Beslissen Met Poorten

negentiende nummer: mei 2006 In dit nummer:

Beslissen met poorten

Poorten? Nou, en of! Creatief met schakelaars en sensoren De kracht van nullen en enen Nieuwe opdracht Knap Geknutseld

Ben je tussen 12 en 14? Ben je gefascineerd door alles wat met techniek te maken heeft? Voel je de bijna onweerstaanbare drang om elk apparaat uit elkaar te prutsen om te zien hoe het er vanbinnen uitziet? Dan ben je een en dan is dit nog steeds je lijfblad!

ng wi hu sc ar

wa

Computers, daar zit muziek in. Hey, vergelijk het met een piano. Je slaat een toets aan, binnen in het instrument slaat een hamertje tegen een snaar en het resultaat is een muziektoon. Zo werken computers ook, maar dan elektronisch. Je drukt een toets in, je computer verwerkt die handeling en het resultaat zijn tekens op je computerscherm. Invoer, verwerking, uitvoer... simpel, toch?

Stroom of geen stroom, dat is de vraag. Voor een piano heb je natuurlijk geen elektriciteit nodig. Voor een computer wel. Als energiebron, maar ook als middel om gegevens te verwerken. Want dat gebeurt met elektrische signalen. Op een beslissingspaneeltje zie je meteen hoe dat werkt. Ook hier heb je de verdeling tussen de invoer (links), de verwerking (midden) en de uitvoer (rechts). Links staan een schuifschakelaar*, een lichtsensor, een temperatuursensor en een drukknop*. Daarmee kan je een stroomkring openen of sluiten. Tenminste, als je op het paneel een batterij of adapter hebt aangesloten. De sensoren reageren op licht of warmte, de schakelaar en de drukknop moet je zelf bedienen. Rechts van het paneel zie je een , een relaisschakelaar* en een lamp, die zorgen voor de uitvoer.

VERWERKING

*Je leest meer over SCHAKELAARS in GaragastenKrant 15 of op www.garagasten.be

t de KAT op de ko ord. Of beter: op het Mooi. En nu kom elektriciteitssnoertje. Want daarmee kan je verbindingen maken. Tussen de drukknop en de lamp bijvoorbeeld. Zolang je niet op de knop drukt, blijft de stroomkring geopend en raakt de stroom niet bij de lamp. Hey, als een brug opgehaald is, kunnen er toch ook geen auto’s over? Druk je op de knop, dan gaat de stroom vloeien. Met andere woorden: ofwel vloeit de stroom ofwel vloeit ze niet. Da’s erg belangrijk, want je weet dat een computer elektrische signalen verwerkt en dat kunnen er maar twee zijn: geen stroom (0) of wel stroom (1). Een computer verwerkt dus lange reeksen nullen en enen, en zet die om in informatie: de letters of de beelden die je op je scherm ziet. Spelen met poorten Hoe die verwerking gebeurt, zie je in het midden van je paneel. Drie poorten beslissen of een signaal doorgaat of niet. De AND-poort is er een van. De twee poortingangen kan je bijvoorbeeld met de lichtsensor en de schuifschakelaar verbinden. En de poortuitgang met de zoemer. Pas als de sensor EN de schakelaar stroom doorlaten, beslist de poort dat de lamp krijgt. Net zoals je cd-tje pas begint te spelen als je de power-knop van je installatie EN de play-knop van je cd-speler hebt ingedrukt. Snap je nu waarom deze poort de AND-poort heet? “And” is gewoon Engels voor “en”.

Maar ook de OR-poort heeft twee ingangen en een uitgang. Alleen laat deze poort al stroom door zogauw ze minstens één keer stroom krijgt. Vergelijk het met de centrale verwarming thuis. Die slaat af als de thermostaat merkt dat het te wordt OF als je ze met een drukknop uitzet. En de NOT-poort draait het signaal dat ze krijgt om. Ontvangt ze stroom (1) dan geeft ze geen stroom door (0) en omgekeerd. Sluit je de drukknop en de lamp op de NOTpoort aan, dan brandt de lamp zolang je de knop NIET indrukt. Nu belet niks je nog om verschillende poorten met elkaar te gaan combineren. Stel dat de uitgang van een AND-poort verbonden is met het motortje van de zonnewering in een veranda. En dat dat motortje de blinden laat zakken zodra het stroom krijgt. Wat gebeurt er dan in de volgende situatie? Een drukknop en een temperatuursensor zijn met een OR-poort verbonden. De uitgang van die poort is samen met een lichtsensor aan de AND-poort geschakeld. De uitgang van die poort is dan weer met het motortje verbonden. Zie je het voor je? Weet je wat er gebeurt? Inderdaad, de zonnewering zakt zodra de zon op de veranda staat en de temperatuur in de veranda oploopt, OF zodra de zon op de veranda staat en jij op de knop drukt om de zonnewering te laten zakken. Leuk, hè, zo spelen met poorten? En zowel qua invoer- als uitvoerorganen kan je eindeloos variëren. Ga maar ’s na wat je allemaal met een bewegingssensor, een zwaailicht,r een ventilator ke en een w wekker weekkkkkeer kan doen. kerr Mirakels en mysteries Een drukknop sluit de stroomkring als je ‘m indrukt. Als je wil dat de stroom vloeit zolang de knop NIET is ingedrukt, moet je ‘m met de NOT-poort verbinden, want die draait het signaal om. En dan kan je ook de NOT-poort weer aan andere poorten schakelen. Een voorbeeld? Vraag dat maar ‘s aan de diagnosetechnicus in een autogarage. Kijk, als een chauffeur uitstapt terwijl z’n lichten nog branden, klinkt een waarschuwingssignaal. Een mirakel? Welnee. Een drukknop in het portier is via een NOT- poort aan een AND-poort geschakeld en een lichtsensor in de koplampen is met de andere AND-ingang verbonden. De drukknop geeft pas een signaal als hij NIET is ingedrukt en dus klinkt het piepgeluidje als de deur opengaat EN de lichten branden. Mysterie opgelost!

van g krijgen e o n e g t oplossing aar nie Kan je m an hebben wij de ?D techniek surf naar : voor jou over ten wou e w je t a r alles w stek zit tje uit en lees e . De web ’s to u a en spelle score. n e e s k ie ie K n . h tec ingen hoogste l verrass a voor de ntenhoek. g n e boordevo ij r e met tjesgale e experim en mening die je d in de spelle je k ij e p of richtje ’s een k wel een ti dan snel een be je Of neem b e h schien n. Laat oor Hey, mis n wil dele tenboek. te s a g terecht v a r k a s o d je G a o g e r je n e n d an edeed, vin il tek ka e ragaste s a b m G e je t w e ls h n d. En a geval w achter in Garagaste ’-wedstrij winnaars. In dat nt op de a W . s e e . ll d bij iet a aam wel is lang n n t a w d u r jo a t a a M de ‘ res: chien sta tips over t. Eén ad . En miss b g e u handige h r n te . Bij elke e r n ing hie gewon d n je e nnen. s z ij r in p je elke willen ke w e ti n c te a e e r w w je zeker eveel is er de op we jou eteen ho n mening geschoteld waar m e t e ie t z e m je n or inden en Garagaste hier een vraag vo d, niet? t in kan v s e Voor alle e je m g t ij Spannen e r . k h n t je n le j a e ji r d k r g nieuwe aan waa w menin antwoord e Garagasten jou t e h id u r D de an de an procent v

Naam: Adres:

Geboortedatum: E-mailadres:

De gegevens zullen enkel gebruikt worden om de aanvrager te voorzien van niet-commerciële informatie over toekomstopwielen.be-projecten. Wijziging of schrapping van het adres kan op eenvoudig verzoek.

HET ENIGE ECHTE

GARAGASTENBOEK LIGT IN DE WINKEL

“100 paarden onder de motorkap” verzamelt het beste van drie jaar GaragastenKrant. Volg je favoriete speurneuzen tijdens hun avonturen en ontdek alles over auto’s en techniek. Een ware Garagast als jij mag dit boek niet missen. Ga dus snel naar de boekhandel en vraag naar “100 paarden onder de motorkap”. Neem dit nummer mee om het boek te bestellen: ISBN 90 209 6485 2.

TECHNIEK OP WIELEN: ZO ZORG DAT JE ERBIJ BENT!

Hey Garagast, natuurlijk wil jij de mooiste auto’s en de nieuwste snufjes graag zelf zien en ontdekken. En binnenkort kan dat, want dan opent ‘Techniek op Wielen’ in Brussel z’n deuren voor jou. Dit toffe doe-parcours is een heuse ontdekkingstocht over motoren, banden, koetswerk, elektronica.... Heb jij al ’s een zonnewagen van dichtbij gezien? Of een werkende motor? Of een luchtvering? In de gebouwen van Autoworld (Jubelpark in Brussel) kom je er alles over te weten. Kijk regelmatig op , dan weet jij als eerste wanneer dit fantastische doe-museum opengaat. Tot dan?

KLEEF HIER EEN POSTZEGEL

Garagasten p/a toekomstopwielen.be Woluwedal 46 bus 8 1200 Brussel

Heb je de boeiende Garagasten-rubriek Knap Geknutseld al ontdekt? In elke nieuwe krant krijg je een opgave en een concreet voorbeeld. Op ligt er bovendien een pak tips op je te wachten. Omdat we weten dat een echte Garagast wel van een uitdaging houdt, hebben we de tips verstopt achter een keileuke schuifpuzzel, raadsel of woordspelletje. Snel daarheen dus.

Maar natuurlijk kan je zelf nog veel leukere toepassingen bedenken dan het voorbeeld dat wij je geven. Heb je iets gevonden wat je zelf in elkaar kan knutselen? Neem dan pen en papier en schrijf op wat je allemaal nodig hebt. Zoek al je materiaal bij elkaar en ga aan het werk. Denk eraan dat je je creativiteit moet kunnen bewijzen als je mee wil doen aan de wedstrijd. Maak daarom een paar foto’s van je werk en jezelf. Of beschrijf in een tekst wat je precies gedaan hebt en wat het resultaat is. Zet al je bewijsmateriaal daarna op . Uit alle inzendingen worden de leukste, origineelste en mooiste oplossingen bekroond. Veel succes.

DOE MEE AAN DE ”“KNAP GEKNUTSELD JE T WEDSTRIJD EN ZE FOTO’S EN TEKSTEN VOOR 27 JUNI 2006 OP DE GARAGASTEN ! ITE WEBS

. issingspoorten uwen met besl bo n ka n ge lin hoe je schake tseld over. tenKrant lees je van Knap Geknu ht In deze Garagas ac dr op e w k de nieu , een relais en En daar gaat oo ars, een zoemer la ke ha sc naf een n, te laat draaien va nsoren, poor ch se is at en tt m zi to l au ee ngspan te zetten als use ventilator Op een beslissi ‘m ook zelf aan noten. En als or dat je een he om vo t er ud je ho rg be zo id t met je klasge oe he he ijk ek el re og sp m be een lamp. H f de je en. O op, krijg vier ratuur, waarbij dat kan oploss de raadseltjes s je e Lo . ho e jtj ri n bepaalde tempe ee il? Zet ’s even op je frisse lucht w il, surf dan naar w ie at rm fo in e ig . Doen! nd ha r drukwekkender je wat mee in g no k er w aak jouw extra tips en m kst over je t foto’s en/of te Ze k. er w t he n aa van Lego of een it stomen en ga een bouwdoos in w en een en te si Laat je creativite eb , win je misschi et agasten-w do ar G ee m de as op kl en beleveniss tal. Als je hele autorenstal. heuse autorens uwt of aan een bezoek aan een bo ’s n to au e di k fabrie strijd kan je ee bezoek aan een eknutseld”-wed G p van 2006” na el “K bb de no K n nische doet aa ch ee m Te er te ke ps na ee “K tw ens maakte, kan je 2006” winnen. hooljaar minst utselwerk alleen sche Klas van En als je dit sc ni kn ch je Te je s te Al ps n. na “K winne over te vallen. n je de titel van bijzondere prijs l om van achter as meedoet, ka aa kl m le le he he je al s jn Al worden. vasthangen, zi e aan die titels . En de prijzen di Kijk snel op

EEN PASSIE VOOR TECHNIEK? De GaragastenKrant is een initatief van is een actie van de automobielsector en aanverwante sectoren, op initiatief van Febiac en de sociale partners: Federauto, ABVV-Metaal en ACV-Metaal. EDUCAM coördineert dit project. , Woluwedal 46 bus 8, 1200 Brussel

DOE daar dan iets mee en kies nu de juiste studierichting!

Verantwoordelijke uitgever: Luc De Moor, Concept en realisatie: www.linkinc.be en www.zeppo.be Tekeningen: Sam Vanallemeersch

Zowel in het technisch als beroepssecundair onderwijs

Op de website

vind je alle

studierichtingen die je kan volgen als je tuk bent op techniek. Zo weet je meteen waar je met je toekomst naartoe kan! vind je boeiende richtingen.