Fs 2 Do Sokratesa

Człowiek jako ciało i dusza

Duchowy element człowieka w poematach Homera





to, co z człowieka pozostaje po śmierci, to zjawa lub cień, błąkający się w Hadesie; prawdziwe życie to życie w ciele, w tym świecie;

Orfizm 





nurt religijny późniejszy od poematów Homera i Hezjoda, który rozkwitł w VI w p.n.e. patronem orfików był Orfeusz, mityczny poeta i wieszcz; Herodot twierdzi, że orfizm pochodzi z Egiptu, lecz jest to mało prawdopodobne; być może – ze Wschodu;

Główne wierzenia orfizmu: 



istotą człowieka jest nieśmiertelna, duchowa, boska cząstka (δαίμων, daimon), która jest czymś innym od ciała; duch ludzki znalazł się w ciele za karę, popełniwszy jakąś nieokreśloną winę, a ciało jest dla niego więzieniem i grobem (soma – sema)





dusza ludzka musi za karę wcielać się w coraz to nowe formy – ludzi, zwierzęta i rośliny: w zależności od swojego rozwoju moralnego; celem życia jest uwolnienie boskiej cząstki z ciała i z łańcucha wcieleń poprzez oczyszczenia, czyli rytualne obrzędy prowadzące do ekstatycznego doświadczenia mistycznego;

Dusza u jońskich filozofów przyrody: 

 

ψυχή (psyche) – jako życie, tchnienie, zasada ożywiająca i poruszająca; Tales z Miletu Za: Arystoteles, De an. A 2, 405a19: Jak się wydaje z tego, co wspominają, także Tales zakładał, że dusza jest czymś wprawiającym w ruch, skoro mówił, że kamień z Magnezu ma duszę, gdyż porusza żelazo.





dusza ludzka jako część boskiej zasady wszechrzeczy (arche); Arystoteles, De an. A 5, 411a7: Według niektórych, dusza jest wymieszana w kosmosie; prawdopodobnie dlatego także Tales sądził, że wszystko jest pełne bogów.

Heraklit z Efezu (ok. 550-480 p.n.e.) 



dusza ma naturę ognia – jest zatem spokrewniona z arche, którą jest wieczny Ogień; dusza wilgotna jest osłabiona i ogłupiona, a sucha i ognista – najlepsza i najmądrzejsza (fr. B 36, 117, 118);

Po śmierci: 



świadomość trwa w jakiejś formie, którą trudno określić; Ludzi zmarłych czeka to, czego się nie spodziewają ani czego sobie nie wyobrażają (B 27).

Dusza ludzka a Logos 





Boska zasada – Logos – istnieje w szczególny sposób w głębi ludzkiej duszy; Idąc, granic duszy byś nie odkrył, każdą przemierzając drogę: tak głęboki ma Logos. (B 45, także: B 115); Zwrot do wewnątrz, samopoznanie: Siebie samego poszukałem (B 101);

Choć B 27 może sugerować jakąś formę indywidualnej świadomości po śmierci ciała, bardziej prawdopodobne jest, że trwa tylko powszechny Logos, a dusza łączy się z wiecznym Ogniem.

Empedokles z Akragas (ok. 480- 420 p.n.e.) 





W dziele Oczyszczenia Empedokles prezentuje orficką doktrynę o uwięzieniu duszy w ciele i opisuje rytuały oczyszczające; Sam o sobie pisze: Bo ja już byłem kiedyś chłopcem, dziewczyną, rośłiną,ptakiem, niemą rybą wy nurzającą się z morza (DK, 31 B 117) Z jakich zaszczytów i z niebotycznego wprost szczęścia spadłem (po to, by się znaleźć między śmiertelnymi) (DK, 31 B 119)



Istnieje przepowiednia konieczności, starożytny dekret bogów, wieczny, zapieczętowany mocnymi przysięgami: jeżeli któryś z demonów [daimonów], którzy otrzymali bardzo długie życie, splami swe ręce krwią w zbrodniczym występku albo pod wpływem nienawiści popełni krzywoprzysięstwo, ten będzie błądził trzy razy po dziesięć tysięcy lat z dala od przybytku szczęśliwych, odradzając się w ciągu tego czasu w różnych rodzajach form śmiertelnych, zmieniając jedną nieszczęsną drogę życia na inną. (…) Teraz i ja do nich należę, wygnany od bogów,włóczęga, który zwierzył szalonej nienawiści. (DK, 31 B 115)

Pitagoras i pitagoreizm 



pitagorejczycy przejęli orficką koncepcję człowieka; choć kładli nacisk na oczyszczenie, jako metody stosowali ćwiczenia rozumu, pamięci i koncentracji;

Dwie koncepcje duszy w pitagoreizmie:  

dusza jako nieśmiertelny duch, daimon; dusza jako liczba i harmonia – duszę porównywano do harmonii i zestrojenia elementów ciała, podobnie jak nastrojenie kitary – wyklucza to niezależne istnienie duszy po śmierci;

Demokryt z Abdery (ok. 460380 p.n.e.)  



istnieją tylko atomy i próżnia; próżnia jest nieruchoma, a atomy ruchome; atomy są różnego rodzaju i łączą się między sobą, dając początek ciałom;

Dusza wg Demokryta: 



 

jest materialna, składa się z atomów, podobnie jak ciało; atomy duszy są delikatne, gładkie i kuliste, podobne do ognia; dusza porusza się wraz z oddechem; w chwili śmierci atomy duszy opuszczają ciało i rozpraszają się;

Dusza jest „boska” w tym sensie, że doskonalsza niż ciało, ale jakościowo się od niego nie różni.

Demokryt zachęca, żeby troszczyć się przede wszystkim o dobro duszy, a nie o przyjemność ciała.