Beeldvorming

EEN

BEETJE GESCHIEDENIS…

Beeldvorming is zo oud als de mens zelf. In grotten waar wij de eerste menselijke sporen aantreffen, Altamira, Lascaux, Gargas enz. duiken telkens weer afbeeldingen op. De mens wil alles wat hij ziet, wat hij denkt, … vastleggen, bewaren, meedelen.

Lascaux

Altamira

Wanneer later, veel later, bij middel van tekens, het schrift wordt uitgevonden (het spijkerschrift in Babylonië, de hiërogliefen in Egypte; het Griekse schrift en tenslotte het Romeinse schrift dat wij nu nog gebruiken), blijft de afbeelding (het beeld, de schildering, de mozaïek en de tekening) de teksten ondersteunen.

Eigenlijk wordt de afbeelding de tekst of de boodschap voor de ongeletterde. De uitgehouwen kapitelen van de Romaanse kerkjes of de muurschilderingen van de gotische kathedralen hadden maar één doel, nl. een verhaal vertellen, een gedachte in de vorm van beeld bij de mensen brengen. Maar wanneer in de middeleeuwen, door monniken, scholen worden opgericht waar lezen en schrijven wordt onderricht, stijgt ook de belangstelling voor de manuscripten. Ze worden steeds weer opnieuw met de hand gekopieerd en fraai geïllustreerd met miniaturen. Maar... ze zijn tijdrovend en onbetaalbaar. Tot omstreeks 1453 Gutenberg op het idee komt losse lettertjes te snijden in hout, er woorden mee te vormen en ze af te drukken. De boekdrukkunst was uitgevonden. De illustraties volgden dezelfde weg. In een gladgeschuurd houten blok werden afbeeldingen gesneden en afgedrukt. In China werd deze blokdruk, reeds lang toegepast om stoffen te bedrukken . Nu wordt deze techniek bij het boekdrukken gebruikt om gedrukte teksten van illustraties te voorzien. Het procédé is minder tijdrovend, dus goedkoper. En zo zien we bv. Dat het verhaal " VAN DEN VOS REYNAERDE" waarvan het origineel rond 1200 met de hand op perkament werd geschreven en geïllustreerd, later, zij het enigszins in gewijzigde vorm, verlucht met houtsneden, want zo werden deze afdrukken genoemd, in boekvorm werd uitgegeven

DE

HOUTSNEDE

Op een vlak geschuurd houten blok wordt een tekening, in spiegelbeeld aangebracht; al wat na het drukken wit moet blijven, wordt weggesneden. Het gladde oppervlak dat overblijft, wordt met inkt ingesmeerd en op papier afgedrukt. Het specifieke van de houtsnede is, dat het hier voornamelijk gaat om witte en zwarte vlakken. Het weergeven van veel details is moeilijk. Maar hierdoor stijgt ook de expressiviteit. Hier spreekt men van HOOGDRUK Deze hoogdruk kennen we bv. van de bureelstempel, de kurkstempel (soms gebruikt op aswoensdag voor askruisjes op voorhoofd), brandstempel bij runderen…

Schematische voorstelling drukpers

Latere technieken als houtgravure, burijngravure of etsen scheppen mogelijkheden om meer details weer te geven, maar hebben dikwijls het nadeel dat men uiteindelijk door het bos de bomen niet meer ziet. Etsen en burijngravuren zijn DIEPDRUKTECHNIEKEN (de met inkt ingestreken plaat wordt afgeveegd en enkel de inkt die in de krassen blijft zitten zorgt voor de afdruk). Met vorderende druktechnieken gaat de houtsnede uit de mode. Pas in de twintiger jaren van vorige eeuw gaan in Duitsland Käthe Kollwitz en Ernst Barlach opnieuw de houtsnede als expressiemiddel gebruiken. Ook hier in Vlaanderen krijgen we dan een heropleving met Joris Minne, Henri van Straten, Jan en Jozef Cantré maar vooral met Frans Masereel. Deze kunstenaars worden doorgaans ‘DE VIJF' genoemd.

Door Käthe Kollwitz

Door Ernst Barlach

Letter A uit het Alfabet door Joris Minne

Oever door Henri Van Straten

Cyriel Buysse door Frans Masereel In de ex libris-kunst duikt de houtsnede ook regelmatig op.

De linosnede gelijkt op het eerste zicht zeer sterk op de houtsnede. Het houtblok wordt hier vervangen door lino, een materiaal dat gemakkelijker bewerkbaar is dan hout, maar dat in de meeste gevallen een minder krachtige indruk nalaat. Ex-Libris Frank-Ivo Van Dam Vos)

Ex-Libris Wim De Cock (voor Carl

MEEST

GELIEFDE KUNSTWERK:

DE

VREUGDETRAAN

De kleine houtsnede met het gedicht dat mijn moeder kreeg bij mijn geboorte ligt mij nauw aan het hart. Een embryo nog in de baarmoeder of in een traan van geluk! Dit werk hoort samen met het huwelijkscadeau van mijn ouders, en met mijn geboortekaartje. Het huwelijkscadeau is een beeld, gemaakt uit Braziliaanse notelaar. Het heet ‘Verwachting’. De vrouw die het kind in haar schoot draagt, wordt ook afgebeeld op mijn geboortekaartje. Hier heeft deze vrouw het kindje in haar armen.

Verwachting

Vreugdetraan

Geboortekaartje Griet

DE

KUNSTENAAR:

WIM DE COCK

Na zijn humaniora was hij in de publiciteit bedrijvig, maar hij had reeds van in zijn jeugd het creatieve in zich. Na eerste experimenten in klei ging hij stilaan over tot het snijden in hout. Met de tijd ontwikkelde hij een eigen stijl. De onderwerpen waren herkenbaar, niet gezocht, gewoon alledaagse dingen: spelend kind, moeder, jonge vrouw, pelgrim ,herder, geitenhoedster.... Stuk voor stuk in hout gesneden momenten uit het gewone leven. Bij het huwelijk van mijn ouders, snijdt Wim de Cock een eerste kleine houtsnede, als embleem op de menukaart. Een vos en een haan (Vos – De Cock). Een aanwezige tafelgenoot, leraar grafiek in Sint-Lucas te Gent (Raf Coorevits) vindt het resultaat de moeite waard en moedigt De Cock aan om in die richting verder te werken. Van nu af aan groeit stilaan een heel oeuvre, waarbij tekst en grafiek elkaar aanvullen en onafscheidelijk zijn. De evolutie Een eerder toevallig voorval brengt deze kunstenaar in een litterair milieu. Toen hij een houtsnede had gemaakt bij een Oud - Franse tekst van Francoys Villon (1431 -1463), waren er weinigen die daar iets van verstonden. Van Wilderode spoorde hem aan deze teksten zelf te vertalen. Het resultaat was voortreffelijk en werd in 1998 bij Davidsfonds uitgegeven in een boek. Nu trad De Cock een litteraire wereld binnen . Er werden illustraties gemaakt bij werken van Felix Timmermans, Bert De Corte, Stijn Streuvels, Bert Peleman, Erik Verstraete, Anton van Wilderode… De kaft van de 10 laatste jaargangen van het litteraire tijdschrift TIECELIJN worden door hem verzorgd. Echter, twee grote kenmerken onderscheiden De Cock van de voornoemde VIJF: 1. de aard van het onderwerp 2. de eenvoud van uitwerking

1. Onderwerp of bronnen van inspriatie Als we nu de onderwerpen beschouwen die Wim De Cock behandelt, dan zien we dat hij zijn inspiratie put in ons eigen oud cultuurpatrimonium, in ons West Europees erfgoed. Van Maerlant, Karel ende Elegast, Beatrijs, Reynaert de Vos, hier te lande, maar ook Parijs met Villon en La Chaise Dieu met zijn schitterende dodendans. Ook Noord-Duitsland, Lübeck, waar hij de in 1942 vernielde dodendans in beeld brengt. Om dan Uylenspiegel van Braunsweich niet te vergeten, een figuur waar deze kunstenaar toch verscheidene kunstmappen heeft aan gewijd. Zelfs Geofrey Chauser met zijn Canterbury Tales komen aan de beurt. Wat bij de Cock vooral opvalt, is de litteraire binding met het grafisch beeld. Als we nu nagaan wat bij de heropleving van de houtsnede in de twintiger jaren zoal het onderwerp van inspiratie was, dan zien we dat een sociaal engagement hier aan de basis ligt. Barlach en Kollwitz maken schrijnende taferelen over armoede, honger en ellende. Waar Van Straeten het sociale leven van Antwerpen belicht, wordt Masereel de man die met zijn grafiek, de ontvoogding van de arbeider, de revolte tegen het gezag ondersteunt. (Masereel was trouwens overtuigd communist) De Cock wil iets heel anders tonen: een culturele boodschap. Hij wil ons aantonen dat wij fier mogen zijn op onze eigen West-Europees cultuurbezit. Hoe mooi andere culturen ook mogen zijn, wij hoeven ze niet na te apen. Onze cultuur heeft een eigen klank, een eigen kleur, een eigen beeld. En dat is de boodschap die De Cock wil overdragen. 2. Eenvoud van uitwerking In tegenstelling tot de houtsnijders van vorige eeuw, zien we dat deze kunstenaar zoveel mogelijk details achterwege laat. Hij beperkt zich tot de essentie van de zaak. Het wordt geen zoekplaatje. Dat hij deze manier van benaderen uit de publiciteit heeft geleerd, hoeft geen twijfel. De boodschap klaar naar voor brengen, alle ballast weglaten, daardoor wordt de stijl dan ook als direct en ook als enigszins agressief aangevoeld, en bekomt zo ook zijn eigen karakter.

LINKEN

BINNEN HET EIGEN OEVRE

François Villon Françoys Villon = Françoys de Montcorbier, Maître ès Arts (Sorbonne), in 1455 wegens moord tot de galg veroordeeld, straf wordt omgezet in verbanning en later kwijtgescholden. In 1462 tweede maal tot de galg veroordeeld, straf wordt omgezet in 10 jaar verbanning. Daarna wordt niets meer van hem vernomen. In dit boek staan gedichten van Villon (oud-Frans) met vertalingen door Wim De Cock, voorzien van houtsneden. Enkele van deze vertalingen zijn op muziek gezet door de groep Arjaun. Ballade van de kleine spreuken (p. 139) Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik

ken de vliegen in de room; ken de mensen aan hun kleren; ken de appel aan de boom; ken aan ‘t hars de coniferen; het weer dat kan verkeren; ken wat nooit vernieuwing biedt; ken wie lui’ren of presteren; ken alleen mezelve niet.

Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik

ken ken ken ken ken ken ken ken

het wambuis aan de kraag; de fraters aan hun frakken; de meester aan de slaaf; de nonnen aan de hun kappen; ‘t bargoens dat dieven klappen; de vraat die slagroom ziet; de wijn bij ‘t horen tappen; alleen mezelve niet.

Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik

ken ken ken ken ken ken ken ken

het muildier en het paard; hun lasten en hun lonen; de prijs van elke kaart; waar Bel en Bea wonen; het slapen en het dromen; het oud Boheems verdriet; de sterke macht van Rome; alleen mezelve niet.

Prins ‘k zal ten leste alles weten; Ik ken wat kleurt of wat verschiet; Ik ken de dood die ’t al zal vreten; Ik ken alleen mezelve niet.

Reynaert De Vos

Het Reynaertverhaal houdt deze kunstenaar al zeer lang bezig. Hij heeft meerdere teksten geïllustreerd door middel van houtsneden. Maar ook beelden die in dit thema passen zijn hem niet vreemd. Niet alleen dit middeleeuws en Vlaams verhaal houdt hem bezig, ook Tijl Uilenspiegel, de legende van Beatrijs of de Canterbury Tales zijn geliefde onderwerpen.

KUNST

VERWEKT KUNST

Als klein meisje dat kon rondhangen in het atelier van haar vader, experimenteerde mijn moeder geregeld. Deze linosnede is hiervan het bewijs.

Zelf werd ik ook geïnspireerd, en schreef ik in 2003 een gedicht over vrede. Mijn grootvader maakte hierbij een houtsnede, zette de letters en drukte handmatig enkele exemplaren.

VERWERKING

IN DE LAGERE SCHOOL

Thema: Beeldcultuur (stilstaande beelden) Dit thema kan gekoppeld worden aan een wero-thema. • •

• •

• •

Eerste beelden (grottekeningen): bekijken, bespreken… Beeldculturen vergelijken: o eigen cultuur: vroeger en nu? o Egyptische cultuur: vroeger en nu? o Eigen cultuur en Egyptische cultuur: nu? o … (boek)drukkunst (Gutenberg) Fotografie: negatieven Leren kijken: details leren wegdenken, enkel de essentie overhouden Cultuurhistorische verhalen (Reynaert de Vos, Tijl Uilenspiegel, …) → lezen, bespreken, dramatiseren…

Technieken • Blokje klei: stukjes weghalen (zoals uit hout of lino), afdruk van maken met verf • Isomo doosje (van vlees of fruit): omdraaien, tekening op maken, met priknaald tekening uitkrassen, verf uitrollen, afdrukken.

Griet Vos 2 LO B Beeldopvoeding Mevr. Ivens

Kunst

Schooljaar 2007 – 2008 Mevrouw Ivens,

Op de CD staat een visuele voorstelling. Deze voorstelling wordt ondersteund door muziek. Op dit moment heb ik enkel het boek ‘François Villon’ bij mijn werk gestoken. De meeste afbeeldingen die u ziet in de voorstelling, breng ik op het mondeling examen mee. Dit zijn allemaal originele stukken, vandaar dat ik ze niet graag achterlaat in de klas, of telkens heen-en-weer wil nemen. Ik hoop dat u hiervoor begrip heeft.

Met vriendelijke groeten, Griet Vos 2 LO B