Delphi Ders

DERS 1: GİRİŞ Ders sonunda yapabilecekleriniz:

-Delphi ile programlamanın temelleri. -Yeni bir uygulama ve form oluşturmak.

I. DELPHI'ye GİRİŞ Borland Delphi©, Microsoft Windows© uygulamaları geliştirmek için tasarlanmış ve yaygın olarak kullanılan bir uygulama geliştirme aracıdır. Delphi özellikle Pascal temeli olan programcıları için nesne yönelimli ve görsel bir programlama ortamıdır. Zengin bileşen kütüphanesine, veritabanı özelliklerine ve uygulamaları daha iyi test etmek için geliştirilmiş yardımcı programlara (tools) sahiptir. Özellikle yeni sürümleriyle (Delphi 5 ve 6), veritabanı uygulamaları, ODBC bağlantısı, XML ve Web tabanlı uygulamalar geliştirmeyi kolay bir şekilde sağlar.

Delphi, görsel ve grafik kullanıcı arabirimine sahip uygulama geliştirme aracıdır. Bir anlamda Pascal dilinin, grafiksel uygulama geliştirme ortamına dönüştürülmüş şeklidir. Programlama gücü ve deneyiminin yanı sıra, değişik veritabanlarına erişim sağlar. BDE olarak adlandırılan kendi veritabanı sisteminin yanı sıra ODBC ile yaygın olarak birçok veritabanına erişim sağlar.

Delphi, Pascal temeliyle, Pascal prosedürleri (yordam) ile geliştirilen programlama ortamı sağlar:

Örnek bir Delphi/Pascal prosedürü:

program merhaba;

uses dialogs;

begin

ShowMessage('Merbaba!');

end.

A. DELPHI 6 SÜRÜMLERİ Delphi 6, fiyat ve yetenekleri bakımından değişik kapasitelere sahip olan değişik sürümler olarak satılmaktadır.

.

Delphi Personal

.

Delphi Professional

.

Delphi Enterprise

Personal sürüm Delphi'ye yeni başlayanlar için geliştirilmiştir. Veritabanı desteğini ve gelişmiş özellikleri içermez.

Delphi Professional ise profesyonel programcılar içindir. Veritabanı desteği ve Web uygulamaları geliştirmeyi içerir.

Enterprise sürümü ise özellikle kurumsal uygulamalar geliştirmek için tasarlanmıştır. XML desteği ve Web servisi uygulamaları geliştirmeyi sağlar. En gelişmiş sürüm olan Enterprise sürümü Professional sürümün bütün özelliklerini ve ek olarak bu saydığımız yeni özellikleri içerir.

B. Delphi IDE Delphi'nin gelişmiş görsel arabirimi IDE ile sağlanır. IDE (Integrated Development Environment), Delphi içindeki görsel uygulama geliştirme ortamıdır. İleriki derslerimizde IDE'yi daha iyi tanıyacağız.

Şekil 1-1: Delphi IDE

C. CODE EXPLORER Delphi Code Explorer penceresi program kodunun yazıldığı penceredir. Bu pencere bir Unit içindeki bütün veri türlerini, değişkenleri ve yordamları içerir.

Şekil 1-2: Code Explorer

NOT: Code Explorer için yapılacak yapılandırmalar Environment Options iletişim kutusu kullanılır.

D. PROJE KAVRAMI Delphi 6 ortamında bir ya da daha çok Delphi uygulama projesini bütün bileşenleriyle birlikte yönetebilirsiniz. Bu işlem Project Manager içinde uygulamaya ait form, unit vb gibi bileşenlerini ağaç şeklinde (hiyerarşik) olarak göstermesiyle sağlanır.

Şekil 1-3: Project Manager

1. Projenin Elemanları

Bir delphi projesinin elemanları Project Explorer, Object Browser gibi programlar aracılığıyla görülebilir.

Bir Delphi projesinde şekilde de görüldüğü gibi .pas olarak kod birimleri ve DFM dosyası olarak da formlar bulunur bunun yanı sıra çok sayıda dosya projeye kaynak olarak eklenir.

2. Proje Seçenekleri

Proje seçenekleri (Project Options), projelerin kod oluşturmadan, hata giderme ve çalışma zamanına kadar birçok ayarları için düzenlemeleri içerir.

Şekil 1.4: Proje Seçeneklerinin düzenlenmesi.

Delphi Proje Yöneticisi, ayrı projeler için farklı proje seçenekleri düzenlemeyi sağlar. Bu seçenekler form ve help dosyasının düzenlenmesi ayarladığı gibi derleyici seçeneklerini (compiler options) de ayarlar.

Derleme seçenekleri düzenlemek için Project Options iletişim kutusundaki Compiler sekmesi kullanılır. Derleme seçenekleri ayrıca kod içinde {$x - } şeklindeki bildirimlerle de yapılabilir. Bu gösterimde x yerine ayarlanacak seçenek yerleştirilir.

Örnek:

{$APPTYPE GUI}

3. Projelerin Derlenmesi ve Oluşturulması

Delphi projeleri F9 tuşuna basılarak derlenir ve çalıştırılır. Bu işlem derleme ve oluşturmayı kapsar. Delphi'nin bir projeyi oluşturması sürecinde bir DCU (delphi Compiler Unit) birimi ve EXE dosyayı üretir.

E. EK VE DIŞ DELPHI ARAÇLARI Delphi programı içinde ayrıca kullanabileceğiniz çok sayıda araç vardır. Bu araçları iç ve dış olarak ele alabiliriz. İç araçlara IDE'nin Tools menüsünden erişebilirsiniz. Dış araçlar ise genellikle Delphi\Bin dizininde yer alır.

Bunlardan bazıları:

Web App Debugger (WebAppDbg.exe): Hata ayıklama aracı.

Registry Cleanup Utility (D6RegClean.exe): Registry kayıtlarını silmeye yardımcı olan araç .

F. DELPHI DOSYALARI Delphi 6 içinde program geliştirildiğinde belli dosyalar üretilir.

.DFM: Delphi Form File.

.EXE: Üretilen Windows uygulamasının çalışan dosyası.

.PAS: Pascal dosyası. Bir pascal biriminin kaynak kodu.

G. YENİ BİR UYGULAMASINA BAŞLAMAK Bir Delphi uygulaması başlatmak için:

Önce Delphi'yi başlatın: Delphi, kurulumu tamamlandıktan sonra, Start menüsü ve Programlar'dan çalıştırılır.

File/New/Application komutlarını seçin.

Ekrana gelen çalışma ortamındaki Form1 alanı üzerinde uygulamanın arabirimini oluşturmak üzere araç çubukları üzerinde yer alan kontrolleri tıklayarak bu alana getirin. Örneğin Button üzerinde çift tıklayarak form üzerine koyun.

Uygulamanın geliştirilmesi için bu kontrollere kod yazılarak devam edilir. Bunun dışında form ve diğer bileşenlerin özellikleri Object Inspector sayesinde de düzenlenir.

Örnek: Forma başlık vermek:

View/Object Inspector komutlarını seçin ya da F11 tuşuna basına

Object Inspector penceresi seçilen nesnenin özelliklerini görüntüler. Bu pencerede istenilen özellik değiştirilebilir. Caption özelliğinin karşısına istenilen başlık yazılır.

Projeyi Kaydetmek için: File menüsünden Save Project As

Bir Delphi projesini oluşturan elemanlar:

Formu oluşturan dosyalar: .PAS ve .DFM

Delphi proje dosyası: .DPR

II. GÖZDEN GEÇİRME 1. Delphi sürümlerini açıklayınız?

2. Delphi projesinde yer alan elemanları açıklayınız.

3. Delphi uygulamalarını derlemek ve çalıştırmak için hangi işlemler yapılır?

4. Ortam düzenleme seçenekleri nedir? Nasıl düzenlenir? Örnek verin.

5. Delphi ile ne tür uygulamalar geliştirebilirsiniz?

6. Delphi ile Microsoft Access veritabanına bağlanmak mümkün mü?

7. Delphi ile Microsoft SQL Server veritabanına bağlanmak mümkün mü?