Cnbc E Business

TELEKOM

TREND

CEPLE KONUŞMADA SEÇENEK ÇOĞALIYOR

Markasına güvenen sanal operatör olacak GSM operatöründen aldıkları toplu dakikaları daha uygun fiyatlarla tüketiciye sunan sanal operatörler Türkiye’de de faaliyete geçmek için gün sayıyor. Markasının gücüne ve kitlesine güvenenler kolları sıvadı, düzenlemeyi bekliyor.

İLLÜSTRASYON: SEBAHATTİN DEMİRAY

Özgür Taşpınar İNGİLİZ Virgin Group’un sahibi milyarder girişimci Richard Branson’u iletişim devi haline getiren “sanal mobil operatörlüğü” Türkiye’de hayata geçmek için gün sayıyor. Telekomünikasyon Kurumu’nun 2008 iş planına dahil ettiği uygulamanın 9 Kasım’da yürürlüğe girecek numara taşınabilirliğinin ardından başlaması bekleniyor. Toplu konuşma dakikası aldıkları GSM operatörlerinin altyapısını kullanarak kendi pazarlarını yaratan sanal operatörlerin sayısı, dünyada 300’ü geçmiş durumda. Projeksiyonlara göre 2010 yılında sanal mobil operatörlüğü pazarının 10.7 milyar dolar hacme, 2012 yılında abone sayısının ise 352 milyon kişiye ulaşması bekleniyor. Avea’nın ana distribütörlüğünü yürüten ve Türkiye’de sanal operatörlere altyapı hizmeti vermeye hazırlanan Vegatel Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ekrem Tokay, değişik pazarlarda sistemi incelediklerini ve Türkiye’de nasıl başarılı olacağını analiz etmeye çalıştıklarını söylüyor. Tokay’a göre sanal mobil operatörlük uygulamasının başarılı olabilmesi için öncelikli olarak yeteri kadar büyük bir pazar gerekiyor. Türkiye mobil telefon pazarının da 64 milyona ulaşan abonelik sayısı ile bu kriteri karşıladığını ifade eden Tokay, ancak hâlâ gidilecek yol olduğunu düşünüyor. Çünkü abonelik sayısı nüfusa oranlandığında çıkan rakam Türkiye’de yüzde 85 civarında. Bu oran Avrupa genelinde yüzde 118’e, Yunanistan’da yüzde 145’e ulaşmış durumda. Tokay, Türkiye’nin mobil telekomünikasyonu çok sevdiğini söylüyor ve ekliyor: “O yüzden bu işte önemli fırsatlar olduğunu düşünüyoruz. Zaten şu anda birçok uluslararası sanal operatör adayı Türkiye’de dolaşıyor. ‘Kimlerle ne iş yapabiliriz’ diye geziyorlar. Hatta bunlardan bazıları Telekomünikasyon Kurumu’na dahi gitti.” Hollanda gibi küçük bir ülkede 40 civarında

sanal operatör bulunduğunu belirten Tokay, “Hollanda nüfusunu düşünün. Türkiye çok daha büyük. Dolayısıyla çok daha fazla gelişme imkânı var” diyor. Belçika ve Danimarka’ya yaptıkları gezilerde de çok ilginç örnekler gördüklerini ifade eden Tokay, keza Almanya’da da 50’yi aşkın sanal operatör olduğunu söylüyor. Bir yanlış anlamaya da dikkat çekerek sanal operatörlerin aslında ana operatörün rakibi değil iş ortağı olduğunu kaydeden Tokay, konuya şu sözlerle açıklık getiriyor: “Çünkü sanal operatörler, ana operatörün şebekesini kullanıyor. Yani ana operatörün ürettiği dakikayı, datayı satıyor. GSM operatörünün büyüklüğü gereği gidemeyeceği veya gitmek istemediği segmentler vardır. GSM operatörlerinin genelde hedefi büyük kitlelerdir. Tarifeleri milyonlarca kişiye hitap eder. Dolayısıyla esneklik imkânları zayıf. Genele hitap ettikleri için de çok özel, niş kitlelere, niş segmentlere özel bir tarife oluşturmaları zordur. İşte bu boşluğu sanal operatörler dolduruyor. Operatörler bir fabrika gibi dakika üretiyorlar. Sanal operatörler de daha evvel gidilmemiş veya gidilip de etkin tarifeler, etkin servis ve ürünler önerilmemiş yerlere gidiyor. Bunun yanı sıra faturalama, kampanya gibi yükleri de alıyor üzerine.“ “KULÜPLER VE BANKALAR ŞANSLI” Sanal operatörlüğe soyunanların dünyadaki örnekler gibi telekom sektörü dışından şirketler olacağına dikkat çeken Ekrem Tokay’a göre bu alana kitlesine ve markasına güvenenler gelecek. Fenerbahçe Kulübü’nün konuya ilgisinin olduğunu ve açıkladığını söyleyen Tokay, “Biz spor kulüplerinin eğer iyi bir yapıyı oluşturabilirlerse başarılı olacağını düşünüyoruz. Niye düşünüyoruz? FB markası değerli midir? Değerlidir. Kitlesi var mıdır? Vardır. Yani yemek yapmak için her şey var” diye konuşuyor. Sanal operatörlükle isimleri yan yana anılan Boyner, Smile, Teknosa, Migros, Carrefour, Garanti’nin de çok değerli markalar olduğunu ve peşlerinde kitleler bulunduğunu ifade eden Tokay, aynı zamanda bazı sektörlerin de çok şanslı olduğunu açıklıyor: “Spor kulüpleri iyi bir yapıyla iyi bir sanal operatör adayı haline getirilebilir. Elindeki bilgi

SPOR KULÜPLERİNİN EĞER İYİ BİR YAPIYI OLUŞTURABİLİRLERSE SANAL OPERATÖRLÜKTE BAŞARILI OLACAĞINI DÜŞÜNÜYORUZ. NİYE DÜŞÜNÜYORUZ? MARKALARI DEĞERLİ MİDİR? DEĞERLİDİR. KİTLELERİ VAR MIDIR? VARDIR. YANİ ORTADA YEMEK YAPMAK İÇİN HER ŞEY VAR. Vegatel Başkan Yardımcısı Ekrem Tokay birikimi, müşteri kitlesi, ürün ve servis yelpazesi nedeniyle finans sektörü önemli bir aday. Bu arada sağlık sektörü de olabilir.” Full sanal operatör modellerinde ayrı sim kart ve ayrı numaranın söz konusu olacağını dile getiren Tokay, “Bu tiptekilerde abonelik de aboneliğin sahibi de sanal operatör üzerinden olacak. Diğer bir modelde ise sadece tarife üretimiyle ilgili konumlanıyorsunuz. Burada abonelik yine ana operatörün oluyor. Siz kendi markanızla mevcut operatörün herhangi tarifesinden biri gibi oluyorsunuz” diyor. MİGROS SÜT GİBİ MİGROS TELEFON KARTI Tüketici açısından en önemli avantajın fiyat olacağını söyleyen Tokay, pazarın gelişmesinin önündeki en büyük engeli ise yüzde 15 çifte Hazine payı olarak görüyor. Tokay, mevcut düzenlemeye göre hem GSM operatörünün sanal operatöre kestiği fatura toplamından hem de sanal operatörün son kullanıcıya kestiği fatura toplamından yüzde 15 çifte Hazine payı alınmasının söz konusu olduğunu ancak sorunun kısa zamanda düzeltilmesini

SİSTEM NASIL İŞLİYOR? Mobil dünyada MVNO (Mobile Virtual Network Operator) olarak adlandırılan modelde, işletmenin adına kayıtlı bir frekans bandı yok. Genellikle arkasındaki kitleye güvenen güçlü markalar sanal operatörlük yapıyorlar. GSM operatörleriyle uzun süreli anlaşma yapıp görüşme süresini topluca satın alıyorlar ve bunları müşterilerine uygun koşullarda ve tarifelerde sunuyorlar. Sanal operatörlükle hem yeni bir gelir kaynağı elde ediyor, hem de şirketler arasında sinerji yaratmak için fırsatları oluyor. Örneğin İspanya’da Air Europa, sahibi olduğu sanal operatör Pepe Mobile ile yolcularına bedava konuşma hakkı tanıyor... Tabii yolcular bedava dakikaları, uçtukları mesafeye göre kazanıyorlar.. İngiltere’de Blyk ise 16-24 yaş arasındaki gençlere bedava konuşma ve mesaj hizmeti sunuyor. Ama cep telefonlarına gönderdiği ve dinlemenin/izlemenin zorunlu olduğu reklamlar karşılığında... Fransa’da radyo istasyonu NRJ, NRJ Mobile vasıtasıyla uygun tarife tekliflerinin yanında, müzik, video, eğlence alanında katma değerli hizmetler sağlıyor. Hollanda’da Rabobank’ın hedef kitlesi çiftçiler. Banka, Rabo Mobiel markasıyla onlara mobil teklifler de sunuyor. Türkiye’de uygulanacak modelde Turkcell, Vodafone veya Avea’dan biriyle anlaşan firmalar sanal operatörlük yapabilecek. Tüm bu işlemler ve sanal operatörlerin çalışma koşulları, Telekomünikasyon Kurumu tarafından düzenlenecek. Telekomünikasyon Kurumu’nun yetkilendirmesinin ardından Bakanlar Kurulu lisans bedelini belirleyecek ve sanal mobil operatörlüğü işlerlik kazanacak.

beklediklerini anlatıyor. European Telecommunication Holding CEO’su Şevki Kuyulu da sanal mobil operatörlerin genellikle pazar payı dağılımından memnun olmayan en küçük GSM operatörü tarafından desteklendiğine dikkat çekiyor ve bu sayede fiyatlarda ciddi bir düşüş meydana geldiğini söylüyor. Kuyulu, lisansların verilmesini takiben özellikle ön ödemeli mobil telefon pazarının hızlı tüketim pazar özelliklerine çok yaklaştığını anlatıyor: “Pazarın gelişmeye başlamasıyla birlikte nasıl Migros markalı süt, deterjan, bakliyat varsa, Migros markalı mobil telefon kartı da olabilecek.” Almanya’da yaşayan 13 milyonluk etnik pazara Vodafone’un tek sanal mobil operatörü olarak Mobi markasıyla hizmet sunduklarını hatırlatan Kuyulu, “Mobi şu anda Türk, Rus ve Polonyalılardan oluşan 80 bin aktif müşteriye hizmet veriyor ve her ay 4-5 bin arası yeni müşteri alıyor. Almanya’da çok açık bir katma değere sahibiz” diyor. Sanal mobil operatörlüğüne Türkiye’de de hazır olduklarını ifade eden Kuyulu, ancak henüz katma değerin var olup olmadığını görmek için, “Bizim yapıp da mevcut operatörlerin yapamadığı ne var?” sorusuna cevap aradıklarını belirtiyor. Türkiye’de rekabetin zaten yoğun ve fiyatların da düşük olduğunu savunan Vodafone Türkiye Telekomünikasyon Politikaları Başkanı Esen Sirel Ongun ise yeni şekillenecek pazar için şu değerlendirmede bulunuyor: “Sanal operatörler de gerçek operatörlerle aynı vergileri ödeyeceklerinden, fiyattan ziyade sunulan servislerle farklılaşmalara gidebilirler. Örneğin Virgin Mobile genç bir kesime hitap ediyor ve çok tanınan bir müzik, eğlence markası olduğu için ona yönelik servisler sunuyor.” Bugün dünyada sanal operatörlerin payının toplam küresel pazarın yüzde 3’ünden az olduğunu belirten Ongun’a göre bu payın hızla büyüdüğünü göz ardı etmemek gerekiyor. EKİM 2008 CNBC-e BUSINESS 119