Fs 1 Czym Jest Filozofia

Czym jest filozofia?

Etymologia i użycie 



φιλεῖν (philein) – kochać, σοφία (sophia) – mądrość; φιλοσοφία (philosophia) – umiłowanie mądrości pierwszy miał tego terminu użyć Pitagoras (582 – 500 p.n.e.)

Pytanie o to, czym jest filozofia, jest jednym z podstawowych pytań filozofii. Każdy filozof może udzielić na to pytanie innej odpowiedzi

Możliwe rozumienie filozofii: 





szczególny sposób myślenia, poznania rzeczywistości – teoretyczny; sposób życia (wyrastający z myślenia lub/i poznania) – praktyczny; sposób życia zintegrowany ze sposobem myślenia – teoretycznopraktyczny;

Filozofia jako punkt widzenia Neotomistyczna propozycja Daniela Helminiaka (Helminiak, 1996)

Cztery punkty widzenia:    

pozytywistyczny filozoficzny teistyczny teotyczny

Pozytywizm: 

 

bada człowieka (i świat) takim, jakim on jest, opierając się na kryteriach empirycznych (to, co można zobaczyć, dotknąć etc. – poddane refleksji); psychologia, socjologia, antropologia etc. jak ludzie się zachowują, jak myślą, jakie wartości uznają etc.

Filozofia: 





bada człowieka w odniesieniu do prawdy, dobra i piękna, poprzez racjonalną refleksję i filozoficzne doświadczenie; np. systemy filozoficzne Zachodu i Wschodu (także buddyzm, taoizm, New Age); wartości: jaki człowiek powinien być? jaki jest sens i cel życia?

Teizm (teologia): 





bada człowieka jako stworzonego przez Boga-Stwórcę, opierając się na religijnym objawieniu; teologie religijne (chrześcijańska, żydowska, muzułmańska, hinduistyczna etc.) Bóg jako ostateczne wyjaśnienie człowieka;

Teotyka: 



 

od greckiego theosis – przebóstwienie, uczestnictwo w naturze Boga; bada człowieka jako stworzonego, by „stać się Bogiem”, uczestniczyć w Bożej naturze; chrześcijaństwo czym człowiek ma się stać i jak?

teotyka

pozytywizm

filozofia

teologia

Autentyczność w rozumieniu B. Lonergana (za: Helminiak, 1996)    

uważność, doświadczanie; inteligentne rozumienie; racjonalne sądzenie; odpowiedzialne decydowanie, miłość;

Autentyczność jako cel filozofii oznacza rozwój człowieka w kierunku oglądania piękna, poznania prawdy i wybierania dobra. Jest to jednocześnie realizacja potencjału obecnego w każdym człowieku – w ludzkim duchu.

Początki filozofii w Grecji

„Źródło racjonalnej myśli Zachodu” – koncepcja J.-P. Vernanta (Vernant, 1996)

W VII/VI w. p.n.e. dokonało się w Grecji przejście od mitu do racjonalności (mythos – logos). Jak do tego doszło?

Trzy cechy nowego myślenia (Vernant, 1996):

  

(1) myślenie poza religią; (2) idea porządku kosmicznego; (3) geometryczna wizja kosmosu;

(1) Myślenie poza religią: 



pojawił się obszar refleksji oddzielony od religii – filozofowie podejmowali próby wyjaśnienia świata bez odwoływania się do boskich istot; w opozycji do mitu, wiedzy tajemnej, wyjaśnień Homera i Hezjoda;

(2) Kosmiczny porządek: 



porządek w świecie nie jest uwarunkowany władzą najwyższego boga, ale jest immanentnym, bezosobowym prawem, któremu rzeczywistość jest posłuszna; porządek ten obowiązuje wszystkie elementy przyrody, które pozostają w równowadze i równouprawnieniu;

(3) Wizja geometryczna: 



zamiast wewnętrznych relacji niebiańskie/piekielne, pomyślne/zgubne, dobre/złe, boskie/ludzkie pojawiają się relacje przestrzenne, geometryczne; relacje między elementami rzeczywistości są wzajemne, symetryczne i odwracalne;

Grecka polis jako źródło racjonalnej myśli:



 

szczególna rola logosu w greckiej polis; jawność wiedzy i praw; równość (to ison) polityczna i etyczna;

Filozofia jako doświadczenie: mistyka filozoficzna w ujęciu Karla Alberta.

„Właściwym celem wszelkiego filozofowania jest intuitio mystica” (F. Nietzsche, za: Albert, 2002).

„Mistyka filozoficzna wykraczając poza racjonalne i dialektyczne myślenie lub raczej cofając się za nie, powołuje się na doświadczenie jedności „ja” i zasady świata, tkwiące u podstaw wszystkich innych poszczególnych doświadczeń” (Albert, 2002, s. 5).

Pięć aspektów mistycznego poznania:     

jedność, teraźniejszość (obecność), szczęśliwość, miłość, śmierć.

Racjonalna refleksja pierwszych filozofów greckich wyrastała z mistycznej intuicji, że wszystkie rzeczy mają tę samą naturę i stanowią jedność.

Stwierdzenie Talesa z Miletu, że wszystko z wody powstało i wszystko jest wodą, należy rozumieć nie dosłownie, lecz – metaforycznie. Woda tutaj jest symbolem pierwotnej rzeczywistości (arche), która leży u podstaw wszystkiego.

Koncepcja Karla Alberta zbliża filozofię grecką do współczesnej jej myśli Indii i Chin.

Filozofia jako sposób życia – koncepcja Pierre’a Hadot.

Pierre Hadot twierdzi, że filozofia w starożytności nie była rozumiana przede wszystkim jako aktywność teoretyczna i dyskursywna, ale jako sposób życia.

„Filozofia ukazuje się tedy w swym aspekcie pierwotnym już nie jako konstrukcja teoretyczna, lecz jako metoda kształtowania w sposób nowy życia i widzenia świata, jako próba przekształcenia człowieka.” (Hadot, 2003, s. 65)







filozofem jest ten, kto żyje jak filozof, a nie ten, kto naucza lub pisze o filozofii; w centrum aktywności filozoficznej pozostaje dyskurs; cel filozofii, czyli wewnętrzną przemianę (metanoia) można osiągnąć dzięki ćwiczeniom duchowym;

„Akt filozoficzny (…) pozwala przejść ze stanu życia nieautentycznego, przyćmionego nieświadomością, nękanego troską, do stanu życia autentycznego, w którym człowiek osiąga samoświadomość, precyzyjne widzenie świata, wewnętrzny spokój i wolność.” (Hadot,

W filozofii antycznej można wyróżnić trzy aspekty: 





Logos, racjonalny dyskurs, teoretyczne poznanie rzeczywistości; Ćwiczenie duchowe, praktyka, sposób życia zgodnie z ideałami; Doświadczenie filozoficzne (egzystencjalne, mistyczne etc.), które powoduje przemianę człowieka;