Delphi Ders (1)

Ders 2: DELPHI ORTAMI Ders amaçları:

-Delphi ortamını açıklamak.

I. IDE IDE (Integrated Development Environment) olarak adlandırılan uygulama geliştirme ortamı, menü, araç çubukları gibi genel ortam araçlarına ve Object Treeview, Object Inspector ve form alanı gibi de programlama bölümlerine sahiptir.

Delphi, kurulumu tamamlandıktan sonra, Start menüsü ve Programlar'dan çalıştırıldığında ortam olarak karşımıza gelen Form1 alanı, programın ilk formunu ifade eder. Burada programcı kendi uygulamasının denetimlerini, edit kutuları ve düğmeleri yerleştirerek uygulamasının grafik arabirimini tasarlar.

Şekil 2.1: IDE

Delphi ortamındaki programlamayı iki yönde ele alabiliriz. Object Inspector aracılığıyla program bileşenlerinin özelliklerini düzenlemek. İkinci alan ise genellikle bileşenlere özellikle olay (event) tabanlı kodlar yazmak.

Olay tabanlı kod yazmak:

procedure TColorBox.Button1Click(Sender: TObject);

begin

ColorBox.Color := clGreen;

end;

A. DELPHI TOOLBAR Delphi Araç çubuğu bazı işlemleri hızlı bir şekilde yapmamızı sağlayan bir araçtır. Belli özelliklere göre gruplandırılmıştır.

2. Standard Bar

TMainMenu, TPopupMenu, Tlabel, TEdit, TMemo, TButton, TCheckBox, TRadioButton, TListBox, TComboBox, TScrollBar, TGroupBox, TRadioGroup, TPanel

3. Additional Bar

TBitBtn, TSpeedButton, TTabSet, TNotebook, TTabbedNotebook, TMaskEdit, TOutline, TStringGrid, TDrawGrid, TImage, TShape, TBevel, THeader, TScrollBox

4. Data Access Bar

TDataSource, TTable, TQuery, TStoredProc, TDatabase, TBatchMove, TReport

5. Data Controls Bar

TDBGrid, TDBNavigator, TDBText, TDBEdit, TDBMemo, TDBImage, TDBListBox, TDBComboBox, TDBCheckBox, TDBRadioGroup, TDBLookupList, TDBLookupComboBox

6. Dialogs Bar

TOpenDialog, TSaveDialog, TFontDialog, TColorDialog, TPrintDialog, TPrinterSetupDialog, TFindDialog, TReplaceDialog

7. System Bar

TTimer, TPaintBox, TFileListBox, TDirectoryListBox, TDriveComboBox, TFilterComboBox, TMediaPlayer, TOleContainer, TDdeClientConv, TDdeClientItem, TDdeServerConv, TddeServerItem

Diğer bileşenleri ya da kendi hazırladığınız bileşenleri Delphi'ye ekleyebilirsiniz.

B. YARDIMCI PROGRAMLAR

Tools menüsü altında bazı yardımcı programlar yer alır:

Image Editor

Delphi kaynak dosyalarıyla ilgili bütün resim dosyalarını yaratır.

Database Desktop

BDE Config

Delphi için tam bir veritabanı yönetim aracı.

Database Desktop yapılandırma aracı.

C. FORMLAR Formlar Delphi uygulamalarının görsel arabirimini oluştururlar. Başlanılan Delphi uygulamasında Form1 adında boş bir form yaratılır. Bu form, uygulamanın penceresi ya da kullanıcı arabirimi olur. Bu nedenle uygulamadaki gereksinimlere göre formun tasarımın gerekir. Formun tasarımı için Component Palette'den bileşenler form üzerine eklenerek arabirim tasarlanır. Bu açıdan formlar görsel ve görsel olmayan bileşenlere konteynerlik yaparlar. Görsel bileşenler metin kutusu, grid vb kontroller olurken, görsel olmayan bileşenler ise özellik veritabanı bağlantılarında kullanılan bileşenlerdir.

Bir Delphi uygulaması bir ya da daha çok forma sahip olabilir.

NOT: Formlar TForm sınıfından türetilir.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Burada adı geçen ticari ünvanlar ve markalar bilgi amaçlı kullanılmışlardır ve kendi imtiyazlarına sahiptirler. Bu dokümanlar ticari amaçlı olarak kullanılmaz. Daha fazla bilgi için www.farukcubukcu.com adresine bakınız.

D. BİLEŞENLER (COMPONENTS) KULLANMAK

Uygulamaya başladık. Ancak formumuz boş. Geliştireceğimiz programda formun üzerinde, bilgi girilecek alanlar ve işlemlere hareket verilecek düğmeler olabilir. İşte bu tür işlem denetimlerine bileşen (component) deniyor. Bu anlamda formlar, bileşenler için bir kapsayıcı (container) oluyor. Her form üzerinde çok sayıda bileşen olabilir. Bileşenler araç çubuğundan kolayca seçilerek form üzerine yerleştirilebilir. Örneğin, OK düğmesi olarak gösterilen düğmeye tıklayarak bir komut düğmesinin forma eklenmesi sağlanır. Bunun dışında bileşenleri seçmek için Components Palette'i kullanabilirsiniz.

Bileşenler uygulamanızı oluşturan temel elemanlardır. Uygulamanın görsel kısmını oluştururlar. Örneğin edit kutuları, iletişim kutuları (dialog box). Görsel bileşenlerin yanı sıra veritabanı bağlantı bileşenleri gibi görünmeyen bileşenler de vardır.

NOT: Palet üzerindeki bileşenleri gereksinimlerinize göre değiştirebilirsiniz. Diğer bir değişle istediğiniz düğmeleri kaldırabilir ya da ekleyebilirsiniz.

Bileşenler, Visual Component Library (VCL) sisteminin bir parçasıdır. Component Palette üzerinde değişik kategorilere bölünmüştür. Her kategori değişik işlevler sergiler.

1. Component Kütüphanesi

VCL ve CLX sınıf kütüphaneleri nesnelerden oluşur. Her iki kütüphane de birbirine benzer ve aynı bileşenleri içerebilir.

VCL implementasyonları ADO, BDE, QReport, COM+, Web Services ve Servers sekmelerindeki bileşenleri oluşturur.

Bütün VCL ve CLX bileşenleri delphi'nin TComponent nesnesinden türetilir.

Bileşenler gerçen nesne yönelimli nesnelerdir. Çünkü bu bileşenler, veri ve veri erişim fonksiyonlarını içerirler.

E. OBJECT INSPECTOR Delphi Object Inspector, seçilen bileşenlerin özelliklerinin ve olaylarının tasarım zamanında düzenlenmesini sağlar. Diğer bir deyişle durumun (state) ve davranışını (behaivor) değiştirir.

Şekil: 2.3: Object Inspector

F. CODE EDITOR Code Editor, Delphi içinde programı oluşturan kodların yazıldığı bir metin düzenleyicidir. Editor bir dizi taba sahip sayfalardan oluşur. Her bir sayfa tek bir Delphi Project Unit için kodları içerir: Bir unit .PAS dosyası olarak saklanır ve uygulamanın görünmeyen elemanlarını içerir. Bazı uniteler ise kendisine ait forma sahip değildir, ancak form dosyasıyla aynı adı paylaşır. Normalde form dosyası .DFM dosyası olarak saklanır.

Şekil 2.4: Code Editor

Örneğin FORM.PAS ve FORM.DFM dosyaları birlikte bir uygulamanı görsel ve görsel olmayan elemanlarını tanımlarlar.

1. Kod Tamamlama

Kod tamamlama (code completion) program yazarken bir özellik ve metotların ilk harflerinin yazıldığında otomatik olarak tamamlanmasını sağlar. Bu sayeden nesnenin adı yazıldıktan sonra nokta konulmasının ardından beklenerek özelliklerin görünmesi sağlanır.

Örneğin:

ColorDialog1.Execute

Komutlarını yazmak için:

ColorDialog1.

Yazmak ve noktanın ardından Execute ve diğer metotların görünmeleri beklenir.

NOT: Bunun dışında Visual Basic'te de olduğu gibi Ctrl + boşluk düğmesine tıklanarak nesnelerin tamamlanması sağlanır.

G. MENÜLER Delphi menü sistemi IDE içindeki bütün komutları içerir. Menü menülerin dışında ekranın üstünde SpeedMenu'ler vardır. Örneğin Code Editor'ün Speedmenüsü Code Editor içindeki komutların kolayca kullanılmasını sağlar.

Bunun dışında Tools menüsüne istediğiniz komutları ekleyerek IDE'yi istediğiniz gibi özelleştirebilirsiniz.

H. ONLINE HELP IDE'nin diğer bir önemli bileşeni Online Help'tir. Online Help, her an görünmez ancak gerektiğinde devreye girebilen yararlı bir özelliktir.

Help menüsünden Delphi hakkında yararlı dokümanlara ulaşılabilir. Bunun dışında IDE üzerinde herhangi bir yerde F1 tuşuna basarak, konuyla ilgili yardım dokümanlarına ulaşılır. Bu bir kod ya da görsel bileşen olabilir. Help, konuyla ilgili dokümanları görüntüleyecektir.

I. YAPILACAK İSLET LISTESI (TODO) Bir aradan sonra Delphi'yi başlattınız ve programınıza kaldığınız yerden devam etmek istiyorsunuz. Bu durumda TODO list size yardımcı olacaktır. Örneğin üzerinde çalışan detaylar hakkında notlar.

program merhaba;

// TODO : burada değişkenleri tanımla.

uses dialogs;

begin

ShowMessage('Merbaba!');

end.

II. GÖZDEN GEÇİRME 1. Delphi araç çubuğunun sınıflarını açıklayınız.

2. Kod tamamlama özelliklerini açıklayınız.

3. Nesne özelliklerinin görülmesini ve düzenlenmesini hangi pencere aracılığıyla yapmaktayız.