Comentarios Do Tema 3

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

GRANDES VERTENTES HIDROLÓXICAS DA PENINSULA IBÉRICA Este mapa móstranos a rede hidrográfica da Península Ibérica. Aínda que poida parecer que a rede hidrográfica é densa, non é así. En conxunto, hai poucos ríos porque sobre boa parte do territorio chove máis ben pouco. Se nos detemos nunha análise de detalle, observaremos que a densidade vai diminuíndo -exactamente igual que as precipitacións globais- segundo unha diagonal NW-SE. Do mesmo modo, son apreciables no mapa a disimetría entre vertentes atlántica e cantábrica (na que desembocan o 69% dos ríos peninsulares) e a vertente mediterránea (na que desauga o 31% restante). O factor que explica esta división en vertentes foi o levantamento do Sistema Ibérico na oroxénese alpina da Era Terciaria e o basculamento da Meseta para o oeste a partir de este sistema. Como consecuencia, a rede hidrográfica presenta características moi distintas en cada vertente: * Continuar polo libro de texto( vertentes e características de cada unha delas). É de destacar así mesmo os enclaves montañosos ben regados que dispersan as augas ao nacer neles ríos que pertencen a diferentes cuncas. O primeiro é o Cordal Cantábrica no seu sector central; nel divídense os ríos que van desembocar ao Cantábrico, os que se dirixen para o sur, para o Doiro, e os que forman o encabezamento do Ebro e polo tanto diríxense para o este. O segundo é a Serra Ministra, pequena cadea montañosa de discreta altura que serve de ligazón entre o Sistema Central e o Sistema Ibérico. En Serra Ministra dispérsanse os ríos que van ao Doiro, os que van ao Ebro e os que se dirixen ao Texo. O terceiro dos nós é os Montes Universais. Nos Montes Universais dispérsanse ríos que van ao Texo, ríos que van ao Xúcar ( o mesmo Xúcar e o seu afluente o Cabriel) e ríos que van ao Ebro. O cuarto nó é a Serra de Gredos, que dispersa augas para o Doiro e para o Texo. O quinto nó está constituído polas Serras de Cazorla e Segura, que contemplan o nacemento do Guadalquivir, que desemboca no Atlántico e do Segura, que desemboca no Mediterráneo. RÉXIMES FLUVIAIS COMPLEXOS Os réximes fluviais complexos son propios das grandes colectores que reciben aportes de numerosos ríos cuxas augas teñen a súa orixe en climas diversos. -O Ebro é o río de réxime máis complexo pois aliméntase de afluentes cantábricos, pirenaicos e ibéricos pertencentes a climas tan

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

contrastados como o oceánico, o de alta montaña, o mediterráneo continentalizado e o mediterráneo puro. Así, na súa cabeceira ten unha alimentación pluvio-nival oceánica; as afluentes pirenaicos aportan unha compoñente nival e caudais relevantes; as afluentes ibéricos, un réxime pluvial mediterráneo; e o centro da cunca, elevadas perdas por razóns climáticas e antrópicas. -O Douro ten a súa cunca circundada por montañas que aportan ríos procedentes do encabezamento ibérica, da vertente sur do Cordal Cantábrica e da vertente norte do Sistema Central, todos de réxime pluviométrico con máximo en primavera debido ao desxeo e ás precipitacións. Á súa entrada nos chans do centro da Meseta estes ríos perden bastante caudal, especialmente en verán, polo que o réxime tórnase pluvial mediterráneo continentalizado. Desde que sae da Meseta, as afluentes portugueses, alimentados por choivas de réxime oceánico, incrementan o caudal do Doiro e fan a súa estiaxe máis curto, adquirindo un réxime pluvial oceánico. -O Texo, na súa cabeceira no Sistema Ibérico e no seu curso superior, onde recibe apórtelos do Sistema Central, presenta réxime pluvionival, con augas altas en abril e un segundo pico outonal. Segundo avanza para o centro da cunca adquire réxime pluvial mediterráneo continentalizado, con medradas equinocciais e acusado estiaxe en verán. No curso inferior as afluentes portugueses da Serra de Estella incrementan o seu caudal e rebaixan a súa estiaxe, ao ter réxime pluvio-nival ou pluvial oceánico. -O Guadiana depende exclusivamente do ritmo das precipitacións, pois carece de aportes nivais. Ten na súa cabeceira réxime pluvial oceánico, con máximo no inverno e regularidade determinada polo control cárstíco. No resto, o réxime é pluvial mediterráneo continentalizado, incluso na desembocadura, onde apórtelos portugueses reflicten xa a transición ao clima subtropical. -O Guadalquivir ten na súa cabeceira e nas afluentes da súa dereita un réxime pluvial mediterráneo continentalizado; o Guadiana menor e o Genil, no momento oportuno, apórtanlle a influencia do réxime nivopluvial de súas cabeceiras (máximo primaveral polo desxeo e as precipitacións). Desde entón recupera o seu réxime pluvial ata a desembocadura. Estas características danlle as súas peculiaridades respecto ás grandes ríos meseteños: diminución do caudal no inverno, aínda que sen baixar o valor modular, máximo principal en primavera e estiaxe menor longo e profundo. O Miño presenta un volume xeral de auga relativamente constante ao longo de todo o ano. As augas altas empezan en decembro e prolónganse ata abril sen grandes oscilacións. A estiaxe obsérvase nitidamente a partir de xuño, e dura ata outubro CANLE DE TRANSVASAMENTO TEXO-SEGURA A canle de transvasamento Texo-Segura é hoxe por hoxe, a máis importante obra de transvasamento de auga entre cuncas realizada

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

en España. Na orixe do proxecto (que data de 1933) está a necesidade de levar auga ao sueste peninsular, en concreto ás sedentas terras de Murcia e Almería, tanto para o consumo humano como para o regadío. As obras comezaron en 1969 e duraron 10 anos. A canle parte do complexo de pantanos de regulación de encabezamento do Texo, formado polos de Entrepeñas (874 Hm3), Buendía (1520 Hm3) e Bolarque (33 Hm3). En concreto, a canle nace na presa de Bolarque, co entronque nela de catro grandes tuberías de aspiración. O primeiro tramo da canle vai desde Bolarque á Bujeda, pequeno pantano de regulación do caudal da canle (5 Hm3) .A partir Da Bujeda, as augas marchan por gravidade ata o gran pantano de Alarcón (1112 Hm3), onde mestúranse as augas do Tallo coas do Xúcar. Este último río non aporta nin unha pinga de auga ao transvasamento, pois cando a canle volve a saír de Alarcón, o caudal é o mesmo que o que traía cando entrou. O último tramo iníciase na presa de Alarcón e chega ata a de Talave, sobre o río Mundo, xa na cunca do Segura. Neste último tramo sitúase a obra máis complexa da canle: O túnel do Talave, de 32 Km. de longo. En total, a canle de transvasamento Texo-Segura ten 286 Km. de lonxitude e unha capacidade de 33 m3/sg. O transvasamento Texo-Segura partiu dun erro de cálculo bastante grave. Pensábase que os recursos de auga do encabezamento do Tallo eran suficientes para transvasar ao Segura uns 300 Hm3/ano. A realidade revelouse bastante diferente ás previsións, pois xeralmente transvásase ao ano a metade do previsto, e durante os anos moi secos, nin iso. A SOBREIRA A- Descrición e distribución O mapa representa a dispersión da sobreira na Península Ibérica. A sobreira é unha árbore de 8 a 10 metros de altura, con cortiza formada por unha grosa capa de cortiza e folla perenne. A sobreira aparece case en exclusiva en Portugal, España, Arxelia, Marrocos, Francia, Túnez e Italia. As súas formacións están presentes en case todas as illas do mediterráneo occidental: Cerdeña, Córsega, Sicilia, Menorca, e tamén se presentan de forma puntual nalgúns países do mediterráneo oriental: Croacia, Albania e Grecia. O bosque de sobreira (Quercus suber L.) son formacións que requiren un clima cun certo grado de humidade, atopándose nas comarcas peninsulares máis chuviosas (precipitación media anual superior a 400 mm./ano) e mellor orientadas para recibir a influencia atlántica, sen grandes xeadas, onde se desenvolven desde o nivel do mar ata os 800 m de altitude, alcanzando a máxima cota peninsular o alcornocal do Haza do Lino na Sª da Contraviesa, 1300 m. de altitude, (Cordillera Penibética). A sobreira prefire os chans silicios, profundos pero non encharcados, de texturas algo areosas ou soltas: areniscas (como as das serras gaditanas), chans pobres sobre cuarcitas, chans pardos forestais ou rañas. Considerado calcífugo, pode atoparse en sustratos básicos (en

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

xeral moi lavados) como ocorre na Sª das Neves (Sierra de Rolda, Cordillera Penibética) ou nas calizas cristalinas de Aracena (Sierra Morena). Desde unha perspectiva territorial, as paisaxes de sobreira adoitan estar constituídos por mosaicos de zonas arboredos xunto con outras de matogueira e pastos. Estes sistemas seminaturais, moldeados polo home, adoitan estar sometidos a aproveitamentos agro-silvopastorais, que son unha integración da agricultura, co aproveitamento forestal e gandeiro. A maior ou menor intensidade dun ou outro aproveitamento depende das rexións, a orografía, a calidade do chan e especialmente os requirimentos sociais do momento cara a un ou outro produto, que en determinadas épocas puxeron en perigo o equilibrio do sistema. Cando a densidade do arborado é baixa (de tan só unhas decenas de árbores por hectárea ou ata menos), a paisaxe denomínase devesa. Este termo alude tanto á conformación do territorio como ao modo de explotación do mesmo, descrito máis arriba. C- ¿Por que son tan importantes as sobreiras? -Pola súa biodiversidade Desde o punto de vista da biodiversidade, os sobreirais son dos ecosistemas terrestres máis ricos da Península Ibérica e ata da rexión mediterránea. Para dar unha idea da riqueza biolóxica do sobreiral, basta considerar algúns datos. No seu sotobosque identificáronse 140 especies de plantas aromáticas, medicinais e culinarias. Nas devesas españolas e montados portugueses os niveis de diversidade de plantas poden alcanzar as 135 especies por cada 1000 m2. Ademais, nos sobreirais do sudoeste español atópanse refuxios de vexetación propia doutras épocas xeolóxicas, e atopamos especies propias de climas subtropicais. Por exemplo, o ojaranzo (Rhododendron ponticum spbaeticum), é un arbusto, reliquia do terciario, que se pode atopar só nos bosques mixtos de sobreira. En canto á fauna, estes ecosistemas son tamén singulares pola súa riqueza. Por exemplo, nos sobreirais do sudoeste da Península Ibérica habitan algunhas das especies de vertebrados máis emblemáticas da nosa fauna. Moitas delas en perigo de extinción como a aguia imperial ibérica, unha das aves de presa máis ameazadas do mundo, con só 150 parellas en liberdade, en España e Portugal; a cegoña negra; o lince ibérico o felino máis raro e ameazado do mundo, do que sobreviven uns 100 individuos, en España; ou o voitre negro. A cegoña negra e o voitre negro teñen predilección polas grandes sobreiras para situar os seus niños. -Polos servizos ambientais que proporcionan Ademais da súa enorme riqueza en termos de biodiversidade, os sobreirais ben xestionados proporcionan servizos ambientais como a protección contra a erosión, recárgaa de acuíferos, a inhibición da expansión dos incendios, o freo á desertización; a maior parte dos sobreirais atópanse no límite con zonas áridas; se desaparecesen os sobreirais do norte de África e sur da Península ibérica, o deserto avanzaría.

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

-Polo seu uso múltiple Os sobreirais son un dos tipos de bosques dos que se extrae maior cantidade de produtos valiosos para a economía humana. Son famosas as setas e diversas plantas silvestres moi apreciadas como alimentos e condimentos e as carnosas landras constitúen a base alimenticia dos porcos ibéricos ao redor dos que se organiza toda unha industria de produtos alimenticios de moi alta calidade. Ademais, o mel ou os queixos de cabra son outros produtos propios destas paisaxes. Polo seu aproveitamento madeireiro: toneis, barcos, cortiza, etc. D- ¿Cales son as principais ameazas que sofren os sobreirais? A análise da situación actual dos sobreirais en España, realizado por Adena en colaboración cun grupo de expertos na materia, ofrécenos o seguinte diagnóstico xeral: -Crise ambiental: existe unha degradación ambiental debida a un débil estado de saúde cuxo síntoma principal é a coñecida ?Seca? dos Quercus e a miúdo un empobrecemento da biodiversidade nas masas de sobreiral. Por outra banda, do mesmo xeito que outros moitos ecosistemas forestais mediterráneos españois os sobreirais adoecen dunha inapropiada ou ausente xestión (ben por abandono, ben por intensificación dalgúns aproveitamentos perdeuse o equilibrio centenario entre a intervención humana e a conservación da natureza). -Crise económica: a economía do sistema sobreiral é fráxil e baséase en gran medida en axudas económicas en moitos casos conducentes a facilitar uns ingresos a curto prazo ao propietario do monte pero prexudiciais para a conservación a medio ou longo prazo, particularmente por non potenciar e asegurar unha rexeneración do arborado que está envellecendo e perdendo o seu vigor. Tanto os aproveitamentos de produtos diferentes ao cortiza, como os usos secundarios deste están en regresión e a industria de tapóns sintéticos ameaza o mercado do tapón de cortiza con campañas agresivas desacreditando as calidades deste material. -O cambio Climático: Todos os problemas ambientais e económicos vanse a ver exacerbados polo cambio climático que vai afectar irremediablemente aos sobreirais, obrigando a novas distribucións espaciais de acordo ás características climáticas. Actualmente xa se está evidenciando os efectos do cambio climático nos sobreirais que os fai máis vulnerables ao ataque de enfermidades, pragas e incendios forestais. -Crise política: Malia todo o anterior, aparentemente non existe un interese político suficiente de conservar, restaurar e fomentar un uso sostible do monte sobreiral e do monte mediterráneo por extensión. Ademais, as políticas que actualmente inxectan maiores recursos económicos aos sobreirais, especialmente a PAC, non están fomentando un aproveitamento integrado nin sostible do territorio, primando usos que non favorecen a conservación do mesmo. -Crise informativa:

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

Existe unha gran carencia de información na sociedade española a todos os niveis. Nin o consumidor final nin as tendas de viño nin bodegas, coñecen o valor de usar cortiza (en tapóns e noutros produtos) fronte a materiais sintéticos e non coñecen a súa importancia para a conservación dos sobreirais. A ACIÑEIRA O mapa representa a dispersión da aciñeira na Península Ibérica É unha árbore de media talle, de 20 a 25 metros de altura como moito, de forma moi variable segundo o tratamento que se déalles, aínda que en estado natural é de copa oval ao principio que despois vai ensanchándose e queda finalmente con forma redondeadoesmagada. Adoita formar de mozo matas arbustivas que se confunden coa carrasca (coscoja castelán) e en ocasiones quédase nese estado de arbusto polas condicións climáticas ou edáficas do lugar. Ten unhas follas, moi duras e coriáceas, que evitan a excesiva transpiración da planta, o que permítelle vivir en lugares secos e con gran exposición ao sol como é o clima mediterráneo Ten unha cortiza lisa e de cor verde grisallo nos talos que se vai escurecendo a medida que medran e, ao redor dos 15 a 20 anos, grétase en todas direccións e se vai quedando un tronco moi escuro, case negro. Distribución Reprodúcense moi ben as aciñeiras por semente (sementando as landras), aínda que tamén multiplícanse por agromes de raíz e de cepa. Críanse ben en todo tipo de solos e a partir da costa ata uns 1500 metros de altitude; a veces máis, en forma de arbusto (carrasca ou chaparra). A súa área de distribución natural é o Mediterráneo, xa que se atopa en todos os países que o bordean, pero só nas zonas con clima mediterráneo, xa que cando o clima é máis chuvioso e de tipo atlántico, substitúena outras especies de quercus como os carballos, caxigos ou sobreiras. Así, en España resulta ser a especie forestal que máis territorio ocupa cuns 3.000.000 Ha de aciñeirais repartidos por toda a península agás a franxa costeira cantábrica onde é rara, así como nas illas Baleares. Cultivadas as aciñeiras mantéñense xeralmente en devesas, nas que se aproveitan súas landras para alimentar ao gando e a súa leña para facer un excelente carbón. En estado natural, forman as aciñeiras extensos e moi mestos bosques xunto coas demais especies típicas do bosque mediterráneo: xaras, Cantroxiña, ( outros nomes: acaia, cantroxo, esprego, lavanda, en castelán cantueso), érvedo (madroños), queiroa (brezos), laureiro Chino (durillos), escornacabras (cornicabras), xestas e un longo etcétera segundo as zonas, que fano impenetrable a veces. Ademais, estes bosques resultan ser o mellor hábitat para a fauna mediterránea, o que convérteos en ideais cotos de caza, case sempre regulados ou protexidos legalmente, e incluso en áreas de reserva naturais con maior protección. Tamén forma a miúdo bosques mixtos, mesturándose como especie arbórea con outras, xeralmente piñeiros.

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

Usos: A parte do uso mencionado das aciñeiras como recurso gandeiro nas devesas (os porcos alimentados con landras dan os mellores xamóns), esta especie tivo infinidade de aplicacións a partir da antigüidade ata os nosos días. A súa madeira é moi dura e imputrescible, polo que se emprega para fabricar pezas que teñan que soportar gran rozamento, como en carros, arados, parqués, ferramentas, etc. así como en pequenas obras hidráulicas e na construción como piares ou trabes. Ademais resulta unha excelente leña para queimar e para facer carbón vexetal, que constitúen os principais combustibles domésticos en amplas zonas de España. A cortiza posúe gran cantidade de taninos, polo que é moi apreciada nas tenerías para curtir o coiro (especialmente en Marrocos), e xunto coas follas e landras machucadas prepárase un cocemento que resulta ser astrinxente e útil para desinfectar feridas. As landras máis doces, a parte de alimentar ao gando, tamén resultan comestibles para os humanos polo que se xantan a miúdo torradas como outros froitos secos, ou en forma de fariña para facer un pan algo abondo.

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

CLISERIE DA CORDILLEIRA CANTÁBRICA A cliserie da cordilleira Cantábrica mostra o escalonamento da vexetación en función da altura. As causas do escalonamento son as variacións climáticas ocasionadas polo progresivo incremento da altura. As temperaturas diminúen unha media de 6 ºC por cada 100 metros de ascenso, e as precipitacións increméntanse polo arrefriado do aire. Iso determina unha graduación climática desde a base á cima e, como consecuencia, unha disposición en pisos da vexetación. O maior ou menor número de chanzos depende da maior ou menor altitude da montaña. Na cordilleira Cantábrica podemos distinguir os seguintes tipos de vexetación: a) Os bosques esténdense até os 1 800 metros e varían as súas especies en función da altura e da orientación norte ou sur da vertente. •

Na vertente norte, máis húmida, os bosques son os propios do clima oceánico, carballos e faias. Até os 500 metros atópase a carballeira, que non soporta veráns calorosos, non ten demasiada tolerancia ao frío e esixe bastante humidade. A súa madeira, dura, aproveitábase tradicionalmente para facer carbón e útiles, e actualmente para a construción (vigas e parquet), mobles, travesas de ferrocarril, barcos e leña. Entre os 500 e os 1 800 metros de altura, dominan as faias. A faia tolera mal a calor e moi ben o frío, esixe gran humidade e prefire os chans calcáreos, como os que predominan no sector oriental da Cordilleira Cantábrica. A súa madeira, dura e de boa calidade, aproveitábase tradicionalmente para carbón, celulosa ou construción; o seu froito, o hayuco, servía para alimento do gando e para extraer aceite. Actualmente a madeira emprégase para mobles, utensilios e leña. •

Na vertente sur, máis seca e de transición ao clima mediterráneo, predominan até os 1 200 metros, os bosques característicos deste clima: a aciñeira (carrasca) e os piñeiros. Entre os 1 200 e os 1800 o aumento do frío e das precipitacións permite a existencia de faias. Até os 700 metros domina o enciñar, formado por aciñeiras, a árbore máis característica e estendida do clima mediterráneo. É resistente á seca e adáptase a todo tipo de chans. Tradicionalmente aproveitábase a landra para o gando, e a súa madeira, moi dura e resistente, para rodas, carpintaría exterior, utensilios e carbón, moi apreciado pola súa boa combustión e o seu alto poder calorífico. Hoxe perdeu boa parte destes usos (salvo o marxinal da landra para alimentar ao porco ibérico).

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

Entre os 700 e os 1 200 metros esténdese o bosque de piñeiros que se adaptan a condicións extremas de frío, calor, humidade e aridez e a chans diversos. É unha árbore de copa e folla pequenas, en forma de agulla (acícula). A súa madeira emprégase para a construción, o moble, o aglomerado e a pasta de papel. Tamén se aproveita a resina. Entre os 1 200 e os 1 800 metros predominan tamén as haxas na vertente sur da cordilleira Cantábrica. b) A landa é a formación vexetal dominante entre os 1 800 e os 2 200 metros. Trátase dunha densa vexetación de matogueira, cuxa altura pode ser baixa ou alcanzar os 4 metros. As súas especies máis abundantes son o brezo, o toxo e a xesta. Adoita usarse para cama de animais e logo como abono. c) Os prados imponse a partir dos 2 200 metros. É unha vexetación herbácea propia das zonas máis elevadas dos relevos montañosos, onde o frío e os longos períodos que o chan aparece cuberto pola neve impiden o desenvolvemento de plantas de maior tamaño. O prado, ao ter un período vexetativo curto, pode crecer nestas condicións. O seu principal aproveitamento é como pasto de dente para o gando. CLISERIE DAS CANARIAS A ilustración mostra o escalonamento da vexetación en función da altura. As causas do escalonamento son as variacións climáticas ocasionadas polo progresivo incremento da altura. As temperaturas diminúen unha media de 0,6º por cada 100 metros de ascenso e as precipitacións increméntanse polo arrefriado do aire. Iso determina un graduación climática desde a base á cima e, como consecuencia, unha disposición en pisos da vexetación. O maior ou menor número de chanzos depende da maior ou menor altitude da montaña. Tamén a orientación norte ou sur das vertentes inflúe nos tipos de vexetación. En Canarias podemos distinguir os seguintes chanzos climáticos: •

O piso basal (desde o nivel do mar aos 300-500 m) está marcado pola aridez, de modo que predomina unha matogueira xerófila rala e áspera, o cardón e a tabaiba. Este presenta diferenzas en canto a tamaño e grao de recubrimento do chan en función da orientación a barlovento ou sotavento. Os cardones son plantas cactáceas de tronco robusto e prismático, con catro a cinco ángulos, mollo lechoso e ramificación abundante. A súa altura pasa con frecuencia os dous metros. Adáptanse a moitas situacións, como os areais do litoral, pero predomina neste piso sobre os pedregales das ladeiras e nos barrancos.

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

As tabaibas engloban multitude de especies, de talos carnosos, produtores dunha roseta de follas pequenas que perden rapidamente. Neste piso a existencia de concentracións salinas e de area no chan dá lugar a plantas halófilas -que toleran o sal- (como a leituga de mar e a siempreviva) e a plantas psamófilas - adaptadas a vivir sobre a area - (Chernolea tomentosa e tragamun moquinii). Nas zonas sometidas a intensa antropización aparecen os aulagares. •

O piso intermedio ou de transición, (entre os 200 e os 500/800 m) non é un piso claramente individualizado, senón unha transición entre as especies xerófilas do piso basal e a laurisilva (a barlovento) e o piñeiral (a sotavento). O descenso térmico e o aumento da humidade permiten bosques termófilos de especies como a palmeira, o drago e o sabinar, que non presentan unha gran continuidade senón que forman bosques illados. O drago é unha árbore de 12 a 14 metros de altura, tronco groso e cilíndrico, cheo de cicatrices correspondentes ás follas perdidas e copa recollida, formada por ramas con follas en forma de espada nos extremos. Mediante incisiones obtense del a resina chamada Sangue de Drago, que se usa en medicamento. A sabina é un arbusto ou árbore de baixa altura, sempre verde, con tronco groso de cortiza pardo avermellada, ramas estendidas e follas case cilíndricas. Vive en calquera chan e soporta condicións extremas de aridez e frío. Ten múltiples usos: a súa madeira é case impermeable á humidade, a súa fragrancia escorrenta todo tipo de insectos, os seus brotes son aproveitados polo gando e as súas amplas raíces protexen o chan da erosión. A palmeira é unha árbore duns 20 metros de altura, de tronco cilíndrico, cuberto coa base das follas que se van desprendendo ao crecer, e copas formadas por follas de 3 a 4 metros de longo, divididas en múltiples segmentos estreitos. Aprovéitase o seu froito, os dátiles e as súas follas, soltas ou trenzadas. •

No piso termocanario subhúmedo (entre os 500 e 1 200 m), o maior refrescamento e a menor insolación, así como a humidade constante debida ás néboas causadas polos alisios (mar de nubes), dan lugar nas vertentes de barlovento e nalgúns barrancos húmidos das vertentes meridionais a dúas formacións de bosque orixinais: a laurisilva e o fayal-brezal O bosque de laurisilva é moi denso e con máis de 20 especies, entre as que destaca o loureiro. En condicións naturais pode alcanzar os 20 metros de altura e as copas forman un dosel pechado que apenas deixa penetrar a luz, polo que o sotobosque é pobre en especies arbustivas e está dominado por helechos e brións. Enriquece o chan pola súa constante achega de materia orgánica e foi fonte de combustible para a poboación canaria, o que reduciu a súa extensión.

Profesora: Rosa María Cid Galante

IES UNIVERSIDADE LABORAL TEMA 3

2º BACH

O fayal-brezal sitúase por encima da laurisilva e pode alcanzar porte arbustivo ou arbóreo. É o resultado da degradación da laurisilva polo ser humano ou por razóns climáticas, pois a súa área coincide co paso cara a unha situación de maior aridez e contrastes térmicos. O brezo ten madeira moi dura, boa como combustible e apreciada polos tallistas para diversos obxectos (pipas de fumar). Algunhas especies utilízanse para facer escobas. •

No piso canario, até os 2 200 metros domina o bosque de piñeiros. A especie dominante é o piñeiro canario que, ao quedar lonxe do mar de nubes, debe adaptarse á aridez e ao frío. É unha árbore que pasa con facilidade os 30 metros de altura e caracterízase pola súa enorme capacidade de rexeneración fronte a xeadas e incendios. Dado o seu interese madeireiro foi unha especie moi difundida. Forma bosques non moi pechados, e mesmo abertos, que en ocasións poden acompañarse dun sotobosque bastante desenvolvido, de codesares, escobón e tomillares nas cotas altas e de xaras nas cotas baixas e intermedias. Tamén é frecuente neste piso o cedro canario nas zonas máis altas.

•

piso supracanario (por encima dos 2 000 m) caracterízase por unha nudez acusada, debido ás baixas temperaturas invernais, á sequedad do aire, ao vento e á forte insolación, que impiden o crecemento das árbores. O piso está dominado pola matogueira de alta montaña, como a xesta e o codeso, que son formacións baixas, de raíces moi desenvolvidas, reducido talo, espiñas e riqueza florística moi acusada, que as converte nunha das formacións vexetais máis interesantes de Canarias. No Teide predomina a xesta sobre o codeso e a riqueza florística é maior debido á maior diversidade de plantas rupícolas. A máis famosa é a violeta do Teide, que aparece no cume.

Profesora: Rosa María Cid Galante