje mokraće). U ovom periodu se odigravaju oštećenja bubrežnih ćelija i nastaju hemodinamske promene. Smanjenje diureze (količina izlučene mokraće) ispod 400 ml za 24 časa ukazuje na početak druge faze. Faza oligurije - traje od 10 - 14 dana, postoji oštećenje bubrega i moguće su komplikacije zbog nemogućnosti bubrega da izluči azotne materije i višak tečnosti. Kako raste koncentracija uree i kreatinina u krvi-bolesnik sve više oseća mučninu, gubi apetit, a u težim slučajevima razvija se teška slika uremije sa znacima oštećenja svih sistema i organa, pa može doći i do promene stanja svesti i kome. Faza diureze - bubrežna funkcija se spontano oporavlja posle 10 - 16 dana. Oporavak počinje kada se obnove oštećene tubulske ćelije i uspostavi normalna perfuzija bubrega. Volumen urina se sve više povećava, a u krvi se smanjuju nivoi uree i kreatinina. Kasnije se sve funkcije bubrega oporave, sem što za duže vreme ostaje smanjena sposobnost koncentracije mokraće. Dijagnoza i terapija Postavlja se na osnovu anamneze, kliničkih, laboratorijskih ispitivanja (krvna slika, pregled urinaosmolarnost, koncetracija natrijuma u urinu, frakciona ekskrecija natrijuma,..) Ultrazvuk je metoda izbora za dijagnostiku opstrukcije urinarnog trakta.

Mora se brzo korigovati deficit tečnosti izotoničnim fiziološkim rastvorom.U zavisnosti od prirode izgubljene tečnosti mogu se dati i krv, plazma i drugi koloidni rastvori. Primena manitola i furosemida u inicijalnoj fazi može prevenirati razvoj ATN. Hronična bubrežna insuficijencija (HBI) Hronična bubrežna insuficijencija (HBI) je sindrom koji nastaje kao posledica postepenog, progresivnog i ireverzibilnog smanjenja glomerulske filtracije do konačnog stadijuma uremije. Dijabetes melitus (28%) i hipertenzija (25%) su najčešći uzroci HBI, a zatim sledi glomerulonefritis (21%), policistična bolest bubrega koja se nasleđuje. Klinička slika Klinički simptomi i znaci HBI su nespecifični i potiču od svih organa i sistema. Kardiovaskularni poremećaji - hipertenzija (povišen pritisak), perikarditis (zapaljenje srčane kese), srčana insuficijencija. Gastrointestinalni poremećaji - gubitak apetita, muka. Neurološke manifestacije - umor, apatija, pospanost, smanjena koncentracija, agresivnost, halucinacije, dezorijentacija, različiti stepeni poremećaji svijesti sve do kome. Periferna neuropatija manifestuje se bolovima u mišićima, grčevima u listovima nogu. Hematološki poremećaji - anemija, sklonost krvarenjima i infekciji. Kožne promene - sivo žućkasta boja lica, dlanova i tabana, svrab koji je toliko izrazit da dovodi do nesanice i psihičkih poremećaja. Endokrini poremećaji - zaostajanje u rastu, gubitak libida, potencije, amenoreja, sterilitet, sekundarni hiperparatireoidizam koji dovodi do osteodistrofije-bolovi u zglobovima, mišićima, otežan hod. Očne manifetacije - retinopatija, konjunkitivis i keratitis. Dijagnoza i terapija Potrebno je odrediti dijagnozu osnovne bolesti, veličinu preostale funkcije bubrega, pogoršavajuće faktore - infekcija, proliv, povraćanje.Postavlja se na osnovu anamneze, pregleda i laboratorijskih analiza - određivanje klirensa kreatinina i jačine glomerulske filtracije. U stadijumu snižene funkcije bubrega treba liječiti osnovnu bubrežnu bolest i hipertenziju. U stadijumu azotemije sprovodi se umjeren hipoproteinski način isharane, redovna kontrola tjelesne težine, ograničava se unos natrijuma, kalijuma, liječi se acidoza natrijum bikarbonatom, anemija gvožđem i infekcije - kauzalno. Vrste dijalize i hemodijaliza Postoje dvije osnovne vrste dijalize: hemodijaliza i peritonejska dijaliza. Svakako je potrebno prije same dijalize znati koja vrsta dijalize će se primjeniti kod pacijenta kako bi se mogao napraviti odgovarajući krvožilni pristup. Kod hemodijalize (HD) krv se uklanja iz bolesnika putem prikladnog vaskularnog pristupa i pumpa u dijalizator. Prostor s dijalizatom u dijalizatoru je pod negativnim tlakom u odnosu na prostor gdje je krv, a to osigurava hidrauličku ultrafiltraciju povećane količine tekućine kroz membranu. Dijalizirana krv se vraća u bolesnika kroz venski sustav u kojem je filter koji štiti od embolusa. Većina bolesnika treba se dijalizirati tri puta tjedno, a postupak obično traje 3 do 5 sati u odraslih te 3 do 4 sata u djece.

Krvožilni pristup Dugotrajna hemodijaliza zahtijeva stalni krvožilni pristup, kako bi krv mogla biti odvedena, pročišćena i vraćena natrag u krvni optok. Postoje tri vrste krvožilnog pristupa: arteriovenska fistula arteriovenski graft centralni kateter Komplikacije hemodijalize mehaničke (tromboza, infekcija ) infekcija (celulitis ili apsces) kardiovaskularne (hipotenzija zbog preizdašne ultrafiltracije, aritmija) plućne (dispneja zbog anafilaktičke reakcije na hemodijaliznu membranu) metaboličke (hiponatremija, hipernatrijemija, hipokalemija) ostale (vrućica zbog bakteriemije, hemoragija (gastrointestinalna, intrakranijska, retroperitonejska, intraokularna), svrbež, konvluzije. Glomerulonefritis (GN) Glomerulonefritis (GN) je obostrano abakterijsko zapaljenje bubrega u kojem su zahvaćeni glomeruli , a propratno i druge strukture bubrega. Bolest je izazvana imunim mehanizmima. Najvažniji antigeni za koje se zna da mogu biti odgovorni za nastanak GN su: bakterije (Streptococcus,Salmonella) Akutni GN Akutni GN - nastaje obično (1- 2 nedelje) poslije streptokokne infekcije ždrela ili kože. Usled povećanja propustljivosti kapilarne membrane dolazi do pojave proteina ( proteinurija) i eritrocita u mokraći ( hematurija), ekskrecija natrijuma, vode i azotnih jedinjenja koja se normalno izlučuju mokraćom, pa se javlja oligurija, edemi i azotemija (povećanje koncentracije azotnih jedinjenja u plazmi). Zbog oštećenja krvnih sudova (vaskulitis) edemska tečnost je bogata proteinima. Gotovo uvek javlja se i umerena hipertenzija. Subakutni oblik GN - klinički se manifestuje hematurijom, proteinurijom i rapidno progresivnom azotemijom koja dovodi do letalnog ishoda u toku 2 godine. Hronični GN - karakteriše spora, progresivna destrukcija glomerula. U većini slučajeva nije vezan za akutni ili subakutni GN, već se on razvija kao de novo oboljenje. Početak je obično neprimijetan, tako da se bolest otkriva tek kada se jave simptomi hronične bubrežne insuficijencije. Zavisno od stadijuma bolesti, javlja se poliurija ili oligurija, proteinurija različitog stepena, hipertenzija i progresivna azotemija. Dijagnoza i terapija Postavlja se na osnovu anamneze, pregleda, ultrazvuka bubrega, ispituje se funkcija bubrega,radi se pregled mokraće i biopsija bubrega. Važno je da bolesnik svo vreme bolesti miruje i ne izlaže se nepotrebnom dodatnom naporu. Bolesnik dobija tečnost samo onoliko koliko i izgubi, što se mora pažljivo i precizno meriti. Pri uzimanju hrane i određivanju dijete važno je zadovoljiti energetske potrebe organizma, ali treba paziti da se pri tome ne unese previše soli i belančevina koje se ne mogu izlučiti putem bubrega. U

terapiji se koriste kortikosteroidi uz simptomatsku terapiju. Ako dođe do jakog pogoršanja, bolesnik mora na hemodijalizu. Nefrotski sindrom Nefrotski sindrom je kliničko stanje koje karakteriše obilna proteinurija (proteini u mokraći), hipoproteinemija (snižen nivo proteina u krvi) sa hipoalbuminemijom, hiperlipidemija (povišen nivo masti u krvi) i edemi (otoci). Nefrotski sindrom se može razviti u različitim imunim, toksičkim, metaboličkim ili vaskularnim poremećajima, u kojima se kao primarno oštećenje javlja povećana propustljivost kapilarnog zida glomerula. Klinička slika U kliničkoj slici isprepleteni su simptomi i znaci osnovnog oboljenja i nefrotskog sindroma. Najkarakterističniji znak jesu bledi, testasti edemi, oko gležnjeva, na licu i na prstima, ponekad veoma izraženi, tako da daju sliku anasarke (generalizovani edem) sa izlivima u telesnim šupljinama. U kliničkoj slici isprepleteni su simptomi i znaci osnovnog oboljenja i nefrotskog sindroma. Najkarakterističniji znak jesu blijedi, testasti edemi, oko gležnjeva, na licu i na prstima, ponekad veoma izraženi, tako da daju sliku anasarke (generalizovani edem) sa izlivima u tjelesnim šupljinama. Nefrotski sindrom/dijagnoza/terapija Nefrotski sindrom mogu pratiti brojne komplikacije. Ovi bolesnici su veoma skloni infekcijama, zatim često obolijevaju od ateroskleroze i koronarne bolesti usled dugotrajne hiperlipidemije. Postavlja se na osnovu kliničke slika, laboratorijskih nalaza (pregled urina i pregled krvi). Lečenje zavisi od uzročnog oboljenja. Bolesnicima se predlaže odgovarajući higijensko - dijetetski režim, uz simptomatsku terapiju i adekvatno liječenje komplikacija. Savjetuje se mirovanje, normalan unos proteina i ograničen unos soli. Kombinacija diuretika primjenjuje se da bi se povećala diureza i smanjili edemi. Urinarna infekcija je upala bilo kojeg dijela urinarnog trakta. Infekcija se pojavljuje kad mikroorganizmi, najčešće bakterije iz probavnog sustava, dospiju kroz mokraćnu cijev u urinarni trakt i počnu se množiti. Mnogi urinarnom infekcijom smatraju samo infekciju mokraćnog mjehura, ali bakterije mogu napasti bilo koji dio urinarnog trakta: bubrege (pijelonefritis), mokraćovode (ureteritis), mokraćni mjehur (cistitis) i mokraćnu cijev (uretritis). Klinička slika Početak upale je obično nagli, a simptomi mogu varirati od lagano iritirajućih do jako bolnih, mogu biti različiti od žene do žene, a najčešći su: učestalo mokrenje neugoda, pečenje i osjećaj pritiska pri mokrenju bolno mokrenje malih količina urina česta, nekontrolisana i neodgodiva potreba za mokrenjem potreba za mokrenjem noću promijenjena boja urina (zamućenost) ponekad krv u urinu i još neki.

Dijagnoza i terapija Uretritis je upala mokraćne cijevi kojom mokraća izlazi iz mjehura izvan tijela. Pijelonefritis je upala jednog ili oba bubrega. Bakterija koja je uobičajeni, normalni stanovnik debelog crijeva E. coli uzrokuje oko 90 % infekcija bubrega, a oko 50 % infekcija u bolnicama. Budući da su najčešći uzročnici akutnih cistitisa bakterije, u terapiji se najčešće koriste antibiotici i uroantiseptici. Ako je ikako moguće, izbor terapije treba ovisiti o nalazu antibiograma, a njeno trajanje je obično od 1 do 7 dana. Urinokultura Simptomi infekcije mokraćnih puta uključuju bol ili peckanje pri mokrenju, učestalo mokrenje, osjećaj da morate mokriti iznenada, groznicu, krv u mokraći, neugodan miris, bol u trbuhu ili krstima. Urino kultura može biti urađena kada je rezultat analize urina nenormalan (povećanje broja bijelih krvnih ćelija i pojava bakterija u sedimentu). Ovaj test se radi na uzorku urina, uzetom ujutru odmah nakon ustajanja. I drugi testi također mogu biti urađeni na uzorku sakupljenom za urino-kulturu ( vidjeti Test mokraće). Urino kultura može biti urađena u svrhu: Dijagnosticiranju infekcije mokraćnih puta. Identifikovanja najboljeg antibiotika za liječenje infekcije (test osjetljivosti). Dokazivanja da je infekcija izliječena. Rezultati urino kulture obično su gotovi u roku od jednog do tri dana. Normalno: U urino kulturi nema bakterije u razvoju. Nenormalno: Bakterija raste u urino kulturi. Infekcije mokraćnih puta često su uzrokovane bakterijom koja obično živi u crijevima kao što je E coli. Gastrointestinalni sistem Građa i funkcija GIT-a ORGANI DIGESTIVNOG SISTEMA USNA DUPLJA JEZIK ŽDRELO JEDNJAK JETRA ŽUČNA KESA DEBELO CREVO PRAVO CREVO ŽELUDAC PANKREAS TANKO CREVO ANALNI OTVOR Uloge digestivnog sistema se ostvaruju zahvaljujući njegovoj motornoj i sekretnoj aktivnosti. Za motilitet GIT odgovorni su glatki i poprečno prugasti mišići. Sekretnu ulogu, u smislu produkcije digestivnih sokova, vrše egzokrine žlijezde. Osnovna funkcija digestivnog sistema je degradacija unijete hrane i snabdevanje ogranizma vodom, hranjivim materijama sektrolitima neophodnim za život. Da bi hrana mogla da se koristi u organizmu, ona mora da se unese, svari i apsorbuje. Ova tri procesa zahtevaju koordinaciju pokreta u gastrointestinalnom traktu (GIT) i sekreciju u odredjenim njegovim delovima. Ingestija obuhvata unošenje hrane u usnu duplju, žvakanje i gutanje. Digestija podrazumijeva dalje usitnjavanje hrane i degradaciju makromolekula uz pomoć enzima do jedinjenja male molekulske mase koja mogu da se transportuju u krv.

JEDNJAK Simptomi mogu da budu gorušica, povraćanje ili bol prilikom gutanja. Refluks stomačne kiseline može da ima negativan uticaj na glasne žice, ili čak i da bude udahnut u pluća (aspiracija). Ezofagitis je zapaljenje sluzokože jednjaka izazvano delovanjem raznih uzročnika: infektivnim, hemijskim i mehaničkim, kao i peptičkim. Infektivni uzročnici mogu uzrokovati upalu jednjaka. Klinička slika/dijagnoza/terapija Simptomi su najčešće u vidu disfagije ( poremećaj gutanja) raznog intenziteta, sa pojačavanjem u toku uzimanja hrane, praćena bolom koji se propagira, hipersalivacijom ( pojačano lučenje pljuvačke). Postavlja se na osnovu anamneze, endoskopskog nalaza, uzimanja uzoraka sadržaja iz lumena jednjaka, bakteriološkog i virusološkog pregleda. Zavisi od uzročnika. Ako se radi o bakterijama i virusima leči se antibioticima. Ako se radi o hemijskim činiocima treba sprovesti ispiranje želuca i jednjaka fiziološkim rastvorom, mlekom i dati antišok terapiju, uz spazmolitike i analgetike, transfuzijama ako se radi o većem krvarenju. Variksi jednjaka Variksi jednjaka predstavljaju proširenja krvnih sudova jednjaka, posledica su zastoja u protoku portalne krvi, najčešće nastaju zbog oboljenja jetre. Otežan protok kroz jetru usmerava krv kroz venski splet jednjaka koji se proširuje i sklon je krvavljenju. Najčešći uzroci nastanka ciroze jetre kao dominantnog oboljenja koje izaziva varikse jednjaka su alkohol, virusni hepatitis i žučni kamenci. Variksi se, dakle javljaju kao komplikacija ciroze jetre, odnosno, zastoja krvi u portnom sistemu. Povećan je protok krvi kroz varikse, pa ono što često proističe iz toga je krvarenje iz variksa. Akutno krvarenje se manifestuje obilnom hematemezom ( povraćanjem ugrušaka krvi) i melenom ( neformirane katranaste stolice). Urgentna proksimalna endoskopija (ezofagogastroduodenoskopija) izvodi se u vrijeme krvatrenja, omogućuje precizno utvrđivanje mjesta, intenziteta krvarenja i sprovođenja adekvatne hemostaze. U cilju snižavanja povišenog portnog pritiska i primarne prevencije krvarenja primenjuju se beta blokatori, najčešće propranolol. Iz grupe vazodilatatora daju se nitrati. Pacijenti u fazi akutnog krvarenja iz variksa jednjaka moraju biti hitno transportovani u bolnicu, pri čemu je veoma važna substitucija izgubljene krvi i.v.(intravenskom) nadoknadom tečnosti. Ako je izvodljivo, krvarenje treba biti zaustavljeno endoskopskom terapijom. Hernija (kila) Hernija (kila) predstavlja protruziju nekog unutrašnjeg organa kroz mišićni zid koji ga okružuje. Hijatus hernija, odnosno hernija hijatusa jendjaka ili kako se u svakodnevnom govoru naziva želudačna kila, nastaje kada želudac prolabira u grudni koš iz trbuha, kroz otvor na dijafragmi. Kao posledica toga nastaju brojni simptomi koji su najčešće uslovljeni zadržavanjem i nekontrolisanim vraćanjem želudačnog sadržaja u jednjak. Hijatus hernija je u stvari anatomski defekt koji remeti normalnu funkciju završnog dijela jednjaka i početnog dijela želuca,a koja se sastoji u normalnom transport hrane i sprečavanju vraćanja želudačnog sadržaja u jednjak.

Tipovi hernija Postoje četri osnovna tipa hijatus hernija. U 95% slučajeva to su tip I hernije, ili takozvane klizajuće (aksijalne) hernije. Kod ovog tipa kile, želudac povremeno prolabira u grudni koš kroz otvor na dijafragmi. Tipovi II, III i IV hijatalnih hernija su takozvane paraezofagealne kile i one nastaju kada veći deo želuca, a nekada i praktično kompletan želudac prolabiraju kroz otvor na dijafragmi u grudni koš. Želudačna kila uglavnom ne pravi simptome. Simptomi koji se javljaju zbog želudačne kile su: gorušica, učestalo podrigivanje, mučnina, povraćanje i regurgitacija. Povremeno otežano gutanje, posebno čvrste hrane, osećaj sitosti već poslije nekoliko zalogaja, bol u trbuhu ili sredogruđu, krvarenje iz gornjih partija digestivnog trakta koje se manifestuje kao povraćanje svježe crvene krvi. Dijagnoza/terapija kontrastna radiografija gornjeg digestivnog trakta (rendgensko snimanje jednjaka i želuca sa kontrastnim sredstvom koje pacijent pije) Endoskopija gornjeg digestivnog trakta Rendgenski snimak pluća i grudnog koša Funkcionalna dijagnostika jednjaka (manometrija i pH metrija jednjaka) Uzroci Tačan uzrok nastanka hijatus hernije nije poznat, ali se zna da postoje određeni faktori koji mogu doprineti njenom nastanku: Kašalj Povraćanje Naprezanje prilikom defekacije Gojaznost (posebno centralnog tipa, abdominalna gojaznost) Trudnoća Nagli fizički napor Abdominalna trauma (udarac u trbuh) Terapija Prva mjera u liječenju simptoma koje uzrokuje hijatus hernija je sprovođenje specifičnog dijetetskog režima. Medikamentozna terapija koja se prepisuje kod postojanja hijatus hernije i simptoma GERB-a ima za cilj maksimalno smanjenje lučenja kiseline u želucu, odnosno popravljanje funkcije završnog dela jednjaka i želuca. Hirurško liječenje hijatus hernije sprovodi se kod onih bolesnika koji imaju izražene simptome refluksne bolesti.

Ulkus želuca Potpomažući factor predstavlja i često uzimanje nesteroidnih antireumatika (NSAID) kao sto su brufen, diklofen, andol, aspirin... Od faktora rizika treba navesti i hronični gastritis. Stres utiče takođe na pojavu ulkusa tako što stres izaziva pojačano lučenje kiseline, a bakterija se bolje razmnožava u kiseloj sredini.

Simptomi: -umjereni bol u epigastrijumu, osećaj pritiska i nelagodnosti -bol se javlja 1/2 do 1h nakon jela -melena (krv u stolici) -mučnina i povraćanje, -hematemeza (povraćanje krvi) – talog crne kafe -gubitak telesne težine – averzija prema hrani -nadutost -podrigivanje Dijagnoza Dijagnoza se postavlja na osnovu simptoma, gastroskopijom sa ciljanom biopsijom i radiološki. Komplikacije: -perforacija -krvarenje -penetracija -stenoza pilorusa Terapija: -nemedikamentozna – dijeta, -medikamentozna – lekovima koji smajuju kiselost želuca (H2 antagonisti I inhibitori protonske pumpe), deluju protiv uzročnika, tj.bakterije - antibiotici i štite želudac -hirurška Enteritisi Zapaljenje tankog crijeva moze biti -akutno (enteritis acuta) -hronicno (enteritis chronica) Cesto nailazimo istovremeno na zapaljenje i tankog i debelog crijeva (enterocollitis) Prema mjestu lokalizacije mozemo razlikovati -zapaljenje duodenuma (enteritis duodenitis) -zapaljenje jejunuma (jejunitis) -zapaljenje ileuma (ilitis) Uzroci/simptomi Akutno zapaljenje nastaje zbog grešaka u ishrani, odnosno neadekvatna i jednolična ishrana. Hronično zapaljenje u najvećem broju slučajeva nastaje od akutnog, kada ono potraje duže ili se neadekvatnim liječenjem i blagovremenim neotkrivanjem protrahira. Najčešći uzroci su greške u ishrani, odnosno neadekvatna i jednolična ishrana. Dugotrajne crijevne parazitske invazije. Najčešći simptomi su: kašasta, vodenasta, pjenusava (vrenje) ili profuzno tecna stolica. U fekalijama se često mogu zapaziti veće ili manje količine sluzi, primjese krvi, a često se javlja i potpuno krvav proliv. Boja fekalija takođe može biti ralzičita. Teza zapaljenja crijeva dovode do poremećaja opšteg stanja. Dijagnoza/terapija Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike. Pri ovome je vrlo važno ralučiti prmarno od sekundarnog oboljenja crijeva koje nastaje kod teških virusnih infektivnih i drugih oboljenja.

Ukoliko je zapaljenje crijeva praćeno profuznim i vrlo čestim krvavim i tečnim prolivom, uz stalno povraćanje koje se sanira specifičnom terapijom, a praćeno je poptunim prekidom apetita uz odbijanje uzimanja vode i tečnosti u prognostičkom smislu je nepovoljno. Kod zapaljenja sluzokože crijeva treba sto je prije moguće otkriti uzrok i bolest odmah otkloniti. Sa medikamentoznom terapijom potrebno je odmah otpočeti primjenom medikamenata koji imaju adsorbentno, adstrigentno, bactericidno, bakteriostatično i antibiotsko djelovanje. Peritonitis Peritonitis je upala peritoneuma, serozne membrane koja oblaže abdominalnu šupljinu i unutarnje organe. Može biti generaliziran ili lokaliziran. Glavna klinička manifestacija peritonitisa je abdominalna bol i osjetljivost i branjenje pacijenta. Pokretanje peritoneuma pojačava bol, naprimjer kašljanje (kašljanje se koristi kao test). Blumbergov znak se provocira tako što se najprije pritisne trbuh što izaziva manju bol i nakon toga se ruke naglo podignu s abdomena što naglo pogorša bol, jer se peritoneum naglo vrati na svoje mjesto. Prisustvo ovog znaka se označava kao peritonizam. Prateće manifestacije Difuzna abdominalna napetost (trbuh tvrd kao daska) je često prisutna, osobito kod akutnog abdomena. Groznica Sinusna tahikardija Paralitički ileus Uzroci/dijagnoza/terapija Najčešći uzrok peritonitisa je perforacija dijela gastrointestinalnog sustava. Ako je sumnja na peritonitis jasna hirurška intervencija se obavlja bez daljih pretraga. Leukocitoza, hipokalemija, hipernatremija i acidoza mogu biti prisutne. Opšte mjere potpore kao što je rehidratacija intravenskim otopinama i korekcija poremećaja elektrolitne ravnoteže. Antibiotici se obično daju intravenski, često se daje i više antibiotika širokog spektra. Ca kolona i rektuma Tumori debeloga crijeva mogu biti maligni i benigni i jedan su od najvećih zdravstvenih problema u svijetu. Rak debelog crijeva ili kolorektalni karcinom jedna je od najčešćih zloćudnih bolesti kod oba spola. Povećani rizik razvoja raka debelog crijeva imaju bolesnici s ulceroznim kolitisom i porodičnom polipozom. Najčešći simptomi bolesti su krvarenja, nelagoda u trbuhu i promjena u načinu pražnjenja stolice, nekarakterističnoj boli,pojavi tamnije boje stolice. Dijagnostika: anamneza, fizikalni pregled ,digitorektalni pregled,irigografiju s dvostrukim kontrastom i kolonoskopiju. Terapija: operativna.

Jetra Jetra ima brojne važne funkcije za organizam kao što su npr. sinteza proteina, detoksifikacija hemijskih spojeva ili stvaranje biokemijskih molekula važnih za probavu. Najveća je žlijezda u tijelu. Kod čovjeka jetra ima važnu ulogu u metabolizmu obavljaјući mnoštvo funkciјa, uključuјući detoksifikaciјu, odlaganje glikogena i proizvodnju krvnih bjelančevina. Јetra također proizvodi žuč, koјi јe važan prilikom probave. Ciroza jetre Ciroza jetre je hronična bolest jetre tokom koje se jetreno tkivo zamjenjuje vezivnim tkivom što za krajnju posljedicu ima prestanak funkcija jetre. Ciroza jetre može imati cijeli niz uzroka od kojih su najčešći alkoholizam i hepatitis C. S obzirom da se oštećeno jetreno tkivo ne može zamijeniti, terapija ciroze jetre je palijativne prirode, iako se u ekstremnim situacijama može provesti transplantacija jetre - složeni i relativno rizični postupak tijekom koje stopa preživljavanja iznosi 90 %. Gušterača (pankreas) je žlijezda smještena ispod želuca, posebna po tome što ima vanjsko i unutrašnje lučenje: unutrašnjim (endokrinim) lučenjem u krv luči hormone inzulin, glukagon koji regulišu lučenje šećera u krv, te somatostatin i pankreatični polipeptid. vanjskim (egzokrinim) lučenjem ona lučeći enzime amilazu i lipazu (koji uglavnom služe za otapanje masti), sudjeluje u hemijskoj razgradnji hrane do molekula koje se mogu upiti u krv. Pankreatitis Dva osnovna oblika upalnih bolesti gušterače su akutni i kronični pankreatitis. Pankreatitis je upalni proces u kojem gušteračini enzimi probavljaju gušteraču. Žlijezda se ponekad zaliječi bez ikakvog oštećenja njenih funkcija ili morfološlih promjena, i to stanje poznato kao akutni pankreatitis. Pankreatitis se može javljati intermitentno, pridonoseći funkcionalnom i morfološkom gubitku žlijezde - rekurentni napadi se nazivaju kroničnim pankreatitisom. Akutni pankreatitis (ICD-10: K85) je upala gušterače koja može biti blaga i manifestovati se akutnim intersticijskim pankreatitisom ili teška kao akutni nekrotizirajući ili hemoragijski pankreatitis. Simptomi Glavni simptom akutnog pankreatitisa je bol u trbuhu koja započinje u leđima i širi se prama naprijed, često simetrično, a najčešće se javlja nakon obilnog jela. Mučnina i povraćanje su često prisutni s pratećom anoreksijom. Može se javiti i proljev. Tjelesni položaj također može biti bitan neugoda se često olakšava ako je pacijent u uspravnom položaju. Povišene su vrijednosti amilaze i lipaze, gdje je porast amilaze najbrži u prva 24 h, a u sljedećih 72 do 96 sati raste lipaza. Razine amilaze ili lipaze bar 3 puta iznad referentnog raspona općenito se smatraju dijagnostičkim testom akutnog pankreatitisa. Leukocitoza i znakovi hemolize, glikozurija. Hipokalcemija je jako loš prognostički znak. Većina se oporavi, samo manji dio umire tokom prve sedmice zbog razvoja šoka. Komplikacije uključuju respiratorni distres sindrom, diseminiranu intravaskularnu koagulaciju, akutno bubrežno zatajenje, gušteračine apscese.Pacijente treba staviti na dijetu siromašnu mastima inicijalno.Pacijenti s teškim akutnim pankreatitisom trebaju intenzivnu njegu.

Terapija Cilj zbrinjavanja je tu dati agresivnu potpornu njegu, smanjiti upalu ili ograničiti infekciju ili superinfekciju, te identificirati i liječiti komplikacije kako je prikladno. Pacijenti se mogu otpusititi kada je bol pod kontrolom oralnim analgeticima, mogu tolerirati oralnu dijetu i održavati kalorijske potrebe, te su sve komplikacije adekvatno zbrinute. Šećerna bolest Šećerna bolest ili dijabetes (lat. diabetes mellitus), poremećaj je povećavanja razine šećera u krvi žlijezde gušterače (pankreas), koji se zbiva kada gušterača prestane potpuno ili djelomično proizvoditi hormon inzulin. Bolest je nasljedna, a vjerovatnost da će ju osoba dobiti (50%) povećava se ako je osoba pretila. Znaci šećerne bolesti su: često i obilno mokrenje (poliurija) umor/slabost zamagljen vid žeđ naglo mršavljenje Šećerna bolest tip 1 Nastanak tipa 1 šećerne bolesti obično je iznenadan i dramatičan, i može uključivati sljedeće simptome i znakove: učestalo mokrenje (polakisurija) prekomjernu žeđ (polidipsija) i suhoću usta izraziti umor/nedostatak energije stalnu glad nagli gubitak težine smetnje vida ponavljane infekcije Nekad nazivan inzulin-ovisni tip šećerne bolesti u kojem je potrebno u organizam unositi inzulin. Šećerna bolest tip 2 Nekad nazivan o inzulinu neovisan tip šećerne bolesti u kojem je inzulin potreban za metaboličku kontrolu. U tipu 2 simptomi se javljaju postupno u mnogo blažem obliku, teže ih je dijagnosticirati, a mogu i izostati. Međutim, simptomi tipa 1 šećerne bolesti, u manje izraženoj formi mogu također biti prisutni i u tipu 2 bolesti. Pojedine osobe s tipom 2 šećerne bolesti nemaju rane simptome pa se dijagnosticiraju i nekoliko godina nakon pojave bolesti. Gestacijski dijabetes Gestacijski dijabetes je naziv za hiperglikemiju otkrivenu kod trudnice koja do tada nije bolovala od šećerne bolesti, a hiperglikemija prestaje nakon trudnoće. Ako hiperglikemija traje i nakon poroda tada se u trudnoći radilo o novootkrivenoj šećernoj bolesti. Akutne komplikacije šećerne bolesti su: Dijabetička ketoacidoza Hipoglikemija Hiperosmolarno neketotičko stanje

Dijabetička koma Acidoza mliječnom kiselinom Komplikacije Vaskularne komplikacije: mikroangiopatije: dijebetička retinopatija dijebetička nefropatija makroangiopatije: koronarna bolest periferna vaskularna bolest cerebrovaskularna bolest Nevaskularne komplikacije: neuropatije: mononeuropatija polineuropatija Dijabetičko stopalo - najčešća je hronična komplikacija šećerne bolesti uzrokovana međusobnim djelovanjem vaskularnih (mikorangiopatija i makroangiopatija) i nevaskularnih komplikacija (neuropatija). Dijagnostika/terapija Dijabetes mellitus se karakteriše rekurentnom ili perzistentnom hiperglikemijom, te se dijagnosticira demonstriranjem jednog od sljedećeg: nivo glukoze u krvi (GUK) veća je od 7,0 mmol/L (126 mg/dL) pri posti; GUK (glukoza u krvi) je veći od 11,1 mmol/L Od oralnih hipoglikemika se koriste derivati sulfonilureje (npr. klorpropamid, glibenklamid, glikvidon), meglitinidi, bigvanidi (metformin), tiazolidinedioni, inhibitori alfa-glukozidaze (akarboza). Različite vrste inzulina također se koriste u terapije. Od novijih lijekova spominju se peptidni analozi (stimulatori inkretina, inhibitori dipeptidil peptidaze 4, analozi amilina). Funkcija endokrinog sistema Endokrini sistem je signalni informativni sistem sličan nervnom sistemu. Dok nervni sistem koristi nerve za upravljanje informacijama, endokrini sistem koristi krvne sudove kao informacione kanale. Žlijezde u raznim dijelovima tijela u krvotok otpuštaju specifične hemijske supstance zvane hormoni koji potom regulišu razne funkcije u organizmu. Hormoni se otpuštaju direktno u lokalnu krvnu žilu i potom putuju krvotokom i djeluju tačno na onaj organ ili funkciju za koju su namijenjeni, odnosno onaj koji ima receptore za određeni hormon. To je klasično endokrino djelovanje hormona. Cilj djelovanja hormona također može biti i ćelija koja ga luči (autokrino djelovanje) ili ćelije u neposrednoj blizini (parakrino djelovanje). Neke žlijezde međusobno su povezane i djeluju jedna preko druge mehanizmom povratne sprege poput hipotalamusa, hipofize i nadbubrežne žlijezde.

Hipotalamičko-hipofizni sistem Hipotalamus oslobađa hormone koji nervnim vlaknima odlaze u centralnu endokrinu žlijezdu hipofizu koja zatim oslobađa hipofizne hormone koji će djelovati na periferne endokrine žlijezde. Hormoni oslobođeni u perifernim endokrinim žlijezdama su djelotvorni hormoni, oni kruže krvotokom i hvataju se na receptore ciljnog organa. Djelotvorni hormoni djeluju na principu povratne sprege odnosno pod nadzorom centralne kontrole koja održava koncentraciju hormona u tijelu na željenom nivou. Ako se dogodi povećana koncentracija djelotvornog hormona, to će se registrovati u hipotalamusu, slijedi smanjeno izlučivanje hormona u hipotalamusu, pa u hipofizi i konačno u perifernoj endokrinoj žlijezdi. Hipotalamus proizvodi oslobađajuće i inhibirajuće hormone. Raspored glavnih endokrinih žlijezda u tijelu muškarca i žene: 1. Epifiza 2. Hipofiza 3. Štitna žlijezda 4. Grudna žlijezda 5. Nadbubrežna žlijezda 6. Gušterača 7. Jajnik 8. Testis Hipotalamus: Faktor lučenja adrenokortikotropina (CRH) - potiče lučenje adrenokortikotropina (ACTH). Faktor lučenja hormona rasta (GRH) - potiče lučenje hormona rasta (GH). Faktor lučenja gonadotropina (GnRH) - potiče lučenje FSH i luteinizirajućeg hormona (LH). Faktor inhibicije lučenja melatonina (MIH) - koči lučenje melatonina (MSH). Faktor inhibicije lučenja prolaktina (PIH) - koči lučenje prolaktina. Somatostatin (GIH) - koči lučenje hormona rasta (GH) i mnogih drugih hormona (tireotropin ili inzulin). Hipofiza Adenohipofiza (prednji režanj): Adrenokortikotropni hormon (ACTH) - potiče lučenje glukokortikoidnih hormona nadbubrežne žlijezde. Tireotropni hormon (TSH) - potiče lučenje hormona štitne žlijezde. Folikulostimuliraajući hormon (FSH) - potiče sazrijevanje folikula u jajnicima Prolaktin (PL ili LTH) - potiče proizvodnju proteina mlijeka u mliječnim žlijezdama. Hormon rasta (GH) - potiče proizvodnju proteina i rast tkiva. Luteinizirajući hormon (LH) – reguliše sazrijevanje folikula, lučenje estrogena i progesterona, ovulaciju, nastanak žutog tijela, u muškaraca lučenje androgenih hormona. Pars intermedia (srednji režanj) (samo u životinja): Hormon stimulacije melanocita (MSH) (Intermedin) - potiče prozvodnju melanina u melanocitima (boja kože).

Neurohipofiza (zadnji režanj): Antidiuretički hormon (ADH) (ili Vazopresin) - povećava reapsorpciju vode u bubrezima. Oksitocin - izaziva kontrakcije glatkih mišića u maternici za vrijeme poroda i u dojkama pri dojenju. Epifiza (Pinealna žlijezda): (Melatonin) - reguliše cirkadijalni ritam (prilagođavanje organizma na izmjene dana i noći). Štitna žlijezda: Tiroksin (T4) - ubrzava metabolizam, povećava toplinu, potiče rast i razvoj. Trijodtironin (T3) Kalcitonin (Tireokalcitonin) - smanjuje otpuštanje kalcija iz kostiju i pojačava lučenje fosfata i kalcija urinom. Doštitne žlijezde: Hormon doštitne žlijezde (Parathormon) (PTH) - potiče otpuštanje kalcija iz kostiju, povećava apsorpciju kalcija i smanjuje njegove izlučivanje. Gušterača (endokrini dio gušterače): Glukagon - potiče razgradnju glikogena u jetri i otpuštanje glukoze u krv. Inzulin - pojačava ulazak glukoze u stanice, posebno kod jetre i mišića Nadbubrežne žlijezde: Srž nadbubrežne žlijezde - glavni uticaji: porast krvnog pritiska, ubrzanja rada srca, širenje disajnih puteva, pojačani metabolizam glukoze, usporavanje probave. Adrenalin Noradrenalin Kora nadbubrežne žlijezde: Mineralokortikoidni hormoni (U prvom sloju) Aldosteron - potiču apsorpciju natrijevih jona u bubrezima. Glukokortikoidni hormoni (kortikosteroidi) (U drugom sloju) - učestvuju u matabolizmu glukoze i koče upalne reakcije. Kortizol - potiče stvaranje glukoze iz aminokiselina i glikogena u jetri, koči obrambene reakcije i upale u tkivima. Androgeni (U trećem sloju) - muški spolni hormoni koje luči nadbubrežna žlijezda muškaraca i žena. Spolne žlijezde: Estrogen - potiče razvoj jajašca i djeluje na endometrij maternice. Progesteron - održava cikličke promjene endometrija maternice. Testosteron - pospješuje razvoj spermija. Bolesti endokrinog sistema Bolesti endokrinog sistema su vrlo učestale, jedna takva je i diabetes, problemi sa štitnom žlijezdom ili pretilost. Endokrine bolesti se zasnivaju na nepravilnoj raspodjeli hormona, lošim odazivom na signale, fizičko oštećenje ili nepravilnost žlijezde. Hipofunkcija endokrine žlijezde može biti uzrokom gubljenja rezervi, smanjenim lučenjem ili nepravilnim razvojem, atrofija ili propadanje.

Hiperfunkcija može kao razlog imati pojačano lučenje, neoplastične promjene (izrasline) ili pojačanu stimulaciju. U endokrinim žlijezdama mogu nastati i tumori. Estrogeni receptori su se pokazali kao saučesnici u razvoju raka dojke. Bolesti Akromegalija Nanosomija (patuljasti rast) Šećerna bolest (hiperglikemija, dijabetes) Bolesti kore nadbubrežne žlijezde Feokromocitom (tumor srži nadbubrežne žlijezde) Hipertireoza Hipotireoza Hiperparatireoidizam Hipoparatireoidizam Gigantizam Akromegalija Akromegalija je hronična bolest, a razvoj simptoma se odvija postepeno, tiokom više godina. Simpotomi se manifestuju uvećanjem šaka i stopala, zadebljanjem usana i stvaranjem suvišnih bora na čelu. Kao najčešći uzročnik ovog oboljenja navodi se postojanje HR sekretornog adenoma hipofize. Simpotomi se manifestiraju uvećanjem šaka i stopala, zadebljanjem usana i jezika i stvaranjem suvišnih bora na čelu što dovodi do karakterističnog izgleda oboljelog. Primjećuje se i pojačano lučenje znoja, intolerancija toplote, masna koža, umor, pospanost i povećanje tjelesne težine. Šake i stopala oboljelog su uvećane, zdepaste i zadebljale. Koža ovih osoba je zadebljala, masna i vlažna, a česta je pojava akni, seborojičnih cisti i hipertrihoza u žena. Zbog koštanih promjena moguće su pojave artralgija i razvoj artritisa kralježnice, kukova i koljena. Jedan dio pacijenata žali se i na postojanje fotofobije. Mogu se javiti i simptomi i znaci tumorske ekspanzije. Pacijenti se najčešće žale na nespecifične glavobolje. Vremenom one postaju sve intenzivnije i trajnije, često praćene povraćanjem. Širenjem tumor može dovesti i do slabljenja vida, a u najtežim slučajevima i sljepila. Može doći i do poremećaja sna, apetita, temperature ali i poremećaja u sekreciji hipotalamičnih hormona. Dijagnoza Dijagnoza akromegalije se potvrđuje radioimunološkim mjerenjem bazalnih vrijednosti HR. Test optrećenja glikozom predstavlja najjednostavniji i najspecifičniji dinamski test za akromegaliju. Cilj terapije je uklanjanje hipofiznog tumora, normalizacija sekrecije HR i održavanje normalne funkcije kako adeno i neurohipofize. Terapija izbora za većinu pacijenata je hirurška intervencija. Hipotireoza i hipertireoza Hipotireoza je poremećaj metabolizma uzrokovan smanjenjem količine hormona štitnjače u tijelu. Najčešći uzroci ovog poremećaja su nedostatak joda u hrani ( u nerazvijenim zemljama ) i Hašimotov tiroiditis. Svi simptomi su posljedica smanjenog metabolizma. Bolesnici dobivaju na težini, usporeni su, pospani, bezvoljni, stalno im je hladno. Za razliku od hipertireoze simptomi hipotireoze su blagi,

postupni i ponekad se mogu shvatiti kao depresija, a kod starijih osoba i kao Alzheimerova bolest. Često se javljaju opstipacije, koža postaje blijeda, a u težim slučajevima javljaju se edemi i poremećaj rada srca. Kosa je suha i teško se češlja, glas je promukao zbog edema glasnica, razvija se nagluhost, dolazi do poremećaja menstruacijskog ciklusa i sterilnosti kod muškaraca i žena. Kod muškaraca osim uz prisutstvo nekih od navedenih simptoma , treba na nju posumnjati kod smanjenja libida, potencije. Hipotireoza koja se ne prepozna ili ne liječi može dovesti do anemije, niske temperature tijela ( hipotermija) i konačno može dovesti do zatajenja srca. Iz krvi je najvažnije odrediti vrijednosti perifernih hormona štitnjače (T3 i T4) te TSH, od kojih je značajno povišenje TSH najvažniji pokazatelj hipotireoze. Bez obzira na njen uzrok, u slučaju hipotireoze je potrebno uzimati nadomjesnu terapiju hormone štitnjače. Na tržištu postoji tiroksin u obliku tableta, koje je potrebno uzimati svakog jutra, barem pola sata prije jela. Hipertireoza predstavlja stanje povećane aktivnosti štitnjače, čija je posljedica prekomjerno lučenje njenog hormona. Točan uzrok pojave hipertireoze nije u potpunosti poznat. Najčešćim uzrokom hipertireoze smatra se tzv. Gravesova bolest, poznata još pod nazivom Basedowljeva bolest (autoimuni poremećaj). Može se pojaviti u bilo kojoj životnoj dobi, no najčešće se pojavljuje kod ljudi između 30 i 50 godina starosti. Od ostalih uzroka hipertireoze vrijedi spomenuti tzv. nodoznu toksičnu strumu. To je stanje kada u štitnjači postoji čvor koji pojačano proizvodi hormone. Prolaznu hipertireozu može uzrokovati subakutna upala štitnjače, koja se očituje jakim bolovima u vratu, povišenom sedimentacijom eritrocita, a obično se javlja nakon preboljele viroze. U rijetkim slučajevima hipertireozu može izazvati i tumor hipofize. Najčešći simptomi hipertireoze su: nervoza, promjene u ponašanju, slabost i umor drhtanje ruku, ubrzan i neravnomjeran rad srca, lupanje srca, gubitak daha, čak i prilikom odmora povećana neugoda boravkom u toplim prostorijama i teže podnošenje topline, prekomjerno znojenje učestalo obavljanje velike nužde, ponekad i proljev gubitak kose gubitak tjelesne težine kod žena, moguća je i pojava neredovne mjesečnice ili pak potpunog gubitka menstruacije. U slučaju da je Gravesova ili Basedowljeva bolest uzrok hipertireoze, uz već navedene simptome, može doći do pojave i nekih drugih simptoma, kao što su: Gravesova oftalmopatija, pojavljuje se kod oko 50% oboljelih od Gravesove bolesti, između ostaloga uzrokuje izbočenje i crvenilo očiju gušavost, bezbolno uvećanje štitne žlijezde zadebljani nokti crvenilo i zadebljanje kože na cjevanicama i gornjem dijelu stopala Dijagnoza i terapija Rano otkrivanje i dijagnostikovanje hipertireoze vrlo je važno. Prema preporukama stručnjaka, odrasle osobe, prije svega žene, trebale bi početi s pregledima hormona štitnjače u 35. godini života, te iste preglede ponavljati svakih 5 godina.

Terapija se provodi uzimanjem radioaktivnog joda u obliku tekućine ili tableta, koji zatim oštećuje stanice štitnjače i njihovu sposobnost lučenja hormona. Radioaktivni jod se primjenjuje također i u terapiji Basedowljeve bolesti, ako se ona ne uspije izliječiti s lijekovima u periodu od dvije godine. Kao posljedica ovog liječenja u značajnom broju slučajeva (oko 50%) javlja se hipotireoza.