Dzirani Dzar_april 2009

Ապրիլ 2009

Fiv 7

G.Z.W.mi\ \nakargi a]akyrtnyrov yrkamsya3 fyrf G.Z.W.-I mi Խմբագիր` Նուշիկ Միքայէլեան

7i7y5nakabyrd &i7y5nakabyrdu ]in0a7 e 1965-in, 3i]atakyl0 hamar ha3kakan xy[aspan0fyan 50-rd amyaku; Anor 12 m0tqyru ku 1orhrdan]yn Ha3astani 12 nahangnyru, 0r ha3yru \ard0yxan; Hska3 sivnyru ku ]r\apatyn 3i]ataki boxu, or ku 1orhrdan]e ha3kakan hogin; Kraku yrbyq ci marir yv atika ku n]anake, or ha3kakan hogin mi]t z=ravor piti mna3;Qowu ka3 bar2r asy[i pes qara]en kofo[ mu, or ku nyrka3axne ha3yr0n wyra7n0ndu; A3s bolor ]inovfivnnyru miasin ku koc0in &i7y5nakabyrd; A3s anovnn al ir 1orhrdan]akan imastu ovni, orowhytyv incpes 7i7y5naku mi]t yt ku wyrada5na3 ir b03nu, a3dpes al ha3 jo[owovrdu ku wyrada5na3 ir ho[in ov ku wyra]ine ir qandova7 tovnu; #0]akofo[in mas ku kazme nayv gytni tak ]inova7 fangaran- gradaran mu` nkarnyrov 9 gr0fivnnyr0 ar1ivi bajinow, arahyt mu, or k’a5a\norde depi kofo[u yv 2a1in al hska3 yv yrkar pat mu, or0n wra3 kan makagr0fivnnyr, ovr grova7 yn an0nnyru ha3kakan qa[aqnyrovn yv giv[yr0n` oronq ku gtn0ein Patmakan Ha3astani me\; Amen tari hazaravor mardik k0 gan a]1arhi cors ko[myren orpeszi 7a[ik zyty[yn krakin m=t yv irynx 3arganqi tovrqu mat0xanyn mek 0 kes milion ha3 nahataknyr0n;

Patrastyx` Grigor Antonyan

^ Xy[aspanovfivn_ Ba5u Patrastyx` Syvan Nahapytyan

Ռաֆայէլ Լեմկինը Miaxyal Azgyrov kazmakyrpovfyan մաս կը կազմէր, երբ ցեղասպանութիւն բառը ստեղծեց: Ըստ Ռաֆայէլ Լեմկինի` ցեղասպանութիւնը այն է, երբ կառավարութիւն մը կը փորձէ ջնջել երկրի մը գոյութիւնը : Լեմկինը պաշտպանեց Սողոմոն Թեհլi Թեհլiրyանին, երբ ան դատապարտուեցաւ Falaf 4a]a3i spannovfyan hamar: hamar Լեմկինը փորձեց պարզաբանել, թէ ցեղասպանութիւնը պատերազմ չէ, չէ այլ ցեղասպանութիւնը ոճիր է մարդկութեան դէմ: դէմ Լեմկինը այս բառը ստեղծեց, երբ ան նկատեց Նաx Նաxիներուն գործողությունները գործողությունները Yvրոպացի Yvրոպացի հրեաներուն հանդէպ: Հետեւyալ gործողությունները կը դասուին ցեղասպանութիւն... * Jo[owovrdi mu kam xy[a1ovmbi mu andamnyrovn spannylu: *Նշուած խումբի մտաvոր անդամներուն սպանnել կամ ձուլել; * Nor 7novndnyrovn argylq ullal; *Նորածինները բաժնել իրենց ծնողներէն; *Վնասել բնութիւնը, եւ անկարելի ընել որ jo[owovrd mu հոն ապրի;

A#L XY{ASPANOVFIVNNYR Patrastyx` Miqa3el Ala3an

Tar/ovr Տարֆուրը կը գտնուի Սուտանի ցեղասpանութիւնը սկսաv թուականին: Ցեղերը, որonq կոչուին մասալիդ, ֆըր, եւ ջարդին pat8a5nyrn ein. ընդլայնումը, xy[a3in կռիւներu: mard մեռած են եւ աvելի qan 2 վրանաքաղաքներու մէջ կ’ապրին:

արեvմուտքը: Այս Փետրուար, 2003 հարցակած eiն, կը Զակաուա:Aյս ծարաvը, անապատի Մինչեv այսօր արդէն 400,000 միլիոն 4ախստականnyr,

Holoqosf Հոլոքոսթը ղեկավարուած էր Նացիներovn կողմէ;Այս ցեղասpանութեան մէջ 6-միլիոն hryanyr զոհուեցան; ^Նացի_ կը նշանակէ` Ազգային Ընկերավարական Գերմանական Աշխատաւորներու Կուսակցութիւն, oրոնցմէ` Հիթլերը ղեկավարն էր; Անոնք մտածեցին, որ ամենէն բարձրn են եւ շատ դաժան միջոցներ գործածեցին, որ բնաջնջեն Հրyաները;

Rovanta Րուանտայի ջարդը սկսաւ 1994-ին: Այս ցեղասpանութyan պատճա5ով 800,000 1,000,000 մարդ զոհovեցան, որոնq կը kazmyn տոկոսu ամբողջ Րուանտայի բնակcութyan: Ցեղասպանութիւնը սկսաւ թուցիներուն եւ հութուներուն xy[a3in մրցակցութիւններուն պատճա5ով եւ որովհետեւ հութուները կարծիք մը ունէին, թուցիները կ'ուզեն ստրկացնել իրենց: Այս կարծիքը տարածուեցաւ, մինչեւ հութուները վերջապէս ըմբոստացան:

20

թէ իբր

SO{OMON FYHLIRYAN Patrastyx` A3ziq Avannesyan

So[omon Fyhliryanu 7na7 e April 2,1878 f.-in; An mekn er y[y5ni wyrapro[nyren; |ardi unfaxqin an tysa7 e,fe incpes fovrqyru ku spannein ir harazat untaniqu yv haka5ak,or inqn al wiravor er,krxav 4a1il ov azatil fovrqyren; Wrej a5nylov hamar,an tarinyr anx spannyx Falaf $a]a3in Py5lini me\, xyrykow yv bazmafiv akanatysnyrov nyrka3ovfyamb; A3d spannovfivnu ty[i ovnyxav Mart 15, 1921 f.in; An Gyrmanio3 me\ datapartovyxav mardaspanovfyan hamar,saka3n Lyh 4astaban %a/a3el lemkinu anor pa]tpanylow usav.- Ardy=:q millionavor mardik spannylu avyli my[m o8ir e, qan mek mard spannylu; #ytaga3in,So[omon Fyhliryanu anmy[ 8ancxovyxav dataranin ko[me; An mahaxav Ma3is 23,1960 f.-in San ?ranxisko3i hivandanoxnyren mekovn me\;

KAR&IQNYR KAR&IQNYR HA#OX XY{ASPANOVFYAN MASIN Patrastyx` *ovli Avytisyan

Ճիմի Քարդեռ ^Աշխարհu -ին նախորդող տարիներուն, Աշխարհu ընհարապէս չe իմացած , որ 1916տարիներուն, ծրագրուած ջանք մը կար, կար, ամբող\ ամբող\ հայ ժողովուրդը վերացնելու; վերացնելու; Hաւանաբար Hաւանաբար մեծագոյն ողբերg ողբերgութիւններէն մeկը, կը, որ ոեւէ ժղովուրդի պատմութեան մէ\ մէ\ պատահած է;_

Վալերի Պրուսով ^Թուրքերը Թուրքերը շարունակեցին իրենց դաժաn դաժաn քաղաքականութիւնը; քաղաքականութիւնը; Անոնք չէին դադրեցներ սարսա4 սարսա4ելի այս ջարդերը, ջարդերը, որ նույնիսկ Լենկ Թիմուրը չէր համարձակած ընել;_ ընել;_

*on Ewans «Ես Ես կրնամ ձեզի ըսել, ըսել որպէս մարդ մը, որ այս խնդիրը ուսումնասիրած է, or yս կասկած չունիմ պատահածիn պատահածիn հանդe անդeպ: Կը կարծեմ, որ հարմար չէ մեզի, մեզի Ամերիկացիներուս համար,բա համար բա5 բա5երով խաղալ ա3ս պարագային:» պարագային

Հէնրի Մորկենդa Մորկենդaու «Թուրք Թուրք կա5 կա5ավարութիւn ավարութիւnը երբ հրաման տուաւ այս բռնագաղթin բռնագաղթin համար, համար ընդամe ընդամeնը կու տային լիազորգիրը ամբող\ ամբող\ ցե[ ցե[ի մը մահուան : Անոնք լաւ հասկցան ասիկա եւ մեր խօսակցութեան մէ\ մէ\, անոնք ոչ մeկ փորձ ըրին իրականութիւնը փոխելու: փոխելու Ես վստահ եմ, որ ամբողջ մարդկային պատմութեան մէջ դեռ չկար այսպi այսպiսի զարհուr զարհուrելի իրադարձութիւն մը: մը Ջարդերը եւ հալածանքները որոնք տեսած ենք մենք, մենք չyն կրնաr կրնաr համեմատov համեմատovիլ ovիլ հայ ժողովուրդին տանջանքներուն hyt 1915 թուականին:» թուականին

անոնք

SIAMANF+ Patrastyx` Fylman !afa3yan

f.-in Akn Akn,,, aryvmtyan Ha3astani me me\\; Bovn anovnn e Afom Yara8anyan; &na7 e 1878 f. Ovsovmu staxa7 e $arizi Sorponi hamalsaranen; An, ullalow ha3 1o]orago3n banasty[7nyren meku,ir mtavorakan unkyrnyrovn hyt zohovyxav 1915 f. f.-in fovrqyrovn ko[me kazmakyrpova7 Ha3ox xy[aspanovfyan unfaxqin;

Աvա՜ղ, ա՜ղ, սպարանքի մը պeս մեծ էիր և շքեղ, շքեղ, ՈՒ ես` ես` երդիքներուդ սպիտակ կատարe կատարeն, Աստղածորան գիշերներու լոյսին հետ, հետ, Վարe ունկնդրe Վարeն, ահեղաv ահեղաvազ Եփրատին կ’ունկնդր ունկնդրeի...; Արցունքո՜վ, Արցունքո՜վ արցունքո՜վ լսեցի որ աvերակ առ աvերակ Քու լայնանիստ պատերդ իրարու վրա3 վրա3 կործանեցին, կործանեցին Սարսափի օր մը, մը կոտորածի օր մը, մը օր մը արi արiւնի... ւնի Զքեզ եզերող պարտe պարտeզիդ ծաղկըներուն վրա3 վրա3: ՈՒ մոխրացա՜v մոխրացա՜v այն սենy սենyակը կապոյտ, կապոյտ Որուն որմերուն որմերուն ետև և գորգերուն վրա3 վրա3 Իմ երջանիկ մանկութi մանկութiւնս կը հրճove հրճoveր oveր, Եv կyանքս կ'աճ աճe e ր և հոգիս իր f ևերը կ'առն առնe աճ առնeր... Փշրեցա՞v Փշրեցա՞v, ուրեմն, ուրեմն այն հայելին ոսկեծիր, ոսկեծիր Որուն եթերային խորութy խորութyանը մeջ, Երազներս, Երազներս 3ոյսերս, ոյսերս սeրերս և կամքս կարմիր, կարմիր Tարիներով, արիներով մտածումիս հետ, հետ ցոլացին...: ցոլացին ՈՒ բակին մեջ երգող աղբi աղբiւրը մեռա՞v մեռա՞v, ՈՒ կոտրտեցա՞ն պարտe պարտeզիս ուռին և թթենին. թթենին Եv այն առov առovակը ovակը որ ծառերուն մeջeն կը հոսe հոսeր, Ցամքեցա՞v Ցամքեցա՞v, ըսe ըսe', ո՞ւր է, ցամքեցա՞v ցամքեցա՞v, ցամքեցա՞v ցամքեցա՞v. Ափ մը մոխի՜ր աճi աճiւնիս հետ, հետ Հայրենի տուն, տուն Ափ մը մոխի՜ր քու մոխիրe մոխիրeդ, ո՜վ պիտի բերe բերe, Քու 3իշատակe դ, քու ցավe դ, քու անցy դ, իշատակe'դ ցավe'դ անցyալe ալe'դ Ափ մը մոխիր... մոխիր իմ սրտիս վրան ցանելու...: ցանելու

Գիրքեր եւ ]arjapatkyrnyr hայկական hայկական xեղասպանութեան xեղասպանութեան mասին mասին Patrastyx` Famar Teirmyn8yan

Վyրջին տարիներուն, bazmafiv ֆիլմեր եւ գիրքեր ստեղծուaծ են Հայկական xեղասպանութեան մասին,oronxme k’ovzym n]yl հետեւեալներu.^Արարատ_- Afom Eko3yan (2002), ^ Աղաղակողները_-Qa5la Karapytyan (2006), ^Հայկական Ցեղասպանութիւնը_-Antrov Koltpyrk (2006) , incpes nayv ^Ma3rik_ ֆիլմu-Anri Wyrno3 , որ վyրջին տարիներovն չէ ստեղծուած,saka3n lavago3n /ilmyren mekn e; Յայտնի գիրքեր են nayv ^Ճակատագրի Սեւ Շունը _ yv ^A3rovo[ Tigrisu _-$ifr Pallaqyan; Շատ կարեւոր է, որ այսpisi ֆիլմեր եւ գիրքեր ստեղծovին, որովհետեւ մարդիկ պէտք է յիշեն այս ողբերգական դէպքը; Կարեւոր է նաեւ կարդալ վերապրողներուn պատմուfivնները, որ մարդիկ hasknan,gitakxin yv apa amen ginow 4or2yn oyve nor xy[aspanovfyan mu 7novndu argilyl; Incqan ]at girqyr lo3s tysnyn yv ]arjapatkyrnyr sty[7ovin ha3ox xy[aspanovfyan masin,no3nqan arag piti 8ancxovi a3n ambo’[\ a]1arhin ko[me;

Fovrqyru hy5atys cein… Patrastyx` Liza Kerq=wa

Fovrqyrovn npatakn er \n\yl Ha3 azgu,wyraxnyl ha3 jo[owovrdu yv mia3n mek ha3 o[\ 2gyl,a3n al fangaranin me\ dnylov hamar…ba3x Fovrqyru hy5atys cein yv ator 4astu myr nyrkan e; Mynq m=t 9 million ynq a3s=r,ovninq anka1 ha3ryniq, yrkir mu,or hianali gy[yxik e,ovninq myr dr=]aku,myr na1agahu,myr azga3in joo[owu,myr pytovfivnu,myr gitovfivnu,or ]at zargaxa7 e,myr arovystn ov m]ako3fu, ovninq hazaravor ha3kakan dproxnyr,ovninq hra]ali yky[yxinyr, ovninq kyanq,ovninq yrazanqnyr,yv amynakaryvoru,ovninq apaga3; Myr apagan ]at avyli gy[yxik piti ulla3,isk myr ha3ryniqu ]at avyli hz=r ov harovst; Ma[fynq ov a]1atinq bolors;

ANXYALN OV NYRKAN Patrastyx` Artym Avytisyan