Celga 3 Agalip

01

Edita:

Xunta de Galicia Secretaría Xeral de Política Lingüística

Autora:

Pilar Buela

Deseño e Maquetación: Coordinación científica:

Margarita Chamorro Díaz

Depósito legal:

C624-2008

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Pedir opinións, valoracións

Alimentos, comidas

GRAMÁTICA Pronome

comportamentos, feitos etc.

Bebidas, tipos de viño

Os dous puntos

persoal: A min........ (me)...

Expresar opinións sobre

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA

De romaría en romaría: a Conectores textuais: fórmulas

Numerais

de inicio

e indefinidos: Herbas aromáticas, condimentos

aproximativos e partitivos

GALEGO EN ACCIÓN: unha receita de cociña

Perífrases verbais: modal de obrigación Tipoloxía textual: a carta persoal

Gastronomía galega: Festa do Cocido

03

Actividade introdutoria 1. Elixe 7 alimentos das táboas para confeccionar o que catalogarías como unha comida opípara:

AMEIXAS ARROZ BACALLAU BRÓCOLI CABACIÑA CACHUCHA CARNEIRO CEBOLA CENTOLAS CHÍCHAROS CHOURIZO CIGALAS COLIFLOR

POLO

GARAVANZOS

RAXO

LEITUGA

TENREIRA

LINGUADO

TOMATE

MEXILLÓNS

TORTA DE QUEIXO

OVOS

TORTA DE SANTIAGO SANTIAG

PATACAS

VIEIRAS

PEIXE SAPO

XAMÓN

PESCADA

XEADO

PIZZA

XURELOS

04

2. Prezos abusivos? Continúa ti poñendo os prezos orientativos. Logo podedes discutir se é certo iso de que “a vida está moi cara”. 100 g de camaróns .............................20 euros

100 g de percebes....................................25 euros

Barra de pan .................................... 0,80 euros

Folla de bacallau ..................................... 35 euros

Un litro de aceite de oliva .......... ________

Un quilo de patacas .......................... ________

Un quilo de bistés ......................... ________

Un paquete de arroz ......................... ________

3. Formas de cociñar. Relaciona e explica o que son: Cocer Asar Mariñar Grellar

Con auga

Á prancha Ferver Fritir

Con aceite

Saltear Escalfar Estufar Baño maría Papillote Gratinar Enfornar

Outros

05

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para expresar gustos, úsanse moito estas fórmulas: A min gústame ... / Eu prefiro ...

Para mostrar conformidade coas opinións dos teus interlocutores:

A ti gústache ... / Ti prefires ...

Estou de acordo...

A el gústalle ... / El ou ela prefire ...

Eu tamén creo que...

A nós gústanos ... / Nós preferimos ...

Eu tamén son da opinión de que...

A vós gústavos ... / Vós preferides ...

Eu tamén opino que...

A eles gústalles ... / Elas ou eles prefiren ... Para expresar desconformidade de forma tallante: Para lles pedir opinións a outras persoas:

En absoluto

Que che gusta máis? / Gústache máis o branco

Estou en total desacordo con que...

ou o tinto?

Para nada (coloquial)

Que prefires? / Prefires o branco ou o tinto? Que opinas de...? Que che parece...? Para expresar opinións relativamente contrarias ás dos teus interlocutores: Pois eu creo que... Porén, eu opino que... A min non me parece que...

OS INTERROGATIVOS Lembra que cando fas unha pregunta directa, estes escríbense sen til:

O mesmo sucede nas interrogativas indirectas,

Que comes?

agás nos exemplos moi contados onde se poida

Quen é?

producir algún caso dubidoso:

Como estás?

Preguntoume canto bebera onte na festa.

Canto bebiches?

Dixo qué comera onte.

Cal é a túa cor preferida?

06

Léxico Coloquial: chantar unha pregunta

Coloquial: dar noxo

Estándar: preguntar

Estándar: mal, fatal

Culto: inquirir

Culto: inasumible, atroz, inaudito

Coloquial: preguntar que lle parece

Coloquial: cháchara, leria

Estándar: pedirlle opinión a alguén

Estándar: conversa

Culto: requirir a opinión de alguén

Culto: diálogo

Coloquial: curriño, riquiño...

Coloquial: darlle á lingua

Estándar: ben, correcto

Estándar: falar

Culto: estupendo, marabilloso, inigualable

Culto: intercambiar impresións, dialogar

4. Que tipo de viño che gusta máis? Con cales asociarías as seguintes etiquetas descritivas? Por que? *Recoméndase usar texto de apoio “Ribeira Sacra” e páxina web www.doriasbaixas.com

Amarelo pálido limón é a cor que o define. Froito do conxunto dunha serie de variedades nobres das terras do Valdeorras. Afroitado intenso con predominio de plantas silvestres. Carnoso ao padal cun toque final longo.

5. Aquí che presentamos a etiqueta incompleta doutro viño, completa os adxectivos que faltan e logo deseña a súa etiqueta seguindo o modelo anterior. (Recoméndase ver texto 1 que acompaña ao tema.) Afroitado e doce, este viño das Adegas Rial está á altura dos padais máis ................................ Feito con uvas das variedades ............................... e ...................................., é especialmente apropiado para regar carnes ................................... e queixos de sabor ...............................

07

6. Tipos de uva. Indica se é branca ou tinta. Albariño Mencía Garnacha Malvasía Treixadura Godello

Características do viño Acidez

Sensación áspera dos viños debida á presenza de diversos ácidos orgánicos. A acidez depende dunha serie de factores, entre os que están a variedade de uva e a fermentación. Certa cantidade de acidez é esencial para proporcionar sensación de frescura e lixeireza nos viños novos.

Corpo

Os viños tintos producen unha sensación de plenitude na boca, de intensidade no padal . Debido a estas características dise que posúen ‘corpo’, ao contrario dos viños brancos e rosados que son máis lixeiros.

Aromas

Os aromas propios da uva coa que se elabora un viño denomínanse primarios. Os secundarios aparecen no curso da fermentación.

Afroitado

Aroma e sabor máis común en viños novos que pode recordar as características propias da uva ou doutras froitas, coma pexego, cereixa, plátano...

Crianza en madeira

Presenza de aromas e sabores no viño envellecido en barricas de madeira de carballo ou castiñeiro. A súa intensidade varía en función do tempo que permanece en contacto con esta.

Anada

Ano en que se vendiman as uvas empregadas para elaborar un determinado viño.

8

7. Sabendo xa das características dun bo viño, escoita esta conversa nun restaurante entre o cliente e o sumiller. Que viño recomenda o sumiller? Por que?

8. Por parellas, desenvolvede vós agora unha conversa sobre viños. Cada membro da parella que elixa unha destas fotos e que se identifique co personaxe que se retrata nela.

cliente

dona do restaurante

sumiller

9. Un pouco de xeografía. Que denominación de orixe cres que se produce no territorio do mapa de Galicia que aquí se mostra?

representante de viños

adegueiro

xornaleira

9

Galego en acción 10. Unha receita de cociña. Enumera as materias primas básicas que levaría este prato INGREDIENTES: ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________

Como está preparado? FORMA DE COCIÑAR: _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________

10

Elixe agora un viño da nosa carta de viños para acompañala e xustifica a túa elección: VIÑO APROPIADO PARA ACOMPAÑALA: _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________

VIÑOS BRANCOS

.: CARTA DE VIÑOS :. D.O. Penedés Gran Viña Sol (Adg. Torres) ..................... 20,30 € Viña Esmeralda (Adg. Torres) ................... 9,10 € Bach Extrísimo (Masia Bach) .................. 14,45 € D.O. Rías Baixas Valdamor Albariño (Valdamor) ............... 24,61 € Martín Códax (Adg. Martín Códax) ....... 20,12 € D.O. Valdeorras Alán de Val (Adg. Alán) .......................... 13,15 € Arume (Adg. Sta. María dos Remedios) ... 17,00 € Joaquín Rebolledo (Adg. J. Rebolledo) ..... 16,90 €

VIÑOS ROSADOS D.O. Penedés Gran Viña Sol (Adg. Torres) ..................... 10,17 € D.O. Navarra Valdamor Albariño (Valdamor) ................12,84 €

D.O. Somontano Enate C. Sauvignon (Adg. Enate) ............ 18,19 €

VIÑOS TINTOS D.O. Ribeira do Douro Arco de Curiel (Arco de Curiel) ................. 17,12 € D.O.C. Rioxa Viña Izadi (Adg. Villabuena) .................. 16,05 € Viña Real (CVNE) .................................. 24,61 € Viña Ardanza (Rioxa Alta) ..................... 42,80 € VFincas de Ganuza (Ramirez Ganuza) ... 34,24 € Viña Pomal (Adg. Bilbaínas) ................... 27,82 € Viña Real (CVNE) ................................... 72,76 € D.O. Ribeira Sacra Priscillus (Adegas Lobeiras) ......................12,45 € Gran Amedo (Adegas Amedo) ...................14,50 € Solaina (Adega Pedra do Sol) ................... 12,30 €

11

11. Como adubiarías o prato? Cal destes condimentos elixirías para lle botar? Loureiro

Pementa

Comiño

Pementón

Ourego

Canela

Chicoria

Pirixel

Menta

Romeu

Noz moscada

Coandro

Cravo

Tomiño

Por que elixiches eses condimentos?

RECEITAS DE COCIÑA A RECEITA DE COCIÑA é un texto de tipo INS-

12. Agora que xa sabes os ingredientes básicos, a forma de cociñalos, os

TRUTIVO onde vas redactando os pasos que se

adobíos que leva e o viño que vas beber con ela, só nos resta escribir a

teñen que ir dando para confeccionar esta.

receita de cociña: As cantidades dos alimentos _________________________________________________

Precisas:

_________________________________________________

Litro, centilitro, decilitro (para líquidos)

_________________________________________________

Quilo, gramo (para sólidos)

_________________________________________________

Metade, un terzo...

_________________________________________________ _________________________________________________

Imprecisas: Cullerada, chisco, culleriña, presada...

_________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________

As instrucións As perífrases modais obrigativas

_________________________________________________

Ter + que + infinitivo

_________________________________________________

Haber + que + infinitivo

_________________________________________________

Deber + infinitivo

_________________________________________________ _________________________________________________

Tes que botar unha cullerada de tomate.

_________________________________________________

Hai que apartar a ola do lume. Debes picar moi fino o allo.

12

Tipoloxía textual A carta persoal

Pontevedra , 6 de maio de 2007 Querido amigo: Aínda non sei como puiden estar tanto tempo sen escribirche, ben sabes que estes non son tempos propicios para estes mesteres: todos andamos apurados de traballo, non temos tempo....; iso sen contar que xa case ninguén se ocupa escribindo cartas á man tendo o correo electrónico. i Só quedamos uns cantos “románticos” aos que aínda nos gusta esta práctica tan pouco de moda, somos uns nostálxicos... Dende a miña última misiva, cambioume moito a vida. Xa non vivo na aldea, como podes comprobar no encabezamento. Escríboche dende a cidade de Pontevedra, nun cuartiño alugado que dá á ría...

Ola, colega: Que tal vai? Dende que non me comunico seguro que cambiaron moitas cousas. Eu estou pola “facu” pringando cos exames de febreiro. Un marrón... E ti?

13. Como podes comprobar, son dous estilos moi diferentes para o mesmo: poñerse en contacto cun amigo que non ves hai tempo. Onde cres que está a diferenza?, que medio preferirías ti para comunicarte? E por que?

13

14. Mostrámosche agora a estrutura dunha carta persoal. Elixe un destes personaxes, indica de quen se pode tratar e a relación que te une a el e logo escríbelle unha carta.

Catoira, 13 de outubro de 2007

Lugar e data. Separados por comas.

Aprezado colega: Non sei como che hei pagar todo o traballo que estás pasando por min, buscando a información que preciso para rematar a tese e enviándoma ao meu enderezo. Ben coñezo que atopar testemuñas vivas que queiran falar dos feitos tan tristes acaecidos no 36 no monte Furriolo non é tarefa fácil, pero eses testemuños hanme valer de moito para confirmar os meus estudos diante do tribunal avaliador. Disme no teu correo que a gravadora que usas xa está un pouco cascada. Non te apures, no noso próximo encontro levo a miña para que poidas seguir facéndome o traballo de campo. Polo demais, todo ben? Espero que si. Eu..., xa sabes. Aturando como podo a situación familiar, que non é a mellor do mundo para concluír unha tese. Pero tempos mellores han chegar. Moitos bicos e ata pronto.

Encabezado. Séguenlle dous puntos e á parte. Outras fórmulas: Querido amigo/a; Que tal?; Ola, Saúdos...

Corpo. Aquí vai a información que queiramos contar. Pode ocupar o espazo que consideremos.

Despedida. Outras fórmulas: atentamente, ata vernos, un abrazo ...

14

Modelo actividade Celga 15. Escoita as intrucións que se che dan e toma nota destas neste cadro. Nome do programa Medio de comunicación Temporada Verduras de época Vantaxes nutricionais Prato que se vai preparar

16. Consulta agora o material gráfico que se achega como anexo e cun orzamento de 20 euros, merca os produtos necesarios para elaborar o prato que se che antolle comer hoxe. Sigue os seguintes pasos: Fai a lista da compra. Axústate ao gasto que podes facer e bota contas do que vas gastar, indicando as cantidades que vas mercar de cada produto. Escribe a receita de cociña do teu prato.

15

Contido sociocultural As festas gastronómicas Galicia ali está chea de festas gastronómicas que se adoitan celebrar case todas as fins de semana nalgún punto da nosa xeografía. Unha festa gastronómica está pensada para exaltar algún dos nosos produtos alimenticios ou algún dos nosos pratos típicos. Este é o caso do cocido galego. Fonte: www.concellodevedra.com

A Feira do Cocido de Lalín celébrase sempre o domingo anterior ao domingo de Entroido, unha das datas máis marcadas no calendario dos galegos. É, polo tanto, aló polos meses de febreiro ou marzo cando o frío aperta e este prato de seu nutritivo e quente gorenta os padais máis esixentes. Esta Festa do Cocido vénse celebrando dende o ano 1969. A iniciativa foi tomada polos alcaldes da comarca do Deza (Lalín, Silleda, Vila de Cruces, Rodeiro, Agolada e Dozón) que, nunha reunión, decidiron poñela en marcha. Como a Festa do Cocido, hai outras moitas festas gastronómicas espalladas pola xeografía galega: o xamón da Cañiza, a lamprea en Pontecesures, a empanada en Bandeira, o marisco no Grove... A súa proliferación fai que haxa opinións para todos os gustos, das que nos textos anexos do tema che achegamos nta boa conta.

E ti que opinas destas festas gastronómicas? (Recoméndase usar textos 2, 3 e 4 complementarios do tema 1)

16

Transcrición do audio 7. Conversa nun restaurante entre o cliente e o sumiller. SUMILLER: Moi boas señores, xa elixiron? CLIENTE: Si, acaba de tomarnos nota o camareiro. SUMILLER: E xa saben que viño van tomar? CLIENTE: Que nos recomenda? SUMILLER: Que pediron para comer? CLIENTE: Unha ensalada de froitos secos de entrante e logo un prato de temporada: xabarín á vinagreta. SUMILLER: Ben, vexo que lles gustan os sabores fortes... O xabaríl é unha carne vermella, de sabor moi forte. Acompañada dun prebe dese tipo, terá ademais un toque agre. Para estes casos, o mellor é un viño de moito corpo, espeso ao padal e de intenso aroma. Un tinto, por suposto... CLIENTE: Algún da terra? Con denominación de orixe galega? SUMILLER: Ben... Un rioxa podería estar moi ben, pero se vostede prefire algo de aquí, quizais o amandi sexa o máis recomendable...

15. Escoita as intrucións que se che dan. “Benvidos ao noso programa radiofónico diario Que fago hoxe de comer? Coma sempre, dámosche as mellores ideas para que sorprendas os teus á hora de xantar e, iso si, mirando de coidar a carteira cando toca ir ao supermercado ou á praza. Como estamos a piques de entrar no verán, hoxe queremos ofrecerche unha receita con verduras e froitas de temporada, moi frescas e económicas. Temos para elixir: repolo, coliflor, grelos, lombarda, cabaciña, castañas, noces, abelás. Todos teñen un prezo accesible e achégannos unha chea de fibra alimenticia e vitaminas, moi necesarias para o organismo. Imos, pois, preparar unha cazolada de bacallau de primeiro e, logo de sobremesa, unhas castañas cocidas ao anís”.

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Entender e aventurar un diagnóstico

Medicina e farmacia (analxésico,

GRAMÁTICA

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA

Pronome per-

As parénteses

soal: se reflexivo

antibiótico etc.) Localizar e describir unha dor

Conectores Casos espe-

textuais: fórmulas

ciais na flexión de

de exemplificación

xénero e número GALEGO EN Perífrases verbais: modal de probabilidade Tipoloxía textual: o prospecto dun medicamento

ACCIÓN: O plano dun hospital

O sistema sanitario galego

03

Actividade introdutoria 1. Como se presentan os medicamentos? Continúa ti: Os medicamentos pódense presentar como.... Xarope Crema ...

2. Que meto na caixa de primeiros auxilios? (Só podes elixir cinco cousas) Unha vez que elixas, faise unha posta en común e xustificas as túas eleccións e os teus descartes. tiras adhesivas alcol auga osixenada gasas mercromina esparadrapo pílulas para dor de moas algo para o arrefriado gotas para os oídos gotas para os ollos xarope para a gorxa efervescentes para a dor de cabeza crema para a dor muscular mastigables para o ardor de estómago spray repelente de mosquitos

04

3. Cambiarías a túa elección se foses a... Un banquete de vodas. Quince días de safari. Viaxe de negocios a Nova York. Por que?

4. Que sacarías da túa caixa de primeiros auxilios para darlles a estas persoas? Por que?

05

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para indicar onde se ten unha dor pódense usar estas

Ou senón a través da introdución de condicionantes ou

expresións:

circunstancias:

A min dóeme....

Sinto/noto unha dor en...

Se ergo o brazo por enriba da cabeza, dóeme...

A ti dóeche...

Sentes/notas unha dor en...

Se aperto forte a man, noto unha dor...

A el dóelle...

Sente/nota unha dor en...

Cando engulo a comida, dóeme...

Onde me doe é en...

Ao dobrarme pola cintura, sinto...

Vai seguido da frase nominal que indica a localización

Para lle pedir aclaracións ao doutor, pódese empregar

da parte do corpo (revisar léxico Celga 1)

algunha destas expresións:

A cabeza

Entón vostede cre que...

O pescozo

Logo teño que...

Unha perna

Polo tanto, é recomendable que...

Estas localizacións son moi xerais, pero pódense concretar a través de modificadores: O dedo meiniño da man esquerda

Casos particulares de xénero e número: Lembra que no campo da medicina nos atopamos con varias palabras con xénero dubidoso.

A parte de atrás da cabeza

A dor

A hepatite

O pescozo pola parte de atrás

A parálise

A análise

Arredor do nocello

(os nomes das enfermidades que rematan en –se, -te, en xeral son femininos)

O SE REFLEXIVO Os pronomes reflexivos (me, te, se, nos, vos, se) aparecen cando executamos unha acción sobre nós mesmos de forma voluntaria: Erguinme da cama/Erguícheste da cama Erguéronse da cama/Erguémonos da cama

* Outros verbos frecuentes que poden ter uso re-

Erguéstesvos da cama/Erguéronse da cama

flexivo son: peitearse, ducharse, vestirse, espirse...

06

Léxico Coloquial: dar unhas medicinas

Coloquial: coller vez

Estándar: receitar unhas medicinas

Estándar: pedir cita

Culto: prescribir uns medicamentos

Culto: concertar cita

Coloquial: estar mallado

Coloquial: o matasáns

Estándar: estar malo

Estándar: o médico

Culto: estar doente, estar indisposto

Culto: o doutor, o facultativo

Coloquial: estar coma unha rosa Estándar: estar ben Culto: gozar de boa saúde

07

5. Mira as recomendacións dos servizos médicos dunha empresa de aviación. Por parágrafos, que un compañeiro vaia lendo e outro xesticule diante da clase as recomendacións que se fan.

Cambios na presión Durante as fases de despegue e aterraxe prodúcense axustes da presión. O viaxeiro pode notar algunhas sensacións de taponamento no oído. Para evitar a molestia, é preciso igualar a presión no oído medio, o que se pode conseguir cerrando o nariz cos dedos e soprando suavemente sen sacar o aire; tamén mascando chicle ou, o que é aínda máis sinxelo, soando o nariz cun pano. Humidade Dentro do avión, a humidade é máis baixa do normal, oscila entre un 10-20%. Por iso pode haber unha sensación de lixeira sequidade sobre a pel, as vías respiratorias e a córnea. Para diminuír estas sensacións, é necesario evitar o alcol e o café xa dende o día antes da viaxe, porque ambas as substancias teñen un efecto deshidratante. Durante o voo, é moi recomendable beber auga ou zumes en abundancia e, mesmo, usar unha crema hidratante para a pel. Espazo e movemento Estar sentado longos períodos de tempo é tolerable para a maioría das persoas; pero para algunhas existe a posibilidade de que se lles inchen os pés ou os nortellos, ou ben que aumenten algúns problemas circulatorios. Tal é o caso da trombose venosa profunda (TVP); ocorre raramente e en xente especialmente predisposta cando se dan períodos prolongados de inmobilidade. En prevención, equípese para voar con roupa pouco axustada e preferiblemente de fibra natural, co fin de favorecer unha menor presión sobre a pel. Mova os membros inferiores no mesmo lugar onde está sentado (mova os dedos dos pés, os nortellos, flexione e estenda as pernas). Aconsellamos tamén que se poña de pé, que contraia os brazos e pernas e incluso que dea ocasionalmente un pequeno paseo pola cabina, naqueles momentos en que o servizo ao resto dos pasaxeiros non se vexa afectado e as condicións de voo o permitan, prestando especial atención ao sinal de cintos e ás instruccións da tripulación. ... Ademais destas pequenas recomendacións, non dubide en lle preguntar ao seu médico, que o poderá aconsellar con máis amplitude segundo o caso en concreto.

SERVIZO MÉDICO DE IBERIA FONTE: www.iberia.com (adaptado).

8

Os síntomas 6. Asocia síntomas con enfermidades. Ollos chorosos Mucosidade Lingua branca Gorxa inflamada

Gripe

Febre Mareos

Xarampón

Vertixe Dor de barriga

Gastrointerite

Dificultade para respirar Voz rouca

Infarto

Dor de peito Dor de costas Picor por todo o corpo Manchas na pel

7. Escoita esta conversa entre médico e paciente e vai tomando nota dos síntomas que explica esta. Que lle diagnosticarías ti? Baseándote en que síntomas?

9

8. Es partidario da medicina natural? Os remedios naturais son unha alternativa que ofrece a menciña popular aos medicamentos. Serías quen de completar as palabras que faltan neste texto? A meteoroloxía galega fai que o catarro sexa unha das afeccións comúns máis habituais durante as estacións de outono e inverno. Pouco grave, pero sí moi ...................................., este mal pódese ................................... empregando algún dos seguintes remedios: - Mollar un algodón en tintura de iodo e facer con el liñas cruzadas en vertical e horizontal no peito. - Beber ........................................... de ourego. Se temos plantado ourego no noso terreo, debemos recollelo unha vez maduro e poñelo ao sol para que ..................................... Unha vez seco debemos metelo nun tarro de cristal para que se conserve o maior tempo posible. Con este ourego facemos unha ...................................... que é .................................... tomar pola noite. - Tomar unha ...................................... de ponche ben quente con leite, ao que se lle pode engadir unha .............................. de ovo. Tamén ao leite quente se lle poden engadir unhas ................................... de augardente, en vez de ponche. - Beber viño con unto (graxa de ......................................... curada ao aire). Este remedio faise fervendo un pouco de unto co viño, preferiblemente tinto. Unha vez frío, tomar varias veces ao día. - Respirar vapores de auga con eucalipto. Collíanse as follas de eucalipto e .......................................... ben. Unha vez fervidas levábanse para un cuarto, para logo tomar os seus .............................................. - Aplicar sebo de carneiro. Derretíase o sebo de carneiro nunha .........................................., con el humedecíase un pano e poñíase no peito ata que arrefriase. - Preparar un caldo e tomalo coma un xarope. Nun pouco de auga ....................................... unha cebola, unha folla de loureiro, un pouco de limón e ....................................... Déixase cocer todos estes ingredientes durante unha hora e tómase pouco a pouco. FONTE: www.infobrion.com

9. Lede agora as vosas respostas e comentade na clase se algunha vez aplicastes algún destes remedios ou se coñecedes outros para as mesmas enfermidades. Foron efectivos?

10. Di que remedios naturais aplicarías ti para estoutra enfermidade: dor de gorxa. Redacta seguindo o modelo anterior, se non sabes ningún podes inventalos.

10

11. Conversa para pedir cita telefónica: escoita e anota na axenda da enfermeira os datos.

11

Galego en acción O plano dun hospital

12. Fai unha enumeración de todas as recomendacións ou peticións que se poderían facer nos cartaces ou letreiros que aparecesen nos corredores deste hospital.

13. Agora por grupos de tres persoas e tomando como modelo os carteis que hai na recepción deste hospital, ides idear un cartel ou nota que se podería pegar na parede xunto cos outros.

12

14. Traballando de novo en grupos de 3, coloca estas denominacións sobre o plano e logo discutide as vosas localizacións. LETREIROS Urxencias

Traumatoloxía

Enfermería

Recepción

Doazón de sangue

Cardioloxía

Oncoloxía IMAXES

13

Tipoloxía textual Prospecto dun medicamento

Lea todo o prospecto porque contén información importante para vostede. Este medicamento pode obterse sen receita, para o tratamento de afeccións menores, sen a intervención dun médico. Malia isto, debe vostede utilizar con coidado Aspirina C comprimidos efervescentes para obter os mellores resultados. - Conserve este prospecto, pode ter que volver lelo. - Se precisa información adicional, consulte co seu farmacéutico. - Se os síntomas empeoran, se a dor persiste durante máis de 10 días ou a febre durante máis de 3 ou se aparecen outros síntomas, como por exemplo vómitos e mareos, debe consultar o seu médico.

1. QUE É ASPIRINA C E PARA QUE SE UTILIZA Aspirina C son comprimidos efervescentes. Preséntase en envases de 10 e 20 comprimidos efervescentes. É un medicamento eficaz para reducir a dor e a febre. Está indicado no alivio sintomático das dores ocasionais leves ou moderadas, como dores de cabeza, dentais, menstruais ou de lombo (lumbalxias), estados febrís. 2. TOMA ASPIRINA C CON ALIMENTOS E BEBIDAS Tome este medicamento despois das comidas ou con algún alimento. Se vostede consome habitualmente alcol (por exemplo, tres ou máis bebidas alcólicas -viño, cervexa...- ao día),tomar aspirina C pódelle provocar unha hemorraxia de estómago.

IMPORTANTE PARA A MULLER Se está vostede embarazada ou cre que podería estalo, consulte o seu médico antes de tomar este medicamento. O consumo deste medicamento durante o primeiro e segundo trimestre de embarazo pode ser perigoso para o feto e debe ser vixiado polo seu médico. Non deberá tomar este medicamento durante o terceiro trimestre de embarazo.

14

15. Fai unha lectura do texto e di se isto é verdadeiro ou falso: Podo tomar este medicamento ás cinco da mañá. Ao estar embarazada de tres meses podo tomalo. Escordei un dedo da man dereita e estaría ben que tomase este medicamento. Bebín tres copas de viño á comida, por riba podo tomar sen problema este medicamento. É o cuarto día de enfermidade e sóbeme a febre, sigo tomando o medicamento coma se nada.

16. Por parellas, escribide vós o prospecto dun destes medicamentos imitando o modelo anterior. DORMITONA

TORCETIL

APANDAVIR

PROBABILIDADES E EXEMPLOS Para indicar a probabilidade de que algo suceda, pódense utilizar perífrases: PODER+INFINITIVO DEBER+INFINITIVO Deben ser as seis da tarde. Para introducir exemplos nun texto podemos utilizar varias fórmulas: Por exemplo... Como por exemplo... Como... Outras posibilidades: isto é...

15

Modelo actividade Celga 17. Escoita esta mensaxe que nos dan dende a Consellería de Sanidade e vai anotando. Como se chama o novo plan que se vai aprobar? Cando se vai botar a andar? Que tanto por cento de mulleres hai na poboación galega? A quen se dirixe a conselleira de Sanidade no vídeo? Que peticións fai?

18. Le este texto de La Voz de Galicia que se relaciona coa sanidade. Explica en voz alta para o resto dos compañeiros o que queren dicir estas expresións do texto: (Recoméndase usar texto 1 da unidade 2) Buscamos máis prestacións na sanidade pública galega. É unha doenza progresiva e discapacitante. Consiste nunha inchazón crónica nunha ou en varias partes do corpo. As consecuencias poden ser desastrosas e irreversibles. Unha parte mínima dos casos son conxénitos. Cales son as reivindicacións desta asociación que se vai legalizar?

16

Contido sociocultural O sistema sanitario galego

Galicia dispón dunha ordenación territorial da sanidade propia, organizada en áreas sanitarias e, dentro do seu ámbito, en Gali distritos hospitalarios e zonas de atención primaria, coherente coa súa realidade sanitaria. A ordenación sanitaria galega comprende: Áreas sanitarias A estas áreas correspóndelles a xestión unitaria dos recursos sanitarios públicos do seu ámbito territorial, así como das prestacións e programas sanitarios que desenvolvan. O ámbito xeográfico determinarase por decreto do Consello da Xunta, por proposta da Consellería de Sanidade, en función das necesidades sanitarias da comunidade autónoma e tendo en conta factores xeográficos, socioeconómicos, demográ-

17

ficos, laborais, meteorolóxicos e de dotación de vías e medios de comunicación. Estas son: Ferrol

A Coruña

Cervo

Santiago de Compostela

Lugo

Salnés

Pontevedra

Vigo

Ourense

Monforte

Barco de Valdeorras

Zonas de atención primaria Constitúen as unidades elementais onde se presta a atención primaria de saúde. Unha ou varias zonas de atención primaria poden estar agrupadas ou interrelacionadas para a prestación de servizos de apoio, incluíndo a atención continuada. O Servizo Galego de Saúde realiza a súa delimitación conforme a criterios funcionais de índole xeográfica, demográfica, epidemiolóxica e de accesibilidade, tendo en conta, en todo caso, as necesidades sanitarias da poboación. Texto adaptado de www.sergas.es

18

Transcrición do audio 7. Conversa entre médico e paciente. MÉDICO: Bos días, señora. Tome asento, por favor. PACIENTE: Bos días, doutor. MÉDICO: Que a trae por aquí logo? PACIENTE: Verá doutor, hai un par de días que me veño notando mal e decidín facerlle unha visita. MÉDICO: Que lle pasa entón? PACIENTE: Noto que teño dificultade para baixarme, sinto unha dor forte no fondo do lombo cando o intento. MÉDICO: Xa, xa... E cando fai ese movemento, maréase? PACIENTE: Non, non. Nada de mareos. Só unha dor intensa nas costas. MÉDICO: Vale, e esa dor localízase aí ou tamén nalgún outro sitio? PACIENTE: O certo é que ás veces báixame pola perna esquerda e chega mesmo á altura do xeonllo. É tan forte que logo teño que poñerme outra vez dereita con moito coidado... MÉDICO: Levou algún golpe recentemente nesa zona? PACIENTE: Non, que eu recorde. En calquera caso, nada importante, senón lembraríame. MÉDICO: Colleuna o frío? PACIENTE: Si, estiven hai un par de días con algo de mocos; pero tomei leite con mel e parece que me fixo. MÉDICO: Xa...

11. Conversa para pedir cita telefónica. Soa o teléfono. ENFERMEIRA: Bos días... ENFERMEIRA: Si, si, aquí é... Dígame. ENFERMEIRA: Non, o luns pola tarde a doutora non colle citas. Síntoo, imos ter que buscar outra data. ENFERMEIRA: O xoves vénlle ben? ENFERMEIRA: Mire, téñolle ás cinco e media e ás sete, cal lle vén mellor? ENFERMEIRA: Moi ben, anoto entón para as sete. Dime o seu nome? ENFERMEIRA: Eliseo Martínez. Moi ben, Eliseo, quedamos así logo.

19

ENFERMEIRA: É a primeira vez que vén Eliseo? ENFERMEIRA: Vale, buscamos logo o seu expediente para darllo á doutora. ENFERMEIRA: Grazas a vostede. Soa o teléfono. ENFERMEIRA: Boa tarde, clínica da doutora Sánchez. ENFERMEIRA: Si, si, aquí é... ENFERMEIRA: Moi ben, e para cando tiña vostede? ENFERMEIRA: O martes ás cinco... Encarnación Vicente? ENFERMEIRA: E para cando quería cambiar? ENFERMEIRA: Non, o martes da próxima semana á mesma hora está ocupada. ENFERMEIRA: Nesta semana si que aínda pode quedar algo. O mércores ás catro? ENFERMEIRA: Moi ben, anoto entón para ese día. ENFERMEIRA: Grazas a vostede.

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

Mostrar sorpresa e admiración

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

GRAMÁTICA

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA

Lecer e tempo

Pronomes

Contraccións

libre: práctica de

persoais: se im-

das conxuncións

deportes

persoal

comparativas

Describir cambios de personalidade

Vestimenta: roupa sport

Graos do adxectivo

Conectores textuais: fórmulas de ordenación

Estranxeirismos e préstamos

Oracións comparativas

GALEGO EN ACCIÓN: A acade-

Perífrases aspectuais perfectivas Tipoloxía textual: a síntese

mia de baile

A empresa galega da moda

03

Actividade introdutoria 1. Practicas algún deporte? Por que? De todos os motivos que se achegan aquí, elixe os dous que consideres máis importantes e engade algún máis. Practico deporte porque... Mellora a circulación sanguínea

Son fumador/a

Afina a miña figura

Distráiome dos meus problemas

Véñenme ben os estarricamentos musculares

Libero o estrés laboral

...

...

2. Estás na entrada do ximnasio. Alí teñen a táboa de actividades semanais.

FONTE: www.multiusos.net

Hoxe é xoves. Elixe hora e actividade. Logo indica os motivos da túa elección.

04

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para expresar sorpresa e admiración úsanse moito estas

Podemos construír tres tipos de comparacións:

fórmulas:

Superioridade: son máis alta ca ti.

Non me digas!

Igualdade: son tan alta coma ti.

Que me dis!

Inferioridade: son menos alta ca ti.

Déixasme apampada... Arre demo!

O segundo termo da comparación (sinálase en verme-

Vaites!

llo) vai introducido por unha conxunción comparativa.

Non pode ser!

Estas son as posibilidades de combinación:

Non é posible!

CA, COMA + pronome persoal DO QUE, COMO + oración

Tamén se adoitan empregar para o mesmo determina-

CA, QUE + calquera outra posibilidade

das interxeccións:

COMO, COMA + calquera outra posibilidade

Oh! Ah!

Come tanto coma min. Fala máis do que pensa.

Lembra que os signos de admiración se poñen só ao fi-

Non está tan tola como din por aí.

nal:

Sentiraste tan ben como / coma o teu amigo. Non creo iso que me contas!

Sentiraste mellor do que / ca / que o teu amigo.

O SE IMPERSONAL O pronome SE úsase como marca de oración impersoal cando construímos oracións nas que non se indica o suxeito. O verbo vai en 3ª persoa do singular: Non se lles permite a entrada aos cans.

* Fíxate que admite un complemento directo

Recóllese roupa usada.

que pode estar desempeñado por unha frase

Lémbrase que non se pode chegar tarde.

ou por unha oración.

Naquela reunión díxose que non era verdade o que saíu publicado.

05

Léxico Coloquial: alucinar

Coloquial: esnafrar

Estándar: sorprenderse por algo/de algo

Estándar: mancar

Culto: admirarse por algo

Culto: lesionar

Coloquial: quedar pampo

Coloquial: ser auténtico para...

Estándar: quedar sorprendido

Estándar: ser bo para...

Culto: quedar estupefacto

Culto: reportar beneficios para...

Coloquial: mover o corpo

Coloquial: estar a tope

Estándar: facer deporte

Estándar: sentirse ben

Culto: adestrar

Culto: evolucionar positivamente

3. Na táboa da páxina 3, aparecen un montón de préstamos. Facede pequenos grupos na clase e que cada un se especialice en buscar información sobre algún destes deportes. Unha vez que expliquedes en que consiste, asociádelle algunha destas fotos ou debuxos e buscádelle un nome alternativo en galego. STEP

COMBAT

PUMP

CAPOEIRA

TAI-CHI

FIT-BIKE

06

4. Por un momento, vaste converter en monitor dunha clase de ximnasia de mantemento. Estes son os exercicios iniciais. Seguindo o debuxo, débesllelos explicar aos teus alumnos/as. Segue o modelo:

1

4

2

5

3

6

Exercicio 1: tómbese no chan boca arriba. Flexione as pernas e logo, poñendo as mans por tras da cabeza, érgase lixeiramente.

Vocabulario Exercicio 2: ... Exercicio 3: ...

Tombarse

Amodo

Erguerse

Lixeiramente

Estirar

Bruscamente

Contraer

De vagar

Anicarse

Sen présa

Flexionar

Enerxicamente

Subir

Axilmente

Baixarse

Seguido

Estender

Docemente Ao tempo

07

5. Que pezas destas mercarías para practicar... a) aerobic b) fit-bike c) footing

08

6. Por que elixirías esas pezas e non outras?

7. Por certo, entre os estranxeirismos tan frecuentes no mundo do deporte, tamén existen no campo das pezas de vestir. Por exemplo, describe como son estas e logo búscalle un nome en galego: MAILLOT

CULOTE

BODY

8. Escoita este anuncio radiofónico da Asociación de Ximnasios reunidos para captar clientes entre a poboación madura. Propoñede por grupos agora un similar, imitando este modelo, para captar: a) mulleres novas que estudan b) executivos agresivos c) mulleres maduras que traballan dentro e fóra da casa d) xubilados e) funcionarias f) divorciados

09

Galego en acción 9. Es profesor de educación física nun instituto de Galicia e estás preparando un material fotocopiado para entregárllelo aos teus alumnos/as. A clase de hoxe consiste na explicación da importancia dos estarricamentos musculares antes de facer deporte. Dispós destas imaxes para acompañar o texto da fotocopia, que debes redactar. Lembra usar unha linguaxe apropiada para eles, clara e directa.

A importancia dos estarricamentos

Antes de facer calquera tipo de exercicio, é moi importante quentar e estirar os músculos do corpo adecuadamente se non queremos ____________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________. Para quentar os músculos da zona do lombo: __________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________.

10

Para quentar a zona abdominal: ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________. Para quentar os glúteos, adutores e cuádriceps: ________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________.

10. Agora que a través dos exercicios anteriores xa lles demos un bo repaso ás partes do corpo e a verbos de movemento, imos aproveitar iso para propoñervos a seguinte actividade en grupos pequenos: formades parte do xurado dunha academia de baile: Primeiro debedes indicarlles oralmente aos alumnos/as novos os pasos básicos destes tres bailes: a) cha-cha-cha (vídeo) b) boogie (vídeo) c) samba (vídeo) Estes bailaríns son alumnos/as xa avanzados e están en plena actuación, ao rematar debedes facer unha valoración oral do seu traballo (ver vídeo no material complementario).

MODELO DE TEXTO VALORATIVO

Vocabulario Rápido

Coordinar

Xeonllo

Lento

Estirar

Articulación

Áxil

Encoller

Cóbado

Harmonioso

Xirar

Postura

Delicado

Agarrar

Lombo

Enérxico

Tropezar

Desprazamento

Erguido

Flexionar

Condución

O baile que acaban de ofrecernos estes dous bailaríns estivo moi ben executado. Resultou mellor a súa actuación desta semana ca a que vimos nesta mesma pista a semana anterior. Os movementos cos pés foron limpos e a expresión do corpo foi tan coordinada entre os dous como cabería esperar, aínda que ela bailou mellor ca el. En conxunto, podemos dicir que se tratou dunha peza ben executada. Fíxate como neste modelo de texto valorativo imos acumulando recursos vistos neste tema (comparacións, perífrases perfectivas) coma outros xa estudados (perífrase modal de probabilidade).

11

Tipoloxía textual Síntese

PO

A DE TRA

A BONEC

s das autora 0) é unha 7 9 1 , o g u e d os z riza (L a nos últim Lola Pasto c ti rí c la o ecidas p o obras na máis recoñ rito xa catr sc e a v le u x n a s ela en v e dúas nov s anos. Non to la re e d n us libros a aceptació rrativas: do contado co n e ñ te s la das e venís, e to . do público a literatuo mundo d a a g e h c a a Lisé a súa últim amente, en o ir p e a m tr ri e p d , a a d A bonec ancesa de la ambienta á cidade fr unha nove d s o se rn a ta v rá le T ta nista, ra. discorrer a te acordeo n is o le e sp c e x d e a ra nh boa, pa de exisChousa, u s oficinista la, Alicia ri e g N n . u c se u r o lo am Tou ersoas historia de stas dúas p a e id e rr tr n tó e a l a h n a vive un que emocio se tece est cre. O cho bre o que io so d e o n m a p ia o c o ten sé n lad , n diferente que, por u ta la s e ia v c o n n te a h , de exis e logo dun , por outro tase xa qu do hostil e n rá u T m . a n ri u n to his brevivir loita por so extrema. nos fala da ha paixón n u c o id iv do amor v

12

11. Observa as fotografías destas persoas. Entre eles hai actrices, escritoras, fotógrafas, escultores, directores de cine...; en fin, xente que se dedica ao mundo da arte. Asígnalle unha destas profesións a cada un, logo explica baseándote en que trazos da súa personalidade e/ou aspecto xeral lla asignaches. Por fin, redacta un texto similar ao que nos serve de modelo, comentando brevemente algunha das súas obras.

PERÍFRASES ASPECTUAIS PERFECTIVAS As perífrases son complexos verbais que utilizamos, ademais de para indicar acción coma calquera outro verbo, para achegar contidos de carácter modal, temporal ou aspectual. As perífrases aspectuais perfectivas indican que unha acción xa rematou definitivamente. Son perífrases aspectuais perfectivas as seguintes: TER + PARTICIPIO DAR + PARTICIPIO

LEVAR + PARTICIPIO ACABAR + DE + INFINITIVO

Acabou de facer o traballo que lle puxeron. Leva dado moito traballo. Adela ten feito moitos xerseis de la. Non dou rematado isto. En canto aos marcadores que serven para ordenar as ideas ou parágrafos dun texto, fíxate nas que usamos nós no texto introdutorio deste apartado (en cursiva). Tamén hai estoutros: Primeiro / primeiramente / en primeiro lugar… despois / a seguir / en segundo lugar

13

Modelo actividade Celga 12. Traballemos por parellas. Estamos no ximnasio. O teu amigo é a primeira vez que vai e ti vaslle facer de guía, porque o primeiro día está un pouco perdido. Vaslle mostrando as salas principais e el vai indicando a súa sorpresa ante o que vai descubrindo (ver vídeos). a) Describe o que ves. b) Di que tipo de deportes se poderían practicar en cada unha delas. c) Que o teu amigo che conteste mostrando sorpresa ante o que ve.

13. Como ao teu amigo lle gustaron moito as instalacións do ximnasio, decide inscribirse. Diríxese á recepción e danlle esta folla coas normas básicas (ver texto anexo). Lédela entre os dous e despois comentades as dúbidas. O teu amigo é de Ames, pódese inscribir igual? Ten que rexistrarse antes de poder ir a un curso de natación? Que pasos ten que seguir para inscribir un fillo seu menor de idade? Vanlle dar un carné?

14

Contido sociocultural A moda galega Am moda galega é un dos sectores produtivos clave da nosa economía. Xa dende hai unhas décadas, Galicia ocupa un lugar relevante na industria da moda dentro do conxunto do Estado español, tal e como demostra o feito da gran cantidade de firmas de moda galega que atopan recoñecemento en pasarelas nacionais e internacionais: Inditex, Adolfo Domínguez, Roberto Verino, Caramelo, Kina Fernández, Antonio Pernas, Florentino... Na actualidade, unhas 1.800 empresas danlles emprego directo a 18.500 persoas, mentres que xera outros 30.000 postos de traballo indirectos. Estas cifras converten o sector téxtil nun dos sectores estratéxicos da nosa economía. Por este motivo, son varias as iniciativas que existen dentro do país para fomentar a consolidación de novos deseñadores, así como para mostrar as creacións dos que xa están consolidados. Entre as primeiras, podemos citar o certame TESOIRA, que recoñece o talento creativo dos novos deseñadores galegos e, entre as segundas, podemos facer referencia á pasarela PONTUS VETERIS, que se celebra anualmente en Pontevedra.

15

Transcrición do audio 8. Anuncio radiofónico da Asociación de Ximnasios. Como? Que aínda non probou vostede os beneficios que ten para a saúde ir a un bo ximnasio? A que espera para probalo! Achéguese ao ximnasio que teña preto da casa e non deixe pasar nin un día máis sen asistir a esta fonte de saúde. Verá como en poucos días se sente mellor, o seu estado físico mellorará axiña. Hase sentir máis áxil e menos pesado que nos seus anos mozos, máis xovial e contento do que nunca pensou a partir dos cincuenta. Non dubide máis! Veña xa!

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Comparar e contrastar alternativas

Traballo: electrodomésticos

GRAMÁTICA

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA

Pronome persoal: os recíprocos

Cambios de acentuación con respecto ao caste-

Referir o contido dunha postal, correo etc.

Derivación:

lán

sufixos que indi-

Conectores

can “instrumento”

textuais: as conclusións

Perífrases

GALEGO EN

verbais aspectuais

ACCIÓN: Inventar

imperfectivas

un aparello

Tipoloxía textual: instrucións dun aparello

A prensa en Galicia

03

Actividade introdutoria 1. Que ves aquí?, que usarías para...? Podes elixir varios usos para cada aparello, logo vas ter que explicar por que elixiches ese aparello e como o empregarías para o fin que che propoñemos. Ir antes para a cama Poñerte a dieta Coidar a túa pel Aliviar unha dor muscular Aliviar a resaca do día anterior Entreterte un anaco de tempo Conducir máis relaxado Quedar co rapaz tan simpático que coñeciches onte Ter lista a camiseta que botaches onte no cesto da roupa Sacar o traballo de diante o máis rápido posible

2. Observa os dous personaxes que están na fotografía anterior, quen cres que son e que fan? Por parellas, redactade o diálogo que credes que poden estar tendo na tenda de electrodomésticos e logo escenificádeo na aula. Coas seguintes expresións, fai dúas columnas separando as que consideres apropiadas para usar neste contexto e as que non sexan adecuadas. Logo, inseride no voso diálogo as apropiadas e explica por que desbotaches as outras: Por favor...

De ningunha maneira

Non ter nin idea

Ata aí podiamos chegar

Ser unha persoa de palabra

É mellor...

Mercar con confianza

Buscar o mellor rendemento

Pode devolvelo

Enganar

04

3. Os carnés dos electrodomésticos: Imaxina que es un vendedor/a de electrodomésticos que lle tes que explicar ao cliente todas as características deste aparello. Por parellas, simulade a situación, un membro fará o papel de vendedor e outro de cliente.

Capacidade 303 litros • Clase

ENERXÍA Xerafor Modelo 345T

LAVALOUZAS

enerxética A • Tratamento antibacterias • NO FROST • Portas

Máis eficiente

reversibles • Bandexas de vidro • Función “superconxelación” • 186x60x60 cm P.V.P.:

INFORMACIÓN ÚTIL Esta etiqueta é obrigatoria en cada electrodoméstico posto á venda e permítelle ao comprador saber a eficiencia enerxética deste de forma rápida. Existen sete clases de eficiencia, identificadas por un código de cores e letras e que van dende a cor verde da letra A, que identifica os electrodomésticos máis eficientes, ata a cor vermella da letra G, que identifica os menos eficientes. Tendo en conta que a vida media dun destes aparellos adoita superar os dez anos, poderiamos dicir que o aforro enerxético na factura eléctrica dos electrodomésticos do tipo A, comparados cos do tipo G, pode roldar os 600 euros. Frigoríficos e conxeladores, lavadoras, lavalouzas, secadoras, fornos eléctricos e aparellos de aire acondicionado son os electrodomésticos sometidos a esta normativa.

Menos eficiente CONSUMO DE ENERXÍA A: máis alto G: máis baixo EFICACIA DE LAVADO A: máis alto G: máis baixo EFICACIA DE SECADO A: máis alto G: máis baixo CONSUMO DE AUGA POR LAVADO

05

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para contrastar alternativas, podemos usar as seguintes expre-

Para referirlle a outra persoa o contido do que al-

sións:

guén che dixo ou escribiu, tes que utilizar o ESTILO

É / parece mellor porque...

É / parece peor porque...

Pois a min paréceme que...

Eu prefiro...

INDIRECTO. O estilo indirecto caracterízase por usar un VER-

Eu decídome por... / ti decídeste por... / el/ela decídese por....

BO DE DICCIÓN (dicir, preguntar, contar...), se-

Semella máis conveniente...

guido dunha CONXUNCIÓN COMPLETIVA (que,

Ter moitos inconvenientes...

se), que introduce unha oración subordinada. Para indicar que unha acción aínda está en proceso ou está sen rematar, usamos as PERÍFRASES ASPECTUAIS IMPERFECTIVAS:

Choco DIXO QUE o estaba pasando ben.

Estar + xerundio

O mestre PREGUNTOU SE estudiaramos moito.

Levar + xerundio

CONTÁBAME meu pai na súa última carta

Seguir + xerundio

QUE tiña moito traballo.

Choco está traballando nunha fábrica. Levas facendo o parvo toda a noite. Segues estudando ou xa remataches?

SE, NOS, VOS, PRONOMES RECÍPROCOS Se te fixas na postal que escribe Zaca, aparecen destacados en vermello dous usos recíprocos. As oracións recíprocas levan: suxeitos plurais, verbos en 1.ª, 2.ª ou 3.ª persoa do plural, acompañados polos pronomes recíprocos correspondentes. Serven para indicar que a acción é mutua: Choco e Zaca COÑÉCENSE dende hai tempo. Ti e o teu mozo QUERÉDESVOS moito. ESCRIBÍMONOS a miúdo para estar en contacto.

06

Léxico Coloquial: botar contas

Coloquial: currar

Estándar: comparar

Estándar: traballar

Culto: contrastar

Culto: laborar

Coloquial: falarse por carta

Coloquial: pillar curro

Estándar: escribir por carta

Estándar: atopar traballo

Culto: contactar por correo

Culto: encontrar ocupación

Coloquial: ser o mellor para...

Coloquial: armar algo

Estándar: ser conveniente

Estándar: inventar

Culto: ser propicio

Culto: idear un invento

4. Escoita esta conversa entre dous amigos que se atopan casualmente nun bar:

CHOCO

ZACA

IDADE: 27 ANOS

IDADE: 25 ANOS

TRABALLO ACTUAL: VENDEDOR DE TENDA

TRABALLO ACTUAL: PISCIFACTORÍA

DE DISCOS

ESTUDOS: BIOLOXÍA/CICLO SUPERIOR DE

ESTUDOS: BIOLOXÍA/CONSERVATORIO

ANIMADOR SOCIOCULTURAL

AFECCIÓNS: MÚSICA, VIAXAR

AFECCIÓNS: PLANTAS MEDICINAIS, COCIÑA

Por parellas, simulade como continúa a conversa tendo en conta o seguinte: a) Choco cóntalle en que está traballando actualmente. b) Zaca fai un repaso moi rápido do acontecido nos últimos dous anos que hai que non se ven dende que estudaron xuntos. Cóntalle en que traballa actualmente. c) Revisan xuntos as ofertas de emprego porque ambos os dous queren cambiar de traballo.

07

N.º oferta: 12/2007/38569

N.º oferta: 12/2007/42357

Data: 23/11/07

Data: 23/11/07

Posto ofertado: TÉCNICO/A EN ENCADERNACIÓN (IN-

Posto ofertado: AXENTE COMERCIAL

DUSTRIAS GRÁFICAS)

Localidade: CORUÑA, A

Localidade: BEGONTE (LUGO)

Requisitos: necesítase axente comercial.

Requisitos: necesítanse encadernadores industriais. Imprescindible experiencia ou estudos de artes gráficas

N.º oferta: 12/2007/42527

na rama de encadernación.

Data: 23/11/07 Posto ofertado: MÚSICO/A INSTRUMENTISTA

N.º oferta: 12/2007/41518

Localidade: RIANXO (A CORUÑA)

Data: 23/11/07

Requisitos: necesítase músico/a instrumentista para

Posto ofertado: CAMAREIRO/A

orquestra: teclista/pianista.

Localidade: REDONDELA (PONTEVEDRA) Requisitos: necesítase camareiro/a.

N.º oferta: 12/2007/40890 Data: 23/11/07

N.º oferta: 12/2007/41694

Posto ofertado: TÉCNICO/A EN DIETÉTICA E NUTRI-

Data: 23/11/07

CIÓN

Posto ofertado: MONTADOR/A DE CARPINTARÍA ME-

Localidade: CORUÑA, A

TÁLICA, ALUMINIO E PVC

Requisitos: necesítase técnico/a en dietética e nutri-

Localidade: REDONDELA (PONTEVEDRA)

ción.

Requisitos: necesítase montador/a de carpintaría metálica, aluminio e PVC.

N.º oferta: 12/2007/42350 Data: 23/11/07

N.º oferta: 12/2007/40081

Posto ofertado: ORIENTADOR/A PROFESIONAL PARA

Data: 30/11/07

INSERCIÓN

Posto ofertado: MÉDICO/A

Localidade: SANTIAGO DE COMPOSTELA

Localidade: TEO (A CORUÑA)

Requisitos: necesítase orientador/a profesional para a

Requisitos: necesítase médico/a de medicina xeral

inserción. Con coñecementos de galego. Nivel básico

para traballar nunha residencia da terceira idade no

de informática. Diplomado/a en Traballo Social ou Edu-

municipio de Teo.

cación Social. FONTE: http://traballo.xunta.es

08

5. Que oferta elixe Choco? É acorde cos seus estudos? Explica os argumentos a favor e en contra que pode ter para facer esa elección.

A favor...

En contra...

É un posto mellor pagado...

Vive lonxe de onde está...

...

...

6. E ti, aceptarías estes postos de traballo? Se tiveses que elixir un dos dous, con cal quedarías?, por que? Valora as vantaxes e os inconvenientes de cada un deles.

N.º oferta: 12/2007/42332

N.º oferta: 12/2007/42338

Data: 23/11/07

Data: 23/11/07

Posto ofertado: XERENTE PARA EMPRESA DA MADEIRA

Posto ofertado: TÉCNICO/A EN ESTUDOS DE MERCADO

Localidade: SANTIAGO DE COMPOSTELA (A CORUÑA)

E OPINIÓN PÚBLICA

Requisitos: necesítase axente de desenvolvemento local.

Localidade: VIGO (PONTEVEDRA)

Licenciado/a en Económicas, Empresariais ou Adminis-

Requisitos: necesítase técnico/a en estudos de mercado e

tración. Nivel básico de informática e coñecementos de

opinión pública. Nivel básico de informática. Licenciado/a

galego.

en Socioloxía e coñecementos da lingua galega.

09

7. Choco e Zaca coñécense dende nenos e, aínda que hai un par de anos que non se ven, sempre mantiveron contacto por correo. Mira esta postal que lle enviou dende... Dende onde cres ti?

?

oco ai, Ch Que h

que para o t s i ... o nvexa escrib e e h a c o de co c Aquí sando n pou a u p s e o i n os, rab Estou s xead . o a g m a l o cri dos É br nos es n isto o e c s o r d e ñeme ... A v e conto! Co s o d r o e ch os fi mbro volta s e le á o n s e o n che bim de s que e s den h o c e n o x ncém me di s e, aí e í r a p p m e che r est que se ti, hei visita a a í c r s a e ant gust e non eu vin lo para qu e u q l da asa un ag levar ezas. o esqu TO!

PRON ATA

8. Imaxina que es Choco e que tes que contarlle a outro amigo teu que recibiches a postal de Zaca...

10

Galego en acción 9. Propoñémosche que te convertas en inventor/a. Fíxate nestes deseños: FICHA TÉCNICA NOME: _________________________________________________ UTILIDADES: ____________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ VANTAXES CON RESPECTO A PRODUTOS SIMILARES: ______________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ FICHA TÉCNICA NOME: _________________________________________________ UTILIDADES: ____________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ VANTAXES CON RESPECTO A PRODUTOS SIMILARES: ______________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ FICHA TÉCNICA NOME: _________________________________________________ UTILIDADES: ____________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ VANTAXES CON RESPECTO A PRODUTOS SIMILARES: ______________ ______________________________________________________ ______________________________________________________

11

FICHA TÉCNICA NOME: _________________________________________________ UTILIDADES: ____________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ VANTAXES CON RESPECTO A PRODUTOS SIMILARES: ______________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ FICHA TÉCNICA NOME: _________________________________________________ UTILIDADES: ____________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ VANTAXES CON RESPECTO A PRODUTOS SIMILARES: ______________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ FICHA TÉCNICA NOME: _________________________________________________ UTILIDADES: ____________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ VANTAXES CON RESPECTO A PRODUTOS SIMILARES: ______________ ______________________________________________________ ______________________________________________________

12

Tipoloxía textual Instrucións de uso 10. Elixe agora un dos produtos. Despois de facer unha breve ficha técnica, vas ter que redactar o seu texto de INSTRUCIÓNS DE USO. INSTRUCIÓNS DE USO O aparello que vostede acaba de adquirir, o/a ________________, resulta moi útil para ___________________ ______________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________. Para comezar a gozar del, vostede só ten que seguir estas _____________________ instrucións de uso: 1. Saque con coidado ____________________________________________________________________ e __________________________________________________________________________________. 2 ___________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________. 3 ___________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________. 4 ___________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________. Para concluír, debe recordar que ______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________.

13

Gramática Selectiva USOS:

MATERIAIS:

FUNCIONAMENTO:

Úsase para...

ESTAR FEITO DE...

FUNCIONA CON...

Serve para...

Plástico

Pilas

Ser útil para...

Metal

Corrente

Ser bo para...

Madeira

Motor

Pódese utilizar como...

Pedra

Auga

Louza...

A pedais...

TEXTO INSTRUTIVO Para poñerlles nomes aos teus aparellos, de seguro que usaches algúns sufixos que indican instrumento: -DOR/A: batedor, abridor -SOR/A: televisor, impresora -TOR/A: transistor -EIRO/A: neveira Lembra que un texto instrutivo é aquel que recolle as instrucións para aprender a facer algo (receita de cociña, uso dun aparello, montaxe dun moble...). Polo mesmo, debe ser moi claro na súa exposición e ordenado para que poidamos ir seguindo paso a paso as instrucións. Por ese motivo, adoitan estar numeradas ou cunha orde visible (guións, separadas por puntos...). O enunciado destas, dado que son ordes, adoita levar IMPERATIVOS. Tamén podemos incluír conclusións con fórmulas como: En conclusión... Concluíndo.... Por último.... Para rematar.... 11. Que nome lles poñerías a estes aparellos que se definen aquí. Lembra o que dixemos dos sufixos que indican instrumento: _________________: s.m.pl. Aparello que serve para sacar a caspa das orellas. _________________: s.f.sing. Dise do instrumento que se utiliza para limpar o po acumulado nos cinceiros de cristal. _________________: s.m.sing. Instrumento usado para mondar castañas cando aínda non dan ben a pel. _________________: s.f.sing. Aparello que se utiliza para tapar a punta dos dedos e evitar así que alguén morda as unllas. _________________: s.m.pl. Nome que recibe o instumento utilizado para quentar o aire dun cuarto situado no faiado da casa. _________________: s.f.pl. Dise do aparello que serve para reciclar chaves usadas.

14

Modelo actividade Celga 12. Observa esta publicidade das series que van pasar na televisión. Cal elixirías da grella de hoxe? Por que? Cubre a ficha técnica:

Data de emisión: ________________________________ Nome da serie: ___________________________________________________________________ Xénero: _________________________________________________________________________ Nome do capítulo: _________________________________________________________________ Argumento: ______________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

13. Responde: a) Gústanche as series policiais, podes ver unha todos os días na TVG? b) Prefires as series que falan doutros colectivos profesionais como... c) Gústanche máis as policiais ca as de ciencia ficción porque... d) O personaxe de Colombo resúltache simpático/antipático porque... e) Prefires a serie de Walker porque...

15

Contido sociocultural A prensa en Galicia Hoxe a prensa galega conta con varias cabeceiras Hox que están entre as máis lidas do conxunto do Estado español. Ese é o caso de La voz de Galicia que, segundo os últimos estudos xerais de medios, está entre os dez xornais máis lidos de España cun número de lectores que oscila entre os 600 e 700.000. En segundo lugar, en Galicia sitúase o Faro de Vigo que ten arredor de 300.000 lectores. As principais cidades galegas contan con algún xornal. Así La voz de Galicia ten a súa sede na cidade da Coruña, El correo gallego en Santiago de Compostela, La Región en Ourense, El progreso en Lugo e Diario de Pontevedra en Pontevedra. Ademais, existen publicacións dixitais que cada día gañan en lectores, como son por exemplo A peneira ou Xornal.com. Entre os que están escritos na nosa lingua, destacaremos o xornal diario Galicia Hox Hoxe.

16

Transcrición do audio 4. Conversa entre dous amigos que se atopan casualmente nun bar. - Choco?, es ti? - Home!, Zaca! De verdade que es ti? (risas e son de aperta entre os dous amigos). - Non o podo crer, tío. Mira que hai tempo! Dende os anos de Bioloxía. - Que é da túa vida logo? - Pois nada, xa sabes. Rematei os estudos e estou probando aquí e alá ata que apareza algo do meu. Agora mesmo píllasme mirando os anuncios breves de ofertas de emprego, a ver se deixo o posto de vendedor de electrodomésticos... E ti? Estás por fin con aquela moza que te volvía tolo ou non? - Non, non... ao final non me fixo caso, xa ves... Pero non falemos de cousas tristes... Veña, tomamos un café e cóntasme con detalle.

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

Poñer condicións para

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

GRAMÁTICA

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA

Xornalismo

Pronomes

Os signos de

unha accción futura Informática

persoais: o se

admiración e inte-

marca de pasiva

rrogación

Negociar un acordo Derivación: profesión

Coherencia e cohesión: a substitución pronominal,

Perífrases verbais: temporais

os demostrativos, manexo dos artigos

de futuridade GALEGO EN Tipoloxía tex-

ACCIÓN: Preparar

tual: a carta

unha entrevista a

comercial

un personaxe non famoso

Número de fogares con conexión a internet

03

Actividade introdutoria 1. Vaste converter en xornalista e ao longo do tema irás pasando por distintos postos de traballo. Comezaremos por redactor dun xornal. Que seccións hai nun xornal habitualmente? Aquí tes unha relación de termos que se poderían corresponder con seccións dun xornal, bota man deles e constrúe a estrutura do teu xornal, elixe 10 e ordénaas tal e como aparecerían na túa publicación. sociedade opinión

comunicación

televisión

anuncios breves editorial

tempo

deportes

traballo

axenda

comarcas

Galicia

nacional internacional

área de influencia

marítimo

economía

Seccións e paxinación:

2. Xustifica a túa elección (tipo de público, área de influencia do xornal, periodicidade etc). 3. En que sección do teu xornal che gustaría traballar?, por que?

educación

horóscopo

Cabeceira do teu xornal:

local

sucesos

corazón

04

4. Asocia titulares con seccións do teu xornal, tendo en conta que é posible que algúns non teñan cabida nel. O PRESIDENTE DO GOBERNO CRITICA A POSTURA DA OPOSICIÓN NA SÚA VIAXE EN CHILE O TERRORISMO É A PRINCIPAL PREOCUPACIÓN DOS ESPAÑOIS, SEGUNDO A ÚLTIMA ENQUISA DO CSIC O INFORME PISA SUSPENDE O SISTEMA EDUCATIVO ESPAÑOL O PAPA PRONUNCIA A TRADICIONAL BENDICIÓN URBI ET ORBI O PREZO DO DIÑEIRO SUBIU UN 4% NOS ÚLTIMOS CINCO ANOS O EXÉRCITO RUSO SUFOCA A REBELIÓN KURDA A DERRUBA DUNHA PONTE PROVOCA CINCO MORTOS EN INDIA CONFÍRMASE O ROMANCE ENTRE O PRESIDENTE FRANCÉS E A MODELO ROSA CELA O LUME DUNHA CANDEA PROVOCA UN INCENDIO EN TOLEDO VOLVE DESCENDER O PARO EN DECEMBRO O TREN DE ALTA VELOCIDADE CHEGA A MÁLAGA NO PRAZO PREVISTO O PARLAMENTO RATIFICA A MINISTRA LUCÍA SANXURXO NO SEU POSTO SÓ DOUS CONCELLOS DA ÁREA DE SANTIAGO TEÑEN POLICÍA LOCAL PROPIA O BARCELONA GAÑOU ESTE DOMINGO DIANTE DO ETERNO RIVAL MANTENSE PROVISIONALMENTE A PROHIBICIÓN DE PESCAR FANECA DEZ MIL OPOSITORES RIVALIZARÁN HOXE EN SILLEDA OS EE UU ASINAN POR FIN UN TRATADO QUE PORÁ FIN ÁS EMISIÓNS DE GASES TÓXICOS OS SIMPSON CUMPREN DEZ ANOS EN ANTENA FOLGA DE GUIONISTAS DAS PRINCIPAIS SERIES AMERICANAS OS TRABALLADORES DO METAL SAEN Á RÚA DESCOBREN NA SELVA AMAZÓNICA UNHA NOVA ESPECIE VEXETAL GRAVES INUNDACIÓNS EN PAQUISTÁN TRES MORTOS NAS ESTRADAS ESTA FIN DE SEMANA

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

SECCIÓN / TITULARES

05

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para indicar accións que se van realizar no futuro pode-

Para poñer condicións para o cumprimento dunha

mos valernos de tempos verbais ou das perífrases verbais que

acción futura:

indican futuridade: TEMPOS VERBAIS: a) futuro de indicativo Mañá irei de paseo.

Proposición condicional encabezada por unha conxunción condicional (se, como...) + proposición principal, co verbo en futuro ou perífrase verbal de futuridade.

Acabarei o traballo cando poida. Se vén hoxe, farei unha torta. b) presente de indicativo con valor de futuro Mañá vou de paseo.

Como veña hoxe, farei unha torta. Se chegou á casa cedo, vouno felicitar. Como chegara á casa cedo, heino felicitar.

PERÍFRASES VERBAIS TEMPORAIS DE FUTURIDADE IR + INFINITIVO Vou facer a cama. HABER + INFINITIVO Dentro de tres días hei facer o que che dixen.

O SE, MARCA DE PASIVA REFLEXA O pronome SE úsase como marca de pasiva reflexa cando non indicamos o axente dunha oración pasiva. O verbo pode ir en 3.º persoa do singular ou do plural concertando co suxeito paciente: O edificio foi construído polos obreiros. O edificio construíuse. Os exercicios foron feitos polos nenos. Os exercicios fixéronse.

06

Léxico Coloquial: ver o futuro

Coloquial: escribir nun xornal

Estándar: adiviñar o futuro

Estándar: colaborar nun xornal

Culto: prognosticar, augurar

Culto: ser columnista

Coloquial: pasar

Coloquial: vender algo nunha revista

Estándar: suceder

Estándar: anunciar

Culto: acontecer

Culto: publicitar

Coloquial: andar no ordenador

Coloquial: controlar de informática

Estándar: usar o ordenador

Estándar: saber informática

Culto: navegar

Culto: dominar a informática

5. Traballarás agora nunha revista especializada en informática. Esta nova saíu publicada no último número: Microsoft presenta o seu novo produto, Multimedia Super, un teclado que pretende adaptarse á vida diaria dos usuarios. Con só pulsar un botón, o usuario poderá acceder a múltiples aplicacións multimedia. Con este novo produto, Microsoft pensou nos consumidores (non importa a idade) que levan un estilo de vida áxil e dinámico. O obxectivo principal do novo dispositivo é o de optimizar o traballo do usuario, grazas á rapidez para acceder a diversas ferramentas multimedia e á comodidade das súas teclas. No que se refire ás súas características, os botóns de acceso directo permiten dispoñer das aplicacións de maneira sinxela. Así, co novo teclado, tarefas como pasar dun programa en execución a navegar por Internet, escoitar música ou ver videoclips pódense levar a cabo de forma instantánea. Ademais, as teclas de función foron melloradas para levar a cabo tarefas habituais, como gardar, imprimir, contestar, reenviar unha mensaxe ou gravar directamente dende o ordenador. O seu deseño ergonómico posúe unha distribución de teclas estudada. Atractivas funcións para que se poida traballar co PC de forma máis rápida e sinxela.

Que palabras pertencen ao campo semántico da INFORMÁTICA?

07

6. Baseándote no modelo, redacta agora un texto similar para este produto.

Características técnicas: Deluxe ratoGPS, rato USB; pequenas dimensións, ideal para portátil, GPS integrado, medidas 56x99 mm, peso aprox. 100 gr, 5 botóns en total, adaptable a calquera superficie, PVP 45 euros.

7. Nesa mesma revista especializada en informática, tamén ofrecedes todas as novidades en xogos para ordenador. Na páxina desta semana, debes redactar o texto de presentación que falta: Preséntanse varios novos xogos de estratexia histórica esta semana no mercado, entre os que destaca Medieval II. Este permite xestionar un reino medieval dende o século X ao século XII, de maneira que a través de asedios e batallas se poderá ampliar o seu territorio tanto como se poida. As realistas recreacións de personaxes da época, vestiario e tácticas de combate farán que sen dúbida goces con Medieval II.

TEXTO: ____________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________.

08

8. Darás agora o salto cara ás revistas do corazón; en concreto, estarás encargado da sección de horóscopo, dado que tes dotes adiviñatorias. a) Por parellas, pregúntalle ao teu compañeiro que signo do horóscopo ten. b) Escribe un breve texto onde lle predigas o que lle vai pasar na vindeira semana. Semana do 12 ao 18 de abril ARIES Esta semana os nativos/as deste signo de lume van ter serios problemas no seu mundo laboral. Recibirán unha mala noticia que os vai sumir nunha profunda reflexión sobre a súa traxectoria vital. No amor, ánimo!, se es capaz de superar a túa timidez, por fin vas conseguir esa cita que tanto desexabas. SIGNO: ________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ ________________________________________________________________. 9. Esas mesmas dotes adiviñatorias vanche valer para predicirlle a un oínte da cadea de radio onde traballas como pitonisa que tal lle vai ir no amor e nas cousas do traballo. Esta vez, manexas o tarot e esta é a súa tirada: O LOUCO, O MAGO E O DIAÑO. Por parellas, simulade un o papel do oínte que chama e outro o de pitonisa que fai a predición en baseándose na tirada do tarot.

O TOLO

O MAGO

O DIAÑO

Sinala habitualmente un novo comezo ou

Esta carta é un sinal para actuar xa, sen

Representa as paixóns fatais. Éxito no

cambio de dirección na túa vida, aventura e

dúbidas, en canto sintas dentro de ti

plano material se se é quen de seguir

crecemento persoal. Nos momentos de dú-

que é o que realmente queres. Repre-

os ditados da razón, mentres que aquel

bida segue o teu corazón, aínda que os teus

senta a seguridade e o poder.

que se entregue aos instintos caerá na

impulsos parezan carecer de sentido.

fatalidade.

09

Galego en acción 10. Observa estas fotografías e asígnalles unha destas profesións:

Profesións bailarina canteiro albanel policía local futbolista camareira mecánico limpador

SUFIXOS Fíxate que hai sufixos que están especializados en indicar PROFESIÓN: -EIRO/EIRA: canteiro, camareira -DOR/DORA: limpador, animadora -ISTA: futbolista, xornalista -IN/INA: bailarina -TOR/TORA: inspectora, redactor

10

11. Agora, como bos xornalistas que sodes, ao longo desta unidade, ides preparar unha entrevista a un destes personaxes. Neste caso, traballades nunha revista que quere publicar unha reportaxe sobre as condicións reais de vida dos galegos/as. O título da reportaxe vai ser GALEGOS DO SÉCULO XXI e intentará dar unha imaxe de como se vive en Galicia na entrada do novo século. Traballando por parellas, preparade unha batería de preguntas e escribídeas no voso caderno de notas:

Preguntas a un/unha ________________. 1 _________________________________________________________? 2 _________________________________________________________? 3 _________________________________________________________? 4 _________________________________________________________? 5 _________________________________________________________? 6 _________________________________________________________? 7 _________________________________________________________?

12. Intercambiade agora as preguntas que preparastes por parellas con outros grupos. Ides actuar un como entrevistador/a e outro como entrevistado/a. O primeiro ten que ir tomando notas á man, a medida que o entrevistado/a lle vai contestando de forma improvisada.

11

13. Logo, unha vez que teñades isto feito, entre os dous redactade a entrevista, tal e como vai saír publicada na revista. Debes axustarte ao espazo que tes:

1 _______________________________________________________________________________________? Resposta: ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ 2 _______________________________________________________________________________________? Resposta: ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ 3 _______________________________________________________________________________________? Resposta: ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ 4 _______________________________________________________________________________________? Resposta: ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ 5 _______________________________________________________________________________________? Resposta: ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ 6 _______________________________________________________________________________________? Resposta: ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ 7 _______________________________________________________________________________________? Resposta: ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________

12

Tipoloxía textual A carta comercial Estimado cliente:

Os demostrativos axudan a establecer a cohesión do texto: evitan

Como sabe, o BANCO CARTOS A TREU sempe quere o mellor para a súa

a repetición de información xa pre-

clientela, ofrecéndolle produtos financeiros que incrementen os beneficios

sentada ao substituír esta e facer re-

desta nun prazo curto de tempo.

ferencia a ela.

Nesta ocasión, ao ser vostede un dos nosos mellores clientes, facémoslle chegar a infomación sobre o noso último produto, MOBILCAR que, sen O uso dos artigos sérvenos para

dúbida, lle fará a vida máis fácil.

presentar a información de xeito orMOBILCAR é unha tarxeta bancaria de nova xeración, con todas as pres-

denado: indeterminados cando pre-

tacións dunha tarxeta normal, pero con algunhas outras que só BANCO

sentamos unha información nova,

CARTOS A TREU é quen de ofrecerlle. A tarxeta MOBILCAR dálle a posibili-

determinado cando esa información

dade de facer comodamente as súas compras de Nadal e pagar tres meses

xa apareceu antes no texto.

despois en prazos pequenos..., sen ningún tipo de xuro! Como facerse con MOBILCAR? Moi fácil! Conseguila é moi doado, vostede só ten que achegarse á oficina do noso banco con esta carta e solicitala ao

Algo similar sucede cos pronomes

noso persoal. Sen ningún compromiso, sen ter que domiciliar a nómina ou

persoais: substitúen elementos xa

contratar seguros de ningún tipo.

mencionados, evitanto a súa repetición.

Lembre: MOBILCAR, a tarxeta de nova xeración que só lle ofrece BANCO CARTOS A TREU.

Esperando saudalo persoalmente, Senén Rei, director xeral

13

14. Propoñémosche agora que ensaies o que acabamos de aprender aplicándoo a un novo texto. Ao lelo, observarás que está cheo de repeticións. Usando os procedementos de cohesión que acabamos de estudar (demostrativos, artigos, substitución pronominal), mellora a súa escrita:

Estimado cliente: ACETOX é a empresa de telefonía móbil máis recente no mercado. A empresa de telefonía móbil ACETOX hai pouco que está nos seus fogares, a través da publicidade que poden ver nos medios de comunicación e agora tamén a través de carta personalizada. A publicidade fai fincapé nos beneficios que se obteñen ao integrarse en ACETOX, comparando os prezos que lles ofrecemos cos doutras empresas do sector. A carta é porque queremos facerlles chegar persoalmente a información que pode axudar á nosa clientela a reducir de maneira moi notable os seus gastos de telefonía móbil. A nosa clientela pode beneficiarse das novas tarifas que inclúen o establecemento de chamada ou un bono de desconto por cada 60 minutos consumidos. Se a nosa clientela está noutra empresa de telefonía, ACETOX facilítalle o trámite do traspaso sen que teña ningún custo adicional e sen que teña que moverse do seu domicilio. Pode facer o trámite a través da páxina web, sen desprazamentos innecesarios. A páxina web é www.acetox.es, onde atopará de forma clara as instrucións paso a paso para darse de alta en ACETOX. Acceda á páxina web de xeito sinxelo dende a súa casa e déase de alta xa, sen custos innecesarios. A nosa clientela é importante, por iso queremos mimar os clientes que nos son fieis. Atentamente, Pedro Ramírez Xerente

14

Modelo actividade Celga 15. A entrevista de traballo. Imaxina que acodes a esta entrevista de traballo...

Búscase reporteiro televisivo para programa da TVG de máxima audiencia. Imprescindible coñecementos de galego e coche propio para desprazamentos. Faranse entrevistas no PLATÓ 1000 o venres 21 de febreiro, de 12 a 14 horas.

Escribide no espazo que vos damos as posibles preguntas que fará o entrevistador (un mínimo de 12 preguntas). Logo, por parellas, adoptaredes un membro o papel de entrevistador e outro o de entrevistado, que deberá improvisar as posibles respostas. 1. Nome completo... 2. Idade... 3. _______________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________ 6. Idiomas que fala e dominio sobre estes. 7. _______________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________ 10. Cursos realizados con relación ao posto de traballo ao que opta e ano de realización. 11. _______________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________

15

16. Lede atentamente o texto que se achega. Son as instrucións que figuran no reverso do formulario que se cobre para solicitar emprego no Servizo Galego de Colocación. Unha vez lido, contestade oralmente as seguintes preguntas: a) Dos datos que se me piden na folla, é posible que algúns teña que acreditalos con algún documento. b) Os meus datos van ser enviados a empresas que solicitan traballadores do meu perfil. c) Podo rexeitar ofertas de emprego que respondan ao meu perfil como traballador. d) Quedo obrigado/a a asistir a cursos de formación. INSTRUCIÓNS XERAIS - Escribe o texto en letras maiúsculas e de imprenta. - Os espazos sombreados están reservados para que os cubra o centro autorizado. - Na valoración da escala escolla a que máis se axuste aos seus coñecementos. - Os datos han de ser reais e, se é o caso, debidamente acreditados. - A calidade e eficiencia do servizo dependen directamente do contido do presente documento, de tal xeito que, se non contén os datos necesarios, non será posible a súa validación e, en consecuencia, non poderá acceder aos programas ofrecidos polo Servizo Público de Emprego. EN CUMPRIMENTO DA LEI ORGÁNICA 15/1999, DO 13 DE DECEMBRO, DE PROTECCIÓN DE DATOS DE CARÁCTER PERSOAL, INFÓRMASE DOS SEGUINTES PUNTOS: - Os datos proporcionados no presente documento formarán parte dun ficheiro automatizado de demandantes de emprego, centralizado no Servizo Galego de Colocación (en adiante, SGC), gozando da protección establecida na devandita lei. - O SGC actuará como intermediario entre as empresas que ofrezan traballo e os demandantes de emprego axilizando o proceso de contratación. Para tal efecto, os seus datos poderán remitirse a calquera empresa ofertante, co obxecto de seleccionar os candidatos para os postos de traballo. - As respostas ás preguntas presentadas teñen carácter voluntario. En calquera momento pode exercer os dereitos de acceso, rectificación, cancelación e oposición, dirixíndose ao seu centro titor ou oficina de emprego. - A identidade e enderezo do responsable do ficheiro é a seguinte: CONSELLERÍA DE TRABALLO DIRECCIÓN XERAL DE FORMACIÓN E COLOCACIÓN SUBDIRECCIÓN XERAL DE COLOCACIÓN EDIF. SAN CAETANO, S/N, 15771 SANTIAGO DE COMPOSTELA Lembrámoslle que o feito de ser demandante de emprego implica, entre outras cousas, as seguintes obrigas: - Renovar a tarxeta de demanda nas datas sinaladas. - Comparecer ante os servizos públicos de emprego cando sexa requirido. - Non rexeitar ofertas de emprego axeitadas, así como participar noutros programas de emprego, inserción ou formación. - O cumprimento, se é o caso, do compromiso de actividade, así como participar en programas de colaboración social. O incumprimento de tales obrigas e a súa reincidencia pode ser causa de infracción leve ou grave en materia de Seguridade Social (se é perceptor de prestacións ou subsidio de desemprego) ou en materia de Emprego, tal como establece o Real decreto lexislativo 5/2000, do 4 de agosto, polo que se aproba o texto refundido da Lei sobre infraccións e sancións na orde social (BOE núm. 189, do 8 de agosto).

16

Contido sociocultural Número de fogares con conexión a Internet Noo aano 2006, un 28,70% dos galegos conectáronse a internet, porcentaxe que, igual que no caso doutras tecnoloxías (telefonía móbil), vén experimentando un crecemento nos últimos anos. Por provincias, os pontevedreses son os que en maior porcentaxe se conectaron a internet, seguidos dos coruñeses, nunhas porcentaxes que superan a media galega (31,51% e 30,24%, respectivamente). Os ourensáns son os que menos se conectaron a internet neste ano (20,61%). Son os homes os que utilizan as novas tecnoloxías en maior medida que as mulleres, pois no ano 2006 un 31,15% dos homes galegos de 5 ou máis anos conectáronse a internet, mentres que as mulleres o fixeron nun 26,44%. Ao igual que no uso de ordenador, o grupo de 15 a 19 anos é o que presenta a maior porcentaxe de 4% conexión a internet, cun 65,94%.

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Expresar dúbida

O teatro

GRAMÁTICA Pronomes per-

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA Atopar/atopar-

soais: o se forman- se, afogar/afogarse Sintetizar unha información

Os estilos musi-

te léxico

etc.

cais Colocación dos

Coherencia e

pronomes persoais

cohesión: os sinó-

nas perífrases

nimos e hiperónimos

Formas e usos dos adverbios/

GALEGO EN

locucións adv.:

ACCIÓN: O ar-

temporais e de

gumento dunha

dúbida

película

Derivación: substantivos abstractos Tipoloxía textual: a crítica

Nova música galega

03

Actividade introdutoria 1. Imaxina que es o dependente dunha tenda de discos. Esta semana recibiches esta remesa de novidades. Onde as colocas? Pop

Rock

Melódica

Heavy

Rancheiras

Folk

Rap

Clásica

Zarzuela

04

2. En Riazor vaise celebrar un concerto dun artista que a ti che gusta moito. Mercas esta entrada, a onde te tes que ir sentar se entras pola porta 29? Localiza no plano o teu asento.

05

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para expresar dúbida:

Para indicar localización temporal:

Os chamados adverbios ou locucións adverbiais

Para indicar a localización dun feito ou acción no tempo pode-

de dúbida sérvennos para expresala. Observa a

mos usar:

diferenza:

a) adverbios de tempo: Hoxe comín todo.

Vou ao cine/Quizais vaia ao cine.

Onte deixei a comida no prato.

Chove/Tal vez chova esta tarde.

Mañá farei eu a comida.

Está enfermo/Igual está enfermo e por iso

Sempre me toca cociñar a min, nunca cociñas ti.

non veu.

Daquela usábanse moito os cintos anchos. O auténtico desastre comezou entón.

Vou ao cine/Ao mellor vou ao cine.

Aínda non chegara, chegou despois.

Chove/Se cadra chove esta tarde.

Ás oito xa viñera do bar.

Está enfermo/O mesmo está enfermo e por

Vente cedo, non chegues tarde.

iso non veu. b) frases que funcionan como CC de tempo: Fíxate que algúns adverbios e locucións esixen

Neste mes sempre fai moita calor. (Frase preposicional)

poñer o verbo en subxuntivo (vaia, chova), men-

Esta semana tócache fregar os pratos. (Frase nominal)

tres que outros manteñen o indicativo (está, vou,

Case nunca vés á túa hora. (Frase adverbial)

chove).

O SE FORMANTE LÉXICO As formas do pronome reflexivo poden actuar como formantes lexicos; isto é, introducen matices semánticos no verbo ao que acompañan, de forma que este: a) non ten exactamente o mesmo significado segundo

b) pode esixir unha rexencia sintáctica distinta segundo

vaia ou non acompañado polo pronome:

vaia ou non acompañado ou non polo pronome:

acordar/acordarse, rexistrar/rexistrarse, afogar/afo-

atopar/atoparse con, lembrar/lembrarse de, escribir/

garse etc.

escribirse con etc.

06

Léxico Coloquial: nin para diante nin para atrás

Coloquial: cousa rara

Estándar: dubidar

Estándar: fenómeno estraño

Culto: vacilar

Culto: fenómeno extraordinario

Coloquial: escoller

Coloquial: rechamangueiro

Estándar: elixir

Estándar: rechamante

Culto: optar, seleccionar

Culto: espectacular

Coloquial: música favorita

Coloquial: gozar a música

Estándar: música preferida

Estándar: disfrutar coa música

Culto: música predilecta

Culto: deleitarse coa música

3. É a fin de semana e queredes saír celebrar un grupo de amigos que acabas de conseguir un novo traballo. Primeiro, discutides as alternativas que se presentan. Son estas:

a) Por parellas, facede unha lista das alternativas: obra de teatro, película... b) Decidide que opción escolledes.

07

c) No cadro seguinte, anotade as razóns da vosa elección e por que desbotastes algunha das outras.

Opción rexeitada: Razóns do rexeitamento: Porque as entradas saían caras...

Opción elixida: Razóns da elección: Porque nos gusta a todos...

4. Escoita agora esta conversa telefónica, onde alguén dubida se ir ver unha película cun amigo ou quedar na casa estudando. Por parellas, imitade agora esta conversa onde dubidedes sobre se ir ao teatro ou á festa da androlla.

08

5. Neste texto, fíxate nos verbos que aparecen destacados:

AVISTAMENTO OVNI NUNHA PARROQUIA DA COMARCA DE SANTIAGO Axencia Fefé.

O avistamento ovni ocorreu onte, día 13 de decembro, na parroquia de Cacheiras, no concello de Teo. Así o manifestaron M. H. e P.V., dous homes que viaxaban sobre as sete da tarde pola estrada que une Santiago co concello pontevedrés de Forcarei e que se dirixían, segundo dixeron, ao aeroporto de Lavacolla para despedirse dun familiar que ía tomar o voo que une a capital galega con Amsterdam. Segundo o relato destas dúas testemuñas, fixáronse nun estraño obxecto que cruzou preto do seu coche porque despedía unha luz moi intensa. Nun primeiro momento ocorréuselles que podería tratarse dun avión que voaba a unha altura moi baixa, pero logo desbotaron a idea ao ver a velocidade á que se desprazaba e descubrir que a forma que tiña se parecía á dunha roda. Onte e hoxe na comarca de Santiago rexistráronse temperaturas moi baixas, pouco habituais nesta zona, onde case nunca o termómetro baixa de cero, polo que se baralla a posibilidade de que se trate dalgún fenómeno meteorolóxico estraño.

Estes son os verbos: Sen o pronome reflexivo:

Significados:

Co pronome reflexivo:

Significados:

ocorrer

suceder, pasar

ocorrerse

pensar, vir á mente

manifestar

..............................................

manifestarse

..............................................

despedir

..............................................

despedirse

dicir adeus

................................................

ocuparse dun asunto

tratarse

..............................................

................................................

..............................................

parecerse

..............................................

................................................

..............................................

fixarse

observar algo

................................................

..............................................

rexistrarse

.............................................

a) Pon nos ocos os verbos que faltan para completar as parellas. b) Reflexiona sobre os distintos significados que ten o verbo segundo apareza con ou sen o pronome reflexivo.

09

6. Fíxate agora nas situacións que ilustran estas viñetas e procura usar polo menos dous dos verbos vistos na explicación sobre o que se pode ver nelas:

10

Galego en acción 7. Aquí che presentamos algunhas fotos da película Premonition.

Seguindo estas pistas, escribe un argumento para a película: _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________

11

8. Achegámosche agora o trailer da película. Miráo. a) Cambiarías a túa historia despois de visionar o tráiler? b) Que datos ou detalles foron os que che fixeron cambiar de opinión? Datos novos: - Pódese ver o enterro dun dos personaxes. - ... - ...

c) Tendo en conta isto, escribe o teu argumento: _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________

12

Tipoloxía textual A crítica 9. Lede a crítica que nunha páxina especializada en cine se fai a esta película:

A historia céntrase en Linda Hanson (Sandra Bullock), sensible ama de casa cuxo ideal matrimonio caeu no cansazo. Cando Jim morre nun accidente automobilístico, Linda queda sumida na tristura, e só a compaña da súa familia (de súa nai e das súas dúas fillas) logra darlle fortaleza. Porén, ao día seguinte, Linda esperta e atopa o seu home vivo. Todo foi un soño! Pero certos detalles fanlle crer que non foi unha fantasía, senón unha visión de futuro. Por suposto, ninguén lle inspira a suficiente confianza como para contarlle tal cousa. Poderá evitar a accidental morte do seu esposo? O guión da película non ofrece moitas explicacións sobre as anómalas experiencias da protagonista. Os aparentes saltos no tempo funcionan suficientemente ben para impulsar a trama e manter un adecuado suspense sobre o desenlace. Malia isto, o filme resulta cansado e aburrido, porque o guión discorre polo camiño fácil do clixé e do sentimentalismo barato. Quizás algúns espectadores encontrarán atractiva a eterna disxuntiva entre determinismo e libre albedrío que parece manexar Premonition. Con algunhas medianas excepcións (como a actuación en Crash [Colisión]), Sandra Bullock mostrou ata o de agora pouca credibilidade en papeis serios e, se cadra por iso, limitou a súa carreira a comedias románticas. Aquí, con todo, realiza un traballo adecuado... que non é particularmente notable, pero funciona dentro dos parámetros da historia. O director alemán Mennan Yapo realiza un labor decente no aspecto técnico, isto unido ás interesantes ideas centrais sobre destino e causalidade e a enxeñosa evolución emocional do personaxe central permiten unha leve recomendación para Premonición. Como conclusión, podemos dicir que a experiencia xeral non é moi satisfactoria, polo que teño a premonición de que non moita xente terá tanta paciencia. Adaptado de www.labutaca.net

A CRÍTICA Por tratarse dun texto valorativo, tamén son moi frecuentes os adxectivos cualificativos. Localiza os do texto.

Unha crítica é un texto onde un especialista na materia dá a súa opinión e verte as súas ideas ao redor dunha película de cine, un libro etc. Por esta razón, é relativamente frecuente que na crítica aparezan substantivos abstractos que fan referencia a correntes, ideoloxías, calidades, ideas, sentimentos etc. No texto aparecen destacados algúns destes sufixos formadores de substantivos abstractos: -azo: cansazo -ura: tristura -eza: fortaleza -anza: confianza -ismo: sentimentalismo -ibilidade: credibilidade -idade: causalidade -iencia: paciencia

13

10. De igual maneira, tamén marcamos un procedemento de cohesión importante á hora de construír un texto e evitar repeticións innecesarias, ao tempo que se diversifica o léxico empregado que, desta forma é moito máis rico: a) en vermello aparecen destacados os sinónimos: historia - guión

película - fime

Jim - home - esposo

actuación - papel

soño - fantasía

traballo - labor

b) en verde, hiperónimo e cohipónimos correspondentes: familia: nai, fillas Ben, pois chegou agora o momento de que, atendendo a todas estas recomendacións, elabores a túa propia crítica. Propoñémosche unha serie de televisión das máis vistas nos últimos anos na TVG ou un clásico das películas infantís:

CRÍTICA: ________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________

Propoñémosche que uses estes sinónimos: papel - actuación pasado - pretérito programación - grella historia - argumento amena - entretida xenial - mestra...

_______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________

Tamén estoutros hiperónimos e cohipónimos: Familia: avoa, netos, pai, nai... Medios: televisión, radio... Programas: películas, series, concursos...

14

Modelo actividade Celga 11. Falando de música galega, aquí tes a Luís Emilio Batallán cantando unha letra do autor Álvaro Cunqueiro. Observa o vídeo e trata de responder estas cuestións. a) Que sitios de Galicia recoñeces no vídeo? Escríbeos. b) Se fas un segundo visionado do vídeo, verás que ás veces non son sitios, senón costumes ou cousas típicas da nosa terra, cales? c) Fixándonos agora no texto, explica oralmente que nos conta o poema.

12. Le a entrevista que che achegamos ao grupo galego Os trasnos de moscoso e contesta: a) Que tipo de música fan? b) Que sabes dese tipo de música? Busca unha información mínima a través da rede ou dunha enciclopedia se non sabes nada. c) Gústache esta música? d) Hai moito tempo que están en escena? e) Como comezaron? f) Cantos son e como se chaman? g) Todos galegos? h) Onde está Moscoso? Se non o sabes, búscao coa axuda dun compañeiro nun mapa de Galicia. i) Que opinión lles merece o actual panorama musical galego? j) Dos intérpretes ou grupos que lles gustan a eles, ti coñeces algún? k) Que outros músicos galegos coñeces?

15

Contido sociocultural Nova música galega

Zénzar

Mercedes Peón

The Homens

Ruxe-Ruxe

ox a música galega e en galego está experimentando unha importante eclosión en todos os estilos, mesmo nalgúns Hoxe que ata os nosos tempos case eran inexplorados, tal é o caso do hiphop (Os trasnos de Moscoso) ou o rap (Dios que te crew). Alén disto, xorden ou xa funcionan dende hai anos grupos de pop e rock coma Zenzar ou The Homens. Outros, sen renunciar totalmente á música tradicional exploran novas fusións (Ruxeruxe, Marful ou os solistas Mercedes Peón e Xosé Manuel Budiño). Popularízanse novos estilos que van gañando o seu espazo e fálase así de Rock Bravú, Rock parrulo, Rock de batea... Todos estes grupos e solistas actúan ao longo e ancho do país en distintas salas e festivais que se celebran ao cabo do ano, coma o Festival de Pardiñas (Guitiriz), o Festival dos Botes (Arzúa), Revoltallo (Vigo), Ordesrock (Ordes), Festival do Castro ún (Pantón) ou o Festival da Arrincadeira (Noia), só por citar algúns.

16

Transcrición do audio 4. Conversa telefónica onde alguén dubida se ir ver unha película cun amigo ou quedar na casa estudando. - Que tal Xosé? - Ola, colega. Que contas? - Estou aquí na casa aburrido e ocorréuseme chamarte para ver se che apetece vir comigo a ver Premonition; xa sabes, a última de Sandra Bullock, que sei que a ti che gusta moito esa actriz... - Home, pois non sei, non sei... Posme ante unha elección difícil porque eu estou aquí na casa estudando, que mañá teño un exame de Historia... - Máis ao meu favor, non me dirás que prefires estudar... - Non é que o prefira, pero teño o exame aínda moi pouco preparado. Preciso darlle un repaso. - Telo estudado ou non o tes estudado? - Estouno repasando. - Anda, decídete, que despois sempre levas sobresalientes. É mellor que quites un notable e polo menos ves a película. - Quizais teñas razón, ao mellor non o teño tan mal preparado como pensaba. Vémonos na porta do cine. As entradas? - Hai que as quitar ao chegar, non as dei pillado por Internet. - Vale, pero se hai que quitalas temos que nos ver dez minutos antes. Ás dez? - Veña, alí ás dez. Abur.

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Expresarse en contextos académicos (secretaría)

Ámbito académico-administra-

GRAMÁTICA

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA

O infinitivo

Coherencia e

conxugado

tivo: a matrícula, Correccións, aclaracións...

os prazos...

cohesión: conexión léxico-

Oracións com-

semántica

pletivas: lémbroche que..., preguntou se...

GALEGO EN ACCIÓN: deseño dun impreso

Derivación: os sufixos caracterizadores Tipoloxía textual: a convocatoria dun concurso

As tres universidades galegas

03

Actividade introdutoria

1. Acabas de trasladarte de domicilio e aínda che quedan por facer un montón de trámites. Comecemos pola matriculación nun novo centro de estudos superiores. Imaxina que chegas ao mostrador da secretaría do novo centro disposto/a a informarte. Pensa nas preguntas que farías. Para facilitarcho, dámosche unhas cantas palabras clave: Prezo

Bolsas de estudo Ciclos

Optativas

Residencia Vacacións

Horario Prácticas

1. Que estudos se poden cursar neste centro? 2. ...

2. Por parellas, representade agora o diálogo entre a persoa que está detrás do mostrador e ti.

Créditos

04

3. O seguinte paso, vai ser cubrir o impreso de matriculación, que datos dos seguintes incluirías nel? Ten en conta que só poderías elixir 10 datos.

Nome

DNI

Lugar de nacemento

Apelidos

Pasaporte

Profesión dos pais

Idade

N.º da Seguridade Social

Estudos dos pais

Traballador en activo

Domicilio

Familia numerosa

Estudos anteriores

Teléfono

Nacionalidade

Materias optativas

Teléfono móbil

Bolseiro

Curso

Sexo

Nome dos pais

4. Facede agora unha posta en común sobre os datos que elixistes e os que desbotastes, xustificando a vosa elección. Seguide este modelo: Nome: elixino porque me parece moi importante ter identificada a persoa que ingresa no centro. ...

5. O plano do centro: a) Explícalles en voz alta aos compañeiros e compañeiras a onde se teñen que dirixir se queren matricularse neste centro. b) Se despois de matricularte queres ir tomar un café, a onde te tes que dirixir? Guía un compañeiro ou compañeira polo plano.

05

06

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para expresar/solicitar información:

E rematar coa información demandada:

Podemos comezar a nosa petición con algunha destas fórmulas:

... que hora é? ... se pechan ao mediodía?

Por favor...

... sobre a catedral.

Mire...

... onde está a praza da Leña.

Oia...

... ata cando están abertos. ... canto custa isto.

Para logo continuar con algo así: Pódeme dicir... É tan amable de dicirme... Necesito información... Quero saber...

O INFINITIVO CONXUGADO No galego, contamos cunha forma flexionada do infinitivo que ten as seguintes formas:

b) Pódese utilizar nos seguintes casos (ver exercicio 8): - Cando ten un suxeito (expreso ou non) diferente ao do verbo da oración complexa na que se contén:

Eu sentir

Nós sentirmos

Actuarmos pronto é imprescindible.

Ti sentires

Vós sentirdes

Estares atento resulta decisivo.

El ou ela sentir

Eles ou elas sentiren

Esa é a razón de estarmos tan cansos.

a) Como ves, fórmase engadínllole unhas desinencias de

- Cando vai introducido por unha preposición, ao comezo

número-persoa e modo-tempo á forma non conxugada do

da oración:

infinitivo.

De non facerdes así, equivocarédesvos. Para chegarmos primeiro, temos que correr.

07

Léxico Coloquial: andarse chorando

Coloquial: atallar un problema

Estándar: pedir

Estándar: solucionar

Culto: solicitar, demandar

Culto: emendar

Coloquial: fungar

Coloquial: encher un papel

Estándar: protestar

Estándar: cubrir un impreso

Culto: mostrar discordancia

Culto: completar un formulario

Coloquial: estudante

Coloquial: palmar unha clase

Estándar: alumno/a

Estándar: latar, faltar

Culto: discípulo/a

Culto: non asistir

6. Observa estas fotografías, todas fan referencia a algunha actividade que ten prazos de realización. Asocia fotografía con actividade e logo indica os prazos. Vocabulario útil: Mes

Prorrogable

Ano

Fóra de prazo

Día

Tarde

Hora

Cedo

Entrega

Esperar

Recollida

Facer cola

Pagamento

Présa

De .................... ata .................

Apurar

Dende .................... ata ................

Atender

08

Descrición da actividade:

Prazos:

Descrición da actividade:

Prazos:

Descrición da actividade:

Prazos:

Descrición da actividade:

Prazos:

Descrición da actividade:

Prazos:

Descrición da actividade:

Prazos:

09

7. Observa con atención esta fotografía e comenta co teu compañeiro ou compañeira: a) quen son estas persoas?, que relación teñen entre elas? b) onde están? c) que fan?

Fonte: www.datisa.es

d) Escoita agora este diálogo. A persoa que está máis preto da cámara ergue a man e faille unha pregunta ao profesor, que pregunta lle fai? Escoita igualmente a resposta do profesor. e) Por último, por parellas, comentade cal foi a pregunta e cal a resposta do profesor. Segue algún destes modelos: O alumno preguntou se + VERBO EN INDICATIVO E o profesor respondeu/aclarou que... + VERBO EN INDICATIVO O alumno dixo que... + VERBO EN SUBXUNTIVO O profesor lembrou que... + VERBO EN INFINITIVO

10

8. Centrémonos agora nas posibles respostas do profesor/a para lle explicar, aclarar ou corrixir algo a un dos seus alumnos/as: a) une preguntas e posibles respostas (pode haber máis dunha resposta por pregunta). b) ensaiade por parellas en voz alta a pregunta e as respostas que unistes, empregando nas respostas que dades algún dos modelos que che presentamos:

Preguntas

Posibles respostas

Por que é necesario facelo así?

Non hai outra posibilidade para que saia ben.

Quen pode vir mañá?

Tedes que seguir o modelo que demos onte na clase.

Como resolvemos isto?

Adiar a data supón un atraso considerable.

Hai máis maneiras de solucionalo?

Ensaia outras maneiras de facelo.

Profesor, pregúntome se non podemos

Sería necesario porque imos con atraso.

cambiar a data de exame... Se o fas doutro xeito, verás que está errado. Ese resultado non está mal? Non, é correcto. Non é correcto. Inténtao destoutra maneira.

Modelos: De non facerdes así...

Estares atento, resulta decisivo se...

Actuarmos pronto é imprescindible, porque...

Convén virmos máis cedo para...

Cómpre facermos isto se...

Esta é a razón de estarmos...

11

9. Estes modelos tamén se poden empregar para lle dar advertencias ou consellos a alguén. Empregándoos, que advertencias ou consellos lles farías a estas persoas:

As interxeccións poden servir para advertir dun perigo ou para chamar a atención do receptor sobre algo. Estas poden serche útiles neste exercicio, incorpóraas nas túas respostas: Ai! Eh! Tamén outros enunciados como: Coidado! Atención! Mira!

12

Galego en acción 10. Observa estas tres fotografías con atención e di que adxectivos lle adxudicarías a cada unha delas. Explica, antes de adxudi-

Fonte: www.fotografiabarcelona.com

carllo, que significado ten o adxectivo: Xentil

Realista

Agradable

Prudente

Xeniúdo

Imaxinativo

Fungón

Intelixente

Malencarado

Argalleiro

Chorón

Honrado

Simpático

Apaixonado

Antipático

Enérxico

Agarimoso

Extraordinario

Positivo

Admirable

Folgazán

Groseiro

Zoupeiro

Lúcido

Preguiceiro

Galante

Traballador

Gracioso

Tiránico

Obxectivo

OS SUFIXOS CARACTERIZADORES Os sufixos caracterizadores son aqueles que transmiten un contido de cualidade aplicable a persoas e/ou cousas. Aparecen polo tanto na formación de adxectivos. Estes son algúns dos máis frecuentes: -ISTA: realista

-ICO/A: enérxico, tiránica...

-EIRO/A: zoupeiro, argalleira, groseiro...

-NTE: intelixente, galante...

-DOR/A: traballadora

-BLE: amigable, responsable...

-ARIO/A: extraordinario

-IVO/A: positivo, obxectiva...

-OSO/A: gracioso, agarimosa...

-AN/ANA: folgazana, nugallán...

-ADO/A: honrada, apaixonado...

13

11. Tendo en conta as asociacións que fixeches entre personaxe e trazos do seu carácter, asígnalle a cada un deles un oficio.

OFICIO:

OFICIO:

OFICIO:

a) Estas tres persoas son os sospeitosos que manexa a policía de ter cometido un roubo dun famoso cadro nun museo de Amsterdam. Observa este anaco do informe policial dun deles, a quen dirías que pertence? Nome: ........................................................................................... Idade: ............................................................................................ Oficio: ........................................................................................... Domicilio: ................................................................................................................................................................... Das pesquisas policiais feitas ata o de agora sábese que esta persoa, ademais de botar moitas horas no seu posto de traballo, ten logo outras afeccións ás que dedica moito tempo: clases de baile e curso de pintura. Trátase dunha persoa solitaria, que ten poucas relacións sociais fóra das que establece no propio eido laboral. Calado, serio, en aparencia moi responsable. Polas súas afeccións podemos presumir que se trata dunha persoa imaxinativa, creadora e observadora. Pola contra, e segundo declaracións dos seus veciños, resulta unha persoa xeniúda e antipática coa maioría dos veciños, dado o seu carácter retraído.

b) Seguindo o modelo, elabora ti o informe policial doutro dos personaxes onde se faga a descrición do carácter: Nome: ........................................................................................... Idade: ............................................................................................ Oficio: ........................................................................................... Domicilio: ........................................................................................................................................................................................................ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________

14

Tipoloxía textual 12. Observa esta convocatoria:

15

Observa as palabras que veñen marcadas en cores: a) orixinal, texto, copia, obra, exemplar b) presentar, achegar c) membros, lectores, profesionais, secretario A diversificación léxica e a conexión semántica entre as palabras que compoñen un texto é un dos métodos para conseguir a cohesión súa. Esta conexión pode manifestarse de varias maneiras: -no caso da secuencia a) e b), trátase de diversificar o léxico para evitar repeticións innecesarias e para enriquecer desta forma o vocabulario do texto. -no caso da secuencia c), a cohesión establécese mencionando os compoñentes do que podemos considerar un campo semántico: membros do xurado (hiperónimo do campo) e lectores, profesionais da cultura e secretario (hipónimos do campo semántico).

Tendo en conta isto, redacta ti agora unhas bases para un PREMIO DE DEBUXO tendo en conta de incluír os seguintes datos, dos cales podes tomar nota aquí:

Nome do premio: _________________________________________________________ Participantes: ____________________________________________________________ Técnicas permitidas: _______________________________________________________ Número de copias: ________________________________________________________ Tamaño: ________________________________________________________________ Xurado: _______________________________________________________________ _ Prazos: _________________________________________________________________ Premios: ________________________________________________________________ Lugar de entrega: _________________________________________________________

16

13. Nas bases que redactes, mira de usar estas series: a) debuxo, deseño, bosquexo b) copia, orixinal, obra c) premio, galardón, gratificación d) presentar, entregar, achegar e) membros do xurado: deseñadores, alumnado, profesores f) técnicas: acuarela, gravado, pintura...

17

Modelo actividade Celga 14. Plan de estudos dunha facultade:

18

Deseña, contando con esta información, o teu plan de estudos do primeiro ciclo de Bioloxía, tendo en conta as seguintes condicións: a) As materias troncais e obrigatorias hai que facelas necesariamente. b) Nunca queres ter máis de cinco materias ao tempo por cuadrimestre. c) Tes que facer necesariamente dúas optativas.

PRIMEIRO CURSO Materias Primeiro cuadrimestre

Segundo cuadrimestre

19

SEGUNDO CURSO Materias Primeiro cuadrimestre

TERCEIRO CURSO Materias Primeiro cuadrimestre

Segundo cuadrimestre

Segundo cuadrimestre

20

d) Pensa agora que a mediados do segundo curso, por algunha circunstancia, tes que modificar o teu plan de estudos. Deberás cubrir o impreso de modificación de matrícula que che achegamos.

21

Contido sociocultural O sistema universitario galego

As universidades son as institucións de educación superior nas que se desenvolven as seguintes funcións: • A creación, desenvolvemento, transmisión e crítica da ciencia, da técnica e da cultura. • A preparación para o exercicio de actividades profesionais que esixan aplicación de coñecementos e métodos científicos e para a creación artística. • A difusión, a valorización e a transferencia do coñecemento ao servizo da cultura, da calidade de vida e do desenvolvemento económico. • A difusión do coñecemento e da cultura, a través da extensión universitaria e a formación ao longo de toda a vida. En Galicia contamos actualmente con tres universidades públicas: a Universidade de Santiago de Compostela (USC), a Universidade da Coruña (UDC) e a Universidade de Vigo (UVIGO) Cada universidade divídese á súa vez en campus, os lugares onde se sitúan as distintas facultades e centros de estudos e investigación. Así, a UDC ten representación en dous campus: Campus da Coruña (con dezaseis centros) e Campus de Ferrol (con seis centros), a USC divídese entre o Campus de Santiago (con dezaoito centros) e o Campus de Lugo (con seis centros) e, por último, a UVIGO divídese entre o Campus de Ourense (con sete centros), o Campus de Pontevedra (con seis centros) e o Campus de Vigo (con dezaseis centros). En todas elas, teñen representación estudos e licenciaturas da área de ciencias (Bioloxía, Farmacia, Química...) e da área de humanidades e ciencias sociais (Historia, Dereito, Ciencias da Educación...). Algunhas facultades, pola contra, só teñen representación nun campus, tal é o caso de Ciencias do Mar (en Vigo), Belas Artes (Pontevedra), Veterinaria (Lugo) ou Arquitectura (A Coruña).

22

Transcrición do audio 7. Diálogo: a persoa que está máis preto da cámara ergue a man e faille unha pregunta ao profesor. No curso de formación... - Como vos ía dicindo, o traballo que tedes que entregar a próxima semana ha de ter polo menos unha extensión de vinte e cinco páxinas, numeradas e a dobre espazo. Lémbrovos que as partes que debedes incluír son: unha introdución onde expliquedes os obxectivos que queredes conseguir, unha planificación básica que inclúa as fases do traballo e a temporalización, para logo rematar cunhas conclusións. - Profesor, eu quero preguntar se non é necesario incluír tamén algo sobre os materiais precisos para poñer en práctica a actividade que describimos... - Non obrigatoriamente, pero dende logo é unha boa opción se queredes mellorar o traballo e aspirar a ter unha cualificación alta.

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Expresarse en contextos académicos (aula)

Hostalaría / alimentos: a carta

GRAMÁTICA Participios irregulares

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA Porque / por que

de temporada Causas e consecuencias

Oracións causais Académico: dentro da aula

Coherencia e cohesión: a pro-

Derivación: os alterativos Tipoloxía textual: a instancia

gresión da información GALEGO EN ACCIÓN: Elaboración da carta dun restaurante vexetariano / organizar un banquete

A agricultura ecolóxica

03

Fonte: www.vaporllonch.net

Actividade introdutoria

1. Describe en voz alta a escena que se representa na fotografía: • Quen son estas persoas? • Onde están? • Que fan? • Que tipo de indumentaria levan? • Como é a cociña dun restaurante?

2. Por parellas, escenificade a conversa entre dúas das alumnas do curso de cociña. Ofrecémosche estas dúas posibilidades sobre o tema: a) os ingredientes do prato que están preparando. b) o aspecto que ten o que están cociñando.

04

3. Produtos de temporada.

Inverno?

Primavera?

Verán?

a) Escribe o nome dos produtos. b) En que temporada se dan ou os hai para ser usados na cociña? c) Elixe dous deles para facer unha receita de temporada, cal sería o prato?

Outono?

05

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para indicar causas e consecuencias contruímos ora-

Os NEXOS son conxuncións, ben causais ben consecutivas.

cións causais ou consecutivas, respectivamente. As

Aquí tes unha lista das máis frecuentes:

oracións causais e consecutivas son oracións compostas que teñen esta estrutura:

Conxuncións causais: Porque

Proposición 1 + nexo + Proposición 2

Dado que Posto que...

Exemplo de oración causal: Pechei a porta porque botaba frío.

Conxuncións consecutivas: Entón

Exemplo de oración consecutiva: A porta botaba frío, entón pecheina.

Consecuentemente Pois Así pois Daquela...

PORQUE / POR QUE / PORQUÉ Hai que distinguir convenientemente estes tres usos que ás veces tenden a confundirse: - PORQUE: é a conxunción causal: Fíxeno porque me petou. - PORQUÉ: é un substantivo sinónimo de “motivo”: Non entendo o porqué da túa reacción. - POR QUE: trátase dunha preposición (por) seguida dun pronome relativo: A razón por que o fixen foi xustificada.

06

Léxico Coloquial: papar

Coloquial: ser de bo dente

Estándar: comer

Estándar: bo comedor

Culto: nutrirse

Culto: apreciar os manxares

Coloquial: pedir vez

Coloquial: barateiro

Estándar: reservar

Estándar: económico, barato

Culto: concertar

Culto: accesible

Coloquial: papatoria

Coloquial: ser bo cliente

Estándar: comida

Estándar: cliente hatitual

Culto: refección

Culto: cliente asiduo

4. Aquí che damos unha relación de alimentos, debes: a) separalos por entrantes, primeiros pratos, carnes, peixes e sobremesas. b) elaborar con eles unha carta dun restaurante: deberás engadirlles os prezos e engadirlle a algún deles o tipo de preparación que levaría (ver cadro). Peixe espada Solombo Filloas

Pescada

Bacallau

Pan con tomate Morangos

Ensalada de afumados

Carneiro

Tixola de grelos Sopa de peixe Torta de mazá

Tenreira Revolto de gambas

Croquetas de marisco Tomates

Tipos de preparación que se poden engadir na carta: Ao allo

Con nata

Con queixo roquefort

Recheos de anchoa

Ao forno

Con cogumelos

Á prancha

Con salsa verde

Doces

Á galega

Robaliza

07

5. Por parellas: unha vez que teñades elaborada a carta de prezos, supoñede que queredes saír celebrar o aniversario dun de vós. Tedes un presuposto de 45 euros para poder pagar, que pratos escolleriades? Lembrade que na factura tamén debe ir incluída a bebida (podedes ver a carta de viños da unidade 1).

Menú elixido e prezos:

TOTAL:

6. Mentres pedides a comida, un de vós pregúntalle ao camareiro como se preparan algúns pratos da carta. Escoita a conversa entre ambos os dous. Contesta agora por escrito estas preguntas: Que peixes se poden preparar á galega? _______________________________________________________________________________ Como se presenta o peixe á galega? _______________________________________________________________________________ É un prato indixesto a xuízo do camareiro? _______________________________________________________________________________ Por que? _______________________________________________________________________________

08

Por que outro prato pregunta o cliente? _______________________________________________________________________________ Por que se decide ao final o cliente? _______________________________________________________________________________ Cres que fixo unha boa elección?, por que? _______________________________________________________________________________

7. Convérteste por un momento no xefe de cociña dun gran restaurante. Este mediodía tedes unha comida de 30 persoas. O menú é o seguinte:

Menú

Menú

ntes Entarade polbo

Entrante

s Empanada o d a a l d l n e a a polbo Emp e bac Croquetas d tas d e e b a u callau q Cro

ratoP e alletes P o r i e PrRimevolto gdaembas rimeiro Prato

con setas e d lto Revo

cogumelo

s con gam bas e allo s rato emporada P o d S t n u g Xarree te en rdurasegduendo Prato S de ve niño de verduras d niño e tempora n e da te Xarre

emesao seira SobraS zá cabremesa

rta de dTeom Torta Xeados mazá caseira Xeados

a) Debes facer a nota de compra antes de ir ao mercado para ver que tes que comprar. Indica claramente o nome do produto e a cantidade.

09

8. Outra das cuestións para a preparación da comida é poñer a mesa para 30 comensais. Observa esta fotografía e vai indicando en voz alta como se debe poñer unha mesa. a) Pon especial coidado en indicar o número dos elementos necesarios. b) Tamén na disposición ou colocación de cada un dos elementos.

Lembra algún vocabulario útil: Copa Pano de mesa Coitelo Garfo Culler Pratos (de distintos tipos)

9. Outro detalle que non pode faltar é a correcta vestimenta dos camareiros e camareiras. Aquí che indicamos varios modelos. Describe cada un deles:

10

10. Cal deles prefires? Por que?

Prefiro o modelo

PORQUE

11. Une as seguintes causas e consecuencias a través de frechas. Beber demasiado alcol

Traballar moitas horas

Conducir moi ás presas

Contraer unha enfermidade hepática

Pedir un préstamo bancario

Levantar a voz

Iniciar unha discusión

Afundirse un barco fronte á costa

Abrir un negocio

Ter un accidente de tráfico

Facer moi mal tempo

Chamar a policía

Roubar nun supermercado

Pagar unha cantidade mensual

b) Contrúe agora, seguindo o modelo, oracións consecutivas (consulta no cadro de gramática os nexos consecutivos máis comúns): Bebiches demasiado alcol, en consecuencia tiveches un accidente de tráfico.

11

Galego en acción 12. Traballas nunha empresa que se dedica a organizar eventos. A túa xefa encárgache ocuparte da organización dun banquete. Estes son os datos básicos:

DÍA: 12 DE MAIO DE 2008 NÚMERO DE COMENSAIS: 45 CARACTERÍSTICAS: COMIDA DE PECHE DUNHA CONVENCIÓN DE MÉDICOS QUE TIVO LUGAR EN SANTIAGO DE COMPOSTELA, NO PAZO DE CONGRESOS. PERSONALIDADES: VICEPRESIDENTE DA XUNTA DE GALICIA, CONSELLEIRA DE SANIDADE, DIRECTORES DOS PRINCIPAIS CENTROS HOSPITALARIOS DE GALICIA.

Paso 1. Elixir un local. RESTAURANTE: O fogón da ría (Vilagarcía de Arousa) Capacidade: 200 persoas Max. grupos, 140 persoas Horario: de 13:00 a 16:00 e de 21:00 a 24:00 h

12

RESTAURANTE: Pazo Mendoza (Vilagarcía de Arousa) Capacidade: 50 persoas Max. grupos, 50 persoas Horario: de 13:30 a 16:00 e de 20:30 a 23:30 h

a) busca o teléfono de ambos os dous restaurantes na guía. O fogón da ría ___________________

Pazo Mendoza ___________________

b) Vas establecer o primeiro contacto a través do teléfono co restaurante elixido. Por parellas, un de vós que chame a O fogón da ría e o outro ao Pazo Mendoza. Anotade rapidamente no voso caderno de notas as preguntas que lle queredes facer:

c) Por parellas, simulade a conversa telefónica: ti fai as preguntas que tes anotadas e o teu compañeiro ou compañeira que improvise as respostas.

13

Paso 2. Elixir un menú. Este é o menú e o presuposto que vos envía por fax un restaurante, completa ti o outro:

O fogón da ría

Pazo Mendoza

Entrantes

Entrantes

Nécoras Ameixas en salsa verde Lumbrigante dous prebes ---

---

Primeiro prato

Primeiro prato

Robaliza da ría envolta en repolo ao forno ---

---

Segundo prato

Segundo prato

Solombos de porco aos tres queixos ---

---

Sobremesa

Sobremesa

Mazás asadas en cestiño de caramelo Prezo persoa: 70 euros

Prezo persoa:

euros

Que menú elixirías? Por que? Enumera polo menos cinco causas e cinco consecuencias. Contesta seguindo o modelo: Escollino por... Causas Escollino porque me gusta a decoración do comedor. ... Consecuencias Está situado na ría de Arousa, así pois terá marisco de calidade. ...

14

13. Nunha conversa cunha compañeira de traballo, explícaslle as razóns que te levaron a elixir ese restaurante e non o outro. Mira, escollino porque ten un comedor grandón, pero moi feituquiño. Cando chamei por teléfono a primeira vez, colleume un camareiro que aínda debía ser un rapazote, pola vociña que poñía, pero foi moi amable en todo momento e, cando me identifiquei, deseguida me puxo coa xefa de cociña, unha mullerona de voz decidida. Dixéronme ademais uns amigos que foron comer alí a semana pasada que lle puxeran un peixe fresquiño que daba gusto. Fíxate nas palabras que van destacadas en vermello: todas elas levan un SUFIXO ALTERATIVO.

14. Ofrecémosche unha relación dos sufixos alterativos máis frecuentes, redacta un texto onde os utilices. Podería ser, por exemplo: - a descrición dunha estancia. - a descrición dunha persoa.

OS SUFIXOS ALTERATIVOS Coñécense con este nome un grupo de sufixos que, sen mudar a categoría gramatical da palabra á que se achegan, introdu-

- o sentimento de pena que che produce algo.

cen significados de carácter subxectivo ou emocional. Son, por exemplo, sufixos alterativos os seguintes: - DIMINUTIVOS: indican pequenez ou afectividade.

-echo/a: gordecho, pequenecha

Alugou un cuartiño en Compostela.

-iño/a: cediño, gordechiña -uco/a: feituco, leiruca -on/ona: barrigona, narizón

- AUMENTATIVOS: indican tamaño grande, grandiosidade. Era unha mullerona de case dous metros.

-azo/a: homazo, gripaza -ucho/a: avogaducho, casucha

- PEXORATIVOS: indican desprezo, desagrado. Alugou un cuartucho de mala morte. - INTENSIFICADORES: intensifican o grao da calidade expresada pola palabra base. Este peixe está fresquiño.

15

Tipoloxía textual A instancia 12. Observa esta convocatoria:

Dona María Amelia Sucasas Pérez, con DNI 67890054 e con domicilio en Fene (A Coruña) EXPÓN: - Que actualmente rexenta o Restaurante Sindo, situado no lugar de Alobre, n.º 24 - Que todos os permisos para o funcionamento do devandito negocio están en regra

Nesta parte, o solicitante EXPÓN as ideas ou feitos que apoian a súa petición.

SOLICITA: - Que lle sexa concedido permiso municipal para pavimentar con lousa a terraza que se atopa no xardín do restaurante

SR. ALCALDE DO CONCELLO DE FENE

Nesta parte é onde se fai a SOLICITUDE daquilo que se quere pedir.

Persoa, organismo... ao que se dirixe a solicitude.

A instancia é un documento no que un particular, unha asociación etc. se dirixe a un organismo para solicitar algo.

16

15. Seguindo o modelo, redacta unha instancia con algunha destas finalidades: a) Solicitarlle a un concello o uso dun local municipal para unha reunión de veciños. b) Solicitar un cambio de matrícula na universidade. c) Solicitarlle a unha asociación o material para facer unha exposición.

16. Imaxina que es o xefe de cociña dun restaurante e que tes que saír facer unhas compras ao mercado. Porén, tes que adiantar os preparativos da comida, así que lle deixas unhas anotacións ao axudante que está a punto de chegar. Estas son as ideas que queres incluír na nota: Tiveches que saír, pero non vas tardar. É necesario ir facendo o prebe das ameixas. Hai dez tomates maduros na neveira. O perexil está no estante da dereita, onda o sal. É necesario picalos moi finos, tanto un produto coma outro. O coitelo máis apropiado é o de serra. Botar na tixola alta a lume lento. Sofritilos durante dez minutos. Ser moi coidadoso quitándolles a pel aos tomates. Se non chegas en dez minutos, retirar a tixola do lume.

17

a) O teu traballo consiste en redactar a nota que lle deixarás ao axudante. - Pon especial coidado en como ordenas a información. - Antes de proceder a redactar a nota, ponlle un número a cada unha das ideas segundo a orde na que vaias introducilas.

18

Modelo actividade Celga 17. Queres convidar a un amigo a comer e necesitas sorprendelo. Cando viaxas no coche e levas a radio posta, oes un anuncio. a) Escoita con atención e toma nota das principais prestacións do restaurante. b) Asocia agora algún destes símbolos coas prestacións ofrecidas.

c) Que simbolizan os demais? Dámosche algunhas ideas: Salóns privados

Moi confortable

Estilo rústico

19

Contido sociocultural A agricultura ecolóxica en Galicia

Actualmente en Galicia existe un Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica que ten a súa sede en Monforte de Lemos. A súa competencia abrangue o conxunto do territorio da comunidade autónoma. A agricultura ecolóxica é un sistema de produción de alimentos, baseado no respecto do medio, do benestar animal e do mantemento e mellora da fertilidade do solo. Empréganse prácticas agrícolas que fomentan o equilibrio do ecosistema, evitando ou excluíndo a case totalidade de produtos químicos, como fertilizantes; recorrendo a outras técnicas, como a rotación e asociación de cultivos, o emprego de fertilizantes verdes etc. Os produtos agrícolas ecolóxicos son aqueles obtidos sen o emprego de productos químicos e, polo tanto, con ausencia total destes sobre os alimentos. Posúen máxima calidade nutritiva e, ademais, manteñen as súas propiedades alimenticias durante máis tempo. Este sector medrou espectacularmente nos útimos anos en Galicia, xa que aumentou nun 63 por cento a superficie dedicada a agricultura ecolóxica no último ano, o que supón “case o dobre” do incremento no territorio estatal. Por provincias hai que destacar a de Ourense, coa produción de cereais, vide e olivas ecolóxicas, así como a de Lugo, onde destaca a produción ecolóxica de hortalizas, froitas e tubérculos. A principios do 2008, contamos en Galicia con 64 industrias de elaboración de produtos ecolóxicos.

20

Transcrición do audio 6. Conversa entre un de vós e o camareiro mentres pedides a comida. Cliente: Si..., por favor. Mire, como se prepara este prato que está na carta, a pescada á galega? Camareiro: Si... Pódense preparar varios peixes así, tamén lle podemos dar bacallau, peixe sapo... á galega. Basicamente consiste en presentar o peixe e unhas patacas cocidas regadas dun prebe ao que nós lle chamamos rustrido, que se fai con aceite, allo e pemento doce. Cliente: Será logo moi forte para o estómago? Camareiro: Non, señor, non é moi indixesto, ao contrario. Ao tratarse de comida cocida, adoita prestar bastante ben... Cliente: E que me di da empanada de polbo? Camareiro: Ben, esa si que xa lle é un chisquiño máis indixesta porque a zaragallada leva moita cebola, ademais de aceite e pemento vermello. Por se fose pouco, o polbo, aínda que moi rico, é un pouco máis difícil de dixerir. Cliente: E que me recomendaría vostede logo, se non quixese cargar moito o estómago, como segundo prato? Camareiro: Pois pode ser un revolto ou unha pescada cocida co aceite en cru... Cliente: Moi ben, vou tomar entón de primeiro unha ensalada tépeda e de segundo unha pescada co aceite en cru. Grazas.

17. Anuncio na radio cando viaxas no coche. Restaurante Casa Lolo, en Vimianzo, a 30 minutos da capital de Galicia. Ideal para comidas de empresa e pequenas celebracións. A nosa especialidade son as carnes ao caldeiro e as caldeiradas de peixe. Sobremesas caseiras. Dispoñemos de aparcadoiro propio, terraza, aire acondicionado. Tamén contamos con todos os accesos para persoas discapacitadas. Non pode deixar pasalo! Veña coñecernos e gozar dun ambiente agradable, mentres degusta a nosa cociña! Restaurante Casa Lolo, en Vimianzo.

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Discutir sobre información recibida.

Hostalaría: ali-

Locucións

mentos de tempo-

prepositivas para

rada.

introducir nocións

Recordarlle algo a alguén.

GRAMÁTICA

temporais. Léxico festivo: o Entroido.

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA Os puntos suspensivos. A adecuación: rexistros.

Oracións temporais.

GALEGO EN ACCIÓN: unha

Derivación: os sufixos temporais. Tipoloxía textual: o artigo de opinión (a ironía).

regueifa.

O Entroido.

03

Fonte: valdolouro.blogspot.com

Actividade introdutoria

1. Que fan estas persoas? Entre varias persoas da clase e pasándovos a quenda de palabra segundo o vaia indicando o profesor ou profesora, intentade describir con todo detalle o que se aprecia na foto. Para axudarche, podedes guiarvos por estas cuestións: • Quen son? • Que fan? • Como van vestidos? • Hai algo rechamante na fotografía?

04

2. Ofrecémosche unha serie de palabras referentes a algunhas das celebracións máis coñecidas do ano. Di que día do ano se celebran e logo ordenádeas cronoloxicamente: Entroido Defuntos

Pascua Día do Traballo

San Xoán

Reis

Día da Patria Galega

Día da Constitución

Día dos Inocentes

1.º _______________________________ 2.º _______________________________ 3.º _______________________________ 4.º _______________________________ 5.º _______________________________ 6.º _______________________________ 7.º _______________________________ 8.º _______________________________ 9.º _______________________________

3. Deseguido, asocia cada unha destas celebracións co que representan ou coas actividades máis frecuentes ás que están asociadas: Entroido

Día de Galicia.

Día da Constitución

Fánselles agasallos aos nenos e nenas.

San Xoán

Asar sardiñas e saltar a cacharela.

Pascua

A xente disfrázase.

Día dos Inocentes

Conmemoración da aprobación dun texto lexislativo.

Reis

Conmemórase a clase obreira.

Día do Traballo

Visítanse nos cemiterios os seres queridos falecidos.

Defuntos

É o día dos padriños e das madriñas.

Día da Patria Galega

Gástanse bromas.

05

4. No refraneiro galego, hai moitos refráns que teñen como temática algunhas destas celebracións. a) Une con frechas para completalos: Polo San Martiño...

... comes na viña a pintar o bago.

Marzo marzán...

... deixa a auga e vaite ao viño.

A todo porquiño...

... igualan as noites cos días.

Cando marzo maiea...

... trompos ao camiño.

Por Santiago...

... que por setembro regaña.

Polo San Martiño...

... xa a sardiña molla o pan.

Por San Matías...

... pola mañá cariña de rosa e pola tarde cara de can.

Polo San Xoán...

... lle chega o seu San Martiño.

Temporán é a castaña...

... maio marzea.

b) Para comentar oralmente: que significan?

06

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para discutir sobre información recibida:

Se o tratamento é familiar:

Para mostrar o noso desacordo coa información que nos

Non estou de acordo contigo niso/no que dis...

dá outra persoa ou ben, coa súa conduta, podemos uti-

Non me parece que...

lizar algunha destas fórmulas:

Creo que te equivocas en... O que dis/fas non está ben...

Se o tratamento é distante:

Non creo que teñas razón...

Non estou de acordo con vostede... Estou en desacordo con vostede... Non comparto a súa opinión... Paréceme moi discutible a súa opinión de que...

INDICAR TEMPORALIDADE No galego, contamos con varias alternativas para indicar nocións de tempo: - adverbios de tempo:

- oracións temporais: a) introducidas por conxuncións temporais: Non o verei mentres que viva aló.

Onte vinte pola tarde.

Antes que chegue, avísote.

Quíxente sempre moito.

Chámote despois de que marche meu pai.

Nunca me dixo nada.

Cando apareza o neno, dille que veña xunta min.

Hoxe fai bo día.

Tan axiña como chegue, mándalo para a casa.

- frases que funcionan como comp. circunstanciais de tempo:

b) oracións de infinitivo introducidas por preposición: Ao caer o día, comezou a chover.

Pola tarde (fr. prep.)

Tras vir do colexio, Bieito fai os deberes.

Ao mediodía (fr. prep.)

Ata chegar á escola, non te movas do asento.

Na tardiña (fr. prep.) O día de onte (fr. nom.)

07

Léxico Coloquial: andar de parranda, troulear

Coloquial: tomar o pelo

Estándar: divertirse

Estándar: bromear

Culto: gozar do tempo de ocio

Culto: facer burla

Coloquial: fungar

Coloquial: colocar ben

Estándar: protestar

Estándar: ordenar no tempo

Culto: mostrar discordancia

Culto: ordenar cronoloxicamente

Coloquial: discutir coma cans

Coloquial: meterse con alguén

Estándar: ter unha discusión

Estándar: molestar

Culto: ter unha controversia, refutar

Culto: desgustar, ofender

5. Relaciona produtos e/ou comidas con festividades destacadas do ano no que é típico consumilos: chourizos grelos cachucha sardiña boroa San Xoán

améndoas

Nadal

turrón

Entroido

pavo bacallau garavanzos filloas orellas champán

08

6. Seguindo agora o modelo que che presentamos, imos indicar cando se consomen estes alimentos: Polo Nadal, cómese/bébese... No Entroido son típicos... Por San Xoán, saboréanse...

7. Unimos agora época do ano con actividade... Sementar patacas

Entroido

Vestirse de vello

Verán

Decorar cabazos

Marzo

Cantar panxoliñas

Samaín

Ir á praia

Outono

Vendimar

Nadal

a) Seguindo o modelo do exercicio anterior, construímos as oracións. Procura utilizar todo o vocabulario que che achegamos: - Polo entroido vestímonos de vellos. - ...

Vocabulario útil: É costume Acostúmase Adoitar Tradicionalmente Desde sempre

09

8. Observa agora as fotografías. Nelas, móstranse os pasos que se deben seguir para elaborar un prato, pero están desordenadas:

a) Poñemos un número debaixo de cada fotografía segundo a orde que deben ter.

b) Escribimos as instrucións paso a paso:

Verbos útiles: Remexer

Engadir

Fritir

Untar

Cortar

Paso 1: ______________________________________________________________________ Paso 2: ______________________________________________________________________ Paso 3: ______________________________________________________________________ ....

c) Como se chama o prato?

10

9. Completa ti agora, atendendo aos pasos que elaboraches, estas afirmacións Antes de botar a fariña hai que ________________________________________________________. Debemos untalas en ovo despois de ____________________________________________________. A fariña bótase antes de _____________________________________________________________. Primeiro bótase a fariña e logo ________________________________________________________. Nunca se deben botar á xunta ________________________________________________________. Por último _______________________________________________________________________. Sempre hai que _____________________________________ mentres está na tixola. Temos que remexer a masa continuamente antes de que ____________________________________. Despois de que fagamos todos os pasos correctamente, poderemos saborear _____________________.

11

10. Vas construír un texto similar ao anterior, no que has usar as expresións que están en cursiva. O que debemos describir nesta ocasión é esta secuencia:

12

Galego en acción

As regueifas Texto publicado en Leña Verde A regueifa é un bolo de pan, propio das vodas, feito con fariña triga, ovos, manteiga, azucre e moi ben adornado de lambetadas, que podía ser disputado de dúas maneiras: improvisando cantigas de porfía ou bailando unha muiñeira de puntos moi difíciles e artísticos. A regueifa era entregada pola noiva á persoa vencedora na disputa e esta quedaba encargada de repartila entre as solteiras e solteiros asistentes. Ás persoas participantes no xogo chámaselles regueifeiras ou regueifeiros e esta forma acabou por ser utilizada para denominar a todos aqueles que, con bolo ou sen el, nunha voda ou en calquera outra circunstancia, compiten coa palabra para demostrar a súa agudeza e capacidade de improvisación.

Estes desafíos rimados son unha forma xa moi antiga de competición festiva na que o enxeño, a simpatía, os reflexos e mais o dominio da palabra son as armas que deben usar os contendentes. Hainos en todas as culturas e desde tempos moi recuados. Polo que a Galicia toca, e segundo nos conta Carré Aldao na súa Geografía General del Reino de Galicia, “a aseveración inmemorial de historiadores e xeógrafos romanos conta que, no país galaico, as femias levan a palma en improvisar cántigas e tanguer, sendo as súas composicións do máis fino epigrama e de verdadeiros poemas de delicado sentimento”.

Hoxe en día, e por razóns de todos coñecidas, este tipo de prácticas caeu en desuso _sobre todo nesta nosa terra_, o que fai aínda máis meritoria a iniciativa do Centro Veciñal e Cultural Valladares e o seu orixinal intento de actualización utilizando a internet e as técnicas máis modernas.

13

11. Le con atención este texto e di se as seguintes afirmacións son verdadeiras ou falsas e por que: - Unha regueifa é unha cantiga de porfía, ademais dun bolo de pan. - O regueifeiro é a persoa que reparte o bolo entre os solteiros e solteiras. - É unha tradición propia de Galicia. - Para ser bo regueifeiro fai falta ter moito dominio da palabra. 12. Aquí tes un texto dunha regueifa feito por alumnado da ESO. SAE Á VENTÁ MARIQUIÑA mozos

mozas

Sae á ventá Mariquiña, se te queres asomar, esa cariña de rosa quero volver a mirar.

Vaite de aí, Antón, non me veñas a tentar, que se me asomo á ventá ha de ser para te insultar

Heiche de axustar as contas as contas heiche axustar; ven para aquí queridiña, que os dous temos que falar

Co permiso dos meus pais, e da miña señoriña, estimaba de saber; Antón, ti para que viñas.

A que veño ben o sabes, eu direiche a verdade: veño por pasar a noite, que é cousa de mocidade.

Queridiño, ben falaches, queridiño, ben dixeches non saber o camiño volve por onde viñeches.

O camiño ben o sei, ben o vexo desde aquí, só che quería levar unha rosa que hai aquí

Esta rosa que ti ves, asomadiña á ventá, non che ha tocar a ti, porque é pro teu irmán

A min non che me interesa, mulleres hanme sobrar; os amores que me negas moitas me quixeran dar.

Adeus, cara de coello, porque xa me vou marchar que non quero máis contigo a miña saliva gastar.

Adeus, María do Campo, xa que te vas retirar; mais tamén che xuro eu que de ti me hei vingar.

Alumnado de 2º de ESO. IES Leiras Pulpeiro

a) Lédeo na clase e traballade a súa comprensión (vocabulario máis difícil, comentario da situación que se crea...).

14

b) Contesta agora estas preguntas: - No texto hai dous personaxes principais que son __________________. - Que pretende o mozo? - A moza está de acordo ou rexéitao?, por que? - Como reacciona el?

c) Tendo en conta que primeiro interveñen os mozos e que logo lle replican as mozas, que dúas persoas o lean en voz alta para os demais seguindo esta quenda.

d) Imos crear nós agora a nosa propia regueifa. Dámosche esta situación de partida. Contrincantes: veciños de dúas aldeas diferentes da mesma parroquia.

Veciños de Saiáns

Veciños de Fornelos

Os veciños de Fornelos sonche xente de argallar están sempre con retrancas non nos van deixar en paz.

Mira ti os de Saiáns que non teñen que agachar, que son xente rabechuda leriantes e folgazáns.

e) Facede un número de grupos par: uns que se ocupen de continuar a letra dos veciños de Saiáns e outros da de Fornelos.

f) Representade na aula a regueifa por parellas de grupos.

15

Tipoloxía textual O artigo de opinión Carta aberta aos que non me queren chamar polo meu nome Un artigo de: Xabier P. Docampo [10/03/2005]

Señoras e señores: Permítanme que non lles diga queridos nin prezados nin estimados nin ningunha das fórmulas de cortesía que é costume usar nas cartas. É que eu nin os quero a vostedes, nin os aprecio nin os estimo, simplemente os sufro. Verán, vostedes teñen o feo costume de, por máis que eu lles diga que me chamo como consta enriba deste escrito, me chamar Javier. Aínda que son moitos e moitas os que me fan tal cousa, voulles poñer o máis recente exemplo. A semana pasada chamei á clínica para pedir hora co oculista. Respondeume unha voz feminina que, despois de me dicir que fose o venres ás seis e cuarto (todo isto en castelán, por máis que eu lle falaba en galego), pediume o meu nome: – – – – – – – –

Xabier –díxenlle. Javier –corrixiu ela. Non, non, Xabier –insistín. Si, ya, ya... –dixo. Xa estamos coma os camareiros co café con leite –rosmei eu. ¿Cómo? –dixo ela. Que me chamo Xabier, non Javier. Bien, pues el viernes a las seis y cuarto.

O venres cheguei e, como era a primeira vez que ía, abriume unha carpeta para o meu historial, na que escribiu: Javier. – Perdoe é que aí pon Javier e eu chámome Xabier, quere que lle amose o DNI? – Ah, bueno, pues después ya lo corrijo. – Si, mírame neste ollo que teño un lixo.

16

O oculista chamoume Javier todo o tempo. Á saída, a rapaza despediume chamándome Javier... Non sei se volverei, pero é que xa non me quedan oculistas na cidade na que vivo, nin traumatólogos nin dermatólogos nin cardiólogos nin... Eu fago un par de intentos de que poñan o meu nome ben, pero tampouco insisto moito non sexa o demo que non me curen, que é o importante. O caso é que a receita para facer os lentes pon Javier. Todos escriben Javier, por máis que lles digo que me chamo Xabier, aínda que eu vaia co carné de identidade entre os dentes. Alí pon ben clariño Xabier, que bo traballo que me custou que mo puxesen en galego porque era ao primeiriño de saír a norma e os funcionarios do rexistro non tiñan claro que fose legal tal rareza. Pero non son só os do ramo da sanidade. É igual cos do ramo do dereito, que hai anos que teño pendente unha escritura porque non dei aínda cun notario na miña cidade que ma faga en galego. (Que máis che ten a escritura. Hai que ver que raro es!). Tamén me pasa con moitos funcionarios, nomeadamente cos de correos, que é frecuente que o aviso de que teño nas súas oficinas unha carta ou un paquete tamén poña Javier, aínda que o orixinal di clariño Xabier. Outro tanto pasa cos de mensaxaría privada. E ademais cando falan desde o chirimbolo do portal din: – Don Javier? – Don un raio que te tronce... Eu chámome Xabier e no paquete ou carta pon Xabier. Iso si, vostedes póñenlle aos seus fillos Iván, Anna, Michael, Iker... e pobre do que escriba Xoán, Ana, Miguel, Visitación... Ou Jessicas sen os dous eses, Jonathan sen o th, Kevin con Q... A semana pasada estiven nun colexio ao que ían os fillos e fillas da xente podente da cidade e había Sheila, Siomara, Nadir... Eses nomes non son raros, o raro para vostedes é que eu me chame Xabier e non Javier...

O artigo de opinión é un xénero xornalístico no que unha persoa emite a súa opinión acerca dun tema ou asunto. É, polo tanto, un dos xéneros de opinión, xunto coa crónica ou a carta ao director.

17

A IRONÍA A IRONÍA: é un recurso ao que se recorre en moitas ocasións nos artigos de opinión coma este que che achegamos. A ironía busca provocar a sorpresa, o sorriso... no lector. As maneiras de conseguilo poden ser variadas. Observemos o noso artigo: a) usar expresións ou frases feitas: mírame neste ollo que teño un lixo, non sexa o demo que..., don un raio que te tronce..., pobre do que... b) recorrer á hipérbole ou esaxeración: xa non me quedan oculistas na cidade na que vivo, nin traumatólogos nin dermatólogos nin cardiólogos nin..., aínda que eu vaia co carné de identidade entre os dentes... c) dicir o contrario do que se quere afirmar: que máis che ten a escritura. Hai que ver que raro es! Eses nomes non son raros, o raro para vostedes é que eu me chame Xabier e non Javier, era ao primeiriño de saír a norma e os funcionarios do rexistro non tiñan claro que fose legal tal rareza...

Outros textos cun marcado ton irónico poden ser estes:

po ......En tem ................ icia d ................ le greso, todo é pro , es de guerra u s, tanq ura. Mísile e máis fart ralletas, tolas, met fusiles, pis antiaéreos, aé s reos e n ó n ca s, napalm escuadra e mao de ómicas, d moniosa ar bombas at h e úsica doce m a h n u a erguen compracid te escoita e rt que a xen o van á m a. Todos os beizos n e enlevad en ridos teñ fe s o , es derrama moi felic isa. Non se rr so a h n u os a flor d ! Os camp i, eso non sangue, ¡a s o d ndia dos e ince icas bombardea s e ás máx ín rd xa aos seméllanse an. do San Xo fogueiras aría Manuel M

A revolución in dustrial. As mulleres de talle 36 embutidas no que antes utilizariamos para facer uns bos chourizos . Todas iguais. Unha por unha . Unha producció n ilimitada nun mercado mutilador. Se cadra agor a haberá que xustificar que se segue sendo human a mesmo se no n se cabe na roupa de Za ra María Reimón dez

18

13. Lede estes fragmentos de poemas de Manuel María e María Reimóndez. Onde detectades o uso da ironía? En que consiste o recurso?

14. Chegou o momento agora de crear o teu propio artigo de opinión empregando a ironía. Dámosche estas dúas alternativas, pero tamén vós podedes propoñer as temáticas que consideredes adecuadas:

opinión Xénero: artigpeorsdetición popular su a : Tema trece sobre o martes e

Xénero: artigo de opinión Tema: a “suposta” igualdade da muller nas sociedades occidentais

19

Fonte: folleto publicitario de R.

Modelo actividade Celga

15. Abride na clase o tema de debate: prefires a Papá Noel ou os Reis Magos? Nomeade un secretario ou secretaria en ambos os bandos que vaia anotando as razóns que van aparecendo para apoiar a candidatura que o seu grupo defende. Ao final do debate, que cada secretario enumere as razóns que deu o seu grupo. Gaña o debate o que consiga acumular máis argumentos a favor do seu candidato ou candidata.

20

Contido sociocultural O Entroido ENTROIDO ou CARNAVAL: festa que parece ter as súas orixes nas celebracións dionisíacas gregas, que logo pasaron a Roma coas bacanais, saturnais e lupercais. Posteriormente, foron asimiladas polo cristianismo e a Igrexa católica relacionouno coa chegada da Coresma. Así, Entroido significaría a ‘entrada’ a este período de abstinencia, co que implicaría unha despedida da “carne”, e que abarcaría os tres días anteriores ao Mércores de Cinza, porta da vixilia, de onde toma o nome de carnaval, ‘quitar a carne’. Sería, pois, un tempo de licenza, transgresión e liberdade plena, no que se permitirían facer cousas prohibidas o resto do ano, criticando e ridiculizando feitos da vida cotiá. De xeito popular, nalgúns lugares tamén se denomina Antroido BOTEIRO: personaxe do Entroido de Viana do Bolo que leva unha pesada máscara formada por unha carauta negra tallada en madeira cuns pequenos cornos, un gran sorriso e unha pantalla frontal colocada por riba da cabeza, feita con arame e cartón e adornada con figuras xeométricas, fitas e papeis de formas e cores variadas. Viste un pantalón vermello con flocos nos lados, camisa bordada e adornada con fitas de cores, faixa con picos e borlas e un cinto con campaíñas. É a figura principal do folión. Tamén se dá en Vilariño de Conso, con algunhas diferenzas. CIGARRÓN: personaxe do Entroido, tamén coñecido como peliqueiro, choqueiro ou chocalleiro, segundo os lugares, típico da zona de Verín e Laza. É en Verín onde se tende a designar como cigarrón, que golpea a xente cun látego ou cun pau rematado nunha vexiga, levántalles as saias ás rapazas e obriga a quen captura a convidalo a viño. É “intocable” por parte do público e mantén a súa identidade no anonimato. Viste camisa branca, gravata vermella, chaquetiña curta de seda con adornos dourados e panos de cores, faixa de seda sobre a que vai un cinto de coiro con cinco ou seis chocas de gran tamaño, calzón curto de seda con borlas de la de variadas cores, ligas, medias brancas de fantasía e zapatos baixos e negros. Leva unha carauta feita de madeira cunha especie de mitra de latón na que están pintados distintos animais. Fonte: páxina da Secretaría Xeral de Política Lingüística. http://www.xunta.es/linguagalega/entroido#Entroido

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Recordar empregando pasado remoto.

Medio natural: o clima, fenómenos

GRAMÁTICA Adverbios e loc.

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA O –h-: aí/ ai/

adverbiais de lugar. hai.

meteorolóxicos. Reproducir mensaxes e opinións doutras persoas.

O territorio galego: división territorial (comarca, concello, parroquia, aldea/

Locucións prepositivas para

O rexistro informal.

introducir nocións espaciais.

GALEGO EN ACCIÓN: o debate:

Oracións finais.

cambio climático. A argumentación.

Derivación: os locativos. Tipoloxía textual: a crónica.

lugar).

03

Actividade introdutoria

1. Observa esta fotografía do satélite Meteosat. Nela podes observar o tempo que vai facer nas próximas horas en Europa Occidental.

04

Tendo en conta isto: a) Ponlles un nome aos símbolos que aparecen debaixo. altas presións

borrasca

choiva intensa

baixada das temperaturas

vento forte

subida das temperaturas

tronada

chuvascos

xeada

sol

b) Colócaos sobre o mapa segundo a predición do tempo para as próximas horas. c) Escoita agora o inicio da previsión que dan no telexornal... e logo continúa ti.

2. Imaxina que miras pola fiestra e ves algunha das paisaxes destas dúas fotografías.

Alguén que vive contigo disponse nese momento a saír pola porta. a) Explícalle que tempo vai fóra. b) Recoméndalle que faga algún cambio no seu vestiario en función do tempo que vai.

ceo cuberto nubes e claros

05

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Reproducir mensaxes e opinións doutras persoas. Para indicar o que outra persoa di ou opina sobre algo podemos recorrer a estas fórmulas: Se o tratamento é distante:

Se o tratamento é familiar:

O señor/a señora opina que...

Ti cres que...

Vostede cre que...

A túa opinión é que...

O presidente manifestou que na súa opinión...

Ti dixeches que...

A directora considera que...

INDICAR LUGAR No galego, contamos con varias alternativas para indicar nocións de lugar: - adverbios de lugar: Aquí non hai quen pare.

- oracións circunstanciais de lugar introducidas por conxuncións locativas:

Xoán vén aí.

Onde queira que estea, bótoo moito de me-

Dentro non queda ninguén xa, están todos fóra.

nos.

O teléfono debeuche quedar arriba.

Non había neve onde estiven eu.

- frases que funcionan como c. circunstanciais de lugar: Na rúa (fr. prep.) Diante da porta (fr. prep.) Á festa de Saiáns (fr. prep.)

06

Léxico Coloquial: facer mente

Coloquial: taparse

Estándar: recordar

Estándar: abrigarse

Culto: evocar, rememorar

Culto: protexerse contra o frío

Coloquial: facer bo

Coloquial: chascarse

Estándar: fai sol

Estándar: queimarse co sol

Culto: climatoloxía benévola

Culto: sufrir unha insolación

Coloquial: facer malo

Coloquial: vai vir bo

Estándar: chover

Estándar: mellorar o tempo

Culto: inclemencia meteorolóxica

Culto: tender a unha situación anticiclónica

Coloquial: recuar, botarse para atrás Estándar: desdicirse Culto: reconsiderar, ponderar

07

3. Observa esta ruta entre Ferrol e Santiago de Compostela. O grupo de persoas que a fai quere chegar agora dende Santiago a Vigo. Aquí tes os topónimos dos lugares polos que teñen que atravesar. Ordénaos e continúa ti logo debuxando o plano da ruta.

PADRÓN

BARRO

CALDAS DE REIS

VALGA

PONTECESURES

MILLADOIRO

VIGO

PONTEVEDRA

Para podelos ordenar, dámosche algunhas pistas: Pista 1: Valga está antes que Caldas de Reis. Pista 2: Barro está antes de Pontevedra. Pista 3: Padrón atópase despois do Milladoiro. Pista 4: Vigo é o final do traxecto. Pista 5: Milladoiro é a primeira poboación que atopamos ao saír de Santiago. Pista 6: Pontecesures está entre Valga e Padrón.

08

4. Agora imaxina que es un dos romeiros e lle explicas a outra persoa o que fixestes e os lugares por onde pasastes. Ademais do plano que acabamos de confeccionar, temos algunhas fotos da viaxe:

A condición que che poñemos é que tes que utilizar estes adverbios e locucións prepositivas que che servirán para indicar “lugar”. Axudámosche con algunhas propostas, pero logo debes continuar ti: Mira, nesta fotografía deixei a bicicleta _________________ a catedral. Cando nós estabamos _________________ en Santiago, parte do grupo xa ía _________________ por _________________. Vigo queda _________________ Pontevedra, pero _________________ Santiago. Había destas frechas amarelas pintadas _________________ beirarrúas. Vocabulario útil: Adverbios:

Locucións prepositivas:

aquí, alí, aí

ao redor de

á beira de

dentro/fóra

fóra de

de par de

preto/lonxe

á esquerda de

á dereita de

enriba/embaixo

diante de

detrás de

detrás/diante

dentro de

a carón arredor

09

5. Agora, que un de vós lles conte aos compañeiros como foi a experiencia da viaxe e cales son os recordos máis gratos que garda dela.

6. En galego, tamén temos sufixos que indican a noción de “lugar”. Aquí che presentamos unhas cantas fotografías que representan lugares. Escribe debaixo o nome de cada un deles e subliña o sufixo que levan. Logo, busca outras tres palabras coa mesma sufixación. Observatorio

Areal

Carballeira

Lavadoiro

Foto 1: ______________________

Foto 2: ______________________

Foto 3: ______________________

Foto 4: ______________________

Outras palabras: ______________________, ______________________, ______________________

10

7. Relaciona agora clima e utensilios:

a) Ponlle nome ao que representa cada fotografía. b) Constrúe logo oracións seguindo este modelo: Miña nai díxome que collese o sombreiro para que non me molestase o sol. ...

Conxuncións finais: Para que A fin de que Co fin de que

11

Galego en acción dende as ondas

Cambio climático 02/03/2008 Antonio Gutiérrez

O cambio climático é unha realidade. Coas secas e os ballóns tropicais que están asolando medio mundo, poucos se permiten xa poñer en dúbida as nefandas consecuencias que están tendo as agresións do occidente consumista no medio natural. A auga é un ben escaso, máis valioso xa en moitos puntos do planeta có cru. Todos os expertos coinciden na imperiosa necesidade de racionalizar o seu consumo. Cómpre acumular máis auga e gastala con sentidiño. Por supervivencia. Pero tamén por solidariedade cos pobos que carecen deste ben, imprescindible para a mesma vida, e cos que a teremos que compartir máis cedo ca tarde. Abonda con ver os millóns de persoas que carecen de agua e morren de sede en medio mundo para considerar o seu desbaldimento como un acto criminal. En Galicia as cousas non pintan mellor. A Xunta mantén a alerta ante a posibilidade de que a medio prazo haxa problemas de fornecemento ás cidades. Por se isto fose pouco, a ministra de Medio Ambiente aseguraba esta mesma semana que nos vindeiros 50 anos está previsto que as precipitacións se reduzan en Galicia de xeito preocupante. Choverá menos e a destempo. Tiña a impresión de que isto era de dominio público. Pero, ó que parece, tales noticias non chegaron aínda a concellos como os de Ames e Santiago. Nada raro se temos en conta que Galicia está inmersa nun illamento histórico que este xoves nos descubría o presidente Zapatero. Como non estiven no mitin da Coruña non sei se cando nos regalaba semellante revelación estaba mirando para Touriño, “ex-responsable de Infraestruturas paradas en Benavente”. Pero ten toda a razón o presidente. Só por este illamento secular se pode entender que ata Raxoi non chegasen aínda as inquedantes noticias do cambio climático nin o vídeo de Al Gore. Ese atraso permítenos xustificar as razóns polas que o concello segue regando as vías públicas. Un sistema de limpeza inaxeitado mesmo a pesar de que se utilice auga non potable. As administracións públicas teñen a obriga de dar exemplo. O seu comportamento ten unha compoñente pedagóxica de primeira orde. Con que autoridade moral vai agora o concello subir a taxa da auga ou pedirlles ós veciños que pechen as billas na ducha, ou cando fregan a louza se ben acotío que quen dá tales consellos desaproveita auga en actividades totalmente prescindibles.

12

8. No tema anterior, falabamos dos artigos de opinión. Aquí che presentamos un que ten como temática o cambio climático. a) Lédeo na aula. b) Resume por escrito a opinión defendida por Antonio Gutiérrez neste artigo sobre o tema.

Antonio Gutiérrez defende neste artigo que...

c) Enumera os argumentos que o autor utiliza para soster a súa tese principal: 1. As inclemencias do clima asolan medio mundo. 2. ______________________________________________. 3. ______________________________________________. ...

9. Escoita agora a opinión destoutra persoa sobre o mesmo tema. Baseándovos nas dúas opinións encontradas sobre a mesma cuestión: a) Posicionádevos a favor dalgunha das dúas posturas. b) Por grupos, anotade nun papel os argumentos e exemplos que ides utilizar para defender a vosa postura. c) Iniciade un debate moderado polo profesor ou profesora.

13

Tipoloxía textual A crónica

08.04.2008

O cambio climático fai aumentar a malaria Polo menos 15.000 persoas máis morren cada ano por paludismo, diarrea, malnutrición e inundacións, o cal pode ser atribuído a este fenómeno •A OMS precisou que máis da metade dos falecementos se producen no continente asiático. E.P. MANILA

O cambio climático é un dos factores que provoca un aumento da incidencia de enfermidades como a malaria e o dengue, segundo alertou onte a Organización Mundial da Saúde (OMS) coincidindo co Día Mundial da Saúde que precisamente este ano leva como lema Protexer a saúde do cambio climático. Polo menos 15.000 persoas máis morren cada ano de malaria, diarrea, malnutrición e inundacións, todo o cal pode ser atribuído ó cambio climático, subliñou o director da oficina para o Pacífico Occidental da OMS, Shigeru Omi, que precisou que máis da metade destas mortes se producen en Asia. “Os mosquitos portadores da malaria son localizados agora en zonas onde non había malaria antes”, afirmou Shigeru Omi en rolda de prensa, subliñando que agora se están expandindo a climas máis frescos desde os trópicos. “Para o dengue, hai outros moitos factores responsables do incremento dos mosquitos (portadores), pero estou seguro de que o cambio climático certamente está desempeñando un papel”, engadiu. A malaria cobra a vida de polo menos 100.000 persoas ó ano. A OMS estima tamén que pode haber 50 millóns de casos de contaxio de dengue en todo o mundo cada ano, dos cales a metade requiren hospitalización e uns 12.500 son mortais.

14

O cambio climático tamén está provocando a subida dos niveis do mar, o esgotamento de ríos e cambios nas pautas climáticas, explicou Omi, que subliñou que as inundacións, as secas e as ondas de calor están cobrando un prezo na saúde humana.

Destinará 10 millóns de dólares a información Neste sentido, o director da oficina para o Pacífico Occidental da OMS anunciou que a OMS destinará 10 millóns de dólares a un programa para informar as persoas e os gobernos sobre os perigos para a saúde do cambio climático. Un menor consumo de enerxía e avances na tecnoloxía para reducir as emisións dos gases con efecto invernadoiro sería crucial, aseverou Shigeru Omi. “Na miña oficina xa non levamos nunca gravata, a menos que sexa unha ocasión moi formal”, explicou, engadindo que isto permitiu reducir o uso do aire acondicionado. “Hai moitas cousas que os cidadáns de a pé poden facer para evitar un uso innecesario de electricidade”, engadiu.

A crónica é un xénero xornalístico que recolle información sobre algún feito, aínda que, ademais, o cronista se pode permitir dar algunha opinión, motivo polo cal adoita ir asinada ou dar algunha información sobre a súa autoría. É pois, un xénero mixto entre opinión e información. Polo xeral, vai acompañada dalgunha foto.

15

10. Facede parellas na aula e convertédevos en xornalistas. a) Tendo en conta as seguintes fotografías, que titulares lle poñeriades a unha crónica que as contivese?

b) Elixide unha das fotografías e redactade o texto da crónica. Logo, lédeo en voz alta.

16

Modelo actividade CELGA 11. Observa o vídeo que se achega como material complementario. Por parellas, debedes elaborar un texto que acompañe as imaxes: a) Primeiro, anotade nun papel as ideas xerais que queredes recoller. b) Logo, escribide o texto, que debe ocupar aproximadamente os tres minutos que dura o vídeo. c) Por fin, que o/a profesor/a pase de novo o vídeo sen música e que un dos membros que lles poña a voz ás imaxes.

12. Observa estas fotografías e constrúe oracións seguindo o modelo.

1. Teño que mercar unha lámpada para ______________________________________. 2. ___________________________________________________________________. 3. ___________________________________________________________________. 4. ___________________________________________________________________. 5. ___________________________________________________________________. Cómpre ... É mester ... Debo ...

17

Contido sociocultural O territorio galego: división territorial Isto podería ser o enderezo dunha carta dirixida a unha galega:

María Rosario Méndez Antelo Campo das flores, n.º 15 Mourente Beade Ourense

Aldea Parroquia Concello Provincia

A aldea é unha pequena entidade de poboación no medio rural, designa polo tanto un vilar ou casal; mentres que a parroquia é un concepto que non ten que ver co número de habitantes dese lugar nin tampouco co agrupamento de poboación ou construcións. O concepto de parroquia é un concepto relixioso: unha parroquia é un conxunto de aldeas ou lugares dentro dunha mesma demarcación de tipo relixioso, é un territorio definido para una comunidade de fieis católicos que está baixo a dirección dun sacerdote ao que se lle chama párroco. Pola súa parte, o concello é un territorio que agrupa varias parroquias. É un concepto non relixioso, senón de carácter administrativo. Os concellos están presididos por unha corporación municipal á fronte da cal está un alcalde ou alcaldesa, elixidos democraticamente a través das eleccións municipais. Constitúen a Administración local. Á súa vez, varios concellos próximos organízanse nunha comarca. Por exemplo, a comarca de Santiago reúne os concellos de Val do Dubra, Teo, Ames, Boqueixón, Vedra, Brión e Santiago de Compostela.

Mapa das comarcas da provincia da Coruña

18

Transcrición do audio 1. Escoita o inicio da previsión que dan no telexornal. “Bos días. Nos próximos minutos contarémoslles a previsión do tempo para a xornada de hoxe. Na península Ibérica está previsto que teñamos unha típica xornada primaveral, inestable, con variacións nas temperaturas...”

9. Escoita a opinión destoutra persoa. Entrevistador pola rúa. ENTREVISTADOR: Señora, se é tan amable de contestarnos unha pregunta para a Radio Galega. Hoxe saímos á rúa para preguntarlles que opinan sobre o cambio climático... SEÑORA: Pois a min, realmente, parécenme andrómenas inventadas polos gobernos con algún interese económico. Como se acaba o petróleo, que é moi contaminante, hai que ir abrindo camiño para o tremendo negocio das chamadas enerxías limpas...

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Hipóteses e probabilidades no pasado.

Desastres naturais.

GRAMÁTICA Oracións condi-

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA Si/se.

cionais. O rexistro for-

Formular hipóteses

Posesivos:

sobre un suceso presente

presenza/ausencia,

ou pasado.

usos especiais.

mal. GALEGO EN ACCIÓN: as imaxes

Derivación: os sufixos colectivos. Tipoloxía textual. A noticia.

do desastre.

Os incendios forestais.

03

Actividade introdutoria 1. Observa estas fotografías:

a) Que cres que puido suceder? b) Conta de forma detallada, intentando reproducir o contido das fotografías, as consecuencias do que pasou. c) Que tipo de fenómenos cres que poden provocar algo así? Fai unha enumeración con eles e anótaos no cadro: Fenómenos:

04

d) Por último, clasifícaos convenientemente segundo a súa orixe:

AUGA

AIRE

TERRA

2. Onde cres que puido suceder o desastre que ilustran as fotos? a) Sinálao no mapa:

b) Comenta en voz alta para os compañeiros por que cres que sucedeu nesa zona.

05

3. As zonas “quentes” do planeta: a) Investigade, por parellas, desastres naturais sucedidos nos últimos dous anos e situádeos no mapa. b) Comentade logo, para o resto da clase, os vosos resultados tendo en conta de mencionar na vosa exposición: - onde sucedeu - cando sucedeu - causas do desastre - consecuencias principais do desastre

06

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para indicar a condición para que algo suceda ou

Para indicar probabilidade:

pase:

En galego para indicar a probabilidade, incluímos na oración

En galego construímos oracións condicionais, que son

o adverbio de modo probablemente ou ben usamos a cons-

aquelas que introducen a condición para que algo su-

trución é probable que... Presta atención aos tempos verbais

ceda ou pase. Van introducidas polas conxuncións ou

que se utilizan:

locucións conxuntivas condicionais, as máis frecuentes son se, como, a non ser que, con tal que, con que...

Probablemente foi o que sucedeu. (pas.) É probable que iso fose o que pasou. (pas.)

Se hai carne, non comerei peixe.

Probablemente serán/sexan cinco as persoas que

Como diga algo, vaime oír.

asistan. (fut.)

A non ser que me chame, non penso ir.

É probable que neste momento estea só. (pres.)

Con tal que haxa debuxos na tele, xa non se

Probablemente é seu pai quen o acompaña. (pres.)

move do sofá. Xa me conformo con que chegue a tempo.

Outras maneiras de indicar probabilidade que temos no galego: - As perífrases modais de probabilidade: Pode ter cincuenta anos./Probablemente teña cincuenta anos. - Determinados tempos verbais como o futuro ou o pospretérito, usados para indicar unha temporalidade distinta: Serán as cinco. (indicando presente) Serían as cinco cando pasou. (indicando pasado)

07

OS POSESIVOS Xa os estudaches en celgas anteriores, aquí lembrámosche que

Tamén che recordamos que, aínda que o posesivo en galego vai

poden ter uns valores especiais:

habitualmente con artigo, hai algúns usos onde pode aparecer

- indicando valor aproximado: Aquí terás almacenadas as túas cicuenta botellas máis ou menos. - indicando feito habitual: A min as miñas cinco améndoas diarias non hai quen

sen el: - con membros da familia: Miña tía é cega./A miña tía é cega. - en vocativos: Como chove, miña nena!

mas quite. - cando aparece o distributivo “cada” na oración. - indicando membros da familia:

Cada rapaz mercou seu xeado.

E logo onde deixaches os teus hoxe?

Léxico Coloquial: pasar algo malo

Coloquial: pobre xente

Estándar: suceder unha desgraza

Estándar: afectados

Culto: acontecer un desastre

Culto: damnificados

Coloquial: botar unha man

Coloquial: poñer en pé

Estándar: axudar

Estándar: reconstruír

Culto: solidarizarse, contribuír

Culto: acondicionar, restaurar

08

4. Imaxina que es o da fotografía. Que tería pasado se....? Contesta en voz alta procurando describir con detalle as túas reaccións. ... un coche che pitase xusto á beira da orella? ... un garda te espertase? ... comezase a chover con forza? ... uns rapaces movesen a cadea á mantenta? ... un can viñese ulirche os zapatos? ... un gato che subise ao colo? ... rompese a cadea? ... unha moto se botase fóra da calzada?

... o teu xefe entrase xusto nese momento? ... comezases a roncar e te escoitasen? ... soase o teléfono? ... verteses a botella de auga sobre a mesa? ... caeses da cadeira? ... se descargase o bolígrafo? ... se cerrase o portátil de golpe?

... aparece nese momento a moza do rapaz? ... viñese unha ventada e lle voase a gorra? ... perdesen o equilibrio? ... viñese alguén e os molesta? ... aparecese un coche na estrada? ... a multitude comezase a aplaudir?

09

5. Completa agora, indicando a condición. Segue o modelo: Se fixese moita calor, poñería un sombreiro. ______________________________, mercaría un can. ______________________________, raparía a cabeza ao cero. ______________________________, tinxiría o pelo de azul. ______________________________, chamaría por teléfono á policía. ______________________________, daríalle un bico a un descoñecido. ______________________________, perdería os nervios facilmente. ______________________________, andaría descalza pola rúa. ______________________________, axenlloaríame alí mesmo.

SE/SI Ás veces confundimos estas dúas

______________________________, quedaría coa boca aberta.

palabras, polo que cómpre lembrar que a primeira pode ser:

______________________________, botaríame a correr.

- conxunción condicional: Se estás, será máis fácil.

______________________________, bailaría na rúa.

- pronome persoal reflexivo: Peiteouse pola mañá.

______________________________, poñeríame rubio. Mentres, si pode ser en galego: - adverbio de afirmación: Dixo que si. - pronome persoal reflexivo: Díxoo para si.

10

6. Que tería pasado se...? As seguintes fotografías mostran algúns feitos que sucederon ao longo da historia da humanidade que foron transcendentais. Xoguemos un pouco a imaxinar que tería pasado se nunca chegasen a suceder. Por parellas, comentádeo para logo poder expoñer as vosas conclusións en voz alta.

Se nunca nacese Gutemberg...

Se nunca se tirase a 1.ª bomba atómica...

Se non nacese Xesús de Nazaret...

Se non existise Roma...

Se os dinosauros non se extinguisen...

Se a televisión non existise...

11

7. Intentemos expresar agora as posibles causas ou consecuencias dalgúns destes feitos. Por exemplo: - Os dinosauros probablemente se extinguiron porque _______________________________________. - É probable que a 1.ª bomba atómica fose a causa de que _______________________________________. - ______________________________________________________________________________. ...

a) Seguindo estes modelos, e utilizando as expresións de probabilidade que aparecen en cursiva, constrúe oracións que teñan como tema central algunha destas propostas:

gran número de vítimas

efecto invernadoiro

extinción de moitas especies descuberta do continente americano

incidencia da sida en África

caída do Imperio Romano invención do primeiro sistema de escritura

- Probablemente a causa do gran número de vítimas fose que non se avisou a tempo do desastre que se aveciñaba. ...

12

8. Observa estas expresións: (consultar cadro de gramática selectiva)

Sempre bebe o seu vaso

Terá os seus noventa anos.

Estes son os meus.

de viño á comida.

a) Relaciona agora valores especiais dos posesivos con expresións:

valor aproximado

membros da familia

b) Intenta ti empregar expresións similares baseándote nestoutras fotografías:

c) Completa agora procurando basearte no que ilustran as fotos. Meu pai veu con nós ________________________________________. Cada ________________________________________ súa tapa. Meu filliño, cantas ________________________________________!

feito habitual

13

Galego en acción 9. Mirade o vídeo que se achega como material complementario. É unha pequena curtametraxe sobre as consecuencias dos desastres naturais.

FICHA DA CURTAMETRAXE

Título en galego: _________________________________________________ País no que trasncorren os feitos: ___________________________________ Ano no que o situarías: ____________________________________________ Personaxes: _____________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ Argumento: _____________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________

14

10. Na presentación do exercicicio dise que é unha curta sobre as consecuencias do desastre. Estás de acordo con esta afirmación?, por que? a) Enumeramos as consecuencias que se ven reflectidas: 1. _______________________________________________________. 2. _______________________________________________________. 3. _______________________________________________________. 4. _______________________________________________________.

b) Que sentimentos cres que se ven reflectidos no vídeo e en que momentos?

SENTIMENTO tristeza

MOMENTO Cando se ve o protagonista derramar bágoas.

11. Por último, por parellas, facede unha crítica da curtametraxe.

15

Tipoloxía textual A noticia

19-04-2008

Crónica negra

Nove finlandeses falecidos nun accidente de autobús en Benalmádena O número de persoas falecidas no accidente de autobús rexistrado na tarde de hoxe na AP-7 ao seu paso por Benalmádena (Málaga) elévase a nove, segundo informaron fontes do Servizo de Emerxencias 112 Andalucía. No sinistro rexistráronse ademais 19 feridos graves ou moi graves, entre os que se atopa un neno, e outros 16 leves. Os feridos de carácter grave foron evacuados a distintos hospitais da provincia, como o Materno Infantil de Málaga, Costa del Sol de Marbella, o Carlos Haya, Clínico Universitario e Hospital Civil de Málaga. Os feridos leves foron trasladados en autobús ao centro de saúde de Benalmádena e de Torremolinos. No autobús ao parecer viaxaban unhas 46 persoas, todas de nacionalidade finlandesa, que se dirixían cara ao aeroporto de Málaga. O sinistro tivo lugar sobre as 19.50 horas no punto quilométrico 224,500 da devandita vía, no sentido Málaga, ao saír da estrada e envorcar o autobús. A estrada permanece cortada no sentido Málaga, aínda que dous guindastres procedían sobre as 21.00 horas a erguer o autobús da calzada. Ata o lugar do accidente, onde se armou un hospital de campaña, desprazouse o subdelegado do Goberno na provincia, Hilario López Luna, e efectivos do Servizo de Emerxencias Sanitarias 061, técnicos do 112, Policía local de Benalmádena e Torremolinos; Garda Civil, Bombeiros e membros da Cruz Vermella.

16

A noticia é un xénero xornalístico onde se dá conta dun acontecemento ou suceso. Ofrece información básica sobre os as persoas implicadas, o lugar onde sucedeu, cando aconteceu, as causas e principais consecuencias do feito etc.

12. Localiza sobre o texto na noticia que che damos como exemplo as principais informacións e anótaas aquí:

Principais implicados Que sucedeu? Cando sucedeu? Onde sucedeu? Causas Principais consecuencias

13. Escoita agora esta conversa onde unha testemuña do accidente de autobús, aínda visiblemente nerviosa, lle relata a un amigo por teléfono o que sucedeu. a) Que diferenzas atopas na maneira de contar o mesmo suceso nun e noutro caso? b) Como se manifestan lingüisticamente esas diferenzas? c) Hai diferenza de rexistro entre ambos os dous textos?

17

OS REXISTROS Son diferentes variedades lingüísticas que utilizamos en función do contexto de uso (lugar, interlocutores...). Hai dous grandes tipos de rexistros: formal e informal. Como se diferencian? - no léxico: máis variado, rico e culto no rexistro formal.

- na modalidade oracional: o rexistro informal adoita ser moito máis apelativo e directo, cargado de referencias persoais,

- na sintaxe: máis complexa no rexistro formal, máis sim-

vocativos...; mentres que no rexistro formal se tende a unha

ple no informal, mesmo con oracións sen rematar.

terceira persoa máis neutra. - no emprego de frases feitas: moito máis usual no rexistro informal.

18

Modelo actividade CELGA 14. Presentámosche agora o exercicio anterior, pero cun formato distinto. Vas escoitar o relato dun desastre feito por unha testemuña. Baseándote no que di, debes redactar a noticia para o xornal local. Lembra de tomar nota, a medida que oes o relato, dos principais datos (implicados/afectados, onde, cando, como, causas, consecuencias).

19

Contido sociocultural Os incendios forestais Na nosa terra, posiblemente as catástrofes naturais que máis padecemos poidan ser dúas: -as mareas negras, provocadas polo gran número de petroleiros e barcos con mercadorías perigosas que circulan diariamente fronte ás nosas costas. A máis tristemente coñecida nos últimos tempos, e tamén unha das peores, foi a provocada polo petroleiro Prestige, que se afundiu fronte ás costas galegas perdendo a súa carga de fuel. -os incendios forestais, xa que Galiza conta cunha superficie arborada de ao redor de dous millóns de hectáreas, o que representa preto do 69% da superficie do noso territorio. Os montes xogan un papel moi relevante en varios aspectos: • Acollen gran parte da fauna galega. • Presentan unha importante diversidade florística. • Dan lugar a unha temperación das condicións climáticas locais. • Mediante a fotosíntese realizan unha tarefa de fabricación de osíxeno e absorben anhídrido carbónico. • A través das súas raíces, e co apoio das cubertas vexetais, colaboran na retención de auga, preveñen a erosión dos solos e regulan os escoamentos. • Constitúen espacios axeitados para cubrir as demandas culturais, recreativas e de expansión da cidadanía, que hoxe en día son un factor clave na sociedade. • E xeran un importante beneficio económico sen menoscabo das demais funcións. En definitiva, o monte ocupa un lugar importante nas tradicións e na historia, proporcionando unha ampla gama de bens e servizos para toda a sociedade.

20

Superficie queimada no 2006 (por provincias) N.º Lumes

Sup. arborada

Sup. rasa

Total sup.

Galicia

6.997

54.022,06

39.865,51

93.887,57

A Coruña

2.387

21.536,11

14.372,44

35.908,55

898

1.474,09

4.643,98

6.118,07

Ourense

1.613

4.118,12

8.044,06

12.162,18

Pontevedra

2.099

26.893,74

12.805,03

39.698,77

Lugo

Fonte: Consellería do Medio rural

A Administración pública, ante a gravidade destes datos, activou un Plan de prevención e defensa contra os incendios forestais de Galicia que ten como obxectivo facer fronte aos incendios forestais dentro do territorio galego, e permitir, se é o caso, unha coordinación e actuación conxunta dos diversos servizos e administracións implicadas na loita contra o lume.

21

Transcrición do audio 13. Conversa onde unha testemuña do accidente de autobús, aínda visiblemente nerviosa, lle relata a un amigo por teléfono o que sucedeu. (simulando unha conversa telefónica) “Xoán? Si, tío... Flipas co que me acaba de pasar, estou negro rapaz. Pois verás... ía... ía pola autoestrada do aeroporto a buscar á miña vella que cheghaba hoxe de París de visitar á parienta que temos alá e xusto diante, pero xustiño diante miña, un ghicho que conducía un autobús botouse fóra e envorcou. Peghueime un susto de morte, tío. Mira, aínda estou tremendo... Abaneo coma unha corre... Deseguida paramos un montón de coches, pero calquera se atrevía a meterlle man ó asunto...Quitei de móbil e chamei á Gharda Civil de tráfico, á ambulancia, que sei eu, a todo quisqui que se me pasou pola cabeza nese momento. Viñeron ben pronto mangados, pero aínda así a cousa pinta moi mal, empezan a sacar feridos e eu aquí... sen poder facer nada, vendo o espectáculo. Mira, dígoche que aquí hai un lío impresionante de coches da Gharda Civil, ambulancias, Cruz Vermella...”

14. Relato dun desastre feito por unha testemuña. “Pois a cousa foi que estabamos na casa comendo ao mediodía e de repente escoitamos un ruído fortísimo, unha cousa atronadora, un batifundio tremendismo... Eu mirei para miña nai, que estaba na punta da mesa servindo a leituga, miña nai mirou para min... Erguémonos coma chispas e enseguida fomos mirar pola ventá a ver que estaba pasando porque aquilo non era moi normal... Tal e como botamos a cabeza pola ventá xa vimos vir cara a nós, aí como a uns douscentos metros, unha especie de espiral que se estendía dende o chan cara ao ceo e que andaba arredor a unha velocidade da leche, cun ruído que deixaba a un xordo. Coa mesma empezou a tirar un aire fortísimo, a erguerse un pó da rúa tremendo, papeis..., arrancáronse os letreiros dos negocios e a voar, os tendais da roupa, os colectores do lixo... Unha táboa do teito do veciño pasounos soando, que case nos mata se nos colle ben. Nunca tal cousa se vira en Leiro no mes de xullo... Eu díxenlle a miña nai que saíramos de alí por pés, que a cousa pintaba mal. E así fixemos, e menos mal porque digoche que non quedou nada en pé en varios quilómetros á redonda. Logo oín que disque foi por unha diferenza de temperatura entre a auga do mar e o aire quente da atmosfera ou non sei que lerias.”

01

02

COÑECEMENTO DO CÓDIGO FUNCIÓNS COMUNICATIVAS

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS LÉXICO

Desenvolverse con soltura nos comercios.

Comercio: dereitos e deberes do

GRAMÁTICA Usos e valores

suxestións... Construír argumentos razoados.

to (corrección).

prefixos.

viaxes.

GALEGO EN Tipoloxía textual: cartas ao director.

O nivel de vida dos galegos: indicadores económi-

O texto perfecDerivación: os

Axencia de

-cc-, -ct-.

dos tempos verbais.

consumidor. Queixas, demandas,

FONÉTICA E ORTOGRAFÍA

ACCIÓN: anuncios por palabras.

cos.

03

Actividade introdutoria

1. Observa con atención a fotografía de inicio e contesta: a) De que tipo de negocio se trata? b) Que tipo de servizos se poden atopar nel? c) Describe con detalle o aspecto que ten (exterior e interior). d) Gústache a decoración? Por que? e) Engadirías ou quitarías algún elemento do escaparate se foses o/a xefe/a? f) Entrarías neste negocio? Por que?

04

2. Centra agora a túa atención nos carteis que hai colgados no escaparate: a) De cantas cores distintas os hai? b) Que poden clasificar as cores? Por exemplo, os amarelos son... c) Intenta pensar no tipo de información que se dá neles e completa o cadro dos datos:

Lugar Prezo por persoa e día ...

d) Dámosche a cabeceira dun destes carteis, complétao ti. Lembra dar a maior información posible para unha parella que busca pasar a lúa de mel aí.

05

Gramática e léxico Prácticas guiadas GRAMÁTICA SELECTIVA Para facer suxestións sobre algo podemos empre-

Para argumentar:

gar algunha das seguintes formas:

Podemos utilizar varios tipos de argumentos para apoiar as

Sería posible...?, que serviría para introducir unha

nosas opinións ou ideas e, de paso, intentar convencer o noso

oración de infinitivo:

interlocutor ou interlocutora. Por exemplo, se intentásemos convencer a alguén de que cambie de compañía telefónica

Sería posible subir en ascensor?

poderiamos empregar algún destes:

Sería posible comer peixe hoxe en vez de carne? - Buscar semellanzas e diferenzas entre dous conceptos Outra posibilidade para suxerir algo:

ou seres: Telefónica e Vodafone son compañías que gañan

É mellor..., seguido ben dunha oración de infinitivo:

moitos cartos, e só Vodafone abarata as súas tarifas. - Apoiarse en proverbios e refráns: Todas contan o mesmo, pero o porquiño polo que vale.

É mellor seguir por este camiño. É mellor acabar o traballo canto antes.

- Indicar a causa: As taxas desta compañía son moi caras, día a día

ou ben por unha oración subordinada susbstanti-

danse de baixa moitos clientes.

va introducida pola conxunción que e co verbo en subxuntivo:

- Apelar á emoción ou aos afectos do interlocutor: Deixarías de chamar a túa filla que está lonxe por

É mellor que sigamos por este camiño.

non ter a compañía adecuada?

É mellor que acabemos o traballo hoxe. - Citar algunha “autoridade”: Fernando Alonso está patrocinado por Vodafone, por algo será.

06

Léxico Coloquial: a cada un o seu

Coloquial: contar

Estándar: solicitar

Estándar: suxerir

Culto: reivindicar

Culto: expoñer

Coloquial: deixar así, botarse para atrás

Coloquial: ver mundo

Estándar: cancelar

Estándar: viaxar

Culto: rescindir

Culto: visitar lugares paradisíacos

Coloquial: romperlle a cabeza a alguén

Coloquial: ter malas pulgas

con algo, ser un pedichón

Estándar: enfadarse

Estándar: pedir

Culto: ter mal carácter

Culto: demandar, reclamar

3. Os verbos, ademais de indicar tempo presente, pasado ou futuro, poden indicar outros valores de carácter modal, coma estes:

probabilidade

cortesía

desiderativo

a) Asocia cada un destes valores coa súa definición: - Indica unha acción que se ten que desenvolver ou suceder. - Indica o desexo de que algo suceda. - Indica unha acción que, se ben non sucedeu aínda, pode suceder. - Indica un tratamento de respecto para o interlocutor ou interlocutora.

obrigatoriedade

07

b) Observa agora estes exemplos: - Mañá véxote na escola.

Presente usado con valor temporal de futuro: probabilidade

- Quería un quilo de mazás.

Copretérito con valor de presente: cortesía

- Quixera un quilo de mazás.

Antepretérito con valor de presente: cortesía

- Querería un quilo de mazás.

Pospretérito con valor de presente: cortesía

- Quen me dera verte agora!

Antepretérito con valor de presente: desiderativo

- Haberá alguén aí?

Futuro con valor de presente: probabilidade

- Serían as sete cando comezou a chover.

Pospretérito con valor de pasado: probabilidade

c) Indica que valores modais aprecias nos seguintes exemplos: - Desexaba que me atendese canto antes. - Se puidera pedir un pouco de auga... - Terá uns cantos anos máis ca min. - Vou verte tan pronto saia de aquí. - Podería pasar a velo? - No ano 2003 habería uns seis mil millóns de habitantes no planeta.

08

d) Atendendo agora o contido das fotografías, constrúe exemplos onde empregues formas verbais cos valores apuntados.

09

4. Esta é a fotografía que encabezaba o tema. É unha axencia de viaxes. Imaxina que tiñas unha viaxe contratada para ir a un lugar onde acaba de producirse un tsunami e queres cancelala. a) Escribe aquí os argumentos que vas utilizar para conseguir a cancelación co menor custo posible:

b) Por outra parte, ponte agora no lugar do dono ou da dona da axencia, que ten este documento asinado por ti:

MODIFICACIÓNS DO CONTRATO POR PARTE DA AXENCIA Nestes casos, o consumidor poderá optar entre: - Resolver o contrato sen penalización. - Aceptar unha modificación e a súa repercusión no prezo. O consumidor deberá comunicarlle a súa decisión á axencia de viaxes nos 3 días seguintes á notificación por parte da axencia. Se non di nada, entenderase que se opta pola resolución do contrato. Neste caso, outórgaselle á súa vez a seguinte alternativa: - Reembolso de todas as cantidades pagadas. - Realizar outra viaxe equivalente ou superior. No caso de que a viaxe ofrecida sexa de inferior calidade, devolverase a diferenza de prezo. En caso de resolución do contrato, o consumidor terá dereito a ser indemnizado pola axencia de viaxes. As cantidades dependerán da data en que se comuniquen as modificacións do contrato, pero en ningún caso poderán ser inferiores ás seguintes: - 5% do prezo total se os cambios se producen entre 2 meses e 15 días. - 10% se se produce entre 5 e 3 días antes. - 25% se se anuncia nas 48 horas anteriores.

10

CANCELACIÓN DA VIAXE POR PARTE DA AXENCIA O usuario ten dereito ao reembolso ou viaxe equivalente e ademais á correspondente indemnización, salvo que: - O número de persoas inscritas sexa inferior ao previsto e así se comunique por escrito antes da data límite fixada. - Cando concorran razóns de forza maior.

CANCELACIÓN DA VIAXE POLO CONSUMIDOR Ten dereito á devolución das cantidades que tivese aboadas, pero deberá indemnizar a axencia de viaxes, salvo nos casos de forza maior, nas seguintes contías: - Os gastos de xestión e anulación que se producisen. - Penalización do 5%, 15%, 25% do importe total da viaxe, segundo a cancelación se produza entre os 10 e 15 días, 3 e 10 días ou 48 horas anteriores á data de saída. - De non presentarse á saída, deberá aboar o importe total da viaxe.

c) Por parellas, simulade ser un o dono ou a dona da axencia e outro o cliente e mantede a conversa.

11

5. Observa esta relación de prefixos e colócaos na táboa, segundo o valor semántico que achegue cada un: CIRCUNSUB-

valor semántico

PRESUPER-

RE-

EXANTI-

IMORTO-

prefixo

exemplo

a- , in- , des-

anormal, desfacer

“arredor de” “repetición” “negación” “estado anterior” “movemento cara a adentro” “inferior” “contrario” “superior” “anterior” “correcto”

12

6. Observa estas fotografías e di que palabras che suxiren, coa condición de que teñan algún prefixo. Sigue o modelo:

Circunvalación Autoestrada ...

13

Galego en acción 7. Observa este texto:

URXE persoa para coidar persoa maior. Xornada completa. Bo soldo e fins de semana libres. Un mes de vacacións. Interesados chamen ao teléfono: 009832.

Isto é un exemplo do que se pode atopar na sección de anuncios por palabras dun xornal. Fíxate nas seguintes características: - Só se utilizan as palabras xustas para que a comprensión por parte do lector ou lectora se produza sen dificultade, omitindo aquelas que non se consideran necesarias para que isto se produza, artigos por exemplo (urxe unha persoa), verbos no caso de que sexan predicibles (cobrará bo soldo, terá fins de semana libres). - As oracións son moi curtas e ás veces escríbense só frases sen a presenza do verbo que, como acabamos de dicir, resulta facilmente deducible: Traballará xornada completa. - Toda a información que se dá é pertinente e está perfectamente seleccionada para dicir moito en poucas palabras.

8. Pois ben, sabendo isto e por parellas redactade anuncios por palabras para incluír nas seguintes epígrafes, todos eles moi frecuentes nesta sección do xornal. Comprobade en primeiro lugar usando un xornal que tipo de anuncios aparecen en cada sección e tomade anotacións: inmobiliaria

contactos

automóbiles: cómpranse, véndense e alúganse

demandas

perdas

ofertas

14

9. Mostrámosche agora varios anuncios por palabras: a) Di en que sección os incluirías. b) Nos ocos que se deixaron busca que palabras se poderían introducir. Indica varias posibilidades.

_ __ __ _________ _______ se seññoora ra poorr hor oras ras as par aa t ab tr bal allo llo dom omés é tiico co.. _____ __________ _ __ ____ refe re fere erreencia ncia nc ias. ss.. Hoorrar a io io flexxiibl ibl ble. e.

_ __ __ _ __ ____ ____ __ ____ ________ __ ___ ____ aau utóno tó ónomo nomo no mo conn f rgon fu rggoonnet net e a prop prrop opia piaa par a a __ ________ ____ _ __ _ _ reca re caado ca dos. do oss.. Cób óbra rase por or hoorraa.. Prrez Prez ezos os ________ os _____ ______ _______ ______ ___________ _____

_ ________ __ _ __ ____ _ ___ ___ ca __ cart r eira rt eiraa con ei on docu do ument meent ntac acción ió ón no no ___ _ __ ____ ____ ______ enttrre R en Rúúa do do Villarr e Poorrtaa Faax xei e rraa. Grat Gr atifi at tiifi ficar aras asee.. ase.

____ __ ______ ____ ____ __ ____ __ ____ __ ___ apa partam rttam amen een ntoo moi nto oi sole so lead lead le ado. o. ____ o. _______ __ _ __ ____ ________ sit itua uado doo, a cceen metr meetr m tros ros o da pprraaiia. a.

10. Facémosche agora unha última proposta: se te deches conta, nos últimos temas traballamos con varios xéneros xornalísticos. En grupos de seis persoas, achegade os textos que fostes redactando cada un e montemos o noso xornal como tarefa final. a) Entre todos deseñade a portada deste: nome do xornal, titulares, fotografía central. b) Seccións que ides incluír. c) Distribuíde os contidos por seccións.

15

Tipoloxía textual A noticia

LA REGIÓN - edición dixital

Cartas ao director

A educación física Jesús Barrio Gómez, 07-05-2008

A educación física é necesaria, o feito de ter que argumentalo xa sobra. Como queremos que a nosa xuventude faga deporte sabendo o que fai?, como queremos que saiban o que implica comer un bolo no recreo?, como van saber a necesidade de almorzar todos os días?, terá algo que ver que en Finlandia, o país modelo en educación segundo o informe Pisa, fagan deporte todos os días todos os alumnos? Creo que estamos perdendo o norte. Desde o sector da educación física e do movemento humano en xeral, é incoherente que por un lado se fagan campañas para concienciar a poboación da necesidade de facer deporte de forma autónoma e en alimentarse ben e que, por outro lado, reduzan as horas da única materia do currículo do noso sistema educativo que o pode transmitir. E todo iso sen entrar na transmisión de valores, como o respecto polos demais, xogo limpo, actitude de autosuperación, posibilidade de mellorar o autoconcepto, crear hábitos de vida saudables... Os argumentos para manter e incluso aumentar o horario da educación física son máis e mellores que os que defenden o contrario. Señora conselleira, rectifique... é de sabios.

As cartas ao director constitúen unha sección habitual dos xornais. Nela, os lectores e lectoras dan libremente a súa opinión sobre feitos ou situacións de actualidade ou que crean certa polémica na sociedade. Características básicas dunha carta ao director son a súa brevidade (polos problemas de espazo que implica escribir nun xornal), a utilización dunha linguaxe clara e directa, onde se adoitan incluír preguntas retóricas e vocativos para increpar a persoa ou persoas ás que se dirixe.

16

GRUPOS –CC-, -CTFíxate como ao longo do texto desta parte do tema fomos salientando palabras que levan estes grupos. Lembremos o seguinte: - Estes grupos mantéñense cando van precedidos das vogais A, E, O: director, sección, actitude... - Pola contra, cando a vogal que precede é I ou U, perden o primeiro elemento: vítima, ditado, construción, tradutor... - Convén, porén, manter o grupo en determinados vocábulos especializados: dúctil, fricción, adicción, succión...

11. Acabamos de dicir que unha carta ao director é un xénero de opinión, onde os lectores e lectoras dun xornal argumentan o seu parecer sobre un determinado tema. Revisa o que che indicamos no cadro de Gramática selectiva respecto dos tipos de argumentos e imos analizar cales estan presentes no texto que che achegamos:

Buscar semellanzas e diferenzas con outros casos, conceptos... Apoiarse en provervios e refráns Indicar a causa Apelar á emoción ou afectos do interlocutor Citar algunha “autoridade” Outros

Compárase co caso de Finlandia.

17

Modelo actividade Celga 12. Observa agora o vídeo que che achegamos. Nel promóvese un destino turístico. a) Nun primeiro visionado, ide apuntando as características máis salientables do lugar, aquelas que o converten nun lugar ao que desexarías ir de vacacións. Lédeas en voz alta. b) Por parellas, elaborade un texto onde se promova o destino turístico e que se poida poñer como voz ao vídeo. Deberá ter unha duración duns tres minutos. c) Por parellas, un de vós vai adoptar o rol de vendedor dunha axencia de viaxes e outro o de cliente. Simulade unha conversa onde o cliente entra preguntando por un destino exótico para pasar a lúa de mel e o vendedor pretende convencelo de que elixa o destino que se promove no vídeo.

18

Contido sociocultural O nivel de vida dos galegos, indicadores económicos

19

Aquí ofrecemos algúns datos básicos da economía galega actual. Son datos tomados do Instituto Galego de Estatística (IGE) correspondentes ao ano 2006. Neles podemos observar algúns datos coma os seguintes: -Os sectores económicos que máis poboación activa ocupan son, por esta orde, servizos, industria e construción, para rematar con agricultura e pesca. Vemos logo un claro predominio do sector terciario, dado que o sector dos servizos ocupa máis xente que a suma de todos os demais sectores. Destaca tamén o abandono progresivo do sector primario (agricultura e pesca) que ocupa cada vez menos persoas en Galicia. -En que gastamos os cartos os galegos e galegas? A esta pregunta intentan responder os datos das outras dúas gráficas que se achegan. Algúns datos que nos poden chamar a atención son estes: -Curiosamente, a telefonía móbil xa está presente en case tantos fogares coma a telefonía fixa, pero o gasto que se fai na primeira é moi superior xa ao que se fai na segunda.

20

- As partidas económicas máis fortes que saen dos nosos petos van destinadas a, por esta orde, hipoteca, coidado de persoas dependentes, alugamento e servizo doméstico no caso de que se teña, porque só un 6,5% dos fogares galegos contan con el, mentres que case o 21% precisamos pagar hipoteca. - Outro dato curioso é comprobar como case a metade dos fogares galegos (49%) teñen contratado guro. un seguro.